Kahramanmara-Afin Srk Domatesle Tant

OsmaniyeTeknoloji ile Yaratlan Fark

HatayTematik Tarm Mzesi

DOAKA BLTENTR63 Hatay - Kahramanmara - Osmaniye Dou Akdeniz Kalknma Ajans 3 Aylk Dergi | Aralk 2013 | Say:3

SyleiHatay Tarm ve Krsal Kalknma Master Plan

RportajOsmaniye Tarm Stratejisi ve Eylem Plan

AnalizBlgemiz lelerinin Bitkisel retim Deerleri

LOJ

STK

N

DE

KL

ER

DO

A

KA

B

LTE

N

mtiyaz Sahibi:Dou Akdeniz Kalknma Ajans Ynetim Kurulu Adna Genel Sekreter V. Onur YILDIZ

Genel Yayn Ynetmeni:Ouz ALBEKROLU

Sorumlu Yaz leri Mdr:Evin EMRDemet AKIN

Fotoraf:Zafer LGR

Yayn Kurulu:Halil SUNAbrahim YAARM. Emre NAKIZafer LGR

DOAKA BLTEN

Grsel Tasarm ve Bask:

2Sunum

4Rportaj

9Osmaniye

17Hatay

22Analiz

30Baarl Projeler

46Rportaj

64Uzman Gr

72Ajanstan Haberler

2Onur YILDIZDOAKAGenel Sekreter Vekili

SUN

UM

Deerli Okurlarmz,

2014n ilk says ile karnzdayz. Bu saymzda da dier saylarda olduu gibi Ajansmzn faaliyet-lerine ve blgemizdeki sosyal, ekonomik ve kltrel konulardaki gelimelere yer vermekle birlikte ayn zamanda sizinle Tarm konusunu paylaacaz. Bu saymzdaki makale ve rportajlarn size yeni bilgiler katacan mit ediyorum.

Her saymzda blgemizin ne kan sektrlerini ele aldmz blten almamzn bu saysnda ta-rm sektrn ele aldk.

1950li yllarda 2,5 milyar olan dnya nfusu 2011 ylnda 7 milyara ykselmitir. 870 milyonu alk tehlikesi altndaki bu byk nfusun ihtiyalarn karlamak ancak doru tarm teknolojilerini ve politikalarn benimseyerek gerekleebilir. lkemizde de 9. Kalknma Plannda tarmsal verimliliin dk olduu tespit edilmi; reformlarla tarmsal yapnn daha etkin ve verimli kullanlmas hedef-lenmitir. Bunun iin nfusumuzun % 23n, TR63 Blgesinin ise % 41ini oluturan krsal nfusun bilinlendirilmesi gerekmektedir. Tarm sektrnn nemi 13 milyondan 75 milyona kan nfusu-muz karsnda daha da artmtr. Dnya Bankas verilerine gre, tarma dayal sektrlerdeki byme, yoksulluu azaltmada dier sektrlere gre 3,2 kat daha etkilidir. Bu nedenle bu sayda Tarm konu-sunu ve konunun uzmanlarndan grleri sizlerle paylaacaz.

ukurova niversitesi Tarm Ekonomisi Blm retim yesi ve Osmaniye Korkut Ata niversitesi Eski Rektr Yardmcs Prof. Dr. Sayn Aykut Gl ile Osmaniye Tarm Stratejisi ve Eylem Plann ze-rine bir sohbet gerekletirdik. Osmaniye l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdr Sayn brahim Sa-lam Tarm l Mdrlnn ildeki faaliyetlerinden, projelerinden, Osmaniye ilinde tarm sektrnde yatrm yaplabilecek alanlardan ve destek programlar hakknda bilgi aldk. Hatay l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdr Sayn Aydn Tfeki Hatay Tarm ve Krsal Kalknma Master Plann Bltenimiz iin deerlendirdi.

Sektrel Destekler Birimi Uzman M. Emre Nak Analiz kesinde TR63 Blgesi lelerde Bitkisel re-tim Deerleri le Sosyoekonomik Verilerin Korelasyonunu ela ald.

Her saymzda yer verdiimiz baarl projeler kesinde bu saymzda 2011 Yl Tarma Dayal Sanayi-nin Gelitirilmesi Mali Destek Program kapsamnda baarl olan; Hatay l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdrl tarafndan projelendirilen Tematik Tarm Mzesi projesine, S.S. Erzin Ernar Tarmsal Kalknma Kooperatifi tarafndan projelendirilen Sarartma Odas ve Souk Hava Muhafaza Depo-

3su projesine, Afin le Gda, Tarm ve Hayvanclk Mdrl tarafndan projelendirilen Afin Srk Domatesle Tanyor projesine, Afin Et Market tarafndan hazrlanan aman malat Paketleme Tesisi projesine, Osmanlolu Gda tarafndan hazrlanan Modern Teknolojiden Yararlanarak rn Kalitesini, rn eidini Artrmak ve retimde Srdrlebilirlii Salama projesinine, Toprak St Mamlleri tarafndan projelendirilen Blgedeki Tek St Tozu malat Fabrikasnda Kurutma Kulesi Modernizasyonu ile rn Kalitesinin ve Uluslararas Pazarda Rekabet Gnnn Artrlmas projesine ve Bozkurt Fstklk tarafndan projelendirilen Gda Sanayinin Modernizasyonu ve Kapasite Artr-m projesine yer verdik.

Hatay ve Kahramanmara TKDKnn blgede yapm olduu almalarnn detaylarn, Kahraman-mara Tarm l Mdrlnn blgedeki faaliyetlerinin de bulacanz bu saymzda Blgede tek olan Osmaniye Yal Tohumlar Aratrma stasyonunu da mercek altna aldk.

Uzman Kesi sayfamzda Hatay Yatrm Destek Ofisi Uzman Evin Emir tarmda biyolojik mcadele konusunu yorumlarken Osmaniye Yatrm Destek Ofisi Uzman brahim Baar Saydam ise Osmaniye tarmnn en nemli rn olan yerfstn deerlendirdi. Ajanstan Haberler ksmnda ise Ajansm-zn yapm olduu faaliyetleri sizler iin hazrladk.

Ayrca Ajansmzn 17 Aralk 2013 tarihinde ilan ettiimiz iki mali destek program (YEN ve BG) ba-vurularn 7 Mart 2014 tarihi itibariyle tamamlam bulunmaktayz. Toplam 209 proje bavurusunun yapld 2014 Yl Mali Destek Programlar sonularnn 15 Mays 2014 tarihinde www.dogaka.gov.tr internet adresinde aklanmas planlanmaktadr. Projelerin blgemize hayrl olmasn temenni eder, rettikleri projeler ile her zaman illerimizin kalknmas iin aba sarf eden tm paydalarmza teek-kr ederiz.

Bltenimizin bu saysn da beenerek okuyacanz umar bir sonraki saymzda grmek dileriz.

2014n ilk says ile karnzdayz. Ajansmzn faaliyetlerini ve blgemizdeki sosyal, ekonomik ve kltrel konulardaki gelimelere yer verdiimiz 4. saymz da ilgiyle okuyacanz mit ediyoruz.

4Prof. Dr. Aykut GL ukurova niversitesi Tarm Ekonomisi Blm retim yesi

Osmaniye Korkut Ata niversitesi Eski Rektr Yardmcs

RPO

RTAJ

Tarm sektrnn Osmaniye ekonomisi

zerindeki etkilerinden bahsedebilir misiniz?

Tarm sektr, halen Osmaniye ekonomisi zerinde byk bir etkiye ve neme sahip. Krsal nfusun toplam nfusa oran %26 dzeyinde. Dou ukurova Blgesinde muazzam bir corafyada yer alan Osmaniye, sahip olduu tarmsal kaynaklar yeterinde deerlendiremiyor. 3.280 km2 yzlm bu-lunan ilin %38i tarm alan (1.250.120 da) olarak deerlendiriliyor. Tarm alanlarnn byk blm (%85) tarla bitkileri iin ayrlm. Nadas alanlarnn yok denecek kadar az olmas nemli bir avantaj. lin tarm arazilerinin %69u sulanabilir nitelikte olup halen bu arazinin %78i sulanyor. Sulu alanla-rn fazla olmas verimlilii beraberinde getirirken, sulanabilir nitelikte arazi potansiyelinin varl da nemli frsatlara iaret ediyor.

Msr, buday ve yerfst nemli tarla bitkileri olarak n plana karken, turp, karpuz ve biber sebze alanlarnda ne kmakta; zeytin, portakal ve kiraz ise meyve olarak daha geni alanlarda retimi yaplan tarm rnleri olarak n plana kyor. Osmaniye ilinde ekimi yaplan tarla bitkileri, meyve ve sebze rnleri bir arada deerlendirildiinde buday %51,3 ile en fazla ekim alanna sahip rn. Bunu %26,9 ile msr takip ediyor. Tarm arazileri iinde en fazla ekimi-dikimi yaplan be rn ara-snda tek meyve rn olarak yer alan zeytin %8,7 ile 3. srada yer alyor. retim deerlerine gre deerlendirildiinde ise msr, Osmaniye ili toplam bitkisel retim deerinin %32,3n olutururken, buday %19,1 ile ikinci srada bulunuyor.

Mevcut durumdaki bu yap, lkemizin birok tarm blgesi ile karlatrldnda ortalamann olduk-a zerinde kalyor. Ancak mevcut kaynaklarn zenginlii dikkate alndnda ise retimde ciddi bir katma deer art salamak gerektii de ortaya kyor.

ukurova niversitesi Tarm Ekonomisi Blm retim yesi ve Osmaniye Korkut Ata niversitesi Eski Rektr Yardmcs Prof. Dr. Sayn Aykut Gl ile Osmaniye Tarm Stratejisi ve Eylem Plann hakknda konutuk.

5nemli tarm potansiyeline sahip olan Osmaniyenin bugne kadar bunu iyi kullanarak sz konusu alanda bir srama yapabildiini syleyebilmek olduka g. Bunun bata gelen nedeni ise blge ile ilgili bugne kadar kapsaml ve uygulamaya ynelik bir stratejik plann yaplamam olmasdr.

Stratejik planlama, bir kurumda grev alan her kademedeki kiinin katlmn ve kurum yneticisi-nin tam desteini ieren, sonu almaya ynelik abalarn btnn tekil eder. Bu anlamda stratejik planlama paydalarn ihtiya ve beklentileri, paydalar ve politika yapclarn kurumun misyonu, he-defleri ve performans lmnn belirlenmesinde aktif rol oynamasn ifade eder.

Osmaniyede 2002 ylnda Gda, Tarm ve Hayvanclk l Mdrl tarafndan hazrlanan bir Tarm Master Plan bulunmaktadr. Ancak bu plan, ikincil verilere dayal bir durum tespitinden teye gee-memi ve bir stratejik plann sahip olmas gereken zelliklere sahip olamamtr. Yeterli payda kat-lm salanamam dolaysyla daha ok ie dnk bilgilerle hazrlanm ve sonrasnda da izlenme ve deerlendirmesi yaplamamtr.

Her eyden nce stratejik planlama ilerlemenin en kolay yolu olarak grlmemelidir; ancak zamanla ilerlemeyi kolaylatran bir role sahiptir. nk ortak bir anlay yanstr. Vizyonu ieren hatta ger-eki olmakla beraber arzulanr ve baarlabilir bir gelecei ortaya koyar. Stratejik planlama, artan lde karmak ve dinamik hale gelen dnyamzda deiim iin bir yol haritas zelliine sahiptir. Sonularn elde edilmesine ynelik bir stratejinin oluturulmas ve uygulanmasna ynelik temel oluturur. lke kaynaklarnn etkin kullanm iin gerekli bir ynetsel aratr. Planlama uzun vadeli bir bak as tamasna karn, stratejik hedeflere ulamaya ynelik periyodik yaklamlar ve gn-cellemeleri iermesi nedeniyle esnek ve uyum salayc bir nitelik tar. Ayrca payda destei iin ge-reklidir ve iletiimi tevik eder.

Tm bu deerlendirmeler nda Osmaniye linin artan nemi ve ilde tarm sektrnn ciddi bir po-tansiyele sahip olmas, bir Tarm Stratejisi ve Eylem Plannn hazrlanmasn zorunlu klmtr. Bunun sonucu olarak da DOAKA tarafndan finansal olarak desteklenen, Osmaniye Gda, Tarm ve Hayvan-clk l Mdrl tarafndan teknik olarak her aamasnda destek salanan ve Osmaniye Korkut Ata niversitesi tarafndan koordine edilen bir proje almas gerekletirilmi ve Aralk 2013de tamam-lanmtr.

Byle bir ekonomik yap iinde sektrel bir stratejiye neden ihtiya duyuldu?

Strateji metninin hazrlk srecini ve katlm nasl saladnz anlatabilir misiniz?

TR63 Blgesinin hedeflerine ulamas iin DOAKA tarafndan desteklenen Osmaniye Korkut Ata niversitesi ile Osmaniye Gda, Tarm ve l Hayvanclk Mdrlnn ortaklaa hazrlad Osmani-ye li Tarm Stratejisi ve Eylem Plan (2014 2018) Projesi 10.06.2013 tarihinde protokoln imzalanmas ile balamtr.

Osmaniye li Tarm Stratejisi ve Eylem Plan (2014-2018) Projesini yrtmek zere Osmaniye Korkut Ata niversitesinden 5, ukurova niversitesinden 3 ve l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdrlnden 13 kii olmak zere toplam 21 kiilik stratejik planlama ekibi kurulmu ve planlama sreci balatlmtr.

Ekip yelerinin planlama srecini daha iyi anlayabilmesi iin Hatay li Tarm ve Krsal Kalknma Stra-tejik Plan (2011-2015) ve Kahramanmara li Tarmsal Yatrm ve retim Stratejik Planlarn (2012-2016) hazrlayan ekip yeleri ile ayr ayr grmeler yaplarak, planlama sreci hakknda bilgi aln-m, dier illerin ve Bakanln hazrlam olduu Stratejik Planlar incelendikten sonra da Osmaniye li iin en uygun yol haritas kartlmtr. Bunlarn yan sra lkemizde tarm alannda yaplan dier planlama almalar, zellikle Antalya li Tarm Stratejik Plan (2012-2016) ve TRB1 Blgesi Bitkisel retim Sektr Stratejisi ve Eylem Plan da incelenmitir. Planlama srecinde kaynaklarn daha etkin ve verimli gemesi iin stratejik planlama ekibine eitimler verilmitir.

Bu kapsamda ayrca, Dnyada, Trkiyede ve Osmaniyede uygulanan tarm politikalar hakknda bilgi taramas yaplmtr. Plana yerel katlmn salanmas iin; OGTHM l Mdr ve alanlar, OGTHM le Mdrleri ve alanlar, OK, DOAKA, Valilik, Osmaniye l zel daresi, Kaymakamlklar, Be-

6lediye Bakanlar, Muhtarlar, Kooperatifler, Birlik ve Dernekler, Sivil Toplum Kurulular, Tketiciler, iftiler, Osmaniye Zeytin reticileri Birlii, Ziraat Odalar Birlii, Osmaniye Damzlk Sr Yetitirici-leri Birlii, Osmaniye Arclar Birlii, letme sahipleri, tccarlar ve yerel basn ile birlikte hareket edil-mitir. Bahsi geen tm bu kurum ve kurulularla srekli diyalog halinde olunmu, konunun nemi srekli olarak anlatlm ve payda motivasyonlar yksek tutulmaya allmtr.

Benzer nitelikteki almalar daha nce Adana bata olmak zere ukurova ve Gneydou Blgele-rinde yapm bir aratrmac olarak unu Osmaniye adna gururla syleyebilirim ki, en youn katlm ve ilgiye bu almada rastladm. Konunun neminin balangta iyi anlatlm olmasnn ve Osmani-yelinin bir an nce gelime arzusunun bunu saladn ifade edebilirim.

almada ortaya konulan bilgi ve bulgularn byk bir ksm paydalardan tarafndan salanmtr. Bu anlamda reticiden tketiciye kadar alt farkl alanda paydala toplamda 1.135 anket almas ya-plmtr. Bazen saatler sren anket almalarna paydalarmz sabrla ve ilgiyle katlm gstermitir.

Bunun yan sra sekiz adet SWOT toplants gerekletirildi ve bu toplantlara toplam 669 kii (imzas bulunan) katld. Proje balangcnda Osmaniye Protokolnn geni katlm ile Proje Tantm Toplan-ts ve sonrasnda ise be alanda Odak Grup Toplantlar yapld. Proje ekibi ile birlikte 15 civar toplant gerekletirildi. ok sayda tarm iletmesine uzmanlarca ziyaretler yapld. Bahsedilen bu aamalar-da ok youn bir ilgi ve katlm oldu.

Projenin katlmcln artrmak, sonularn yaymak ve paylamak amacyla tantm filmi hazrlan-d, proje sonular basma hazr hale getirildi. Ayrca projenin her aamas iki kamera ile kayt altna alnd ve fotoraf ekimleri ile takip edildi. Her bir faaliyette yerel basna bilgi verildi; basn tm etkin-liklere davet edildi. Projenin etkinliini artrmak amacyla internet sitesi, Facebook ve Twitter sosyal

alar ald ve bu ortamlarda proje ile elde edilen bilgiler paylald. Ayrca farkl elektronik posta grubu oluturularak srekli bilgilen-dirme faaliyetinde bulunuldu.

Sonuta, salanan bu interaktivite projeye olan inanc ve katlmcl artrd.

Aslnda bu proje iin hazrlanan ve baaryla uygulanan planlama, deneyimlerime gre, Osmaniyede, katlmclk ve ibirlii asndan bugne kadar yaplan en kapsaml almadr.

almaya; 33 adet Sivil Toplum Kurulu, Birlik, Koop ve Oda, 13 adet kamu kurumu olmak zere toplamda 46 adet kurulu ve ok sayda zel sektr firmas katlmtr. Bu da Ajansn ve niversitenin asli g-revlerinin en iyi ekilde yerine getirilebilmesi bakmndan nemlidir diye dnyorum.

Hazrlk srecinde yaplan faaliyetlerde

ilgili kesimlerin ilgisini deerlendirebilir misiniz?

Plann uygulama dneminde de bu

kesimlerden benzer younlukta bir ilgi bekliyor musunuz?

Aslnda plann uygulanmas, hazrlanmas kadar nemli. Bu bakmdan, projenin uygulama safhasn-da yaplmas gerekenler ile ilgili olarak da almada bir blm oluturuldu.

OTSEPin proje olarak tamamlanmasndan sonra, uygulama aamasn oluturacak olan be yllk dnemde (2014-2018) belirlenen stratejik alanlar, amalar ve hedeflerin gereklemesi ynnde fa-aliyette bulunmak, sonular izlemek ve deerlendirmek, sre iinde ortaya kabilecek deiiklik gereksinimlerine gre OTSEPde gerekli deiiklikleri yapmak ve tarmsal yatrmlarla ilgili konularda ynlendirme ve danmanlk hizmetleri sunmak amacyla Tarmsal zleme, Deerlendirme ve Yn-lendirme Kurulunun oluturulmas nerilmitir. Sayn Valimizin projeye destei tamdr. Uygulama aamasnda da yine bu destein devam edeceini biliyoruz. Paydalarmz konusunda ise hazrlk aamasnda aldmz destek, uygulama aamasnda da bunun devam edeceinin teminatdr diye dnyorum.

7Plan metni ve plan hazrl srecinde elde ettiiniz bilgilerden hareketle, tarm sektrnn Osmaniye ilindeki geleceini nasl deerlendiriyorsunuz?

Son olarak, Osmaniye ilinde grev yaptnz sre ierisinde DOAKA ile olan almalarnz deerlendirebilir misiniz?

Plan metni ilgili tm kesimlere ynelik somut alma alanlar ve faaliyetler neriyor. Son dnemlerde tarmsal retimdeki profesyonel yatrmlar gz nne alacak olursak, Osmaniye iin tarmsal retimin hangi alanlarnda profesyonel iletme mant ile yatrm nerirsiniz?

Tamamladmz projenin nemli ktlarndan birisi, tarla bitkilerinden katma deeri daha yk-sek olan bahe bitkilerine ynelimin salanmas gerektii ynndedir. zellikle rtalt sebzecilik, yayla sebzecilii, kltr mantar, organik sebze yetitiricilii, havu, turp, rtalt ilek yetitiricilii, zeytincilik, kiraz, erik, ceviz, badem, rtalt muz, brtlen, sofralk incir vb gibi alanlarda retimin yaygnlatrlmas ve artrlmas, hem tarmsal retim deerini ve hem de istihdamn nemli lde artracaktr.

Bu rnlerde gerek katma deer artn salamak iin gda sanayisini glendirme bir dier stra-tejik alan olarak belirlenmitir. zellikle meyve ve sebzeciliin yaygnlatrlmas, gen olan mevcut zeytin bahelerinin giderek daha fazla verime yatmas ve yeni zeytin alanlarnn oluturulmas ile modern ileme, paketleme ve depolama tesislerine olan ihtiyacn artmas, zellikle yerfstnn ile-nerek pazarlanmas gereklilii ve tketicilerin de gvenilir gda ile bulumasn salamak nemli bir stratejik alan olarak karmza kmaktadr.

Plann ortaya konulmu olmas Osmaniye tarm asndan nemli olmakla birlikte gelecek be ylda bu Plann uygulanmas, Osmaniyenin sosyoekonomik yapsn nemli lde deitirecektir. Halen Osmaniye ekonomisinde nemli bir yere sahip olan tarm sektrnn gelimesi, nemli lde buna bal bulunan sanayi sektrnn geliimini de harekete geirecektir. Tarm sektr, Osmaniye iin kalknmann lokomotifi olacaktr. nk tarm sektr dier sektrlerden girdi temin eden, sanayi rnlerine talep oluturan ve igc salayan nemli bir sektrdr.

Osmaniye Korkut Ata niversitesinde Rektr Yardmcs, Dekan ve niversiteleraras Kurul Temsilci-lii bata olmak zere birok farkl pozisyonda idari grevlerim oldu. Kurucu Rektrmzle birlikte baladmz bu grevi be yl srdrdm ve bu dnem de aslnda DOAKAnn kurulu ve geliim dnemi oldu. Bu dnemde DOAKA ile birok proje ve faaliyete ortak imza attk. niversitemizin kurumsal kimlik almasna DOAKAnn verdii destek bizim iin ok nemliydi. Son olarak DO-AKAnn, Osmaniye Tarm Stratejisi ve Eylem Plan hazrlanmas projesini de niversitemize tevdi etmesi ve bu projenin de beklentilerin zerinde bir ekilde sonulandrlm olmas da ilikilerin ge-litirilmesi ve gelecei asndan nemli bir adm olmutur.

8Osmaniye

9brahim SALAM

Osmaniye l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdr

Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmndeki Karar-name (KHK/639), 08/06/2011 tarih ve 27958 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Bu kararname ile tara tekilatlarnn kuruluu da hkme balanmtr. Osmaniye l Gda, Tarm ve Hayvanclk Mdrl de bu kanun hkmndeki kararname esaslarna gre faaliyetlerini srdr-mektedir.

Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl Tara Tekilatnn Grevleri, alma Usul ve Esaslar Hakkndaki Ynergenin 4 nc maddesine gre l Mdrlmz; Bitkisel retim ve Bitki Sal ube Mdr-l, Gda ve Yem ube Mdrl, Hayvan Sal, Yetitiricilii ve Su rnleri ube Mdrl, dari ve Mali ler ube Mdrl, Krsal Kalknma ve rgtlenme ube Mdrl, Koordinasyon ve Tarmsal Veriler ube Mdrl ile Tarmsal Altyap ve Arazi Deerlendirme ube Mdrln-den olumaktadr.

limiz Bahe, Dzii, Hasanbeyli, Kadirli, Sumbas ve Toprakkale lelerinde Bakanlk le Mdrl bulunmaktadr.

Osmaniye l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdr Sayn brahim Salam, bltenimizin bu saysnda Tarm l Mdrlnn ildeki faaliyetlerinden, projelerinden, Osmaniye ilinde tarm sektrnde yatrm yaplabilecek alanlardan ve destek programlarndan bahsetti.

10

Projelerimiz

Sra No Proje Ad

Projenin Sunulduu Kurum

Proje/Hibe Programnn Ad

Uygulama Yl

1 Zeytin Yetitiricilii ve lemecilii Projesi Ulusal Ajans - AB LdV Hareketlilik (Mobility) Vetpro 2009

2 Gda Gvenlii ve Hijyen Projesi Dou Akdeniz Kalknma Ajansktisadi Kalknma Mali Destek 2011

3 Osmaniyede Zeytinin Geleceini Planlyoruz ProjesiDou Akdeniz Kalknma Ajans

Dorudan Faaliyet Mali Destek 2012

4 Netcad Eitimi ile Personelin Teknik Kapasitesinin Gelitirilmesi ProjesiDou Akdeniz Kalknma Ajans Teknik Destek 2013

5Kalite Ynetim Sistemleri Eitimi ile Personelin Teknik Kapasitesinin Arttrlmas Projesi

Dou Akdeniz Kalknma Ajans Teknik Destek 2013

6 Osmaniye Tarm Stratejisi ve Eylem Plan (O.K.. ile ortak gerekletirilen proje)Dou Akdeniz Kalknma Ajans Dier 2013

7 St retiminde HACCP Uygulamalarnn Avrupada renilmesi Ulusal Ajans - AB LdV Hareketlilik (Mobility) PLM 2013

8 Kymdeki Kadnlara rnek Olmak stiyorum Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl

Kadn iftiler Yaryor Bilgi ve Proje Yarmas

2013

9 Zeytinya Duyusal Analizleri ve Temel Degstatrlk Eitimi ProjesiDou Akdeniz Kalknma Ajans Teknik Destek 2014

10 Tarmsal Alanlarda Hasar Sonrasnda Yaplmas Gereken UygulamalarDou Akdeniz Kalknma Ajans Teknik Destek 2014

11 ArcGIS Eitimi ile Personelin Teknik Kapasitesinin Gelitirilmesi ProjesiDou Akdeniz Kalknma Ajans Teknik Destek 2014

12Yerfstnda Aflatoksin Probleminin zmnde Rmorklu Kurutma Sisteminin Uygulanabilirliinin Aratrlmas

Dou Akdeniz Kalknma Ajans

Dorudan Faaliyet Mali Destek 2014

limizde TarmOsmaniyenin ekonomik yaps uzun yllar tarma dayal olarak gelime gstermitir. Gerek corafi konumu gerekse de iklim yapsnn tarma elverili olmas nedeniyle tarm ekonominin nc sektr olmutur.

Ekolojisi ok eitli tarmsal rn retimine uygunluk gsteren, tarmsal potansiyeli ve gelimekte olan tarma dayal sanayisi ile lkemizin dikkat ekici tarm merkezleri arasnda yer alan, yerfst ve turp tarmnda marka olan Osmaniyede temel amacmz rekabet gc yksek, srdrlebilir bir tarm sektrnn oluturulmasdr.

11

leler Tarla Ziraat Alan ** Meyve Alan Sebze Alan** Nadas ve Kullanlmayan Tarm Arazisi

Toplam Tarm Alan

Merkez 255.390 52.020 4.177 - 311.587

Bahe 35.030 11.025 2.080 4.115 52.250

Dzii 180.987 20.052 1.081 - 202.120Hasanbeyli 28.906 7.818 521 815 38.060Kadirli 396.422 34.320 23.642 - 454.384Sumbas 106.462 12.439 4.715 - 123.616Toprakkale 49.138 18.568 397 - 68.103

Toplam 1.052.335 156.242 36.613 4.930 1.250.120(**) 2. rn ekili alanlar hari

Tarm Havzalar retim ve Destekleme Modeli kapsamnda lkemizde 30 havza oluturulmutur. limiz Bahe ve Hasanbeyli leleri Dou Akdeniz Havzasnda, Dzii, Kadirli, Sumbas ve Toprakkale leleri Ky Akdeniz Havzasnda yer almaktadr.

limizin toplam yzlm 3.279,8 km2dir. l topraklarnn yaklak % 42si orman ve fundalklarla, % 39u ekili-dikili tarm alanlaryla ve % 2si dier arazilerle (ayr ve mera) kapl olup % 17si ise tarma elverisizdir.

limizin 1.250.120 dekar ilenen tarm arazisinin 859.580 dekar sulanabilme potansiyelinde olup, bunun 711.729 dekar sulanmaktadr. Sulanan tarm arazisinin tahmini olarak % 88,5i (629.880 da) salma sulama, % 10u (71.173 da) yamurlama sulama, % 1,5i de (10.676 da) damlama sulama ile sulanmaktadr.

limiz Tarm Alanlarnn leler zerinden Dalm (dekar) aada tablo halinde sunulmutur.

12

limizde 569.108 dekar alanda 241.226 ton buday, 369.013 dekar alanda 471.268 ton msr (1. ve 2. rn), 119.837 dekar alanda 42.059 ton yerfst (1. ve 2. rn), 47.768 dekar alanda 11.890 ton yalk ayiei, 15.900 dekar alanda 5.908 ton soya (1. ve 2. rn) bata olmak zere 1.052.335 dekar 1. rn ve 176.958 dekar 2. rn tarla bitkisi ekilii yaplmaktadr.

limizde 121.904 dekar alanda 73.451 ton zeytin, 9.208 dekar alanda 32.762 ton portakal, 7.238 dekar alanda 4.210 ton kiraz, 3.935 dekar alanda 7.723 ton mandarin, 2.702 dekar alanda 2.438 ton nar bata olmak zere 156.242 dekar meyve dikili alanda meyve retimi yaplmaktadr.

limizde 40.550 dekar alanda 125.000 ton turp, 6.525 dekar alanda 30.800 ton karpuz, 5.880 de-kar alanda 13.267 ton biber (salalk), 3.728 dekar alanda 5.369 ton spanak, 3.428 dekar alanda 7.184 ton domates (sofralk) bata olmak zere 36.613 dekar 1. rn ve 40.550 dekar 2. rn sebze ekilii yaplmtr.

Hayvan varl bakmndan ilimizde 80 bin adet sr, 111 bin adet koyun, 85 bin adet kei, 530 bin adet kanatl ve 80 bin adet ar kovan bulunmaktadr.

13

Bakanlmzca Osmaniye ilindeki tarmsal iletmelere son 11 ylda 300 milyon TL tarmsal destek-leme yaplmtr. limiz iftilerine dane msr, soya, yalk ayiei, ktl pamuk, kanola ve zeytin-ya prim destei kapsamnda 85 milyon TL, hayvanclk desteklemeleri kapsamnda 57 milyon TL, dorudan gelir destei kapsamnda 46 milyon TL, hububat destei kapsamnda 45 milyon TL, mazot, gbre ve toprak analizi destei kapsamnda 35 milyon TL, makine-ekipman-sulama ekipmanlar ve ekonomik yatrm destei kapsamnda 17 milyon TL, yem bitkileri destei kapsamnda 12 milyon TL, sertifikal fidan/fide kullanm destei kapsamnda 1,5 milyon TL, Sertifikal Tohum Kullanm Destei kapsamnda 1,5 milyon TL destekleme demesi yaplmtr.

Trkiye turp retiminin % 70i ilimizden gereklemektedir. Osmaniye ili 125.000 ton turp retimi ile Trkiye birincisidir. limizde arlkl olarak krmz turp ye-titirilmekle birlikte Beyaz, Siyah, Japon ve Fndk turpu gibi dier turplar da ye-titirilmektedir.

retim Gruplar Toplam retim Deerleri(TL)

Bitkisel retim

Tarla rnleri 585.821.960Meyve rnleri 192.639.200Sebze rnleri 95.727.590Toplam 874.188.750

Hayvansal rnler

Bykba Hayvan rnleri 243.065.220Kkba Hayvan rnleri 46.885.774Tavukuluk rnleri 24.325.145Arclk rnleri 13.762.500Su rnleri 723.050Toplam 328.761.689

Genel Toplam 1.202.950.439

Osmaniye linin Tarmsal retim ve Deerleri (2013 Yl)

Tarmsal Destekleme almalarmz

limizin Trkiye Tarmndaki Yeri

14

Trkiye yerfst retiminin % 30u ilimizden gereklemektedir. Osmaniye ili 42.059 ton yerfst retimi ile Trkiye 2.sidir. lkemizde retilen yerfstnn % 90 Osmaniye ilinde ilenerek ticareti ve pazarlamas yaplmaktadr. Yerfst, Osmaniye ekonomisi iin vazgeilmez konumda olan nemli bir rndr. Dolaysyla, Osmaniye ilinde tarmsal sanayinin temelini yerfst oluturmaktadr.

limizde genelde yerfstnn erez olarak deerlendirilmesine ynelik sanayi tesisleri bulunmak-tadr. Bu da sanayileme ve ekonomiye katk bakmndan Osmaniyeyi sektrn merkezi konumuna getirmektedir. Zira bu sektrde yaklak 10.000 aile geimini salamakta, irili ufakl yaklak 350 i-letmede 3.500 aile almaktadr.

Bakanlmz Krsal Kalknma Yatrmlarn Desteklenmesi Program Ekonomik Yatrmlar kapsamn-da yerfstnn ilenmesi, paketlenmesi ve deerlendirilmesi gibi konularda 300.000 TLye kadar hibe destei verilmektedir. 2006-2012 yllar arasnda Krsal Kalknma Yatrmlarnn Desteklenmesi Program Ekonomik Yatrmlar kapsamnda 10 adet yerfst iletmesine toplam 1.921.330 TL hibe desteklemesi yaplmtr.

limizde 2000 ylnda yaklak 4.000 dekar zeytin alan bulunmakta iken 2013 yl itibari ile 121.904 dekar alanda 3.550.060 adet zeytin aac bulunmaktadr. limizde tarm alan olarak kullanlan arazi-lerin % 9,8ini zeytin alanlar oluturmaktadr. limiz zeytin dikili alanlara gre 121.904 dekar ile Tr-kiye 13.sdr.

limizde 9.200 ifti ailesi zeytincilik yapmaktadr. Zeytin tarmnda (hasat, budama, gbreleme, zirai mcadele vb.) ve sanayisinde alan ile yaklak 35.000 kiiye istihdam salamaktadr.

limizde Gda Gvenli Bilgi Sistemine kaytl 16 adet zeytinya fabrikas ile 3 adet salamura zeytin tesisi bulunmaktadr.

Osmaniye 5.908 ton soya retimi ile Trkiye 4.s, 471.268 ton msr retimi ile Trkiye 6.s ve 702 ton susam retimi ile de Trkiye 7.sidir.

limizde tarm sektrnde yatrm yaplabilecek balca alanlar modern seraclk, souk hava deposu, yerfst ileme tesisi ve kurutma tesisi, ya fabrikas (ayiei, soya, pamuk, msr vb.), st ileme tesisi, zeytin salamura tesisi, et ileme tesisi, sebze-meyve ileme ve paketleme tesisi, baharat tesisi (nane, kekik, portakal kabuu, defne vb.), lisansl depoculuk (zeytin ya, yerfst vb.), serbest yeti-tirme sistemi ile (Free-Range) yumurta retimi, kltr mantarcldr.

Osmaniyede tarma yatrm yapmak iin birok neden bulunmaktadr. Bunlardan balcalar; limizin corafi konumu, lojistik kolayl, hammaddeye ulam kolayl, limizde geni ve verimli tarm top-raklarnn bulunmas, limizde her trl tarm faaliyetinin yaplabilmesine uygun iklim koullarnn bulunmas, Osmaniyenin iki farkl tarm havzas ierinde konumlanm olmas ile rn eitliliinin fazla olmas, limizde yl ierisinde iki rn alnabilmesi, ilimizin Dou Akdeniz Blgesindeki tarma dayal sanayi tesislerine yakn olmas, Trkiye yerfst retiminin % 30unun Osmaniyede yaplmas, yerfst ileme tesislerinin % 90nn Osmaniye ilinde bulunmas, turp retiminde Trkiyede 1. srada olmas, limizde bykba hayvancln gelimi olmas, limizde tarma dayal sanayinin gelime potansiyelinin bulunmas, limizde zeytin alannn ve zeytin retiminin hzla gelimesi, limizde Or-

Osmaniye linde Tarm Sektrnde Yatrm

Yaplabilecek Alanlar

Osmaniyede Tarma Niin Yatrm Yaplmaldr

15

Osmaniye, havasn soluyan kadn erkek tm halk ile birlikte daha gl ve gelimi bir yaam mer-kezi olma yolunda emin admlar atan; kltrlerin, medeniyetlerin ve yollarn kavak noktasnda bulunan; lojistik adan ise tarmsal girdi ve rnlerin dou-bat arasndaki ulamnda nemli bir noktadadr.

Ekonomisi byk oranda tarma dayal olan ilimizde turizm, sanayi ve ticaret her geen gn nemini arttrmaktadr. klimin cmertlii, topran bereketlilii, suyun bolluu ve gnein scakl bu co-rafyada hemen hemen her rnn yetiebilmesine frsat vermektedir.

Osmaniye snrl kaynaklarn etkin ve verimli kullanld bir ildir. Mevcut arazi varlnn ancak % 38inde tarm yaplabilmektedir. Geriye kalan alanlar tarma elverili olmayan yerleim yerleri, sanayi alanlar, engebelik ve orman alanlardr. Bu da yzlm itibar ile zaten kk olan ilimizin tarm yaplabilen arazi varlnn ok fazla olmadn gstermektedir. Yetersiz olan arazi varlmzn par-al ve dank olmas, iletme leklerimizin kk olmas retim alanlarmzn daha iyi ynetilme-sini zorunlu klmaktadr.

Osmaniye Tarm Stratejisi Eylem Plan Projesi (2014-2018)

ganize Hayvanclk Blgesinin kurulma almalarnn yaplmas, limizde Gda ve Zeytincilik Orga-nize Sanayi Blgesinin kurulma almalarnn yaplmas, Osmaniye ilinin hzl gelien bir il olmas ve nfusunun hzla artmas, Osmaniye ilinin tarm gemiinin bulunmas ve tarmsal igc ann bulunmamas saylabilir.

16

Dou Akdeniz Kalknma Ajans destekli ve Osmaniye Korkut Ata niversitesi ile ortak olarak ya-plan, Osmaniye li Tarm Stratejisi ve Eylem Plan almas ile Osmaniye tarmnn gelitirilme-sine ynelik, gelecek 5 yllk (2014-2018) dnem iin stratejiler, yaplmas gereken eylemler ve projeler belirlenmitir.

Bu alma kapsamnda ncelikle, merkez ile ve dier ilelerde SWOT analizi toplantlar yaplm-tr. O.K.. gzetiminde yaplm olan ile SWOT toplantlarna, ilin ve ilelerin nder iftileri, tar-ma dayal sanayiciler, birlik ve kooperatif bakanlar, tarmsal girdi tedarikileri (tohum, gbre, ila bayileri), STK temsilcileri, l ve le Mdrlerimiz ile deneyimli ile mdrl personelleri katl-mtr. Yaplan SWOT toplantlarnda, ilin ve ilelerin tarmdaki gl ynleri, zayf ynleri, tarmsal frsatlar ve tarm tehdit eden konular deerlendirilmi ve nem srasna gre sralanmtr. Ayrca SWOT toplantlar kapsamnda, katlmclardan kendi bulunduklar ileler iin uygulanabilir projeleri belirtmeleri istenmi ve bu projeler nem srasna gre sralanmtr. SWOT toplantlarnda belirle-nen bu konular zerinden de Osmaniye ili iin gelecek 5 yllk tarmsal stratejiler ve yaplmas gereken projeler belirlenmitir.

Tarm Strateji Plan almalar kapsamnda Osmaniye l Gda, Tarm ve Hayvanclk Mdrl olarak iftilerimizle yaplan anket almalarmz SWOT analizi toplantlar ile e zamanl olarak yaplm-tr. Anket almalarnn yaplabilmesi iin Dou Akdeniz Kalknma Ajans 2 adet kiralk ara temin etmitir. Bu alma ile sahadaki iftilerimizle, tarm sektrnn deerlendirildii bireysel anket a-lmas yaplmtr. Bu alma kapsamnda da Osmaniye genelinde 540 adet ifti anketi yaplmtr.

ifti anketlerine ek olarak Tarm Stratejik Plan almalar kapsamnda il genelinde 400 adet tketici an-keti de yaplmtr. Tketici anketleri ile halkmzn gda tketim alkanlklar ile gda gvenlii hakkndaki bilgileri ve farkndalklar ortaya konulmutur.

Tarm Stratejik Plan almalar kapsamnda ayrca rn SWOT Toplantlar, Odak Grup Toplantlar, Tarm Stratejik Plan Proje Ekibi toplantlarnn yaplmtr. Sonu olarak yaplan SWOT Analizleri, an-ketler ve toplant ktlar deerlendirilerek Osmaniye tarmnn gelecei planlanmtr.

17

Hatay

18

Aydn TFEK

Hatay l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdr

Trkiyenin zellikle son yllarda ekonomik ve siyasal olarak Ortadouda gl bir lke konumuna gelmesi Hatay ilinin blgede etkinliini artrmtr. lin ekonomik yaps iinde tarm sektr, nemli bir yer tutmaktadr. Verimli topraklar, elverili iklimi ve yakn bir gelecekte tamamlanacak olan sula-ma projeleri ile Hatay tarm sektr daha da glenecektir.

l tarmnn zellikle markalama ve ihracat odakl planlamas iin tm paydalarn katlm ile ulusal ve uluslar aras tarm politikalar dikkate alnarak Hatay li Tarm ve Krsal Kalknma Stratejik Plan hazrlanmtr Hazrlanan Hatay li Tarm ve Krsal Kalknma Stratejik Plan sayesinde Hatayn ta-rmsal rn potansiyeli daha iyi deerlendirilecek ve blgeye yaplacak tarm ve tarma dayal sanayi yatrmlar en yksek katma deeri salayacak ekilde ynlendirilecektir.

Plan kapsamnda : Tarm sektrnde nitelikli insan kaynaklarnn ve insani gcnn gelitirilmesi Zeytin, zeytinya, narenciye ve pamuk sektrnde ihracata uygun retim miktarn artrmak ve

markalamak

Hatay l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdr

Sayn Aydn Tfeki Hatay Tarm ve Krsal

Kalknma Stratejik Plann Bltenimiz iin

deerlendirdi.

19

Ba-bahe bitkileri, tarla bitkileri ve tibbi ve aromatik bitkiler ynnden ilin blgede nemli re-tim merkezi olmas

l genelinde hayvanclk ve su rnleri yetitiriciliinin gelitirilmesi l genelinde organik ve sertifikal tarmn gelitirilmesi Sulanan arazi miktarnn artrlmas ve srdrlebilir tarm iin evrenin ve biyoeitliliin korun-

mas Tarmsal sanayinin gelitirilmesi, tarmsal pazarlamann glendirilmesi ve ifti rgtlerinin et-

kinletirilmesi Krsal alt yapnn iyiletirilmesi ve krsalda yaam kalitesinin ykseltilmesi. amalanmaktadr.

Plan dier planlardan farkl klan nemli dier bir zellik de Suriye ve Ortadounun planda rekabetilik kavram iinde ele alnmasdr. Suriye Tarm, Trkiye Tarm ile deil Hatay Tarm ile karlatrlm ve Hatay Tarm rekabet koullarnn daha da glendirilmesi iin bu lekte tedbirler ngrlmtr.

Trkiye ya sebze meyve ihracatnn % 20sinin gerekletii ilde, hayvancln gelitirilmesine yne-lik nemli tedbirler ngrlmtr.

2011 ylnda l Stratejik Plan ve Hatay li Tarm ve Krsal Kalknma Stratejik Plan hazrlanarak uygu-lanmaya konulmutur. Plan kapsamnda gerekletirilen almalardan bazlar ise; 957 adet yeni meyve bahesi 13.265 da alanda 549.414 adet fidan dikilerek, rn deseni haritalarna

ve ihracata uygun tr ve eitlerden oluturuldu. limizin, blgenin nemli tarla bitkileri retim merkezi olmas iin yrtlen almalar sonucunda,

dane msr %56, ayiei %2.928 ve yem bitkileri %95 artrld. Tbbi ve aromatik bitkilerin yetitirilmesi konusunda, 14 adet kurs ald ve 394 kii sertifika ald. Zeytin varlnn envanterinin karlmas projesi kapsamnda Merkez leye ait Zeytin Envanteri

hazrland.

20

lin narenciye tarmnda izlenebilirliinin salanmas hedeflendi. Bu amala narenciyede E-zle-nebilirlik projesi hazrland.

l genelinde bykba hayvan says % 12, kkba hayvan says % 104 artrld. St retimi % 95, stten elde edilen gelir %283, et retimi % 51 artrld. GTHB, TKDK ve DOAKA hibe arlarnda 2011-2013 yllarnda 35,8 milyon TL deerinde 73 adet

Tarmsal Sanayi Projesi kabul edildi. limizde toplam 31 adet souk hava deposu kuruldu. Hassa ilesinde 3 adet, skenderunda 2 adet, Krkhanda 2 adet ve Altnznde 1 adet olmak ze-

re, 8 adet sofralk zeytin ileme tesisi kuruldu. 22 Adet St Toplama Merkezi kuruldu, il genelinde tm stlerin toplanabilecei St Toplama

Ana Merkezi Projesi balatld. Hassa ilemizde 4 kyde, Belen ilemizde 2 kyde, Kumlu ilemizde 1 kyde, Krkhan ilemizde

33 kyde ve Merkez lede 1 belde ile 4 ky olmak zere toplamda 44 kyde 57.368 hektar alanda Tarm Reformu Genel Mdrl tarafndan Arazi Toplulatrma Projesine balanld.

Merkezi Altnz olmak zere Altnz ve Hassa ilelerinde Hatay Zeytincilik Aratrma stasyo-nu kurulmas iin, arazi tahsisi yaplm, kurulum almalar devam etmektedir.

Tarma bal turizm sektrn glendirmek, yerel rnlerin markalamasna yardmc olmak amacyla Altnz ilesinde Zeytin Hasat Festivali, Drtyol ve Erzin ilelerinde Narenciye Hasat Festivalleri dzenlendi.

Kalite ve verimlilii artrmak amacyla tarmsal konularda bilgi, beceri, deneyim ve giriimcilik ye-teneklerini gelitirmi, zgvenleri yksek retici saysnda art salamak iin; sektr paydalar ile blge toplantlar ve paneller dzenlendi.

iftilerin, bitkisel ve hayvansal retimde girdi ynetimi, yeni retim yntemleri ve srdrlebilir tarm teknikleri konusunda eitim almalar saland.

362 ky ve 76 belediye merkezinde, tarmsal desteklemeler, IPARD Programlar ve tarmsal kredi-ler konularnda 438 adet bilgilendirme toplants ve ky eitim program dzenlendi.

21

Planda yer alan hedeflerin ve faaliyetlerin gereklemesi durumunda Hatay li Ortadounun tarm ticaret ss olacak ve lin tarmsal retim deeri arttrlacaktr. Orta Dou lkeleri ile gemi dnem-lerde bitkisel ve hayvansal rn ticaretinde gl ilikileri olan ilimiz nmzdeki dnemlerde de bu potansiyelini artrarak devam ettirecektir.

Hatay li Tarm ve Krsal Kalknma Stratejik plannn yllk performans analizinin kamuya duyurulma-s amacyla her yl dzenli olarak sektr paydalarnn da katlm ile ylsonu deerlendirme toplant-lar dzenlenmektedir. Bu toplantlar ile planda gelinen son nokta kamuoyuyla paylalrken devam eden projeler ve faaliyetler ile ilgili olarak sektr paydalarnn da grleri alnmaktadr.

Hatayn Blgenin ve Ortadounun tarm ticaret ss olmas hedefine ulamas iin hazrlanan, Ha-tay li Tarm ve Krsal Kalknma Stratejik Plannn benimsenmesi ve uygulanmas aamasnda gs-terdii katk ve katlmlar iin; bata eski Adalet Bakan Sayn Sadullah Ergin, Gda Tarm ve Hayvan-clk Bakan Sayn M. Mehdi Eker, Orman ve Su leri Bakan Sayn Veysel Erolu olmak zere limiz Milletvekillerine, Sayn Valimiz M. Celalettin Lekesize, Mustafa Kemal niversitesi Rektr ve deerli akademisyenlerine, Plan koordinatrln yapan Prof. Dr. Yaar Akaya tarm tekilatmza, Plana katk salayan ve Plan kapsamnda faaliyet gsteren kurum ve kurulularmza, tm sektr payda-larna ve sivil toplum kurulularmza teekkr eder, almalarmzn ilimiz tarm sektrne ve lke ekonomisine hayrl olmasn dilerim.

22

Mustafa Emre NAKISektrel Destekler BirimiUzman

ANAL

Z

zet

Tarm veya ziraat, bitkisel ve hayvansal rnlerin retilmesi, bunlarn kalite ve verimlerinin ykseltilmesi, bu rnlerin uygun koullarda muhafazas, ilenip deerlendirilmesi ve pazarlanmasn ele alan bilim daldr. (Wi-kipedia, 2014) Tarm, iki temel retim dalndan oluur. Bunlar bitkisel retim ve hayvansal retimdir. Bu iki temel tarmsal retim dal ve hatta tanmlar arasndaki tek ayrm, kullandklar materyalin birinde hayvan tekinde ise bitki oluudur. (NIOSH-Agriculture, 2013)

TR63 Blgesi ilelerine ait 2012 yl bitkisel retim deerleri Tablo 1de hesaplanarak, ile baznda deikenler ile bitkisel retim deeri arasnda ilikilerin incelenmesi korelasyon analizleriyle gerekletirilmitir. Bitkisel retim deerleri ile sosyoekonomik deikenler arasnda negatif ve pozitif ynl ilikiler incelenmitir.

Gerekletirilen korelasyon analizleri sonucunda bitkisel retim deeri, ya bamllk oran ve okuma yazma bilmeme oran ile negatif ilikili iken, dier deikenlerle pozitif ilikilidir. Bitkisel retim deeri ile pozitif ilikili ve anlaml deikenler ise nfus younluu, boanma oran, ehirleme oran, okul ncesi derslik bana renci says, ortaretim derslik bana renci says, toplam tarm ekipman says, SGKya kaytl alan says ve sanayi siciline kaytl iyeri saysdr. Dolaysyla bitkisel retim deeri sosyoekonomik adan gelimi ilelerde fazla iken, daha az gelimi ilelerde dktr.

Nfusun temel ihtiyalarn karlamak iin tarmsal alanlar doru kullanmak ve verimli tarm yn-temlerini uygulamak nem tamaktadr. Dnya zerinde yaplan tarm ve tarmsal verim, coraf-yadan corafyaya deiiklikler gstermektedir. Bunun en nemli sebebi iklim koullar, farkl tarm politikalar, farkl sulama teknikleri ve gbreleme teknikleridir. (FAO, 2014) Az gelimi birok lkede tarm ve hayvanclk yaplan iftlikler ok kktr ve nadiren ticari amala kullanlr. Gelimekte olan lkemizde tarm sektr yllar ierisinde nemini nispeten kaybetmekte ve igc dnya genelinde olduu gibi hizmetler sektrne kaymaktadr. TR63 Blgesinde de bu durum Trkiye ile paralellik gstermektedir.

lin bitkisel retim potansiyeline uygun gelitirme projeleri hazrlamak ve/veya hazrlatmak, l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdrlklerinin grevleri arasnda yer almaktadr. (Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl, 2012) Gerekletirilen analizlerde TK verileri kullanlmaktadr. Birincil temel veri kaynak-

Tr63 Blgesi lelerde Bitkisel retim Deerleri

ile Sosyoekonomik Verilerin Korelasyon

Analizi

Giri

23

lar ise Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl (GTHB) l ve le Mdrlkleri, Ticaret Borsalar, Ya Mey-ve ve Sebze Hal Mdrlkleri, TMO, retici Birlikleri, Orman ve Su leri Bakanl, TAPDK, AYKUR, eker Kurumu, Anketler, Maliye Bakanl, T.C. Ziraat Bankas, Tarm Kredi Kooperatifleri Merkez Bir-lii, Trkiye Ziraat Odalar Birlii bayilerdir (la, Gbre, Yem, Tohum).

Tanm 1: Tarmda ekonomik hesaplar; tarm sektrnn ekonomik yapsn ortaya koyacak tarmsal retimin (tarma dayal sanayi dahil) girdi ve kt deeri, yatrmlar, tarmsal igc verimlilii, yara-tlan tarmsal gelirine ilikin bilgileri ve tarmsal fiyatlar iermektedir. (TK, 2012)

Tarmsal fiyatlar, tarmsal faaliyetlerle uraan kesimin satn alma gcnde ve ekonomik refahnda zaman iinde meydana gelen deimelere ilikin hesaplamalar yapabilmek amac ile TK tarafn-dan derlenmektedir.

Tanm 2: iftinin Eline Geen Fiyatlar (EF), iftinin rettii veya yetitirdii rnleri arac kullan-madan dorudan perakende veya toptan satmas ile oluan ve iftinin eline geen birim bana fi-yattr. Bu fiyata KDV dahil deildir.

Verinin Kapsam

Hesaplamalar, Trkiyedeki tm tarmsal iletmeleri kapsamakta ve 2012 yl verilerine dayanmakta-dr. EF, pazar kurulan il merkezi ile ile Tarm Mdrlnden aylk olarak web zerinden statis-tik Bilgi Sistemi (BS) ile derlenmektedir. EF formunda yer alan tarla rnlerine ait madde fiyatla-r reticinin tccar ve fabrikalara yapt toptan sat fiyatn, sebze ve meyve gruplarnda yer alan maddeler iin pazar kurulan ilelerde her ayn birinci ve ikinci haftas ile nc ve drdnc haftas ortalama pazar fiyatlarnn (perakende) yan sra, hal ve tccara yaplan toptan sat fiyatlarn, canl hayvanlarda ile hayvan pazar, tccar ve mezbaha kesim fiyatlarn ve hayvansal rnler iin de ile pazar, tccar ve fabrika alm fiyatlarn iermektedir.

Ya Meyve ve Sebze Hallerinden, Ticaret Borsalar ile retici Birliklerinden web zerinde tarmsal rnlerin aylk ilem miktar ve deerleri derlenmektedir.

Derleme Uygulamalar

Veri derleme sistemi: Tarmsal fiyatlar, her ayn 1 ile 25i arasnda oluan ortalama fiyatlar olarak aylk derlenmektedir. Dier hesaplamalarda dnemsel ve yllk veriler kullanlmaktadr.

Veri toplama ekli: Aylk olarak Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl ile mdrlklerinden internet zerinden web yoluyla derlenmektedir.

lke verilerinin dayana: Veriler, tarm sektryle uraan reticilere atfta bulunur.

Veri ileme: Trkiyenin tarmsal ekonomik hesaplar sadece Trkiye statistik Kurumu tarafndan i-lenmektedir.

Hesaplama Kurallar

Deer hesaplama: retim miktar ile fiyatn arpmndan elde edilen sat deerinin pazarlama oranlar ile arpmndan pazarlanan sat deeri elde edilir. le baznda EF ile retim miktarlarnn arplarak toplanmas ile her ilenin bitkisel retim deeri elde edilir. Ayrca korelasyon analizlerinde SPSS 20.0 programndan faydalanlmtr.

Tablo 1 verileri incelendiinde Hatay il merkezinin bitkisel retim deeri en yksek iken, Kahra-manmara ilinin Nurhak ilesinde en dktr. Sosyoekonomik adan gelimi blgelerde bitkisel retim deeri yksek karken, krsal olarak nitelendirilen pek ok blgede bitkisel retim deerleri dk kmaktadr.

Materyal ve Metot

24

le Bitkisel retim Deeri (TL)Hatay Merkez 451.099.810Krkhan 396.050.440Kahramanmara Merkez 360.287.540Kadirli 349.609.740skenderun 335.255.170Reyhanl 269.573.280Samanda 238.643.070Drtyol 228.963.040Osmaniye Merkez 227.299.070Pazarck 208.026.210Elbistan 206.246.790Erzin 191.992.870Afin 182.805.420Altnz 172.982.620Hassa 127.033.080Gksun 115.915.550Kumlu 101.572.640Dzii 86.540.940Sumbas 81.063.950Yaylada 74.384.940Trkolu 68.956.900Toprakkale 58.433.360alayancerit 57.352.660Andrn 49.304.530Belen 30.071.420Bahe 25.720.730Ekinz 20.141.150Hasanbeyli 16.855.470Nurhak 8.641.340Kaynak: TK verilerinden hesaplanmtr.

TR63 Blgesi lelerin Bitkisel retim Deerleri (2012 Yl)

Sosyoekonomik Deikenler Korelasyon Katsays P DeeriNfus younluu 0,638**

25

Sonu

SPSS paket programnda gerekletirilen korelasyon analizleri sonular Tablo 2de verilmitir. Bitkisel retim deeri, ya bamllk oran ve okuma yazma bilmeme oran ile negatif ilikili iken, dier dei-kenlerle pozitif ilikilidir. Bitkisel retim deeri ile pozitif ilikili ve anlaml deikenler ise nfus youn-luu, boanma oran, ehirleme oran, okul ncesi derslik bana renci says, ortaretim derslik bana renci says, toplam tarm ekipman says, SGKya kaytl alan says ve sanayi siciline kaytl iyeri saysdr. Eitim gstergeleri ile bitkisel retim deeri arasndaki ilikiler (okul ncesi derslik ba-na renci says hari) istatistiksel adan anlaml bulunmamtr. Genel olarak Tablo 2 incelendiinde, ekonomik koullarn bitkisel retim deeri zerinde etkili olduu sylenebilir.

almada kullanlan deikenler kalknma ile birebir dorudan ilikili veriler olup, sosyoekonomik a-dan kalknm ilelerde tarmdan elde edilen gelirin de yksek olduu grlmektedir. Az gelimi ile-lerde hem sosyal hem de ekonomik adan refah dzeyinin artmas, geim kaynann olumas ve i-sizliin azaltlmas iin modern tarm uygulamalar tevik edilmelidir. almada TR63 Blgesinin arazi yaps da gz nnde bulundurulduunda, belirli blgelerin sadece tarma elverili olduu grlmekte ve bu da bitkisel retim deerini etkilemektedir. Bunun yan sra, tarm arazilerinin paral olmas tarm-da olumsuz etkiler yaratabilecek risk faktr olmaktadr.

Kaynaka1. FAO. (2014). Analysis of farming systems. ubat 28, 2014 tarihinde Food and Agriculture Organization: http://www.fao.

org/farmingsystems/description_en.htm adresinden alnd

2. Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl. (2012). Bitkisel retim ve Bitki Sal ube Mdrl. ubat 28, 2014 tarihinde Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl: http://www.corum-tarim.gov.tr/index.php/subelerimiz/bitkisel-uretim-ve-bitki-sag-ligi-sube-mudurlugunun-gorevleri-74/ adresinden alnd

3. NIOSH-Agriculture. (2013). ubat 28, 2014 tarihinde United States National Institute for Occupational Safety and Health: http://www.cdc.gov/niosh/topics/agriculture/ adresinden alnd

4. TK. (2014). Trkiye statistik Kurumu. ubat 28, 2014 tarihinde TK: http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001 adresinden alnd

5. Wikipedia. (2014). Tarm. ubat 28, 2014 tarihinde Wikipedia: http://tr.wikipedia.org/wiki/Tar%C4%B1m#cite_note-3 adresinden alnd

26

DOAKA 2011 yl alma Program uyarnca, 31 Ekim 2011 tarihinde Tarmsal Sana-yinin Gelitirilmesi Mali Destek Program kapsamnda KOB tanmna uyan gerek veya tzel kiiler (iletmeler) ile tarmsal amal kooperatif ve birliklere (Yalnzca ncelik 2 ve 3e bavurabilirler) teklif ars ilanna klmtr.

Son bavuru tarihi ise 30 Aralk 2011 olarak belirlenmitir.

Programn Genel Amac;

Tarma dayal sanayi ve gda sanayi iletmelerinin,

Ulusal ve uluslararas pazarlarda talep edilen standartlara uygun retim, rn eit-lilii, pazarlama ve sat uygulamalar gelitirebilmelerine ynelik olarak

Ar-Ge ve yenilik ieren, Kapasite ve istihdam artrc projelerle desteklenmesi,

TR63 blgesinde tarmsal sanayinin gelimesine katk salanmasdr.

Programn ncelikleri;

Programn genel amac erevesinde aadaki ncelikler belirlenmitir:

ncelik 1: Tarm sanayi ve gda sanayine ynelik makine, ekipman ve malzeme re-ten iletmelerin desteklenmesi.

ncelik 2: Tarm rnlerinin ulusal ve uluslararas pazarlarda talep edilen standart-lara uygun olarak ilenmesi, paketlenmesi, depolanmas ve pazarlanmasnn des-teklenmesi.

ncelik 3: Tarma dayal sanayi ve gda sanayinde Ar-Ge ve yenilie dayal yeni rn-lerin gelitirilmesi.

Programa 10.000.000 TL kaynak ayrlm olup, proje bana destek tutar asgari 40.000 TL, azami 300.000 TL olarak belirlenmitir.

30.12.2011 tarihi saat 17:00 itibariyle Tarmsal Sanayinin Gelitirilmesi Mali Destek Program kapsamnda 4 ge teslim olmak zere toplam 128 proje bavurusu aln-mtr. Sz konusu 128 bavuru ile 26.768.893,24 TL kaynak talep edilmitir.

Yaplan deerlendirmeler sonucu 35 proje destek almaya hak kazanmtr. Baarl olan bu 35 projeye 6.393.509 TL kaynak tahsis edilmitir.

Bltenimizin bu saysnda blgemizin nemli sektrlerinden biri olan tarm sektr ele alnmtr. Bu kapsamda 2011 ylnda gerekletirdiimiz 2011 Yl Tarma Dayal Sanayinin Gelitirilmesi Mali Destek Programn (TSA) ve saylarla programn baarsn sizlere tamay istedik.

2011 Yl Tarma Dayal SanayininGelitirilmesi Mali Destek Program

27

BAVURU BAARILI

Hatay

le Adet Talep Edilen Destek Miktar Adet2 Tahsis Edilen Destek MiktarAltnz 3 603.324,04 0 0,00Antakya 20 4.994.697,03 6 1.280.919,00 Belen 4 803.775,65 1 101.675,00 Drtyol 3 752.344,29 0 0,00 Erzin 5 1.245.391,48 1 77.525,00 Hassa 2 317.000,00 0 0,00 skenderun 9 1.097.964,50 1 162.325,00 Krkhan 2 393.000,00 1 89.000,00 Kumlu 0 0,00 0 0,00 Reyhanl 1 300.000,00 1 252.320,00 Samanda 1 155.152,50 1 132.625,00 Yaylada 10 919.500,00 0 0,00 TOPLAM 60 11.582.149,49 12 2.096.389,00

BAVURU BAARILI

Kahram

anmara

le Adet Talep Edilen Destek Miktar Adet2 Tahsis Edilen Destek MiktarMerkez 12 1.915.481,95 6 936.210,00 Afin 2 194.129,25 1 72.000,00 Andrn 0 0,00 0 0,00 alayancerit 3 574.339,03 0 0,00 Ekinz 0 0,00 0 0,00 Elbistan 4 872.796,67 1 249.850,00 Gksun 0 0,00 0 0,00 Nurhak 0 0,00 0 0,00 Pazarck 5 1.129.310,96 0 0,00 Trkolu 1 300.000,00 0 0,00 TOPLAM 27 4.986.057,86 8 1.258.060,00

60

Bavuru

Baarl

Proje Bavuru ve Baarlarnn llere Gre DalmBa

vur

u Sa

ys

60

27

8

41

1512

50403020

Hatay Kahramanmara Osmanye

100

28

BAVURU BAARILI

Osm

aniye

le Adet Talep Edilen Destek Miktar Adet2 Tahsis Edilen Destek MiktarMerkez 24 5.801.520,42 9 1.615.372,00 Bahe 4 1.129.338,97 2 503.405,00 Dzii 2 600.000,00 0 0,00 Hasanbeyli 0 0,00 0 0,00 Kadirli 9 2.093.073,50 2 411.145,00 Sumbas 0 0,00 0 0,00 Toprakkale 2 576.753,00 2 509.138,00 TOPLAM 41 10.200.685,89 15 3.039.060,00

1400000

1200000

Antakya

6Adet

Tahss Edlen Destek Mktar

Yzde

1.280.919,00

61,10% 4,85% 3,705% 7.74% 4,25% 12,04% 6,33%

?? ?? ?? ?? ?? ??

1 1 1 1 1 1

Belen Erzn skenderun Krkhan Reyhanl Samanda

1000000

800000600000

400000

2000000

Hatay l Baarl Proje Bavurular ve Bte Toplamlar Dalm

Tahs

s Ed

yen

Bt

e

1000000800000600000400000200000

0

Adet Tahss Edlen Destek Yzde

Merkez 6 936.210,00 74,42%

5,72%

19,86%

72.000,00

249.850,000

1

1

Afn

Yzde

Kahramanmara l Baarl Proje Bavurular ve Bte Toplamlar Dalm

Tahs

s Ed

yen

Bt

e

29

140

Hatay

Bavuru

Baarl

60

12 8 15 35

27 41 128

Kahramanmara Osmanye TR63

120100806040200

60

128

35

1227 41

158

Proje Bavurular ve Baarl Saylar Dalm

Tahs

s Ed

len

Bt

e

47%

33%

20%Osmanye

3.039.060,00

Kahramanmara1.258.060,00

Hatay2.096.389,00

llere Gre Tahss Edlen Bte Says

Osmanye l Baarl Proje Bavurular ve Bte Toplamlar Dalm2000000

1500000

1000000

500000

0Merkez Bahe Kadrl Toprakkale

Adet

Yzde

Tahss Edlen Destek Mktar

9 2 2 2

Tahs

s Ed

yen

Bt

e

1.615.372,00 503.405,00 411.145,00 509.138,00

53,15% 16,56% 13,53% 16,75%

30

Baarl Projeler

31

Tematik Tarm Mzesi

Aydn TFEK

Hatay l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdr

DOAKA tarafndan ilan edilen 2011 Yl Tarma Dayal Sanayinin Gelitirilmesi Mali Destek Program kapsamnda Hatay l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdrl tarafndan projelendirilen Tarmsal Kltrel Mirasmzn Tarih erisindeki Seyri Tematik Tarm Mzesi gemiten gnmze tarmn deiimine tanklk etmemizi salyor.

Hatay l Gda Tarm ve Hayvanclk Mdr Sayn Aydn Tfeki Tematik Tarm Mzesi projesini bl-tenimiz iin anlatt.Tarihten gnmze sevgi, bar ve hogr kenti olarak tannan Hatay ili, gelien ekonomisi ile far-kndalk oluturmaya balamtr. Bu topraklar, birok canlnn anavatan ve hayat kaynadr. Ge-miten alnan bu miras, tarm ilimiz iin ekonomik ve sosyal bakmdan en nemli sektrlerden birisi yapmaktadr. Bu corafyada birok medeniyetin oluumu ve hayatiyetini devam ettirmesinin teme-linde de bu olgu vardr.limizin tarm kltr, toprak yaps, iklim ve dier doal koullar rn deseninde eitlilie, hasatta erkencilie, ikinci rn yetitirilebilmesine imkn vermektedir. Bu artlarda yln drt mevsiminde retim yapmak mmkndr. zellikle meyve, sebze ve zeytinlik alanlar, Trkiye ortalamalarnn ok zerindedir. Tarmsal faaliyetlerin en eski merkezlerinden birisi olan limizde tarmn yaad srelerin ve ta-rmdaki kltrel materyallerin mmkn olabildiince gelecek kuaklara aktarlmas ve gerek makine gerekse basit alet benzeri materyallerin toplanmas ve sergilenmesi amacyla Tarmsal Kltrel Mi-rasmzn Tarih erisindeki Seyri Tematik Tarm Mzesi projesi hazrlanmtr. DOAKA tarafndan Turizm Altyapsnn Gelitirilmesi Kk lekli Altyap Mali Destek Program 2011 Yl Proje teklif arsnda kabul edilmi olan proje Reyhanl Belediyesi ve l zel daresi ortakl ile baarl bir ekil-de tamamlanmtr.

32

Gemile imdiki yaam arasnda ba kurmak, sergilenen objelerle insanlar arasnda kpr kurarak, objelerin onlarn yaants ile btnlemesini salamak projenin hedefleri arasndadr. Ayrca tarm-la ilgili kltrel ve tarihsel deer tayan materyallerin toplanarak muhafazas salanarak sergilen-mesi ve eitimde kullanlmas, byk bir tarm kltr zenginliine sahip olan blgemizde, mevcut olan pek ok tarm materyalin rneklerinin muhafaza altna alnmasn hedeflemitir.Mzede kapal sergi alan olarak mlkiyeti hazineye ait ve Bakanlmza tahsisli, Gndz caddesin-de bulunan 90 metrekarelik bir dnem lojman olarak kullanlm ancak son dnemde atl durumda olan tek katl yap eski mimarisine uygun tadilat edilerek hazrlanmtr. Bina ierisinde 1 adet kapal ve 4 adet ak sergi salonu bulunmaktadr. Mekn dezavantajl grup olan engellilerinde kolaylkla zi-yaret edebilecei fiziki artlarn dezavantajl gruba ynelik ayarlanmtr.Sergilenmek zere toplanlan 198 adet materyal l Mdrlmz personellerinin kylerde gerek-letirdikleri bilgilendirme ve saha almalar ile toplanmtr. Tespit edilen materyallerden sergi-lenmeye uygun olanlar komisyon tarafndan seilmi daha sonra bakm ve onarmdan geirilmi ve sergilenmektedir.Sergiledikleri gemie ait eserlerle, lkelerin ulusal deerlerinin olumasna nemli katklarda bu-lunan mzeler, ayn zamanda etkin katlm ve kalc renmeyi salayan eitim kurumlardr. Mze-mizin ehir merkezine ve ziyareti alanlarna yakn olmas nedeni ile zellikle aileleri ile park ziyaret eden ocuklarn, rencilerin ilgisini ekecei dnlmektedir. Ziyaretler srasnda tarmdaki ge-mi tarihin yanstlmas ve grsellik katlarak hissettirilmesi ile yaadmz ehrin grsel-kltrel yapsna farkl bak as kazandrma salanacaktr. limizin en nemli sektrlerinden olan tarmn gemiinin mzede sergilenmesi, gemiteki tarm kltrnn tantlmas ve kltr hayatmza zenginlik katmas asndan byk deer tamaktadr. Henz ziyarete almayan Tarm mzesi ile gemite kullanlan ve gnmzde kaybolmaya yz tutan ok saydaki farkl tarm alet ve makinelerinin, hem gelecek nesillere aktarlmasn hem de korunma-lar salanacaktr. Bu nedenle projemizin ilimize ve blgemize hayrl olmasn dilerim.

33

M. Nuri ULU

Ali VURAL

Sezen ZEYTNOLU

Kooperatif Bakan

Bakan Yardmcs

Narenciyede Byk Adm

DOAKA tarafndan ilan edilen 2011 Yl Tarma Dayal Sanayinin Gelitirilmesi Mali Destek Program kapsamnda S.S. Erzin Ernar Tarmsal Kalknma Kooperatifi tarafndan projelendirilen Sarartma Odas ve Souk Hava Muhafaza Deposu projesi ile Erzinde narenciye reticilerine daha fazla katma deer saland.

S.S. Erzin Ernar Tarmsal Kalknma Kooperatif Bakan Sayn M Nuri Ulu, kooperatif faaliyetlerini ve DOAKAdan alnan mali destekle hayata geirilen proje hakknda bilgi verdi. Ernar Kooperatifinin 1977de kurulan ve 500 ortakl bir kurulu olduunu belirten Ulu, Kooperatifin narenciye, meyve, sebze paketleme ve pazarlama faaliyetlerini yrtmekte olduunu belirtti. le ekonomisine yn veren Erzin narenciyesinin Trkiyeye ihracatna katksnn 300 milyon dolar ol-duunu ve Trkiye retiminin %14n karladna dikkat eken Ulu, ulusal ve uluslararas pazar-larda talep edilen standartlara uygun narenciye retimini salamak, rnn raf mrn artrmak, narenciye reticilerine daha fazla katma deer yaratmak, narenciyenin ge turfanda olarak tketiciye sunulmasn salamak, kooperatifin kapasitesini artrmak ve bunlarn sonucu olarak da blge ve lke ekonomisine katk salamak amacyla bu projeyi hazrladklarn ifade etti. Blgenin temel ekonomik faaliyeti olan tarmsal ekonominin rekabet gcnn artrlmas ve blgede tarmsal sanayinin gelimesine katk salayan projeyle sarartma odas ve souk muhafaza odalar yaptklarn dile getiren Ulu, toplam proje btesinin 144.650,00 TL olduunu DOAKAnn projeye desteinin 72.325,00 TL olduunu belirtti.

34

Tesisin Hatayda kurulan ilk narenciye paketleme tesisi olduuna dikkat eken Ulu, tesisin yllk kapa-sitesinin 20 bin ton olduunu belirtti.DOAKAnn vermi olduu hibe destei ile hayata geirilen projeyle 400 tonluk souk hava ve sarartma deposuna sahip olduklarn dile getiren Ulu, proje ncesi sarartma odalarnn 200 ton narenciye aldn ve 5 gnde (72-120 saat) ilendiini, proje sonrasnda yaplan sarartma odalar ile 200 ton narenciyenin 2 gnde (48-72 saat) ilendiini ve kapasitenin %250 kat arttn ve bu sarartma odalarnn souk hava deposu olarak kullanldn da ise rnn bekleme sresinim %400 arttrdn ifade etti. Ulu ayrca tesisin her yl narenciye sezonunda bin kiiye istihdam saladn da dile getirdi.

Souk hava depolarnn narenciyenin % 50 daha deerlenmesine imkan sunduunu belirten Ulu, Depolanmayan meyve her zaman risk altndadr. Bu riski ortadan kaldrmann tek yolu da souk hava depolardr. DOAKAnn % 50 hibe desteiyle yaptmz iki adet souk hava ve sarartma depo-su sayesinde ortaklarmzn meyvesini gvence altna alnm olduk. Bu depolarn daha da artmasn ve DOAKAnn desteinin devam etmesini temenni ederiz ve projenin hayata geirilmesine imkan sunan Hatay Valimiz Sayn M. Celalettin Lekesize, lemiz Kaymakam Sayn skender Yndene ve tm DOAKA alanlarna itenlikle teekkr ederiz. dedi.

Tr63 Blgesi lelerde Bitkisel retim Deerleri

ile Sosyoekonomik Verilerin Korelasyon

Analizi

35

Hseyin NERAfin le Gda, Tarm ve Hayvanclk Mdr

Afin Srk Domatesle Tant

DOAKA tarafndan ilan edilen 2011 Yl Tarma Dayal Sanayinin Gelitirilmesi Mali Destek Program kapsamnda Afin le Gda, Tarm ve Hayvanclk Mdrl tarafndan projelendirilen Afin Srk Domatesle Tanyor projesi ile birim alanda 3 kat verim elde edilmitir.

Afin le Gda, Tarm ve Hayvanclk Mdr Sayn Hseyin nerle DOAKAdan alnan mali destek-le hayata geirilen proje hakknda konutuk. Afin blgesinde domates retiminin yaygnlatrlmas, rnlerin verim ve kalitesinin artrlmas iin modern tarm tekniklerinin kullanlmas, satlarn artrlmas iin neriler gelitirilmesi ve buna uy-gun bir pazarlama plannn gelitirilmek amacyla projeyi hazrladklarn dile getiren ner, blgede alternatif tarm tekniklerinin yaygnlatrlarak iftilerin gelir dzeylerinin arttrlmasna imkan sa-landn dile getirdi. ner, ayrca blgedeki iftilerin arazisinin kk ve blgenin dalk yapsndan dolay paral tarm arazilerinin bulunmasndan dolay iftilerin uygun bir rn deseni seemediini ifade ederek Par-al arazilerde verimli bir rn planlanmas yaplamamaktayd. Yetitirilen rnler miktar olarak az olduu iin pazarlanmasnda sorunlar kmaktayd. Tarla rnleri yetitirmek iin yeterli byklkte arazisi olmadndan, toprak ileme, tohum ekimi, gbreleme, zirai mcadele gibi ilerde tarm ma-kineleri kullanamyordu. Bu durum maliyeti artryor ve rn miktarnda bir art salanamad iin rn deseni seiminde zorluklar ortaya kyordu. Bu proje ile mevcut rnlerden daha verimli bir rn yetitirilerek paral araziler retime dahil edilmitir dedi.

Proje btesinin 60,000 TL olduunu ifade eden ner DOAKAnn projeye desteinin 45,000 TL ol-duunu belirtti.

36

Projeyle rn miktarnn arttna dikkat eken ner lemiz artlarn da 1 dekar yer domatesinden 3-4 ton domates alnrken srk domates yetitiriciliinde 9-10 ton rn alnmtr. Elde edilen rnlerin pazar deeri yksek, raf mr uzun ve has-talk ve zararllarla mcadelesi daha kolaydr. 20 adet iftimize 1er dekarlk srk domates baheleri kurularak dekardan 9ar ton verim elde edilmitir. Bir sonraki yl iftilerimizden 77 tanesi srk domates yetitiriciliine devam etmitir. retilen bu domatesler Kahramanmara Afin Elbistan ve Kayseri Pnarba ve Sarz ilelerinde satlmtr. dedi.

ner, gerekletirilen projeyle 10 kyde 2er iftiye 1er dekar rnek srk domates bahesi kurdukla-rn ve ky ve krsal alanda yaayan 1845 ya aras 30 bayan ve 1858 ya aras 30 erkee modern tarm teknikleri konusunda eitimler verdiklerini ifade etti. Eitimlerle ile yeni retim tekniklerini kullan-mak isteyen ve srk domates yetitiricilii konusunda bilgili iftilerin saysnn arttrldn belirten ner srk domates yetitiriciliinde i gc eksiklii probleminin de giderildiini syledi. Akta srk domates yetitiriciliinin lkemiz iin rneklerinin snrl olduuna dikkat eken ner, Bu tarz retimde ama, birim alanda ihracata uygun rn elde ederek pazar deeri daha yksek ve daha kaliteli rnleri piyasaya sunmaktr. Bu proje ile Afin ilesinde yksek verimli srk domates iftilere tantlmtr dedi.

reticinin Modern retim Teknikleri ve

Teknoloji Kullanm ile retim Kapasitesi Artt

gc eksiklii giderildi

37

Metin NALFirma Sahibi

Eshab- Kehf den Yaylan Lezzet

Ajansmzn 2011 ylnda kt Tarma Dayal Sanayinin Gelitirilmesi Mali Destek Program kapsamnda gerekletirilmi olan Eshab- Kehf ehrinden Yaylan Lezzet projesi hakknda Proje Koordinatr Sayn Metin nalla yaptmz grme sonucunda firmann kurulu hikayesini ve mali destek programnn kendilerine salad katk hakknda bilgi aldk.

lk Admlar

malathaneden Fabrikaya

Afin-Elbistan blgesinde aman olarak bilinen ve youn olarak kahvaltlarda ekmee srlerek ye-nilen, yemeklerde sos olarak kullanlan bu yresel rn neden tm Trkiyeye tantmayalm, hatta mmknse nn snr dna tamayalm diyerek ilk adm attk. Afin AMAN, 2007 ylnda geleneksel yntemlerle, bilek gcyle retim yaptmz mtevaz tesisle pi-yasaya giri yapt. lk balarda hedefimiz Afin lemizde sat yaparak bymekti. Ardndan limizin di-er ilelerinden bizi duyanlarn siparilerini almaya baladk ve il apnda satlarla bymeye baladk.

Markamz il dnda da tannmaya baladnda, Trkiyenin birok noktasndan gelen taleplere ma-nuel yntemlerle altmz tesisimizde yetiemez olmutuk. Artk bir sonraki adm olan retim kapasitemizi arttrmak kanlmaz olmutu. Bu noktada finansman problemleri nedeniyle yatrma balayamadmz bir dnemde DOAKA desteklerinden haberdar olduk. Sk bir alma ile gerek-letirdiimiz projemizin kabul ile artk ulusal bir marka olma yolunda emin admlarla ilerlememiz iin bir engel kalmamt.u anda DOAKA destei ile yaptmz yatrm sonucunda blgenin en hijyenik ve tam otomatik retim yapan gda tesislerinden birine sahip olmann gururunu tayoruz.

38

lk andan beri hayalimiz olan Afinin yresel bir lezzetini tm dnyaya tantma fikri; DOAKA des-teiyle geree dnm ve retimde yaadmz sorunlar zmlenerek ok daha byk admlar iin bizi hazrlamtr. Artk yeni bir sipari geldiinde yetitirebilir miyiz acaba diye dnmyoruz. Hatta yeni pazarlara alarak mteri kitlemizi geniletmek iin tm enerjimizi pazarlama ve tant-ma ayryoruz. Markamzn tantm iin fuarlara katlyor, rn eitliliini arttrmak amac ile Ar&-Geye yatrm yapyoruz.

Afin AMAN; ilemizin ulusal anlamda bilinen ilk ve u an itibariyle tek markas olarak yoluna emin admlarla devam ediyor. Farkl paket boyutlar ve yeni rnler ile nmzdeki dnemde farkl mte-ri kitlelerine ulaarak bilinirliimizi arttrmak ve istihdammz gelitirerek ilemize daha byk katk salamak hayali ile gelimeye devam edeceiz. Yresel bir rnn ulusal anlamda pazarlanmas hayalinin gereklemesine verdii desteklerle yar-dmc olan DOAKA sayesinde blgemiz kalknyor. Bu katks nedeniyle DOAKAya teekkrlerimi-zi sunarz.

Hayaller DOAKA ile geree dnd

Afinin lk Ulusal Markas ile Dou

Akdeniz Kalknyor

39

Nurettin GKKAYAFabrika Mdr

Teknoloji ile Yaratlan Fark

Ajansmzn 2011 ylnda kt Tarma Dayal Sanayinin Gelitirilmesi Mali Destek Program kapsamnda gerekletirilmi olan Modern Teknolojiden Yaralanarak rn Kalitesini, rn eidini Arttrmak ve retimde Srdrlebilirlii Salama projesini Sayn Nurettin Gkkaya bltenimiz iin deerlendirdi.

Osmanlolu Gda Sanayi ve Tic. Ltd. ti. stanbul merkezli bir firma olup Osmaniyeye 2002 ylnda temeli atlan ve blgenin en byk kuruyemi ve yer fst ileme fabrikasdr. Toplam 8000 m alana yaylan retim ve depolama tesisimiz gerek lkemizin gerekse dnyann gda konusunda gstermi olduu hassasiyetle 2 yl gibi bir srede bitirilerek faaliyete almtr. Halen firmamzn rnlerinin byk blm bu tesiste retilmektedir. Yllk yaklak 1.000 ton yer fst, 100 ton ayiei ekirdei ve 80 ton kabak ekirdei ilenmekte, 200 ton ekerleme (lokum,cevizli sucuk) retilmektedir. Firma-mzda stanbul merkezle birlikte yaklak 200 kii istihdam edilmektedir.

Firmanz bize ksaca tantabilir misiniz?

Osmanlolu gda DOAKA ile 2011 ylnda tanmtr. eitli nedenlerden dolay 2011 ve 2012 yllarnda destek alamadk. 2013 ylnda DOAKA mali destek bavurusunu akladnda Modern Teknolojiden Yararlanarak rn Kalitesini rn eidini Arttrmak ve retimde Srdrlebilirlii Salamak proje-siyle tekrar bavurumuzu yaptk. Bavurumuz uygun bulundu ve destek almaya hak kazandk

DOAKA ile ibirliiniz nasl balad?

40

Bu proje sayesinde retimin modernize edilmesi, gda gvenlii ve retimdeki verimlilik art iin otomatik renk ayklama makinesi, paketleme makinas, yer fst krema makinas, vakumlama ma-kinesi ile rnleri stoklamak ve sevkiyatn yapmak amacyla ise forklift satn aldk. Projeyle retimi modernize edip gda gvenlii ve rn kalitesini ve eidini artrdk. retimdeki verimlilik art ile retim maliyetlerini drdk, retim hattn daha kontroll ve salkl bir yapya kavuturarak fire orann azalttk. Bu durum kapasitemizde % 50, satlarmzda % 25 art yaratt. Proje kapsamnda satn alnan renk ayklama makinesi sayesinde yerfstnn rn kalitesi artt, paketleme ve vakum-lama makinas ile mevcut ve yeni rnler markal bir ekilde ambalajlanarak rnlerin raf mr uza-tld. Yerfst krema makinasyla katmadeeri olmayan kk taneli yerfstna katmadeer sala-narak tketime sunuldu. DOAKAya desteklerinden dolay ok teekkr ederiz.

Bu proje size neler kazandrd?

41

Bilgehan BAYRAM

Destekli Bir Adm

DOAKA tarafndan ilan edilen 2011 Yl Tarma Dayal Sanayinin Gelitirilmesi Mali Destek Program kapsamnda Toprak St Mamlleri tarafndan projelendirilen Blgedeki Tek St Tozu malat Fabrikasnda Kurutma Kulesi Modernizasyonu ile rn Kalitesinin ve Uluslararas Pazarda Rekabet Gcnn Artrlmas projesi ile iletmenin modernizasyonu salanarak kapasitesi arttrld.

Toprak St Mamulleri Sanayi ve Ticaret A..

Toprak St Fabrika Mdr Sayn Bilgehan Bayram ile DOAKAdan alnan mali destekle hayata ge-irilen proje hakknda konutuk Toprak St olarak 2007 ylnda baladmz kurutma tesisimizin inaat ve montajn 2009 ylnda tamamlayarak blgedeki ilk st tozu fabrikamz faaliyete geirdik. ncelikle ne i yaptmzdan ve rnlerimizden ksaca bahsetmek istiyorum. Blgedeki ilk ve tek st tozu reticisiyiz ve blge iin stratejik nemi olduka yksek olan iki rnmz var, bunlar st tozu ve peynir alt suyu tozu. St tozunun neminden ksaca bahsedecek olursak, stn dnemsel olarak fazla geldii zamanlarda zellikle mandralarn kapasitelerinin zerinde gelen st miktarlar depolanamad iin zor artlar oluturmaktadr. Bu zor dnemler st fiyatlarna da d olarak yansmaktadr. St tozu tesisi ola-rak stn bol olduu bu dnemlerde aldmz stleri sl ilemler ile kurutarak st tozuna dntr-mekteyiz. Kurutma ilemi sayesinde, dier st rnlerine gre daha uzun bir raf mr ve daha kolay bir saklama-depolama ekli elde ediyoruz. . St tozu; st rnlerinde, ikolatada, biskvide, pastac-lkta, frnclkta ve daha bir ok gda sektrde hammadde olarak talep grmektedir. Hal byle olunca stn fazla gelen miktar st tozu olarak ilenmekte ve deerini korumaktadr.

Firmanzn kuruluundan ve faaliyetlerinden bahseder misiniz?

42

kinci rnmz olan peynir alt suyu tozunun nemi gda sektrnde ge fark edilmitir. nceki dnemlerde atk olarak grlen peynir alt suyu, besin ve fonksiyonel deeri kefedildikten sonra gda sektrnde eitli alanlarda kullanlmtr. Peynir reticilerinden tedarik ettiimiz bu su, peynir retimi srasnda aa kan bir rndr. Protein ve laktoz ierii bakmndan olduka zengin olan bu suyu mandralar maalesef deerlendirememekte ve atmaktadr. Biz bu suyu toplayarak tesisleri-mizde ileyerek peynir alt suyu tozu haline getirmekteyiz. Bylece, topraa atlan peynir alt sularn ileyerek evrenin korunmasna destek olurken katma deeri yksek olan bir rn elde etmekteyiz. retimimizden ksaca bahsedecek olursak, kurutma ilemi prensip olarak suyun sl ilem ile uzak-latrlmas anlamna geliyor. Aslnda basit bir fizik gibi grnyor olsa da prosesi olduka zor. Bulun-duumuz blgedeki hava koullarnda nem oran olduka yksek, haliyle kurutma ii de bu blgede olduka zor, nk rnlerimizde nem miktar belli bir deeri gememelidir. Nem miktarnn art hem kapasiteyi drr hem de rnlerin kalitesini olumsuz etkiler, dolays ile mevcut makine par-kurunun ve kullanlan teknolojinin bunlar tolere etmesi gerekmektedir.

Kuruluumuzdan bu yana rnlerimize olan taleplerin, gerek yurt ii gerek yurt d pazarlarnda gi-derek artmakta olduunu, mevcut makine parkurumuz ve kapasitemiz ile bu talepleri karlamada glk ektiimizi grdk. Elimizdeki hammadde ve imkanlar daha iyi deerlendirebilmek, artan talepleri karlayabilmek iin retim hattmzda ilave makine ekipmanlar ile modernizasyon al-malar yapmamz gerekiyordu. Bu nedenle bu projeyi hazrladk.

DOAKA destei kapsamnda aldmz ekipmanlar ile retim hatlarmz revize ederek tesisimizi modernize ettik. Aldmz son teknoloji pskrtme niteleri, nem alma cihaz, hava kilitleri ve di-er ekipmanlar ile kapasitemizi arttrdk. rnlerimizde dnya standartlarnda yksek kalitelere ularken ihracatta % 50 art saladk. Bugn 10 lkeye ihracat yapmaktayz. Kapasitemizdeki art, ileyebildiimiz st ve peynir alt suyu hammadde miktarn da arttrd. Bu sayede nceden ileyeme-diimiz fazla gelen hammaddeleri artk ileyebiliyor katma deeri yksek rnler haline getiriyoruz. Hem yurt ii hem yurt d pazarnda rekabet koullarmz iyiletirerek, hem blgemize hem de lke ekonomisine fayda salamaktayz.

DOAKA Mali Destek Program kapsamnda hazrlam olduunuz

proje hakknda bilgi verir misiniz?

Destein firmanza salad katma

deerden bahseder misiniz? Projeyle

iletmenizde retim ve ihracat art oldu mu?

43

DOAKAnn blgede yapm olduu almalar nasl deerlendiriyorsunuz?

DOAKA ve yetkililerine desteklerinden dolay teekkrlerimizi sunuyoruz. DOAKAnn blgedeki bu destekleri sayesinde verimliliin ve retilen rnlerin katma deerinin artmasyla iletmelerin yurt d pazarlardaki rakipler karsnda rekabet gcnn artacan, blge ekonomisinin ve lke ekonomisinin glenmesine fayda salanacan dnyoruz.

Firmanzn 2014 yl hedefleri nelerdir?

Sradaki hedeflerimiz arasnda rn eitliimizi arttrmak var. Yine gda endstrisinin ham-maddeleri arasnda talep gren st ve peyniralt suyunun temel bileenleri olan protein ve lak-toz konsantresi retimi konusunda yatrm yapmak istiyoruz. Konu ile ilgili aratrmalarmz ve almalarmz sryor.

44

Bozkurt

Fstklk

Uluslararas Standartlarda Bir Marka

2011 ylnda gerekletirdiimiz Tarma Dayal Sanayinin Gelitirilmesi Mali Destek Programnn yararlanclarndan olan Bozkurt Fstklk Gda rnleri San. Tic. Ltd. ti. tarafndan hayata geirilen Gda Sanayinin Modernizasyonu ve Kapasite Artrm projesi tarm sanayisinde modernizasyonun nemini aklayan baarl rneklerden biridir.

1965 ylnda Hamza Bozkurt tarafndan kurulan firma yer fst ve yan rnleri retimi ile balam olup yllar ierisinde yresel bir ahs firmasndan bir markaya dnmtr. Kaliteden dn verme-den hem yurtii hem yurtd pazara hizmet sunan firma yllar ierisinde 300 m2 kapal alandan 12 dnmlk arazi zerinde 2,5 dnm kapal alanda retim yapan bir irket haline gelmitir. piyasaya ynelik retim faaliyetlerini Bozkurt Fstklk ve Fstk Diyar markalar ad altnda srdrmekte olup son sistem, yksek kapasiteye sahip ileme makinalaryla glendirilmi, ok sayda alanyla bu sektrde kaliteli rnler sunmay ilke edinmitir. Kaliteye verdii nemle firma ISO:9001:2008 ve ISO 22000 (HACEP) sertifikalarn almtr.

Firmann Profili

45

DOAKA Destei ile Byk Bir Adm

Uluslararas standartlar yakalam bir marka

2011 ylnda irketin modernizasyonu iin DOAKA ile Tarma Dayal Sanayinin Gelitirilmesi Mali Destek Program kapsamnda ibirlii iine giren firma proje kapsamnda modernizasyona giderek makine parkn geniletmitir. Osmaniye ilinde bulunmayan ve blgede ilk olma zellii olan bir adet Sortex Optik seme makinesi alnm ve bu makine ile blgedeki rn ilenebilir seviyeye gelmi ve ilenecek rnlerin ayn seviye, boyut ve renkte olmas salanarak rn kalitesinde art salanm ve uluslararas standartlara uygun ekilde ayklama yaplmaya balanmtr. Bunun yan sra firma yeni konveyr bantlar, rn bekletme ve temiz rn silolar ile mekanik uvallama makineleri gibi nemli yatrmlar gerekletirmi ve bunun sonucunda retim hznda da nemli bir art salamtr.

Makine parkndaki bu geliim sayesinde rnn insanla temas minimuma indirilmi, hijyenik ve kombine ekilde srekli retim yaplmas mmkn hale gelmitir. Maliyetlerin dmesini salayan bu gelime ile firmadan alm yapan blgedeki KOBler de daha dk maliyetli hammadde alm ansn yakalam ve blge iin bir art deer olumutur.

46

Rportaj

47

Sava ZGRSOYTKDK Hatay l KoordinatrR

PORT

AJ

Tarm ve Krsal Kalknmay Destekleme Kurumu Hatay l Koordinatr Sayn Sava zgrsoy il eyaptmz grmede IPRAD Program ve TKDK destekleri hakknda bilgi aldk

TKDK l Koordinatrl ilimizde ne zamandan beri faaliyet gsteriyor?

IPARD nedir? Amalar nelerdir?

Tarm ve Krsal Kalknmay Destekleme Kurumu (TKDK), 4 Mays 2007 tarih ve 5648 sayl Kanunla ku-rulmutur. Bu kapsamda l Koordinatrlmz 2008 ylnda faaliyetlerine balam, Avrupa Birlii Komisyonunun gerekletirdii akreditasyon ve yetki devri srecini 29 Austos 2011 tarihi itibariyle baar ile tamamlayarak IPARD desteklerini kullandrmaya baladk.

IPARD, Avrupa Birlii (AB) tarafndan aday ve potansiyel aday lkelere destek olmak amacyla olutu-rulan, Katlm ncesi Yardm Aracnn (Instrument for Pre-Accession Assistance-IPA) Krsal Kalknma bileenidir. IPARD, Avrupa Birliinin Ortak Tarm Politikas, Krsal Kalknma Politikas ve ilgili politi-kalarnn uygulanmas ve ynetimi iin uyum hazrlklarn ve bu kapsamda politika gelitirilmesini desteklemeyi amalamaktadr. IPARD desteinin 2007-2013 dnemini ieren ok yll Krsal Kalknma Program kapsamnda uy-gulanmas gerekmektedir. Bu srete Avrupa Komisyonu ve Trkiye Cumhuriyeti tarafndan birlikte finanse edilecek destek programlar uygulanacaktr.

IPARD Programnn AmacAvrupa Komisyonu tarafndan 25 ubat 2008 tarihinde onaylanan Krsal Kalknma (IPARD) Progra-m; Trkiyenin katlm ncesi dnemdeki ncelikleri ve ihtiyalarn dikkate alarak, srdrlebilir kalknmay salamak iin kapasite oluturmay hedeflemekte, iletmeleri AB standartlarna ykselt-meyi amalamaktadr.

48

Tarm sektrnn srdrlebilir modernizasyonuna katk salanmas, Gda gvenlii, veterinerlik, bitki sal, evre ve dier standartlara ilikin AB standartlarna ulamasnn tevik edilmesi, Krsal alanlarn srdrlebilir kalknmasna katk salanmas, Yerel krsal kalknma stratejileri ve tarm-ev-re tedbirlerinin uygulanmas iin hazrlk faaliyetlerinin yaplmasdr.

limizde uygulanan IPARD Program destek alanlarna gerek kiiler (ahslar) ve tzel kiilikler (ir-ketler) bavuru yapabilmektedir. Kurumumuz kanalyla yaplacak yatrmlar, sfrdan bir tesis kurulu-mu olabilecei gibi mevcutta faal olup kaytl (ruhsatl) iletmelerin de modernize edilmesi, kapasite artrm ve bu tesislerin AB standartlarna ulatrlarak AB standartlarnda retim yapabilir hale gel-melerine dnkte yatrm yaplabilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus kurulacak tesis Hatay ilinde kurulmaldr. Eer mevcut bir tesis bavuru yapacaksa tesisin Hatay ili snrlar iinde ku-rulu olmas gerekmektedir.St ve besi hayvanclnda; bavuru sahibinin kendisi veya bir daimi alannn hayvanclk ile ilgili alanda asgari lise dzeyinde olmak zere eitim diplomas veya asgari 3 yllk i tecrbesi veya 3 yllk hayvan kayt sistemine kaytl olmas gerekmektedir. Bahse konu artlar ipard hibe destek program kapsamnda olan dier sektrlerden istenmekteydi yaplan son deiiklikle bu artlar dier sektrler iin kaldrld.Kurumumuzdan destek alabilmek iin bavuru yaplacak alanla ilgili hazrlanan projenin, ilgili ba-vuru kabul dneminin en ge son gnnde kurumumuza sunulmas gerekmektedir. Bu erevede yatrm sahiplerinin proje ilemlerine yardmc olmak iin ve sreci hzlandrmak adna, proje dan-manlk hizmeti alnmas halinde, bu giderlerde belli bir orana kadar desteklenmektedir.

IPARD Programnn Hedefleri

Kimler Proje ile bavuruda bulunabilir?

Bavuru sahipleri iin kriterler nelerdir?

Proje deerlendirmeleri hangi kriterlere gre

yaplmaktadr?

Proje bavurular en ge ar programnn son bavuru gnne kadar l Koordinatrlmze ya-plmaktadr. TKDK Merkeze dorudan proje bavurusu yaplamamaktadr. l Koordinatrlm-ze bavurusu yaplan projelere l Koordinatrlmzce; idari ve uygunluk kontrolleri ve yatrmn yaplaca yerde yerinde kontrol ilemleri yaplmaktadr. Bu aamada uygun olarak deerlendirilen projeler TKDK Merkeze gnderilmekte ve Merkezde proje mali analizi ve IPARD sralama kriterleri puanlamas yaplmaktadr. Buradan da olumlu geen projeler puanlamaya tabi tutulmakta ve Proje Deerlendirme ve Seim Komisyonuna sunulmakta ve Komisyon tarafndan olumlu bulunarak onay-lanan projeler ile szleme imzalanmaktadr. Proje deerlendirmede dikkate alnan belli bal unsular; ilgili alanda eitim veya deneyime sahip olma, bavuru yaplan ilde tesisin kurulacak olmas, bavuru formu, i plan, teknik projenin ve dier eklerinin tam olarak doldurulmu olmas ve projenin mali olarak yaplabilir ve srdrlebilirlii y-nnden gl olmas gibi kriterler temel olarak dikkate alnmaktadr. Ayrca IPARD sralama kriterleri ynnden de puanlama yaplmaktadr. Bu sralama kriterlerinden puan alan projelerin geme ans daha fazla olmaktadr.

49

PARD Hibe Destek Programnn uygulama sreci nedir, zorluklar var mdr?

Gnmzde hibe program uygulamak, ulusal ve uluslararas genel kabul grm temel kriterleri uygulamak suretiyle olmaktadr ve bavuruda bulunmak isteyen kiilerin de bunlar peinen kabul etmeleri gerekmektedir. Temel olarak bunlar; i ile alakal objektif, somut bir i plan hazrlamak, Kamu hale kurallarna ve ABnin PRAG kurallarna uygun satn alm yapmak, mali srdrlebilirlik asndan gl finansal kaynaklara sahip olmak vb. saylabilir. Zor diye bir ey olduunu dnm-yorum. Bunlar genel kabul grm eyler ve ufak tefek farkllklar olmasna ramen ayn sistem tm hibe uygulayan kurum ve kurulularca uygulanmaktadr. Tm bu kontrol noktalarnn amac bata verilecek hibenin boa gitmemesi ve yatrm ile beraber ku-rulacak iletmenin karllnn ve srdrlebilirliinin salanabilmesidir. Burada nemli olan, hibe destei verilerek iletmelerin kurulmas yannda bu iletmenin mali krize girerek zor duruma dme-sinin nne gemek ve bu salanamayacaksa verilecek hibenin de iin en banda verilmesinin n-lenmesidir. Gnmzde tm hibe veren kurulularn arad en byk kriterlerden biri salam mali ynetim prensiplerinin hibe verilecek projelerde uygulanmasnn teminidir. Tm bu sistemler baz bavuru sahiplerine yabanc olabilir ancak bu sisteme allmas gerekmektedir. Bu durumlar belirli bir uyum srecini gerektirmektedir. Bizlere baz geri dnler olmaktadr sistemin zor olduuna dair ancak bu sistemi kabul edip AB kurallarna gre hareket etmek, lkemiz, ilimiz ve yatrm sahipleri asndan en doru yol olacaktr. Ayrca krtasiyecilii ve prosedrlerdeki gereksiz ayrntlar gidermek iin srekli bir alma ve aba ierisindeyiz.TKDK hibe programlarnn bir zellii de, yaplacak yatrmn sonunda, AB standartlarnn retim tesislerinde salanmasdr. IPARD Programnn oluturulmasnn en temel amalarndan biri lke-mizde belli lekteki tarmsal iletmelerin ve gda iletmelerinin retim standartlarnda eksiklerini gidermek ve bunlarn AB standartlarna eriimi salamak iin bu tr iletmelere hibe fon destei salanmasdr. Bu standartlara erimek ciddi bir yatrm kurgulama, mhendislik ve iletmecilik a-lmas gerektirmektedir. Bu artlarn salanmas bir tr zorlama ve hibe fondan faydalanabilmek iin olmazsa olmaz artlardan olduundan, haliyle bu sreci alglamak ve adaptasyon belirli bir sre gerektirmektedir. Her eye ramen, Kurumumuz kanalyla yaplan yatrmlarn uygun harcamalarna verilen % 50 ila %65 hibe desteinin ok ciddi bir destek oran olduunu dnyorum. Hibe desteinden faydalan-mak iin gerekli olan brokratik ilemler iin verilen uralarn, alnacak hibe destei oran dikkate alndnda ok dikkate deer eyler olduunu dnmyorum. Tm bu sreleri, hibe desteklerin-den faydalanmak isteyenlerin almas, kanksamas gerekmektedir. Bunlar, tm modern dnya l-kelerinde uygulanan kurallardr.

50

TKDK l Koordinatrl

ilimizde hangi yatrm konularnda destek

hizmeti vermekte? Bu konuda ilimiz

ncelikleri belirlenmi midir?

alma kapsamnzda bulunan blge

yatrmclarn deerlendirecek

olursanz, PARD programna ilgiyi nasl

deerlendirirsiniz?

Bilindii zere PARD programnn uygulanmaya balad ilk dnemlerde hayvanclk sektr ve hayvanclk rnlerinin ilenmesine ynelik yatrmlar ilimizde desteklenmemekteydi. Valiliimizin ve limizdeki sektr temsilcilerinin ve paydalarmzn destekleri ile yaptmz giriimler sonucunda ilimizde tm sektrler hibe destek kapsamna alnd. Bu erevede ilimizde uygulanan PARD hibe destek programlar unlardr. 1. Tarmsal letmelerin Yeniden Yaplandrlmas ve Topluluk Standartlarna Ulatrlmasna Ynelik Yatrmlar tedbiri kapsamnda

a. St reten Tarmsal letmelerin b. Et reten Tarmsal letmelerin Desteklenmesi,

2. Tarm ve Balklk rnlerinin lenmesi ve Pazarlanmasnn Yeniden Yaplandrlmas ve Topluluk Standartlarna Ulatrlmasna Ynelik Yatrmlar tedbiri kapsamnda;

a. St ve St rnlerinin lenmesi ve Pazarlanmas b. Et ve Et rnlerinin lenmesi ve Pazarlanmas c. Meyve ve Sebzelerin lenmesi ve Pazarlanmas d. Su rnlerinin lenmesi ve Pazarlanmas

3. Krsal Ekonomik Faaliyetlerin eitlendirilmesi ve Gelitirilmesi tedbiri kapsamnda; a. iftlik Faaliyetlerinin eitlendirilmesi ve Gelitirilmesi, (tbbi aromatik bitkiler, ss bitki-leri, arclk)b. Yerel rnler Ve Mikro letmelerin Ekonomik Geliimi, c. Krsal Turizm, d. Kltr Balkl

Bu faaliyet alanlarnda Makine ekipman alm, yapm ileri, hizmet alm(genel harcamalar) ve g-rnrlk harcamalar %50 ile %65 orannda hibe destei kapsamndadr.

IPARD program kapsamnda ilimizde uygulanan destek alanlarna en bandan beri youn bir ilgi bulunmaktadr. l Merkezi ve le merkezlerimizde ve baz kylerimizde yaptmz tantm toplan-tlarna youn ilgi gsterilmektedir. l Koordinatrl yardm masasna bavurarak desteklerden faydalanmak zere grme yapmak zere her gn onlarca kii gelmektedir. Biz bu ilgiden ok mem-nunuz. Sistem yerletike ve uygulama rnekleri arttka IPARD programna ilgi daha da artacaktr.

51

Tarm ve Krsal Kalknmay Destekleme Kurumunun Hatay line Salad Destekler

Hatayda hibe destekleri kapsamnda ne kan sektrler hangileridir?

Tarm ve Krsal Kalknmay Destekleme Kurumu (TKDK) kurulduu gnden bu yana Hatayda 20 Mil-yon TLyi aan yatrm gerekletirmi ve yeni ar dneminde 30 milyon TL yatrm btesine sahip proje kabul gerekletirmitir.Tarm ve Krsal Kalknmay Destekleme Kurumunun faaliyette olduu illerde Hatay li proje kabulle-rinde sektr eitliinin fazla olduu illerdendir. Bu erevede; 13 adet zeytinya iletmesi, tbbi aro-matik bitki yetitiricilii kapsamnda 13 adet traktr projesi, 3 adet meyve sebze paketleme ve souk hava deposu, 1 adet krsal turizm tesisi, 1 adet su rnleri ileme tesisi, 1 adet tuzlu yourt imalatha-nesi, 1 adet ipekilik projesi, 1 adet eki portakal ileme, 1 adet kahke retim imalathanesi projesine inaat ve makine/ekipman alm karlnda %50 orannda hibe destei verdik.Son ar dnemi ile birlikte oruk retim imalathanesi, st ileme tesisi, tavukuluk projesi, arclk, krsal turizm projesi, zeytinya imalathanesi projesi, meyve sebze paketleme ve souk hava deposu konularnda projeler aldk ve projelerin inceleme sreci devam ediyor. Bu projelerin yatrma dn-mesi ile birlikte ilimize yaklak 30 milyon liralk yatrm desteklemi olacaz.

ifti

lik Fa

aliyet

lerini

n

eit

lendir

ilmesi

ve Ge

litiril

mesi

1.541.

000,0

0 TL

Et r

eten T

arms

al

letm

elere

Yatr

m

1.177.

274,22

TL

Meyve

ve Se

bzele

rin

lenm

esi ve

Pazar

lanma

s

18.62

8.080

,94 TL

Krsal

Turiz

m 2.5

19.656

.78

St v

e St

rn

lerini

n

lenm

esi ve

Pazar

lanma

s

2.472.

000,0

0 TL

Su r

nler

inin

lenm

esi

ve Pa

zarlan

mas

2.476.

000,0

0

Yerel

rn

ler ve

Mikr

o

leml

erin G

eliti

rilmesi

12.43

7.052,

64 TL

38%

26%

20%

5% 5%3% 3%

Sektrlere Gre Toplam Yatrm Tutar

Daha ncede bahsettiim gibi PARD programnn uygulanmaya balad ilk dnemlerde hayvanc-lk sektr ve hayvanclk rnlerinin ilenmesine ynelik yatrmlar ilimizde desteklenmemekteydi. 2010 yl ubat ay itibariyle hayvanclk ve alt sektrlerinin ilimizde hibe destekleri kapsamna aln-mas ile birlikte st hayvancl, besi hayvancl, st ileme tesisleri, krmz ve beyaz et ileme tesis-leri, kesimhaneler, kombinalar, et tavukuluu ve st ve st rnleri ileme tesisleri hibe destek kap-samna alnmtr. Bylece; hayvanclk sektrnn ilimizde sonradan uygulanmasndan dolay dier illere gre geriden baladk ve amz kapatmak iin almalarmz hzlandrdk. l genelinde hayvanclk sektrne verilen hibe destekleri konusunda bir farkndalk oluturduk ve projeler aldk.TKDK destekleri ile ilimiz desteklenen tm sektrlerde geliim gstermi ok sayda tesis modernize edilmi, birok yeni tesis faaliyete balam ve ilimize gzle grlr bir istihdam katks salanmtr. limizde sadece meyve sebze ileme alannda desteklenen projelerin yatrm deeri 16 Milyon TLyi amtr. Bilindii zere ilimiz ekonomisinin itici gc meyve sebze sektr ve meyve sebze ihracat-dr. Biz meyve sebze ihracatnda lkemiz genelinde ilk sradayz. Bu kapsamda; PARD hibe destekleri kapsamnda yaplan yatrmlarda Hatayda zellikle meyve sebze ileme sektr n plana kmak-

52

tadr. Kurumumuzun faaliyete balamas ve hibe desteklerinin datlmaya balamasyla beraber, dier sektrlere verilen desteklerin yannda, sektrn belirli bir birikime sahip olmas ve byme ihtiyacnn hissedilmesiyle birlikte zellikle meyve sebze ileme sektrnden youn bir talep aldk. Bu erevede meyve sebze ileme ve paketleme kapsamnda ok sayda proje aldk ve almaya devam ediyoruz. Bu yatrmlarn ou atmosfer sistemli souk hava deposu ve paketleme yatrmlardr.Yerel gda rnleri kapsamnda limiz iin nemli olan bir dier sektr zeytincilikte de ok nemli gelimeler kaydettik. ok sayda zeytinya imalathanesi modernize ettik ve yeni kurulan zeytinya ileme tesisine destek verdik. Bu erevede il genelinde 14 zeytinya projesi destekledik ve bu ilet-meler yatrmlarn tamamlayp faaliyetlerine baladlar. Zeytincilik ve yerel gda rnlerinde ilimizin ok byk potansiyelinin olduunu biliyor ve yerel gda rnleri ve el sanatlarn desteklemek iin elimizden gelen tm gayreti gsteriyoruz.PARD hibe destei ile desteklediimiz ve PARD destekleri kapsamnda desteklenen lkemizin ilk krsal turizm projesi limiz Atik yaylasnda faaliyete geti. Atik yaylasnn gzel doasnda yer alan yatrm 15 bungalov tarz oda ve restauranttan olumaktadr. Ayrca ilimizin turizm potansiyelini bili-yoruz ve bu sektre de arlk veriyoruz. Bu erevede; PARD hibe destek programlar ile desteklediimiz sektrlere katma deer salamak istiyoruz. Salayacamz hibe destekleri ile bu sektrlerde lke genelinde daha fazla sz sahibi ol-may amalyor ve ilimizin marka deerini daha fazla ykseltmek istiyoruz. Salam olduunuz fr-sat iin ahsm ve kurumum adna DOAKAya teekkr eder, sayglarm sunarm.

Yerel

rn

ler ve

Mikr

o

leml

erin G

eliti

rilmesi

ifti

lik Fa

aliyet

lerini

n

eit

lendir

ilmesi

ve Ge

litiril

mesi

Meyve

ve Se

bzele

rin

lenm

esi ve

Pazar

lanma

s

Krsal

Turiz

m

St v

e St

rn

lerini

n

lenm

esi ve

Pazar

lanma

s

Su r

nler

inin

lenm

esi

ve Pa

zarlan

mas

Et r

eten T

arms

al

letm

elere

Yatr

m

19 Adet

15 Adet

8 Adet

2 Adet1 Adet 1 Adet 1 Adet

Sektrlere Gre Proje Says

53

Tarm ve Krsal Kalknmay Destekleme Kurumu, Avrupa Birlii ve uluslararas kurululardan sala-nan kaynaklarn, lkemizde krsal kalknma programlarnn uygulanmasna ynelik faaliyetleri ger-ekletirmek zere kurulmutur. Bu amala, 4 Mays 2007 tarihinde TBMM tarafndan kabul edilen 5648 sayl Tarm ve Krsal Kalknmay Destekleme Kurumu Kurulu ve Grevleri Hakknda Kanun 18 Mays 2007 tarihli Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. 5648 sayl kanunla kurulan Ku-rumumuz 25 ubat 2008 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafndan kabul edilen, Avrupa Birlii Katlm ncesi Yardm Fonlar ile finanse edilen Krsal Kalknma (IPARD) Programn uygulamaktadr. IPARD Program; Trkiyenin katlm ncesi dnemdeki nceliklerini v