Martin E. Keck

E drejta e autorit: Lundbeck (Zvicr) AG, Cherstrasse 4, 8152 Glattbrugg/ZH

Rreth autorit:Docenti privat Dr. med. Dr. rer. nat. Martin E. Keck sht nj mjek specialist i psikiatris, psikoterapis dhe i neurologjis, si dhe shkenctar i shkencave t neurologjis, dhe pas edukimit t tij ndrkombtar n Mynih, Bazel, Londr dhe Cyrih ai ka punuar n Institutin e Psikiatris Max-Planck n Mynih nga viti 1996 deri n vitin 2005. Aty ai ka drejtuar fillimisht fushn Depresioni dhe ankthi. Pr punn e tij shkencore atij i sht akorduar midis t tjerash mimi inkurajues pr t drejtn e dhnies s msimit (Bayerische Habilitationsfrderpreis) nga Ministria e Shtetit Bavarez pr Shkencn, Krkimin dhe Artin (Bayerischen Staatsministerium fr Wissenschaft, Forschung und Kunst). Ai sht antar i Fakultetit t Mjeksis t Universitetit Ludwig-Maximilians n Mynih, si dhe i shum shoqatave profesionale dhe antar themelues i shoqats krkimore Rrjeti i Krkimit pr Depresionin. Gjithashtu, zoti Martin Keck sht antar i Komitetit Drejtues t Shoqats Zvicerane pr Ankthin dhe Depresionin (SGAD), Kshilltar Shkencor n Bordin Drejtues t Shoqats Zvicerane pr Sigurin e Barnave Mjeksore pr Psikiatrin (SGAMSP), Antar i Komisionit t Etiks pr Psikiatrin, Neurologjin dhe Neurokirurgjin n kantonin e Cyrihut e Drejtues i Grupit t Puns n Qendrn e Shkencave Neurologjike n Cyrih. Q nga viti 2006 ai sht prfaqsues i bordit t mjekve dhe shef pavioni n klinikn private zvicerane me prvoj Clienia Schlssli n Oetwil am See/Cyrih.

PD Dr. med. Dr. rer. nat. Martin E. Keck, MBA, Prfaqsues i bordit t mjekve, mjek specialist pr psikiatrin dhe psikoterapin, mjek specialist pr neurologjin, Klinika Private Clienia, Schlssli, 8618 Oetwil am See/Cyrih, www.clienia.ch, Tel. 044 929 81 11

DepresioniSi lind depresioni? Si trajtohet ai?Cila sht lidhja e tij me stresin?

ursLundbeck

Smundjet depresive bjn pjes n grupin e tablove klinike m t rnda dhe m t vshtira n mbar botn. Ato shfaqen me format e tyre t ndryshme t paraqitjes deri n rreth 20% t popullsis. T menduarit, t ndierit, trupi, marrdhniet sociale, dhe pothuajse e gjith jeta jan t prekura. Pavarsisht rndsis s tij t madhe, depresioni shpesh nuk njihet ose trajtohet n mnyr t pamjaftueshme. Kjo shkakton vuajtje t mdha dhe humbje t cilsis s jets pr personat e prekur dhe t afrmit e tyre. N vitet e shkuara ka ekzistuar i qart mendimi se depresioni sht nj smundje kronike si pasoj e stresit, dhe si rrjedhoj ka lindur edhe prcaktimi stres-depresion. Ai sht nj faktor rreziku pr shfaqjen e smundjeve t tjera masive t rrezikshme si infarkti i zemrs, apopleksia, osteoporoza dhe diabeti. Nj depresion q nuk trajtohet mund t shkaktoj shkurtimin e jetgjatsis.

Depresioni sht nj smundje e rnd, por q mund t kurohet. Ai nuk sht nj gjendje e mrzitjes normale, nuk sht nj gabim njerzor dhe as nj munges vullneti! Zhvillimet n vitet e kaluara japin nj tablo t re dhe gjithprfshirse t mundsive t trajtimit t depresionit.

Hyrje

E rndsishme sht terapia afatgjat dhe e specializuar me barna mjeksore dhe psikoterapeutike e depresionit, e cila on n shrimin e plot. Si pasoj, pacientve q nuk u jan larguar plotsisht simptomat, n 80% t rasteve vuajn nga rikthimi i smundjes. Gjat ksaj terapie mbrojtse pr parandalimin e rikthimit t smundjes, pacientt shoqrohen minimumi pr gjasht muaj pas rishfaqjes s simptomave t smundjes. Sa m shpesh t jen shfaqur fazat depresive n t kaluarn dhe sa m t rnda t ken qen ato, aq edhe m e domosdoshme sht nj terapi afatgjat. Kjo do t thot q gjat kohs s terapis mbrojtse pacientt do t shoqrohen jasht n aspektin terapeutik.

Ky kshillues bazohet n nivelin aktual t krkimeve dhe duhet t ndihmoj pr t kuptuar m mir smundjen e depresionit. Ai u drejtohet n t njjtn mnyr personave t prekur, t afrmve t tyre dhe miqve, si dhe t gjith personave t interesuar. Ky kshillues nuk mund t zvendsoj n asnj mnyr diagnostikimin dhe kshillimin mjeksor individual, por prkundrazi krkon t ofroj ngacmime pr nj bised m t thell.

Me urimet m t przemrta,

PD Dr. med. Dr. rer. nat. Martin E. Keck

1. Depresioni sht nj smundje e rnd, dhe n disa raste gjithashtu me rrezik pr jetn, dhe krkon nj trajtim t specializuar.

2. Karakteristikat kryesore t depresionit jan mrzia e trishtueshme ose ndjesia e nj boshllku t brendshm, rraskapitja (Burn-out), strmundimi, gjendja e ankthit, shqetsimi i brendshm, dhe rregullimet e t menduarit dhe t gjumit.

3. Personat n depresion nuk mund ti gzohen m dhe kan vshtirsi shum t mdha q t marrin vet qoft edhe vendime t thjeshta.

4. Depresionet shpesh shoqrohen me dhimbje trupore t vazhdueshme, si pr shembull dhimbje t stomakut dhe zorrve, dhimbje t koks, t pjess s poshtme t barkut ose dhimbje t shpins. N shumicn e personave t smur, kto simptoma qndrojn pothuajse n plan t par.

5. Ndjesit e pabazuara t nj faji mund t bjn pjes gjithashtu shenjave t zakonshme t nj depresioni.

6. Ashtu si t gjith njerzit e smur rnd, edhe personat nn depresion kan nevoj pr mirkuptim dhe mbshtetje nga mjedisi q i rrethon.

7. Depresioni dallohet nga nj rregullim i metabolizmit t nervave n tru. Prqendrimi i substancave transmetuese t nervave (serotonina, noradrenalina, dopamina) del jasht ekuilibrit. Shkaku sht zakonisht nj hiperaktivizim i sistemit t hormoneve t stresit. Nse nuk trajtohet, ky hiperaktivitet mund t oj gjithashtu n smundje pasoj t mundshme, si tensioni i lart i gjakut, infarkti i zemrs, apopleksia, diabeti dhe osteoporoza. Pr kt arsye, terapia e kujdesshme dhe e vazhdueshme sht shum e rndsishme.

8. Depresionet jan t shrueshme. Pr trajtimin e tyre ka n dispozicion forma t ndryshme t provuara t psikoterapis, medikamente moderne q prmirsojn gjendjen shpirtrore (antidepresivt), ushtrimet e asimilimit t stresit, teknikat e relaksimit dhe substancat shtes plotsuese mjeksore (pr shembull bimt mjeksore).

9. Barnat antidepresive moderne shum rrall kan efekte ansore. Ato shpesh prdoren vetm n fillim t terapis. Ato nuk krijojn varsi ndaj tyre. Ato nuk e ndryshojn personalitetin. Gjithashtu ato nuk jan substanca stimuluese ose qetsuese.

10. Barnat antidepresive nuk kan efekt t menjhershm. Shpesh nevojiten disa dit deri n disa jav derisa t ket nj prmirsim t dukshm.

11. Kur nevojiten barna mjeksore, sht shum e rndsishme q ato t merren rregullisht dhe saktsisht sipas rekomandimit t mjekut. Efektet ansore t mundshme, smundjet e lehta, ankthet ose dyshimi duhet q t diskutohen hapur n do koh me mjekun q ju trajton.

12. Depresionet, t cilat rikthehen prsri, mund t trajtohen n mnyr parandaluese.

13. Nj rrezik shum i madh sht vetvrasja. Rreziku i vetvrasjes mund t identifikohet n kohn e duhur. Ai sht nj rast emergjent. Personat q kan tendenca pr vetvrasje duhet ti nnshtrohen trajtimit mjeksor sa m shpejt t jet e mundur.

Prmbledhje e pikave kryesore

Depresioni: nj smundje e shpesht dhe e rndsishme

Pr shkak t shpeshtsis s smundjeve depresive, njohja e mundsive t trajtimit dhe t ndihms sht e nj rndsie t madhe jo vetm pr mjekt e do specialiteti, por gjithashtu edhe pr popullsin e gjer. Rreth 15% e popullsis sht e prekur, ku femrat kan nj raport dy her m t lart t prekjes nga smundja n krahasim me meshkujt (meshkujt: 10%, femrat: 20%). Kjo do t thot se do person mund t gjej n rrethin e t afrmve, t t njohurve ose t miqve t tij persona t prekur nga depresioni. Pr fat t keq, gjithnj e m shum smundja po bhet m e fsheht ose nuk identifikohet. Nj arsye pr nnvlersimin e depresionit qndron n faktin se n bisedat e prditshme shpesh flitet pr depresione, vetm kur prshkruhet thjesht gjendja e dobt shpirtrore.

Smundja mund t shfaqet n do lloj moshe q nga fmijria e deri n moshn e madhe. N rreth 15-20% t rasteve t smundjes mund t krijohet nj zhvillim kronik, para s gjithash nga moskryerja e trajtimit ose nga trajtimi i pamjaftueshm. N 50-75% t rasteve pason nj episod

i dyt. Me numrin n rritje t episodeve, rritet gjithashtu edhe rreziku i shfaqjes s nj episodi tjetr t smundjes. M e rndsishme sht terapia e kujdesshme e do smundjeje individuale.

Simptomat e depresionit

Depresioni mund t shfaq simptoma t shumta dhe q n ndryshim nga njra-tjetra mund t eliminohen me vshtirsi. Ankesat tipike tregojn nj ndryshim individual t konsiderueshm. Sipas kritereve t Organizats Botrore t Shndetsis (ICD-10), nj episod depresiv identifikohet nprmjet nj mrzie t trishtueshme pr nj periudh kohore t paktn prej dy javsh. Kjo shoqrohet me nj humbje t aftsis pr t gzuar, pr t lvizur dhe t interesave, si dhe me humbje t aftsis s prqendrimit dhe t aftsive t prgjithshme. Prve ktyre shfaqen gjithashtu edhe simptoma fizike karakteristike, si pr shembull rregullimi i gjumit, humbja e oreksit dhe e peshs, si dhe nj kufizim mendor n nj situat q gjendet gjithmon pa rrugdalje. Kjo gj mund t oj deri n shfaqjen e mendimeve rreth vdekjes dhe deri n qllimet konkrete t vetvrasjes. Procesi i t menduarit ngadalsohet dhe kryesisht vrtitet rreth nj teme t vetme, zakonisht rreth tems sesa i smur ndihet personi, sa e zymt sht situata aktuale dhe sa e pashpres duket edhe e ardhmja.

rregullimet e gjumitrregullimet e gjumit mund t ojn n vshtirsi gjat fjetjes, n rregullime gjat gjumit t nats me zgjime t shpeshta ose n zgjimin shum hert n mngjes. Gjumi do t jet i pamjaftueshm, jo lodhs dhe shum siprfaqsor. Nse mungon gjumi i thell ose gjumi i ndrrave ose nse fazat e veanta t gjumit nuk kalohen n mnyrn e duhur, edhe nj gjum i gjat mund t jet n nj mas t madhe pa nj rikuperim t konsiderueshm. N rastin e depresionit ky sht shkaku. Klinikat moderne mund t diagnostikojn gjumin. Barnat antidepresive rivendosin prsri arkitekturn normale dhe t shndetshme t gjumit.

far kuptojm me depresion?

Format e veanta t depresionit

Me an t simptomave t dukshme t veanta mund t dallohen forma t veanta t depresionit. Midis tyre, nj nga m t rndsishmit sht i ashtuquajturi depresioni i maskuar (depresioni i fshehur). Simptomat fizike, rregullimet vegjetative, dhe shqetsimet e organeve qndrojn n plan t par. N nj nnkategori tjetr m t gjer t depresionit melankolik, shenja karakteristike jan gjendja e dobt e theksuar shpirtrore n mngjes, humbja e peshs, mungesa e lumturis, humbja e trheqjes seksuale dhe e interesave etj. Te disa njerz depresioni mund t shfaqet edhe n forma krejtsisht t ndryshme. N vend t gjendjes s ult shpirtrore ose t mrzitjes ata reagojn me nervozizm, agresivitet, mrzitje ose duke konsumuar shum alkool. N varsi t rrethanave ushtrohet shum sport n mnyr t ekzagjeruar. Personat e prekur ndihen t stresuar dhe t shteruar emocionalisht. Nga kto lloj simptomash preken m shpesh meshkujt.

Sindroma e rraskapitjes (burn-out)E ashtuquajtura sindroma e rraskapitjes prshkruan nj depresion rraskapits, i cili krijohet nga ngarkesa e vazhdueshme (profesionale). Sindroma e rraskapitjes identifikohet nga humbja e energjive, fuqia e reduktuar, indiferenca, cinizmi dhe ngurrimi n angazhimet e kaluara, shpesh t gjata pr disa vite dhe me intensitet t lart, si dhe nga rezultatet mbi nivelin mesatar. Shpesh, n rastin e akumulimit afatgjat t stresit mjafton vetm nj nxits relativisht i vogl (p.sh. ndrrimi i vendit t puns) q t shkaktoj daljen n pah t smundjes. Gjithashtu, shpesh jan t pranishme edhe shqetsime fizike t paqarta, si p.sh. djersitje e teprt, marrje mendsh, dhimbje koke, probleme gastrointestinale dhe dhimbje t muskujve. Gjithashtu jan t pranishme shum shpesh edhe problemet me gjumin. Sindroma e rraskapitjes mund t zhvillohet deri n stadin e nj depresioni t rnd.

Depresioni n moshat e mdhaN nj mosh t smundjes mbi 65 vje flitet pr nj depresion t moshs. N prgjithsi smundjet depresive n mosh t madhe nuk shfaqen shum shpesh. Megjithat, n pacientt n mosh t madhe depresioni shpesh nnvlersohet dhe n kt mnyr mbetet pr koh shum t gjat pa u trajtuar. Pacientt e moshuar i fshehin m shpejt simptomat depresive dhe ankohen shum pr smundje t tjera trupore. Pr kt arsye, m shpesh sesa te pacientt e rinj n mosh te personat e moshuar qndrojn n plan t par simptoma t ndryshme fizike. Pr shembull dhimbjet e paqarta te personat e moshuar mund t jen shpesh shprehje q kan pr baz depresionin. Depresioni i moshs madhore mund t lind ose t kushtzohet gjithashtu edhe n kuadr t nj mungese ushqimi ose t nj kequshqyerje ose nga marrja e pamjaftueshme e lngjeve.

Depresioni pas lindjesEpisodet depresive pas lindjes shfaqen n rreth 1015% t grave dhe fillojn n javn e par ose t dyt. Shpeshher zhvillimi vazhdon n mnyr t fsheht pr disa jav deri n disa muaj. Tabloja klinike nuk ndryshon nga nj episod tipik depresiv n nj periudh tjetr t jets. Nga depresioni pas lindjes duhet t ndahen ato q jan shum t shpeshta dhe q quhen ditt e qarjes (t quajtura gjithashtu baby blues). Ato fillojn n javn e par pas lindjes, megjithat zakonisht jo prpara dits s tret, dhe zgjasin vetm pr disa or deri n disa dit. Ato shfaqen n rreth 50% t nnave lehona dhe nuk kan asnj rndsi klinike.

Depresioni sezonalDitt e errta dhe me mjegull t dimrit mund t prkeqsojn gjendjen shpirtrore. N rastin e t ashtuquajturit depresion sezonal ose depresioni i dimrit kjo mund t oj n raste t rralla n nj smundje t rnd dhe gjithashtu edhe me rrezik pr jetn. Shkaku sht rnia e kufizuar e drits gjat ksaj stine prmes syrit. Pr pasoj, te personat e prekur kjo on n nj rregullim t metabolizmit t trurit dhe n kt mnyr n krijimin e nj depresioni.

Simptomat e mundshme trupore t depresionit. Shqetsimet trupore mund t qndrojn n plan t par, pasi shqetsimet e fshehura shpirtrore mund t identifikohen me shum vshtirsi. Pr kt arsye flitet edhe pr nj depresion t fshehur (= t maskuar).

Dhimbjet e shpinsDhimbjet e zverkutpara s gjithash te femrat

Dhimbjet e koksMarrja e mendveTrullosja

Vshtirsit e frymmarrjesmidis t tjerash shtrngimi n gjoks,

mungesa e presionit

Djersitja

Shqetsimet e zemrsmidis t tjerash aritmit e zemrs

Dhimbjet e muskujve

Shqetsimet gastrointestinalemidis t tjerash t przierat, rndesa

e stomakut, diarreja, kapsllku,

dhimbjet, dispepsia funksionale,

acarimi i zorrve

Shqetsimet e abdomenit t poshtmmidis t tjerash dhimbjet,

rregullimet e ciklit t

menstruacioneve te femrat

Depresioni: Nj smundje me rrezik pr jetn

Depresioni sht nj smundje e rnd, dhe n raste t vrtetuara, edhe me rrezik pr jetn. Nse nuk trajtohet, ai mund t prfundoj n mnyr fatale. Te personat me mosh deri n 40 vje, vdekja nga vetvrasja e shkaktuar nga depresioni prbn shkakun e dyt m t shpesht pas vdekjes nga aksidentet. Pothuajse t gjith pacientt me depresione t rnda kan t paktn mendimin pr vetvrasje. Nse depresioni identifikohet dhe trajtohet, venitet gjithashtu edhe dshira shpesh mbizotruese pr t vdekur.

Rreziku vdekjeprurs i vetvrasjesPr do person te prekur nga depresioni, sht e rndsishme q t njihet sesa i madh sht rreziku i vetvrasjes. N rastin m t mir kjo msohet, ndrkoh q personi i prekur flet direkt mbi kt shtje, se me far intensiteti dhe sa shpesh ai duhet t mendoj pr vetvrasjen. Shpesh sht hedhur ideja se me personat me depresion nuk duhet diskutuar n asnj mnyr mbi shtje, sepse nprmjet ksaj do tu zgjohej atyre kjo lloj ideje. Kjo sht e gabuar. do person nn depresion mendon n dshprimin e tij n do rast t paktn pr mundsin e vetvrasjes, dhe zakonisht ai e sheh si nj lloj lehtsimi kur m n fund mund t flas mbi kt problem. Tendenca pr vetvrasje sht nj gjendje emergjence! Personat q kan tendenca pr vetvrasje duhet ti nnshtrohen trajtimit mjeksor sa m shpejt t jet e mundur.

Personi, i cili sot vritet nga sulmi i melankolis, do t kishte dashur q t jetonte, sikur ai t kishte pritur vetm nj jav.Volter, shkrimtar dhe filozof, 16941778

Depresioni prfshin t gjith trupin

Depresioni sht nj faktor rreziku pr lindjen e smundjeve t enve t gjakut, si pr shembull smundjet e zemrs dhe apopleksia. Si rrjedhoj, n mnyr t ngjashme ai ka t njjtn rndsi si faktort klasik t rrezikut si pirja e duhanit, mbipesha dhe mungesa e aktivitetit fizik, t cilave aktualisht u kushtohet shum m tepr vmendje si n ndrgjegjsimin publik, ashtu edhe n strategjit parandaluese t politikave shndetsore. N t njjtn koh, nj smundje depresive favorizon gjithashtu edhe shfaqjen e osteoporozs dhe t diabetit. Pr kt arsye sot depresioni konsiderohet si nj smundje sistemike, sepse prve trurit ai mund t prek gjithashtu edhe shum organe t tjera t trupit. T gjitha kto theksojn rndsin e madhe t nj terapie t hershme, t kujdesshme dhe t vazhdueshme.

Si shkaktohet nj depresion nga stresi?

Rrall ndodh q nj depresion t ket si burim nj shkak t vetm. Shpesh pr lindjen e smundjes luan rol nj ndrveprim i faktorve t ndryshm, t bazuar mbi nj dobsi t lindur. Ngarkesat e menjhershme psikologjike, si humbja ose vdekja e nj personi t afrm t rndsishm ose situatat kronike t mbingarkess mund t jen aktivizuese t nj smundjeje depresive. Gjithashtu faktort social q krkojn nj prshtatje n rrethana t reja (pr shembull martesa, humbja e vendit t puns, dalja n pension), mund t jen t shumfisht prpara fillimit t nj depresioni. Megjithat, jo tek t gjith pacientt jan n loj faktor aktivizues t ktij lloji. Shum depresione t smurt i takojn si nj rrufe n qiell t pastr. Prandaj, duhet t jemi shum t kujdesshm pr ti konsideruar depresionet vetm si nj reagim i kuptueshm dhe i pranueshm ndaj rrethanave t vshtira t jets. N mnyr t veant goditjet e rnda t fatit shkaktojn trishtim, gjendje shpirtrore t ult dhe rregullime t gjendjes mendore, por jo nj depresion t paevitueshm. Por megjithat, nse shfaqet nj smundje depresive, ather duhet q ajo t trajtohet n mnyr t vazhdueshme. Shpesh ekziston stresi pr vite me radh, i cili pr nj koh shum t gjat zakonisht nuk on n shfaqjen e smundjes. Pas ksaj, mjafton nj ngjarje e konsideruar relativisht t vogl, e cila bn q t mbushet kupa, dhe q shkakton smundjen.

Gjat nj depresioni ndodh rregullimi i metabolizmit t trurit: Neurotransmetuesit, si serotonina, noradrenalina dhe dopamina kan dal jasht ekuilibrit. Shkaku sht sistemi i rregulluar i kontrollit t hormoneve t stresit: Hiperaktiviteti i vazhdueshm i sistemit t hormoneve t stresit e rregullon kaq shum metabolizmin e qelizave nervore, saq prodhimi dhe shprbrja e ndrmjetsve del jasht kontrollit. Ato ose jan t pranishme n nj prqendrim shum t vogl, ose transmetimi nuk funksionon m si duhet. Nse nprmjet ksaj rregullohet transmetimi midis qelizave nervore, ather kjo pasqyrohet pak nga pak edhe n ndjenja dhe n mendime. Kjo gj on n mungesn e lvizjes fizike, n mungesn e oreksit dhe n pagjumsi, n vshtirsi pr tu prqendruar, si dhe n simptoma t tjera t depresionit. N kt pik prdoren barnat antidepresive dhe q vendosin srish n ekuilibr metabolizmin e trurit, duke normalizuar rregullimin e hormoneve t stresit. T njjtn gj bn dhe psikoterapia. N kt mnyr bhet e qart se prse n rastet e depresioneve t nivelit mesatar dhe t rnd psikoterapia dhe mjekimi japin rezultatet m t mira.

Si krijohet depresioni?

Simptomat e depresionit

Ndryshimete gjendjes

shpirtrore

rregullimetvegjetative

EnergjiaLvizjaOreksiGjumiDshirat seksualePulsi

VmendjaPrqendrimiKujtesa afatshkurtrBllokimi i t menduaritPlanifikimi i veprimevedhe realizimi i tyre

Mungesa e gzimitNervozizmi

Boshllku i brendshmNdjenja e fajit

Mungesa e shpressPrirja pr vetvrasje

NgathtsiaAnkthi rregullimet

motorikerregullimet

konjitiverregullimet e tmenduarit dhe tprpunimit t informacionit

Apopleksia

Infarkti i zemrs

Mbipesha

Osteoporoza

Diabeti

N ditt e sotme, depresioni i trajtuar n mnyrn e duhur sht i shrueshm.

Koncepti i trajtimit

Trajtimi efikas i pacientve depresiv krkon nj koncept trsor. Pr kt kombinohet n mnyr individuale ose przgjidhet n prputhje me nevojat e pacientve t veant prdorimi i psikoterapive t ndryshme, si terapia e sjelljes konjitive, terapit e thella psikologjike dhe terapia e bashkbisedimit. Prve terapive me barna mjeksore, prdoren edhe terapit individuale ose n grup, dhe n varsi t simptomave, prdoren edhe ushtrime plotsuese terapeutike krijuese ose me orientim fizik, ushtrime relaksimi dhe strvitje pr menaxhimin e stresit (pr shembull biofeedback, shtendosja progresive e muskujve sipas Jacobsonit, Joga, Qigong, Tai Chi) n grupe individuale t veanta.

Psikoterapia

Trajtimi i depresionit duhet q t prfshij gjithmon psikoterapi. N mnyr ideale kjo on n nj raport t ndryshuar me stresin dhe n korrigjimin e vlersimeve individuale negative dhe n shfrytzimin e ngjarjeve personale jetsore plot stres. Aktualisht n proceset psikoterapeutike po ekzaminohen dhe po shfrytzohen m s miri me efikasitetin e tyre terapia e sjelljes (VT) dhe psikoterapia ndrpersonale (IPT). Gjithashtu ato zvoglojn rrezikun e rikthimit t smundjes pr nj koh t gjat dhe prdoren me nj rezultat shum t mir si n trajtimin ambulator, ashtu edhe n trajtimin spitalor. N kto procese moderne terapeutike, thelbi i trajtimit qndron para s gjithash n gjetjen e zgjidhjeve dhe n mobilizimin e burimeve, dhe jo vetm n krkimin e konflikteve dhe t shkaqeve t vjetra, si dhe t veprimtaris me mangsi.

Ndjenjat, mendimet dhe veprimet tona influencojn vazhdimisht n mnyr reciproke dhe ndikojn gjithashtu edhe n funksionet tona trupore. Pr shembull, nprmjet ksaj mnyre gjendja e ult shpirtrore bie edhe m shum nga mendimet negative. Trheqja sociale, e cila sht shpesh pasoj e natyrshme e gjendjes s keqe shndetsore, prforcon gjithashtu mendimet dhe ndjenjat e pakndshme. Kjo krijon nj stres t ri, i cili e prforcon edhe m shum kt rreth vicioz n t cilin futen rregullisht njerzit e smur me depresion. Trajtimi psikoterapeutik ofron piknisje pr shkputjen nga ky rreth vicioz i depresionit. Shpesh sht e rndsishme q n mbshtetjen terapeutike t fillohet prsri me aktivitete, t cilat prmirsojn gjendjen shpirtrore. N gjendje depresioni nuk sht m e mundur q tia dilet i vetm. Gjithashtu, sht e rndsishme t njihet sesi n gjendje depresioni situatat e caktuara nxisin pothuajse automatikisht ndjenja dhe mendime t prcaktuara negative. T menduarit tipik depresiv sht i njanshm dhe i deformuar negativisht. N t njjtn koh, depresioni detyron q gjithka t shihet prmes nj pikpamjeje t errt dhe t pa perspektiv. Psikoterapia ndihmon q t largohet srish me ngadal kjo lloj pikpamjeje.

Si trajtohet depresioni?

Tre stadet e trajtimit efikas t depresionit

Trajtimi akut: Prmirson shqetsimet dhe i on ato drejt eliminimit.Kohzgjatja: 48 jav.

Terapia mbrojtse: Pengon rikthimin nprmjet nj stabilizimi t gjer t fazs pa simptoma t smundjes. Vetm nse mungesa e simptomave nn kt lloj terapie zgjat m shum se gjasht muaj, ather mund t bhet fjal pr nj shrim t plot. Kohzgjatja: minimumi gjasht muaj.

Parandalimi i rikthimit t smundjes:Parandalon shfaqjen prsri t smundjes pas nj shrimi t plot dhe pengon zhvillimin e nj episodi t ri t smundjes. Kohzgjatja: nj vit deri n disa vjet.

Terapia e sjelljesdo njeri ka msuar gjat ciklit t jets s tij nga prvoja personale dhe nga t tjert pr modelin tipik t tij t sjelljes, pr qndrimet e tij dhe pr mnyrat e reagimeve emocionale. Pr sa i prket krijimit t depresioneve, ekziston nj seri modelesh tipike t sjelljes dhe t t menduarit, t cilat s bashku me situatat e ngarkesave t mdha dhe me stresin e vazhdueshm kronik ojn n shfaqjen e smundjes. N terapi trajtohen dhe testohen n form konkrete mnyrat problematike t sjelljes, modeli i t menduarit dhe qndrimet ndaj t tjerve. Terapia e sjelljes zhvillohet si n modelet e t menduarit negativ, ashtu edhe n rrafshin e sjelljes. Ndryshimi i mnyrs s sjelljes, pr shembull rivendosja e veprimtarive trheqse dhe t kndshme dhe rivendosja e aktiviteteve sociale, on me ngadal n emocione pozitive dhe n prvoja t reja. Nga ana tjetr, kto ojn n ndryshimin e prmbajtjes s mendimeve dhe anasjelltas. Qllimi i terapis s sjelljes sht midis t tjerash edhe fitimi i aftsive pr ngritjen e lidhjeve sociale t suksesshme dhe t knaqshme, si dhe i raporteve me ndjenjat personale. Nj qllim tjetr mund t jet ndihma pr kaprcimin e prvojave negative t kaluara, pr kaprcimin e krizave aktuale dhe t situatave t vshtira t jets.

Psikoterapia ndrpersonale (IPT)Psikoterapia ndrpersonale sht e krijuar n mnyr t veant pr trajtimin e depresioneve. Supozohet q marrdhniet midis njerzve (= ndrpersonale) mund t kontribuojn n mas t madhe n lindjen e nj depresioni. Nga kjo supozohet se prvojat e kaluara njerzore dhe psikike t pacientit shfaqen gjithashtu edhe n mnyrn aktuale t sjelljes. N kt mnyr, ndodhit e paknaqshme t jets (si p.sh. vdekja e nj personi t afrt ose ndarja nga partneri), si dhe rrethanat e vshtira t jets (si p.sh. imponimi n vendin e puns, humbja e vendit t puns dhe dalja n pension ose grindjet e prhershme me pjestart e familjes) mund t ojn n shfaqjen e simptomave depresive. N pacient t tjer mund t jet i rndsishm trajtimi i prvojave negative t humbjes (procesi i dshprimit) ose kaprcimi i udhkryqeve midis roleve t prcaktuara sociale (pr shembull kur fmijt largohen nga shtpia ose kur dikush del n pension). Qllime t psikoterapis ndrpersonale jan lehtsimi i simptomave depresive, si dhe prmirsimi i marrdhnieve njerzore n sfern private dhe/ose profesionale.

Elemente t tjera t psikoterapisMenaxhimi i stresit sht nj element tjetr themelor i psikoterapis. N secilin rast mund t jet gjithashtu shum e dobishme edhe terapia psikanalitike ose terapia e thell psikologjike. Ktu i atribuohet nj rndsi e madhe zhvillimit n fmijri: Psikanaliza supozon se n psikikn e njeriut n radh t par ln gjurmt e tyre ndikimet n vitet e para t jets. N terapi punohet mbi kt gj, me qllim q t njihen dhe q t vlersohen konfliktet e fshehura ose t imponuara pr pacientt.

N terapin sistemike (familjare) theksi kryesor vendoset mbi grupin (= sistemin) n t cilin jeton individi. Ky sistem mund t jet nj ift bashkshortsh, nj familje, rrethi shoqror ose ekipi i puns. Supozohet q personi i smur sht vetm nj barts i simptomave dhe se shkaqet e problemeve t tij duhet t krkohen dhe t trajtohen n t gjith sistemin. Ashtu si dhe n psikoterapin ndrpersonale, n qendr t vmendjes qndrojn aspektet njerzore dhe sociale.

Terapia me barna mjeksore

Ndrkoh q vetm me psikoterapin mund t arrihen rezultate shum t mira trajtimi n format e smundjes n grad t leht, trajtimi i depresionit n grad mesatare deri n t rnd mund t vijoj i plotsuar edhe n rrug mjeksore me barna antidepresive. Barnat mjeksore bazohen t gjitha n mekanizmin e veprimit t prforcimit t neurotransmetuesve (serotonina, noradrenalina dhe dopamina), t zbuluar para m shum 50 vjetsh n Zvicr nga Roland Kuhn. Pr shum koh sht menduar se veprimi i barnave antidepresive bazohet vetm n rritjen e prqendrimit t ktyre lndve sinjalizuese (neurotransmetues). Megjithat sot dihet q ai sht nj normalizim i aktivitetit t hormoneve t stresit. Gjithashtu, n smundjet depresive t lehta deri n mesatare bima mjeksore e Shn Gjonit (Hypericum perforatum) vepron midis t tjerash prmes ndikimit t serotonins dhe t noradrenalins. Pr t evituar sa m shum t jet e mundur humbjen e kohs nga ndrrimi i panevojshm dhe i shpejt i barnave mjeksore, duhet t kihet parasysh se zakonisht efekti antidepresiv shfaqet vetm pas dy deri n katr jav. Pr kt arsye, ndrrimi i barnave mjeksore t rekomanduara duhet q t kryhet vetm pas arritjes s dozimit t mjaftueshm dhe vetm pas nj periudhe kohore prej katr javsh.

Efektet e mundshme ansore (p.sh. n raste t rralla shtimi i peshs, rregullimet funksionale seksuale, nervozizmi), anamneza e trajtimeve mjeksore, si dhe simptomat e veanta t episodit aktual t smundjes, jan shum t rndsishme pr zgjedhjen e barnave mjeksore antidepresive. Nse n plan t par ka simptoma, si pr shembull rregullime t gjumit, shqetsim, nervozizm, ankth ose tendenc pr vetvrasje, zgjedhja e par jan barnat antidepresive lehtsuese (d.m.th. qetsuese), me nj kombinim t prkohshm, sipas nevojs, me Benzodiapezin. N rastin e rregullimeve t gjumit, barnat antidepresive kan avantazhin q, n ndryshim nga barnat klasike gjumndjellse,

normalizojn srish arkitekturn e gjumit t rregulluar nga depresioni dhe n kt mnyr ojn drejt nj gjumi t shndetshm lodhs.

Barnat antidepresive nuk e rrisin rrezikun pr vetvrasje. Megjithat, n raste t rralla terapia me barna mjeksore ndoshta mund ta prkeqsoj situatn e mendimeve pr vetvrasje dhe t veprimeve n fazn e hershme t trajtimit, sepse n kt moment prpara veprimit t efektit antidepresiv ajo mund t shkaktoj nervozizm dhe aktivizim pr shkak t stimulimit t metabolizmit t nervave. Kjo nxjerr n pah nevojn e prcaktuar n do rast t depresionit pr trajtimin e pacientve, t lidhur ngusht s bashku me mbshtetjen ndaj tyre, si dhe pr verifikimin e kujdesshm t nevojs pr rekomandimin e marrjes s prkohshme t benzodiazepinave. Gjithashtu, efekte t tilla ansore shpesh mund t zbuten ose t eliminohen nga prdorimi i preparateve bimore (barnat fitoterapeutike). T efektshme jan ktu pr shembull, bima e lules s pasionit, rrnjt e valerians, rrnjt e Petasites, dhe gjethet e barit t blets.

Miti i barnave antidepresiveT gjitha barnat antidepresive q prdoren n ditt e sotme pr trajtimin e depresionit kan efekte ansore t vogla. Nse efektet ansore shfaqen, shpesh ato jan t pranishme vetm n fillim t trajtimit dhe ikin me kalimin e kohs. Barnat antidepresive nuk krijojn varsi dhe nuk ndikojn n ndryshimin e personalitetit. Ato nuk jan substanca stimuluese ose qetsuese. Qllimi i terapis nuk sht n asnj mnyr mbulimi i problemeve. Prkundrazi: Trajtimi me barna mjeksore me an t prmirsimit q shfaqet shpesh prbn bazn pr psikoterapin. T prdorur n mnyrn e duhur, barnat antidepresive jan si nj mbshtetje, t cilat prmes normalizimit t metabolizmit t qelizave nervore ndihmojn n ri-mobilizimin e forcave pr shrimin. Ato jan nj ndihm pr vet-ndihmn.

Ushtrimet e relaksimit Format e provuara t terapive plotsuese pa barna mjeksore

Me an t terapis s qndrimit zgjuar (terapia e privimit t gjumit) ose me terapin e drits ekzistojn forma t tjera t provuara t trajtimit, t cilat mund t prdoren si plotsuese ose si alternativ e terapis me barna mjeksore n rastin e formave vazhdueshme t lehta. N rastet e rnda, n qendrat e specializuara mund t prdoren me sukses nga ekspertt metodat e reja t stimulimit t nervit vagus (VNS) ose e stimulimit magnetik transkranial (TMS). Gjithashtu, trajtimi mund t plotsohet me an t prdorimeve t mjeksis alternative, si pr shembull i koncepteve t mjeksis popullore, si fototerapia (bimt mjeksore) dhe hidroterapia (prdorimi i ujit, p.sh. terapia Kneipp), mjeksia tradicionale kineze (p.sh. akupunktura, Qigong), masazhet dhe aromaterapia.

Terapia e qndrimit zgjuarPrivimi nga gjumi prmirson gjendjen shpirtrore. N fillim kjo tingllon si e uditshme, sepse shum pacient depresiv n do rast vuajn nga rregullimet e gjumit. Megjithat, zakonisht vetm privimi i pjesshm nga gjumi sht provuar shum n trajtimin e depresionit: N shtrat shkohet normalisht dhe pastaj ngrihesh prsri rreth ors nj t mngjesit. E rndsishme sht q gjat terapis s qndrimit zgjuar dhe n ditn n vijim t mos flihet n asnj mnyr qoft edhe vetm pr nj koh fare t shkurtr. Kjo mund t shkatrroj efektin e prgjithshm q prmirson gjendjen shpirtrore. Kjo terapi zbatohet zakonisht n nj grup q mbshtetet n form terapeutike, sepse realizimi n mnyr individuale sht shum e vshtir.

Terapia e dritsKjo lloj terapie pothuajse pa asnj efekt ansor sht provuar si shum efikase jo vetm pr trajtimin e depresionit t dimrit, por gjithashtu edhe n t gjitha format e depresionit. do dit n mngjes kalohen rreth 30 deri n 60 minuta prpara nj burimi drite t fuqishme (2500 deri n 10 000 luks). Gjat ksaj kohe gjithashtu mund edhe t lexohet. Si rregull, sa m hert q t bhet terapia e drits n mngjes, aq m i mir sht rezultati i trajtimit. N depresionin tipik q rikthehet gjat vjeshts dhe gjat dimrit, trajtimi mund t prdoret gjithashtu edhe n form parandaluese.

Ushtrimet terapeutike pr asimilimin e stresit(n plotsim t psikoterapis dhe t terapis me barna mjeksore)

Aktive Strvitja pr asimilimin e stresit/menaxhimi i stresit Ushtrimet e relaksimit autogjen tendosja progresive e muskujve Biofeedback, neurofeedback Tai-Chi Qigong Terapia kranio-sakrale Masazhi Masazhi i zons reflekso-gjenoze t kmbs Hidroterapia (p.sh. terapia Kneipp) Aromaterapia Akupunktura

1. Jini tolerant me veten! Zakonisht nj depresion zhvillohet ngadal dhe pastaj largohet prsri gradualisht nn veprimin e trajtimit. Terapia krkon koh por ia vlen.

2. Kur ju keni nevoj pr barna mjeksore, ju lutemi q ti merrni ato saktsisht sipas rekomandimit t mjekut. Kini durim, sepse zakonisht efekti i tyre shfaqet me vones.

3. Barnat antidepresive nuk krijojn varsi dhe nuk ndikojn n ndryshimin e personalitetit.

4. sht e rndsishme q ju ti tregoni mjekut tuaj t gjitha ndryshimet e gjendjes suaj shndetsore dhe q t diskutoni me t n mnyr t hapur dhe me besim pr shqetsimet, ankthet dhe dyshimet q ju keni, t cilat ndoshta ju mund ti keni n kuadr t terapis suaj.

5. Pyesni menjher nse keni shfaqje t shenjave shoqruese t pakndshme. Zakonisht kto jan padmshme dhe jan t pranishme vetm gjat fillimit.

6. Edhe kur ju ndiheni m mir, mos e ndrpritni marrjen e barnave mjeksore! Kjo gj duhet q t planifikohet me kujdes.

7. Planifikoni do dit n mnyrn m t sakt t mundshme n ditt m prpara (pr shembull me an t nj programi). Planifikoni gjithashtu edhe aktivitete trheqse.

8. Vendosni objektiva t vogla dhe t realizueshme. Pr kt mund tju ndihmoj mjeku ose terapeuti juaj.

9. Mbani nj ditar t gjendjes shpirtrore. Mjeku ose terapeuti juaj mund tjua shpjegoj sesi ta realizoni at dhe diskutoni me t rregullisht t gjitha shnimet e mbajtura.

10. Pas zgjimit nga gjumi duhet q t ngriheni menjher dhe t mos qndroni n shtrat. Gjat depresionit, qndrimi zgjuar duke ndenjur shtrir n shtrat sht nj rrjet meditimi. Shpesh kjo rezulton shum e rnd. N kt rast, prpiloni strategji s bashku me terapeutt tuaj.

11. Jini aktiv fizikisht: Lvizja sht antidepresive dhe nxit lindjen e qelizave t reja nervore.

12. Kur t jeni m mir me shndet: Gjeni s bashku me mjekun ose terapeutik tuaj mnyra sesi mund ta minimizoni rrezikun individual t rikthimit t smundjes. Prpiloni shenjat paralajmruese t hershme dhe nj plan pr mundsit e ndryshme.

12 rregulla t shkurtra bazpr trajtimin e depresionit