Embed Size (px)
Citation preview
DENKEN & DOENOVER BEDRIJFSSTRATEGIE, JURIDISCHE STRUCTUUR EN KRITISCHE SUCCESFACTOREN
ONDERNEMEN ISbewust kiezen voor een bepaalde juridische structuur
ONDERNEMEN ISje bedrijfskengetallen beheersen
ONDERNEMEN ISnetwerken, communicerenen onderhandelen
ONDERNEMEN ISje eigen bedrijfsstrategie bepalen
ONDERNEMEN ISomgaan met externe factoren
DENKEN & DOEN
Colofon
De brochure ‘Denken & Doen, over bedrijfsstrategie, juridische
structuur en kritische succesfactoren’ werd opgemaakt met steun van
de Provincie West-Vlaanderen in het kader van het project ‘Duurzaam
ondernemen: optimalisatie bedrijfsjuridische organisatie van familiale
landbouwbedrijven in volle ontwikkeling’.
Met dank aan:
» alle schrijvers voor hun gewaardeerde bijdrage
» de leden van het redactieteam voor hun kritische blik en bijsturingen, niet enkel
op vlak van deze brochure, maar gedurende de hele looptijd van het project: André
Calus, Mieke Calus, Greet Ghekiere, Danny Persyn, Kathleen Storme, Leen
Vandewalle en Melanie Vanstaen
» de land- en tuinbouwers die het project mee vorm gaven door actief mee te werken
aan de workshops begin 2013
» de land- en tuinbouwers die in alle vertrouwen bereid waren hun cijfers en
toekomstplannen aan ons bekend te maken
Concept en realisatie: Magenta
Druk: Jacobs
V.U. Mia Demeulemeester, Ieperseweg 87, 8800 Rumbeke
Depotnummer: D/2013/12.975/7
De getuigenissen in deze brochure zijn uit het leven gegrepen, maar omwille van
vertrouwelijkheid zijn namen, feiten en omstandigheden hier en daar aangepast.
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, in enige
vorm of wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Inhoud
Ondernemen, het zit in ons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Ondernemen is … je eigen bedrijfsstrategie bepalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Strategie in een landbouwbedrijf: noodzakelijk en mogelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Ondernemen is … bewust kiezen voor een bepaalde juridische structuur . . . . . . . . . . . . . . 12
Juridische vorm, de structuur van het bedrijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Meten is weten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Meten is een goede economische boekhouding voeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Ondernemen is … je bedrijfskengetallen beheersen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Aan de slag met je economische boekhouding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Financieel inzicht in je bedrijf, enkele handvaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Ken je bedrijf aan de hand van technische kengetallen! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Optimaliseer de inzet van arbeid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Ondernemen is … netwerken, communiceren en onderhandelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Van inspiratie naar advies: voeding voor het denken en doen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Professioneel omgaan met … mensen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Goede afspraken, goede vrienden: van samenuitbatingscontract
tot familiecharter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Ondernemen is … omgaan met externe factoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Geld verdienen met goede marktinformatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Je bedrijf en je bank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Administratie een plaats geven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
4 5
Ondernemen, het zit in ons!
Ondernemen. Het zit in ons, West-Vlamingen. Én het zit in jullie,
land- en tuinbouwers. Het vormt de hoeksteen van onze economische
welvaart en dus ook van onze welvaartsstaat.
Ondernemen in land- en tuinbouw betekende in het verleden vooral veel werken. Europa
was er met een kader van quota, gekoppelde inkomenssteun en exportsubsidies. Het
landbouwbedrijf had meerdere bedrijfstakken, waardoor een minder goed resultaat in de
ene tak al eens gecompenseerd werd in een andere tak.
Er werden weinig vragen gesteld bij de impact van het bedrijf op de omgeving. Met veel
werken en een dosis voorspoed kwam je er wel….
Voor de jongste twee generaties land- en tuinbouwers geldt een heel ander verhaal. Alles
is in sneltempo veranderd: de landbouw gaat steeds meer op in een geliberaliseerde
wereldmarkt, veel bedrijven groeien en specialiseren sterk en de milieu-impact wordt
een reële milieukost voor het bedrijf, die de verdere uitbouw ervan signifi cant kan
beïnvloeden. Vandaag betekent ondernemen dan ook doen én strategisch denken.
In deze brochure hebben we heel wat expertise rond ondernemen gebundeld. We willen
jullie laten zien over welke uiteenlopende kwaliteiten een ondernemer moet beschikken.
Het beheersen van de technische en bedrijfseconomische kengetallen van het bedrijf
vormt de basis. Daarnaast is bedrijfsstrategisch denken absoluut noodzakelijk. Maar
ook competenties op het vlak van netwerken, informatievergaring, onderhandelen, … zijn
cruciaal.
We hopen dat je bij het lezen van deze brochure even zult stilstaan bij het type ondernemer
dat jij zelf bent. Waar ben je nu reeds sterk in? Rond welke aspecten voel je je onzeker?
De volgende stap is dat je je ondernemerskwaliteiten optimaliseert: vormingscentra en
vakorganisaties organiseren tal van opleidingen rond ondernemen en bedrijfsmanagement.
Wedden dat er iets bij zit dat jou bijzonder interesseert?
Investéér in je ondernemerstalent!
Bart Naeyaert
Gedeputeerde landbouw provincie West-Vlaanderen
In deze brochure hebben
we heel wat expertise
rond ondernemen
gebundeld. We willen
jullie laten zien over welke
uiteenlopende kwaliteiten
een ondernemer moet
beschikken.
6 7
Ondernemen is … je eigen bedrijfsstrategie bepalenSTRATEGIE IN EEN LANDBOUWBEDRIJF:
NOODZAKELIJK EN MOGELIJK
Door Prof. Dr. Johan Lambrecht, Directeur Studiecentrum voor Ondernemerschap,
KU Leuven (campus Brussel)
Strategie. Het lijkt een zwaar beladen begrip, dat bij ondernemers soms een dubbel
gevoel teweegbrengt. Enerzijds denken ondernemers dat strategie veeleer iets is voor
grote ondernemingen. Maar anderzijds maken ze wel zelf geregeld gebruik van dat
begrip. Vaak plakken ze er dan nog een ander woord voor: verkoopstrategie, financiële
strategie, productiestrategie, …
In de landbouw lijkt strategie een ver-van-mijn-bed-show. Heeft een landbouwbedrijf
echt een strategie nodig? Levert dat geld op? Landbouwers zijn vaak prijsnemers, en
produceren is de hoofdzaak: een strategie kan daar toch weinig aan veranderen? Dat klopt
slechts gedeeltelijk. Want hoewel een landbouwbedrijf vaak geen doorsnee kmo is, bieden
een aantal ondernemingsprincipes zeker een meerwaarde voor de landbouwsector.
Wat is een bedrijfsstrategie?
Een bedrijfsstrategie moet een antwoord geven op drie eenvoudige maar essentiële vragen:
» (1) wat doen wij als bedrijf?
» (2) voor wie doen wij dat?
» (3) waarom doen wij dat voor die groep?
Een landbouwbedrijf dat een duidelijk antwoord kan geven op die drie vragen, weet waar
het naartoe wil. Strategie gaat dus niet over de beste of de grootste zijn, maar over werken
met een welomschreven doelstelling.
Strategie heeft te maken met de doeltreffendheid van het bedrijf: je moet eerst bepalen
wat de juiste zaken zijn die je landbouwbedrijf moet doen. Vervolgens moeten die juiste
zaken zo juist mogelijk worden gedaan. Als je vooraf die juiste zaken niet vastlegt, dreigt
je bedrijf in de efficiëntie-val verstrikt te geraken: je werkt op de meest efficiënte manier,
maar de dingen die je doet zijn eigenlijk overbodig.
De antwoorden op de wat-, wie- en waarom-vragen worden gebundeld in één tot twee
krachtige slagzinnen, die goed te onthouden zijn. Zij vormen de strategische bedrijfsmissie.
Op een bedrijf moet je eerst bepalen wat de juiste zaken zijn, en
dan pas die zaken op de juiste manier doen.
Waarom een bedrijfsstrategie?
Een landbouwonderneming met een eigen strategie geeft een sterk signaal: dit is waar
ik voor sta, en daarom kunt u met mij zaken doen. Een bedrijf dat maar een vaag idee
heeft van wat het eigenlijk wil bereiken, is voor potentiële afnemers of klanten veel minder
aantrekkelijk.
Verder vormt een duidelijk afgebakende strategie een
algemeen kader voor het nemen van beslissingen. Een
landbouwbedrijf met een strategie gaat voor acties of
beslissingen die passen binnen de strategie, en verwijst
zaken die de strategie ondermijnen resoluut naar de
prullenmand. Dankzij de strategie kan de tijd makkelijker
aan belangrijke zaken besteed worden. Tot slot getuigt het
uitzetten van een strategische koers van een gezonde dosis
leiderschap. Een goede bedrijfsleider moet een strategie
kunnen formuleren en communiceren, en daarmee
resultaten behalen. En dat wisten ze al in de Oudheid,
zoals blijkt uit de wijze woorden van de Romeinse schrijver
Seneca: ‘Je geniet maar van een gunstige wind als je weet
waar je naartoe gaat.’
8 9
Hoe een ware bedrijfsstrategie formuleren?
Je eigen bedrijfsstrategie kun je uitstippelen aan de hand van de volgende vijf bouwstenen:
1 De strategie van het landbouwbedrijf moet geënt zijn op de waarden van de
bedrijfsfamilie. De waarden kunnen in de strategische missie worden opgenomen.
2 De stakeholders – medewerkers, afnemers, leveranciers, … – kunnen een
interessante bron van informatie zijn voor het formuleren van je strategie. Doordat
zij jouw landbouwonderneming en jouw concurrenten kennen, kunnen zij wellicht
aangeven wat jouw onderneming bijzonder maakt of zou kunnen maken.
3 Een oude wijsheid leert ons dat wie niet weet waar hij vandaan komt, ook niet weet
waar hij heen gaat. Daarom is het voor het opstellen van je bedrijfsstrategie zeer
waardevol om stil te staan bij de geschiedenis van je bedrijf.
4 Door de concurrentie te onderzoeken of door te vergelijken met collega-
landbouwers, kan worden achterhaald waar je landbouwbedrijf het verschil maakt
en kan maken.
5 In bedrijven bevindt zich meestal een rijke mijn aan gegevens, die onvoldoende
ontgonnen wordt. Denken we maar aan de boekhouding die een bron van informatie is.
Een strategie wordt in heldere, duidelijke bewoordingen geschreven en omvat slechts
één of enkele krachtige slagzinnen.
Je geniet maar van een gunstige wind als je weet
waar je naartoe gaat.
Hoe de ware bedrijfsstrategie uitvoeren?
Een strategie is natuurlijk maar iets waard als ze ook uitgevoerd wordt. Daarvoor zijn drie
elementen van cruciaal belang:
Ten eerste moet de strategie binnen en buiten het bedrijf worden gecommuniceerd via de
website, bedrijfsbrochures, enzovoort.
Ten tweede moet de realisatie van de strategie voldoende worden opgevolgd. Hoe je dit
kan doen, komt verder in deze brochure aan bod.
Ten derde moet het landbouwbedrijf dat de strategie wil uitvoeren, gebruik maken van
het klavertje vier:
1 Handel consequent: alle bedrijfsactiviteiten moeten
passen in de strategie.
2 Draag een duidelijke en samenhangende boodschap uit: je
moet zelf écht in je strategie geloven.
3 Geef blijk van discipline: ga in de richting die je bepaald
hebt en wijzig die niet voortdurend.
4 Werk vanuit het hart: wees gepassioneerd en zet je strategie om
in daden.
Ik nam het melkveebedrijf van mijn ouders over: 40 stuks melkvee en circa 25
ha grond. Van bij het begin heb ik bewust stilgestaan bij de vraag waar ik met
mijn bedrijf naartoe wil. Mijn oorspronkelijk plan was om ten volle in te zetten
op melkvee, maar dat betekent investeren in koeien, in stallen en in grond. Al
vlug ontdekte ik dat grond in onze streek niet alleen zeer duur is, maar ook
relatief schaars. Een eerste grondige berekening maakte duidelijk dat dit project
economisch niet haalbaar zou zijn. Ik besloot mijn strategie aan te passen en het
bedrijf te diversifi ëren door het melkvee te behouden en daarnaast te investeren in
pluimvee. Ondertussen zijn we 8 jaar verder en sta ik voor de volgende beslissing:
investeren in aangepaste stallen voor mijn melkvee of de melkveetak verlaten?
Een analyse van de boekhouding over verschillende jaren heen, leert me dat ik
niet sterk sta met het melkvee, en dat pluimvee me beter ligt. Daarop beslis ik om
mijn bedrijfsstrategie bij te sturen: nu ga ik resoluut voor verdere specialisatie in
pluimvee; het melkvee zet ik defi nitief stop.
10 11
Ondernemen is … bewust kiezen voor een bepaalde juridische structuurJURIDISCHE VORM, DE STRUCTUUR VAN HET BEDRIJF
Door Melanie Vanstaen, medewerker Landbouw & Leefomgeving, Inagro
Bron: Calus, M., 2012, Basisopleiding Vennootschappen, Vives
De juridische vormen in de land- en tuinbouw
De keuze van de juridische vorm – éénmanszaak of vennootschap – heeft gevolgen voor
de bedrijfsvoering. En het omgekeerde geldt evengoed: bepaalde strategische keuzes
kunnen een overschakeling naar een andere juridische vorm met zich meebrengen.
Er zijn talrijke juridische bedrijfsvormen mogelijk, elk met eigen voor- en nadelen. Een
beperkte greep uit het aanbod zie je op de pagina hiernaast.
KENMERKEN VOORDELEN NADELEN
Eenmanszaak één persoon Eenvoudig
Weinig beperkingen
Flexibel
Beperkte administratie
Eenheid van vermogen: ook privébezittingen als onderpand (uitzondering: onbeslagbaarheid van gezinswoning)
Alle winst van één belastingsperiode wordt zonder onderscheid belast
Samenuitbating, maatschap of feitelijke vereniging
Geen rechtspersoonlijkheid, burgerlijke vennootschap
Belasting volgens personenbelasting
Weinig administratie, beperkte kosten
Geen boekhoudkundige verplichtingen
Forfaitaire BTW-regeling mogelijk
Leden onbeperkt aansprakelijk
Mogelijk probleem continuïteit (middelen behoren toe aan personen, niet aan maatschap)
Landbouwvennootschap (LV)
Min. 2 vennotenStille en beherende vennoten
Startkapitaal: 6.150 euro (of 30.986,69 euro voor fi scale rechtspersoonlijkheid)
Aangepast aan pachtwet en VLIF
Afgescheiden vermogen
Boekhouding niet wettelijk verplicht
Keuze tussen personen- of vennootschapsbelasting (bij dit laatste wel min. 3 vennoten nodig)
VLIF eist geen minimumpercentage aandelen verplicht eigendom van beherend vennoot
Mogelijk overdracht aandelen aan derden is beperkt
Landbouwforfait mogelijk
Geen pachtoverdracht nodig (wel toestemming)
Premies kunnen worden belast aan 16,5%
Enkel land- en tuinbouwactiviteitenBeherende vennoten blijven onbeperkt aansprakelijk
Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (BVBA)
Min. 2 vennoten (uitzondering: éénpersoons-BVBA)
Startkapitaal: 18.550 euro
Tijdelijk ook starters-BVBA mogelijk, met minimumkapitaal 1 euro
Beperkte overdracht van aandelen aan derden
Alle vennoten beperkt aansprakelijk
Landbouwforfait niet mogelijk
Kosten: oprichting via notariële akte, fi nancieel plan, bedrijfsrevisor bij inbreng in natura, dubbele boekhouding, publicatie jaarrekening
Beperkingen op vlak van pachtwet
Naamloze vennootschap (NV)
Grotere bedrijven
Startkapitaal: 61.500 euro
Vennoten enkel aansprakelijk voor hun inbreng
Oprichtingsakte via notaris
Landbouwforfait niet mogelijk
Beperkingen op vlak van pachtwet
Kosten: identiek als bij BVBA
Ingewikkelde besluitvorming
Bron: Calus, M., 2012, Basisopleiding Vennootschappen, Vives
De juridische vormen in de land- en tuinbouw
De keuze van de juridische vorm – éénmanszaak of vennootschap – heeft gevolgen voor
de bedrijfsvoering. En het omgekeerde geldt evengoed: bepaalde strategische keuzes
kunnen een overschakeling naar een andere juridische vorm met zich meebrengen.
Er zijn talrijke juridische bedrijfsvormen mogelijk, elk met eigen voor- en nadelen. Een
beperkte greep uit het aanbod zie je op de pagina hiernaast.
Startkapitaal: 6.150 euro (of 30.986,69 euro voor fi scale rechtspersoonlijkheid)
Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (BVBA)
Min. 2 vennoten (uitzondering: éénpersoons-BVBA)
Startkapitaal: 18.550 euro
Tijdelijk ook starters-BVBA mogelijk, met minimumkapitaal 1 euro
Naamloze vennootschap (NV)
Grotere bedrijven
Startkapitaal: 61.500 euro
12 13
De gegevens in de tabel op de vorige pagina dateren uit 2013 en geven een beperkt overzicht van
een aantal juridische structuren. Het is met andere woorden niet de bedoeling volledig te zijn.
Er zijn vier grote redenen om over te gaan tot het oprichten van een vennootschap:
» het samenwerkingscontract. De statuten bepalen de spelregels van de
samenwerking.
» de beperkte aansprakelijkheid. Privébezit blijft in theorie buiten schot van
eventuele schuldeisers, maar de praktijk leert dat persoonlijke borg vaak toch
noodzakelijk is (bank, VLIF, …).
» de continuïteit van het bedrijf. De opvolging kan geleidelijk gebeuren door
overdracht van aandelen.
» de fi scaliteit. Winst en verlies kunnen worden overgedragen naar volgende
boekjaren, wat ervoor zorgt dat het inkomen minder schommelt.
In de praktijk zien we in de land- en tuinbouw een groeiend aantal vennootschappen in
diverse vormen (LV, BVBA, ….).
Cijfers uit 2010 geven wel aan dat het percentage vennootschappen in Vlaanderen sterk
kan verschillen naargelang de specifi eke sector.
SECTOR % VENNOOTSCHAPPEN TOTAAL AANTAL BEDRIJVEN
Akkerbouw 8% 5.057
Tuinbouw 19% 4.818
Melkproductie 6% 3.416
Rundvleesproductie 5% 4.386
Gemengd rundvee 5% 984
Andere graasdieren (schapen, …)
11% 1.467
Hokdieren (varkens, pluimvee)
20% 3.710
Gemengde bedrijven 6% 4.493
Totaal 11% 28.331
De sectoren tuinbouw en intensieve veeteelt springen in het oog met respectievelijk 19% en 20% vennootschappen. Dit is niet onlogisch, gezien het feit dat zij bij uitstek te kampen hebben met schommelende inkomsten, grote kapitaalsinvesteringen en beperkte EU-premies.
Wanneer kiezen voor welke juridische vorm?
We legden deze vraag voor aan verschillende landbouwadviesbureaus. Zij kregen van ons
telkens een aantal concrete (anonieme) cases uit diverse land- en tuinbouwsectoren, met
de beschikbare gegevens over de bedrijfsvoering, de boekhouding, en toekomstplannen.
En wat blijkt? Verschillende adviesbureaus geven voor dezelfde case verschillende
– genuanceerde – antwoorden… .
Dat is niet verwonderlijk, want de keuze voor deze of gene juridische vorm wordt bepaald
door heel wat factoren:
» Wat is de kwaliteit en volledigheid van de aangeleverde boekhoudkundige gegevens?
» Waarop ligt het accent bij de optimalisatie van de juridische structuur? Op
teelttechnische, fi scale of op organisatorische aspecten?
» Zijn de forfaitaire landbouwbelastingschaal en/of de forfaitaire BTW-regeling het
meest gunstig voor het bedrijf?
» Geniet het bedrijf veel Europese landbouwsteun?
» Wat is het karakter van de bedrijfsleider(s) – ligt bv. samenwerking in de aard van de
persoon of niet?
» Wat is de familiale situatie?
» …
Bedrijven kiezen vandaag vaak om fi scale redenen voor een vennootschapsvorm. Dat is
natuurlijk begrijpelijk, maar de impact van de juridische bedrijfsvorm op het bedrijf en
de bedrijfsvoering is dermate groot, dat een goed onderbouwde keuze eigenlijk pas kan
worden gemaakt na een grondige analyse van alle voor- en nadelen op korte en lange
termijn.
Een dergelijke grondige analyse vereist enerzijds een goede boekhouding, en anderzijds
een zekere basiskennis inzake bedrijfseconomische kengetallen, fi scaliteit en
ondernemen. Je maakt ze het best samen met de boekhouder en de fi scaal adviseur.
Ga hierbij zeker niet over één nacht ijs en investéér in je beslissing door er zelf actief mee
bezig te zijn.
14 15
‘Bij de overname heb ik duidelijke afspraken gemaakt met mijn ouders, die actief
het bedrijf mee runnen’, getuigt Johan. ‘We startten een landbouwvennootschap
(LV) op met een duidelijke fi nanciële verdeelsleutel. We spraken ook af tot welke
leeftijd mijn ouders mee in het bedrijf zouden blijven en zetten alles op papier.
Ook de prijs van de aandelen die ik mijn ouders bij overname van hun deel zal
moeten betalen, werd vastgelegd in samenspraak met mijn ouders en broers en
zus.’ Het proces heeft ons tijd, moeite en veel overleg gekost. Maar daar krijg ik
nu veel voor terug: ik weet precies waar ik aan toe ben en wat me wanneer te
wachten staat. Mijn ouders zijn gerust dat alles geregeld is en dat ook de broers
en zus in het proces betrokken waren’.
het bedrijf mee runnen’, getuigt Johan. ‘We startten een landbouwvennootschap
(LV) op met een duidelijke fi nanciële verdeelsleutel. We spraken ook af tot welke
leeftijd mijn ouders mee in het bedrijf zouden blijven en zetten alles op papier.
Ook de prijs van de aandelen die ik mijn ouders bij overname van hun deel zal
moeten betalen, werd vastgelegd in samenspraak met mijn ouders en broers en
zus.’ Het proces heeft ons tijd, moeite en veel overleg gekost. Maar daar krijg ik
nu veel voor terug: ik weet precies waar ik aan toe ben en wat me wanneer te
wachten staat. Mijn ouders zijn gerust dat alles geregeld is en dat ook de broers
en zus in het proces betrokken waren’.
MET JE BOEKHOUDCIJFERS AAN DE SLAG
Bij de bepaling van de strategie staat de kennis van je bedrijf centraal. De vraag is echter:
hoe goed ken je je eigen bedrijf? Je kan waarschijnlijk meteen antwoorden op de vraag
hoeveel hectare grond je bezit, of hoeveel dieren je bedrijf telt. Maar hoe goed ken je
de boekhouding? Wordt er trouwens wel een boekhouding bijgehouden op het bedrijf?
Cijfers van de Afdeling Monitoring en Studie (2012) leren dat 42% van de bedrijven geen
boekhouding bijhoudt. De overige 58% geeft aan een boekhouding te hebben, maar is
die dan ook bruikbaar binnen het bedrijf? Tijdens onze oefening met de adviesbureaus
rond keuze van de juridische bedrijfsvorm stelden we – tot onze verrassing – vast
dat de boekhouding bij de meeste cases onvoldoende uitgebouwd was: het was niet
mogelijik om er de juiste bedrijfseconomische kengetallen uit af te leiden. De kennis
over die bedrijfseconomische kengetallen vormt echter dé basis voor een gezonde en
toekomstgerichte bedrijfsstrategie…
METEN IS WETEN …
Door Johan Struyvelt, zaakvoerder Consitra ebvba
Kun je je voorstellen dat een team op zeiltocht gaat zonder kompas, zonder GPS, zonder
logboek, dus zonder de noodzakelijke instrumenten voor koers- en plaatsbepaling?
Kun je je voorstellen dat een manager zijn bedrijf gaat leiden zonder zijn koers- en
plaatsbepalende instrumenten? Die instrumenten, dat zijn de zogenaamde “kengetallen”
voor je bedrijf. De meeste van die getallen zijn te vinden in of af te leiden uit de
boekhouding. Aangezien de boekhouding gebeurt volgens het in België gestandaardiseerd
boekhoudstelsel, kunnen de kengetallen voor verschillende bedrijfstakken of bedrijven
vrij gemakkelijk met elkaar vergeleken worden.
De boekhouding levert vooral gegevens over het verleden op. Dat is nuttig, want de
toekomst wordt gebouwd op de fundamenten van gisteren. Maar de boekhouding levert
een erg groot aantal cijfers; eigenlijk te veel om als werkinstrument bruikbaar te zijn.
Wees gerust: je hoeft zeker niet de ambitie hebben om zelf boekhouder te spelen. Maar
je moet wel een betere manager willen worden. Als manager moet je leren om uit de
veelheid aan cijfers de relevante gegevens te fi lteren, om die dan vast te leggen en op te
volgen. Dat zijn de kengetallen van je bedrijf, die je nodig hebt om “koers en plaats” te
kunnen bepalen.
Jouw keuzes (strategie, doelstellingen, inspanningen) zullen bepalend zijn voor de keuze
van de kengetallen die je zullen helpen het bedrijf te sturen. Een planmatige aanpak,
gestoeld op duidelijke strategie en gedragen door de cijfers, is geen garantie op succes,
maar zal zeker de slaagkansen verbeteren.
METEN IS EEN GOEDE ECONOMISCHE BOEKHOUDING VOEREN
Door Danny Persyn, ingenieur Structuur & Investeringen West-Vlaanderen
In de jaren zestig van de vorige eeuw werd het bijhouden van een bedrijfseconomische
boekhouding sterk gepromoot door het Ministerie van Landbouw. Het voeren van een
bedrijfseconomische boekhouding werd zelfs een voorwaarde om toegang te krijgen tot
steun uit het LIF (Landbouwinvesteringsfonds, later het VLIF). Op die manier wilde de
16 17
overheid de land- en tuinbouwers helpen om een cijfermatig inzicht te krijgen in hun
bedrijf.
De bedrijfseconomische boekhouding is een krachtig instrument dat een duidelijk beeld
geeft van de rendabiliteit van je bedrijf en – belangrijker nog – van de verschillende
bedrijfstakken. Daarvoor noteer je per bedrijfstak zowel technische als fi nanciële
gegevens. Op basis daarvan kun je voor elke tak afzonderlijk het resultaat berekenen
(arbeidsinkomen, winst…), om dan uiteindelijk te komen tot het fi nancieel resultaat van
je bedrijf als geheel. Die resultaten en hun evolutie in de loop der jaren kun je gebruiken
als leidraad bij belangrijke beslissingen. Je weet in één oogopslag welke bedrijfstakken
minder rendabel zijn, en kunt die proberen bij te sturen of eventueel afstoten.
Je hebt zeker ook al de term ‘VLIF-boekhouding’ gehoord. Dat is eigenlijk niets anders
dan een klassieke bedrijfseconomische boekhouding zoals hierboven omschreven. Maar
de beslissing van de overheid om VLIF-steun te koppelen aan een dergelijke boekhouding,
heeft ertoe geleid dat boekhoudingen soms alleen om die reden bijgehouden worden. In
de praktijk betekent dat vaak een boekhouding zonder ziel: onnauwkeurig of beperkt tot
het absolute minimum. Daar kun je je als bedrijfsleider niet op baseren voor belangrijke
beslissingen. En ook banken eisen beter cijfermateriaal voor ze met een krediet over de
brug komen... Landbouwers die op die manier werken, maken het zichzelf dus moeilijk!
Het belangrijkste aan een goede boekhouding? De input van fi nanciële en technische cijfers!
Hoe nauwkeuriger de informatie, hoe beter de boekhouder die kan verwerken. Eenmaal
het resultaat er is, kun je samen met de boekhouder op zoek naar zwakkere punten in de
bedrijfsvoering en mogelijke verbetervoorstellen. Volg je als bedrijfsleider je boekhouding
op die manier op, dan ken je de kostprijs per eenheid (dier, oppervlakte van een teelt,
plant, liter melk….) zo uit het hoofd. Je kunt de impact van nieuwe
investeringen op het resultaat van een bepaalde bedrijfstak in
een paar uur berekenen – en dat zal de bank zeker
weten te appreciëren bij het beoordelen
van een aanvraag voor een lening.
De laatste decennia evolueren veel bedrijven naar een sterke specialisatie. Vaak blijft
slechts één bedrijfstak over, of een paar takken waarbij één overheerst. Dergelijke
bedrijven houden veelal al een foktechnische boekhouding bij. Daar komt in veel
gevallen nog een fi scale of vennootschapsboekhouding bij. Alhoewel die verschillende
boekhoudingen over hetzelfde bedrijf gaan, hebben ze een verschillende doelstelling. Een
bedrijfseconomische boekhouding heeft in zijn geheel uiteraard een grote meerwaarde,
maar overlapt voor bepaalde deelaspecten vaak met andere boekhoudingen. Daarom
heeft de overheid beslist dat voor VLIF-dossiers ingediend na 6/9/2010 ook een fi scale
boekhouding voldoet.
Je beslist uiteraard zelf wat je bijhoudt en welke instrumenten je hanteert voor je
bedrijfsvoering. Er zijn bedrijfsleiders die naast een fi scale boekhouding nog steeds een
gedetailleerde bedrijfseconomische boekhouding bijhouden. Zij weten duidelijk waarom.
Hoe dan ook: registratie van je gegevens is een noodzaak voor
het voortbestaan van je bedrijf.
overheid de land- en tuinbouwers helpen om een cijfermatig inzicht te krijgen in hun
De bedrijfseconomische boekhouding is een krachtig instrument dat een duidelijk beeld
geeft van de rendabiliteit van je bedrijf en – belangrijker nog – van de verschillende
bedrijfstakken. Daarvoor noteer je per bedrijfstak zowel technische als fi nanciële
gegevens. Op basis daarvan kun je voor elke tak afzonderlijk het resultaat berekenen
(arbeidsinkomen, winst…), om dan uiteindelijk te komen tot het fi nancieel resultaat van
je bedrijf als geheel. Die resultaten en hun evolutie in de loop der jaren kun je gebruiken
als leidraad bij belangrijke beslissingen. Je weet in één oogopslag welke bedrijfstakken
minder rendabel zijn, en kunt die proberen bij te sturen of eventueel afstoten.
Je hebt zeker ook al de term ‘VLIF-boekhouding’ gehoord. Dat is eigenlijk niets anders
dan een klassieke bedrijfseconomische boekhouding zoals hierboven omschreven. Maar
de beslissing van de overheid om VLIF-steun te koppelen aan een dergelijke boekhouding,
heeft ertoe geleid dat boekhoudingen soms alleen om die reden bijgehouden worden. In
de praktijk betekent dat vaak een boekhouding zonder ziel: onnauwkeurig of beperkt tot
het absolute minimum. Daar kun je je als bedrijfsleider niet op baseren voor belangrijke
beslissingen. En ook banken eisen beter cijfermateriaal voor ze met een krediet over de
brug komen... Landbouwers die op die manier werken, maken het zichzelf dus moeilijk! brug komen... Landbouwers die op die manier werken, maken het zichzelf dus moeilijk!
De laatste decennia evolueren veel bedrijven naar een sterke specialisatie. Vaak blijft
slechts één bedrijfstak over, of een paar takken waarbij één overheerst. Dergelijke
bedrijven houden veelal al een foktechnische boekhouding bij. Daar komt in veel
gevallen nog een fi scale of vennootschapsboekhouding bij. Alhoewel die verschillende
boekhoudingen over hetzelfde bedrijf gaan, hebben ze een verschillende doelstelling. Een
bedrijfseconomische boekhouding heeft in zijn geheel uiteraard een grote meerwaarde,
maar overlapt voor bepaalde deelaspecten vaak met andere boekhoudingen. Daarom
18 19
Ondernemen is … je bedrijfskengetallen beheersenAAN DE SLAG MET JE ECONOMISCHE BOEKHOUDING!
Door Steven Vynckier, medewerker boekhouding, Inagro
Waarom een boekhouding?
Als ondernemer moet je voortdurend beslissingen nemen over de toekomst van je bedrijf.
Financieel inzicht is hierbij een noodzaak. Bij kleine bedrijven kan je nog in beperkte mate
voortgaan op schattingen, maar grote bedrijven hebben goed onderbouwde cijfers nodig.
Hoe groter het bedrijf, des te belangrijker zijn de cijfers.
Een boekhouding geeft inzicht in de fi nanciële en economische situatie van je bedrijf.
Handig voor jezelf, maar ook voor derden. Banken bijvoorbeeld, die op basis van de
rendabiliteit van je bedrijf zullen beslissen hoeveel je kunt lenen.
Wat haal je uit de boekhouding ?
Een goede boekhouding helpt je om snel en gemakkelijk éénzelfde kostensoort
(bijvoorbeeld alle meststofl everingen) terug te vinden. Je bepaalt vlot het totaal per
verkoop- of aankoopactiviteit, je vindt meteen alle aankopen en verkopen bij een bepaalde
leverancier of klant terug, enzovoort.
Het is interessant om maandelijks of per kwartaal enkele cijfers te bekijken. Stijgt de
voederkost niet te veel in vergelijking met de vorige periode? Hoeveel werd dit jaar al
uitgegeven aan onderhoud en herstellingen? Wanneer een kost plots veel hoger ligt dan
verwacht, kun je meteen zoeken naar de oorzaak en een oplossing. Het is ook mogelijk om
aan de hand van de boekhouding te bepalen op welke kosten het volgende jaar bespaard
kan worden.
Bij een dubbele boekhouding worden ook de rekeninguittreksels verwerkt, waardoor je
met zekerheid weet welke leveranciers nog betaald moeten worden, en welke afnemers
je nog geld schuldig zijn. Dat laatste kan in de praktijk bijzonder nuttig zijn: sommige
afnemers hebben immers een neus voor ondernemers die hier wat minder toezicht op
houden, en maken daar dankbaar gebruik van...
FINANCIEEL INZICHT IN JE BEDRIJF, ENKELE HANDVATEN
Door Mieke Calus, lector Vives
Het is niet altijd eenvoudig om je weg te vinden in het doolhof van cijfers van een
bedrijfseconomische of fi scale boekhouding. Wat zeggen de cijfers over jouw bedrijf? Doe
je het goed of sta je op de rand van een afgrond? Bespreek daarom tijdig je cijfers met je
boekhouder, en vergelijk je cijfers ook met die van met collega’s uit dezelfde sector.
Bij het analyseren van een boekhouding wordt er vaak met begrippen gegoocheld. We
sommen hieronder een aantal belangrijke begrippen op, die je wat houvast zullen geven
bij het interpreteren van je boekhouding:
» Omzet: de som van alle opbrengsten binnen je bedrijf. Hier wordt nog geen rekening
gehouden met kosten. De omzet geeft een idee van de omvang van een bedrijf.
» Vaste kosten: alle kosten die constant blijven zolang het bedrijf binnen een bepaalde
productiecapaciteit blijft. Deze kosten zijn er ook nog als er geen productie is. Denk
maar aan lonen, afschrijvingen, onderhoud van gebouwen en machines. Het fi ctief
loon van de zelfstandige wordt niet meegerekend bij de vaste kosten.
» Variabele kosten: de kosten die rechtstreeks in verband staan met je productie:
produceer je meer (of minder) dan zullen deze kosten stijgen (of dalen). Voorbeelden
hiervan zijn zaaigoed, meststoffen, ruw- en krachtvoeder, dierenarts, enzovoort.
» Familiaal arbeidsinkomen: de vergoeding van de arbeid en het ondernemerschap
van het gezin. Dit wordt gebruikt als basis voor de berekening van sociale
zekerheid en personenbelasting. Vaak wordt dit uitgedrukt per familiale
arbeidskracht, wat het mogelijk maakt om te vergelijken met andere bedrijven.
Familiaal arbeidsinkomen = Omzet – variabele kosten – vaste kosten
20 21
» Cashflow: het bedrag dat je bedrijf werkelijk heeft verdiend, of ook de som van de
winst en de afschrijvingen. Hier wordt in principe geen rekening gehouden met
aflossingen. Voor cashflow die wel rekening houdt met aflossingen, bestaat de term
‘vrije cashflow’.
Een voorbeeldje: winst na belastingen 33.000euro
afschrijvingen: 92.000 euro
aflossingen van leningen: 86.000 euro
Cashflow = 33.000 euro + 92.000 euro = 125.000 euro
Vrije cashflow = 125.000 euro – 86.000 euro = 39.000 euro
» Solvabiliteit: deze verhouding geeft aan of je in staat bent om je schulden op lange
termijn terug te betalen.
Solvabiliteit = eigen vermogen / totaal vermogen
» Liquiditeit: deze verhouding geeft aan of je in staat bent om je schulden op korte
termijn te betalen.
Liquiditeit in ruime zin = Vlottende activa / Schulden op korte termijn
• Vlottende activa zijn werkmiddelen die bedoeld zijn om weer in geld omgezet te
worden of die al ter beschikking staan van de onderneming (handelsgoederen,
vorderingen op klanten, bankrekening, geld in kas).
Let wel: dit lijstje is verre van volledig. Het is dus best mogelijk dat er bij de analyse van
jouw bedrijfsboekhouding nog andere termen voorkomen. Ken of begrijp je die termen
niet, aarzel dan niet om uitleg te vragen. Je kunt slechts ondernemen met kennis van
zaken als je weet waarover het gaat!
KEN JE BEDRIJF AAN DE HAND VAN TECHNISCHE KENGETALLEN!
Door André Calus, ere-directeur Inagro
Op een land- of tuinbouwbedrijf heb je naast boekhoudkundige kengetallen ook technische
kengetallen. De boekhoudkundige kengetallen leren je hoe je bedrijf er op economisch
vlak voor staat, terwijl de technische kengetallen vooral de productiviteit beschrijven.
De technische kengetallen zijn niet alleen kwantitatief (opbrengst in kg/ha, aantal liter melk
per koe, groei per dag, aantal eieren per jaar), maar evenzeer kwalitatief (suikergehalte
van bieten, sorteringsklassen van groenten of fruit, karkas- en melkkwaliteit). De prijs die
je krijgt voor je product is meestal afhankelijk van zowel hoeveelheid als kwaliteit.
De waarde van de technische kengetallen bepaalt of we spreken van een uitstekende, goede,
minder goede of slechte bedrijfsvoering. Er is een vrij sterke relatie tussen technische
kengetallen enerzijds, en economische bedrijfsresultaten en rendabiliteit anderzijds.
Het interpreteren van de kengetallen is evenwel een complexe taak: de productie-
omstandigheden spelen een belangrijke rol, net als de managementscapaciteiten en
de deskundigheid van de bedrijfsleider. Daarnaast is een grondige kennis van de sector
en de evoluties onontbeerlijk. Neem bijvoorbeeld de genetische vooruitgang: dertig jaar
geleden bedroeg het aantal biggen per zeug vijftien per jaar, terwijl dat vandaag de dag
op de betere bedrijven bijna dubbel zoveel is. Ook evoluties op korte termijn verdienen de
nodige aandacht.
Als ondernemer moet je bovendien beseffen dat er in functie van je bedrijfsoriëntatie een
negatieve wisselwerking kan zijn tussen de kengetallen. Zo zijn vruchtbaarheid en goede
bevleesdheid bij veetypes soms negatief gecorreleerd. In de plantenteelt kan kiezen voor
kwaliteit dan weer neerkomen op een mindere opbrengst per ha, zoals bij baktarwe
versus voedertarwe. Als bedrijfsleider moet je dan keuzes maken.
Een kengetal is niet absoluut, maar moet binnen een bepaald bedrijfssysteem beoordeeld
worden. Zo zal een biologisch bedrijf minder kg per ha aardappelen oogsten, maar de
verkoopprijs per kg ligt voor die aardappelen meestal wel een stuk hoger dan voor de
klassiek geteelde aardappelen.
Besluit: Als bedrijfsleider moet je jouw situatie binnen het productiegebeuren goed
kunnen inschatten. Je moet weten waar je staat in vergelijking met het gemiddelde van
soortgelijke bedrijven en streven naar de top van de groep. Dat kan alleen door technische
kengetallen te analyseren en te vergelijken. Als je bedrijf afwijkt, is de vraag: waarom?
Een uitgebreide analyse van je situatie, eventueel bijgestaan door een deskundige, is dan
zeker aangewezen.
22 23
Reeds meer dan 10 jaar biedt Inagro bedrijfsadvisering in de melkveehouderij
aan. Meer dan 100 melkveehouders zijn intussen lid van de bedrijfsadvisering.
Naast adviesverlening rond ruwvoederwinning, rantsoenberekening, jongvee-
opfok en dergelijke, gaat er zeer veel aandacht naar de berekening van de
technische kengetallen van de bedrijven. Dat omvat ook cijfers op het vlak
van krachtvoerverbruik, dierenartskosten als maat voor de gezondheid van de
veestapel, enzovoort.
Hoewel het een inspanning vraagt van de deelnemers om de gevraagde
informatie aan te leveren, zijn de kengetallen die ze terugkrijgen voor de
meesten onder hen een nuttig instrument: ze zien hun bedrijf evolueren
in de tijd én kunnen zich situeren binnen de ‘grote groep’. Voor de adviseurs
hebben de kengetallen een knipperlichtfunctie: ze kunnen helpen om eventuele
onderliggende bedrijfstechnische problemen op te sporen.
Meer weten over kengetallen in de veehouderij?
» brochures ‘Bedrijfsvoering melkvee: evaluatie en optimalisatie’ en
‘Effi ciënt gebruik kengetallen melkvee voor optimalisatie bedrijfsvoering’
www.inagro.be →Publicaties → Brochures → Veeteelt
» brochure ‘Economische en technische kengetallen in het moderne varkensbedrijf’
www.diereninformatie.be
OPTIMALISEER DE INZET VAN ARBEID
Door Greet Ghekiere, adjunct-directeur Inagro
Een mens heeft maar twee handen, en een dag telt maar vierentwintig uur. In de praktijk
stellen we vast dat toekomstgerichte bedrijven in volle groei uiteindelijk vaak stuiten op
het plafond van de beschikbaarheid van arbeid op het bedrijf. Dat plafond kan op twee
manieren doorbroken worden: investeren om effi ciënter te werken en/of aantrekken van
vreemde arbeid.
Investeren om effi ciënter te werken kan reeds op een heel bescheiden niveau: nog
te vaak zien we een werkorganisatie die gebaseerd is op gewoonte of die streeft naar
het maximum, terwijl dit zeker niet altijd strookt met het economisch optimum, wel
integendeel. Maar elke investering, hoe klein of groot die ook is, moet ter dege worden
doorgerekend naar terugverdientijd.
Ondernemen is dus ook: van op een afstand kritisch naar je eigen
werkorganisatie kijken en je afvragen wat er beter kan.
‘Bedrijfsblindheid’ maakt deze oefening vaak moeilijker dan op het
eerste gezicht lijkt. Extern advies of uitwisseling van informatie met
collega’s zijn vaak waardevolle hulpmiddelen.
2524
Landbouwers Paul en Sonja baten reeds 20 jaar een melkveebedrijf uit. Door
de jaren heen hebben ze zich gespecialiseerd in hoogproductief melkvee.
Paul doet er alles aan om het comfort van de melkkoeien optimaal te houden
om de langleefbaarheid van de melkveestapel hoog te houden. Zo mogen de
pasgekalfde koeien nog twee weken terug naar de strobox in de naastliggende
stal. Paul is van mening dat die maatregel belangrijk is voor de rendabiliteit van
zijn bedrijf.
Na een grondige analyse van hun bedrijf merken Paul en Sonja dat ze
verhoudingsgewijs veel tijd in de koeien investeren. Onder andere het naar
de naastliggende stal brengen van pasgekalfde koeien en zorgkoeien is een
tijdrovende bezigheid. Ook voor het bekappen van de poten van de koeien moeten
ze steeds met twee zijn.
Paul en Sonja gingen te rade bij een aantal externe adviseurs en verbouwden
uiteindelijk een hoek van hun bestaande stal. Met een strobox en vaste kapbox
kunnen koeien gemakkelijk geselecteerd worden zonder dat dit veel tijd
vraagt. Deze goedkope verandering zorgt ervoor dat ze per dag een half uur
tijd winnen.
Kris heeft een middelgroot varkens-akkerbouwbedrijf en doet alle veldwerk zelf
met het materiaal dat hij overnam van zijn ouders. De tractor van 90 pk voldoet
nog prima maar ploegen met de drieschaar kost eigenlijk veel te veel tijd. Als hij
echter investeert in een grotere ploeg, moet er ook een grotere tractor komen.
Die tractor is niet nodig voor het andere werk en zou dus slechts beperkt nuttig
zijn. Maar anderzijds heeft iedereen in de buurt inmiddels een grote tractor...
Als Kris aan het rekenen gaat, wordt snel duidelijk dat hij niet moet
mechaniseren om sneller te kunnen werken, maar dat hij de loonwerker meer
moet inschakelen. Het is gewoon veel te duur om materiaal het grootste stuk van
het jaar stil te laten staan in de loods.
Ondernemen is … netwerken, communiceren en onderhandelenVAN INSPIRATIE NAAR ADVIES:
VOEDING VOOR HET DENKEN EN DOEN
Door Greet Ghekiere, adjunct-directeur Inagro
Stel je eens voor: de laatste tien jaar heb je doorgebracht op je bedrijf, zonder contact
te hebben met iemand van de buitenwereld. Zou je dan dezelfde beslissingen genomen
hebben als nu?
Denk nu even aan alle beslissingen die je de laatste tien jaar nam. Zijn er dingen die je
anders of eerder had gedaan, als je bepaalde informatie of advies eerder of anders had
gekregen? Welke gevolgen zou dat gehad hebben voor je bedrijf?
Informatie, kennis en advies komen helaas niet op het bedrijf aangewaaid: je moet rond
je bedrijf een netwerk van contacten weven bij wie je voor die zaken terecht kunt. Als
bedrijfsleider moet je het ook aandurven om dat netwerk bij vragen actief aan te spreken.
Maar laat je ook en vooral inspireren!
De overheid, de praktijkcentra, de vakorganisaties en private adviesdiensten organiseren
tal van info- en netwerkmomenten over de meest uiteenlopende
onderwerpen. Twee feiten springen daarbij in het oog:
» ook op de meest succesvolle evenementen is maar
een fractie van de land- en tuinbouwers aanwezig
» eigenlijk kom je altijd dezelfde
mensen tegen …
26 27
Waarom naar een evenement gaan als alles in de vaktijdschriften en op het internet staat?
Omdat artikels in tijdschriften en op het internet gewoon niet kunnen tippen aan zo’n
evenement! Het ontmoeten van gelijkgestemde, zoekende en ondernemende collega’s is erg
inspirerend voor je eigen bedrijfsvoering. Je ontmoet er ook talloze specialisten, adviseurs, en
anderen, die voor jouw bedrijf een specifi eke toegevoegde waarde kunnen betekenen.
Informatie, kennis en advies komen helaas niet op het
bedrijf aangewaaid!
Misschien een korte oefening om dat duidelijk te maken. Neem eens pen en papier, en
maak een lijstje:
» Wie kan je bellen met een technische, fi nanciële of organisatorische vraag?
» Wanneer maak je tijd vrij om collega’s en adviseurs op info- en netwerkmomenten te
ontmoeten?
Is je lijstje kort? Dan is er werk aan de winkel!
PROFESSIONEEL OMGAAN MET … MENSEN!
Door Ronny Van Baelen, zaakvoerder Yamas Communicatie bvba
De hele dag door zijn we aangewezen op communiceren met mensen: is het niet met een
leverancier of een afnemer, dan wel met de bankadviseur, een controleur, de dierenarts, een
vertegenwoordiger, onze ouders, een medewerker of onze partner… Allemaal mensen met
hun eigen waarden, normen, karakter en gevoeligheden.
Vandaar dat zo belangrijk is dat een
bedrijfsleider kan inspelen op die
menselijke verschillen. Hoe beter hij die
sociale vaardigheid beheerst, hoe beter zijn
resultaten zullen zijn. Je zou verwachten
dat in onze op communicatie gerichte
maatschappij alle communicatie van een
leien dakje loopt, maar niets is minder
waar: communiceren is een vaardigheid
die je moet leren en waar je constant mee bezig moet zijn. Is je afnemer bijvoorbeeld van
het dominante type en to the point, dan is het belangrijk dat je dit weet en kiest voor een
directe manier van communiceren. Doe je dat niet, dan zal deze afnemer je als vervelend en
onprofessioneel ervaren, en is de kans dat je succesvol zaken zult doen erg klein.
Actief luisteren en correct communiceren
Onderhandelen is een vorm van communicatie waarbij continu boodschappen van de ene
persoon naar de andere worden gestuurd. Het is van het grootste belang dat beide partijen
elkaar begrijpen en op dezelfde golfl engte zitten. Vandaar dat ‘actief luisteren’ de meest
effi ciënte manier is om te communiceren met elkaar.
Bij actief luisteren ga je na of je de boodschap goed begrepen hebt. Zodra een woord, een
zin, een gelaatsuitdrukking of een houding van de tegenpartij niet duidelijk is, moet je het
initiatief nemen om hierover een vraag te stellen. Onduidelijkheden liggen vaak aan de basis
van misverstanden die soms pas na lange tijd uitkomen. Met deze gesprekstechniek kan je
die vermijden. Actief luisteren is echter een techniek die heel wat inspanning vraagt, waarbij
je voortdurend alert moet zijn voor alle signalen die je opvangt. Maar het loont heel zeker!
Van advies naar adviesraad…
In land- en tuinbouw nog relatief onbekend maar in de kmo-wereld al enigszins
ingeburgerd: een adviesraad. Dat houdt in dat je je als bedrijfsleider laat
ondersteunen door een aantal externe adviseurs met uiteenlopende expertise
(van technisch tot fi nancieel). Je nodigt ze een paar keer per jaar uit om samen
over het bedrijf na te denken.
De adviesraad heeft geen juridische bevoegdheid of verantwoordelijkheid ten
aanzien van het bedrijf en het geformuleerde advies is niet bindend, maar wel o
zo inspirerend voor de bedrijfsleider.
2928
Nele en Bart willen het bedrijf van Barts ouders overnemen. Aangezien de
ouders slechts 54 zijn, wordt besloten om het bedrijf in samenuitbating te
runnen. Er wordt een verdeling van 40/60 uitgewerkt.
Na een paar jaar wordt duidelijk dat er dringend een nieuwe stal moet komen.
De ouders begrijpen het enthousiasme van de jonge bedrijfsleiders, maar laten
tegelijk uitschijnen dat ze op hun leeftijd niet meer willen investeren.
Omwille van de toekomst van hun bedrijf, vinden Nele en Bart dat de nieuwe stal
niet kan wachten, maar hoe kunnen ze de investering terugbetalen met maar
60% van de inkomsten? Een gesprek dringt zich op, maar was dit niet beter
reeds bij de overname besproken?
GOEDE AFSPRAKEN, GOEDE VRIENDEN:
VAN SAMENUITBATINGSCONTRACT TOT FAMILIECHARTER
Door Prof. Dr. Johan Lambrecht, Directeur Studiecentrum voor Ondernemerschap,
KU Leuven (campus Brussel) en door Kathleen Storme, medewerker Landbouw &
Leefomgeving, Inagro
Goede afspraken maken goede vrienden! Ook in een land- of tuinbouwbedrijf kun je mogelijke
spanningen en confl icten voorkomen door tijdig heel goede afspraken te maken.
We kennen te veel bedrijven waar de samenwerking stroef loopt - of erger nog: in ruzie eindigt –
doordat er slechts vage of helemaal geen afspraken gemaakt werden. Bij een samenuitbating
bestaat al het zogenaamde samenuitbatingscontract met afspraken rond werk, boekhouding,
kredieten, inbreng van onder andere grond en gebouwen, enzovoort. Maar met de opmaak van
een afsprakennota onder de vorm van een ‘familiecharter’ ga je nog een stap verder.
Het familiecharter is een soort van ‘grondwet’ van de familie waarin de verschillende
familieleden hun visie en een aantal gedragsregels vastleggen om de relaties tussen de
familieleden onderling en tegenover het familiebedrijf te regelen (bv. de vergoeding van de
familieleden, de opvolging, de overdraagbaarheid van aandelen, wie van de familie kan onder
welke voorwaarden in het familiebedrijf werken, het afgesproken aantal dagen ‘verlof’ …). Een
familiecharter zorgt voor harmonie in het familiebedrijf en de bedrijfsfamilie.
We zetten de voornaamste redenen voor het opstellen van een familiecharter
even op een rijtje:
» Vermijden van spanningen achteraf
» Omgaan met eventuele toenemende complexiteit in het familiebedrijf
» Bevorderen van familiale harmonie
» Vastleggen van rollen en taken (rol van eigenaar, bestuurder, leidinggevende,
medewerker)
» Bepalen van strategie en beslissingskader
» Bespreken en bespreekbaar maken van netelige kwesties
30 31
Ondernemen is … omgaan met externe factorenGELD VERDIENEN MET GOEDE MARKTINFORMATIE
Door François Huyghe, economisch adviseur Boerenbond
De land- en tuinbouwsector is geen sector als een ander. Meer dan in andere sectoren is
de portefeuille van een landbouwer sterk onderhevig aan de grillen van de markt.
In theorie is prijsvorming van (landbouw)producten het resultaat van vraag en aanbod,
en kan je de gemaakte kosten hierbij in rekening brengen. Maar de praktijk in de
landbouwsector ziet er anders uit. De voorbije jaren stond de prijs die je als landbouwer
voor je producten kreegt doorgaans niet in verhouding tot de productiekosten. Geregeld
roepen land- en tuinbouwers terecht op tot betere en billijkere prijzen en tot meer
transparantie in de prijsvorming. De scheefgetrokken situatie heeft veel te maken met
marktmacht (meestal vanwege grotere concentratie), waarbij landbouwers nagenoeg
altijd aan het kortste einde trekken. Maar ook informatie is een belangrijke factor in het
marktgebeuren.
De prijsvolatiliteit is de laatste jaren sterk toegenomen. Dat is een gevolg van een
verregaande liberalisering van de landbouwmarkten en de afbouw van landbouwsteun
op Europees niveau.
De aangekondigde bijkomende hervorming van het Europees landbouwbeleid zal
de onzekerheid nog verder doen toenemen in de sectoren waar tot voor kort nog
prijsgaranties golden of productiequota van toepassing waren. Daardoor worden de
risico’s in de bedrijfsvoering nog groter. De landbouwer hoeft echter niet zomaar toe te
kijken, en kan ook zelf anticiperen. Aandacht voor marktontwikkelingen in de diverse
sectoren moet daarom een duidelijke plaats krijgen in het management van de bedrijven.
Op dit ogenblik bestaan een aantal nationale en internationale informatiebronnen waar
accurate marktinformatie voor diverse producten gevonden kan worden (zie kader).
Daarnaast biedt het internet zeker heel wat mogelijkheden.
De voorbije jaren is ook de rol de termijnmarkten aanzienlijk toegenomen. Ze zijn een
zinvol instrument in het afdekken van prijsrisico’s, waardoor volatiliteit op bedrijfsniveau
wel degelijk gereduceerd kan worden.
Bedrijfsleiders in de landbouwsector hebben er dan ook alle belang bij om de markt- en
prijsontwikkelingen op de voet te volgen en correct geïnformeerd te zijn. Die inspanning
vanwege de bedrijfsleider zal in de toekomst nog meer dan in het verleden het verschil
kunnen maken.
Je kunt de Belgische en internationale
marktprijzen zelf volgen op onderstaande sites:
BELGISCHE MARKPRIJZEN
» www.birb.be
» www.lv.vlaanderen.be
» www.synagra.be
INTERNATIONALE PRIJZEN
» www.terre-net.fr
» www.agritel.com (termijnmarkt)
» www.agrifutures.nl (termijnmarkt)
» www.cmegroup.com (termijnmarkt)
» www.milkprices.nl (internationale melkprijzen)
32 33
JE BEDRIJF EN JE BANK
Door Johan Vannieuwenhuyze, Senior Partner Lessius Corporate Finance
Je koestert ambitieuze toekomstplannen: je wil investeren in gebouwen, installaties of
uitrusting, maar alles zelf fi nancieren blijkt niet mogelijk. Je bedrijf groeit, maar om volop
door te gaan heb je behoefte aan bijkomend kapitaal. Of je maakt een moeilijke periode
door: je ziet de toekomst vol vertrouwen tegemoet, maar je hebt wel een overbrugging
nodig om de overgang te maken. In het leven van elk bedrijf zijn er meerdere redenen om
naar de bank te stappen en een krediet aan te vragen.
Je bank, je partner
Wil je een fi nanciële partner vinden die echt met je meedenkt, dan moet je hem in de
eerste plaats heel goed informeren over je project. Elk sterk partnerschap is immers
gebaseerd op open communicatie en duidelijke informatie. Overhandig je bank daarom
een goed voorbereide informatiebundel, waarin de volgende vier kernpunten zeker aan
bod moeten komen :
» Wie ben je? Beschrijf kort je activiteit en strategie, de producten en diensten die je
aanbiedt, je klanten, de markten waarop je actief bent, je productiemiddelen en je
team;
» Hoe sta je ervoor? Licht de recente fi nanciële gegevens toe die een beeld geven van
de fi nanciële structuur en de rendabiliteit van je bedrijf ; bij voorkeur gebaseerd op
de laatste twee jaren, best ook aangevuld met een recente tussentijdse situatie;
» Wat zijn je vooruitzichten? Geef een nauwkeurige beschrijving van je
toekomstplannen en in het bijzonder van het project waarvoor je precies bij de bank
komt aankloppen ;
» Last but not least: Wat is je vraag? Formuleer de concrete kredietaanvraag : welk
bedrag wens je te lenen en op welke termijn? Toon aan dat je dit krediet kunt
terugbetalen en stip aan welke waarborgen aanwezig zijn om het kredietrisico voor
de bank te beperken.
Breng je eigen enthousiasme over op je fi nanciële partner. Je hebt zijn volle medewerking
nodig om je plannen waar te maken. Open communicatie, wederzijds vertrouwen én geza-
menlijk enthousiasme vormen de pijlers voor een prima relatie tussen jou en je bankier.
Het juiste krediet voor het juiste project
Financier geen investeringen met kortetermijnkredieten zoals kaskredieten of straight
loans (kasvoorschot). Die zijn wel heel goed geschikt zijn voor aanvullend werkkapitaal.
Zoek de gepaste formule voor elk project. De fi nanciering van langetermijninvesteringen
via kortlopende kredieten, die na enige tijd misschien herzien of opgezegd worden, kan je
bedrijf ernstig in moeilijkheden brengen.
Meerdere partners maken je sterker
Je kent het gezegde: “Leg nooit alle eieren in dezelfde mand.” Smeed sterke banden met
tenminste twee banken. Respecteer ze, beschouw ze als je medestanders en informeer
ze regelmatig. Ga bij gelegenheid ook eens aankloppen bij een derde, om te kunnen
vergelijken en te achterhalen of je nog steeds de beste tarieven en voorwaarden krijgt.
Besef wel dat de visie van elke bank verschillend is : een project waar de ene bank niet
warm voor loopt, kan prima passen binnen het kredietbeleid van een andere.
Smeed sterke banden met ten minste twee banken
En misschien kun je uiteindelijk zelfs kiezen uit meerdere aanbiedingen. Ga ervoor,
communiceer, informeer en onderhandel, dat is de enige weg voor een succesvolle
samenwerking.
Wanneer ondernemen moeilijk wordt …
Zie je door de bomen het bos niet meer? Ben je op zoek naar begeleiding? Vzw
Boeren op een kruispunt heeft de opdracht het welzijn van boeren en tuinders in
nood te verhogen door 3 taken te vervullen:
» Preventie en sensibilisering
» Individuele hulp
» Beleidsondersteuning
Meer info? www.boerenopeenkruispunt.be
of gratis hulplijn T 0800 99 138.34 35
ADMINISTRATIE EEN PLAATS GEVEN
Door Sylvie Decoutere, consulente KVLV-Agra
Tachtig procent van de landbouwers vindt de administratieve verplichtingen een van de
grootste knelpunten van hun beroep. Gemiddeld is een landbouwer 5,5 uur per week
bezig met administratie. (VILT, 23/08/2007)
Administratie zal wellicht nooit de favoriete bezigheid van de landbouwer worden, maar de
volgende tips kunnen alvast helpen om de papierberg zo effi ciënt mogelijk aan te pakken:
1 Plan 1 x per week een paar uur in om de administratie weg te werken, het liefst op
een vast moment in de week. Zorg ook dat je dan zo min mogelijk gestoord wordt.
2 Werk met een takenlijst. Let wel op dat die realistisch en haalbaar is.
Een takenlijst helpt je om
» dingen te onthouden die je anders vergeet
» prioriteiten te stellen
» te plannen en de tijd in te schatten die je nodig zal hebben om een opdracht af te
handelen
» je concentratie terug te vinden als je gestoord wordt
3 Bepaal systematisch je prioriteiten, leg doelstellingen vast. Besef dat niet alle
belangrijke zaken even dringend zijn en maak keuzes.
4 Een bakjessysteem kan helpen om taken bij te houden en af te werken.
Voorzie een bakje voor de verschillende to do’s:
» op korte termijn: vandaag, ten laatste morgen af te werken
» op middellange termijn: volgende week af te werken
» op lange termijn: binnen een maand af te werken
5 Maak de post elke dag open en gooi wat je niet (meer) nodig hebt onmiddellijk weg.
Wat je wel nog nodig hebt, klasseer je meteen op de juiste plaats, in het juiste bakje.
6 Spreek met je partner duidelijk af wie wat doet. Zo vermijd je dat taken niet
gebeuren of dat ze dubbel uitgevoerd worden.
ConclusieDoor Melanie Vanstaen en Kathleen Storme,
Medewerkers Landbouw & Leefomgeving, Inagro
Land- en tuinbouwers leven voor hun vak. Liefde en passie zijn daarbij broodnodig, maar
helaas volstaat dat niet voor het uitbouwen van een succesvol bedrijf.
Waar de initiële doelstelling van het project was te onderzoeken
welke juridische bedrijfsvormen meest relevant zijn voor
specifi eke land- en tuinbouwbedrijven, stelden
we al snel vast dat een dergelijke lijn
niet te trekken is en dat de kwaliteit
van het ondernemerschap
een zeer belangrijke impact
heeft op de manier waarp het
bedrijf kan uitgebouwd worden.
Zeer opmerkelijk was de vaststelling
dat nog te veel land- en tuinbouwers hun
boekhoudcijfers niet of weinig interpreteren. Vragen rond
de rendabiliteit van specifi eke bedrijfstakken en teelten blijven
te vaak onbeantwoord.
Door de grote complexiteit en het gebrek aan inzicht in de bedrijfsboekhouding kunnen
veel bedrijfsleiders geen gerichte vragen stellen aan hun boekhouder, hun bank, of
een adviseur, of kunnen ze de voorstellen van boekhouder, bank of adviseur moeilijk
beoordelen. Daardoor staat de de bedrijfsleider – hoe technisch onderlegd ook – in een
zwakke positie, wat een reëel risico kan vormen voor het bedrijf.
36 37
Goed ondernemerschap kan je leren!
Goed ondernemerschap is veel meer dan een doordachte strategie en een goede juridische
structuur. De basis is en blijft het beheersen van de technische en bedrijfseconomische
kengetallen van je bedrijf. Maar de competenties op het vlak van communiceren,
informatievergaring en onderhandelen zijn minstens even belangrijk.
Aarzel dan ook niet om je bij te scholen om alle noodzakelijke vaardigheden onder de knie
te krijgen.
Met deze brochure hopen we je overtuigd te hebben van het belang van:
» Een goede bedrijfsstrategie
» De juiste juridische bedrijfsstructuur. Het is de kapstok van je bedrijf, durf ze ook in
vraag te stellen.
» Een correcte bedrijfseconomische boekhouding en de juiste interpretatie ervan
» Een goede opvolging van je economische en teelttechnische
kengetallen
» Effi ciënt communiceren en onderhandelen en indien nodig die
vaardigheden bij te schaven
En het allerbelangrijkste: wees kritisch over je bedrijfsvoering en durf
vragen te stellen !
38 39
Inagro vzwIeperseweg 878800 Rumbeke-BeitemT 051 27 32 00 _ F 051 24 00 20E [email protected]_www.inagro.be
