5846 Sayl Fikir Eserleri Kanunun gereince yaz ile izin almakszn oaltlamaz.ISBN:978-975-493-032-0 DevletHavaMeydanlarletmesiGenel MdrlYaynlar-1 HavaclkTerimleriSzl 1.Bask;Ankara,Mays2011 Devlet Hava Meydanlar letmesi Genel Mdrl APK Daire BakanlKaynak gsterilerek alnt yaplabilir. ADRES:KonyaYoluzeriNo:66Eti ler 06330Yenimahalle/Ankara Tel:03122042000BASKI:PulatBasmevi GersanSan.Bl.2306.Sok.NO:66 Bat kent/ANKARA Tel:(0.312)2574659 www.pulatbasimevi.comGENEL MDRLDHMHAVACILIK TERMLER SZLDevlet Hava Meydanlar letmesi Genel Mdrl APK Daire Bakanl, 2011KOORDNASYON VE YAYIMA HAZIRLAMAK.Zafer TOPUZ Cengiz KURT Zerrin KURT Mehtap ZKELE YBAR (APKDaireBakan) (APKDaireBk.Yrd.) (ARGEMdrV.) (ef)ALIMA GURUBU DHM GENEL MDRL: K.Zafer TOPUZ Cengiz KURT Zerrin KURT Mehtap ZKELE YBAR Fatih AKSOY Bnyamin DOAN Ahmet KSE Akif TURNA Murat CNAN Sevda TURHAN ER Bahadr GBELOLU (APKDaireBakan) (APKDaireBk.Yrd.) (ARGEMdrV.) (ef) (ElektronikMhendisi) (ElektronikMhendisi) (ElektronikMhendisi) (Pilot) (Pilot) (HavaTrafikKontrolr) (naatMhendisi)SVL HAVACILIK GENEL MDRL: Burcu SULTAR Aynur TAZE Yakup UYSAL Halil NGREN Murat FEYZFAR THY A.O: Yasemin ZTRK POA: Alp KARAHAN TSHD: Musa ALOLU (GenelSekreter) (Mdr) (BilgisayarMhendisi) (naatTeknikeri) (ElektronikMhendisi) (naatMhendisi) (JeolojiMhendisi)kihavatrafiinindzenlenmesiile kontrolgrevini,DevletHavaMeydanlar letmesi (DHM) Genel Mdrl yerinegetirmektedir. Ancak; havaclk camiasnn, tam entegreolmubirbtnolduunudnecek olursak; bu sektre hizmet veren tm taraflarn, hizmette herhangi bir yanl anlamaveaksamayasebepolunmamasnteminen,ortakhavaclkterminolojisinehakimolmalar,tmszlveyazliletiimde uluslararas terminolojinin yan sraTrkekarlklarzerindedemutabakatavarlmasvekullanlmasvazgeilmezbirihtiyatr.Trkiye Havaalanlarnn iletilmesi ve Trkiye Hava sahasnda-Buerevedehazrlananveblmden meydanagelenbualmannbirinciblmnde,TrkeTerimler,ngilizcekarlklarveaklamalaralfabetikbirsraizlemektedir.kinciblmdeise,ngilizceTerimlerveTrkeKarlklarileaklamalaryer almaktadr.ncblmmzdeisehavaclktaolmazsaolmazuluslararasksaltmalarayerverilmekteolup;herblmdeilgiliKurumveKurulularlakoordinasyonkurulmaksuretiylegerekletirilentitizbiralmannsonucundaderlenmitir. Bugn,baslortamdailkbaskskullanmasunulmubulunanHavaclk Terimleri Szlnn,ayrcawww.tdk.gov.trvewww.dhmi.gov.trwebsayfalarndadayaynlanmas planlanmaktadr.Buitibarla;bualmayailikingrvenerilerinizin,hembualmannkusursuzluunuvegncelkalmasnsalayaca,hemdegelecekyllardakibasklarnaaltlkoluturacadeerlendirilmektedir. 21.Yzyln,havaclkasndandalkemizdebykatlmlarsalad;havacln,modernyaamnayrlmazbirparashalinegeldiiyadsnamazbirgerektir.Bugnleregelirkenkatedilenmesafeninbyklvezorluklarndanyolakarsak;buszln,Trk SivilHavaclkSektrnektutan,geleceknesilleregzelbirkltrelmirasolacana inanmaktaym. Bu vesile ile Havaclk Terimleri Szl almalarkapsamndabizegrvebilgileriniileten,SivilHavaclkGenelMdrl,DLHnaatGenelMdrl,TrkHavaYollarGenelMdrl,TmzelSektrHavaclkletmeleriDernei,PetrolOfisiA.GenelMdrlvezverilialmalarilekatkdabulunantmalmaarkadalarmateekkrederim.Orhan BRDAL YnetimKuruluBakanve GenelMdrHAVACILIK ALFABESA B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Alpha Bravo Charlie Delta Echo Foxtrot Golf Hotel India Juliet Kilo Lima Mike November Oscar Papa Quebec Romeo Sierra Tango Uniform Victor Whiskey Xray Yankee ZuluNDEKLER:NSZ HAVACILIK ALFABES 1.BLM:TRKETERMLER 2.BLM:NGLZCETERMLER 3.BLM: KISALTMALAR KAYNAKA1 157 337 3711.BLM TRKE TERMLERHAVACILIK TERMLER SZL TERM NGLZCE TRKE ANLAMIAA grubu alma ruhsat working license group A Havaalanlar Yer Hizmetleri Ynetmelii (SHY-22) hkmlerine uygun olarak havaalanlarnda, 5 inci maddede belirtilen hizmet trlerinin tamam veya en az yolcu trafik, yk kontrol ve haberleme, ramp, kargo ve posta, uak temizlik, birim ykleme gerelerinin kontrol iin en az uluslararas trafie ak havaalannda tekilatlanarak hava tayclarna yer hizmeti yapmak zere yetkilendirilmi zel hukuk tzel kiilerine her bir hizmet tr iin verilecek alma belgeleri. Bir kat veya svnn znme ya da bileik oluturarak ktlesindeki molekllerin kimyasal veya fiziksel tecridi. Hava alanlarnda, normal hizmet ak dnda, personel, ara, gere ve malzeme kullanm, takviyesi, ilgili kurum ve kurulularla ibirlii ve koordinasyonu gerektiren, gvenlik, kaza-krm veya kurtarma ile ilgili her trl durum. Hava alanlarnda her trl acil durumda, bu duruma uygun olarak, ara, gere ve personel kullanmn ve takviyesini, ilgili kurum ve kurulularla ibirliinin koordinesini dzenleyen ve ICAO Ek-14 ve SHY-14Aya gre hazrlanan plan. phe hali, alarm hali ve tehlike hali anlamnda kullanlan genel terim. Hava arac veya dier aralar ile ilerindeki ya da civarndaki insanlarn gvenlii ile ilgili durumu belirtmek iin kullanlr. Annda mdahale gerektirmez.absorpsiyonabsorptionacil durumemergencyacil durum planemergency planacil durum safhalaremergency phasesaciliyeturgency/immediacy1DHM GENEL MDRL TERMADS-C anlamasNGLZCEADS-C agreementTRKE ANLAMIADS-C veri raporlama koullarnn (rnein; hava trafik hizmetlerinin salanmasnda ADS-Cnin kullanlmasna dair daha nce mutabk kalnd zere; hava trafik hizmetleri nitesi tarafndan ihtiya duyulan veri ve ADS-C raporlarnn skl) tesis edildii bir raporlama plandr. Molekllerin bir kat veya sv yzeyinde tutunmas. Krmata; olduka sert, kum, akl, veya krmata gibi imento veya bitm ile kartrlarak beton, har sva veya asfalt elde edilen doal kaya materyaldr. Birim arl 2600 kg/m3ten daha byk olan agregadr. Uluslararas hava seyrseferinin emniyet, dzen, kalite ve etkinliini artrmak iin ihtiya duyulan havaclk bilgi/verilerini ve haberleme akn salamak amacyla AIM memurlar/personelince verilen hizmet. AIP de yer alan bilgilerde yaplan kalc deiiklikler. AIPde yer alan kalc bilgilere ek zellii tayan, 3 ay veya daha uzun sreli geici deiiklikler ile uzun metin ve grafiklerden oluan ksa sreli bilgilerdir. Alak irtifa hava arac uularnn gvenliini olumsuz etkileyebilecek ve ilgili uu bilgi blgesindeki (FIR) ve onun alt blgesindeki alak irtifa uular iin yaynlanm hava tahmin raporunda nceden bulunmayan, belirli yol boyu hava durumu olaylarnn ortaya kmasyla ya da beklenmesiyle ilgili olarak bir meteoroloji nbeti ofisi (MWO) tarafndan yaynlanan hava durum bilgisi.adsorpsiyon agregaadsorption aggregatear agrega AIM hizmetiheavy weight aggregate AIM serviceAIP dzeltmeleri AIP ekiAIP amendment AIP supplementAIRMET bilgisiAIRMET information2HAVACILIK TERMLER SZL TERMAIS birimi AIS unitNGLZCETRKE ANLAMIHava seyrseferinin emniyet, dzen, kalite ve etkinliini artrmak iin ihtiya duyulan havaclk bilgi/verilerinin salanmas, hazrlanmas, formatlanmas, yaynlanmas ve arivlenmesi faaliyetlerinin yrtld AIM hizmet birimi.air starter aracair starterBaz uaklarn motor ilk hareketi iin gerekli olan yksek basnl hava ihtiyacn karlamak zere imal edilmi zel donanml ara.akaryakt hidrant aracdispenserApron zerinde bulunan akaryakt ikmal deposu ile irtibat bulunan yakt piti/valfi ile uak arasnda yakt dolum ilemini gerekletiren ve zerinde pompa, saya, mikro filtre, dolum hortumlar gibi donanmlar bulunan ara.ak kontrol akkanlatrcflow control plasticizerSektrler aras bilgi aknn kontroln salar. Betonda ayn kvamn veya ilenebilirliin daha az su ile elde edilmesini salayan kimyasal katk malzemesidir.akrobatik uuacrobatic flightBir hava aracnn genel durumunda istenilerek yaplan manevralarla meydana getirilen ani deiiklik, normal d bir olay veya hzndaki anormal deiikliklerle yaplan uutur.aktif NOTAM aktif yol-noktasactive NOTAM active way pointGn ve saate gre aktif hale gelen NOTAM. Seyrsefer kolayl salamak amacyla belirlenmi yol noktas.3DHM GENEL MDRL TERMalarm haliNGLZCEalert phaseTRKE ANLAMIBir hava arac ve iindekilerin emniyetinden endie edilmesi hali.alarm hizmetialerting serviceArama - Kurtarma almalar iin kurulan nite tarafndan verilen hizmet.alalma hz ayarlamalardescend speed adjustmentsMeydan var zamann belirlemek amacyla yaplan hz azaltma hesaplamalar.aldis (sinyal) lambasaldis (signalling) lampKule operatr ile uak pilotu arasndaki iletiimi salayan sistemlerin devre d kalmas durumunda, mors kodlar ile haberlemeyi salamak zere, kontrol kulesinde bulundurulan sinyal lambasdr (ALDS). Aldis lambas; Krmz-YeilBeyaz renkte sinyal verebilmektedir.aletli (uu) meteorolojik koullarinstrument meteorological conditionsGrerek meteorolojik koullar iin belirtilen en dk deerlerden daha az olan gr; buluttan uzaklk ve tavan terimleriyle aklanan meteorolojik koullar.aletli ini sistemiinstrument landing system (ILS)Yaklama ilemi boyunca pilota dikey ve yatay rehberlik yapan ve elektronik cihazlardan oluan hassas aletli yaklama sistemi.aletli meteorolojik artlarinstrument meteorological conditionsGrerek meteorolojik artlar [VMC] iin tespit edilen asgari deerlerden daha aa olan gr; bulutlardan olan mesafe ve tavan olarak ifade edilen meteorolojik artlar.4HAVACILIK TERMLER SZL TERMaletli pistNGLZCEinstrument runwayTRKE ANLAMIa) Hassas olmayan yaklama pisti; direkt bir yaklama iin yeterli olan, en azndan istikamet bilgisi salayan grsel yardmclarn ve bir grsel olmayan yardmcnn hizmet verdii aletli pist. b) Hassas yaklama pisti; kategori I. karar yksekliinin en az 60 m (200 ft) olduu ve gr mesafesinin en az 800 m veya pist gr mesafesinin en az 550 m olduu operasyonlar iin ngrlen, ILS ve/ veya MLS ve grsel yardmclar ile hizmet veren aletli pist. c) Hassas yaklama pisti; kategori II. karar yksekliinin 60 m (200 ft)den az olduu, fakat 30 m (100 ft)ten az olmad ve pist gr mesafesinin en az 300 m olduu operasyonlar iin ngrlen, ILS ve/ veya MLS ve grsel yardmclar ile hizmet veren aletli pist. d) Hassas yaklama pisti; kategori III. A - Karar yksekliinin 30 m (100 ft)ten az olduu, veya hibir karar yksekliinin bulunmad ve pist gr mesafesinin en az 175 m olduu operasyonlar iin ngrlen, B - Karar yksekliinin 15 m (50 ft)ten az olduu, veya hibir karar yksekliinin bulunmad ve pist gr mesafesinin 175 mden az olduu, fakat 50 mden az olmad operasyonlar iin ngrlen, C - Hibir karar yksekliinin ve hibir pist gr mesafesi snrlamasnn bulunmad operasyonlar iin ngrlen, pist yzeyine doru ve pist yzeyi boyunca ILS ve/veya MLS ile hizmet veren aletli pist.5DHM GENEL MDRL TERMaletli uu kurallarNGLZCEinstrument flight rulesTRKE ANLAMIAletli meteorolojik artlar altnda uuun idaresini salayan kurallar btn. Pilotun baka bir harici referans noktas almakszn yalnzca aletleri referans alarak bir havaaracn uurduu sredir. Ua ilk yaklama fiksinden veya tanmlanm geli yolunun bandan iniin tamamlanaca bir noktaya getiren; ayet ini tamamlanamayacaksa bir bekleme noktasna getiren veya belirli bir ykseklie trmandran; mnialardan koruyarak uu aletlerinin yardmyla yaplan daha nceden belirlenmi manevralar serisidir.aletli uu sresiinstrument flight timealetli yaklama usulinstrument approach procedurealetli yaklama ve uygulamalarpractice nstrument approach VFR ve/ veya IFR uaklar tarafndan pilot eitimi veya profesyonel anlamda gsteriler amacyla yaplan aletli yaklama uygulamalarn ifade eder. instrument approach way point Yaklama prosedrleri tanmnda kullanlabilen pozisyon fiksleri, ilk yaklama yol noktas ve son yaklama yol noktas gibi deerlendirilmektedir. Grerek yaklama prosedrleri kullanlarak hava aralarnn operasyonlar iin ngrlen pist. Standart bir kapta hazrlanan bitml malzemenin belirli bir hzla stlmas esnasnda bir alevcik yardm ile tesbit edilen alevlenme anndaki suhuneti. Bir NOTAM ileme birimi tarafndan salanan hizmetlere abone olan herhangi bir uluslararas NOTAM Ofisi. Portland imentosundan veya baz agrega bileimlerinden gelen alkalilerle beton veya har arasndaki kimyasal reaksiyon.aletli yaklama yol noktasaletsiz pistnon-nstrument runwayalevlenme noktasignition degreealc uluslararas NOTAM ofisi client NOFalkali agrega reaksiyonualkali-aggregate reaction6HAVACILIK TERMLER SZL TERMalkali karbonat reaksiyonuNGLZCEalkali-carbonate reactionTRKE ANLAMIKarbonat reaksiyonlar; kalsitik kireta, dolomitik kireta veya kalsit, kil ieren ince taneli dolomitik kireta agregalarndan oluur. Genellikle imentodan kaynaklanan alkali oksitlerle (Na2O, K2O) reaktif silika formlar ieren agregalar arasnda oluan, betonda genleme etkisi yaratan kimyasal bir reaksiyondur. Hava basncn (havann arln) len bir eit madeni barometredir. D iaret ve komutlarla aktivite kontrol yapmak. Ayrca gelen bilgiyle ilk olarak ortaya kan hareketin tanmlanmas iin kullanlr. Tek bir bileim nedeniyle balayan yada her bir tekrarnda artarak devam eden bir problem yada frsat iin hazrlanan zel bilimsel yaklama. Akarsular tarafndan tanan kil, kum, akl gibi ktle paralarnn, suyun ak hznn azalmas sonucu elverili yerlere birikmesiyle meydana gelen tortular. artlar msait olduunda dierlerine nazaran kullanlmas tercih edilen pist(ler). Genlii, zamanla deien srekli sinyaller. Son mesajnzn tamamn aldm anlamnda kullanlr. Ancak bu ifade Evet yada Hayr cevab gerektiren sorulara cevap olarak kullanlmaz. Komu hava trafik kontrol niteleri arasnda, kontrol sorumluluunun devri konusunda yaplan anlama.alkali silika reaksiyonualkali-silica reaction (asr)altimetrealtimetrealt-st ilemibottom-up processalt-st yaklamabottom-up approachalvyonalluviumana pist(ler)primary runway(s)analog sinyal anlaldanalog signal rogeranlama mektubuletter of agreement7DHM GENEL MDRL TERManten antennaNGLZCETRKE ANLAMIRadyo frekans enerjisini bir hzme ierisine odaklayan elektromekanik cihazlar. Yksek karbon ierikli kmr. Gmrk gzetimi altnda bulunan eyann konulmas amacyla hava alan ierisinde veya dnda bulunan ve kuruluunda aranlacak koullar ve nitelikleri ynetmelikle belirlenen yerdir. Bir kara havaalannda hava aralarn yolcu, posta ve kargo indirme-bindirme, yakt ikmali, bakm ve park etme amalarna ynelik tanmlanm alan. Havaalanlarnda, havaalan personeli tarafndan, terminal ve bro girii iin kullanlan manyetik karttr. Kart sahibinin, giriine izin verilen blmler, kart zerindeki numaralarla belirtilmitir. Havaalan giriinden kna kadar, sa st yakaya taklmas gerekmektedir. Kart sadece verildii havaalannda geerlidir ve fiziki tahribatndan kullancs sorumludur. Apron zerinde, aprona gei iin kullanlan taksi yolu sisteminin bir ksm. Apron zerindeki hava aralar ve tatlarn etkinlik ve hareketlerini dzenlemeyi salayan hizmet.antrasit antrepoanthracite entrepot-warehouseapronapronapron kartapron identification cardapron taksi yoluapron taxiwayapron ynetim hizmetiapron management serviceara bekleme pozisyonuintermediate holding position Aralarn ve taksi yapan hava aralarnn durup, havaalan kontrol kulesi tarafndan bu ynde bir talimat verildiinde, ilerlemesine izin verilene kadar beklemeleri iin trafik kontrol amal ngrlen belirli bir yer.8HAVACILIK TERMLER SZL TERMara yaklama blmNGLZCEintermediate approach segmentTRKE ANLAMIAletli yaklama usulnn ara ve son yaklama fiksi veya noktas arasnda kalan blm. Aralarn beklemeleri gerektiinde, beklemeleri iin tayin edilmi yer. Gayri kanuni eylem yapmak zere kullanlabilecek silah, patlayc ve benzeri maddelerin; yolcu, bagaj ve dier eyalar ile havaclk faaliyetlerinde kullanlan materyallerde tespiti iin ulusal mevzuat erevesinde gvenlik birimleri tarafndan fiziki, teknik veya dier arama yntemleri ile yaplan uygulama. Yaanan yasad bir olay veya olumsuzluklar nedeniyle, uluslararas standart ve tavsiyeler asndan yaplmas gereken ve yaanan aksaklk, zafiyet ve sorumluluun kaynann nedenlerini ortaya koymak iin yaplan ilem. Normal fonksiyonlu bir uan yere, suya yada bir engele doru yapt istem d uu. Hava alanlarnda, yolcu ve kabin bagajlarnn son kontrol edildii nokta ile uak arasnda kalan blge. Bir antenin arkasna yaylan enerjinin lobu. Temel uydu bilgisi ile birlikte sistem performansnn artrlmasnn salanmas. Ana maddesi katran olan ve yollarn kaplanmasnda kullanlan karm. Elektronik szl hatt bilgisinin salanmad standart alet yaklama prosedr uygulamalarnda, son yaklamada veya turlu yaklama srasnda alalmaya msaade edilen, deniz seviyesi zerinde feet cinsinden ifade edilen en dk irtifa.ara yol bekleme pozisyonuroad-holding positionaramasearcharatrmainvestigationarazi engeline doru kontroll uu arndrlm (steril) alancontrolled flight into terrainsteril areaarka lob artrmaback lobe augmentation (GNSS)asfaltasphaltasgari alalma irtifasminimum descend altitude9DHM GENEL MDRL TERMasgari alglama irtifas asgari bekleme irtifasNGLZCEminimum reception altitude minimum holding altitudeTRKE ANLAMIBir kavak noktasnn tanmlanabilecei en dk irtifa. Bir bekleme paterni iin seyrsefer ve iletiim sinyal kapsamas ve mania ama gereksinimlerini salayan en dk irtifa. Asgari yol IFR irtifas (MEA) daha yksek olan bir yola doru ilerleyen bir hava aracnn belirli fiksleri kat etmesi gereken asgari irtifa. Acil durum artlarnda kullanlabilecek, bir radyo seyrsefer yardmcs merkez olmak zeyar apl bir re; 46 km sektr iinde kalan sahada bulunan tm manialardan asgari 300 m (1000 feet) ykseklik salayan en dk irtifa. MNPS dizaynl hava sahasnda operasyon yapabilmesi maksadyla, bir uan minimum seyrsefer performans kabiliyetine sahip olmas iin gerekli olan standartlarn bir dzenlemesidir. Ek olarak, uak MNPS operasyonlar iin tescil lkesi tarafndan sertifikalandrlm olmaldr. Bir uan kabul edilebilir bir miktarda gecikmeli veya gecikmesiz olarak var yerine ulamas iin gerekli olan yakt miktardr. Bu bir acil durum deildir, fakat usule aykr ar bir gecikme durumunda bir acil durumun olabileceini gsterir. Beton yzeyinde srtnmeye bal olarak gelien ypranma. zerinde bir uan belirli bir ykseklie kadar ilk trmannn bir blmn gerekletirebilecei uygun bir alan olarak seilmi veya hazrlanm; ilgili otoritenin kontrol altnda bulunan, yerde veya su zerinde belirlenmi dikdrtgen bir saha.asgari katedi irtifasminimum crossing altitudeasgari sektr irtifaiminimum sector altitudeasgari seyrsefer performans minimum navigation artnamesi performance specificationasgari yaktminimum fuelanma ama sahasabrasion clearway10HAVACILIK TERMLER SZL TERMataletsel seyrsefer sistemiNGLZCEinertial navigation systemTRKE ANLAMIGeni kapsaml bir seyrsefer iin hava aracnda bulunan bilgisayar destekli bir seyrsefer cihazdr. nitelerdeki standart uygulamalarla, sistem performansnn karlatrlarak aralarndaki uyumun belirlenmesi. alma pozisyonu geliimi iin metotlar ve aralardr. Temel proje, Avrupa Sivil Havaclk Konferans Devletlerindeki hava trafik ynetimini gelitirmeyi amalamaktadr. SID, STAR, havayolu, tavsiyeli yol ve kontrolsz yollar da dhil olmak zere gerektiinde trafik akn ynlendirmek iin oluturulmu yollar. Kvam limitleri; zeminin tanecikleri ile su arasndaki ilikileri ve deien su ieriklerine gre zeminin durumunu tanmlar. Avrupa seyrsefer emniyetini salamak zere kurulan ve Trkiye'ninde yesi bulunduu ok uluslu organizasyon. ECAC yesi lkelerin hava trafik sistemlerini egdml hale getirerek, ini-kalk zamanlarndaki gecikmeleri azaltmak, tercih edilen uu profilleri ile uu emniyeti, lke gvenlii, evresel etkiler gibi konularda minimum tahditleri planlayan sistem. 15 Temmuz 2002 tarihinde hizmete geen, Avrupa hava shas ile ilgili bir emniyet kurumudur. Avrupa'da uydu seyrseferi salamak amacyla 1984 de almalarna balanan bir hizmettir. EGNOS'un gelitirilmesi ve hayata geirilmesi ile ilgili almalar 1994 de Avrupa Uzay Ajans (ESA), Avrupa Birlii (EU) ve EUROCONTROL'n katlm ile kurulan Avrupa l Birlii (ETG) tarafndan yrtlmektedir.ATC sistemi uyumluluuATC system harmonisationATM alma pozisyonlar iin core requirements for ATM temel gereksinimler working positionsATS yoluATS routeatterberg limitleriatterberg limitsAvrupa Hava Seyrsefer Emniyeti Tekilat (EUROCONTROL) Avrupa Hava Trafik Ynetim SistemiEuropean Organisation for the Safety of Air NavigationEuropean Air Traffic Management System (EATMS)Avrupa Havaclk Emniyeti OtoritesiEuropean Aviation Safety Agency (EASA)Avrupa Kresel Seyrsefer Kaplama HizmetiEuropean Geostationary Navigation Overlay Service (EGNOS)11DHM GENEL MDRL TERMAvrupa Sivil Havaclk KonferansNGLZCEEuropean Civil Aviation Conference (ECAC)TRKE ANLAMI1955ten beri faaliyetlerine devam eden uluslararas bir organizasyondur. Amac, Avrupa hava tamaclk sisteminin glendirilmesi, gvenli ve etkili geliiminin devam ettirilmesidir. ECAC, ye lkeler ile dier lkeler arasndaki ilikilerin dzenlenmesi ve sivil havaclk politikalarnn belirlenmesi konularnda da almalar yapmaktadr. Uaklarn seviye ve pozisyon olarak birbirlerine tehlike tekil etmeyecek ekilde belli kriterler gz nne alnarak uurulmalardr. Hava trafik kontrol usullerinin uygulanmasna ynelik, uaklar arasndaki minimum uzunlamasna, yanlamasna veya dikey mesafelerdir. Bir pistin yalnzca yaklamalar iin ve dierinin yalnzca kalklar iin kullanld, paralel veya paralele yakn aletli pistlerde e zamanl yaplan operasyonlar. Hava sahas kapasitesinin artrlmas amacyla, uu seviyesi 29000 feet ile 41000 feet dahil arasnda, 2000 feet olan dikey ayrmann 1000 feet olarak azaltlmas. Bir hava aracnn RVSM (azaltlm dikey ayrma minimumu) sahasndan k noktas. Avrupa RVSM hava sahasna girmeden nce, girdii srada yada hemen sonrasnda, uan getii ve gemesinin beklendii ilk rapor noktas. lgili Devlet otoritesi tarafndan belirli kriterler gz nne alnarak, bir uan RVSM onaynn verilmesi ilemidir.ayrmaseparationayrma minimumuseparation minimaayrlm paralel operasyonlarsegregated parallel operationsazaltlm dikey ayrma minimasreduced vertical seperation minimum (RVSM)azaltlm dikey ayrma minimas k noktas azaltlm dikey ayrma minimas giri noktasreduced vertical seperation minima exit point reduced vertical seperation minima entry pointazaltlm dikey ayrma minimas onayreduced vertical seperation minima approval12HAVACILIK TERMLER SZL TERMazami kalk arlNGLZCEmaximum take off weightTRKE ANLAMIHava aracnn uua elverililik sertifikasnda, uu el kitabnda veya dier resmi kaytlarda belirtilen kalka elverili azami arldr.BB grubu alma ruhsat working license group B Havaalanlar Yer Hizmetleri Ynetmelii (SHY-22) hkmlerine uygun olarak havaalanlarnda 5 inci maddede belirtilen hizmet trlerinin tamamn veya bir ksmn kendileri iin yapacak hava tayclarna her bir hizmet tr iin verilecek alma belgesi Operatrn izniyle, uakta tanan ya da uaa yklenen yolcu ve mrettebatn kiisel eyalardr. 2920 sayl Kanunun 109'uncu maddesine gre dzenlenen bagaj kuponu karlnda taycnn sorumluluuna devredilen tescil ettirilmi eyadr. Uak ve terminal arasnda bagaj, kargo ve posta naklinde kullanlan motorlu aralarla ekilen tama aracdr. Bagajlarn ilgili uaklara yklenmek zere tasnif edildii alan. Gvenlik kontrolnden geen ve check-in'e verilen bagajn hava aracna tanmak zere bekletilmesi amacyla depo edildii; yanl ynlendirilmi bagajn, ilgili yere nakledilene kadar, yolcu ya da grevliler tarafndan talep olunana ya da baka bir trl elden kartlana kadar bekletilebilecei alan/alanlar. Sertifikal havaalan emniyet ube mdrl personeli veya ilgili kurum/kurulu sertifikal zel gvenlik personeli.bagajbaggage (ICAO)bagaj arabascartbagaj ayrma alan (utalt)chutebagaj depo alanbagaj kontrol ve el tipi metal arama dedektr operatr13DHM GENEL MDRL TERMbaml paralel yaklamalarNGLZCEdependent parallel approachesTRKE ANLAMIBirbirine komu, uzatlm pist merkez hatlar zerinde uan uaklar arasnda radar ayrma minimalarnn nasl olacann tarif edildii paralel veya paralele yakn aletli pistlere yaplan e zamanl yaklamalar. Birbirine komu uzatlm pist merkez hatlar zerinde uan uaklar arasnda radar ayrma minimalarnn nasl olacann tarif edilmedii paralel veya paralele yakn aletli pistlere e zamanl yaplan yaklamalar. Uu ncesi kontrol hari olmak zere, birlikte veya ayr yaplmak zere hava aracnn muayenesi, revizyonu, para deiimi, onarm, arza veya hasar giderimidir. Bakm yaplan havaarac veya kompenentinin bakm kuruluu tarafndan yeniden hizmete hazr hale getirilmesidir.bamsz paralel yaklamalarindependent parallel approachesbakmmaintenancebakm kbakm kuruluumaintenance organizationSHY 145-01'e uygun olarak bakm yapmak zere yetkilendirilmi kamu kurum ve kurulular ile gerek ve tzel kiilere ait iletmelerdir. EASA Part-145/ SHY-145 gerei, bakm Yetki sertifikas sahibinin sorumluluk ve faaliyetlerinin akland Otorite onayl dokmandr. Ayarland frekans aralndaki frekanslarn geiine izin veren, araln dndaki freakanslarn gemesini engelleyen elektronik filtredir. Radyo haberlemesinde; belirli bir aralktaki iletiim yaplabildii en yksek ve en dk frekanslar arasndaki fark ifade eder. Birimi Hertz'dir. Bilgisayar haberlemesinde; bir iletiim ortamnn tayabilecei bilgi miktarn ifade eder. Birimi bit/sn'dir.bakm kuruluu el kitabmaintenance organization expositionband geirgen filtreband pass filterband geniliibandwidth14HAVACILIK TERMLER SZL TERMbanket shoulderNGLZCETRKE ANLAMIPAT sahalarnda kaplama ile bitiiindeki yzey arasnda gei salayacak ekilde hazrlanm, kaplamann kenarna bitiik bir alan. Bir su yatainda banketleri amadan tainan debi. Belli bir mesafeden ksa bir k hatt gibi grlebilecek ekilde, yakn aralklarla yan yana sralanm veya daha fazla havaclk yer dr. Tm mesajlarn datmlarnn yapld devre terminallerinde yer alan, devaml ya da otomatik olarak basl kayt imkan salayan haberleme sistemi. Standart atmosferdeki basncn karl olan ve irtifa olarak belirtilen atmosfer basnc. Baka miktarlarn hesaplanmasna ynelik bir referans veya esas niteliinde olabilecek herhangi bir miktar veya miktarlar seti. Turba zerine szlm toprak tabakas, veya bataklik altnda kalan bataklk bitkisi ile rtl toprak zemin. Suyun derinlii; derinlik lm Veri haberlemelerinde saniyede gnderilen sembol saysdr. 1 Baud=1 Sembol/Sn Yerkabuunun atlaklarndan dar kan erm lavlarn souyup katlamasyla oluan volkank bir kaya trdr. Uan bekleme yaparken pozisyonunu belirleyip srdrmek iin referans olarak kulland, pilota seyrsefer yardmclar ya da yerde grsel bir referansla tanmlanabilinen belirli bir noktadr.banket kapasitesi baretinbank capacity barettebasl haberlemeprinted communicationbasn irtifaspressure altitudebalang noktasdatumbataklk toprabog soilbatimetrik baudbathymetric baudbazaltbasaltbekleme fiksiholding fix15DHM GENEL MDRL TERMbekleme noktasNGLZCEstandby pointTRKE ANLAMIAcil durumun eidine gre kurtarma ve yangnla mcadele ekiplerinin daha etkin olabilmeleri iin hazr bulunduklar blgelerdir. Pisti ihlal etmeden kalk iin taksi yapan uan bekleyebilecei tanmlanm bir saha. Bir uan sonraki ATC msaadesini beklerken, belirlenmi bir hava sahasnda tutulmas iin nceden belirlenmi manevra. Uaklarn verimli yzey hareketini kolaylatrmak zere uaklarn bekletilebilecei, veya yanndan geebilecei, iaretlenmi bir alan. Havaalannda, operasyon veya zel harekt gerektiren acil durumlarda, gvenlik glerinin ve grev verilen ilgili dier birimlerin kullanlmasn dzenleyen ve eitli davranlar ihtiva eden plan. Bir VOR/DME seyrsefer cihaz kapsamndaki geerli dk ve yksek irtifa deerlerini temel alan saha seyrsefer rotas. Bir hava arac ve iindekilerin gvenlii konusunda belirsizliin mevcut olduu durum. Bentonit, aluminyum ve magnezyumca zengin volkanik kl, tf ve lavlarn kimyasal ayrmas ile veya bozulmasyla olumu ok kk kristallere sahip kil minerallerinden (balca montmorillonit) oluan ve arlkl olarak kolloidal silis yapda, yumuak, gzenekli ve kolayca ekil verilebilir ak bir kayadr.bekleme noktas (uak iin)holding pointbekleme usulholding procedurebekleme yeriholding baybeklenmedik olay plancontingency planbelirlenmi RNAV rotasdesignated RNAV routebelirsizlik safhasuncertainty phasebentonitbentonite16HAVACILIK TERMLER SZL TERMbeton concreteNGLZCETRKE ANLAMIKum, akl ya da krmata, imento, su ve gerektiinde katk maddeleri kullanlarak elde edilen yap malzemesi. Betonun basn mukavemeti standart kr koullarnda saklanm (20 C 2C kirece doygun su ierisinde), 28 gnlk silindir (15 cm ap, 30 cm ykseklik) veya kp (15 cm kenarl) numuneler zerinde llr. Dkm yaplacak beton ile ilgili tm tasarmlar. 1 m3 yerine yerletirilmi beton ierisine girecek olan malzemelerin kg cinsinden miktarlar. Kuru haldeki imento ve agregay plastik, ilenebilir bir ktle haline getirmeye yarayan svdr. imento ile kimyasal reaksiyon yaparak plastik ktlenin sertlemesini salar. Beton yerletirildikten sonra veya beton rnlerinin imalatndan sonra oluabilecek su kaybn engellemek ve hidratasyon reaksiyonlarnn uygun ekilde ve zamannda gereklemesini salamak iin yaplan ilerdir. Deme betonu dklnce, st yzeyindeki su buharlamaya balar. Betonu terk ederek havaya karr, bu suyun yerine betonun bnyesindeki suyun, yukar, st yze doru kmas (kusulan su).beton basn dayanmconcrete compressive strenghtbeton dizayn beton karm oranconcrete design cocnrete mix ratiobeton karma suyuconcrete mixing waterbeton krcuring of concretebeton suyunun yzeye kmas (kusma)bleeding17DHM GENEL MDRL TERMbeyan edilen mesafeler heliportlarNGLZCEdeclared distances - heliportsTRKE ANLAMIa) Mevcut kalk mesafesi (TODAH). Son yaklama ve kalk kousu uzunluu, art kalk tamamlamalar iin helikopterler iin mevcut ve elverili beyan edilen helikopter ama sahasnn (varsa) uzunluu. b) Reddedilmi mevcut kalk mesafesi (RTODAH). Reddedilmi bir kalk tamamlamalar iin performans snf 1de iletilen helikopterler iin mevcut ve elverili beyan edilen son yaklama ve kalk alannn uzunluu. c) Mevcut ini mesafesi (LDAH). Son yaklama ve kalk alannn uzunluu, art ini manevrasn belirli bir ykseklikten tamamlayabilmeleri iin helikopterler iin mevcut ve elverili beyan edilen herhangi bir ek alan. lenmi verinin gsterimine olanak salayan elektronik ve/ veya elektromekanik sistem. Gncelletirilmi bilginin ilgili birimlere zamannda datlmasdr. Bilgisayar alma ortamnda interaktif yntemlerle (interaktif cevaplama, konu anlatm gibi) renciye zgr bireysel alma ritmini kullandrarak bilgi ve yetenek kazandrlmas. Malzemenin, hava yolu ile nakliyesini kendi hesabna yaptrmak isteyen, sz konusu malzemenin gndericisidir. Yetkili bir acente ile ya da uygun kriterlere sahip bir hava taycs ile alr. Postann, hava yolu ile nakliyesini kendi hesabna yaptrmak isteyen, sz konusu postann gndericisidir. Yetkili bir posta kurumu / idaresi ile alr.bilgi grntleme sistemidata display systembilgi ynetimiinformation managementbilgisayar esasl eitimcomputer based trainingbilinen sevkiyat (gnderici) kargo iinknown consignor (CARGO)bilinen sevkiyat (gnderici) posta iinknown consignor (POST)18HAVACILIK TERMLER SZL TERMbinder birim arlk deneyi binder unit weight testNGLZCETRKE ANLAMIAsfaltn balayc tabakas. Hacmi bilinen birim arlk kaplar ve tart ile yaplan deneydir. Bir uan snrlama (emniyet) sistemiyle dorudan arabirim grevi gren ve IATA ULD Teknik Kurulu tarafndan grevi gren ve IATA ULD Teknik Kurulu tarafndan tescillenmi aralar Bir vericiden yaylan EM dalgalarn, nesneye arpp geri dnmesi, bu sre iin gereken zamandan yola klarak nesnenin mesafesi ve antenin o andaki konumu ile nesnenin ynnn hesapland bir radar sistemidir. Bir uan radardaki pozisyonun belirlenmesi. Genelde radar grnt ve izleri iin kullanlr. Birincil ve ikincil gzetim radar verilerinden yararlanlan bir radar mesajdr. Uaklar, bileik yol sistemi ile uygulanan ayrma minimalarn (yatay/dikey) azaltarak ayrma yntemi. Birincil ve ikincil gzetim radar bilgilerinin bir radar grnts zerinde birletirilmesidir. VOR, TACAN ve DME seyrsefer yardmc cihazlarnn birlikte bulunduu bir seyrsefer yardmc sitesidir. Farkl kiiler tarafndan, tarifeli bir hava taycsnn dnda baka bir kiiyle hava yolu ile tanmas iin anlama yaplm; tek bir pakette birletirilmi, birden ok ve farkl gnderiden oluan kargo.birim ykleme aralar (uldler)unit load devices (ulds)birincil gzetim radarprimary surveillance radar (PSR)birincil plot bilgisi birleikprimary plot combinedbileik / karma ayrmacomposite separationbirleik plotcombined plotbirleik VOR ve TACANcombined VOR and TACANbirletirilmi/konsolide kargobitbitkili dzende her bir rakama (0 veya 1) BIT denir.19DHM GENEL MDRL TERMbit hata oranNGLZCEbit error rateTRKE ANLAMIBir rnekteki bit hatalarnn says, rnekteki bit'lerin toplam saysna blnr ve genellikle birok rnek iin ortalamadr. Keskin bir koku, alev ve koyu duman kararak yanan, karbon ve hidrojen bakmndan ok zengin doal yakt maddelerinin genel ad. Yetkili makamlar tarafndan bomba tehdidine kar uygulanmak zere, acil durum plannn harekete geirilmesi iin verilen alarm durumu ile hava aracnda veya herhangi bir sivil havaclk tesisinde, pheli bir cismin bulunmas zerine ilan edilen durum. Herhangi bir ekilde renilen, yerdeki veya uu halindeki hava aracn veya hava meydann, sivil havaclk tesisini, ya da ahsi bir alan, patlatma sonucu tehlikeli bir duruma sokacak bir patlayc, baka bir madde veya aletle ilgili, doru veya yanl bir bilgi. Bir uan yolcu ve yk tamakszn uurulmas. Belirli bir gzenekli ortam rneindeki boluk hacminin kat parack hacmine oran. Kaya atlaklar arasnda bulunan su. Koltuk kapasitesi en az yirmi (20) en fazla doksan dokuz (99) olan uaklar ile i veya d hatlarda yaplan ticari hava tamacldr. 20000 feet'in [6000 m] altnda ve gkyznn yarsndan fazlasn kaplayan bulutlarn en alt tabakasnn tabannn yeryz ve su yzeyi zerinden ykseklii.bitmbitumenbomba alarmbomb alertbomba tehdidibomb threatbo uu boluk oranferry flight void ratioboluk suyu blgesel hava tamaclpore water regional air transportationbulut tavanceiling20HAVACILIK TERMLER SZL TERMbuzlanma icingNGLZCETRKE ANLAMIHerhangi bir yerde hava scaklnn 0 derecenin altna dmesi sonucu, deiik yzeylerde bulunan suyun donarak tabaka ya da tabakalar oluturulmas. Uaklarn yzeylerinde oluan buzun ve karn temizlenmesi ilemi. Buz giderici/buz nleyici ilemden gemek zere bir uan park etmesine ynelik dzenlenmi bir i alan ve iki veya daha fazla mobil buz giderci/nleyici ekipmann manevralarna ynelik dzenlenmi bir d alan kapsayan bir alan. Uaklarn yzeylerinde buz ve kar olumasn engelleme ilemi. Bir havaclk bilgisinin ve onun deerinin, oluumundan veya resmi olarak deitirilmesinden bu yana kaybolmadna veya deitirilmediine ilikin bir gvence derecesi. Deney numunesinin herhangi bir dorultudaki boyutunda, hzlandrlm belirli kuruma artlar altnda, arlka doygun halden dengeli arlk ve boyut durumuna geiinde kuruma nedeniyle oluan deiim. Daha fazla su kaybnn zeminin hacminde bir azalmaya neden olmad kouldaki su ieriidir. Yzde olarak ifade edilir. BHS de tanan bagajlarn %100 bagaj tarama sisteminde normalde uramas gereken cihazlara uramak yerine ayn seviyede veya farkl seviyede dier cihazlara ynlendirilmesini salayan ilem prosedr.buzlanma zmede-icingbuzlanma zme/ buz nleme alande-icing/anti-icing padbuzlanmay nlemeanti-icingbtnlk (havaclk verileri)integrity (aeronautical data)bzlmeshrinkage (contraction)bzlme limitishrinkage limitbypass sistemibypass system21DHM GENEL MDRL TERMbyte byteNGLZCETRKE ANLAMIBir anlam ifade eden en kk saysal veri kmesidir. Bir byte 8 bit'ten oluur.CC grubu alma ruhsat working license group C Havaalanlar Yer Hizmetleri Ynetmelii (SHY-22) hkmlerine uygun olarak 5 inci maddede belirtilen hizmet trlerinden, temsil, gzetim ve ynetim, uak zel gvenlik hizmet ve denetimi, ikram servis ile uu operasyon hizmetini yapmak zere yetkilendirilmi zel hukuk tzel kiilerine her bir hizmet tr iin verilecek alma belgeleri. ayet varsa mteakip msaadelerle oluturulmu, deiiklikleri de ieren uu plan. Pist zerindeki gr artlarnn 350 metreden daha az olduu durumlarda, sistem, cihaz, ara ve gerelerin kullanlabilirlii ve konumlarn belirleyen artlar. check-in Havaalan terminallerinde, hava yolu veya yer hizmet kuruluu grevlilerinin, yolcularn bilet, bagaj ilemi ve kontrollerini yapmalar. Terminallerde yolcularn check-in ilemlerinin yapld, donanml masalardr. Terminallerde check-in kontuarlarnn toplu halde bulunduu blmlerdir. Havayolu taycs irketinin kendi istasyonlar a iinde naklettii postalar iin kullanlan ksaltma. Havayolu taycs irketinin kendi istasyonlar a iinde naklettii malzemeler iin kullanlan ksaltma.cari uu plancurrent flight plan (CFL)CAT III standartlarcheck-incheck-in kontuarcheck-in countercheck-in salonucheck-in hallco-mailco-mailco-matco-mat22HAVACILIK TERMLER SZL TERMcourse courseNGLZCETRKE ANLAMIYoldaki uaklar iin tasarlanm uu yolu, ILS hattnda ise pisti karlayc yol anlamnda kullanlan terim.akl gravel Akarsular ve dalgalar olmak zere dglerle anakayadan kopartlan, srklenmeleri srasnda eitli biimler alan paral, krkl ta paras. Kum-akl malzemesi olarak temel ve temelalt tabakalarnda kullanlabilir. Potansiyel tehlike tekil eden trafikler arasnda uygun ayrma minimumlarnn uygulanmasyla yaplan zmleme. Otomatik radar fonksiyonu olarak radar hedefleri arasnda mevcut minimalarn altna inilebilecei ynnde verilen ikaz. Internet ortamnda bilgi transferi, yol bilgi deiiklikleri ve ynetim protokolleri operasyonu sorumluluunu kapsayan bilgisayar tabanl almalarn fonksiyonel bir ksmdr. Bataklik, organik zeminler, zemin emniyet gerilmesi 0 kg/ cm Ciddi arpma risklerinin ortaya kt uaklarn yakn geme durumlarnn risk snflandrmas. Doal sebepler, trafik etkisi, ya da alttaki bir tabakadan yansma sebebiyle kaplama iinde meydana gelen ayrlma. Uak ile uak itme/ekme arac arasna taklarak uan itilmesi ve ekilmesi ilemlerinde kullanlan tehizat.akma zmlenmesiconflict resolutionakma ikazconflict alertalma a varlnetwork entityamur zeminmud groundarpma riskirisk of collisionatlakcrackeki demiritow- bar23DHM GENEL MDRL TERMeyrek ember quadrantNGLZCETRKE ANLAMIMerkezinde seyrsefer yardmcs olan, saat ynnde manyetik kuzeyden itibaren 4 dilime ayrlm bir daireyi ifade eder. Bunlar srasyla; KD (kuzey dou eyrei) 000-089 , GD (gney dou eyrei) 090179, GB (gney bat eyrei) 180-269, KB (kuzey bat eyrei) 270-359. Yol boyu ETOPS operasyanlar esnasnda hava aracnn motor arzas ya da dier anormal durumlar ya da acil durum koullarnda inebilecei uygun / elverili yedek meydan. Ana hammaddeleri kalkerli kil olan ve mineral paralarn (kum, akl, tula v.s.) yaptrmada kullanlan bir malzemedir. 3 ile 30 Mhz arasndaki frekans aral. 30 ile 300 Mhz arasndaki frekans aral. veya daha fazla merkezin ayn anda ve direkt olarak konuma yapabildikleri haberleme kolayl. Radarlardan gelen ham bilgileri ileyerek plot bilgisine dntren sistemdir. MCTden gelen radar plot bilgisini iz bilgiye dntrerek kontrolrlerin nndeki displaylere ve FDP ye aktaran sistemdir. Beton kvamn belirlemek iin yaplan deney. Betonun ilenebilme zellii kvam ile tayin edilmektedir. Bu kvam kme konisi kullanlarak yaplan deneyle llr. TCAS cihaz tarafndan Uaklarn arpma riskine kar, pilota sunulan zm nerisidir.ift motora sahip hava aralar iin yedek yol boyu havaalanETOPS extended-range twin-engine operation performance standards enroute alternateimentocementok dk frekans ok yksek frekans oklu haberlemevery low frequency very high frequency conference communicationsoklu kanal izlememulti channel tracking (MCT)oklu radar izlememulti radar tracking (MRT)kme deneyi kme konisislump test cocnrete mix ratiozm nerisiresolution advisory24HAVACILIK TERMLER SZL TERM NGLZCE TRKE ANLAMIDdatm zaman delivery time Kontrolr tarafndan gnderilen mesajn uu ekibinin eline gemesi iin geen sre. dahili test ekipman built in test equipment Srekli temel zerinde izleme yapabilmek iin doru operasyonu salayan elektronik ekipmandaki isel kontrol birimleri. Birok kontrol, bir hata durumunda grsel alarm veren GO-NO GO testleridir. dansite oran dayankllk density ratio durability Younluk oran. Yap malzemelerinin ve yaplarn ilemlerini uzun yllar boyu bozulmadan yerine getirmelerine denir. de/anti icing arac de/anti icing vehicle Buzlanmay zc/nleyici kimyasal maddelerin uaklara uygulanmas iin kullanlan zel donanml ara. degradasyon degradation Atmosferik, hidrolik, biyolojik ve dier faaliyetler sonucunda kayalarn, sarp kayalklarn, yeryz katmanlarnn ve akarsu yataklarnn anmas ve ayrmas. deitirme noktas change over point Bir hava yolunda seyir halindeki hava aracnn arkasnda kalan seyrsefer yardmc cihaznn kapsama alanndan kp zerine doru utuu seyrsefer yardmc cihaznn kapsama alanna girdiini gsteren, haritalarda ilenmi noktalardr.25DHM GENEL MDRL TERMDemiryollar Limanlar Havaalanlar naat Genel MdrlNGLZCEGeneral Directorate of Railways Ports and Airports ConstructionTRKE ANLAMI3344 Sayl Ulatrma Bakanlnn Tekilat ve grevleri hakkndaki Kanunun 9. maddesi erevesinde Devlete yaptrlacak demiryollar, limanlar, barnaklar ve bunlarla ilgili tehizat ve tesislerin, ky koruma yaplar, ky yap ve tesislerinin ve hava meydanlarnn ve Bakanlar Kurulunca yapmnn stlenilmesine karar verilen ehir ii rayl ulam sistemleri, metrolar ve bunlarla ilgili tesislerin alakal kurulularla ibirlii yaparak plan ve programlarn hazrlamak, gerekletirilmesi iin gerekli tedbirleri almak ve imkanlar salamak, aratrma, ett, istikaf, proje, keif, artname ve inaatlar ile bakm ve onarmlarn yapmak veya yaptrmak, yapm tamamlananlar ilgili kurululara devretmek, yaplm olanlarn bakm ve onarmlarnn organizasyonu iin esaslar hazrlamakla grevli Kurulu. Hava alanlarnda faaliyette bulunan Kurum/Kurulu personelince MSHGP erevesinde sivil havaclk gvenliinin uygulanp uygulanmadn denetleme, inceleme, test ve aratrma yapmak zere, EADUKun koordinesinde ve onaylamasyla oluturulan komisyon.denetim alma grubudeniz mili derece eitiminautical mile rating trainingHavaclkta kullanlan, 1852 m. uzunlua eit lm birimidir. Hava trafik kontrolrnn derece alabilmesi iin verilen eitim. Hava Trafik Kontrolrne kontrol nitesinin bir veya birden fazla blmnde alabilmesi iin her yl periyodik snavlarla otorite tarafndan verilen yeterlilik belgesi.derecelendirmerating26HAVACILIK TERMLER SZL TERMderz dolgusuNGLZCEjoint sealantTRKE ANLAMIDerz kesme ileminden sonra sra derz doldurma ilemine gelir. Derzler esnek bir malzeme ile doldurulmaldr. Ancak; derzlerin krlma ve atlama riskinin azaltlmas gerekiyorsa, bunlarn yan kenarlarn destekleyecek daha sert bir elastik malzeme ile doldurulmas esastr. Asfaltn damtlmas. Bir sebepten dolay konumas durdurulan kontrolr/pilota, devam etmesi istendiinde sylenen sz. Uutaki hava arac iin dier hava aracna yol ver ve tur atmaya devam et, yerdeki hava arac iin ise dur anlamna gelir. Uutaki hava arac iin ini serbest, yerdeki hava arac iin kalk serbest anlamna gelir.destilasyon devam edindistillation go aheaddevaml krmz kdevaml yeil kdevir moducircuit modeTahsis edilen iletim yolunun kullanlmasna olanak veren haberleme ann konfigrasyonu. Havaclk Mobil Uydu Hizmetinde C kanal ikili ses ya da bilgi haberlemesi salamak iin kullanlr. nk verilen herhangi bir kanal, sadece bir ynde trafik geirebilir. C kanallar biri st hat dieri alt hat olmak zere ift olarak tahsis edilir. Bir uan, dier bir hava trafik kontrolr ya da nitenin kontrolne devredilecei zaman. Emniyetin gelitirilmesini hedefleyen entegre bir mevzuat ve faaliyetler grubu. 233 Sayl Kanun Hkmnde Kararnameye gre kurulmu, Trkiye'deki havaalanlarnn iletilmesi ile hava seyrsefer hizmetlerinin yerine getirilmesinden sorumlu bir Kamu ktisadi Kuruluudur.devir modu kanalcircuit mode channeldevir zamanrelease timedevlet emniyet programstate safety programmeDevlet Hava Meydanlar letmesi Genel MdrlState Airports Authority27DHM GENEL MDRL TERMdevlet uaNGLZCEstate aircraftTRKE ANLAMIDevletin askeri, gvenlik ve gmrk hizmetlerinde kulland hava aralar. Bir hava aracna, uu gzergah boyunca hava trafik kontrol hizmeti salayacak dier bir niteye, hava trafik kontrol hizmeti salama sorumluluunu transfer eden hava trafik kontrol nitesi. Zorunlu iniler dnda, lke snrlar dnda bir veya daha fazla lkeye yaplan seferler. Pist sonundan 5-7 mil uzakla yerletirilen seyrsefer yardmc cihaz. Havaaralar arasnda deiik irtifa ya da uu seviyeleri tahsis edilmek suretiyle salanan ayrma. [ICAO] hava aralar arasnda dikey mesafe birimleri ile ifade edilen ayrma. Kalk ve ini iin ok ksa pistleri veya kk sahalar kullanarak dikey trmanma ve/veya alalma yapabilen hava arac. Bu tr hava aralarna helikopterler de dahil olmakla birlikte, sz konusu hava aralar sadece helikopterlerle snrl deildir. Bir uan dikey profilde aa veya yukar doru yapt kanma hareketidir. zerine acil durum halinde bir konma gerekletiren bir helikopter tarafndan oluturulan ykleri tayabilecek bir yzey. Pilot veya kontrolr tarafndan ok ksa bir sre iin dinlemede kalnmasn, beklenmesini ifade etmek iin kullanlr. Eer bu durumda cevap gecikirse tekrar aramak gereklidir. Bu terim bir onay veya reddetme anlam iermez.devreden nitetransfering unitd hat uularinternational flightsd markerouter marker (OM)dikey ayrmavertical separationdikey ini / kalk yapan hava vertical take-off and landing arac aircraftdikey sapmavertical deviationdinamik yk tama yzeyidynamic load-bearing surfacedinlemede kalnstand by28HAVACILIK TERMLER SZL TERMdirekt iniNGLZCEstraight-in landingTRKE ANLAMIBir aletli yaklamay tamamlamak iin takip edilen son yaklama korsuyla 30 derecelik bir a limiti iinde ayn hizadaki piste yaplan ini . Vardklar uakla ksa bir aradan sonra ayn uak ve ayn uu numaras ile seyahatlerine devam eden yolculardr. (Teknik problemlerden tr uak deitiren fakat ayn uu sayl uakla devam eden yolcular direkt transit yolcular olarak saylr.) ki fix, nokta ya da seyrsefer yardmcs arasnda rota uuu. Son yaklamann, kaide dn olmadan balad, direkt ini minimumlaryla tamamlanmas gerekli olmayan bir aletli yaklamadr. Gzenekli bir matrisin kendi ierisinden geen bir izleyicinin yaylmasna neden olma zellii. Klinopiroksen, ojit, olivin, magnetit ve ilmenit ieren, yeil renkli ve anma dayanm yksek bir kaya. Gri, koyu gri renkli, iri ve ince taneli minerallerden oluan, andezin, biyotit, hornblend ve piroksin ile kuvars ieren i pskrk magmatik kaya. Havaaralar arasnda DME cihazndan alnan mesafe bilgisine dayal olarak yaplan ayrma. Zemin emniyet gerilmesi 0,10,6 kg/cm olan zeminler. Silisli ktlelerin, kayalarn, doal etkenlerle paralanarak ufalanmasndan oluan, deniz kys, dere yata vb. yerlerde ok bulunan, ufak, sert taneciklerdir.direkt transit yolculardirect transit passengersdirekt uudirect flightdirekt yaklamastraight- in approachdispersivitedispersivitydiyabazdiabasediyoritdioriteDME ayrmasDME separationdoal dolgu zemin doal kumnatural filling ground natural sand29DHM GENEL MDRL TERMdoal sralamaNGLZCEnatural sequenceTRKE ANLAMIHava trafik kontrolr planlamasnda, uaklarn bir pozisyon noktas zerine tahmini geli sreleri gz nne alnarak yaplan uu sralamasdr. Arazinin hafriyatnn yaplmam ve kotlanmam, hali hazrdaki vaziyetidir, dokunulmam ve bozulmam zeminler. RDP sisteminin bir paras olan MRT' lerde bir sorun olduunda MCT den gelen radar plot bilgilerinin kontrolrlerin nndeki displaylere annda ve kesintisiz getirilmesini salayan bir balant eklidir. Bir bilgiyi teyit ettirmek amacyla istekte bulunmak. rnek; verify assigned altitude. Tahsis edilen irtifay dorulayn. ngrlen veya llen deer ile gerek deer arasndaki uygunluk derecesi. Pilot veya irket temsilcisi tarafndan uutan nce ATS nitesine verilmek zere doldurulan uula ilgili ayrntlar ieren plan. Suni olarak sktrlmam zeminler. Traktrler ile ekilen, apronda konteyner ve palet tamaclnda kullanlan, seviyesi fazla yksek olmayan kk tekerlekli tama arac. Bu deney; agregann don ve zlmelerde ufalanmaya kar dayankllnn belirlenmesine ve deien hava artlarnda agregann gsterecei dayanmn tesbitine yneliktir.doal zeminnatural grounddorudan radar veri eriimidirect access radar datadorula(mak), teyit ettirmekverifydorulukaccuracydoldurulmu uu planfilled flight plandolgu zemin dollyfilling ground dollydon dayanmfrost resistance30HAVACILIK TERMLER SZL TERMdosyalanm uu planNGLZCEfiled flight planTRKE ANLAMIPilot ya da onun yasal temsilcisi tarafndan ATS nitesinde doldurulan, sonradan yaplm deiiklikleri iermeyen plana denir. Ayarlama, dzenleme. Veri kayb veya deiikliine kar bir gvence seviyesi salayan verinin dijital olarak ifade edilmesine uygulanan matematiksel bir algoritma. Tanka alnan yaktta atmosferik olaylar nedeniyle oluan serbest suyun sistemden alnmas. SHT 120.95e gre; dry-lease, bir hava aracnn, kiracnn iletme ruhsat altnda iletildii kira anlamasn ifade eder. Yani; bir uan mrettebatsz kiralanmas olup, kiracnn ticari kontrol altnda ve kiracnn havayolu kodu ve trafik haklar kullanlarak iletilmesidir.dozaj dngsel artklk kontrol (CRC)dosage cyclic redundancy check (CRC)drenaj (yakt ikmal)draindry-leasedurma uzantsstopwayVazgeilen bir kalk halinde uan durdurulabilecei uygun bir alan olarak hazrlanm, mevcut kalk pistinin sonunda ve yerde bulunan belirli bir dikdrtgen saha. Uaklarn uzunlamasna ve yanlamasna rotasyonunun uu cihazlarndan takip edilebilmesini salayan gsterge. Standart kalpta bitmn ekilerek uzamas. 30 ve 300 kHz arasndaki frekans aral. Dk gr artlarnda hava trafik akn ve emniyetini salayan operasyonlarn btndr. Hidrant boru hattnn en dk noktas.durum gstergesiattitude display indicatordktilite dk frekans dk gr operasyonlarductility low frequency low visibility operationsdk noktalow point31DHM GENEL MDRL TERM NGLZCE TRKE ANLAMIEeilme-gerilme dayanm flexural-tensile strenght Bu deney, noktadan yklenen basit kiri ile betonun eilme gerilme dayanmnn belirlenmesini kapsar. Uutaki bir uakla yer cihaz (radar, DME) arasndaki gerek direkt mesafeye denir. Eitim Talimat kapsamnda eitime katlanlara verilen sertifika veya katlm belgesi. Hava meydanlarnda faaliyette bulunan Kurum/Kurulu personeline MSHGP erevesinde eitim veren, eitimleri takip eden EADUKun koordinesinde ve onaylamasyla oluturulan komisyon. training manual training institution Eitimlerde kullanlan dokman. Eitim Talimatna gre havaclk kurulular veya gerek kiilere eitim vermek zere SHGM tarafndan yetkilendirilmi kurulu. Gerek kiilere Eitim Talimat kapsamnda eitim verecek ve SHGM tarafndan yetkilendirilmi kii. Gerek kiilere veya eitimcilere Eitim Talimat kapsamnda eitim verecek ve ilgili kurum tarafndan yetkilendirilmi kii. Eitim verilebilirliiyle ilgili Milli Eitim Bakanl veya Yksekretim Kurumlar veya Milli Eitim Bakanlndan onayl kurulular tarafndan verilen belge.eim mesafesislant rangeeitim belgesitraining certificateeitim alma grubueitim el kitab eitim kuruluueitimcitrainereitimci eitmenitrainer of trainerseitimcinin eitimi sertifikastraining of trainer certification32HAVACILIK TERMLER SZL TERMekip kaynak ynetimiNGLZCEcrew resource managementTRKE ANLAMICRM, iletiim, durumsal farkndalk, problem zme, karar verme, takm almasyla ve bu alanlarn her birinin yol at alt disiplinlerle beraber olan geni bir bilgi, beceri, davran ihtiva eder. CRMi oluturan bu elementler yeni olmamakla beraber havaclkta, genellikle hava ulamnn balamasyla, havaclk, kaptanlk, ekip ibirlii vb. gibi balklarla bilinmektedir. Bunun yan sra, gemite, bu terim formel olarak tanmlanp, aka belirtilmemitir. CRM bu eksiklii gidermek iin bir giriim olarak ortaya kmtr. Ayrca, CRM uu operasyon ve emniyetinin etkinliini artrmak iin insan, ekipman, prosedr gibi tm kaynaklarn optimum kullanmn salamak iin bir ynetim sistemi tanmlamaktadr. ATC sistemleri tarafndan tanabilir en fazla trafik says. Bir hava aracnn kabin blmnde tanan bagajlar. Ulusal ve uluslararas havaclk kurallar ve mevzuatlar esas alnarak hazrlanan, operasyonu tanmlayan kapsaml dokmanlardr. Gvenlik kontrol noktalarnda veya gerekli grlen dier yerlerde, yolcu ve personelin geilerinde gvenlik taramasnn blgesel yaplabilmesi amacyla sadece metale duyarl olan detektr. Statik hesaplamada bir gerilimin, ksalma ya da eilme miktarna blnmesi ile bulunan deerdir.ekipman kapasitesi el bagaj el kitaplarequipment capacity cabin baggage manuelsel tipi metal arama dedektrhand-held metal detectorelastisite modlyoungs modulus33DHM GENEL MDRL TERMelek analiziNGLZCEsieve analysisTRKE ANLAMILaboratuvar lekli bir eneli krcda verilen malzeme karmnn parack boyutunun kltlmesi ve kltlen paracklarn eleklerden geirilerek parack boyut dalmnn hesaplanmas. Sz konusu noktann iinden elipsoit d dikme boyunca llen, referans elipsoit ile ilgili yksekliktir. Yzeyde emilen su. nsan veya maddi varlklarn zarara urama olaslnn kabul edilebilir bir dzeye indirilmesinin ve bu dzey veya altnda kalclnn salanmasnn srekli bir tehlike tanmlama ve risk ynetim sreci yoluyla saland durumdur. ATC tarafndan, kontrol altndaki uaklara yaynlanan bir emniyet ikazdr. Emniyet dzeyini artrmay amalayan birletirilmi dzenleme ve faaliyetler btn. Emniyet ile ilgili bir tehlike sonucunun, ngrlebilen en kt durum referans alnarak tahmin edilen gerekleme olasl ve iddetinin birleimidir. Hava seyrsefer amal gerekli olanlar dnda, manialardan arndrlm olan FATOyu evreleyen bir heliport zerinde bulunan ve kazaen FATOdan sapan helikopterlerin hasar grme riskini azaltmay amalayan belirli bir alan. Emniyet ynetimi iin gerekli organizasyonel yap, izlenebilirlik, politika ve yntemlere ilikin sistematik yaklam.elipsoit ykseklik (geodetik ykseklik)ellipsoid height (geodetic height)emme emniyetabsorbed water safetyemniyet ikazsafety alertemniyet programsafety programmeemniyet riskisafety riskemniyet sahassafety areaemniyet ynetim sistemisafety management system34HAVACILIK TERMLER SZL TERMen son tahsis edilen irtifaNGLZCElast assigned altitudeTRKE ANLAMIATC tarafndan tahsis edilen ve pilot tarafndan anlald belirtilen en son irtifa veya uu seviyesi.engellenmiblockedRadyo yaynlarnn bozulduu ya da engellendii durumlarda kullanlan terim.esas dnbase turnlk yaklama safhas boyunca uzaklama ba, (outbound track) sonu ile ara ya da son yaklama safhas arasnda hava arac tarafndan pist dorultusunu karlamak amacyla yaplan dn yntemi.eik evrensel eriim alc/vericisithreshold universal access transceiverPistin ini iin kullanlacak blmnn balangc. ADS-B veri iletimi iin 1.041667 Mbit/s modlasyon oran ile 978 MHz frekansnda alan bir yayn veri hattdr.evrensel zaman koordinasyonuuniversal time coordinatedSaniye artyla ayarlanan ve sivil havaclkta temel alnan otomatik zaman leidir.Ffarkl kresel konumlandrma sistemi differential global positioning system Kresel pozisyonlama sisteminin zm doruluunu gelitirmek iin kullanlan bir tekniktir. farkl kresel seyrsefer uydu sistemi differential global navigation satellite system Bir veya daha fazla bilinen noktadaki pozisyon hatalarnn belirlenmesi ve pozisyon doruluu iin bir baka sistemden alnan bilgilerin iletilmesini amalayan bir sistemdir. fasilite facility zel bir ama iin yaplm bina, ekipman veya niteler.35DHM GENEL MDRL TERMFederal Havaclk daresiNGLZCEFederal Aviation AdministrationTRKE ANLAMISorumluluu sivil havaclk gvenlii olan kurum, Amerikan hkmetinin bir paras olarak 1958 ylnda kurulmutur. Fonksiyonlar; ulusal savunma gereklerini ve gvenlii gz nne alarak sivil havacln dzenlenmesi, yeni teknolojiler kullanarak havacln gelitirilmesi, sivil ve askeri uaklarn kontrolnn ortak bir sistemde yaplmas, ulusal hava sahas sistemi konusunda yaplan aratrmalar ve ticari uzay tamaclnn dzenlenmesidir. 200 mm altnda kalan malzeme (asfalt iin ). letmecinin kendi mal veya kiralad tm hava aralarnn adet ve tip olarak ifadesidir. Aletli veya grerek yaklama yapan bir uan ini iin pisti karlad hat. Asfaltn son ilemini yapan makine. Yklerin istiflenmesinde ve ksa mesafe tanmalarnda kullanlan, yk kaldrma/indirme, ayrca tama zelliine sahip olan zel donanml ara. Uaklardan fosseptiin boaltlarak gtrlmesi iin kullanlan zel donanml ara. Pilota havaalan hareket sahas stndeki frenleme derecesini, koullarn belirten rapor. Bir uan birden fazla anten tarafndan sorgulanmas durumunda, baka bir sorgulama nedeniyle transponder cevap sinyalinin beklenen sreden daha nce alcya gelmesi olaydr.filler filofiller fleetfinalfinalfinier fork liftfinisher fork liftfosseptik aracseptic tankfrenleme (yi, Orta, Zayf, Hi) FRUITbreaking action (Good, Fair, Poor or Nil) False Replies from Undesired Interrogator Transmissions36HAVACILIK TERMLER SZL TERM NGLZCE TRKE ANLAMIGgabro gabbro Amfibol, piroksen ve az miktarda olivin gibi mineraller ieren silika oran dk, i pskrk magmatik kaya. Granlometrisi ile dier koullar belli olan doal kum, doal akl veya krmata ile az miktarda balayc ince malzemeden oluan dolgu malzemesidir. Birbirine yakn azimuth ve mesafede bulunan hedeflerden alnan transponder cevap sinyallerinin i ie girmesi durumudur. nce ve silisli bir agrega ve inorganik bir balayc ile hazrlanan karmn, gzenek oluturucu bir madde katlarak hafifletilmesi yolu ile elde edilen hafif betondur. Akam alacakaranlnn bitimi ile sabahn balangc arasndaki saatler veya otorite tarafndan belirlenmi gnbatm ile gndoumu arasndaki zaman dilimidir. Merkezi Ak Ynetim Birimi (CFMU) tarafndan belirlenen kalk zaman ile operatrn talep ettii ilk kalk zaman arasndaki fark. Gecikmeye sebep olan unsurlarn tm (Meteorolojik koullar, kapasite vb.) Ana s veya slerin dnda, uu harekatnn devamll iin, uucu ekip yesinin uu grev sresinin balayp sona erdii ve uucu ekip yesine, havayolu irketinin uygun konaklama tesisi ve iae imkan salamakla ykml olduu, uucu ekiplerin geici bir sre kalaca, hava yolu irketi tarafndan belirlenen yurt ii ve/veya yurt dndaki yerleim merkezidir.GaiGaigarblinggarblinggaz beton (gzenekli beton)aerated concretegece (ICAO)night (ICAO)gecikmedelaygecikme nedenlericauses of delaygeici stemporaray base37DHM GENEL MDRL TERMgeici s sresiNGLZCETRKE ANLAMIGeici slerde, her bir uucu ekip yesi iin 7 gnden ok 30 gnden az sre ile kalmal olan grev sresidir.geirimlilik katsayscoefficient of transmissivityBirim hidrolik eim altnda bir akiferin birim geniliinden suyun transfer edilme hz. Akiferin doygun ksmnn kalnl ile hidrolik geirgenliinin arpmyla ifade edilir. Birbiriyle balantl boluklar bulunmayan ve bu nedenle su alip veremeyen formasyon. Belirli simlasyon metotlaryla, temel eitim esnasnda teorik bilgi ve anlama yeteneklerinin pratik uygulamalarla gerekletirilmesi. stenilen rotann havayolunun sana ve soluna olan dikey mesafesi. Belirli bir ynde llen fiili k younluunun, k yzde 25lik veya zeri younluklarda altrld durumlarda, bir g kayna deiiklii srasnda yzde 50den dmesi ve tekrar yzde 50ye ulamas iin gereken sre. Bu irtifa ve altnda hava aralarn irtifalara gre kontrol edildii irtifadr. Havaalan operasyonel gr seviyesi iinde tm hava koullarnda, gerekli emniyet seviyesini de tekil ederek, beyan edilen yer hareket orannn srdrlebilmesi iin uak ve aralarn kontrol ile gzetim ve klavuzluk salayan bir sistemdir.geirimsiz formasyonaquicludegei eitimitransition traininggei izi mesafesicross track distancegei sresi (k)switch-over time (light)gei(intikal) irtifastransition altitude (TA)gelimi yzey hareketleri rehberlik ve kontrol sistemiadvanced-surface movement guidance and control system38HAVACILIK TERMLER SZL TERMgemi zeri heliportNGLZCEshipboard heliportTRKE ANLAMIAmaca uygun veya uygun olmayarak ina edilmi olabilecek bir gemi zerinde bulunan bir heliport. Amaca uygun olarak ina edilmi bir gemi zeri heliport, zel olarak helikopter operasyonlar iin tasarlanm bir heliporttur. Amaca uygun olmayarak ina edilmi bir gemi zeri heliport, zel olarak bu i iin tasarlanmam olup, geminin bir helikopteri tayabilecek bir alann kullanan bir heliporttur. ICAO kural ve uygulamalarnn tm uular kapsamas. cret karl veya kiralama yolu ile yaplan tarifeli ve tarifesiz hava tamaclk faaliyetleri dndaki tm sivil havaclk faaliyetleri (eitim ve sportif amal faaliyetler, hava taksi, v.b.) Beton tam krn aldktan sonra ortam scaklna bal olarak genleir ya da eker. Bu hareketlerin betonda istenmeyen atlama ve alma yapmasn engellemek iin betonun yapsna gre ortalama 30 metre aralklarda genleme derzleri braklmaldr. Bu derzler beton dkm srasnda oluturulmal ve beton tamamen bu blgelerde kesilmelidir. Kresel referans sistemi/erevesi bakmndan yerel referans sisteminin yerinin ve ynnn tanmlanmas iin gerekli minimum parametreler seti. Ktalar boyunca kesintisiz olarak uzanan, dzeltilmemi ortalama deniz seviyesi (MSL) ile akan, dnyann yerekimi alanndaki eit potansiyelli yzeydir.genel hava trafii genel havaclkgeneral air traffic (GAT) general aviationgenleme derziexpansion jointgeodetik balang noktasgeodetic datumgeoidgeoid39DHM GENEL MDRL TERMgeoid dalgalanmaNGLZCEgeoid undulationTRKE ANLAMIGeoidin, matematiksel referans elipsoidinin zerindeki (pozitif) veya altndaki (negatif) mesafesi. Younluk ve s etkileri de hesap edilerek, bir uan gerek hava sratini ifade eden bir terim. Bir uan kesin olarak ini yapt, gerek ini zaman. Hava Trafik Ynetimi (ATM) fonksiyonlarn desteklemek amacyla belirlenmi operasyonel muhabere gerekliliklerinin tanm. Tanmlanm bir hava sahas iinde seyrsefer faaliyeti iin gereken performans gereklilikleri. Tm uu sresince, uularn asgari % 95 orannda arzu edilen pozisyondan deniz mili olarak uulmas gereken mesafeyi belirten deer. Bir uuu bitiren ve akabinde ykn tmyle deitirmesini mteakip baka bir uuu gerekletiren bir uak. Bir uu iin belirtilmi ini meydan. Bu sistem, hava trafik kontrol ilemlerinin yapsal modelinin 4 bileeninden biridir. Ayrca bilgi ve cevaplamann seiminden sorumludur. Aletli yaklama sisteminin bir parasdr. Piste gre dikey olarak gvenli bir szl as ile yaklamay salar. Magmatik veya tortul kayalarn yksek scaklkta blgesel bakalama uramasndan dolay meydana gelen metamorfik kayatr.gerek hava hztrue air speed (TAS)gerek ini zaman gerekli muhabere performansactual time of arrival (ATA) required communication performancegerekli seyrsefer performansrequired navigation performance (RNP)gerekli seyrsefer performans tipirequired navigation performance typegidi dn uuuturnround flightgidi meydan giri/k verileri sistemidestination aerodrome input/output systemglide pathglide path/slopegnaysgneiss40HAVACILIK TERMLER SZL TERMgnderici consignorNGLZCETRKE ANLAMIrettii veya sahip olduu mallar hava yolu ile tatmak isteyen ve bu amaca uygun ekilde paketleyen kii veya kuruluu. Meteorolojik koullar uygun olduunda, IFR veya VFR olarak uan pilotlardan , dier trafikten kanmak iin manevra yapmalarnn ve dier trafii takip etmelerinin (izlemelerinin) talep edilmesi. Havadan kolayca seilebilen belirlenmi bir corafi fix zerinde yaplan bekleme. Gr, bulutlardan mesafe ve tavan olarak ifade edilen deerlerin ilan edilen asgari limitlerin zerinde olduu bir durumdur. Aletli ini, kalk usulleri bulunmayan ve yaklama kontrol hizmetinin verilmedii ya da bir baka hava trafik kontrol nitesi tarafndan da bu hizmetin salanmad, sadece grerek artlardaki trafiklere hizmet veren havaalanlarnda alan hava trafik kontrolrlerinin sahip olmas gereken derecedir. Ak hava koullarnda, bir uan yeri grerek seyrseferine devam etmesine izin verilen kurallardr. Aletle yaklama ynteminin bir blm ya da tm tamamlanmadnda IFR uan hava aracnn araziyi (yere nazaran grsel referanslarla) grerek gerekletirdii yaklama. Bir antenden yaynlanan elektromanyetik dalgann kapsama alan.gr ve kansee and avoidgrerek beklemevisual holdinggrerek meteorolojik artlarvisual meteorological conditions (VMC)grerek meydan kontrol derecesivisual aerodrome control ratinggrerek uu kurallarvisual flight rules (VFR)grerek yaklamavisual approachgr asbore sight41DHM GENEL MDRL TERMgr/ryet visibilityNGLZCETRKE ANLAMIAtmosferik artlara gre tayin olunan ve mesafe birimleri ile ifade edilen, gndzleri klandrlmam geceleri klandrlm belirli cisimleri grp tehis etme kabiliyeti. Hava srati gstergesinden okunan dzeltilmemi hz. Uularn tahmini gsterge sratleri arasnda farklar olutuu durum ve bu farkn gsterge srati limitlerini amasdr. Radar istasyonlarnda yaplan mekanik durumunu da ieren performans lmleri. Agrega tanelerinin byklklerine gre gsterdikleri tane dalm oranna verilen ad. Feldspat, plajiyoklas ve kuvars ile az miktarda mika, hornblend ve piroksen ieren, sert, kristal yapl, taneli grnl, asidik magmatik kaya. Kum, akl, krmata gibi yap malzemelerinin elek analizleri sonucunda tane dalmlarnn belirlenmesi. Kum, akl, krmata gibi yap malzemelerinin elek analizleri sonucunda tane dalmlarnn belirlenmesi sonucunda izilen grafiksel eri. Ayn topluluk zerinde standardize edilmi testlerin btn. Birka testte alnan puanlar, karar almak iin deerlendirmede kullanlr veya karlatrlr. 00.01 UTC ile 24.00 UTC arasndaki sredir. En son alglayc verilerini temel alan x, y, z koordinatlarnda uuun son pozisyonunu temsil eder.gsterge hz gsterge srati sapma uyumazlindicated airspeed (IAS) indicated air speed deviation non-conformancygzetim analiz destek sistemi-sensr gradasyonsurveillance analysis support system-sensor gradationgranitgranitegranlometrigradinggranlometri erisigrain size curvegrupbatterygn gncel uu pozisyonuday current flight position42HAVACILIK TERMLER SZL TERMgncel uu verisiNGLZCEcurrent flight dataTRKE ANLAMISon yaplan uu plan deiiklikleri ve kontrolr mdahaleleriyle gncelletirilen uu bilgisi. Otoritelerce karklklarn nlenmesi amacyla belirlenmi gndoumu ve gn batm zamanlar. Hava kargosunun hava aracna yklenmeden nce muhafaza edildii ve ilgili dokmanda belirlenmi zelliklere uygun tesis edilmi, gvenli hava tamacl yaplmasna imkn salayan binalar. Sivil havacl, yasad mdahale ve eylemlerden korumay ngren nlemler ile insan ve ara-gere kaynaklarnn birleimi. MSHGPnn 17. Ekinin 7. maddesinde belirtilen derecelendirmeleri gerektiren hali. Havaalannda gvenlii salamakla dorudan grevlendirilen birimleri. Sivil havaclk ve tesislerine yneltilebilecek herhangi bir yasad mdahale amal fiilin nlenmesi ya da tespitinde tek olarak ya da sistemin bir paras olarak kullanlan ve kullanm ihtisas gerektiren cihazlar. Milli Sivil Havaclk Gvenlii Kalite Kontrol Programnda belirtilen uyumluluk takip faaliyetlerini yrtmek zere grevlendirilen yetkili personeli. MSHGPnda yer alan hususlarn etkinliinin ve uygulanrlnn grlmesi amacyla kontrol edilmesi ve deerlendirilmesi ilemi.gndoumu ve gnbatmsunset and sunrisegvenli kargo binassecured cargo facilitygvenlik (havaclk gvenlii)security (aviation security)gvenlik alarm durumusecurity alert phasegvenlik birimlerisecurity unitsgvenlik cihazsecurity equipmentgvenlik denetisisecurity auditorgvenlik denetlemesisecurity audit43DHM GENEL MDRL TERMgvenlik incelemesiNGLZCEsecurity inspectionTRKE ANLAMIDetayl olarak yaplacak bir alma ile daha nceden bildirmek koulu ile hava meydan, hava yolu tayclar ve gvenlikle alakal tm birimlerin yasad mdahale eylemlerine kar aldklar gvenlik tedbirlerinin etkinliini grmek ve mevcut gereklerin yerine getirilmesini salamak amacyla yaplan ilem. Hava meydanlarnda, gvenlik tedbir ve tertiplerinin gelitirilmesi ve uygulanmasn salamak amacyla, a) Mlki dare Amirinin bakanlnda, b) Hava Meydan leticisi Genel Mdr/Bamdr/ Meydan Mdr, c) Emniyet ube Mdr, ) Jandarma Blk/Karakol Komutan, d) Gmrk Mdr, e) Gmrk Muhafaza Mdr, f) Sivil Havaclk Genel Mdrl temsilcisi, g) Salk Bakanlnn hava meydannda grevli daimi temsilcisi, ) Terminal ileticisinin hava meydannda grevli en st dzey yetkilisi, h) THY A.O. Genel Mdrl temsilcisi, ) Yerli havaclk iletmelerinin ye olduu organizasyonun grevlendirecei daimi temsilcisi, i) Yabanc havaclk iletmelerinin ye olduu organizasyonun grevlendirecei daimi temsilcisinden, Hava Meydan Gvenlik Komisyonu oluturulur. Yasad eylem gerekletirmek iin kullanlabilecek silah, patlayc madde ve benzeri maddelerin tespit edilmesi iin alnan tedbirler.gvenlik komisyonu/ havaalansecurity commissiongvenlik kontrolsecurity check44HAVACILIK TERMLER SZL TERMgvenlik kurulu/milli sivil havaclk gvenlik kuruluNGLZCEsecurity boardTRKE ANLAMIMilli Sivil Havaclk Gvenlik Programnda yaplacak olan deiikliklerin onaylanmas, programn gelitirilmesi ve ilgili yeni politikalarn belirlenmesi ile kurumlar arasnda koordinasyonun salanmasndan sorumlu olmak zere, Milli Sivil Havaclk Gvenlik Kurulu oluturulur. a) ileri Bakanl Mstearnn veya yetkili klaca temsilcisinin bakanlnda, b) Ulatrma Bakanl Mstear veya yetkili klaca temsilcisi, c) Gmrk Mstear veya yetkili klaca temsilcisi, ) Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii temsilcisi, d) Sivil Havaclk Genel Mdr, e) DHM Genel Mdr, f) Gmrkler Muhafaza Genel Mdr, g) ller daresi Genel Mdr, ) DLH Genel Mdr, h) Emniyet Genel Mdr Yardmcs, ) Sivil Havaclk Genel Mdr Yardmcs, i) Emniyet Genel Mdrl Koruma Dairesi Bakan j) Jandarma Genel Komutanl Asayi Dairesi Bakan, k) Sivil Havaclk Genel Mdrl Havaclk Gvenlii Daire Bakan, l) THY A.O. Genel Mdr veya yetkilendirecei temsilcisi, m) Sivil havaclk sektrnde hizmet veren kurulularn temsilcisi olan organizasyonlardan TSHD Bakan veya yetkilendirecei temsilcisinden, oluur.45DHM GENEL MDRL TERMgvenlik onayl acente (kurulu)NGLZCEsecurity approved agentTRKE ANLAMIHava kargosu tamak iin yetki belgesi alm (Ulatrma Bakanl tarafndan usulne uygun ruhsat/izin verilmi) olan (kargo acentalar ile havaalanlar ii veya dndaki kargo terminalleri, antrepo, depo, v.b. yerleri kapsar), gvenli kargo binasna sahip ve bu binada Hava Kargo Hizmetleri Gvenlii balkl dokmanda belirlenen gvenlik usullerine uygun hava kargo tamacl yapabilecei MSHGK tarafndan onaylanm ve gvenlik sertifikas alm tama ileri kurulular. Bir havaalannn, sivil havaclk gvenliinin temini amacyla girii kontrol edilen hava taraf alanlardr. Bu alanlar normal olarak, son gvenlik kontrol noktas ile uak arasndaki tm giden yolcu alanlar, ramp, bagaj ayrma alanlar, kargo depolar, posta merkezleri, hava tarafnda bulunan ikram ve uak temizlik tesislerini kapsar. Tam kapsaml bir gvenlik tatbikat, farkl tr acil durumlarla baedebilmek iin bir muhtemel harekat plannn yeterliliinin salanmas amacyla yasad mdahale tekil edecek bir eylemin senaryo dahilinde uygulanmasdr. Ksmi bir gvenlik tatbikat, farkl tr acil durumlarla baedebilmek iin, haberleme sistemi gibi muhtemel harekat plannn elemanlar veya unsurlarnn yant verebilme yeterliliinin salanmas amacyla, yasad mdahale tekil edecek bir eylemin senaryo edilmesi. MSHGPnn 17. Ekinin 7.maddesinde belirtilen gvenlik alarm durumlarnn ilannda 9. maddede belirtilen tedbirler ile Havaalan Gvenlik Alarm Durumu Planndaki tedbirleri gsterir tablo.gvenlik tahditli alansecurity restricted areagvenlik tatbikatsecurity exercisegvenlik tehdit seviyesi durum tablosusecurity threat level state table46HAVACILIK TERMLER SZL TERMgvenlik testiNGLZCEsecurity testTRKE ANLAMIMSHGP'da yer alan hususlarn tamamnn veya bir blmnn yasad mdahele tekil edecek senaryo ve sanal olaylarla test edilmesi ilemini. Gvenlik maksadyla giri ve klar yasaklanan veya kontrol altnda tutulan bina, tesis ve hava meydannn dier blmlerin. Gvenlik hizmetleri ve mekanizmalarnn oluturulmas ve kontrol, gvenlikle ilgili bilgilerin datm ve gvenlik olaylarnn rapor edilmesi gibi fonksiyonlardr. Uak, kontrolrn istedii rotada uuunu, gyro'sundaki sorundan dolay tutturamayacan ifade eder. Bu durumda kontrolr, radarda ua izleyerek saa/sola dn veya Dn durdur ifadeleri ile ua uygun rotaya oturtur.gvenlik yasak blgesisecurity forbidden zonegvenlik ynetimisecurity managementgyro suz yaklamano gyro approachHhaberleme merkezi com-centre Kendisine bal haberleme istasyonlarnn mesaj trafiini ynlendirmekle sorumlu haberleme merkezidir. Bilgi salama hizmetine ynelik haberleme ynetim birimi; hava-yer ya da dier yer alma alar arasnda bilgi transferine olanak salamaktadr. Basn yklemesine maruz kalan bir malzemenin hacmindeki azalmay tarif eden elastik bir zelliktir. letme gvenliini olumsuz etkileyen ya da etkileyebilecek, bir hava aracnn kullanlmasyla ilikili, kazadan (accident) farkl olarak ortaya kan durum.haberleme ynetim birimicommunication management unithacim modlbulk modulushadise47DHM GENEL MDRL TERMhafif agrega hafta hangarNGLZCElightweight aggregate week hangarTRKE ANLAMIBirim arl 1200 kg/m3 amayan agregadr. Birbirini takip eden 7 gndr. Havaalannda uaklarn bakm ve onarmlarnn yaplmas veya muhafaza edilmesi amacyla kullanlan genellikle byk yapl binalar. Uaklarn bakm ve konaklamalarnn yapld bina.hangar binas har mortar (mixture)Mineral esasl bir balayc, har kumu, su ve gerektiinde katk maddelerinin uygun oranlarda karmlar ile oluturulan bir yap malzemesidir. Hava aralar ve bunlarn faaliyetleri ile ilgili ara ve gerelerin hareket ve park edilmesinde kullanlan asfalt, beton ve toprak yapdaki pist, apron ve taksi yollar ile yakn evresi. Bir havaalannn, manevra sahasndan ve apron (lar) dan oluan, hava aralarnn kalk, inii ve taksi yapmas iin kullanlacak blm. zel ynleri temsil eden kme iinde, hareketli ynlere odaklanma performans lmnde kullanlr. Operasyon kategorisine gre tanmlanan minimalar ile hassas yatay ve dikey yol gsterme/yardm imkan veren aletli yaklama usuldr. Yatay yol gsterme/yardm imkan verip dikey yol gsterme/yardm imkan vermeyen aletli yaklama usuldr. Hasar grdnde havaalan fonksiyonlarnn ciddi ekilde aksamasna yol aacak olan ve havaalan iinde veya havaalanna direkt balantl bulunan tesis ve yerler. Yerde kurulan elektronik cihazlarla desteklenen aletli yaklama sistemi.hareket PAT (pist-apron-taksi yolu) sahasmovement area (runway-apron-taxiway)hareket sahasmovement areaharekete dayal deerlendirme lekleribehaviour anchored rating scaleshassas aletli yaklama usulprecision approach procedurehassas olmayan aletli yaklama usulnon-precision approach procedurehassas tesiscritical facilityhassas yaklamaprecision approach48HAVACILIK TERMLER SZL TERMhassas yaklama kategorisiNGLZCEprecision approach categoryTRKE ANLAMIBir standart alet alalma uygulamasnda uak, 60 m (200 feet) karar yksekliine kadar alalabilmektedir. Bknz. aletli pist (Instrument runway) Son yaklama hatt boyunca uan teorik olarak belirlenmi son yaklama hattna gre yatay ve dikey ynde sapmalar ile pist eiine gre pozisyonunu belirler. ILS/MLS gibi hassas yaklama seyrsefer yardmclar olmayan pisttir. Kresel Konumlandrma (GPS) sisteminde Amerikan ordusunun ve yetkilendirilmi kullanclarn kullanm iin geerli olan koddur. Yolcu merdivenini kullanamayan hareket kabiliyeti kstl, hasta, yal ve engelli yolcularn uaktan ini ve uaa binii ile PAT sahasnda hava aracterminal/terminal-hava arac arasnda nakli iin kullanlan ykselme/alalma zelliine de sahip zel donanml ara. Hava aracnn /hava arac parasnn onaylanm standartlara uygun olarak hangar gerektirmeyen bakm, onarm, para deitirme ve hasar giderme ilemlerinin yaplmasdr. llen deer ile fiziksel deer arasndaki meydana gelen farkllk. Uan gerek pozisyonundan farkl bir pozisyonda radarda grnmesi. Radar sistemindeki teknik konulardan kaynaklanan yanllklar.hassas yaklama pisti hassas yaklama radarprecision approach runway precision approach radar (PAR)hassas yaklamasz pistnon precision approach runway precision -codehassas-kodhasta/engelli/yal nakil arac ambulifthat bakmline maintenancehataerrorhatal grntfalse plothatal izfalse track49DHM GENEL MDRL TERMhava yer haberlemesiNGLZCEairground communicationTRKE ANLAMIHava aralar ile uaklarla yer istasyonlar veya merkezler arasndaki iki ynl haberleme. Sabit yzeyler zerinde bir takm aerodinamik reaksiyonlarla havada tutunabilen, havadan ar, motor gcyle ileyen ara. Uaklarn bakm amacyla havaalan dahilinde tahsis olunmu tm yer, saha ve tesislerdir. Apronlar, hangarlar, bina ve atlyeleri, ara park yerlerini ve bunlara balanan yollar da kapsar. eriinde belirtilen herhangi bir hava arac temel kategori ve hava arac tipi iin, bilgi ve bakm deneyimi olarak bu ynetmeliin gereksinimlerini karlayan personelin niteliini gsteren belgedir. Uak tanmlanmas, uak tipi, uak ekipmanlar ile ilgili bilgileri kapsar. Hava-yer muhaberesinde hava aracnn tanmlanmas iin kullanlr. Yasakl maddelere kar hava aracnn i ve dnn derinlemesine, ok ayrntl aranmas. Hava aracnn, yolcularn eriebilecekleri i ksmnn ve uak alt (hold) blmnn pheli nesneler, silah, patlayc ve dier tehlikeli maddelere kar aranmasn. Radyo veya uydu vastasyla hava aralar ile yer istasyonlar arasnda ksa ve nispeten basit mesajlarn iletilmesini salayan dijital veri balant sistemidir.hava aracaircrafthava arac bakm alanaircraft maintenance areahava arac bakm lisansaircraft maintenance licencehava arac bilgileriaircraft datahava arac ar adaircraft call-signhava arac gvenlik aramasaircraft security searchhava arac gvenlik kontrolaircraft security checkhava arac iletiim yneltme ve raporlama sistemiaircraft communications addressing and reporting system50HAVACILIK TERMLER SZL TERMhava arac ileticisiNGLZCEaircraft operatorTRKE ANLAMI2920 sayl Kanun ile buna bal ynetmelik, genelge ve talimatlar erevesinde faaliyet gsteren, Ulatrma Bakanl tarafndan onayl geerli ruhsat veya sertifikaya sahip gerek veya tzel kiiler ile yabanc sivil hava arac siciline kaytl hava aralarn ileten gerek veya tzel kiilerdir. Uak, helikopter, planr ve serbest balon gibi belirli temel zelliklere gre hava aracnn snflandrlmasdr. Hava yer haberlemesinde bir hava aracnn ar sinyali veya yerde hava trafik hizmet haberlemesi yapan bir hava aracnn tanmlanmas iin belirlenmi bir harf veya rakam grubu. Hava aralarnn uygun ICAO hava arac tantcs ile ya da ICAO tantclarnn mevcut olmad yerlerde ak lisanla tanmlanmasdr. Kullanm, uu karakteristikleri veya uu ekibinde deiiklie neden olacak modifikasyonlar hari, dier btn modifikasyonlar ve temel dizayn ayn olan hava aralardr. Hava aracnn uu harekat dnda bakm, onarm, arza giderilmesi, yerde altrlmas, yer aralar veya insan gc ile yer deitirilmesi esnasnda ara arpmalar veya yangn, tabi afetler ve dier sebeplerle hasara uramas veya arzalanmas ile sonulanan olaylardr. Bir hava aracnn kontrol salayan ATC nitesinin veya hava trafik hizmetlerinin tanmlad zel koullara uymamas durumudur.hava arac kategorisiaircraft categoryhava arac tantmaircraft identificationhava arac tipiaircraft typehava arac yer kazashava aracnn ATC msaadesi dna kmas51DHM GENEL MDRL TERMhava ara kazasNGLZCEairplane accidentTRKE ANLAMIUu harekat esnasnda, kiilerin tali nedenlerle ve/veya kendi kendini veya birbirlerini yaralamalar veya uu ekibi ve yolcular iin ayrlan yerler dnda saklanarak kaak seyahat edenlerin yaralanmalar hari olmak zere, hava arac iinde veya hava aracndan kopan paralarda dahil olmak zere hava aracnn herhangi bir parasnn arpmasyla veya hava basncna maruz kalmak suretiyle ok ar derecede yaralanmas, motor ve aksesuarlarda meydana gelen arza ve hafif hasarlar hari olmak zere hava aracnn fiziksel yapsnn veya performansnn ve uu karakteristiinin menfi ynde etkilendii ve bunlarn deitirilmesi veya tamirini gerektirecek derecede hasar ve arzalanmas, hava aracnn kaybolmas veya enkaza ulalamayacak bir yere dmesi ile sonulanan olaylardr. Pilotlara, transponder'la donatlm uaklarla olas bir arpmay ikaz eden; yer cihazlarndan bamsz olarak alan SSR transponder sinyallerinden yararlanan bir uak sistemi. Betondaki kapal agrega boluklar haricinde mevcut hava hacminin beton hacmine orannn yzdesel ifadesidir. Havadan tanan ykler, transit mallar, kuryeler, posta malzemeleri, diplomatik posta, fabrika rnleri, yolcusuz bagajlar ve cenazeler. 28 gnde bir yaynlanan, ncelikle pilotlar iin hazrlanm, uu emniyetini ilgilendiren gncel NOTAM bilgilerini ve havaclk ile ilgili dier ilave bilgileri ieren yaynlardr.hava arpmalarndan korunma sistemiAirborne Collision Avoidance System (ACAS)hava ieriiair contenthava kargosuair cargohava personelini ikaz yaynnotice to airmen publication52HAVACILIK TERMLER SZL TERMhava sahas airspaceNGLZCETRKE ANLAMIllendirme parametreleri ile tanmlanm hacimli bir alan. Uaklar arasndaki ayrma minimalar ve emniyet standartlar, saha seyrseferi direkt rotalar ve dier faktrler gz ard edilmeden, hava trafik kontrol sektrlerindeki trafik art kapasitesinin belirlenmesi. Teknik ekipmanlarn kullanm sayesinde, havaclkla ilgili hizmet salanabilecek hava sahas. Uuun belli bir aamasnda, uu emniyetinin salanmas amacyla tasarlanan hava sahas blm. Ulusal gvenlik amacyla; uaklarn kontrol, tehis ve tanmlama yaplabilmesi iin belirlenmi, yeryznden yukar doru uzanan hava sahas blmdr. Hava seyrsefer amal kullanlan; ini sahas, klar, meteoroloji ekipmanlar, muhabere cihazlar, elektrik / elektronik btn donanmlardr. Hava seyrsefer hizmetlerini salamaktan sorumlu kamu kuruluu DHM Genel Mdrldr. Uluslararas hava seyrseferinin emniyet, dzenlilik ve etkinlik konularnda salad hizmeti tanmlamak iin kullanlan genel bir terim. ICAO tarafndan belirlenmi hava trafik hizmetleri konusunda yaynlanm yntemler. Prensip olarak hava seyrseferinde uluslararas standardizasyonun salanmas amacyla kendi sorumluluunda almalar yapan komisyon.hava sahas kapasitesiairspace capacityhava sahas sorumluluk blgesiair space responsibility volumehava sahas yapsairspace structurehava savunma tehis blgesiair defence identification zonehava seyrsefer niteleriair navigation facilityhava seyrsefer hizmet salaycair navigation service provider (ANSP)hava seyrsefer hizmetiair navigation service (ANS)hava seyrsefer hizmetleri iin belirlenmi yntemler hava seyrsefer komisyonuprocedures for air navigation services air navigation commission53DHM GENEL MDRL TERMhava seyrsefer planNGLZCEair navigation planTRKE ANLAMIUluslararas ATM (Hava Trafik Ynetimi) artlarnn koordine edilmesi amacyla, dnya belirli sayda ICAO hava seyrsefer blgesine ayrlmtr. Bu blgeler kendi ilerindeki zel durumlar (trafik younluu, sosyo-ekonomik, teknolojik faktrler vb.) gz nne alnarak snflandrlmtr. Beton iinde ok kk boyutlu ve eit dalan hava kabarcklar oluturarak betonun geirimsizliini ve dona kar direncini ve ilenebilirliini artran katk malzemesidir. Belirli bir zaman ya da sre iin ve belirli bir blge ya da hava sahas blm iinde beklenen meteorolojik koullar ieren rapor. Bir helikopterin yerden yaklak 100 feet ykseklie kadar gerekleen uuudur. Havaalannda, pistleri, taksi yollarn, apronlar ve bunlara bitiik sahalar ve belirli durumlarda dorudan uu faaliyeti amacyla kullanlan bina ve yaplar veya bunlarn baz ksmlar ve bu blmlerin hepsine giriin kontroll olduu yerler. Bir havaalannn manevra sahasnda hareket eden hava aralar ile uutaki hava aralarn tamamna denir. Emniyetli, dzenli ve hzl bir hava trafik akna katk salamak amacyla mmkn olduu lde ATC kapasitesinden yararlanarak, trafik saysnn ilgili ATS otoritesince bildirilen kapasitelerle uygunluunun salanmas amacyla verilen hizmet.hava srkleyiciair entrainer-air entraininghava tahminiweather/meteorological forecasthava taksiair taxi /hover taxihava tarafairsidehava trafiiair traffichava trafik ak ynetimiair traffic flow management54HAVACILIK TERMLER SZL TERMhava trafik ak ynetimi merkeziNGLZCEair traffic flow management centre (ATFM)TRKE ANLAMIATC sistemlerinin yeterlilii ve havaalan kapasitelerine uygun olarak, trafik aknn belirlenen saha ve zamanlarda idaresinin saland merkez. Hava trafik ynetimi dahilinde bulunan haberleme, seyrsefer, radar ve bilgi ilem sistemlerinin altrlmas ve bakmndan sorumlu olarak lisansl ve bu lisansa ilenmi derece veya derecelere verdii yetkiler dahilinde dorudan hizmet veren personel (SHY-5 Hava Trafik Emniyeti Elektronik Personeli Sertifika ve Lisans Ynetmelii). inde, hava trafik hizmetinin saland, trafiin ak iin dizayn edilmi yollardr. Havayolu, tavsiyeli yol, kontroll/ kontrolsz yol, geli/gidi yollar v.b.kategorilere ayrlr. Uu bilgi hizmeti, ikaz hizmeti, hava trafik tavsiye hizmeti ve hava trafik kontrol hizmeti (saha kontrol hizmeti, yaklama kontrol hizmeti, meydan kontrol hizmeti) iin kullanlan genel bir terimdir. Uu emniyetini etkileyebilecek faktrlerin, meteorolojik bilgilerin, pozisyon raporlarnn iletilmesi. Alfabetik sraya gre dzenlenmi, ierisinde zellikli uularn operasyon yapabildii, zellikli hava trafik hizmetlerinin ve uu kurallarnn uyguland hudutlar belirlenmi hava sahalardr. Hava trafik hizmetleri ile ilgili raporlarla uu ncesi yaynlanan planlar almak zere tesis edilmi niteye denir. Hava trafik kontrol nitesi, uu bilgi merkezi veya hava trafik hizmetleri rapor ofisi hizmetlerinin verildii birim.hava trafik emniyeti elektronik personeliair traffic safety electronics personnelhava trafik hizmet yoluair traffic service routehava trafik hizmetiair traffic service (ATS)hava trafik hizmetleri haberlemesiair traffic services communicationhava trafik hizmetleri hava sahalarair traffic services airspacehava trafik hizmetleri rapor ofisiair traffic services reporting officehava trafik hizmetleri nitesiair traffic services unit (ATSU)55DHM GENEL MDRL TERMhava trafik kontrolNGLZCEair traffic control (ATC)TRKE ANLAMIHava trafiine hzl, emniyetli ve dzenli bir ak salamak iin ilgili otorite tarafndan verilen hizmet. Hava aralar ile hava aralar arasnda, manevra sahasnda hava aralar ile mnialar arasnda arpmalar nlemek, hzl ve dzenli bir trafik ak salayarak muhafaza etmek amacyla verilen hizmete denir. Corafi olarak ayrlm blgelerde, hava trafik kontrol hizmeti veren nite. Bir hava trafik kontrol nitesi tarafndan hava aralarnn belirlenmi zel durumlar iin verilen onay. Hava trafik kontrol sistemlerinden st dzey yarar salamak iin tm meydan ve havalimanlarnda ayn tip seyrsefer yardmc cihaz ve elektronik alt yapsnn kullanlmas. Pilotun, hava trafik kontrol nitesinden uan seyrseferi ile ilgili taleplerini ifade eder. Pilota kontrolr tarafndan uygulamas iin verilen talimatlar. Saha kontrol merkezi, yaklama kontrol nitesi ve meydan kontrol kulesi iin kullanlan genel bir terimdir. Hava trafik kontrolrlerinin, ICAO standartlarna uygun olarak ngilizce yeterliliklerini tespit amacyla tasarlanm test. Hava trafik kontrolr lisansna haiz ve bu lisansa hizmet salayc kurulu tarafndan ilenmi derece veya derecelerin verdii yetkiler dahilinde dorudan hava trafik kontrol hizmeti veren kii.hava trafik kontrol hizmetiair traffic control servicehava trafik kontrol merkeziair traffic control centrehava trafik kontrol msaadesiair traffic control clearancehava trafik kontrol sistemlerinin btnlemesiintegration of ATC systemshava trafik kontrol talepleriair traffic control requestshava trafik kontrol talimatlar hava trafik kontrol nitesiair traffic control instructionsair traffic control unithava trafik kontrolrleri iin ingilizce yeterlilik testiproficiency test n english language for ATCoshava trafik kontrolrair traffic controller (ATCo)56HAVACILIK TERMLER SZL TERMhava trafik kontrolr eitiminin temel ieriiNGLZCEcommon core content of ATCo trainingTRKE ANLAMIAvrupa Sivil Havaclk Konferans sahas iin yaratlan bu projeler; eitim rnekleri, testler ve performans konularn iermektedir. Temel hava trafik eitimini tamamlayan bir aday hava trafik kontrolrnn yeterlilik dzeyini tespit etmek amacyla yaplan snav sonucunda baarl olanlara verilen yeterlilik belgesidir. Sorgulama metodu ile alan (alc/verici ve transponder olmas gerekir) gzlem radar sistemi. Hava trafiindeki younluk veya hava sahas karmakl sebebiyle hava trafiinin kontrol yknn artmas. ATC niteleri, kontrolrler veya ilgili otorite arasnda koordinasyonun salamas. Tavsiyeli yol ve sahalarda uu yapan IFR hava aralar arasnda mmkn olduunca arpmay nlemek zere verilen hizmete denir. Operasyonlarn tm safhalar srasnda, uaklarn gvenli ve etkin hareketlerini salamak iin gerekli olan fonksiyonlarnn (hava trafik hizmetleri, hava sahas ynetimi ve hava trafik ak ynetimi) bir araya gelmesidir. Eurocontrol'n zel sektre gelitirtii radar data ileme sistemidir (HW-SW). Helikopterlerin havadaki transit hareketi iin oluturulmu, yzeydeki belirli bir yol. Hava aralar ile yer yzeyinde bulunan istasyonlar ya da merkezler arasndaki iki ynl haberleme.hava trafik kontrolr lisansair traffic controller licensehava trafik kontrol radar bikn sistemiair traffic control radar beacon systemhava trafik kontrolnn karmaklair traffic control complexityhava trafik kontrolnn koordinasyonu hava trafik tavsiye hizmetiAir Traffic Control Coordination air traffic advisory servicehava trafik ynetimiair traffic managementhava trafik ynetimi radar takip ve sunucu sistemi hava transit rotasair traffic management radar tracker and server system air transit routehava yer haberlemesiair-ground communication57DHM GENEL MDRL TERMhava yolu airwayNGLZCETRKE ANLAMIKoridor formatnda oluturulmu kontroll saha veya bu sahann bir blmne denir. Havayolu iletmecilerine ticari uu yapabilmeleri iin ilgili otorite tarafndan verilen belgedir. Bir noktadan baka bir noktaya hava tamas ile gnderilen kargoyu ve bu kargonun tayc, gnderici ve alcsn, hangi artlarda bu kargonun tandn, tama deerini; deerli kargo, canl hayvan, cenaze, tehlikeli madde veya bozulabilir kargonun tama eklini; igal ettii hacim ve arln belirleyen, dzenleyen bir hava tama senedi. Yerli ve yabanc tescilli tm hava tayclar. Btn ya da bir blm iinde hava aralarn; ini, kalk ve yer hareketlerini gerekletirebilmeleri iin karada veya suda oluturulmu, (bina, tesis ve tehizatla donatlm) tanmlanm saha. Bir havaalanna yerletirilmi, farkl aydnlatma sistemlerinin tmn ifade eder. Bir havaalannn yerinin havadan grlebilmesi amacyla kulenin zerine tesis edilmi, her yne k verebilen lambadr. 10 NM yarapl (18 km) bir alan ierisinde ini, kalk ve gei blgesindeki uaklara operasyonel hizmet vermek iin kullanlan radar. MSHGPnn 17. Eki dorultusunda Mlki dare Amirliince hazrlanmas gereken plan.hava yolu iletme ruhsatair operator certificatehava yolu konimentosuairway billhava yolu taycs havaalanair carrier airport/aerodromehavaalan aydnlatmasairport lightinghavaalan biknaerodrome beaconhavaalan gzlem radarairport surveillance radarhavaalan gvenlik alarm durumu planairport security alert phase plan58HAVACILIK TERMLER SZL TERMhavaalan gvenlik planlarNGLZCEairport security plansTRKE ANLAMIHavaalannda kullanlan, Havaalan Gvenlik Program, Acil Durum Plan, Muhtemel Harekat Tarz Plan, Havaclk letmeleri Gvenlik Planlarn. Havaalan snrlar ierisinde, srekli, yeterli ve istenilen seviyede gvenliin salanabilmesi amacyla, mevcut personel, ara, gere ve tehizatn salanmasn belirleyen ve bu konudaki tm faaliyetlerin akn dzenleyen talimat. Havaalan iletiminden sorumlu kamu kurum ve kurulular ile gerek ve zel tzel kiiler. Havaalan ileticileri tarafndan, belirlenmi bir zaman dilimi ierisinde hizmet verilebilecek uak saysnn, teknik altyap ve pist kapasitesi faktrleri esas alnarak belirlenmesi. Havaalan, referans noktas merkez olmak zere 8 km. yarapl alan iinde yangn sndrme aralarnn herhangi bir noktaya ksa srede ulamasn salamak iin, havaalannn numaralandrlp karelere ayrlm haritasdr. Hizmet retmek iin havaalan tesis ve kolaylklar ile altyapsn kullanan kamu kurum ve kurulular ile gerek ve zel tzel kiiler. ni alannn en yksek noktasnn rakm. Bir havaalannn tayin edilmi corafi konumu. Bir havaalannn iletimi iin ilgili otorite tarafndan geerli mevzuat erevesinde dzenlenen sertifika. Havaalannn havadan tannmasna yardmc olacak, havaalanna yerletirilen bir levha.havaalan gvenlik programairport security programmehavaalan iletmecisiairport operatorhavaalan kapasitesiairport capacityhavaalan kareli haritasairport grid maphavaalan kullanclarairport usershavaalan rakm havaalan referans noktas havaalan sertifikasaerodrome elevation aerodrome reference point aerodrome certificatehavaalan tantma levhasaerodrome identification sign59DHM GENEL MDRL TERMHavaalan Terminal letme RuhsatNGLZCETRKE ANLAMIlgili otorite tarafndan havaalan terminellerinin alp faaliyet gsterebilmesi iin verilen izindir.havaalan terminali havaalan trafiiairport terminal airport trafficUan geli ve gidi hizmetleri iin kullanlan tm binalar. Havaalan trafii aadakilerin bir veya ikisini kapsar; a) Uak hareketleri b) Havaalanna gelen ya da havaalanndan giden yolcular ve yk (Kargo, posta, bagaj) a) Hafif: Trafiin en youn olduu saatlik ortalama hareket saysnn pist bana 15den fazla olmad veya tipik olarak toplamda 20 havaalan hareketinden az olduu durumlar. b) Orta: Trafiin en youn olduu saatlik ortalama hareket saysnn pist bana sras ile 16 ile 25 arasnda olduu v