MaltaPonovno otkrivanje mediteranskog raja

Hiljade godina burne istorije, priroda od koje zastaje dah, moderne tekovine Evropske unije i kulturni uticaji severa Afrike, renesansne i barokne građevine, provod kao na Ibici i lokalni gastronomski specijaliteti. Dobro došli u srce Mediterana

Tekst napisala: Danijela Ljubenović

Destinacije

40 TRAVEL MAGAZINE

upravljanje vitezovima hospitalerima, (kasnije u istoriji poznati kao malteški vitezovi). Usledila je izgradnja veličanstvenih kula, utvrđenih gra-dova, prekrasnih palata, katedrala i crkava koje i danas mogu da se vide u malteškim gradovima i seocima. Uprava malteških vitezova završena je tako što je 1798. godine Napoleon, na putu ka Egiptu, osvojio Maltu i tokom šest dana svog boravka na ostrvima ukinuo feudalizam, uveo nove zakone i jednakost među građanima. Pobunu Maltežana protiv Francuza podržali su Velika Britanija, Napulj i Sicilija pa su 1814. godine ostrva konačno potpala pod britansku vlast. U istoriji je ostala zabeležena hrabrost malteških vojnika u Drugom svetskom ratu. Nakon proglašenja nezavisnosti od Velike Britanije 21. septembra 1964. godine, Malta je 13. decembra 1974. postala republika.

Tokom svog boravka na ostrvu, sveti Pavle se sprijateljio sa rimskim guvernerom, koji je primio hrišćansku veru. Do 3. veka većina Maltežana bili su hrišćani. Nakon raspada Rimskog carstva na istočno i zapadno, ostrva su potpala pod vlast Vizantije. Međutim, 870. godine Maltu su pokorili Arapi i zadržali se na ovim prostorima narednih 200 godina. Arapski uticaj bio je jak, a do danas

se najviše zadržao u malteškom jeziku. U periodu od 1090. do 1530. Malta je bila

pod vlašću Normana, Aragonaca, Kastiljanaca i deo Španskog

carstva. Tada je usledio još jedan preokret u istoriji

ovog malog arhipelaga - španski kralj je

Maltu dao na

a li ste tip osobe koja sanja o to-plom mediteranskom odmoru, o autentičnim lokalnim speci-jalitetima u restorančićima na obali, ili o ispijanju dugih kafa u uličicama koje u sebi nose

savršen sklad stare i moderne arhitekture? Danju želite samo beskrajno vedro nebo, dugu plažu i plavo more, a noću ludi provod u klubo-vima i barovima? Možda ste više zainteresovani za aktivni odmor uz ronjenje, jedrenje, plivanje i šetnje po prirodi? Ili je vaša vizija savršenog odmora poseta brojnim kulturno-istorijskim atrakcijama i upoznavanje bogate lokalne istorije i tradicije? Bez obzira na to kakav je vaš odgovor, jedna destinacija, nekada veoma popularna kod srpskih turista, a onda dugo nepravedno zaboravljena, predstavlja savršenu opciju za odmor. Zahvaljujući nedavno najav-ljenom čarter letu iz Beograda, ovog leta ćemo imati priliku da ponovo upoznamo Maltu, skriveni arhipelag u Sredozemnom moru. Malteška ostrva nalaze se južno od Sicilije, istočno od Tunisa i severno od Libije. Iako geofizički pripadaju severu Afrike, geopolitički su deo Južne Evrope pa je od 2004. ova zemlja punopravna članica Evropske unije. Malteški arhipelag sastoji se od sedam ostrva, od kojih su samo tri naseljena - Malta, Gozo (Gozo) i Komino (Comino). Na maloj površini od 316 km2 živi preko 400.000 stanovnika, mahom Maltežana, što je čini jednom od najgušće naseljenih zemalja na svetu. Na Malti se govori malteški jezik, jedini zvanični semitski jezik u Evropskoj uniji. On je naslednik arapskog koji se nekada govorio na Siciliji, a obiluje pozajmljenicama iz sicilijanskog italijanskog i španskog. Drugi zvanični jezik je engleski. Klima na Malti je sredozemna, odlikuju je topla leta i blage zime, pa ovde letnja sezona traje od maja do oktobra.

Bogata istorija MalteO prvim stanovnicima Malte i njihovoj kulturi ne zna se mnogo. Iza njih su ostali monumen-talni hramovi građeni u periodu od 3600. do 2500. godine p. n. e. Arheolozi i dalje pokušavaju da saznaju ko su bili ovi ljudi i šta se desilo sa njihovom kulturom. Zatim je usledilo bronzano doba, po karakteristikama slično kao i u ostatku Mediterana. Oko 800. godine p. n. e. iz današnjeg Libana dolaze Feničani, poznati kao sjajni mornari i trgovci. Predstavnici ove napredne civilizacije od Malte su stvorili jednu od svojih mediteranskih baza i ostrvu dali ime Malet (utočište). Kartaginjani su Maltom upravljali od 400. do 218. godine p. n. e., kada ovaj deo Mediterana pada u ruke Rimljana. Pod rimskom upravom Malta je procvetala i postala poznata po proizvodnji meda i izradi platna za jedra. Važna epizoda iz istorije hrišćanstva dogodila se 60. godine n. e., kada je brod, koji je svetog Pavla prevozio u Rim, doživeo brodolom u blizini obale Malte.

D

Valeta, pogled sa mora

Promenada sa kafićima u ValetiFoto: Malta Tourism Authority

41TRAVEL MAGAZINE

ValetaGradeći novo sedište svog Reda vitezova svetog Jovana (malteških vitezova), veliki majstor Žan Pariso de la Valet (Jean Parisot de la Valette) položio je kamen temeljac grada koji je kasnije po njemu dobio ime Valeta (La Va-lletta). Veličanstveni bastioni Valete i Tri grada (Vitoriosa, Senglea, Kospikua) iz ovog perioda, koji opasuju Veliku luku (Grand Harbour) Va-lete, ostavljaju prvi snažan utisak na posetioce. Zbog izgradnje monumentalnih remek-dela barokne arhitekture, najponizniji grad, kako su ga osnivači nazvali, ubrzo je u opisima na evropskim dvorovima postao Najponosniji (Citta’ Superbissima). Valeta odiše duhom baroka, zadržavajući i danas svoj vekovima stican kosmopolitski identitet koji isijava iz njenih starih palata, ulica i crkava. U toku je multimilionski projekat restauracije grada, u realizaciji svetski poznatog arhitekte Renca Pijana (Renzo Piano). Gusta mreža ulica koje se uredno seku pod pravim uglom, usečena je u brdo. U nekadašnje raskošne palate sada su smeštene bitne institucije zemlje: državna adminis-tracija nalazi se u nekadašnjoj zgradi Oberž de Kastij (Auberge de Castille), kancelarija premijera je preko puta Centra za kreativnost i umetnost svetog Džemsa Kavaljea (St James Cavalier Centre for Creativity and the Arts) u kome se održavaju bitne gradske izložbe,a u blizini je i oktogonalna kapela svete Katarine od Italije. Ceo grad je muzej na otvorenom, koji možete obići pešice, na biciklu, u kočiji

ili ekološkom taksiju. U Južnoj ulici smešten je Muzej likovne umetnosti, dok se u glavnoj gradskoj Ulici Republike nižu brojne radnje, od butika poznatih dizajnera i brojnih svets-kih brendova, do malih domaćih manufak-tura. U ovoj ulici je i druga najveća palata u Valeti - veličanstvena palata Fereira (Palazzo Ferreria). U Ulici Republike, u nekadašnjoj zgradi Oberž de Provans (Auberge de Proven-ce), nalazi se obavezna stanica turista - Nacio-nalni arheološki muzej, pored koga je jedna od

14 reprezentativnih katoličkih crkava. Dalje niz ulicu smešteni su brojni kafei, idealni za kratki predah, a odmah uz njih je jedno od najvećih gradskih blaga - ko-katedrala svetog Jovana. U njoj se nalazi jedino potpisano dela slavnog italijanskog umetnika Karavađa - Usekovanje glave Jovana Krstitelja. U blizini je smešteno jedno od najstarijih pozorišta u Evropi, teatar Manoel, koji je nedavno restau-riran. Koncerti i predstave održavaju se i u impresivnom zdanju Sakra Infermerija (Sacra

Donji Baraka vrtovi

Velika luka, Valeta

TRAVEL MAGAZINE42

Destinacije

Infermeria), nekadašnjoj bolnici malteških vi-tezova, a danas Mediteranskom kongresnom centru. Na nešto noviju istoriju podsetiće vas statua kraljice Viktorije na trgu ispred barokne zgrade Nacionalne biblioteke i arhiva, ali i bri-tanska govornica iz šezdesetih godina prošlog veka, koja ovom kulturno-istorijskom miksu daje specifičan šarm. Nedaleko od biblioteke je kultni kafe Kordina (Caffe Cordina) u kome možete probati odlični italijanski đelato. Dvadesetak metara dalje, na modernom

trgu nalazi se čuvena Palata velikog majsto-ra, u kojoj su smešteni Predstavnički dom, oružarnica i čuvene Gobelin tapiserije. Vredi posetiti tipičnu plemićku porodičnu kuću Kasa Roka Pikola (Casa Rocca Piccola), koja je svakog dana otvorena za javnost, i tvrđavu Sveti Elmo, u kojoj su smešteni Policijska aka-demija i Muzej ratovanja. Ukoliko želite zaista spektakularne fotografije, posetite Donje i Gornje Baraka vrtove (Barrakka Gardens), i uživajte u pogledu na grad koji oduzima dah.

Gozo i Komino za mirniji odmorGozo je drugo po veličini ostrvo malteškog arhipelaga, a zbog svoje lepote, u prošlosti je smatran domom muze Kalipso iz Homerove Odiseje. Razlike između njega i Malte lako su uočljive. Gozo je manji, zeleniji i ruralniji i stanovništvo se ovde uglavnom bavi ribare-njem i poljoprivredom. Kao i Malta, Gozo ima

Crkva svetog Lorenca, Vitoriosa

Unutrašnjost nekadašnje bolnice Sakra Infermerija

Palata velikog majstora

TRAVEL MAGAZINE 43

bogatu istoriju o kojoj svedoče brojna barokna zdanja, crkve, utvrđenja, a obavezna je poseta najstarijem i najbolje očuvanom megalitnom hramu na svetu, Ggantiji, za koji se veruje da je izgrađen 3000. godine p. n. e. Prestonica ostrva je gradić Viktorija, koji ima svoju Citadelu. U njoj se nalazi katedrala posvećena vaznesenju Bogorodice, četiri muzeja i ruševine brojnih monumentalnih građevina. Najbitnija sela na Gozou su Nadur - poznat po svom karnevalu, Xagra i Zebbung (na grbu ostrva ova sela su predstavljena kao tri brda). Komino se nalazi između Malte i Gozoa, i pravi je raj za ronioce, vindsurfere i šetače. Ostrvska Plava laguna omiljeno je mesto za izlet brodićima, jer kažu da je voda ovde čistija nego bilo gde u celom arhipelagu.

Još zanimljivih mesta za obilazakTačno preko puta dominantne Velike luke leže Tri grada - Vitoriosa (ili Birgu, kako je zovu na Malti), Senglea i Kaspikua. Vitoriosa je dom brojnim spomenicima i muzejima, a ukoliko osetite da ste srećne ruke, možete posetiti i kasino. Duž nedavno rekonstruisane marine, u kojoj su ukotvljene poznate evropske superjahte, nižu se prvoklasni restorani. Među brojnim atrakcijama izdvajaju se Inkvizitorova palata, Pomorski muzej i crkva svetog Lorenca. Na severozapadnoj obali Malte nalazi se Sliema, ostrvski centar šopinga, gastronomije

Obala GozoaFoto: Malta Tourism Authority

Dwejra, GozoFoto: Malta Tourism Authority

Pogled na Viktoriju sa Citadele, GozoFoto: Malta Tourism Authority

TRAVEL MAGAZINE44

Destinacije

i večernjeg provoda. Zajedno sa obalom koja se proteže do susednog Svetog Julijana, ovaj gradić je postao glavni obalski rizort, pa su tu locirani neki od najreprezentativnijih hotela na ostrvu. Ulice Bizazza i Tower Road su centralni deo za kupovinu, nakon koje možete prošetati ulicom Dingli i uživati u dobro očuvanim vilama kasnog viktorijanskog i art nuvo stila. Posle ručka u nekom od raznovrsnih restorana smeštenih uz promenadu, prošetajte obalom do Svetog Julija-na, nekada šarmantnog ribarskog sela, a danas modernog rizorta sa burnim noćnim životom.

PlažePlaže Malteškog arhipelaga brojne su i različite, ima ih peščanih, šljunkovitih i stenovitih, popularnih, posećenih i skrivenih, ali na svima je zagarantovan odličan kvalitet vode za kupanje, beskrajno plavo mediteransko nebo i preko 300 sunčanih dana godišnje. Ukoliko želite predivne urbane plaže, sa svim pratećim elementima (radnje, barovi i restorani, mogućnost iznajm-ljivanja opreme za vodene sportove), na obali između Slieme i Svetog Julijana, koja se proteže dužinom od preko 2 km, protežu se plaže Qui Si-Sana, Ghar id-Dud, Ferro Bay, Fond Ghadir i Exiles. Ako tražite malo avanture, na jugu ostrva Malta nalazi se Bazen svetog Petra (St Peter’s Pool), u blizini ribarskog sela Marsaxlokk. Ovu stenovitu plažu odlikuje netaknuta priroda, da bi ste joj prišli potrebna je kratka šetnja, a idealna je za ronjenje i za sve one koji izbegavaju gužve. Vredi pomenuti dve stenovite plaže na ostrvu Gozo, Qbajjar i Dwejru, koja je poznata po Azurnom prozoru (Azure Window) - stenovitom luku kroz koji se pruža nezaboravan pogled na otvoreno more. Plava laguna na Kominu je kombinacija stenovite i peščane plaže, a njena tirkizno plava voda privukla je i holivudske filmske ekipe, koje su ovde snimile više poznatih filmova. Možda najlepše plaže na ostrvu su Ghajn Tuffieha i Gol-den Bay na zapadu Malte. Golden Bay je veoma užurbana i posećena, na njoj se nalazi jedan od

Top 10turističkih atrakcijaValeta Ceo glavni grad Malte nalazi se na spisku svetske baštine UNESCO-a. Dok se šetate njegovim ulicama, uživajte u remek-delima barokne arhitekture.

Mdina Stara prestonica Malte. Poznata kao Tihi grad, dom je brojnim malteškim plemićkim porodicama, od kojih mnoge i dalje žive u svojim palatama u gradu.

Drevni hramovi Hagar Qim, Mnajdra, Tarxien, Ggantija (Gozo) i Hypoguem (podzemni grad). O graditeljima ovih megalitnih struk-tura ne zna se mnogo.

Palata velikog majstora Podignuta je 1575. godine i služila je kao zvanična rezidencija velikog majstora malteških vitezova. Oslikani zidovi i mermerni podovi umetnička su dela od izuzetne vrednosti.

Ko-katedrala svetog Jovana Pod katedrale pokriven je grobovima vitezova, a u sakristiji je smešteno Karavađovo Usekanje glave svetog Jovana Krstitelja.

Katakombe Rabat je poznat po svojim podzemnim grobljima. Tokom rimske vladavine nije bilo dozvoljeno sahranjivanje u okviru gradskih zidina, pa su u stene urezivane grobnice. Vredi posetiti ka-takombu svetog Pavla i svete Agate.

Citadela (Gozo) Stari utvrđeni grad koji je štitio sta-novnike Gozoa tokom opsada ostrva. Može se posetiti dobro očuvan Stari zatvor.

Kapela Mosta Ovo je treća po veličini nepoduprta kupola na svetu. Takođe, u njoj se i dalje nalazi neeksplodirana bomba iz Drugog svetskog rata, koja je propala kroz krov dok je crkva bila puna ljudi.

Azurni prozor (Gozo) Prelepi prirodni prozor u steni, kroz koji, sa obale, puca pogled na tirkizno plavu pučinu.

Unutrašnje more (Gozo) Još jedno čudo prirode. Ovu morsku lagunu od otvorenog mora deli velika stena, a do nje se može stići samo kroz uzan otvor, dovoljan da prođu najmanji brodovi. Žak Kusto je ovu lokaciju stavio na svoj Top 10 spisak ronilačkih iskustava.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Podzemni hram Hypogeum

Zabavni park Popajevo selo Nalazi se u severozapadnom delu ostrva Malta. Nekada je ovo bila scenografija za film Popaj, a danas predstavlja jednu od omiljenih dečjih atrakcija na Malti. www.popeyemalta.com.

Azurni prozor, GozoFoto: Malta Tourism Authority

TRAVEL MAGAZINE 45

najvećih i najluksuznijih hotela na ostrvu, i ako želite da budete viđeni, spustite svoj peškir ovde. Ghajn Tuffieha je zaštićena zona i potpu-na suprotnost Golden Bay-u. Njena tirkizno plava voda, zlatni pesak i netaknuta priroda čine je jednom od najlepših plaža Evrope. Tu su još tiha plaža Gnejna Bay sa svojim zlatastim peskom, Ramla Bay sa crvenim peskom, velika i veoma popularna Ghadira Bay sa belim peskom u Melliehi, izolovana plaža Paradise Bay u blizini Cirkewwe i teško dostupna Selmun Bay sa zamkom Selmun na vrhu brda.

Malteška kuhinjaIako je malteška kuhinja prevashodno mediteranska i bazira se na upotrebi svežih lokalnih proizvoda (maslinovog ulja, povrća, paradajza) i plodova mora, odlikuju je i brojna jedinstvena jela koja su nastala pod uticajem severnoafričke, italijanske, španske, grčke, bri-tanske i francuske kuhinje. Zanimljivo je da je zečetina ovde veoma popularna i tradicionalno se služi sa špagetima i specijalnim sosom. Omi-ljeni su i malteški hleb “ħobż Malti” sa tamnom hrskavom koricom, kozji sir, specijalni hleb “ftira”, “Soppa ta’ L-Armla” (udovičina supa) od povrća, pecivo “pastizzi“, razne vrste pasta sa sosovima, “qassatat” - mini-pite sa rikotom i spanaćem i jelo od ribe “lampuki”. Deserti predstavljaju najlepši presek istorije osvajanja ostrva - ovde možete uživati u svežim voćnim salatama, italijanskom sladoledu, alvi, bri-tanskim biskvitima i pudinzima i autentičnim malteškim kolačićima od meda.

Noćni životOstrvo Malta je najbolji izbor za provod, a najpopularnije mesto za izlaske je Paceville, gradić koji se nalazi zapadno od Svetog Julijana. U ovom neformalnom distriktu za zabavu locirani su svi najbolji klubovi, barovi, pabovi i restorani, a česte su posete poznatih svetskih DJ-eva. Grad ima svoj sajt: www.paceville.com, na kome možete da se informišete o predstojećim dešavanjima.

Malta Tourism Authority

Bazen svetog Petra

Paradise Bay

Valeta noću

TRAVEL MAGAZINE

Destinacije

46