Jerzy Dereń Piotr Mickiewicz

Osiąganie zdolności operacyjnych przez Dowództwo Wojsk Specjalnych1(DWS) w kontekście realizacji politycznych ambicji zapisanych w strategii bezpieczeństwa RP

śp. gen broni Włodzimierz Potasiński

Poza inspiracjami naukowymi autorów, intencją napisania tego artykułu była również materializacja wizji śp. Gen broni Włodzimierza Potasińskiego, która dotyczyła powstania „białej księgi” 2 na temat stanu przygotowywania Dowództwa Wojsk Specjalnych (DWS) do NATO – wskiej certyfikacji zdolności operacyjnych. W artykule przedstawiono wybrane elementy ekspertyzy, starając się zachować jej ducha obiektywności i bezstronności w oddaniu „clue” projektu certyfikacji DWS, w odniesieniu do problemów administracyjnych w realizacji sojuszniczych, koalicyjnych i bilateralnych zobowiązań podjętych przez politycznych decydentów. O determinacji śp. Generała w osiąganiu postawionych celów przez DWS, niech świadczą słowa wypowiedziane nad jego mogiłą, po tragedii Smoleńskiej przez Ministra Obrony Narodowej Bogdana Klicha: „Wgryzałeś się jak bulterier w nogi swoich przełożonych, aby warunki te zapewnili, aby było wystarczająco dużo środków i dobrej woli, by Wojska Specjalne stały się naprawdę tym markowym towarem naszego kraju"3

1 Pamięci Generała, Przyjaciela i Komandosa – Dowódcy Wojsk Specjalnych, który tragicznie zginął w Smoleńskiej katastrofie z 10 kwietnia 2010. 2 Ekspertyzę poprzedziła kwerenda dostępnych dokumentów źródłowych nie objętych klauzulą niejawności. Dysponując wiarygodną bazą danych (DSW), w procesie badawczym prowadzonym na przełomie 2009/2010 zastosowano różne metody badawcze, których głównym kryterium doboru, była racjonalizacja jego przebiegu oraz możliwość uzyskania obiektywnych wyników. W tym celu zastosowano teoretyczne i empiryczne metody badawcze, które były wykorzystywane adekwatnie do rodzaju rozwiązywanych problemów. Przyp. Autorów. 3http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80708,7810582,Pogrzeb_gen__Potasinskiego___Panie_generale_Wlodzimierzu_.html

2

Wstęp

Decyzja o utworzenie w 2007 roku Wojsk Specjalnych stanowi spełnienie narodowych ambicji politycznych, wynikających z nowych uwarunkowań międzynarodowego środowiska bezpieczeństwa. Znalazła ona wyraz formalno prawnych zapisów w adekwatnych dokumentach doktrynalnych, zobowiązaniach sojuszniczych, zarówno w NATO jak i Unii Europejskiej, których Polska jest sygnatariuszem. W rezultacie decyzji najwyższych czynników państwowych, misja Wojsk Specjalnych jest ujęta w „Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”,4 przyjętej 13 listopada 2007 r.

Zobowiązania sojusznicze oraz transformacja SZ RP, to priorytety w zapewnieniu bezpieczeństwa narodowego przyjęte przez wszystkie prawie środowiska polityczne. Jednak rzeczywistość bywa bardziej złożona i niejednokrotnie polityczne deklaracje, tłumaczone na język praktyki w osiąganiu zdolności w obszarach sil zbrojnych, pozostają do realizacji tym, którzy funkcjonują w realiach osiągania tych celów w codzienności.

Armii potrzebny jest przejrzysty, funkcjonalny, spójny i sprawny system kierowania i dowodzenia5, takie stwierdzenie znalazło się w wystąpieniu Ministra Obrony w Akademii Obrony Narodowej na temat reformy dowodzenia wojskami6. Pan Minister, prezentując zamiar planowania długofalowego, odniósł się do przeobrażeń w najmłodszym rodzaju sił zbrojnych – Wojskach Specjalnych. Stwierdził, że: „Chcemy, aby rozwijały się ich zdolności do prowadzenia operacji specjalnych w układzie narodowym, sojuszniczym i koalicyjnym. Planujemy również sformowanie kolejnych zespołów bojowych w Jednostkach Wojskowych: GROM, KOMANDOSÓW i FORMOZA oraz Jednostki Wsparcia Dowodzenia i Zabezpieczenia. Ponadto działania Wojsk Specjalnych będzie wspierać eskadra działań specjalnych ze składu Sił Powietrznych. Wprowadzone zmiany pozwolą na wzrost zdolności do prowadzenia samodzielnych operacji specjalnych oraz dowodzenia narodowym i sojuszniczym komponentem wojsk specjalnych”7.

4„W kontekście trwającej wojny z terroryzmem szczególnego znaczenia nabierają Wojska Specjalne, jako najlepiej przygotowane do działań przeciwko zagrożeniom asymetrycznym oraz do współpracy z innymi wyspecjalizowanymi instytucjami i organami działającymi w systemie bezpieczeństwa państwa. Należy wspierać rozwiązania mające na celu efektywne wykorzystanie tego rodzaju wojsk.” (Cyt.: „Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”, ppkt 99, s. 24.) 5 Właściwe tłumaczenie standardu NATO brzmi: System Dowodzenia i Kierowania, definicja: Zespół urządzeń, metod i procedur oraz, jeśli potrzeba, stanu osobowego umożliwiający dowódcom i sztabom realizację dowodzenia i kierowania. (Command and Control), >16/1/03 (AAP-6(2005 - PL Słownik Terminów i Definicji NATO) 6 Klich B., Reforma systemu dowodzenia i struktur sił zbrojnych RP w latach 2009–2018., Zeszyty Naukowe AON nr 4(73) 2008 7 Ibidem, s. 7

3

Deklaracje Ministra dotyczące treści przyjętej „mapy drogowej” znajdują potwierdzenie w innych dokumentach8, natomiast praktyka jej wykonania w odniesieniu do szczegółowych zobowiązań wynikających z realizacji celów sił zbrojnych (zdolności) w ustalonych terminach, co dotyczy również realizacji porozumień bilateralnych, jest obszarem, w którym są wprowadzane niekorzystne zmiany dla osiągnięcia pełnych zdolności operacyjnych (FOC) w kluczowych obszarach9.

Potwierdzenie rozwijania zdolności operacyjnych w tym misji i zadań Wojsk Specjalnych znajdujemy w odpowiedzi Ministra, udzielonej Marszalkowi Sejmu, na interpelację poselską w sprawie dowództwa Wojsk Specjalnych10. „….Powstanie nowego rodzaju sił zbrojnych było nie tylko odpowiedzią na coraz precyzyjniej identyfikowane obszary nowych zagrożeń związanych z wewnętrznymi i zewnętrznymi aspektami bezpieczeństwa kraju, lecz także wyrazem naszych ambicji narodowych w tym obszarze.

Utworzenie Dowództwa Wojsk Specjalnych w strukturze Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej było wynikiem podjętego przez Polskę zobowiązania na szczycie NATO w Rydze w 2006 r. pełnienia, od 2011 r., roli państwa ramowego w operacjach specjalnych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego.

W myśl obowiązujących uregulowań prawnych dowódca Wojsk Specjalnych podporządkowany jest szefowi Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Bez względu na charakter prowadzonych operacji dowódca Wojsk Specjalnych nie przekazuje elementów Wojsk Specjalnych w podporządkowanie dowódcy operacyjnego Sił Zbrojnych. W praktyce oznacza to, iż dowodzenie Wojskami Specjalnymi, niezależnie od charakteru prowadzonych operacji, może być realizowane wyłącznie przez ich dowódcę. Zobowiązania w obszarze operacji specjalnych mogą być wypełnione przez osiągnięcie przez polskie Wojska Specjalne zdolności do prowadzenia sojuszniczych operacji specjalnych w charakterze państwa wiodącego.

Funkcjonujące przed utworzeniem Dowództwa Wojsk Specjalnych jednostki specjalne włączone były w systemy logistyczne, finansowe oraz dowodzenia różnych jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej. Wraz z powstaniem Dowództwa Wojsk Specjalnych i nadaniem mu uprawnień dysponenta środków budżetowych II stopnia zaistniała konieczność budowy struktur administracyjno-logistycznych w samym dowództwie oraz utworzenia specjalistycznych jednostek wsparcia i zabezpieczenia, co umożliwi kierowanie

8 Interpelacja poseł Anny Sobeckiej w sprawie dowództwa Wojsk Specjalnych (SPS-023-7077/08): „..Wojska Specjalne są jednym z czterech rodzajów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, utworzonym w 2007 r. Prawne podstawy ich funkcjonowania zawarte są w ustawie z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416, ze zm.). 9PZ: Polska pod względem Wojsk Specjalnych ma aspiracje być państwem wiodącym w regionie. Kiedy to nastąpi? Czego brakuje abyśmy byli dowództwem operacyjnym dla komandosów kilku państw? W Potasiński:„Nasze władze zadeklarowały, że taką zdolność osiągniemy do 1 stycznia 2012 roku. Jest to termin realny i zostanie dotrzymany. Najważniejszym mankamentem jaki występuje obecnie, to tempo naboru odpowiednich ludzi. Proszę pamiętać, że musimy mieć dwie zmiany. Kiedy jeden skład dowództwa i jego wsparcia jest na misji drugi musi być w kraju.” http://www.polska-zbrojna.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=3095: 10 Interpelacja poseł Anny Sobeckiej ….op. cit.

4

operacjami komponentów Wojsk Specjalnych oraz pełne ich zabezpieczenie logistyczne (….). Należy podkreślić, że podczas wspólnych warsztatów wojsk specjalnych przedstawicieli Armii Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Dowództwa Wojsk Specjalnych określono optymalne struktury zabezpieczenia działań specjalnych w operacjach Sojuszu. Biorąc pod uwagę zmniejszenie liczebności naszych sił zbrojnych, zdecydowano się na optymalny wariant, rezygnując z tworzenia dwóch odrębnych jednostek (wsparcia dowodzenia oraz jednostki zabezpieczenia logistycznego) na rzecz utworzenia jednej zintegrowanej jednostki, tj. Jednostki Wsparcia Dowodzenia i Zabezpieczenia Wojsk Specjalnych (JWDiZWS). Tworzone struktury mają także na celu zapewnienie realizacji zadań wynikających z pełnienia przez Polskę funkcji państwa ramowego, zabezpieczającego komponenty wydzielane przez inne państwa do realizacji zadań.

W kontekście powyższego należy stwierdzić, że planowane struktury zabezpieczenia Wojsk Specjalnych są optymalne i odpowiadają potrzebom oraz możliwościom Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, a ich ostateczny kształt dostosowany jest do standardów NATO.

Celem planowanych kolejnych zmian organizacyjno-etatowych w Wojskach Specjalnych jest dostosowanie ich struktur organizacyjnych do przewidywanych zagrożeń, zadań oraz posiadanego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, a także stworzenie warunków do zabezpieczenia realizacji operacji specjalnych w układzie narodowym, sojuszniczym i koalicyjnym.11

Z przyczyn, dla których trudno znaleźć racjonalne uzasadnienie, dowództwo Wojsk Specjalnych ma problemy w wywiązywaniu się z sojuszniczych i koalicyjnych zobowiązań w zakresie osiągania przez wojska specjalne zadeklarowanych zdolności12. Taki sens ma treść wypowiedzi z wywiadu dla polskiej prasy udzielonego przez Asystenta Sekretarza Obrony USA 13. „POLSKA ZBROJNA: Przyjechał Pan do Polski po podpisaniu przez sekretarza obrony USA Roberta Gatesa i ministra Bogdana Klicha dokumentu o współpracy wojsk specjalnych naszych krajów. Co Pan chce zaproponować naszym komandosom?

11 Patrz: Interpelacja poseł Anny Sobeckiej.., op.cit. 12 Zobowiązania: Wizyta w USA u Podsekretarza Stanu Departamentu Obrony ds. Operacji Specjalnych i Konfliktów o Małej Intensywności (Assistent Secretary of Defense for Special Operations and Low-Intensity Conflict – ASD SO/LIC); Temat: Ocena dotychczasowej współpracy i dokonanie uzgodnień w sprawie wsparcia procesu szkolenia załóg i personelu sztabu Powietrznej Jednostki Operacji Specjalnych, 26 października – 5 listopada 2009 roku; Główna teza: Podczas spotkania Pan M. Vickers został zapoznany z aktualną problematyką Wojsk Specjalnych oraz wynikami i zakresem współpracy z Dowództwem Operacji Specjalnych USA (USSOCOM) i Europejskim Dowództwem Strategicznym (SOCEUR, Stuttgart). W rozmowie Pan M. Vickers zasugerował potrzebę dokonania oceny dotychczasowej współpracy w świetle podpisanego memorandum. Zaproponował powołanie zespołu do dokonania takiej oceny i jej przeprowadzenie w pierwszym półroczu przyszłego roku. 13 Michael G. Vickers, Asystent sekretarza obrony USA do spraw operacji specjalnych i konfliktów o niskiej intensywności oraz zdolności współzależnych (SOLIC&IC). Doradza Robertowi Gatesowi w kwestiach wykorzystania i możliwości operacyjnych wojsk specjalnych. Od 1973 do 1986 roku był oficerem jednostek specjalnych oraz CIA. Doświadczenie operacyjne i bojowe zdobywał w Ameryce Środkowej i na Karaibach, Bliskim Wschodzie, w środkowej oraz zachodniej Azji. Jego służba z tego okresu obejmuje tajne akcje wywiadowcze, działania niekonwencjonalne, antyterrorystyczne, uwalnianie zakładników. POLSKA ZBROJNA NR 17, 26 kwietnia 2009

5

MICHAEL G. VICKERS: Chcę pomóc waszemu Dowództwu Wojsk Specjalnych. To „młode” dowództwo, działające samodzielnie od niedawna. Wiem, że niektórzy politycy w Polsce podważają celowość jego powstania i w ogóle rozwoju wojsk specjalnych. Dlatego spotkałem się z przedstawicielami sejmowej i senackiej komisji obrony. Przekonywałem ich, że utworzenie Dowództwa Wojsk Specjalnych było celowe i ważne nie tylko dla Polski, lecz także dla NATO i regionu. Przypomniałem, że od ataków terrorystycznych 11 września 2001roku znaczenie tego rodzaju wojsk we wszystkich armiach wzrasta. Jest bardzo istotne, aby jedno kompetentne dowództwo odpowiadało za ten specyficzny rodzaj wojsk, za jego wyszkolenie, zaopatrzenie i strategiczne dowodzenie podczas misji.” 14 Treść tej wypowiedzi wskazuje na kuriozalność sytuacji biorąc pod uwagę rangę rozmów prowadzonych przez polskich polityków oraz wysokiego urzędnika administracji amerykańskiej. Wymiernym jest potencjalny zasięg takiej dyskusji, zwłaszcza gdy rzecz dotyczy braku wiarygodności polityków w odniesieniu do decyzji, które wcześniej podjęto w imię bezpieczeństwa narodoweg. Zwykle wstęp poświecony jest wprowadzeniu do treści zawartych w artykule, tym razem dla uwiarygodnienia zaistniałych rozbieżności pomiędzy deklaracjami a rzeczywistością wstęp poświecono weryfikacji deklaracjom.

Proces formowania Wojsk Specjalnych, jako Rodzaju Sił Zbrojnych

Decyzje polityczne w dziedzinie kształtowania bezpieczeństwa narodowego wynikają z realizacji postanowień najwyższej karty Praw i Obowiązków – Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej15. W zgodzie z tym aktem najwyższej rangi, w roku 2007 powstała Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP (BN RP), dokument prezentujący nowe podejście do bezpieczeństwa narodowego, w którym określono interesy narodowe i sformułowano cele strategiczne.

We wstępie do BN RP zapisano, cyt: „ Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, skorelowana ze strategiami sojuszniczymi - Koncepcją Strategiczną NATO i Europejską Strategią Bezpieczeństwa - stanowi podstawę do opracowania wykonawczych dyrektyw strategicznych, a w szczególności Polityczno-Strategicznej Dyrektywy Obronnej RP, strategii poszczególnych dziedzin bezpieczeństwa narodowego, strategicznych planów reagowania obronnego i zarządzania kryzysowego oraz wieloletnich programów transformacji systemu bezpieczeństwa państwa, w tym programów pozamilitarnych przygotowań obronnych i programów rozwoju sił zbrojnych”.

Istotą strategii16 jest koncentrowanie się na sposobach osiągnięcia celów, dlatego w wymiarze podstawowym ma ona charakter kompleksowy i jest projektem przyszłej

14 Ibidem,s.42 15 Art.26 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej 16Wybrane definicje strategii: (B. Balcerowicz 2006) Współcześnie strategię definiuje się jako: „teorię i praktykę działania ukierunkowanego na osiągniecie założonych celów w danej dziedzinie, ujmowanych w skali ogólnej i mających charakter długofalowy” lub jako „ teorię i praktykę określająca zasady i generalne sposoby

6

organizacji i funkcjonowania całego systemu. Na uwagę zasługuje zapis o korelacji strategii narodowej ze strategiami sojuszniczymi, co wiąże się z odpowiedzialnością osiągania wyznaczonych celów w kontekście podejmowanych zobowiązań politycznych i wojskowych. Takim celem w wymiarze narodowym sojuszniczym (NATO i UE) oraz koalicyjnym (porozumienia bilateralne) jest katalog przedsięwzięć związanych ze zwalczaniem terroryzmu, co znajduje potwierdzenie w „Strategii…”17, cyt: „ Zasadniczym elementem obrony narodowej są Siły Zbrojne RP. Ich podstawowym zadaniem jest zapewnienie zdolności państwa do obrony oraz utrzymywanie gotowości do przeciwstawienia się agresji w ramach zobowiązań sojuszniczych. Polska będzie rozwijać zdolności bojowe sił zbrojnych dla zapewnienia skutecznej obrony i ochrony polskich granic w ramach działań prowadzonych samodzielnie oraz w ramach obrony kolektywnej, jak równie poza jej granicami, zgodnie z artykułem V Traktatu Waszyngtońskiego. Siły Zbrojne RP będą utrzymywały gotowość do udziału w działaniach o charakterze asymetrycznym, w tym w wielonarodowych, połączonych operacjach zwalczania terroryzmu, prowadzonych zgodnie z prawem międzynarodowym, organizowanych przez NATO, UE lub doraźną koalicję państw.”

„Strategia..” precyzuje, że cyt: „Struktura sił zbrojnych: Wojska Lądowe, Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna, Wojska Specjalne oraz Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych, jako organizator systemu wsparcia logistycznego sił zbrojnych, jest właściwie dostosowana do wypełniania zadań. W kontekście trwającej wojny z terroryzmem szczególnego znaczenia nabierają Wojska Specjalne, jako najlepiej przygotowane do działań przeciwko zagrożeniom asymetrycznym oraz do współpracy z innymi wyspecjalizowanymi instytucjami i organami działającymi w systemie bezpieczeństwa państwa. Należy wspierać rozwiązania mające na celu efektywne wykorzystanie tego rodzaju wojsk.18

Dokumentem wykonawczym do Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP jest „Polityczno-Strategiczna Dyrektywa Obronnej Rzeczypospolitej Polskiej” (PSDO RP).19 PSDO RP jest dokumentem określającym działania struktur wojskowych i cywilnych systemu obronnego państwa w warunkach kryzysu polityczno-militarnego, w tym również realizowane w odpowiedzi na zagrożenia atakami terrorystycznymi. Dokument ten stanowi jednocześnie podstawę do planowania tych działań, stosownie do przyjętych sytuacji planistycznych i scenariuszy reagowania obronnego państwa.

działania przez kierownicze organa w danej dziedzinie, ujmowane w skali celów i ich urzeczywistnienia o dużym horyzoncie czasowo – przestrzennym”; A.D. Chandler 1962) Strategia wyraża cele długoterminowe przedsiębiorstwa, odpowiadające generalnym kierunkom działania, a także przedstawia alokację zasobów, jakie są niezbędne do realizacji przyjętych celów; (J. Stoner, R. Freeman, Gilbert 1997) Strategia - szeroki program wytyczania i osiągania celów organizacji; reakcja organizacji w czasie na oddziaływanie jej otoczenia. 17 Strategia bezpieczeństwa Narodowego RP (2007)., Paragrafie 4. System Bezpieczeństwa Narodowego RP, podparagraf 4.3. Podsystemy wykonawcze w dziedzinie Obrona narodowa pkt. 95 18 Ibidem, pkt 99. 19 Prezydent RP, na wniosek prezesa Rady Ministrów, na podstawie art. 4a ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP, podpisuje postanowienie o wydaniu „Polityczno-Strategicznej Dyrektywy Obronnej Rzeczypospolitej Polskiej” (PSDO RP)

7

„Polityczno-Strategiczna Dyrektywa Obronna Rzeczypospolitej Polskiej” - najważniejszy dokument w dziedzinie planowania strategiczno-obronnego - identyfikuje zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa oraz ustala sytuacje planistyczne i scenariusze reagowania obronnego RP. Jako priorytetowe kierunki przygotowań systemu bezpieczeństwa państwa przyjmuje przeciwdziałanie zagrożeniom, jakie niesie współczesny międzynarodowy terroryzm, przestępczość zorganizowaną, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia oraz niestabilność regionalną. W dyrektywie uwzględniono uwarunkowania wynikające z członkostwa Polski w Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego, w tym sojusznicze oceny zagrożeń i sytuacje planistyczne – z zachowaniem aspektów narodowych wynikających z polskiej racji stanu. Dokument ten określa również kierunki przygotowań organizacyjno-planistycznych dla wszystkich struktur wykonawczych systemu obronnego państwa, zarówno Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, jak i administracji publicznej, a także przedsiębiorców mających szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa i obronności państwa. Mają one na celu właściwe przygotowanie tych podmiotów do sprawnej realizacji zadań w warunkach kryzysu polityczno-militarnego, w tym również w sytuacji zagrożenia atakami terrorystycznymi.

Dokumentem konkretyzującym oraz rozwijającym zapisy dotyczące obronności zawarte w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP, przyjętej przez Radę Ministrów, a następnie zatwierdzonej przez Prezydenta RP w dniu 13 listopada 2007 roku jest Strategia Obronności RP (SO RP). Postanowienia „Strategii…” stanowią wytyczne dla dokumentów z dziedziny obronności tworzonych na niższych szczeblach.20 W podziale sił zbrojnych, „Strategia..” sytuuje Wojska Specjalne, jako rodzaj sił zbrojnych w wojskach operacyjnych, obejmujące siły i środki rodzajów sił zbrojnych, przygotowane do prowadzenia działań połączonych w kraju i poza jego terytorium, w strukturach Sojuszu i w ramach innych organizacji bezpieczeństwa międzynarodowego oraz doraźnie tworzonych koalicji. W zależności od charakteru wykonywanych zadań w strukturach wojsk operacyjnych wyróżnia się jednostki bojowe: ogólnowojskowe, aeromobilne, specjalne, lotnictwa taktycznego, rakietowe obrony powietrznej (OP) oraz zespoły okrętów uderzeniowych.21

Wojska Specjalne są przeznaczone do prowadzenia operacji specjalnych zarówno w kraju jak i poza jego granicami w okresie pokoju, kryzysu i wojny. Prowadzone, we współdziałaniu z siłami konwencjonalnymi lub samodzielnie, operacje mogą mieć znaczenie strategiczne lub operacyjne. Struktura Wojsk Specjalnych oparta jest na samodzielnych oddziałach i pododdziałach, złożonych ze specjalnie wyselekcjonowanych, wyszkolonych i wyposażonych żołnierzy przygotowanych do działań w środowisku podwyższonego ryzyka, zdolnych do realizacji celów będących poza zasięgiem możliwości jednostek konwencjonalnych. Rozwój jednostek specjalnych jest naturalnym rozwinięciem nowoczesnej doktryny militarnej, która

20 Strategia Obronności Rzeczypospolitej Polskiej, Strategia sektorowa do Strategii Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2009 21 Ibidiem, pkt. 100.a.

8

zakłada tworzenie wysoce wyspecjalizowanych sił, zdolnych do realizacji różnorodnych i specyficznych zadań.22

Resortowy dokument Ministerstwa Obrony Narodowej, jakim jest „Wizja Sil Zbrojnych RP -2030”23 stanowi koncepcyjną bazę budowania strategii transformacji SZ RP oraz punkt wyjścia do planowania obronnego w długoterminowym horyzoncie planistycznym. „Wizja…” identyfikuje najważniejsze kierunki rozwoju środowiska bezpieczeństwa w tym środowiska operacyjnego. W odniesieniu do SZ RP „Wizja…” koncentruje się na katalogu zdolności operacyjnych niezbędnych do sprostania przyszłym wyzwaniom, co znajduje potwierdzenie przez Ministra Obrony Narodowej w słowie wstępnym, cyt: „Na nowoczesną, silną i cywilizacyjnie rozwiniętą Polskę muszą się składać również nowoczesne siły zbrojne. Naszą ambicją jest, aby Wojsko Polskie dołączyło do najnowocześniejszych armii państw europejskich. Dążymy do tego, aby polska armia rozwijała się i była wyposażana tak, by jej sprawność, mobilność, interoperacyjność, a przede wszystkim zdolność do efektywnego działania, budowała poczucie bezpieczeństwa obywateli, przyczyniała się do wzrostu poziomu bezpieczeństwa zbiorowego – w ramach Unii Europejskiej i NATO oraz stanowiła fundament pozycji Polski na arenie międzynarodowej.” W tym kontekście „Wizja …” również odnosi się do znaczenia Wojsk Specjalnych, cyt: „Zasadnicze znaczenie w operacji będą miały środki powietrzne, siły specjalne oraz wysoce mobilne grupy zadaniowe”.24

Organizacja przyszłych sił zbrojnych będzie odzwierciedleniem charakteru i specyfiki ich przyszłych zadań oraz przyjętych koncepcji prowadzenia walki, a w odniesieniu do Wojsk Specjalnych, cyt: „Charakter przyszłych zagrożeń przyczyni się do wzrostu znaczenia Wojsk Specjalnych. Z tego też powodu będą one zajmowały coraz istotniejszą pozycję w strukturze organizacyjnej SZ RP. Będą to siły o najwyższym stopniu gotowości bojowej, dostępności i poziomie wyszkolenia. Wojska te będą prowadzić operacje specjalne na lądzie, morzu, w powietrzu zarówno samodzielnie, jak i wspólnie z innymi rodzajami sił zbrojnych (komponentami). Wojska Specjalne będą posiadały zdolność do uderzeń na newralgiczne obiekty i osoby o znaczeniu strategicznym, ratowania zakładników, obezwładniania sieci transmisji danych i urządzeń informatycznych, a także zakłóceń spójności systemów obronnych.”25

Natomiast, zgodnie z dokumentem Sztabu Generalnego WP „Informacja o planowanych zmianach dyslokacyjnych”, celem zmian oraz przyjęcia priorytetów rozwoju sił zbrojnych RP jest profesjonalizacja i doskonalenie zdolności operacyjnych Sił Zbrojnych RP do podjęcia i prowadzenia działań obronnych, w tym w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego oraz udziału w operacjach pokojowych, stabilizacyjnych i antyterrorystycznych.26 Planowana zmiana w Siłach Powietrznych na rzecz Wojsk specjalnych to sformowanie eskadry działań specjalnych. Przedsięwzięcie to wynika z przyjętych zobowiązań sojuszniczych oraz potrzeb

22 Ibidem, pkt.107 23 Wizja SZ RP, Departament Transformacji, Warszawa, maj 2008 24 Op. cit., „Wizja..” s.16 25 Op. cit., „Wizja..” s.24 26 Informacja o planowanych zmianach dyslokacyjnych wynikających z programu rozwoju sił zbrojnych RP w latach 2007-2012 oraz jego aneksów, Zarząd Planowania Strategicznego – P5, SG WP., listopad 2009r.

9

narodowych związanych ze wsparciem Wojsk Specjalnych w misjach i operacjach poza granicami kraju.27 Celem zmian w Wojskach Specjalnych jest rozwijanie ich zdolności do prowadzenia operacji specjalnych w układzie narodowym, sojuszniczym i koalicyjnym. Zasadnicze zmiany obejmują formowanie kolejnych zespołów bojowych oraz Jednostki Wsparcia Dowodzenia i Zabezpieczenia Wojsk Specjalnych.

Ich wprowadzenie pozwoli na zwiększenie zdolności operacyjnych do samodzielnego zabezpieczenia operacji specjalnych na poziomach taktycznym i operacyjnym, osiągnięcie zdolności do dowodzenia operacjami przez Dowództwo Wojsk Specjalnych na poziomie strategicznym oraz kompleksowego ich zabezpieczenia i prowadzenia walki w wymiarze informacyjnym. Przyjęte priorytety rozwoju sił zbrojnych na lata 2009-2012, w sposób bezpośredni bądź pośredni dotyczą Wojsk Specjalnych: − przygotowanie podstaw formalno-prawnych i organizacyjnych zapewniających osiągnięcie

profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP; − doskonalenie systemu obrony powietrznej; − kontynuowanie modernizacji technicznej w oparciu o programy operacyjne i programy

uzbrojenia; − utrzymanie wysokiego poziomu wyszkolenia Wojsk Specjalnych; − realizacja zobowiązań sojuszniczych oraz udział Sił Zbrojnych RP

w rozwijaniu zdolności obronnych UE; − przygotowanie dowództw i jednostek wojskowych wydzielanych do NATO i UE oraz

deklarowanych do udziału w misjach międzynarodowych; − osiąganie wysokiego poziomu interoperacyjności w ramach NATO,

w obszarach kluczowych systemów funkcjonalnych sił zbrojnych; − dostosowanie zasobu infrastruktury wojskowej do potrzeb profesjonalnych sił zbrojnych.

Misja Wojsk Specjalnych jest określona w dokumencie doktrynalnym „Operacje Specjalne”, który powstał na podstawie „Doktryny Połączonych Operacji Specjalnych NATO” (AJP 3.5)28 oraz uzupełnień uzasadnianych rozwiązaniami przyjętymi i stosowanymi w Wojskach Specjalnych SZ RP29. Jest on przeznaczony dla Sił Zbrojnych RP i przedstawia zbiór zasad umożliwiających wkomponowanie operacji specjalnych w narodowe i sojusznicze operacje połączone oraz realizowanie samodzielnych operacji specjalnych przez Wojska

27 DWS: Sprawozdanie -wizyta Dowódcy DWS w USSOCOM: „Dokonano ogólnej oceny i rewizji zakresu pomocy realizowanej przez USSOCOM na rzecz rozwoju Wojsk Specjalnych. W rozmowie podjęto dyskusję na temat rozwijania zdolności do prowadzenia lotniczych i psychologicznych operacji specjalnych. Podczas spotkania poruszono wybrane aspekty organizacji i formowania Jednostki Lotniczej Wojsk Specjalnych. Adm. Olson dostrzegł potrzebę nawiązania bliższej współpracy z Dowództwem Lotnictwa Specjalnego USA, w celu udzielenia daleko idącej pomocy w szkoleniu załóg lotniczych, w początkowej fazie formowania jednostki”.

28 Allied Joint Doctrine for Special Operations (AJP-3.5) 29 Operacje Specjalne D/3.5 Sygn. (Wersja Robocza – grudzień 2010), Ministerstwo Obrony Narodowej, Sztab Generalny WP, Kraków 2009

10

Specjalne. Strukturę organizacyjną Wielonarodowego Połączonego Dowództwa Komponentu Sił Operacji Specjalnych przedstawiono na Rys.1.

Rys.1. Wielonarodowe Połączone Dowództwo Komponentu Sił Operacji Specjalnych. Źródło: Doktryna Operacje Specjalne, s. 29

Doktryna zawiera wytyczne do prowadzenia sojuszniczych połączonych operacji specjalnych w szerokim spektrum konfliktów. Charakteryzuje sojusznicze siły operacji specjalnych (ang. Special Operations Forces – SOF), ich zadania oraz zasady dowodzenia i kontroli nad sojuszniczymi połączonymi SOF. Ma dostarczyć dowódcy sojuszniczych połączonych operacji specjalnych wskazówki oraz informacje potrzebne przy dokonywaniu wyboru misji dla SOF.

Doktryna odnosi się do operacji specjalnych prowadzonych w wymiarze narodowym, sojuszniczym i koalicyjnym. Służy zrozumieniu i właściwym umiejscowieniu operacji specjalnych w systemie dowodzenia i kierowania Siłami Zbrojnymi RP i jest przeznaczona do wykorzystania na szczeblu strategiczno – operacyjnym, na którym dowództwo komponentu sił specjalnych, wydzielonego w ramach narodowych i sojuszniczych sił połączonych, planuje i prowadzi operacje specjalne.

Strukturę organizacyjną Wielonarodowego Połączonego Dowództwa Komponentu Sił Operacji Specjalnych (CJFSOCC) z Wielonarodowym Połączonym Dowództwem Lotnictwa Operacji Specjalnych (CJSOAC) przedstawiono na Rys.2.

11

Rys.2. Wielonarodowe Połączone Dowództwo Komponentu Sił Operacji Specjalnych i Wielonarodowe połączone Dowództwo Lotnictwa Operacji specjalnych Źródło: Doktryna Operacje Specjalne, s. 31

Polityka i standardy NATO Sił Operacji Specjalnych (SOF) Bazowym dokumentem NATO SOF jest polityka operacji specjalnych MC 437/1 oraz

doktryna połączona AJP 3.5.30 Inne dokumenty uzupełniające wiedzę o działaniu SOF wyszczególniono z ich krótką charakterystyką w bibliografii. Planowanie strategiczne. Wytyczne do planowania operacji wydaje Dowódca Sił Połączonych (CJFC) np. Brunssum, Neapol lub JHQ Lizbona w oparciu o wytyczne strategicznego Naczelnego Dowódcy Sił Sojuszniczych w Europie (ang. Supreme Allied Commander Europe – SACEUR). Na tej podstawie Dowódca CJFC wydaje szczegółowe dyrektywy dla realizacji misji dowódcy Komponentu Połączonych Wojsk Specjalnych (ang. Combined Joint Forces Special Operations Component Command – CJFSOCC). Podstawową zasadą SOF jest zcentralizowane planowanie i zdecentralizowana realizacja operacji. Dyrektywy SOF w zakresie misji muszą być na tyle elastyczne, żeby umożliwiały odpowiednie reagowanie na zachodzące zmiany w sposobie działania przeciwnika oraz zawierały niezbędne pełnomocnictwa do korygowania planu SOF w zależności od zmieniających się warunków podczas trwania misji.

30 W takcie prowadzenia analiz był dostępny draft ratyfikacyjny Nr 1 z 2008 r.: ALLIED JOINT DOCTRINE FOR SPECIAL OPERATIONS is a NATO/PfP UNCLASSIFIED publication. The agreement of NATO nations to use this publication is recorded in STANAG 2523.

12

Kryteria dla sił wydzielanych do Sojuszniczych Sił Operacji Specjalnych: Państwa spełniające kryteria MC 437/1 (ang. Military Committee Special Operations Policy - MCSOP) mogą zostać wyznaczone do wydzielenia siły do NATO SOF. Przedmiotowe kryteria obejmują: (1) prowadzenie rozpoznania specjalnego, akcji bezpośrednich oraz wsparcia militarnego

przez cały okres zaangażowania w operację, (2) posiadanie zadaniowych zespołów bojowych (ang. Special Operations Task Group -

SOTG) składających się z: (a) dowództwa, mającego w swoim składzie komórki sztabowe spełniające funkcje od

J1 do J6, (b) podporządkowanych grup specjalnych (ang. Special Operations Task Unit -

SOTU), (c) pododdziałów wsparcia bojowego (ang. Combat Support - CS),

(d) elementów zabezpieczenia logistycznego (ang. Combat Service Support - CSS), (3) prowadzenie przenikania oraz odzyskiwanie z rejonu działania podległych elementów, w

miarę możliwości z wykorzystaniem własnych środków transportu, (4) zapewnienie łączności wewnętrznej SOTG przy wykorzystaniu środków o niskim stopniu

wykrywalności, (5) zapewnienie wsparcia bojowego i logistycznego grupom specjalnym działającym

w środowisku wrogim, nieprzyjaznym lub wrażliwym politycznie, (6) zapewnienie informacji rozpoznawczych oraz utrzymanie dowodzenia

i kontroli nad działającymi elementami SOF, (7) prowadzanie procesu planowania operacyjnego,

(8) prowadzenie działań jako część CJFSOCC, (9) zerwanie kontaktu bojowego oraz wyjście z walki unikając przeciwnika,

(10) posiadanie zdolności do szybkiego użycia zgodnie z opracowywanymi harmonogramami, (11) prowadzenie działań samodzielnie lub wspólnie z siłami konwencjonalnymi,

(12) prowadzenie operacji jawnych, niejawnych i dyskretnych, (13) zapewnienie ochrony wojsk własnych. Państwo, które zadeklarowało osiągnięcie kryteriów określonych w MC 437/1 dla państwa ramowego (ang. Framework Nation - FN) dla NATO SOF, musi spełnić poniższe wymagania:

13

(14) wydzielić i utworzyć dowództwo komponentu szczebla CJTF/DJTF31 (przy międzynarodowej, połączonej strukturze sztabowej) zdolne do dowodzenia od 4 do 6 grupami specjalnymi / lotniczymi grupami specjalnymi (ang. Special Operations Air Task Groups – SOATGs),

(15) posiadać zdolność do sprawowania funkcji sztabowych od J1 do J8,

(16) dowodzić lotnictwem SOF samodzielnie lub poprzez Wielonarodowe Połączone Dowództwo Lotnictwa Wojsk Specjalnych (ang. Combined Joint Special Operations Air Command - CJSOAC),

(17) zapewnić komponentowi CJFSOCC jednostkę taktyczną lotnictwa lub śmigłowców,

(18) posiadać zdolności do planowania wyprzedzającego oraz planowania w ograniczonym czasie,

(19) prowadzić na szczeblu operacyjnym, integrować środki i sensory systemu ISTAR (ang. Intelligence Surveillance Target Acquisition and Reconnaissance) oraz elementy rozpoznania osobowego (ang. Human Intelligence – HUMINIT) do planu zbierania informacji na szczeblu teatru działań,

(20) zapewnić bezpieczeństwo prowadzonej operacji w ramach (ang. Operations Security – OPSEC) zawierające restrykcyjne procedury dotyczące operacji SOF,

(21) rozwinąć, zarządzać oraz nadzorować system C2IS (ang. Command and Control Information Systems) NATO do poziomu SOTG,

(22) zapewnienia w razie konieczności ochrony CJFSOCC HQ, (23) być w gotowości do wydzielenia i skierowania elementów planistyczno-łącznikowych

do dowództw szczebla operacyjnego (i innych komponentów) w fazie inicjacji planowania operacyjnego NATO,

(24) być w gotowości do koordynacji zabezpieczenia logistycznego podporządkowanych zespołów zadaniowych.

SOF państwa ramowego wyznaczone do przejęcia roli CJFSOCC w siłach odpowiedzi NATO (ang. NATO Response Force - NRF) powinno w ramach programu (ang. Military Training and Exercise Programme - MTEP) przeszkolić i przygotować sztab do właściwego funkcjonowania przed objęciem tej funkcji.

Dowodzenie. W ramach NATO poszczególne państwa sprawują dowodzenie operacyjne nad swoimi Zadaniowymi Zespołami Bojowymi Operacji Specjalnych (SOTGs). Państwa członkowskie przekazują kierowanie operacyjne (OPCON) nad swoimi SOTGs poprzez Dowódcę Sił NATO w Europie (SACEUR) najwyższemu dowódcy szczebla operacyjnego, którym zazwyczaj jest Dowódca Sił Połączonych (np. JTF Brunssum - lub w rejonie operacji amerykański dowódca ISAF), w celu wykonania zadań w planowanych ćwiczeniach lub operacjach NATO. Kierowanie operacyjne jest wówczas przekazywana Dowódcy

31 CJTF – Combined Joint Task Force, DJTF – Deployable Joint Task Force. (element wydzielany z CJTF dla potrzeb misji NRF)

14

Wielonarodowego Połączonego Dowództwa Komponentu Sił Operacji Specjalnych (CJFSOCC). Dowódca CJFSOCC zazwyczaj zachowuje kontrolę operacyjną nad przekazanymi mu w podporządkowanie SOTGs. Może on jednak przekazać kontrolę taktyczną (ang. Tactical Control – TACON) nad SOTGs pododdziałom szczebla taktycznego na określony czas lub do wykonania specyficznego zadania (operacji). W celu zorganizowania kompatybilnego systemu dowodzenia i kierowania (C2) oraz dostępu do operacyjnego zobrazowania pola walki, wszystkie państwa przekazujące swoje SOF do CJFSOCC powinny nadzorować czy siły te posiadają wymaganą przez CJFSOCC zdolność do śledzenia swoich jednostek na obszarze całego świata.

Dowodzenie sojuszniczymi SOF. Dowodzenie i Kierowanie (C2) w SOF powinno być realizowane poprzez organiczny system dowodzenia. We wszystkich przypadkach dowódca posiadający uprawnienia do dowodzenia SOF powinien: a) zapewnić niezawodny system dowodzenia i kierowania;

b) przygotować doświadczony personel sztabowy do planowania, prowadzenia i wsparcia operacji;

c) włączyć SOF w proces planowania; d) dopasować możliwości pododdziałów do wymogów operacji.

Centrum Koordynacji Sił Operacji Specjalnych NATO32 (ang. NATO Special Operations Forces Coordination Center - NSCC). NSCC, utworzone przy HQ SHAPE, (ACO) posiada jedynie kompetencje koordynacyjne oraz doradcze natomiast nie ma uprawnień dowódczych (planowana zmiana statusu Centrum w Dowództwo). Usytuowanie NSCC w struktrze dowodzenia NATO przedstawiono na Rys. 3.

a. zabezpieczenie kluczowym oficerom bezpośredniej łączności pomiędzy Sojuszniczymi SOF i SACEUR,

b. zapewnienie Naczelnemu Dowódcy Sił Sojuszniczych w Europie (SACEUR) terminowego i efektywnego doradztwa w zakresie planowania oraz prowadzenia operacji specjalnych,

c. koordynację i synchronizację działań SOF NATO, jako wsparcie w ramach procesu generacji sił,

d. przełożenie zadań strategicznych SOF na zadania operacyjne,

e. rozwijanie oraz rozpowszechnianie polityki oraz doktryn NATO w zakresie SOF, w celu budowania interoperacyjności i standaryzacji,

f. koordynowanie, synchronizowanie oraz wspieranie SOF NATO w procesie kształcenia, doskonalenia zawodowego, treningów i ćwiczeń,

32 Obecnie transformowane do struktury organizacyjnej NSNQ

15

g. koordynację szkolenia oraz rozwój zdolności poprzez współpracę ośrodków szkolenia SOF NATO.

Rys.3. Usytuowanie NSCC/SOCCE w strukturze dowodzenia NATO Źródło: NATO Future Security Environment -2025 SO/LIC SYMPOSIUM 10 Feb 2009

Wielonarodowe Połączone Dowództwo Komponentu Sił Operacji Specjalnych CJFSOCC. CJFSOCC jest wielonarodowym, połączonym dowództwem, składającym się z przedstawicieli wszystkich państw wystawiających SOF i tworzących wspólnie system C2. CJFSOCC nie jest dowództwem w kategorii struktury dowodzenia NATO (NCS), lecz struktury Sił NATO (NFS). Tworzone jest przez państwo ramowe na bazie porozumień o uzgodnieniach MOU i ustalonej struktury organizacyjnej uzupełnionej przez personel sztabowy innych państw. Państwo ramowe tworzy podstawowy szkielet dowództwa CJFSOCC poprzez wyznaczenie dowódcy, obsadzenie kluczowych stanowisk sztabowych, zapewnienie systemu dowodzenia oraz łączności (C2IS) z zespołami zadaniowymi sił specjalnych (SOTGs) a także zabezpieczenia funkcjonowania stanowiska dowodzenia. Od państwa ramowego oczekuje się koordynacji funkcji zabezpieczenia logistycznego (CSS) komponentu33. W celu zwiększenia swoich możliwości NATO może dostarczyć, zamienić lub rozbudować system C2IS państwa ramowego. Państwa przekazujące zespoły zadaniowe do CJFSOCC powinny uzupełnić jego obsadę o oficerów/podoficerów sztabowych w ilości

33 Zgodnie z MC 437/1 państwo ramowe jest również zobowiązane do wydzielenia w podporządkowanie organizowanego przez siebie CJFSOCC co najmniej jednego SOTG, zapewnienia transportu lotniczego na poziomie taktycznym do realizacji zadań z zakresu „infiltration / exfiltration”.

16

proporcjonalnej do liczby przekazanych SOTGs. Inne państwa NATO mogą dostarczyć personel sztabowy do CJFSOCC po wyrażeniu zgody przez państwo ramowe i SACEUR. Dowódca CJFSOCC dowodzi przydzielonymi SOF oraz wykonuje swoje obowiązki jako samodzielny dowódca wspierający / wspierany lub jako dowódca będący w podległości JFC. CJFSOCC składa się z dowództwa, elementów łącznikowych oraz elementów bojowych. Aspekty prawne i zasady użycia siły (ang. Legal and Rules of Engagement - ROE). Ponieważ operacje specjalne obejmują często zadania nietypowe i o bardzo dużym stopniu złożoności i wrażliwości, dowódca SOF musi prowadzić przegląd przedsięwzięć na wszystkich poziomach planowania i wykonania misji pod kątem ich zgodności z obowiązującym prawem. Powyższy przegląd powinien obejmować narodowe i międzynarodowe aspekty prawne wraz z międzynarodowym prawem konfliktów zbrojnych, uzgodnienia traktatowe, porozumienia międzynarodowe oraz zasady użycia siły we wszystkich przewidywalnych sytuacjach. Natura operacji koalicyjnych wymaga od planistów rozważenia ograniczeń prawnych mających wpływ na partnerów koalicyjnych. Dostępność pomocy prawnej podczas wszystkich faz misji jest zasadniczym czynnikiem w zapewnieniu spójności planowania operacyjnego i taktycznego oraz odpowiedniego dopasowania ROE.

Porozumienia sojusznicze (bilateralne) – podpisanie MOU z USA W rezultacie podpisania umowy bilateralnej przez Ministra Obrony Narodowej Bogdana

Klicha oraz Sekretarza Obrony USA Robert Gates’a o współpracy polskich i amerykańskich wojsk specjalnych, strony zobowiązały się do pracy na rzecz osiągnięcia zdolności określonych w sojuszniczych zobowiązaniach, a dotyczących statusu Wojsk Specjalnych, jako Państwa Ramowego SOF oraz pełniejszej integracji polskich Wojsk Specjalnych z SOF NATO do roku 201234.

Podpisanie (Memorandum Of Understanding - MOU), to dla Wojsk Specjalnych SZ RP wydarzenie o dużym znaczeniu, gdyż od

momentu utworzenia, Wojska Specjalne są jedynym RSZ na rzecz, którego Sekretarz Obrony USA oraz Minister Obrony Narodowej RP podpisali umowę bilateralną.

34 MOU podpisano podczas nieformalnego Szczytu sygnatariuszy Paktu Północnoatlantyckiego w Krakowie 19 lutego 2009. W uroczystości dokumentu wzięli udział m.in.: Ambasador USA w Polsce Victor Ashe, Podsekretarz Stanu w MON ds. Polityki Obronnej Stanisław Jerzy Komorowski, Szef Sztabu Generalnego WP generał Franciszek Gągor. http://www.wojskaspecjalne.mil.pl/24,more,23-podpisanie_umowy_bilateralnej.html?ln=pl(dostęp: 30.01. 2010)

17

Porozumienie zapoczątkowało nowy rozdział w historii polsko – amerykańskiej współpracy, gdyż do tej pory współdziałanie pomiędzy polskimi i amerykańskimi Wojskami Specjalnymi było realizowana głównie na poziomie taktycznym. Memorandum rozszerza tę współpracę i przenosi ją szczebel wyżej – na poziom operacyjny. Celem takiej współpracy jest wspólnie realizowane szkolenia, ćwiczenia i misje budujące wzajemne zaufanie. Admirał Eric T. Olson, Dowódca Operacji Specjalnych USA, scharakteryzował podczas swej wizyty w 2008 r., rozwój i zacieśnianie współpracy, na wielu poziomach, pomiędzy wojskami specjalnymi Stanów Zjednoczonych i Polski następująco: "Liczę na dalszy rozwój naszego partnerstwa (…). Misje w Iraku i Afganistanie to najlepsze przykłady wzajemnej współpracy”. Również Sekretarz Obrony Robert Gates podkreślił, że bardzo wysoko ceni polski wkład w misję w Afganistanie: - "Polscy żołnierze wykazują odwagę, profesjonalizm oraz oddanie sprawie, której służą".

Szerokie komentarze o podpisanym Porozumieniu o Uzgodnieniach i Polskich Siłach Specjalnych były zamieszczone na liczących się specjalistycznych portalach w tym na oficjalnej stronie Departamentu Obrony USA35. (w przypisie w oryginale). Na uwagę zasługuje stwierdzenie (z 19.02.2009), że z pośród pięciu krajów mających partnerskie stosunki z USSOC (Dowództwo Sił Specjalnych), tylko Polska ma podpisane MOU.36

35 Gates said the memorandum is part of the U.S.-Polish partnership to help to modernize the Polish military. U.S. and Polish special operations forces already have a close working relationship, and this memorandum builds on a declaration of strategic cooperation that the United States and Poland signed in August, officials said. That commitment was to help the Polish military with modernizing and professionalizing its force. The memorandum “underscores the growing cooperation between U.S. and Polish special operations forces,” Gates said during the signing ceremony. “We will expand and deepen our cooperation and deepen our opportunities to work together toward common goals.” The Polish special operations command is expanding, and Gates vowed the United States military “will help in any way we can.” Part of the agreement assigns an American special operations liaison officer to the Polish headquarters. Poland’s special operations force is as a separate service in the country’s military structure. The force has about 1,500 personnel, and Poland hopes to grow the capability to 3,500 by 2012. “Poland has a unique special operations capability, and they work very well with us,” an American officer said, speaking on background. The force has five squadrons today and will grow to nine, said the officer. The American liaison will help the force grow and share experiences and advice with the Polish force from U.S. Special Operations Command, based in Tampa, Fla. U.S. Special Operations Command has partnerships with five countries: the United Kingdom, Canada, Australia, Poland and Jordan. Only Poland has an official memorandum of understanding. Polish special operations forces have worked alongside U.S. personnel since the fall of the Warsaw Pact. Polish troops have helped in Haiti, Bosnia, Kosovo and Iraq, and now are in Afghanistan with a presence of roughly 1,600 military personnel, including 100 special operations soldiers. They are concentrated in Ghazni and work under direction from Combined Joint Task Force 101 in Regional Command East. The memorandum signed today is aimed specifically at helping the Polish force stand up a senior staff headquarters, building English-speaking capabilities and enhancing training opportunities, officials said. U.S. Army Col. Bogdan Gieniewski is the U.S. Special Operations Command liaison. He speaks Polish and works daily with Polish leaders to set up the command, and he sponsors education and training with U.S. forces for the Polish special operators. “This is a very professional force that brings everything to the operation,” he said. In addition to combat troops, the Polish force has its own air assets and logistics support. The Polish forces can get to the fight and sustain themselves, he added. http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=53141(dostęp:01.02.2010) 36 W Brytania, Kanada, Australia, Polska i Jordania. Ibidem

18

Poziom ambicji narodowych a zobowiązania sojusznicze

Polityka państwa w odniesieniu do sił specjalnych, po 1989 r. jest wypadkową realizacji wymagań wynikających ze strategii NATO oraz własnych koncepcji przyjętych w następstwie wydarzeń z 11 września 2001 r. Jest wynikiem decyzji podjętych przez Sojusz w sprawie zwiększania jego zdolności obronnych, w tym zdolności prowadzenia działań ekspedycyjnych37 przy zmianie struktury sił i spełnieniu warunku na dostępność siły wysoce mobilnych i zaangażowanych technologicznie. Wszystkie te wymagania najszybciej mogły osiągając siły specjalne.

Ambicje narodowe w zakresie Wojsk Specjalnych, po raz pierwszy oficjalnie przedstawiono podczas Szczytu NATO w Pradze,38 w listopadzie 2002 roku. Na jego forum Strona Polska zaproponowała uznać Wojska Specjalne jako „polską specjalność” w Sojuszu, co przedstawia (Tabela 1). Deklaracja ta doczekała się formalnej implementacji w „Programie Rozwoju Sił Zbrojnych RP w latach 2007-2012”39. W następstwie powyższych postanowień Polska, Stany Zjednoczone, Holandia i Norwegia przedłożyła Radzie Sojuszu Północnoatlantyckiego (15 maja 2006 roku) inicjatywę w sprawie Sił Specjalnych Sojuszu „Special Operations Forces Initiative”. Polska, jako jeden z czterech krajów NATO postulowała o zwiększenie potencjału Wojsk Specjalnych, jak również dostrzegała potrzebę powołania instytucji sojuszniczych zdolnych do koordynacji rozwoju i wykorzystania Sił Specjalnych na poziomie strategicznym. Zgodnie z przedłożonym dokumentem, podczas szczytu NATO w Rydze, w 2006 roku dokonano uzgodnień w sprawie wcielenia w życie tej inicjatywy „NATO Special Operations Forces Transformation Initiative (NSTI)” w rezultacie, której powstało Centrum Koordynacyjne Sił Operacji Specjalnych NATO ( NSCC) wspieranej przez elitarną grupę doradców SAG (Senior Advisory Group), wśród której członków jest b. wiceminister w MON dr A. Karkoszka.40

37 Szczyt waszyngtoński 1999, Inicjatywa Zdolności Obronnych (DCI - Defence Capabilties Initiative), dotycząca zobowiązań na rzecz modernizacji. Podczas kolejnego szczytu w Pradze, w 2002 r. ogłoszono Prague Capabilities Commitments (zobowiązania praskie). Podjęto decyzję o powołaniu Sił Szybkiego Reagowania (NRF). Patrz: „Rocznik Strategiczny” 2002/2003, s.169 – 172. 38 Zobowiązania praskie w dziedzinie zdolności (PCC) – dotyczyły również zwiększenie zdolności Sojuszu do działania przeciwko terroryzmowi. Przyjęty zakres określa cztery kategorie możliwego zaangażowana wojskowego: antyterroryzm; zarządzanie konsekwencjami ataku; przeciwterroryzm i współpraca wojskowa. 39 „Wojska Specjalne, Żandarmeria Wojskowa i geografia wojskowa polskimi obszarami specjalizacji w NATO” 40 The NATO SOF Coordination Centre (NSCC) was established at NATO’s 2006 Riga Summit as the central feature of the NATO Special Operations Force (SOF) Transformation Initiative (NSTI). Its purpose is to provide an Alliance Framework for enhancing the capacity of Special Operations Forces from twenty contributing nations to work together on the battlefield by establishing common training and education programs and by fostering interoperability among the Special Operations Forces of Alliance members. The NSCC has grown rapidly as a result of the heightened importance of Special Operations Forces in the twenty-first-century security setting, in particular in Afghanistan. Supreme Headquarters Allied Powers Europe (SHAPE) leaders have created a Senior Advisory Group (SAG) to advise and support the NSCC leadership. IFPA is playing a catalytic role in developing this SAG. Dr. Jacquelyn K. Davis, Executive Vice President at IFPA, chairs the SAG, which includes distinguished membership from the United States and other NATO member countries. In support of the NSCC, IFPA is a major contributor to the Rapid Strategic Assessment project, which works with NSCC in carrying out its core missions: to develop and expand NATO SOF capabilities and capacity; to synchronize NATO SOF activities; to facilitate NATO SOF combat employment; and to recommend short-, mid-, and long-

19

Na podstawie dokumentów doktrynalnych NATO takich jak: MC 437/1 – „Polityka NATO w zakresie operacji specjalnych”, AJP 3.5 – „Doktryna Połączonych Operacji Specjalnych (final draft)” oraz „Doktrynie Operacji Specjalnych Unii Europejskich – EU SOF” zdefiniowano obszary i określono podstawowe wymogi istotne dla wywiązania się z deklaracji narodowych, i spełnienia naszych narodowych ambicji.

Tabela 1

Źródło: Prezentacja DWS „Osiąganie zdolności..)2009

Ich realizacja ma zapewnić Polsce prestiżowe miejsce wśród wiodących państw Sojuszu, jak również pozycję lidera w zakresie operacji specjalnych w Europie Środkowo-Wschodniej. Wojska Specjalne realizują „Planu Rozwoju”, który umożliwi osiągnięcie pełnej zdolności operacyjnej (FOC). Przyjmuje się, że do kryteriów FOC muszą być włączone szczegółowe wymagania (requirements) do kompleksowego osiągnięcia gotowości do wypełnienia roli

range strategies that synchronize NSCC efforts with U.S. government and NATO policy. The overall objective of the project is to assess, recommend, and establish mechanisms and metrics for measuring the effectiveness of the NSCC. The assessments and recommendations will be used both as a strategic roadmap for the NSCC and to brief U.S. and NATO military and civilian leadership about the NSCC and its effectiveness. They will also be submitted for inclusion in national security strategic planning of the United States and other NATO members. The SAG membership as of this date is listed below. The SAG membership for 2009-2010 includes representation from the United States, the United Kingdom, France, Poland, Italy, Denmark, Norway, the Netherlands, Romania, and Germany. http://www.ifpa.org/currentResearch/researchPages/NSCC.htm

20

państwa wiodącego (Framework Nation) w Dowództwie odpowiedzialnym za prowadzeniu sojuszniczych operacji specjalnych. Osiągnięcie tych zdolności przez Wojska Specjalne wymaga weryfikacji planów rozwoju w kontekście budowy szczegółowej mapy drogowej (Road map) z wyznacznikami jakościowymi i ilościowymi w odniesieniu do kryteriów głównych.

Tabela 2

Źródło: Prezentacja DWS „Osiąganie zdolności..)2009

Ministerstwo Obrony Narodowej dodatkowo zadeklarowało w NATO przyjęcie Celów Interoperacyjności Sił Zbrojnych: nr L0035/08, L0035/09, L0035/10, L0035/11 i L0035/12, których realizacja umożliwi osiągnięcie roli państwa wiodącego w zakresie operacji specjalnych i zdolności do prowadzenia i kierowania operacjami specjalnymi na teatrze działań. (Tabela.2.)

Warunki realizacji misji Wojsk Specjalnych

Osiąganie nowych zdolności operacyjnych Wojsk Specjalnych wynika ze strategii narodowej, zobowiązań przyjętych w NATO i UE oraz zadań transformacji Sił Zbrojnych. Są one zbieżne z długoterminową wizją europejskich potrzeb w dziedzinie zdolności obronnych

21

Unii Europejskiej. Przyjęta w Sojuszu „Wspólna Wizja Operacyjna”41 stanowiła wytyczne do dokonania analizy potrzeb, w kontekście udziału Wojsk Specjalnych w Siłach Odpowiedzi NATO i zdefiniowania wymaganych standardów zdolności operacyjnych Wojsk Specjalnych.42 Odwołując się do metodologii SHAPE DHQTF kluczowym czynnikiem jest umiejętności planowania (obecnie EBOA) i prowadzenia działań wraz niezbędnym wsparciem CS oraz CSS umożliwiającym ich prowadzenia.

Sumaryczne wnioski z analizy otoczenia i sytuacji wewnętrznej Wojsk Specjalnych pozwalają na określenie tzw. „luk strategicznych” w zasadniczych obszarach, które są definiowane, jako ograniczenia, które skutkują niedostosowaniem Wojsk Specjalnych do standardów przyjętych w NATO i UE. Ograniczają one możliwości operacyjnego rozwinięcia Wojsk Specjalnych i wymiernie wpływają na zdolności do prowadzenia operacji specjalnych przez Siły Zbrojne RP. W celu eliminowania ograniczeń rekomenduje się stosować metodę osiągania zdolności według standardów NATO. Wspomniana metoda formowania, odnosi się do osiągania wymaganych zdolności w dowództwach kandydujących do struktury sił NATO w różnych kategoriach i gotowości43. Metoda powstała w rezultacie badania doświadczeń pracy Zespołu Zadaniowego Mobilnych Dowództw SHAPE (Deployable Headquarters Task Force – DHQTF) oraz weryfikacji rezultatów badań naukowych interoperacyjności i standaryzacji w strukturze dowodzenia i strukturze sił NATO.44 W metodzie zaprezentowano interdyscyplinarne podejście do problemu wymagań operacyjnych (kryteriów) w kontekście

41 W pakiecie inicjatyw w zakresie transformacji zdolności obronnych NATO zawarto zapis dotyczący poprawy jego zdolności operacyjnych. Przyjęta Wspólna Wizja Operacyjna (Common Operational Vision), odnosi się do czterech kluczowych obszarów decydujących o powodzeniu operacji: mobility – zdolność do rozmieszczenia oraz przemieszczania się sił w regionie konfliktu; effective engagement – skuteczność w realizacji misji przy uwzględnieniu użycia różnych zasobów; survivability – odporność na zagrożenia (broń masowego rażenia, terroryzm, ataki elektroniczne); sustainability – zapewnienie siłom możliwości rotacji i wsparcia logistycznego. Wg. poglądów UE, przyszłe Siły Zbrojne powinny się charakteryzować zdolnością do współdziałania (synergy), sprawnością (agility) możliwością wyboru środków działania (selectivity) oraz zdolnością do podtrzymywania operacji (sustainability). 42 ACO FORCE STANDARDS (AFS) Volume X and XI SOF., NSCC, Biennial Review: The purpose of the broader AFS is to determine a set of forces standards in the operational, procedural, material and technical fields and performance criteria. The AFS establish a common foundation for training and exercises in peacetime and employment of units allocated to NATO. The AFS enable SACEUR and his subordinate commanders to evaluate forces and headquarters (HQ). Furthermore, the AFS support the integration of new member nations by providing longgterm development goals for their forces. The multiple volumes that comprise these standards are the purview of SHAPE and Allied Command Operations (ACO). SACEUR delegated authority for the NSCC to develop NATO SOF specific volumes X and XI on 14 April 2009 with a tentative suspense of December 2009. VOLUME X: The purpose of Allied Command Operations Forces Standards (AFS) Volume X - Special Operations Forces (SOF) is to amplify the AFS Volume I-General, to identify and set additional standards, specifically designed for Special Operations Forces (SOF) operating under a NATOOled joint force. VOLUME XI: This document establishes policy, standards, procedures and criteria for scheduling, conducting and reporting SOF Evaluations (SOFEV AL) of HQs (CJFSOCC) and units (SOTGs and SOTUs). HQs SOFEV AL will be conducted on a multinationallevel (SHAPE J7/NSCC), while Unit SOFEV ALs will be conducted on a national level with the support of SHAPE J7/NSCC. This document is based upon and adapted from the AFS Volume 7 which covers Combat Reacliness and Evaluation for NATO conventional/ general purpose forces. 43 Bieniek M: Metoda formowania korpusów Sił Szybkiego Reagowania NATO w aspekcie osiągania Kryteriów Operacyjnych, rozprawa doktorska., Akademia Obrony Narodowej., Warszawa 2006 44 Dereń J., Standaryzacja, op..cit.

22

poszukiwanych zdolności, określonych celami SZ. W metodzie proponuje się przyjęcie uniwersalnego algorytmu postępowania z podkreśleniem, że uzyskiwane rezultaty formowania za pomocą tej metody, wielokrotnie weryfikowano w działaniach dowództw w ćwiczeniach o różnych scenariuszach oraz w rozwinięciu operacyjnym w rejonach konfliktów zbrojnych (ISAF). Metoda została opublikowana w pracy naukowo badawczej w podręczniku akademickim AON45.

W przypadku korzystania z metody przez Dowództwo Wojsk Specjalnych proponuje się powołanie interdyscyplinarnego Zespołu Autorskiego (zadaniowego) w celu skatalogowania i usprawnienia prac związanych z osiąganiem ustalonych w kryteriach zdolności i zweryfikowania Koncepcji – mapy drogowej dla osiągnięcia wymagań sprecyzowanych w celach SZ i innych dokumentach. Wymagania wynikające z dokumentów normatywnych SOF NATO (NSCC), zadania zawarte w rozkazie organizacyjnym DWS oraz doświadczenia kadry zgromadzone w trakcie służby na stanowiskach międzynarodowych w strukturach dowodzenia i sił NATO są podstawą opracowania takiej koncepcji. Wymagania ogólne, poza szczegółowymi standardami ACO NFS V X i V XI, są zawarte w Aneksach do NSCC NATO SOF Study46. Decyzje NSCC będą wiążące dla DWS w odniesieniu do formy certyfikacji, natomiast wybór „sposobu” pozostanie w gestii „Framework Nation”

Charakteryzując metodę należy wspomnieć, ze powinna towarzyszyć jej ogólna koncepcja całego certyfikacyjnego „przedsięwzięcia”. Głównym celem takiej koncepcji powinno być zidentyfikowanie i przyjęcie narzędzi do prowadzenia analiz i formułowania szczegółowych ocen w funkcjonalnych obszarach działalności dowództwa DWS (MSD) oraz SOCC (rozwijanego na Teatrze). Dotyczy to obszarów działania w MSD (np. planowanie EBOA) oraz dla SOCC HQ (CP) (CP Battle Rythm – C2 Cycle) w rejonie operacyjnego rozwinięcia (AOO) dokonana na podstawie porównania stanu faktycznego zdolności z wymaganiami zawartymi w kryteriach osiągania zdolności operacyjnych – przejściowych (IOC) i pełnych (FOC) poddawanych certyfikacji. Formalno-prawną podstawą koncepcji są wszystkie dokumenty o zaliczeniu DWS do kategorii sił specjalnych (SOF) zgodnie z przyjętymi celami SZ47.

Fakt zgłoszenia DWS do elitarnej stawki NATO SOF, dowodzi o politycznej woli Kierownictwa MON i SG WP w zakresie kreowania pozytywnego wizerunku polskiej polityki obronnej na arenie międzynarodowej i umacniania naszej wiarygodności wśród Sojuszników w NATO. Oczekuje się, że konsekwencją podjętej decyzji będzie wspieranie procedur, działań i inicjatyw na szczeblu MON, SG WP, RSZ ukierunkowanych na podjęcie skoordynowanych działań w celu ustalenia kluczowych przedsięwzięć dla osiągnięcia celu głównego tego historycznego przedsięwzięcia, jakim jest spełnienie wymagań stawianych przy osiągnięciu przejściowej (IOC)48 i pełnej gotowości operacyjnej (FOC)49.

45 Sienkiewicz P (red)., Interoperacyjność i standaryzacja w NATO, Podręcznik akademicki., Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2008 46 NSCC, NATO SOF Study, Annex A – C, 4 December 2008 47 Nr L0035/08, L0035/09, L0035/10, L0035/11 i L0035/12 48 IOC Initial Operational Capability. IMS-144, NFS Definition of IOC & FOC and transition of the Agreed Military Criteria for HRF/FLR HQs, 20 Feb 01.

23

Zanim to nastąpi, DWS stanie przed pierwszym odpowiedzialnym zadaniem, jakim jest korygowanie szczegółowego planu przygotowań DIP50 niezbędnego do wdrażania wymaganych kryteriów operacyjnych MTC51. Jest wskazanym i koniecznym, aby plan uzyskał akceptację zespołu (NATO SOF), który będzie certyfikował DWS (SOCC). O akceptacji planu zadecyduje przedstawienie przekonywującego harmonogramu osiągania wymaganych kryteriów operacyjnych niezbędnych do certyfikacji DWS jako (Ramowego) Dowództwa do rozwinięcia CJSOCC w rejonie operacji. (Rys.5.1)

Rys.4 Osiąganie zdolności uzasadnione wymaganiami “obsady etatowej” Źródło: DWS prezentacja nt. osiąganie zdolności 2009

Za kluczowe działania wspierające certyfikację należy uznać:

v Doskonalenie standardowych i specjalistycznych MOU/TA i towarzyszących im innych istotnych dokumentów, porozumień, uzgodnień wynikających z NATO SOFA i Protokołu Paryskiego oraz porozumienia z Ottawy w zakresie przejmowania dowodzenia na teatrze działań, jako potencjalne państwo ramowe (Framework Nation).

v Troska DWS o ciągłą wysokiej jakości obsługę (specjalistyczny angielski) prawną (ROEs do OPP, national caveats, colateral demage, MOU, TA itp.)

v ,,badanie środowiska SOF”, które kraje byłyby zainteresowane wydzielaniem i na jakie stanowiska specjalistów do SOCC, biorąc pod uwagę prawdopodobny rejon rozwinięcia SOCC.

49 FOC Final Operational Capability, to samo źródło jak powyżej. Przyp. autora. 50 DIP Detail Implementation Plan. 51 MTC Military Translated Criteria. IMS-950-00 Military Criteria for HRF & FLR HQs, 15 Sep 00.

24

Należy podkreślić, iż odpowiedzialność, niezawodność, gruntowna teoretyczna wiedza i praktyczne doświadczenie na temat formacji WS oraz dyspozycyjność wszystkich tych, którzy będą brać udział we wspomaganiu procesu decyzyjnego zadecydują o powodzeniu projektu.52

Rys. 5. Algorytm metody formowania Dowództwa Wojsk Specjalnych (osiąganie zdolności). Źródło: Opracowanie własne na podstawie Dereń J., Standaryzacja..... op.cit

Przewidując rozległy kompleks problemów, które będą do rozwiązania w tym obszarze należy podkreślić, że jakiekolwiek wdrożenia, działania, kontrakty na zakup sprzętu muszą być zgodne z wymogami i standardami NATO.

52 POLSKA ZBROJNA: Czy ubywanie wartościowych komandosów nie wiąże się ze zbyt małym

wynagrodzeniem? Ci operatorzy częściej niż inni żołnierze narażają przecież życie... Czy nie powinni zarabiać lepiej? WŁODZIMIERZ POTASIŃSKI: Może to źle zabrzmi, ale nie do końca jest tak, że powinni zarabiać lepiej. Do Wojsk Specjalnych na całym świecie nie pozyskuje się ludzi dlatego, że tam się dobrze zarabia. Żadne pieniądze nie zrekompensują poświęceń i wysiłku komandosów. Chętnych do nas muszą przyciągać niekonwencjonalne metody działania -możliwość przeżycia niebanalnej przygody i służba wśród najlepszych. Jestem przekonany, iż motywacja do bycia żołnierzem Wojsk Specjalnych zbudowana na oczekiwaniach materiałowych nie umożliwia nawet pozytywnego zakończenia selekcji. Żołnierz powinien przychodzić do nas nie dlatego, że zarobi, ale dlatego, że czuje, iż urodził się żołnierzem, że to kocha. Słowem, żołnierze starają się o przyjęcie i później walczą w naszej formacji po to, aby w niej być, a nie dla pieniędzy. op. cti.,: http://www.polska-zbrojna.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=3095

25

Perfekcyjna znajomość kryteriów będzie podstawą do zajęcia się wytyczeniem ścieżek krytycznych w ,,road map” do IOC/FOC. Niezwykle istotnym jest uświadomienie sobie, iż musi powstać swoista filozofia przygotowań każdego z uczestników tego procesu. Metoda działania (algorytm postępowania) jest przedstawiony na Rys.6.

Rys.6 Harmonogram osiągania IOC/FOC dla celów interopearcyjności. Źródło: DWS prezentacja nt. osiągania zdolności 2009

Szczegółowa analiza wojskowych wymagań operacyjnych koniecznych do osiągnięcia zdolności do przejęcia roli państwa wiodącego w rozwinięciu wielonarodowego połączonego dowództwa operacji specjalnych na teatrze działań jest konieczna dla wywiązania się z terminów przedstawionych na Rys. 6. Jest ona warunkiem ,,zaliczenia” IOC (statycznej) i FOC (statycznej i dynamicznej) i powinna być źródłem danych dla procesu decyzyjnego na temat struktury organizacyjnej dowództwa CJSOCC i jego elementów funkcjonalnych.

Rekomenduje się, że przed IOC/FOC należy spełnić wymagania na:

v Dostępność do portów (lotniczych i morskich - zasadniczych i alternatywnych) w ramach określonych norm czasowych z niezbędną infrastrukturą do przebazowywania mobilnych elementów (CP/C2 Dowództwa DWS (CS &CSS). (MOU/TA, kontrakty, harmonogramy, procedury itd.).

v Wdrożenie zgodnych ze standardami NATO zintegrowanych Systemów Łączności i Informatyki (C2IS) - stacjonarnego w miejscu stałej dyslokacji i mobilnych polowych węzłów łączności (potężne koszty).

v Posiadanie dostępu do strategicznych środków transportu zdolnych do przewozu infrastruktury polowej (kontenery, palety, trajlery, ciągniki, sprzęt załadowczy itd.).

26

v Posiadanie zintegrowanej bazy magazynowej umożliwiającej przechowywanie i podejmowanie elementów polowych stanowisk dowodzenia (opcjonalny wybór – ADP).

v Posiadanie certyfikowanych organicznych jednostek (Command Forces oraz CS & CSS) wsparcia i zabezpieczenia działań bojowych, które muszą posiadać możliwości przemieszczania tak jak polowe Stanowiska Dowodzenia.

v Przygotowanie planów operacyjnych do ćwiczeń w scenariuszach HIC i CRO (PSO) jako Dowództwo SOCC oraz w operacjach w ramach koncepcji CJTF.

v “Mission tailored” i “modular-funtional approache” struktura organizacyjna Dowództwa, jest jednym z najbardziej skomplikowanych wymagań podczas procesu formowania Dowództwa a w dalszym przedziale czasowym określenia parametru ,,HQ Robustness”53 definiowanego, jako możliwość wyznaczenia z PE na CE w odniesieniu do wykonania jak najbardziej skomplikowanej misji (HIC-CRO), a mierzonego procentowym udziałem etatów PE do etatu CE.

W teorii sztuki wojennej jest powszechnie uznane, że czynnik ludzki odgrywa zawsze najważniejszą rolę w osiąganiu celu, a ma to szczególne znaczenie w działaniach ekstremalnych. Nie ulega wątpliwości, że za takie należy uznać cały proces formowania DWS i zdolności wydzielania SOCC. Na podstawie zebranych doświadczeń, należy przyjąć, że osiąganie zdolności w RSZ, jakim są Wojska Specjalne nie jest zwykłym administracyjnym procesem, dlatego nadrzędnym jest dobór kadry o wysokim morale oraz doskonałych kwalifikacjach specjalistycznych i językowych, zdolnej do poświęceń i przetrwania w ostrym reżimie przez okres przygotowań do/i w czasie zdawania IOC/FOC. Z udziału w odbytych IOC/FOC w składzie Zespołu DHQTF dla Dowództw z sił NATO (GRF (L) oraz NRF wynika, że jest to czynnik nie do przecenienia, i w końcowej fazie to być może on zadecyduje o osiągniętych rezultatach.

Zakończenie

Z narodowych dokumentów doktrynalnych i normatywnych wynika, że rozwój zdolności Wojsk Specjalnych jest istotnym elementem w planach rozwoju struktury sił zbrojnych i należy do strategicznych priorytetów, gdyż wpływa na osiągnięcie postawionych celów strategicznych, w realizacji postanowień dotyczących obrony narodowej oraz osiągniecie politycznego poziomu ambicji w sferze bezpieczeństwa.

Wojska Specjalne – ze względu na unikalne cechy czynnika ludzkiego oraz dysponowanie zaawansowanymi technologiami są dla sil zbrojnych swoistego rodzaju liderem transformacji, rozumianej, jako proces ciągłego dostosowywania sił zbrojnych do zmian zachodzących w środowisku bezpieczeństwa. Jako proces ciągły i innowacyjny transformacja wymaga nowego myślenia, którego istotą jest zmiana podejścia do sił zbrojnych z ilościowego, tj. realizacji zadań przez struktury, na jakościowe, tj. realizację zadań przez zdolności.

53 The NATO Military Command Structure – MC 324/1, MD, 16 May 03.

27

Zasadniczym celem transformacji jest, bowiem osiągnięcie przez siły zbrojne a w nich Wojska Specjalne pożądanych zdolności operacyjnych rozumianych, jako możliwość zrealizowania określonego wariantu działania lub osiągnięcia określonego celu.54

Rozwijanie pożądanych zdolności odbywa się poprzez opracowanie i wdrożenie doktryn, kształtowanie organizacji, zapewnienie szkolenia, dostarczenie techniki, kreowanie przywództwa, dobór personelu (kadr), zbudowanie infrastruktury i osiągnięcie interoperacyjności. Powyższe elementy kształtują zdolność i są określane mianem komponentów (obszarów funkcjonalnych) zdolności.

Współczesne siły zbrojne muszą dysponować zdolnościami niezbędnymi nie tylko do zdobycia przewagi w klasycznie rozumianym konflikcie zbrojnym, ale i do udziału w operacjach ekspedycyjnych czy operacjach reagowania kryzysowego. Szerokie spektrum misji i zadań sprawia, że przed siłami zbrojnymi stoi wiele trudnych wyborów dotyczących znalezienia proporcji w zakresie budowania pożądanych zdolności operacyjnych. Takie ujęcie powoduje, że transformacja jest procesem długofalowym i złożonym, odnoszącym się do wszystkich obszarów funkcjonowania sił zbrojnych i ich otoczenia. Co więcej musi ona uwzględniać uwarunkowania polityczne, ekonomiczne, społeczne i prawne pamiętając, że zmiana jednego z nich pociąga za sobą zmiany w pozostałych. Dlatego też, istota transformacji polega na gromadzeniu wiedzy i zdobywaniu doświadczeń, które służą poszukiwaniu i wprowadzaniu innowacyjnych rozwiązań.

Zgodnie z zasadami o cywilnej kontroli nad armią, decyzje o wyborze priorytetów wśród obszarów decydujących o systemie bezpieczeństwa państwa należą do polityków, natomiast osiąganie zdolności decydujących o urzeczywistnianiu wskazanych priorytetów - do wojskowych, co stanowi motyw zakończenia w „Studium…”55 opracowanym przez zespól autorski Wojsk Specjalnych:

„Cele i zakres działań Wojsk Specjalnych powinny być pochodną wynikającą ze strategicznych oraz politycznych uwarunkowań bezpieczeństwa Polski oraz ich miejsca i roli w systemie bezpieczeństwa państwa. Należy zaznaczyć, że nie tylko liczebność i struktura, ale również i umiejscowienie Wojsk Specjalnych w systemie bezpieczeństwa państwa decydują o możliwościach wykorzystania działań specjalnych. Aby zapadające decyzje w tej sprawie były korzystne z punktu widzenia interesu państwa, a nie tylko poszczególnych resortów i wpisywały się w koncepcję polityki bezpieczeństwa państwa należy dołożyć starań żeby kwestie Wojsk Specjalnych i zakres ich działań zostały uznane za oddzielny problem merytoryczny w ramach dyskusji o przyszłości polityki bezpieczeństwa i włączone do dyskusji na najwyższych szczeblach decyzyjnych. W innym przypadku, zawsze będziemy mieli do czynienia z improwizacją decyzyjną, doraźnym działaniem organizacyjnym i mniej lub bardziej uzasadnionymi zmianami personalnymi. Opierając się na analizie doświadczeń Francji, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Włoch, najbardziej odpowiednie wydaje się przyjęcie rozwiązania polegającego na usamodzielnieniu kompetencyjnym sił specjalnych w ramach sił

54 Departament Transformacji MON: http://www.dt.wp.mil.pl/pl/63_78.html (dostęp 23.01.2009) 55 Studium…..Op.cit., s.32

28

zbrojnych. Takie rozwiązanie uniezależnieni Dowództwo Wojsk Specjalnych od ewentualnych „rozgrywek politycznych” wewnątrz SZ RP i Ministerstwa Obrony Narodowej. Umożliwi też zachowanie dużej samodzielności i niezależności działania.”

Wzajemne zaufanie polityków i wojskowych w wywiązywaniu się z podjętych zobowiązań i realizacji postawionych zadań jest warunkiem koniecznym osiągnięcia przyjętych celów dla doskonalenia systemu bezpieczeństwa państwa W celach planów operacyjnych, dyrektywach armii amerykańskiej, kolebce nowoczesnej demokracji, jak i w NATO powszechna jest myśl „..unity of command and of effort”. I jeszcze jedno, również w USA, gdzie bez wątpienia geopolityczne interesy sytuują działania nieregularne a w nich WS (SOF) na czołowym miejscu, wydano memorandum (Załącznik) dowódcy USJFC (Norfolk) na temat wizji „Irregular warfare” w związku z dyrektywą na ten temat „DoD Directive 3000.07”. W komentarzach redakcyjnych i na blogach pojawiło się wiele opinii ekspertów, w jednej z nich czytamy:” „ Dyrektywa Mika Vickers’a nakłada obowiązki, zadana i czyni kierownictwo Ministerstwa Obrony odpowiedzialnym za działania nieregularne (czytaj Operacje Wojsk Specjalnych). Wszyscy podsekretarze w Pentagonie, RWiS, Dowództwa bojowe i Sztaby Połączone dostały swoją lekcję do odrobienia (…) Dyrektywa zdecydowanie przełamuje opory tych, którzy chcieliby schować ja do szuflady, gdyż każdy ma przydzielone obowiązki” 56

Bibliografia I. Dokumenty doktrynalne i ich krotka charakterystyka

1. Ustawa z dnia 24 maja 2007 roku o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej oraz o zmianie niektórych innych ustaw – powołuje Wojska Specjalne RP, jako Rodzaj Sił Zbrojnych oraz określa zadania Dowódcy Wojsk Specjalnych. 2. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej, 2007, pkt. 99, str. 24 – wymienia Wojska Specjalne, jako RSZ i formułuje ogólne zadania dla Wojsk Specjalnych. 3. Strategia Obronności Rzeczpospolitej Polskiej, Strategia Sektorowa do Strategii Bezpieczeństwa Narodowego RP, Warszawa 2009 – podaje przeznaczenie i zadania Wojsk Specjalnych, jak również ogólne kierunki rozwoju zdolności i transformacji SZ RP. 4. Polityczno-Strategiczna Dyrektywa Obronna Rzeczypospolitej Polskiej”, jest dokumentem określającym działania struktur wojskowych i cywilnych systemu obronnego państwa w warunkach kryzysu polityczno-militarnego, w tym również realizowane w odpowiedzi na zagrożenia atakami terrorystycznymi. 5. Wizja Sił Zbrojnych RP 2030, maj 2008 „..identyfikuje najważniejsze kierunki rozwoju środowiska bezpieczeństwa w tym środowiska operacyjnego”. W odniesieniu do Sil

56 http://smallwarsjournal.com/blog/2008/12/new-irregular-warfare-directiv/ (dostęp:05.02.2009)

29

Zbrojnych koncentruje się na katalogu zdolności operacyjnych niezbędnych do sprostania przyszłym wyzwaniom.” 6. Stanowisko RP wobec Propozycji Celów SZ NATO 2008 dla RP zatwierdzone przez Ministra Obrony Narodowej w dniu 13 maja 2008 roku – formalnie zadeklarowano, iż Siły Zbrojne RP osiągną zdolność do dowodzenia sojuszniczą operacją specjalną, jako państwo wiodące w roku 2012. 7. MC-437/1 Polityka NATO w zakresie Operacji Specjalnych (Special Operations Policy) – zasadniczy dokument Sojuszu, który określa i normuje podstawowe zagadnienia z zakresu organizacji i prowadzenia operacji specjalnych. 8. AJP-3.5 Doktryna Połączonych Operacji Specjalnych (Allied Joint Doctrine for Special Operations) – Do użytku dla dowództwa operacyjnego. Zawiera wskazówki i wytyczne do prowadzenia sojuszniczych operacji specjalnych. Charakteryzuje główne zadania Wojsk Specjalnych, zasady dowodzenia Siłami Specjalnymi oraz współdziałania z innymi komponentami Sił Zadaniowych. 9. Bi-SC Agreed Capability Codes and Capability Statements (Syg. SHAPE: 2102/SHJ5CMD/CDD/01/08-204508, Syg. ACT: 5000 TC-60/TT-2769/Ser: NU0023) – przyjęty 16 kwietnia 2008 r. przez ACO i ACT dokument opisuje min. wymagane przez sojusz minimalne zdolności państwa wiodącego w zakresie dowodzenia sojuszniczą operacją specjalną. 10. Decyzja nr 242/MON z dnia 21 maja 2008 roku w sprawie wprowadzenia do użytku resorcie obrony narodowej dokumentu: Koordynatorzy, wykonawcy i współwykonawcy Celów Sił Zbrojnych NATO 2008 dla Rzeczpospolitej Polskiej – Minister Obrony Narodowej wskazuje Dowódcę Wojsk Specjalnych odpowiedzialnym za realizację celu Sił Zbrojnych L0035 (zadania od 8 do 12). 11. Decyzja nr 505/MON z dnia 5 listopada 2008 r. w sprawie wprowadzenia do stosowania w dowództwach, jednostkach i komponentach zadaniowych SZ RP zadeklarowanych do NATO i UE standardów dla sił sojuszniczych przyjętych w Dowództwie ds. Operacji (Allied Command Operations Forces Standards – AFS) i zmieniająca ją Decyzja nr 216/MON z dnia 30 czerwca 2009 roku. 12. Porozumienie o współpracy dwustronnej Sił Specjalnych USA z Wojskami Specjalnymi RP, podpisane 19 lutego 2009 roku w Krakowie przez Ministra Obrony Narodowej i Sekretarza Obrony USA – formalne zobowiązanie USA do udzielenia wsparcia Dowództwu Wojsk Specjalnych w procesie osiągania zdolności do dowodzenia sojuszniczymi operacjami Specjalnymi w 2012 roku. 13. NSCC Handbook – opracowany w 2008 na potrzeby państw Sojuszu dokument opisuje relacje i zależności pomiędzy komórkami organizacyjnymi NSCC oraz przedstawia zasady organizacji i funkcjonowania tej instytucji. Ponadto zawiera wytyczne w zakresie organizacji stanowiska dowodzenia i procesu dowodzenia sojuszniczą operacją specjalną. 14. NSCC, NATO Special Operations Forces Study – opracowany w grudniu 2008 roku dokument stanowi, zbiór wyników badań i analiz w celu zapewnienia punktu odniesienia do opracowywanych dokumentów w zakresie rozwoju narodowych i sojuszniczych Wojsk Specjalnych. Wskazuje, iż komponent Sił Specjalnych wchodzi w zakres operacji

30

połączonych. W rozdziale VI opracowania oszacowano koszty rozwijania Sił Specjalnych w odniesieniu do innych Rodzajów Sił Zbrojnych. 15. Corrigendom do Odpowiedzi RP na Kwestionariusz Planowania Obronnego 2008 – Dokument (przesłany do KG NATO 16 kwietnia 2009 roku) stanowi o zmianie terminu osiągnięcia zdolności do dowodzenia sojuszniczą operacją specjalną przez Siły Zbrojne RP poprzez wprowadzenie poprawki do zapisu wcześniej zadeklarowanej daty 2012 r. na 2014 r. 16. Program Rozwoju Sił Zbrojnych RP na lata 2007 – 2012 17. Program Rozwoju Sił Zbrojnych RP na lata 2009 – 2018 18. Plan realizacji Celów Sił Zbrojnych NATO dla RP 2008

II. Dokumenty pomocnicze

1. European Union Special Operations Forces Doctrine – opracowana w Sztabie Wojskowym UE doktryna operacji specjalnych. 2. MC 101 – NATO Signals Intelligence and Directives – polityka Sojuszu w zakresie rozpoznania specjalnego. 3. NSCC, NATO SOLE HANDBOOK, version 1.0, 16 MAR 2009 – podręcznik dla elementów łącznikowych operacji specjalnych NATO (Special Operations Liaison Element – SOLE). Zawiera niezbędne informacje dla państwa ramowego (FN) do organizacji pracy sztabowej i treningów oraz rekrutacji Elementów Łącznikowych. Dokument został zaakceptowany, jako doktrynalny przez część państw Sojuszu. 4. NSCC, CJFSOCC HANDBOOK, version 1.0, 25 JUN 2009 – kompendium wiedzy dla dowództwa operacyjnego. Zawiera wskazówki i wytyczne do prowadzenia sojuszniczych operacji specjalnych. Charakteryzuje główne zadania Wojsk Specjalnych, zasady dowodzenia Siłami Specjalnymi oraz współdziałania z innymi komponentami Sił Zadaniowych. 5. NSCC, SOTG MANUAL, version 1.0, 25 JUN 2009 – podręcznik na potrzeby dowódców i sztabów szczebla taktycznego. Zawiera informacje z zakresu organizacji Zadaniowych Zespołów Bojowych (SOTG), niezbędne do zrozumienia zasad planowania operacji i koordynacji zadań Sił Specjalnych. Podaje wskazówki na temat zadań Wojsk Specjalnych, oraz opisuje procesu planowania i realizacji operacji specjalnych w tym planowania operacji informacyjnych, wsparcia powietrznego, targetingu, logistyki, zabezpieczenia medycznego i łączności. 6. NSCC, SOF MEDICAL STANDARDS & TRAINING DIRECTIVES, version 1.0, 04 AUG 2009 7. DoD Directive 3000.07 Irregular Warfare

III. Dokumenty i opracowania wewnętrzne DWS

1. Plan Rozwoju Wojsk Specjalnych na lata 2007 - 2012 2. Studium Rozwoju Wojsk Specjalnych – opracowanie wewnętrzne z 2008 r. zawiera ogólne

kierunki rozwoju 3. Plan Rozwoju Wojsk Specjalnych na lata 2009 - 2012

31

4. Plan Rozwoju Wojsk Specjalnych na lata 2009 – 2018 5. Rozkaz Dowódcy Wojsk Specjalnych nr Z-54 z 8 sierpnia 2008 r. w sprawie realizacji

Celów SZ NATO dla RP edycji 2008 6. Rozkaz Dowódcy Wojsk Specjalnych nr Z-130 z 30 grudnia 2009 r. w sprawie realizacji

Celów SZ NATO dla RP edycji 2008 7. Wytyczne Szefa Sztabu w sprawie realizacji Celów SZ NATO dla RP edycji 2008 z dnia

4 stycznia 2010 r.

IV. Opracowania naukowe

1. Bieniek M., Metoda formowania korpusów Sił Szybkiego Reagowania NATO w aspekcie osiągania Kryteriów Operacyjnych, rozprawa doktorska., Akademia Obrony Narodowej., Warszawa 2006

2. Dereń J., Standaryzacja w Siłach Zbrojnych Sojuszu w aspekcie procesu planowania obronnego w NATO., rozprawa doktorska., Akademia Obrony Narodowej., Warszawa 2009

3. Sienkiewicz P (red), Bieniek M, Dereń J, Świeboda H., Interoperacyjność i standaryzacja w NATO, Podręcznik akademicki., Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2008