denz taşmaclk

8/2/2019 denz tamaclk

1/16

1

DENZYOLU TAIMACILII

GR

Gerek uluslararas gerekse de yurtii ticarette gittike kzan rekabet ortamnda

firmalar maliyetlerini azaltarak daha kazanl bir ekilde faaliyetlerini srdrebilmek iin

eitli yollara bavurmaktadr. Firmalarn byle bir tutum izlemelerinde bavurduklar bir

faktr olarak lojistik, gittike daha fazla nem kazanan bir faaliyet alan olarak karmza

kmaktadr. Lojistik, genel anlamda hammaddenin kaynandan alnarak rn haline

dntrlp bunun nihai tketiciye ulatrlmas ve hatta bozulma, krlma gibi nedenlerle

tekrar satcya iade edilmesi srelerinin tamamn kapsamakla beraber lkemizde daha ok

tamaclk ve depolama faaliyetleri olarak anlalmaktadr. Byle bir dncenin olumasnda

lojistik faaliyetlerin iinde en nemli faaliyetin tamaclk olmas ve Trkiyedeki lojistik

hizmetlerini eskiden nakliyecilik hizmeti salayan firmalarn gerekletirmesi etkili olmutur.

Tama modlar arasnda denizyolu tamacl dier tama modlarna gre daha az

maliyetli olduu gibi daha gvenlidir. Bu yzden mevcut artlar altnda heryere denizyolu

tamacl kullanlarak tama yapmak mmkn deildir- denizyolu tamacl dier tama

modlarna gre daha ok kullanlmaktadr.


2/16

2

1.DENZYOLU TAIMACILII

Denizyolu tamacl, uluslararas tamaclkta en ok kullanlan tama eklidir.

Denizyolu tamacl tarifeli ve tarifesiz denizyolu tamacl olmak zere ikiye

ayrlmaktadr. Dnyada d ticaret hacminin yaklak deer olarak 2/3, miktar olarak

denizyolu ile tarifeli olarak tanmaktadr. Bunun nedeni, tarifeli denizyolu tamaclnda

tanan mallarn kymetli olmas ve sunulan hizmetlerin tarifesiz denizyolu tamaclna

gre daha dzenli ve iyi olmasndandr (Shipping Economics, 1996; 8).1

Denizyolu tasmaclg ile ok byk miktarda kuru yk, likit ve gaz,

konteynerlenebilen malzemeler tasnmaktadr. Bunlara ek olarak, hz faktrnn ok nemli

olmadg dsk degerli rnlerin tasnmasnda da denizyolu tasmaclg tercih edilmektedir.

ekil 1.Tama Trlerinin zelliklerine Gre Karlatrlmas

Kaynak: Erdalanc, 2003

ekil 1 de tama trleri eitli zellikleri ( maliyet, hz, hizmet vb.) itibariyle

karlatrlmtr.Bu ekilde de grdmz gibi denizyolu tamacl maliyet asndan

dier ama trlerine gre ok dktr.Her nekadar hz konusunda dierlerine gre yava

olsa da maliyetinin dk olmasve ok eitli rlerin tanabilir olmas tercih sebebi

olmaktadr.

1Gizem Elbirlik, Trk Lojistik Sektrnde Denizyolu Tamaclnn nemi ve Sorunlar,Dokuz Eyll

niversitesi,2008.


3/16

3

Denizyolu tamacl, etkili ve ucuz bir tamaclk yntemi olduundan, uluslararas

ve hatta ktalar aras tamaclkta byk bir yere sahiptir.(Baird, 2001; 103). Yksek

miktarlarda yk tanabilmesi, enerji tketiminin azl gibi nedenlerden dolay tama

maliyetlerinin dktrve bu yzden en ekonomik tama modudur. En nemli avantaj, ok

byk hacimli rn tamasn saglamasdr (Yldztekin, 2002; 18).Gvenilirlii yksektir.

Denizyolu tasmacl, karayoluna gre yedi kat, demiryoluna gre iki buuk kat daha ucuz;

yakt tketimi bakmndan da, karayolundan drt kat, demiryolundan iki kat daha ucuz bir

tamaclk yntemidir (Ylmaz, 1990; 63). Ancak tm bu avantajlarnn yannda dezavantaj

da vardr. Liman, iskele gibi pahal tesislere ihtiya duyulmaktadr, ulam annkurulmas

ky ve limanlarla ilgilidir. Yava bir tamaclk yntemidir (Baird, 2001; 107).

1.2. Dnya Denizcilik Sektr

lkeler aras ticaretin yaplmasn saglayan ulastrma, insan ve esyann birnoktadan

diger noktaya tasnmas veya hareketini ifade etmektedir. Ulastrmasektrnn alt

sistemlerinden birisi olan deniz tasmaclg, ogunlukla birden fazlalke arasnda

gereklestirilen, uluslararas bir nitelige sahip bir tasmaclk yntemidir. (Beresford vd.,

2003; 50).

ekil 2. Yllar tibariyle Uluslararas Deniz Ticareti

Kaynak:UNCTAD, Review of Maritime Transport, United Nations Publication, New

York and Geneva, 2006, s.17


4/16

4

Denizyolu tamacl, dnya ticaretinin % 92sini omuzlamaktadr. lkeler ve ktalar

arasnda tanan yk miktar da yedi milyar tondur (Akten, 2005: 16). Gerek gelimi gerekse

gelimekte olan lkeler bu sektre eitli desteklerle yatrm yapmaktadrlar. Bu yatrmlarn

en nemli sebeplerinden birisi; ncelikle d ticaret yklerinin ulusal filo ile tanmasn

gerekletirerek, lkeye dviz tasarrufu salamasdr. Diger taraftan, lkeler aras yaplan

tamalardan da lkeye direkt dviz kazandrlmas ana amalardandr.

ekil 3. Ulatrma sistemlerine gre yatrmlar (Bin TL)

Kaynak:www.dpt.gov.tr

Dnyada gelien genel ekonomik faaliyetlerin bir sonucu olarak, denizcilik sektrn

oluturan konular ve faaliyetler ortaya kmaktadr. Bu sebepten dolay, dnya genelindeki

ekonomik ve siyasi faaliyetler zerindeki olumlu veya olumsuz gelimeler, denizcilik

sektrn dorudan etkilemektedir (Craig, 2000; 12). rnein; 1990da balayan Krfez

Krizi, denizcilik sektrndeki olumlu gelimeleri durdurmu ve olumsuz bir ekle sokmutur.

Krfez Krizi boyunca siyasi istikrarszln dnya ticaret ve ekonomisinde yaratt

duraklama sonucunda, elik retiminde bir azalma olmutur. Bu da, denizyolu tamaclna,

deniz cevheri tamaclndaki d olarak yansmtr.2

Tm endstriler ierisinde en ok deniz tamaclnn bir uluslararas endstri alan

oldugu gryaygndr (Farthing,1987; 3).Dnya deniz ticareti bir endstridir ve uluslararas

deniz tamacl da bu endstrinin bir alt koludur (Omdan, 1991; 5). Devlet Planlama

Tekilat, uluslararas deniz tamacl faaliyetlerinin kendi ierisinde 4 alt blmden

olutuunu belirtmitir: (Devlet Planlama Tekilat, 2006a; 9).

2Gizem Elbirlik, Trk Lojistik Sektrnde Denizyolu Tamaclnn nemi ve Sorunlar,Dokuz Eyll

niversitesi,2008.


5/16

5

Kabotaj sahalarnda yk ve yolcu tamalar,

thal, ihra, yabanc limanlar aras ve transit yk tamalar, d hat yolcu

tamalar,

Gllerve nehirlerdeki yk ve yolcu tamalar,

Ky emniyeti ve gvenlik.

1.3. Denizyolu Tamacl Trleri

Denizyolu tamacl, hitap edilen alana gre, kabotaj tamacl ve yktamacl; hizmetin srekliliine gre dzenli ve dzensiz tamaclk; tanan ykn trne

gre ise kuru yk ve sv yk tamacl olarak snflandrlmaktadr.

1.3.1. Hitap Edilen Alana Gre Denizyolu Tasmaclg Trleri

Kabotaj Tamacl

Trkiyenin liman ve iskelelerinden yklenen ve yine Trkiyenin liman ve

iskelelerine boaltlan Kabotaj Kanunu gereince Trk gemileri tarafndan yaplan denizyolu

tamalarna kabotaj tamalar denir (nalm, 2005; 87).

Uluslararas Tasmaclk

Uluslararas deniz tamaclnda uluslararas rekabet sz konusu olup, tama hizmeti

uluslararas piyasa koullarna gre yrtlr. Tamacln balang ve biti noktalar ile

yolculuk lke snrlar dnda gereklemektedir.

1.3.2. Hizmetin Srekliliine Gre Denizyolu Tamacl Trleri

Dzenli (Lineer) Tamaclk

Lineer tamaclnda dzenli, srekli hizmet sz konusudur. Bu hizmet trnde

zamanlama esastr. Gemiler seferlerini ve hizmetlerini belirli bir tarifeuyarnca srdrrler.

Hangi limanlara ne zaman ugranaca sefer programlarndabelirtilir. Lineer tamalarnda

hizmet tramp tamaclna gre daha pahaldr.Bunun nedeni lineer tamaclnda,

gemilerin ykten nce hizmeti esas tutmalardr (ncaz ve Alkan, 2003; 398).


6/16

6

Dzensiz (Tramp) Tasmaclk

Tramp tamacl, yk olan limanlar arasnda hizmetin yaplmas eklinde ortaya

kar, dzensiz bir tama eklidir. Lineerr tamaclnda hizmet esas iken, tramp

tamalarnda yk temeldir. Tramp tamalar ounlukla iki liman arasnda yaplr. Yk

nerede ise orada tramp hizmeti oluur. Tramp tamalar ekonomik deeri dk dkme

ykleri kapsar (ncaz ve Alkan, 2003; 398).

Denizyolu Tamaclnda Konferans

Uluslararas denizyolu tamaclnda serbest ticaret ilkeleri geerlidir. Bu nedenle

iletmeler arasnda rgtenmeler ve dzenlemeler olumutur.

Konferans; dzenli hat tamacl yapan denizyolu iletmelerinin; ortak tama

artlar ve navlun oranlar uygulayarak, aralarndaki rekabeti ortadan kaldrmak ve

konferansn dnda kalan tayclara kar gerekli stnlk salamak amacyla oluturduklar

rgtlenmelerdir.3

1.3.3. Tanan Ykn Trne Gre Denizyolu Tamacl Trleri

Kuru Yk Tamacl

Kuru yk tamaclnn konusunu maden cevheri, kmr, gbre, tahl, fosfat gibi

rnler oluturur. Kuru dkme yk, ykleme ve tamaynnden, geminin gvenlii

ynnden baz tehlikeler arz eder. Gemi iletmesinin bu tehlikeleri nlemek iin gereken

tedbirleri almas gerekmektedir.

Sv Yk Tamacl

Sv yk tamacln ham petrol, petrol rnleri, su, kimyasal maddeler, sv gazlar

oluturur. Tm deniz tamaclnda en byk tama tonajn (yaklak yarsn) sv yktamacl oluturmaktadr. Kimyasal maddeler genellikle tehlikeli yk grubu iinde olup

hem tama emniyeti ve hem evre koruma ynnden problem yaratabilen maddelerdir (ncaz

ve Alkan, 2003; 399).

3

Il Mende Pekdemir, Denizyolu Yk Tamacl; Ynetim ve Organizasyonu, stanbul niversitesi iletmeFakltesi Yayn No:251, stanbul, 1991.


7/16

7

1.4.Denizcilikle lgili Uluslararas Kurulular

Dnyada denizcilikle ilikisi dolayl ya da dolaysz yoldan olmak zere almalarn

srdren ve deniz ticaretini kalkndrmaya ynelik politikalar reten eitli rgtler

mevcuttur.

Denizcilikle ilgili uluslararas kurulular aagdaki gibi sralanabilir:

IMO (Uluslararas Denizcilik rgt)

UNCTAD (Birlemi Milletler Ticaret ve Kalknma Konferans)

OECD (Ekonomik Kalknma ve birligi rgt)

WTO (Dnya Ticaret rgt)

ILO (Uluslararas alsma rgt)

2.TRK DENZYOLLARI

Denizyollarmz yelkenli andan makineli tatlar ana 1827 ylnda girmitir.Bu

tarihte tersane iin ilk buharl gemi satn alnmt.Makineli deniz tatlaryla deniz ticaretine

giriimiz ise 1843 ylnda gereklemitir. Bu tarihte Bahriye Nezareti Marmara Blgesi

nde zmit Gemlik Tekirda iskeleleri arasnda bir vapur iletmeye balad. Bu vapura

Seyribahri deniliyordu.Bu olay Trk deniz ticaretinin balangc sayabiliriz .Ayn yl bu

hatlara bir vapur daha katld , Eserihayr adnda bir vapur iletilmeye baland.

Bunun zerine bu ilerle uraacak bir idarenin kurulmas gerekli grld. Bylece

Bahriye Naziretine bal Fevaid-i Osmaniye kuruldu (1845). Fevaid-i Osmaniye 1870

ylna kadar srd ; bu arada ad deierek dare-i Aziziye oldu.1878 ylnda da dare-i

Aziziye ad dare-i Mahsusa ya evrildi. Bu idare 32 yl altktan sonra kaldrld ; yerine

1910 ylnda Osmanl Seyrisesefain daresi kuruldu.Bu idarenin ad da 1923 ylnda Trkiye Seyrisefain daresine evrildi ve ktisat Vekaletine baland.Bu arada irket-

Hayriye Fenerler daresi zmir Rhtm irketi Can Kurtarma daresi Hali irketi Gemi

Kurtarma irketi Trabzon Liman letmesi ve Van Gl letmesi kuruldu.Ayrca

Vapurculuk irketi adnda zel bir irket de meydana geldi.1933 yl hazirannda Trkiye

Seyirsefain daresi de kaldrld.Trk kylar arasnda dzgn posta seferleri iletme tekeli

Denizyollar letmesi daresine verildi.Istanbul ve dolaylar yakn kylar servisi de Akay

letmesine devredildi.1937 ylnda bu idarelerde kaldrld.Liman iletmesi fabrikalar vb.gibi btn deniz iletmeleri birletirilerek Denizbank kuruldu. Ksa bir sre sonra 1938de


8/16

8

Denizbank da kaldrlarak yapsndaki iletmeler birer idare haline getirildi. Bunlardan

dzgn posta seferleri ve ilepilik ileriyle, stanbul ve evresi yakn kylar servisleri

Devlet Denizyollar letmesigrevlendirildi. 1943 ylnda bu idareler de kaldrld.Devlet

Denizyollar ve Liman letme Genel Mdrl kuruldu. Denizyollar daresi eldeki gemi

tonajn iki katna yakn oranda artrd ; zel ilepilik ilerinin gelimesine yardm etti. Bu

arada liman tesis ve aralar da modernletirildi . zellikle kmr ykleme-boaltma ii iin

en modern aralarla geni bir kr alan meydana getirildi. 1964te Denizcilik Bankas bir

kamu iktisadi kuruluu haline getirilmitir.

2.1.Deniz Ticaret Kanunu

Trkiyede ilk kez 1864 ylnda Fransz kanunlarndan aktarlarak yannland.Bu kanun

1929 ylna kadar yrrlkte kald.13 mays 1929 tarih ve 1440 sayl kanunla deitirildi. Bu

yeni kanun da Alman kanunlarndan aktarlmtr.Bu kanunda denizcilik nizamlar gemi

iletme ve yk tama ilemleri, yolculuk koullar sigorta hkmleri, bor ve rehin gibi ticari

hkmler vb. gibi maddeler belirlenmitir.

2.2.Kabotaj Kanunu

Kabotaj,bir devletin kendi limanlarna deniz ticareti konusunda tand ayrcalktr.

Trkiyede;Kapitlsyonlar erevesinde yabanc lke gemilerine tannan kabotaj ayrcal

Lozan Bar Antlamas ile 1923 ylnda kaldrld.Ardndan; 1 Temmuz 1926'da Kabotaj

Kanunu yrrle girdi.4

2.3.Denizyolu Tamaclnda Freight-Forwarder

Freight Forwarderlar dnya ticaret hacminin bymesi,artan yk trafii ile birlikte

yklerin konsoliadsyonu ve uzmanlklar sayesinde denizyolu tamaclnn nemli

unsurlarndan biri haline gelmitir.5

Freight Forwarder tamaclk faaliyetleri grupta deerlendirilebilir:

Komple konteyner tamalar (FCL), Parsiyel tamalar(LCL), Dier tama ve hizmetler.

4

http://tr.wikipedia.org/wiki/5: Metin anc, Murat Erdal, Uluslararas Denizyolu Eya Tamaclnda Freight Forwarder, Uluslararas

Tamaclk Ynetimi, stanbul, 2003.


9/16

9

Freight Forwardern temel faaliyet alan vardr:

hracat Tamalar: lke iinden gelen ykleri toplamak, yurtdna gnderilmesini

salamak,

thalat Tamalar: lke dndan gelen ykleri teslim almak, datmn yapmak,

Transit Tamalar: lke dndan gelen ve bir baka lkeye gnderilmesi planlanan

ykleri teslim alarak, tama sreleriyle ilgilenmektir.

2.4.Denizyolu Tamaclnda Sorumluluklar

Bu tamaclk tr ulusalnormlardan ok, uluslararas normlara gre hareket etmekte

ve bu alandaki kural ve ynetmelikler uluslararas rgtler tarafndan oluturulmaktadr.6

Gnderici ve alc farkl hak ve sorumluluklara sahiptir.ki taraf arasnda yaplmas gereken

szlemelermevcuttur.

2.5.Denizyolu Tamaclnda Balca Belgeler

Denizyolu tamaclnda kullanlan balca belgeler unlardr:

Gemi naa veya Sat kontratlar (Shipbuilding or Sales Contract)

Anlama Takriri (MOAMemorandum of (Agreement)

GemiKiralama Kontratlar (Charter Parties)

Konimento (Bills of Lading)

n anlama (Booking Note)

Ykleme Makbuzu (Mates Receipt)

Kargo Manifestosu (Cargo Manifest)

2.5.1.Konimento

Konimento, ya da tama senedi (en:bill of lading) zerinde ykleyici, alc,ihbar

mercii den balyarak her trl bilginin yerald kymetli evraktr. Gemiye yklenilen bir

maln teslim alndn gsteren ,gnderenin ve alcnn adlarnn yazl olduu hukuki

6Cengiz Kaptanolu, Avrupa Birlii ve Denizcilik Sektr, Deniz Ticaret Odas Dergisi, Haziran 2002, s:11.


10/16

10

belgedir.Maln alcsna genellikle nceden gnderilenbu belge , alcnn mal zerindeki

mlkiyet hakkn gsterir.Alc ,bu belge olmakszn mallar teslim alamaz.7

Konimentonun ana fonksiyonlar:

Ykleme makbuzudur,

Maln Mlkiyetini belirler,

Tama Kontrat yerine geer.

T.T.K. Md.1098 gre konimentoda olmas gereken bilgiler;

Tayann ad ve soyad / Ticaret unvan, Kaptann ad ve soyad, Geminin ad ve tabiiyeti, Ykletenin ad ve soyad / Ticaret unvan, Gnderilenin ad ve soyad / Ticaret unvan, Yklemenin yaplaca liman, Tahliyenin yaplaca liman veya buna dair talimat alnacak yeri,

Gemiye yklenen veya tanmak zere teslim alnan mallarn;

* Cinsi,

* ls,

* Say, tart veya adeti,

* Markalar,

* Haricen belli olan hal ve maliyeti,

Navluna ait artlar, Tanzim olunan nshalar.

2.5.2.Denizyolu Konimentosu

Devir ynnden e ayrlr:

7http://tr.wikipedia.org/wiki/


11/16

11

Nama yazl (Straight B/L) Emre yazl (Order B/L) Hamiline yazl (Bearer B/L)Gemiye yklenip yklenmemeyi belirtmesi asndan ikiye ayrlr:

Tesellm Konimentosu (Received for Shipment B/L) Ykleme Konimentosu (on Board B/L)zellikli Konimentolar;

Tek konimento

Kombine Tama Konimentosu ok modlu tama konimentosu Konteyner konimentosu Dzenli hat konimnetosu Ksa konimento Tanker konimentosu Ciro edilemez konimento Kira szlemesi ile tanan yklerin konimentosu

(Bkz.EK.1.Konimento rnei)

2.6.Denizyolu Tamaclnda Riskler

Yaam kayb

atmalar

Karaya oturma

Dibe Vurma

Batma


12/16

12

Yangn

Makine hasar

Saldrlar ve Korsanlar

Kargohasarlar

nc ahslara kar mali mesuliyetler

Kurtarma ve ekme ilemleri

Deniz ve evre kirlilii

2.7.Denizyolu Tamaclnda Sigortalar

Gemi naa Sigortas

Tekne ve Makina sigortas

Sava riski sigortas

Kira kayb sigortas

Koruma ve Tazminat sigortas

Koruma ve Tazmin (P&I) Klpleri neleri karlar ?

Kargo hasar ve alacak haklar

Kaak yolcular

nc taraf sorumluluklar ve kontrat alacaklar

Mrettebat haklar, hastalklar, lmler ve yaralanmalar

Deniz kirlilii ve evrede meydana gelen hasarlar

Finansal sorumluluklar

atma ve karaya oturma hasarlar

Batk karlmas

Hkmet mdahaleleri / cezalar vs.


13/16

13

Yaam kutarma ve gemi kurtarma ilemleri

Liman techizatlarna ve alt yapya verilen hasarlar

Hasarve kayplar nlemek iin yaplan ihtiyati masraflar

H&M polieleri tarafndan karlanmayan hasarlar

2.8.Denizyolu Tamaclnda Temel Szleme Tipleri

Freight Forwardern mteilerle yapt Hizmet Szlemesi Uluslararas alanda Freight Forwarderlar arasndaki Acentelik Szlemesi

Gemi Acentesi ve Gemi letmesi arasndaki Szlemelerdir.

2.9.Denizyolu Yk Tama Aralar (Gemiler)

Ticaret gemileri, tadklar yke gre deiik zelliklere sahiptirler. Farkl byklkte ve

tasarmda ticari gemiler kullanlr. Bu zellikler gznne alndnda ticaret gemileri iki

ana gruba ayrlr:

Tama niteleriyle yk tayan gemiler, Dkme yk gemiler.

nite haline getirilmi yk tayan gemiler; Konteyner Gemileri Ro-Ro Gemileri Dkme yk gemileri ise; Genel kargo tayan ilepler Tankerler Kmr, yem, gbre vb. dkme ykler iin OBO Gemileri Sv veya gaz halindeki ykler ile LPG-LNG gaz tayan gemilerdir.


14/16

14

2.10.Denizyolu Tamaclnda Ykler

Sv ve kuru olmak zere iki ana gruba ayrlabilir. Sv ykler; petrol, kimyasal ve

bitkisel yalar, gazlar; kuru ykler ise; maden cevheri, hububat gibi ambalajsz dkme ykler

olabilecei gibi, ambalajl ykler de olabilir.

2.11.Denizyolu Tamaclnda Tama niteleri

Denizyolu tamaclnda kullnalan tama nitelerini sandklar, paletler ve

konteynerler olarak sayabiliriz.

Sandklar:Standart l ve arlktaolmamalar nedeniyle kombine tamaclkta en

az kullanlan tama nitesidir.

Paletler: Yklerin tek bir nite haline getirilerek tanmasn salayan alak

platformlardr. ISO konteyner paletleri konusunda standart boyutlar kabul etmitir.

Konteynerler: Dayankl ve uzun mrl olmas ynleriyle tama srecinde nemli

bir ilev stlenmektedir.


15/16

15

EKLER

Deniz Konimento rnei


16/16

16

KAYNAKA

anc,M., Erdal, M., Uluslararas Tamaclk Ynetimi, stanbul, 2003.

anc,M., Erdal, M., Lojistik Ynetimi, stanbul, 2003.

http://www.mevzuat.net/fayda/dokumanlar.htm

http://www.sanalda1numara.net/denizcinin-dokumanlari/46864-deniz-yollari-nedir.html

www.dpt.gov.tr

http://www.msxlabs.org/forum/deniz-bilimleri/71124-turk-denizcilik-tarihi.html

http://www.denizhaber.com/index.php?sayfa=yazar&id=5&yazi_id=100163

www.wikipedia.org

www.tcmb.gov.tr

www.tuik.gov.tr

www.belgeler.com

Documents

denz taşmaclk