DİABETES MELLİTUS

DİABETES DİABETES MELLİTUSMELLİTUS

Prof. Dr. Saniye Prof. Dr. Saniye TOPCUTOPCU

DM önemli bir sağlık DM önemli bir sağlık sorunudur;sorunudur;

Yüksek morbidite ve mortalite hızıYüksek morbidite ve mortalite hızı Yüksek tedavi harcamalarıYüksek tedavi harcamaları Fazla iş gücü kaybıFazla iş gücü kaybı Hastaya ve topluma büyük yük getirmesiHastaya ve topluma büyük yük getirmesi

DİABETES MELLİTUSDİABETES MELLİTUS Pankreasdan insülin salınımının Pankreasdan insülin salınımının mutlak veya relatif yetersizliği mutlak veya relatif yetersizliği veya insülin etkisinin yetersizliği veya insülin etkisinin yetersizliği ile oluşan karbonhidrat ile oluşan karbonhidrat protein,yağ metabolizması protein,yağ metabolizması bozuklukları ile karekterli bir bozuklukları ile karekterli bir endokrin ve metabolizma endokrin ve metabolizma hastalığıdır. hastalığıdır.

Diabetes Mellitus TipleriDiabetes Mellitus Tipleri Tip 1 diyabet (T1DM)Tip 1 diyabet (T1DM)

a) Otoimmün (T1ADM)a) Otoimmün (T1ADM)b) İdiopatik (T1BDM)b) İdiopatik (T1BDM)

Tip 2 diyabet (T2DM)Tip 2 diyabet (T2DM) Diyabetin diğer spesifik tipleri Diyabetin diğer spesifik tipleri

(sekonder diyabet)(sekonder diyabet) Gestasyonel diyabet (GDM)Gestasyonel diyabet (GDM)

DİYABETES MELLİTUS NEDİR ?DİYABETES MELLİTUS NEDİR ?

TipleriTipleri BelirtileriBelirtileri KomplikasyonlarıKomplikasyonları

Tipleri;Tipleri;

Tip I ve Tip II diye ikiye ayrılır.Tip I ve Tip II diye ikiye ayrılır. Diğer hastalıkların seyri sırasında Diğer hastalıkların seyri sırasında

veya kullanılan ilaçlara bağlı olarak veya kullanılan ilaçlara bağlı olarak gelişebilir.gelişebilir.

Gebelikte gelişebilir.Gebelikte gelişebilir.

Tip I DiyabetTip I Diyabet Yaşamlarını sürdürebilmek Yaşamlarını sürdürebilmek

için insülin almak için insülin almak zorundadırlar.zorundadırlar.

Genellikle 30 yaşından önce Genellikle 30 yaşından önce başlar.başlar.

İnsülin salınan hücreler harap İnsülin salınan hücreler harap olmuştur.olmuştur.

Genellikle ani ve hızla gelişir.Genellikle ani ve hızla gelişir.

Tip I Diyabetin Belirtileri;Tip I Diyabetin Belirtileri; Sık idrara çıkma,Sık idrara çıkma, Aşırı acıkma,Aşırı acıkma, Aşırı susama,Aşırı susama, Kilo kaybı,Kilo kaybı, Yorgunluk.Yorgunluk.

Tip II DiyabetTip II Diyabet Semptomlar yavaş gelişir veya hiç Semptomlar yavaş gelişir veya hiç

görülmez.görülmez. Genellikle ailede diyabet öyküsü vardır.Genellikle ailede diyabet öyküsü vardır. 40 yaşından sonra görülmekle birlikte 40 yaşından sonra görülmekle birlikte

gençlerde rastlanmaya başlanmıştır.gençlerde rastlanmaya başlanmıştır. Hastalar genellikle aşırı kiloludur.Hastalar genellikle aşırı kiloludur. Diyabetlilerin % 90’ı Tip II’dir.Diyabetlilerin % 90’ı Tip II’dir. Başlangıçta insülin kullanmadan diyet Başlangıçta insülin kullanmadan diyet

veya oral ilaç tedavisiyle kontrol altına veya oral ilaç tedavisiyle kontrol altına alınabilir.alınabilir.

Tip II Diyabetin Belirtileri; Tip II Diyabetin Belirtileri; Yorgunluk ve kırıklık, görmede Yorgunluk ve kırıklık, görmede

bozukluk,bozukluk, Artan açlık, susama ve idrara çıkma,Artan açlık, susama ve idrara çıkma, El ve ayakta karıncalanma veya his El ve ayakta karıncalanma veya his

kaybı,kaybı, Deride iyileşmeyen enfeksiyon Deride iyileşmeyen enfeksiyon

durumu,durumu, Kuru kaşıntılı deri,Kuru kaşıntılı deri, Yaraların iyileşmesinde gecikme.Yaraların iyileşmesinde gecikme.

Tip II Diyabet İçin Risk FaktörleriTip II Diyabet İçin Risk Faktörleri Obez kişiler ( vücut ağırlığı istenilen Obez kişiler ( vücut ağırlığı istenilen

ölçüden % 20 fazla olanlar),ölçüden % 20 fazla olanlar), Birinci derece akrabalarında diyabet Birinci derece akrabalarında diyabet

olanlar,olanlar, Gestasyonel Diyabetli kadınlar,Gestasyonel Diyabetli kadınlar, 4.2 kilogramdan fazla ağırlıkta 4.2 kilogramdan fazla ağırlıkta

çocuk doğuranlar.çocuk doğuranlar.

DİABETES MELLİTUS SINIFLAMASI (1) DİABETES MELLİTUS SINIFLAMASI (1) Tip 1 Diabetes Mellitus :Tip 1 Diabetes Mellitus :

• İmmün nedenliİmmün nedenli• İdyopatikİdyopatik

Tip 2 Diabetes Mellitus :Tip 2 Diabetes Mellitus :• Periferik insülin direnci ön plandaPeriferik insülin direnci ön planda• İnsülin sekresyonu yetmezliği ön plandaİnsülin sekresyonu yetmezliği ön planda.Gestasyonel Diabetes Mellitus.Gestasyonel Diabetes Mellitus

Diğer spesifik tipler :Diğer spesifik tipler : -- hücre fonksiyonunda genetik defektler hücre fonksiyonunda genetik defektler

Kromozom 12, HNF-1 a (MODY3)Kromozom 12, HNF-1 a (MODY3) Kromozom 7, glukokinaz (MODY2)Kromozom 7, glukokinaz (MODY2) Kromozom 20, HNF - 4 a (MODY1)Kromozom 20, HNF - 4 a (MODY1) Mitokondrial DNAMitokondrial DNA DiğerleriDiğerleri

DİABETES MELLİTUS SINIFLAMASI (2)DİABETES MELLİTUS SINIFLAMASI (2)• İnsülin fonksiyonunda genetik defektlerİnsülin fonksiyonunda genetik defektler

Tip A insülin direnciTip A insülin direnci LeprechaunismLeprechaunism Rabson-Mandenhall sendromuRabson-Mandenhall sendromu Lipoatrofik diabetLipoatrofik diabet DiğerleriDiğerleri

• Egzokrin pankreas hastalıklarıEgzokrin pankreas hastalıkları PankreatitlerPankreatitler Travma / pankreatektomiTravma / pankreatektomi NeoplaziNeoplazi Kistik fibrozisKistik fibrozis HemokromatozisHemokromatozis Fibro / kalkülöz pankreotopatiFibro / kalkülöz pankreotopati DiğerleriDiğerleri

Diabetes Mellitus Neden Diabetes Mellitus Neden Önemlidir?Önemlidir?

Koroner kalp hastalığının erken Koroner kalp hastalığının erken başlaması için önemli bir risk faktörübaşlaması için önemli bir risk faktörü

Uzun dönemde retinopati, nefropati Uzun dönemde retinopati, nefropati ve periferal nöropati gibi ve periferal nöropati gibi komplikasyonları ortaya çıkarkomplikasyonları ortaya çıkar

Morbidite ve mortalitesi yüksekMorbidite ve mortalitesi yüksek

DİABETES MELLİTUS SINIFLAMASI (3)DİABETES MELLİTUS SINIFLAMASI (3)

• EndokrinopatilerEndokrinopatiler AkromegaliAkromegali Cushing Cushing

sendromusendromu GlukagonomaGlukagonoma FeokromasitomaFeokromasitoma HipertiroidiHipertiroidi SomatostatinomSomatostatinom

aa AldosteronomaAldosteronoma DiğerleriDiğerleri

• İlaç ve kimyasal maddelerİlaç ve kimyasal maddeler VakorVakor PentamidinPentamidin Nikotinik AsitNikotinik Asit GlukokortikoidlerGlukokortikoidler Tiroid hormonlarıTiroid hormonları DiazoksitDiazoksit adrenerjik agonistleradrenerjik agonistler TiazidlerTiazidler DilantinDilantin - interferon- interferon DiğerleriDiğerleri

DİABETES MELLİTUS DİABETES MELLİTUS SINIFLAMASI (4)SINIFLAMASI (4)

•İnfeksiyonlarİnfeksiyonlar Konjenital kızamıkçıkKonjenital kızamıkçık SitomegalovirüsSitomegalovirüs DiğerleriDiğerleri

•Nadir görülen immün formlarNadir görülen immün formlar Stiff - man sendromuStiff - man sendromu Antiinsülin reseptör antikorlarıAntiinsülin reseptör antikorları Diğerleri Diğerleri

DİABETES MELLİTUS SINIFLAMASI (5)DİABETES MELLİTUS SINIFLAMASI (5)

• Bazen diyabetle birlikte olabilen genetik Bazen diyabetle birlikte olabilen genetik sendromlarsendromlar

Down sendromuDown sendromu Klinefelter sendromuKlinefelter sendromu Turner sendromuTurner sendromu Wolfram sendromuWolfram sendromu Friedreich ataksisiFriedreich ataksisi Huntington koresiHuntington koresi Laurence - Moon - Biedl sendromuLaurence - Moon - Biedl sendromu Miyotonik distrofi Miyotonik distrofi PorfiriPorfiri Prader - Willi sedromuPrader - Willi sedromu DiğerleriDiğerleri

Gestasyonel Diabetes MellitusGestasyonel Diabetes Mellitus

EpidemiyolojisiEpidemiyolojisi

DM’un prevalans ve insidansları coğrafi DM’un prevalans ve insidansları coğrafi bölgelere, ırklara ve etnik gruplara göre bölgelere, ırklara ve etnik gruplara göre farklılık gösterir. En düşük insidansa farklılık gösterir. En düşük insidansa Japonyada en yüksek insidansa İskandinav Japonyada en yüksek insidansa İskandinav ülkelerinde rastlanır. Tip 1 DM 6 aylıktan ülkelerinde rastlanır. Tip 1 DM 6 aylıktan küçüklerde enderdir. 9. Aydan sonra küçüklerde enderdir. 9. Aydan sonra görülmeye başlar. 5-7 yaş grubunda ve görülmeye başlar. 5-7 yaş grubunda ve puberte döneminde iki pik yapar.puberte döneminde iki pik yapar.

Prevalence of DiabetesPrevalence of Diabetes

00,5

11,5

22,5

33,5

Odds Ratio

McNeely & Boyko Diabetes Care 2004;27:66-69

Incidence of type 1 diabetesIncidence of type 1 diabetesAge 0-14 yearsAge 0-14 years

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Incidence (per 100.000)/year

ChinaJapanIndiaUSANew ZealandUKDenmarkCanadaSwedenFinland

IDF Diabetes Atlas 2003

Type 1 diabetesType 1 diabetesIncrease in incidence/yearIncrease in incidence/year

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1

Sweden

Denmark

UK

New Zealand

Canada

Finland

Japan

China

USA

Prevalence of DM and IGTPrevalence of DM and IGTage age 35-64 years35-64 years

05

101520253035404550

Diabetes IGT

PolandDenmarkBrazilUSA (white)Alaska (inuit)US rural hisp.US urban hispNauruPima(US)

World wide epidemicWorld wide epidemic

Zimmet, Nature 2001

India:2000:32 mill2020: 81 mill

DİYABET EPİDEMİYOLOJİDİYABET EPİDEMİYOLOJİ Tip 2 diyabet günümüzün en yaygın kronik Tip 2 diyabet günümüzün en yaygın kronik

hastalıklarından biridir.hastalıklarından biridir.Dünyada 140 milyonun Dünyada 140 milyonun ülkemizde 2,5 milyonun üzerinde Tipülkemizde 2,5 milyonun üzerinde Tip 2diyabetli2diyabetli hasta hasta vardır.Tip 2 Diyabet kronilojik yaşla artar.Ülkemizde 20 vardır.Tip 2 Diyabet kronilojik yaşla artar.Ülkemizde 20 yaş üzerinde prevalansyaş üzerinde prevalans%7,4%7,4 60 yaş üzerinde 60 yaş üzerinde %20%20..

Türkiye Diyabet Epidemiyoloji Türkiye Diyabet Epidemiyoloji Çalışma(TURDEP):Ülkemizde Tip 2DM prevalansı Çalışma(TURDEP):Ülkemizde Tip 2DM prevalansı %7.2%7.2,IGT sıklığı ise ,IGT sıklığı ise %6.7%6.7 dir.Bu oranlara dayanarak dir.Bu oranlara dayanarak 2000 yılınüfus sayımına göre ülkemizde 2.6 milyonun 2000 yılınüfus sayımına göre ülkemizde 2.6 milyonun üzerinde DM,2.4 milyon civarında IGT’lı olduğu tahmin üzerinde DM,2.4 milyon civarında IGT’lı olduğu tahmin edilmekdedir.edilmekdedir.

60 yaş üstü DM(%53) ve BGT(%49)60 yaş üstü DM(%53) ve BGT(%49) DünyadaDünyada:40 yaş altı (%20),40-59yaş (%38),60-79(%42):40 yaş altı (%20),40-59yaş (%38),60-79(%42)

DÜNYADA DİYABET SIKLIĞIDÜNYADA DİYABET SIKLIĞI 2000 yılı.151 milyon.2025 yılı 300milyon2000 yılı.151 milyon.2025 yılı 300milyon Güney Doğu Asya:Artış hızı 3 kat Prevalans %5.3.Güney Doğu Asya:Artış hızı 3 kat Prevalans %5.3. Avrupa:1.5 kat %4.9.Avrupa:1.5 kat %4.9. Güney Amerika:3 kat %3.7.Güney Amerika:3 kat %3.7. Batı Pasifik:2 kat %3.6Batı Pasifik:2 kat %3.6 Kuzey Amerika:2 kat %7.8Kuzey Amerika:2 kat %7.8 Orta Doğu-Doğu Akdeniz:3 kat %7.7Orta Doğu-Doğu Akdeniz:3 kat %7.7

Oran Hasta sayısıDiyabet. %7.2 2.600.000Yeni DM %32.3 832 000Bilinen DM %67.7 1.768.000IGT %6.7 1.800.000

Türkiye’de Diabetes MellitusTürkiye’de Diabetes Mellitus (2000 yılı 20+ yaş erişkin nüfus sayımına göre)(2000 yılı 20+ yaş erişkin nüfus sayımına göre)(İstanbul Tıp Fakültesi, Sağlık Bakanlığı, DSÖ)(İstanbul Tıp Fakültesi, Sağlık Bakanlığı, DSÖ)

(Satman İ, TURDEP Group: D Care 2002)

TİP 1 DİYABETDE RİSK TİP 1 DİYABETDE RİSK FAKTÖRLERİFAKTÖRLERİ

Genel popülasyon %0.4Genel popülasyon %0.4 Kardeşler %5Kardeşler %5 Diyabetli baba çocuğu %6.1Diyabetli baba çocuğu %6.1 Diyabetli anne çocuğu %2Diyabetli anne çocuğu %2 Doğumda anne yaşı 25’den Fazla %1.1Doğumda anne yaşı 25’den Fazla %1.1 Doğumda anne yaşı 25’den az %3.6Doğumda anne yaşı 25’den az %3.6 Anne ve baba diyabetik %30Anne ve baba diyabetik %30 Monozigot ikiz %30-50Monozigot ikiz %30-50 Dizigot ikiz % 5 Dizigot ikiz % 5

Diabetiklerin kardeşi için diabet riski%Diabetiklerin kardeşi için diabet riski%

İki HLA haplotipip idantik %16İki HLA haplotipip idantik %16 Bir HLA haplotipi idantik %9Bir HLA haplotipi idantik %9 İdantik haplotip yok %3İdantik haplotip yok %3 ICA titresi yüksek %90 fazla ICA titresi yüksek %90 fazla Herhangibir kardeş -Herhangibir kardeş -

TİP 2 DİABETİK AİLELERDEKİ TİP 2 DİABETİK AİLELERDEKİ ÇOCUKLARIN DİABET AÇISINDAN ÇOCUKLARIN DİABET AÇISINDAN

RİSKLERİRİSKLERİ Diabetik baba %15Diabetik baba %15 Diabetik anne %15Diabetik anne %15 Hem anne hem baba diabetik %75Hem anne hem baba diabetik %75 Herhangi bir kardeş diabetik %10Herhangi bir kardeş diabetik %10 Diabetik identikal ikizlerde %90Diabetik identikal ikizlerde %90 Non identikal ikizlerde %10Non identikal ikizlerde %10

Tip 1 DM’da ViruslarTip 1 DM’da Viruslar Direkt B hücre sitotoksikDirekt B hücre sitotoksik İnfeksiyonla B hücre ve lenfositlerde otoimmün İnfeksiyonla B hücre ve lenfositlerde otoimmün

olayları tetiklerolayları tetikler Bazı viruslar ise(lenfositik koriyomenenjit Bazı viruslar ise(lenfositik koriyomenenjit

virusu)selektif immün supresyon yaparak virusu)selektif immün supresyon yaparak otoimmün hastalıklardan korur.otoimmün hastalıklardan korur.

CoxakiB4,kabakulak,rubella,CMV,polio,CoxakiB4,kabakulak,rubella,CMV,polio, ebstein-Bar virusları tip1DM’un fizyopatalojisinde ebstein-Bar virusları tip1DM’un fizyopatalojisinde

rol ?rol ?

ÇEVRESEL FAKTÖRLERÇEVRESEL FAKTÖRLER

İnek sütü(ABBOS Proteini)İnek sütü(ABBOS Proteini) Kimyasal ajanlar(N-nitroso bileşik Kimyasal ajanlar(N-nitroso bileşik

leri .strepozotosin. alloksan hayvanlrd)leri .strepozotosin. alloksan hayvanlrd) Tütsülenmiş et.ve benzer bileşikler insanlarda Tütsülenmiş et.ve benzer bileşikler insanlarda

dm gelişimi ile ilgili bulunmuşdm gelişimi ile ilgili bulunmuş Yıllık mevsimlik ısı ortalamalarıYıllık mevsimlik ısı ortalamaları Ekvatordan uzaklıkEkvatordan uzaklık Nüfusun etnik yapısıNüfusun etnik yapısı Ancak Tip1Dm oluşumunda coğrafik kuzey Ancak Tip1Dm oluşumunda coğrafik kuzey

güney farkı nasıl bir etki yapmakdadır bilinmez.güney farkı nasıl bir etki yapmakdadır bilinmez.

OTOİMMÜNİTEOTOİMMÜNİTE Hashimato tiroiditi,adrenal yetersizlik,Hashimato tiroiditi,adrenal yetersizlik,pernisiyöz anemi ve vitiligo. pernisiyöz anemi ve vitiligo. Adacık hücre antikoru(ICA),insülin Adacık hücre antikoru(ICA),insülin

antikorları(IAA),glutamik asid dekarboksilaz antikorları(IAA),glutamik asid dekarboksilaz antikoru(GABA sentezinde gerekli),İnsülin antikoru(GABA sentezinde gerekli),İnsülin reseptör antikoru.reseptör antikoru.

HÜCRESEL ÜMMİNÜTEHÜCRESEL ÜMMİNÜTE Aktivite kazanmış T lenfositleri sayısı periferik Aktivite kazanmış T lenfositleri sayısı periferik

kanda belirgin artmışdır.kanda belirgin artmışdır. Diğer (Helper,Supressör)lenfositlerdede Diğer (Helper,Supressör)lenfositlerdede

hastalığın başlangıcında artma ve azalmalar hastalığın başlangıcında artma ve azalmalar olduğu gösterilmiş.olduğu gösterilmiş.

1-efföktör hücre hedef hücre interaksiyonu 1-efföktör hücre hedef hücre interaksiyonu sonucu imminosit ve B hücreleri arasında sonucu imminosit ve B hücreleri arasında etkileşim oluşması.2-effektör hücrenin saldırıyı etkileşim oluşması.2-effektör hücrenin saldırıyı başlatması.başlatması.

3-”KİLLER”T lenfositlerden bağımsız hedef 3-”KİLLER”T lenfositlerden bağımsız hedef hücrenin öldürülmesi.hücrenin öldürülmesi.

Non spesifik viral ve bakteriyel Non spesifik viral ve bakteriyel infeksiyoninfeksiyon

MAKROFAJMAKROFAJ

IL-1 ve TNF-ALFA ARTARIL-1 ve TNF-ALFA ARTAR

HAFİF B HÜCRE HASARIHAFİF B HÜCRE HASARI

NORMAL POPÜLASYON TİP 1yatkın NORMAL POPÜLASYON TİP 1yatkın popülasyonpopülasyon

OTOİMMÜN BHCRSİOTOİMMÜN BHCRSİ

İYİLEŞME TİP1 DM(IDDM)İYİLEŞME TİP1 DM(IDDM)

NORMAL ADACIK HÜCRELERİNORMAL ADACIK HÜCRELERİ B HÜCRELERİNDE VİRAL İNFKSB HÜCRELERİNDE VİRAL İNFKS

B HÜC.DE ALFA İNTERFERON SEK.B HÜC.DE ALFA İNTERFERON SEK.

B HCDE ABERAN KLAS 11 MHC EKSPESYONUB HCDE ABERAN KLAS 11 MHC EKSPESYONU•

GENETİK YATKINLIKGENETİK YATKINLIK

OTOİMMÜNİTENİN TETİKLENMESİOTOİMMÜNİTENİN TETİKLENMESİ YANGININ BAŞLAMASI YANGININ BAŞLAMASI B HÜCRE YIKIMIB HÜCRE YIKIMI

IDDM IDDM

Tip I diyabetin gelişim Tip I diyabetin gelişim evrelerievreleri

1.1. Genetik yatkınlık,Genetik yatkınlık,2.2. Otoimmün olayları başlatma, Otoimmün olayları başlatma,

tetik mekanizması,tetik mekanizması,3.3. Aktif immünite dönemi,Aktif immünite dönemi,4.4. Glukoz ile uyarılan ilk faz Glukoz ile uyarılan ilk faz

insülin salgılanmasının insülin salgılanmasının zayıflaması,zayıflaması,

5.5. Belirgin diyabet dönemi,Belirgin diyabet dönemi,6.6. Total diyabet dönemi.Total diyabet dönemi.

VİRUSLARVİRUSLAR

TİP 1 DİABETES MELLİTUSTA TİP 1 DİABETES MELLİTUSTA ETYOLOJİK FAKTÖRLERETYOLOJİK FAKTÖRLER

OTOİMMÜN SÜREÇOTOİMMÜN SÜREÇ

TİP 1 DİABETES MELLİTUSTİP 1 DİABETES MELLİTUS

GENETİK YATKINLIKGENETİK YATKINLIK ??

BETA HÜCRE HASARIBETA HÜCRE HASARI

Tip 2 Diyabet PatofizyolojisiTip 2 Diyabet PatofizyolojisiHiperglisemi nedenleriHiperglisemi nedenleri

Karaciğer

Artmış glukoz üretimi

Glukoz İnsülin rezistansı

Reseptör + post-reseptör defektler

Periferik doku(kas)

PankreasAzalmış insülin sekresyonu

Saltiel, Diabetes 1996; 45: 1661-69

GENETİK YATKINLIKGENETİK YATKINLIK OBEZİTEOBEZİTE SEDANTER SEDANTER YAŞAMYAŞAM

TİP 2 DİABETES MELLİTUS TİP 2 DİABETES MELLİTUS KALITIM-ÇEVRE İLİŞKİSİKALITIM-ÇEVRE İLİŞKİSİ

BESLENME BESLENME ALIŞKANLIĞIALIŞKANLIĞI

YAŞLANMAYAŞLANMA ??STRESSTRES

GEBELİKGEBELİK

HİPERİNSÜLİNEMİHİPERİNSÜLİNEMİ İNSÜLİN DİRENCİİNSÜLİN DİRENCİ

TİP 2 DİABETES MELLİTUSTİP 2 DİABETES MELLİTUS

NIDDM : Tip 2 DMNIDDM : Tip 2 DM

Genetik faktörler :Genetik faktörler :

Multiple Lokus Defekti MevcutMultiple Lokus Defekti Mevcut

Çevresel faktörler :Çevresel faktörler :

Obezite, diet, fiziksel aktiviteObezite, diet, fiziksel aktivite

İntrauterin faktörler, stresİntrauterin faktörler, stres

Diğer faktörlerDiğer faktörler

-10 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

İ.V. GLUKOZ UYARISIİ.V. GLUKOZ UYARISI

NON-NON-DİYABETİKDİYABETİK

İ N

S Ü

L

İ N

Glikozla Uyarılmış İnsülin Sekresyonu Uyarılmış İnsülin Sekresyonu

DAKİKADAKİKA

TİP 2 DİYABETİK TİP 2 DİYABETİK

100

50

25

75

μU/ml

100

Bet

a hü

cre

fonk

siyo

nu(%

)

Yıl

Postprandial Hiperglisemi

Tip-2 DMFaz I Tip-2 DM

Faz II Tip-2 DMFaz III

-12 -10 -6 0 2 6 10 20

Tip 2 Diabetes Mellitus’un Evreleri

Bozulmuş Glukoz

Toleransı

Bozulmuş Açlık

Glukozu

İNSÜLİN EKSİKLİĞİ

Tanı 14-2

• Soy geçmişinde diyabet öyküsüSoy geçmişinde diyabet öyküsü

• Obezite (BKİ Obezite (BKİ 27 kg/m 27 kg/m22))

• Yaş Yaş 38 yıl 38 yıl

• BGT ve/veya BAG saptanmış olmasıBGT ve/veya BAG saptanmış olması

• Hipertansiyon Hipertansiyon 135/80 mmHg 135/80 mmHg

• HDL kolesterol kadınlarda HDL kolesterol kadınlarda 50 mg/dl,erkeklerde 50 mg/dl,erkeklerde 40 40

mg/dlmg/dl,LDL ,LDL 130mg/dl,130mg/dl,trigliserid trigliserid 150 mg/dl 150 mg/dl

• Gestasyonel diyabet veya makrozomi öyküsü ( Gestasyonel diyabet veya makrozomi öyküsü ( 4 kg) 4 kg)

TİP 2 DİABETES MELLİTUS MAJOR RİSK TİP 2 DİABETES MELLİTUS MAJOR RİSK FAKTÖRLERİFAKTÖRLERİ

Diabetes Mellitus’un Tanı TestleriDiabetes Mellitus’un Tanı TestleriDİYABET ŞÜPHESİ

< 100DİYABET

YOK

< 140

BOZULMUŞ AÇLIK GLİKOZU 140 - 199

BOZULMUŞ GLİKOZ

TOLERANSI

> 200DİYABET

> 200

DİYABET

> 126DİYABET100 - 125

100 - 199

RASTGELE K.Ş

< 100 DİYABET

YOK

AKŞ

OGTT 2. SAAT K.Ş.

RİSKLİ

GRUP

Tip 2 DM’UN PATOGENEZİTip 2 DM’UN PATOGENEZİ Açlık glukoz metabolizması:Açlık glukoz metabolizması:AKŞ 140AKŞ 140 mg/dl mg/dl

olanda HGPolanda HGP(hepatik glukoz yapımı) (hepatik glukoz yapımı) artar.Karaciğerde insüline direnç var.artar.Karaciğerde insüline direnç var.

IGT,ve hafif NIDDM’da açlık glukozu normalden IGT,ve hafif NIDDM’da açlık glukozu normalden hafif yüksek.Nedeni periferde glukoz hafif yüksek.Nedeni periferde glukoz kullanılamaz.kullanılamaz.

Normalde gece Normalde gece 8gr/h8gr/h de glukoz salgılanır de glukoz salgılanır.%70 .%70 glukojenolizisglukojenolizis geri kalan glukoneogenezisle.Bu geri kalan glukoneogenezisle.Bu glukozun glukozun %25’i%25’i nöral dokularda insülinden nöral dokularda insülinden bağımsızbağımsız,%10’u,%10’u splanik organlar ve adipoz splanik organlar ve adipoz dokudoku,%60’ı,%60’ı adalede harcanır. adalede harcanır.

Adalede glukoz metabolizmasıAdalede glukoz metabolizması Glut 4:Glut 4:İnsüline duyarlı glukoz taşıyıcı.Glukoz hücre içine İnsüline duyarlı glukoz taşıyıcı.Glukoz hücre içine

taşınınca büyük kımı taşınınca büyük kımı glikojenglikojen şeklinde depolanır(glikojen şeklinde depolanır(glikojen sentetaz. oksidadif olmayan)Piruvat dehidrogenaz ile sentetaz. oksidadif olmayan)Piruvat dehidrogenaz ile CO2 ve H2O’yaCO2 ve H2O’ya kadar krebs siklusu ile metabolize olur. kadar krebs siklusu ile metabolize olur.(oksidadif glukoz metabolizması)Çok azı laktat ve lipide (oksidadif glukoz metabolizması)Çok azı laktat ve lipide dönüşür.Beslenmede adalede glukoz metaboliz -ması dönüşür.Beslenmede adalede glukoz metaboliz -ması 25gr/h’dir.%6025gr/h’dir.%60 non oksidadif non oksidadif,%40,%40 oksidadifdir.Ağır oksidadifdir.Ağır NIDDM’da insülinle uyarılmış glukoz metabolizması NIDDM’da insülinle uyarılmış glukoz metabolizması %45%45 azalmış (%35 nonoksidatif,%10’u oksidatifdir.)azalmış (%35 nonoksidatif,%10’u oksidatifdir.)

Hafif NIDDM ve IGP’da yalnızca non oksidatif Hafif NIDDM ve IGP’da yalnızca non oksidatif metabolizmada azalma saptanır.metabolizmada azalma saptanır.

FFA adalede FFA adalede glukozun oksidasyonunuglukozun oksidasyonunu* * glukozunglukozun taşınmasını*taşınmasını* ve ve glikojenglikojen sentezini* engeller. sentezini* engeller.

Beslenme sonrası Beslenme sonrası glukoz metabolizmasıglukoz metabolizması

NIDDM’da plazma glukozu öğünlerden sonra NIDDM’da plazma glukozu öğünlerden sonra önemli sıçramalar yapar.önemli sıçramalar yapar.

HGP inhibisyonu yatersiz,HGP inhibisyonu yatersiz, Adelede glukoz tutulamaması,Adelede glukoz tutulamaması, İnsülin salınımındaki yetersizlik,İnsülin salınımındaki yetersizlik, KC ve adalede insülin rezistansı.KC ve adalede insülin rezistansı. Erken insülin salınımı bozuk.Erken insülin salınımı bozuk.

NIDDM’da insülin salınımıNIDDM’da insülin salınımı AKŞ AKŞ 80-140mg/dl80-140mg/dl ise insülin progressif ise insülin progressif

artar.artar.140mg/dl’yi140mg/dl’yi geçince insülin salınımı geçince insülin salınımı azalır.HGP’mıda artınca kan glukozu daha çok azalır.HGP’mıda artınca kan glukozu daha çok artar.artar.

İnsülin salınımı bifazikdir.Erken veya 1.faz insülin İnsülin salınımı bifazikdir.Erken veya 1.faz insülin salınımı ilk 10 dakika içinde olandır.salınımı ilk 10 dakika içinde olandır.AKŞ 110-AKŞ 110-120mg/dl120mg/dl den fazla ise bu yok.Sıkı metabolik den fazla ise bu yok.Sıkı metabolik konrolle bu düzelir.konrolle bu düzelir.

Pulsatil insülin salınımı.glukoz yoğunluğu ile Pulsatil insülin salınımı.glukoz yoğunluğu ile senkron olarak 11-13 dakikalık peryodlarla insülin senkron olarak 11-13 dakikalık peryodlarla insülin salgılanır.buna ilave yemek sonraları daha büyük salgılanır.buna ilave yemek sonraları daha büyük amplitütlü gün boyu 10-15 adet pik yapar.amplitütlü gün boyu 10-15 adet pik yapar.

NIDDM’da insülin yetersizliğiNIDDM’da insülin yetersizliği IGPIGP ve ve 120-140 mg/dl120-140 mg/dl arasında hiperinsi. arasında hiperinsi. 140mg/dl’yi aşarsa140mg/dl’yi aşarsa hem açlık hemde uyarılmış insülin hem açlık hemde uyarılmış insülin

salınımı azalır.Nedenlerisalınımı azalır.Nedenleri 1-Amylin(Adacık amyloid polipeptidi)1-Amylin(Adacık amyloid polipeptidi) 2-galanin.2-galanin. 3-glukotoksisite.3-glukotoksisite. 4-ileri yaş ve obesite nedeniyle beta hücresind azalma.4-ileri yaş ve obesite nedeniyle beta hücresind azalma. 5-insülin geninde defekt.5-insülin geninde defekt. Beta hc sayısının azalmasıBeta hc sayısının azalması Düşük doğum ağırlığıDüşük doğum ağırlığı lipotoksisitelipotoksisite

Post reseptör düzeyde insülin direnci=Post reseptör düzeyde insülin direnci= İnsülin reseptör tirozin kinaz aktivitesinin İnsülin reseptör tirozin kinaz aktivitesinin

azalma.azalma. Reseptör sinyal ileti sisteminde anomaliler.Reseptör sinyal ileti sisteminde anomaliler. Glikoz transportunda azalma.Glikoz transportunda azalma. Glikoz fosforilasyonunda azalma.Glikoz fosforilasyonunda azalma. Glikojen sentetaz aktivitesinde bozulmaGlikojen sentetaz aktivitesinde bozulma Glikolizis/glikoz oksidasyonunda defektler.Glikolizis/glikoz oksidasyonunda defektler.

NIDDM’da insülin etkisindeki defektlerNIDDM’da insülin etkisindeki defektler Pre-reseptör Düzey:Pre-reseptör Düzey: İnsülinin taşınması İnsülinin taşınması endotel geçirgenliği endotel geçirgenliği Anormal beta hc salgı ürünleri(İnsülin geninde Anormal beta hc salgı ürünleri(İnsülin geninde

mutasyonlar sonucu anormal insülinler oluşur.mutasyonlar sonucu anormal insülinler oluşur. İskelet kas morfolojisiİskelet kas morfolojisi Reseptör DüzeyReseptör Düzey Reseptör sayısında azalma,Reseptör sayısında azalma, reseptör mutasyonları.(insülin reseptör reseptör mutasyonları.(insülin reseptör

internilizasyonu ve işlenmesinde defektler var) internilizasyonu ve işlenmesinde defektler var)

InsulinInsulin : : mechanismmechanism of action of action

Cell-surface receptors:

subunits contain insulin binding sites

subunits have tyrosine kinase activity

plasma membraneplasma membrane

Insulin receptor signalingInsulin receptor signaling

POPO44

IRS-1 IRS-1 + ATP+ ATP IRS-1IRS-1POPO44

Insulin binding to subunit regulates subunit activity

InsulinInsulin

autophosphorylation of subunit

GLUT4

GLUT4

phosphorylation of other substrates

tyr kinase activity

activation of phospho- inositide 3-kinase

Glucose transporter translocation to plasma membrane

POPO44


InsulinInsulin

GLUT4

phosphorylation of MAP kinase

MAPK MAPK + +

ATPATP

MAPKMAPKPOPO44

Transcriptional regulation

Protein synthesis, proliferation & differentiation




tyr kinase activity


e.g. GLUT expression

POPO44


InsulinInsulin

GLUT4

glycogen glycogen synthasesynthase

protein protein phosphatase-1phosphatase-1

phosphorylase kinase phosphorylase kinase

phosphorylasephosphorylase

++

++

--

--

Glycogen deposition




tyr kinase activity

phosphorylation of MAP kinase


TİP-2 DM da BAŞLICA TİP-2 DM da BAŞLICA NORMALDEN SAPMALARNORMALDEN SAPMALARA-Hepatik glikoz üretiminin artmasıA-Hepatik glikoz üretiminin artmasıB-İnsüline karşı çevresel direncin artışıB-İnsüline karşı çevresel direncin artışıC-İnsülin sekresyonunda bozukluk C-İnsülin sekresyonunda bozukluk (Önce erken faz silik,geç faz (Önce erken faz silik,geç faz aşırı.Sonraki dönemde her iki faz aşırı.Sonraki dönemde her iki faz yetersiz)yetersiz)

İnsüline Bağımlı ve bağımsız İnsüline Bağımlı ve bağımsız DM `un Farkları ( 1 )DM `un Farkları ( 1 )

Klinik Karakterler İnsüline Bağımlı DM İnsüline bağımsız DM

Başlangıç Ani , tedrici Sinsi

Başlangıç yaşı Ekseriya < 30 Ekseriya > 40

Ağırlık Obez değil % 85 obez

Komplikasyonlar Gen. yıllar sonra belirir İlk tanıda ( + ) olabilir

Asido – ketoz Olağan İstisnai

Remisyon Sık gözlenir Gözlenmez

Ekseriya asemptomatik ( - ) ( + )


Epidemiyoloji İnsüline Bağımlı DM İnsüline bağımsız DM

Ensidans Pik 12 – 14 yaşlarda Pik 65 yaşında

Prevalans :

-Diyabetik % 10 - 20 % 80 – 90

- Genel % 0.5 % 2

Cins Erkekde hafifçe Kadında sık

Mevsimlerle ilgisi Mevcut Yok


Patoloji İnsüline Bağımlı DM İnsüline bağımsız DM

Adacık kitlesi < % 10 Hafif azalma

Beta hücresi kitlesi < % 10 Hafif azalma

Başlangıçta insülin % 50 – 70 Yok


İmmünoloji İnsüline Bağımlı DM İnsüline bağımsız DM

Adacık hücresiantikorlar ( İCA )

Olağan olarak başlangı-cında mevcut ( % 85 )

Ø

İnsülin otoantikorları ( İAA )

Olağan olarak başlangı-cında mevcut

Ø

Glutamik asit dekar -boksilaz antikorları(GAD)

Olağan olarak başlangı-cında mevcut

Ø

Diğer endokrinopati -lerle beraber bulunma

Sık Nadir


Genetik İnsüline Bağımlı DM İnsüline bağımsız DM

İdantik ikizlerdekonkordans

< % 50 Hemen daima

Birinci dereceakrabalarda DMmorbidite riski

50 yaşında % 5 60 yaşında % 15

30 yaşında % 0.4 60 yaşında % 5

HLA ile beraberbulunma

Mevcut Mevcut değil


Biyolojik İnsüline Bağımlı DM İnsüline bağımsız DM

Pankreasda insülin İlk devreler hariçbulunmaz

Normal , ,

Plazmada insülin İlk devreler hariçbulunmaz

Normal , ,

Plazma glukagonu Yüksek

Diabet Açısından Yüksek Risk Diabet Açısından Yüksek Risk GruplarıGrupları

1- Tip 2 diabetiklerin 1. Dereceden 1- Tip 2 diabetiklerin 1. Dereceden akrabalarıakrabaları

2- Ailede genetik yüklülük (Ailede yoğun Tip 2- Ailede genetik yüklülük (Ailede yoğun Tip 2 diabetli varlığı)2 diabetli varlığı)

3- Aktif bir yaşamdan pasif bir yaşama 3- Aktif bir yaşamdan pasif bir yaşama dönmüş kişilerdönmüş kişiler

4- Beden kitle indeksi 27 kg/m2 üzeri olan ve 4- Beden kitle indeksi 27 kg/m2 üzeri olan ve bel/kalça oranı 1.0’den büyük olan obez bel/kalça oranı 1.0’den büyük olan obez ve/veya android obezlerve/veya android obezler

AYIRICI TANIAYIRICI TANI

ÖZELLİK TİP 1 DM ATİPİK DM

KLASİK MODY

TİP 2 DM

YAŞ 5 ve 15

yaşında pik yapar

<40 <25 Adolesan, genç adult

ETNİSİTE Beyaz Zenci Beyaz İspanyol

Zenci Amerikan

E/K oranı 1,1:1 1:3 1:1 1:1,5

OBEZİTE Seyrek %40 Seyrek >%90


ÖZELLİK TİP 1 DM ATİPİKDM

KLASİKMODY

TİP 2DM

BAŞLANGIÇAkut, ciddi,

insülingerekli

Akut, ciddi,insülingerekli

Gizli,insülin

gerekmez

Gizli,insülin

gerekmezOTOİMMÜNİTE Pozitif Negatif Negatif Negatif

HLA DR3, DR4 Çok sık Artmış sıklıkyok

Artmışsıklık yok

Artmışsıklık yok

KETOZİS-DKA Genellikle Başlangıçta Nadir Olası değil

AYIRICI TANIAYIRICI TANIÖZELLİK TİP 1 DM ATİPİK

DM KLASİK MODY

TİP 2 DM

YAŞ 5 ve 15

yaşında pik yapar

<40 <25 Adolesan, genç adult

ETNİSİTE Beyaz Zenci Beyaz İspanyol

Zenci Amerikan

E/K oranı 1,1:1 1:3 1:1 1:1,5

OBEZİTE Seyrek %40 Seyrek >%90



KLASİKMODY

TİP 2 DM

UZUNDÖNEM

İnsülinbağımlı

İnsülinbağımsız



1.DERECEAKRABA <%15 >%75 %100 Değişken

fakat sıkKALITIMMODU

Nonmendel,sporadik

Otozomaldominant

Otozomaldominant

Nonmendel,kuvvetleailesel

GEN SAYISI Polygenik Monogenik Monogenik Polygenik

PATOGENEZOtoimmün h. hasarı-

insülinopeniİnsülinopeni İnsülinopeni

İnsülin rez.Relatif

insülinopeni



KLASİKMODY

TİP 2 DM

UZUNDÖNEM

İnsülinbağımlı




1.DERECEAKRABA <%15 >%75 %100 Değişken

fakat sıkKALITIMMODU

Nonmendel,sporadik

Otozomaldominant

Otozomaldominant

Nonmendel,kuvvetleailesel

GEN SAYISI Polygenik Monogenik Monogenik Polygenik

PATOGENEZOtoimmün h. hasarı-

insülinopeniİnsülinopeni İnsülinopeni

İnsülin rez.Relatif

insülinopeni

GEN DEFEKTİ HNF-1 GLUKOKİNAZ GENİ

HNF-4

Kromozom lok. 12q 7p 20q Mutasyon Multipl Multipl Multipl Sıklık %65 %10-15 %5 Hiperglisemi başlangıcı

Puberte ve erişkin dönem

İntrauterin, doğumda

Puberte, genç adult

Hiperglisemi şiddeti

Progresif, ciddi ol. Orta, persistan Progresif,

ciddi ol. Fizyopatoloji

hücre disfonksiyonu



Mikrovask. Komp. Sık Nadir Sık

MODY TİPLERİNİN AYIRIMI

TANITANII-Klasik semptomlar:I-Klasik semptomlar:

1. Ağır glukozüri: >1gr/dL->55 mmol/L1. Ağır glukozüri: >1gr/dL->55 mmol/L2. Ketonüri: Sıklıkla >4mmol/L-0,4g/L asetoasetat2. Ketonüri: Sıklıkla >4mmol/L-0,4g/L asetoasetat3. Hiperglisemi: Plazma glukozu 3. Hiperglisemi: Plazma glukozu 11,1 mmol/L-11,1 mmol/L-200mg/dL200mg/dL

II-Bazı ülkelerde ve bazı şartlarda diyabet daha II-Bazı ülkelerde ve bazı şartlarda diyabet daha yavaş başlangıçlı olabilir ve tanı zorluğu yavaş başlangıçlı olabilir ve tanı zorluğu gösterebilir.gösterebilir.

III-Zıtlıkla, Tip 2 diyabetin bazı şekilleri akut III-Zıtlıkla, Tip 2 diyabetin bazı şekilleri akut ketoasidozla kendini gösterebilir.ketoasidozla kendini gösterebilir.

TANITANIIV-Tanıda zorluk, belirsizlik mevcutsaIV-Tanıda zorluk, belirsizlik mevcutsa1. Glisemi, glukozüri, HbA1c tekrar edilir.1. Glisemi, glukozüri, HbA1c tekrar edilir.2. Beta hücre antikor belirteçleri (ICA, GAD, IA2, 2. Beta hücre antikor belirteçleri (ICA, GAD, IA2, IAA...değerlendirilir), gerektiğinde diğer tetkikler.IAA...değerlendirilir), gerektiğinde diğer tetkikler.3. Risk faktörleri gözden geçirilir3. Risk faktörleri gözden geçirilir

Tip 1 veya Tip 2 DM aile anamneziTip 1 veya Tip 2 DM aile anamneziObezite (Tip 2)Obezite (Tip 2)Otozomal dominant kalıtım-Beta h.ücre Otozomal dominant kalıtım-Beta h.ücre

fonksiyonunda genetik defektler gösterilebilirfonksiyonunda genetik defektler gösterilebilir

4. OGTT yapılması (Oral 1,75 g/kg Maks. 75 gr)4. OGTT yapılması (Oral 1,75 g/kg Maks. 75 gr)5. Tanı kriterleri yetişkinlerde olduğu gibi 5. Tanı kriterleri yetişkinlerde olduğu gibi çocuklardada aynıdır. (ADA, WHO, 1998)çocuklardada aynıdır. (ADA, WHO, 1998)

DİYABET TANISI KOYMAK İÇİNDİYABET TANISI KOYMAK İÇİN;;

AÇLIK KAN ŞEKERİ: AÇLIK KAN ŞEKERİ: 100 100 ise normal ise normal100-125 arası bozulmuş açlık 100-125 arası bozulmuş açlık şekerişekeri

126 ise Diyabetes Mellitus126 ise Diyabetes Mellitus TOKLUK KAN ŞEKERİ:TOKLUK KAN ŞEKERİ:200 ise Diyabetes Mellitus200 ise Diyabetes Mellitus

Fizik muayene:Fizik muayene:Vital bulgular, ağırlık,nabız,tansiyon,Vital bulgular, ağırlık,nabız,tansiyon,Dehidratasyon veya enfeksiyon Dehidratasyon veya enfeksiyon

belirti ve bulgularıbelirti ve bulgularıMetal durumun değerlendirilmesi,Metal durumun değerlendirilmesi,

Laboratuvar testleri:Laboratuvar testleri:Serum glukozu, serum elektrolitleri, Serum glukozu, serum elektrolitleri, Kan gazları, serum ozmolalitesi,Kan gazları, serum ozmolalitesi,İdrarda glukoz ve keton bakılması.İdrarda glukoz ve keton bakılması.

Tanı kriterleri:Tanı kriterleri:Rastgele bakılan kan glukozu > 200 Rastgele bakılan kan glukozu > 200

mg/dl,mg/dl,Açlık kan glukozu > 126 mg/dl,Açlık kan glukozu > 126 mg/dl,Yemekten 2 saat sonra bakılan kan Yemekten 2 saat sonra bakılan kan

glukozu > 200 mg/dl, glukozu > 200 mg/dl, Hiperglisemi, Glukozüri, Ketonüri,Hiperglisemi, Glukozüri, Ketonüri, DMDMHiperglisemi, Glukozüri, Ketonüri,Hiperglisemi, Glukozüri, Ketonüri,Metabolik asidoz,Metabolik asidoz, (pH<7.3, HCO3<15 (pH<7.3, HCO3<15

mmol/L) mmol/L) DKADKA

DM TANI KRİTERLERİDM TANI KRİTERLERİ

Anemnez - FM - serum glukoz düzeyiAnemnez - FM - serum glukoz düzeyi• Semptomlarla birlikte rastgele bakılan Semptomlarla birlikte rastgele bakılan

plazma glukozu 200 mg / dl plazma glukozu 200 mg / dl ise ise• 12 saatlik açlığı takiben 2 kez plazma 12 saatlik açlığı takiben 2 kez plazma

glukozunun 126 mg / dl ve glukozunun 126 mg / dl ve olması olması• APG < 100 mg / dl = APG < 100 mg / dl = NormalNormal• APG > 100 mg / dl ve < 126 mg / dl = APG > 100 mg / dl ve < 126 mg / dl =

Bozulmuş açlık glukozu ( IFG = İmpaired Bozulmuş açlık glukozu ( IFG = İmpaired fasting glucose ) fasting glucose )

• 100 - 126 mg / dl ise 100 - 126 mg / dl ise OGTT yapılmalıOGTT yapılmalı• APG > 126 mg / dl ise APG > 126 mg / dl ise DMDM

Diyabet Araştırması Diyabet Araştırması Yapılacak BireylerYapılacak Bireyler

1. >45 yaş bireylerde, özellikle BKİ>25 kg/m1. >45 yaş bireylerde, özellikle BKİ>25 kg/m2 2 ise, ise, AKG ölçülmeli, normal ise 3 yılda bir tekrar AKG ölçülmeli, normal ise 3 yılda bir tekrar edilmeli.edilmeli.

2. Obez/kilolu bireylerin (BKİ>25 kg/m2. Obez/kilolu bireylerin (BKİ>25 kg/m22), aşağıdaki ), aşağıdaki risk gruplarından birine mensup ise, daha genç risk gruplarından birine mensup ise, daha genç yaşlarda ve daha sık araştırılmaları gerekir;yaşlarda ve daha sık araştırılmaları gerekir;• Diyabetiklerin I. derece yakınlarıDiyabetiklerin I. derece yakınları• Diyabet prevalansı yüksek etnik gruplara mensup Diyabet prevalansı yüksek etnik gruplara mensup

kişilerkişiler• Kronik sedanter hayat süren kişilerKronik sedanter hayat süren kişiler• İri bebek doğuran veya GDM tanısı almış kadınlarİri bebek doğuran veya GDM tanısı almış kadınlar• Hipertansif bireyler (KB Hipertansif bireyler (KB 140/90 mmHg)140/90 mmHg)• Dislipidemikler (HDL Dislipidemikler (HDL 35 mg/dl veya Tg35 mg/dl veya Tg 250 mg/dl) 250 mg/dl)• Daha önce IFG veya IGT saptanan bireylerDaha önce IFG veya IGT saptanan bireyler• Polikistik over sendromu olan kadınlarPolikistik over sendromu olan kadınlar• İnsülin rezistansı ile ilgili başka klinik hastalığı İnsülin rezistansı ile ilgili başka klinik hastalığı

olanlar (akantozis nigrikans)olanlar (akantozis nigrikans)• Vasküler hastalık anamnezi olan hastalarVasküler hastalık anamnezi olan hastalar

Asemptomatik Bireylerde DM Araştırma Asemptomatik Bireylerde DM Araştırma Kriterleri:Kriterleri:

1.1. ≥45 yaş herkes 3 yılda bir taranmalıdır. ≥45 yaş herkes 3 yılda bir taranmalıdır.

2.2. <45 yaş kişiler aşağıdaki faktörlerden birinin varlığında <45 yaş kişiler aşağıdaki faktörlerden birinin varlığında incelenmelidir;incelenmelidir;• Obez (BMI>27),Obez (BMI>27),• Birinci derece akrabası diyabet olan,Birinci derece akrabası diyabet olan,• Daha önce gestasyonel diyabet olan yada >4 kg bebek doğurmuş Daha önce gestasyonel diyabet olan yada >4 kg bebek doğurmuş

kadınkadın• Hipertansif (140/90 mm Hg)Hipertansif (140/90 mm Hg)• HDL kolesterol düzeyi <35 mg/dl ve/veya TG>250 mg/dl olan,HDL kolesterol düzeyi <35 mg/dl ve/veya TG>250 mg/dl olan,• Daha önce bozulmuş glukoz toleransı yada bozulmuş açlık glukozu Daha önce bozulmuş glukoz toleransı yada bozulmuş açlık glukozu

tanısı konan kişilertanısı konan kişiler

HİKAYE VE FİZİK MUAYENE HİKAYE VE FİZİK MUAYENE BULGULARIBULGULARI

HİPERGLİSEMİ HİPERGLİSEMİ BULGULARI=poliüri,polidipsi,polifaji,kBULGULARI=poliüri,polidipsi,polifaji,kilo kaybı,sıvı ve elektrolit kaybına ait ilo kaybı,sıvı ve elektrolit kaybına ait bulgular.Özellikle T1-DM’da.bulgular.Özellikle T1-DM’da.

ASİDEMİ BULGULARI=Aseton ASİDEMİ BULGULARI=Aseton kokusu,Kusmaul solunum vs.kokusu,Kusmaul solunum vs.

Kronik komplikasyonları varsa ona ait Kronik komplikasyonları varsa ona ait bulgularbulgular

LABORATUVAR BULGULARILABORATUVAR BULGULARI Glukoz düzeyinin ölçülmesi(idrar ve Kanda)Glukoz düzeyinin ölçülmesi(idrar ve Kanda) Kan Lipit düzeylerinin Ölçülmesi.Kan Lipit düzeylerinin Ölçülmesi. OGTTOGTT IVGTTIVGTT Kortizon-OGTTKortizon-OGTT HA1cHA1c FruktozaminFruktozamin

AKŞ kapiller kanda venöz kana göre AKŞ kapiller kanda venöz kana göre %10 düşüktür.%10 düşüktür.

Arteryel kan glukozu venöz plazmaya Arteryel kan glukozu venöz plazmaya göre %15 yüksektir.göre %15 yüksektir.

Alınan kan oda sıcaklığında Alınan kan oda sıcaklığında bekletilirse, KŞ her saatte 7 mg/dl bekletilirse, KŞ her saatte 7 mg/dl düşer.düşer.

KŞ ölçümünde kanın alınma biçimi KŞ ölçümünde kanın alınma biçimi önemlidir:önemlidir:

OGTT KİMLERE YAPALIMOGTT KİMLERE YAPALIM Aile hikayesi olanAile hikayesi olan Akş 100-126 mg/dl. arasındaAkş 100-126 mg/dl. arasında

• İzah edilemeyen retinopati , nöropati , İzah edilemeyen retinopati , nöropati , nefropati , KAH, Periferik damar hastalığı , nefropati , KAH, Periferik damar hastalığı , SVH. Özellikle 50 yaş SVH. Özellikle 50 yaş da başlarsa da başlarsa

• AKŞ AKŞ N. Glukozüri varsa. N. Glukozüri varsa.• Spontan abortus , prematüre doğum , ölü Spontan abortus , prematüre doğum , ölü

doğum , iri bebek , hidroamnios-gebelik doğum , iri bebek , hidroamnios-gebelik toksemisi olan kadınlar.toksemisi olan kadınlar.

• Gestasyonel DM araştırılmasıGestasyonel DM araştırılması• Operasyon , travma , enfarktüs , gebelik gibi Operasyon , travma , enfarktüs , gebelik gibi

stresli durumlarda , steroid kullanımında stresli durumlarda , steroid kullanımında hiperglisemi ve glikozüre olmasıhiperglisemi ve glikozüre olması

• Reaktif hipoglisemi Reaktif hipoglisemi

OGTT YORUMUOGTT YORUMU

NormalNormal Bozulmuş Bozulmuş Aşikar DMAşikar DM

Açlık Açlık 100 mg/dl veya 100 mg/dl veya 100- 126 100- 126 126 veya 126 veya 30.60.90.30.60.90. 200 200 200 ‘ün altı 200 ‘ün altı 200 veya 200 veya 120.120. 140 140 140 - 199 200 veya 140 - 199 200 veya

Gestasyonel Diyabetes Mellitus (GDM)Gestasyonel Diyabetes Mellitus (GDM)

Gebelerin yaklaşık %7’sinde olur.Gebelerin yaklaşık %7’sinde olur. Genellikle gebeliğin 3. trimesterinde Genellikle gebeliğin 3. trimesterinde

ortaya çıkar.ortaya çıkar. Vakaların çoğunda asemptomatiktir.Vakaların çoğunda asemptomatiktir.

Yüksek riskli hastalarYüksek riskli hastalar:: İleri maternal yaşİleri maternal yaş Gebelik öncesi yüksek BMIGebelik öncesi yüksek BMI GDM hikayesiGDM hikayesi GlikozüriGlikozüri Ailede diabet hikayesiAilede diabet hikayesi Etnik kökenEtnik köken Yüksek pariteYüksek parite Erken erişkinlik döneminde kilo alımıErken erişkinlik döneminde kilo alımı Beta-adrenerjik ve kortikosteroid ilaçBeta-adrenerjik ve kortikosteroid ilaç Ayrıca daha önce makrozomik veya ölü doğum yapan, Ayrıca daha önce makrozomik veya ölü doğum yapan,

doğumsal defektli çocuğu olan ve polihidramnionu doğumsal defektli çocuğu olan ve polihidramnionu bulunan hastalar da GDM için risk altındadırlar.bulunan hastalar da GDM için risk altındadırlar.

GESTASYONEL DİYABETUS GESTASYONEL DİYABETUS MELLİTUSMELLİTUS

Açlık durumu dikkate alınmadan Açlık durumu dikkate alınmadan 50 gr50 gr. . Glukoz verildikden Glukoz verildikden 1 saat sonra 1 saat sonra kanglukozu 140mg/dl’denkanglukozu 140mg/dl’den fazla ise bir kaç fazla ise bir kaç gün sonra 100 gr glukozla OGGT yapılır.gün sonra 100 gr glukozla OGGT yapılır.

Ada kriterleriAda kriterleri:AKŞ:95 1.st:180 ,2.st:155, :AKŞ:95 1.st:180 ,2.st:155, 3.st:140( en az iki veya daha fazla) 3.st:140( en az iki veya daha fazla)

WHO Kriterleri:WHO Kriterleri:AKŞ: 126 ve üzr. AKŞ: 126 ve üzr. 2.st : 140 mg/dl 2.st : 140 mg/dl

GESTASYONEL DM TANIGESTASYONEL DM TANI

ADAADA 100gR100gR

ADAADA 75gr75gr

whowho75gr75gr

AKŞ AKŞ 9595 9595 126126

1.Saat1.Saat 180180 180180 ----------

2.Saat2.Saat 155155 155155 140140

3.Saat3.Saat 140140 ----------

AKŞ AKŞ >>126 mg/dl veya 126 mg/dl veya Rastlantısal KŞ Rastlantısal KŞ >>200 mg/dl ise 200 mg/dl ise Daha sonra bu değerler Daha sonra bu değerler

doğrulanırsa GDM tanısı için doğrulanırsa GDM tanısı için başka teste gerek yoktur. başka teste gerek yoktur.

GDM İÇİN;GDM İÇİN;

Tüm gebelere 24-28. gebelik haftasında 50gr Tüm gebelere 24-28. gebelik haftasında 50gr

glikoz ile “glikoz tarama testi” yapılmalıdır. glikoz ile “glikoz tarama testi” yapılmalıdır.

Yüksek riskli hastalarda ise ilk başvuruda tarama Yüksek riskli hastalarda ise ilk başvuruda tarama

uygulanmalıdır,uygulanmalıdır,

Tarama testinde 1. saat KŞTarama testinde 1. saat KŞ>>140 mg/dl ise OGTT 140 mg/dl ise OGTT

yapılmalı, yapılmalı,

Standart OGTT 100 gr glikozla yapılır.Standart OGTT 100 gr glikozla yapılır.

75 gr’da kullanılabilir.75 gr’da kullanılabilir.

DM TANISI VE TAKİBİNDE KULLANILAN DM TANISI VE TAKİBİNDE KULLANILAN TESTLERTESTLER

AKŞAKŞ HERHANGİ BİR SAATTE BAKILAN KŞHERHANGİ BİR SAATTE BAKILAN KŞ OGTTOGTT IVGTTIVGTT KORTİZON-OGTTKORTİZON-OGTT BAZAL MEMBRAN KALINLIĞININ ÖLÇÜLMESİBAZAL MEMBRAN KALINLIĞININ ÖLÇÜLMESİ HbA1CHbA1C FRUKTOZAMİNFRUKTOZAMİN C-PEPTİDC-PEPTİD OTO ANTİKORLAROTO ANTİKORLAR

HbA1c nedir?HbA1c nedir? Glikozile Hb veya Hb’e bağlanan glikozu ifade eder.Glikozile Hb veya Hb’e bağlanan glikozu ifade eder. Eritrositlerin yaşam süresince (120 gün civarında) Eritrositlerin yaşam süresince (120 gün civarında)

gerçekleşen KŞ düzeylerine bağlı olarak değişim gösterir.gerçekleşen KŞ düzeylerine bağlı olarak değişim gösterir. Son 2-3 aydaki (1-12 hf) KŞ düzeylerinin ağırlıklı Son 2-3 aydaki (1-12 hf) KŞ düzeylerinin ağırlıklı

ortalamasını, yani metabolik kontrolü yansıtır.ortalamasını, yani metabolik kontrolü yansıtır. DM tedavisinin etkili sürdürülmesinde ana hedef ve DM tedavisinin etkili sürdürülmesinde ana hedef ve

komplikasyonlar için risk parametresidir.komplikasyonlar için risk parametresidir. KŞ ortalamalarının 35 mg/dl’lik dilimi HbA1c’yi yaklaşık %1 KŞ ortalamalarının 35 mg/dl’lik dilimi HbA1c’yi yaklaşık %1

yükseltir.yükseltir.

0.5mg/kg IV glukoz ver .1.3.10.kan glukozu ve 0.5mg/kg IV glukoz ver .1.3.10.kan glukozu ve insülin ölçilür.Glukozun yarılanma süresi insülin ölçilür.Glukozun yarılanma süresi ölçülür.K=0.692/T1/2çarpı 100=1.2’nin altı ölçülür.K=0.692/T1/2çarpı 100=1.2’nin altı diyabetik üstü diyabetik değil .diyabetik üstü diyabetik değil .

HA1C ve Ortalama Glukoz DüzeyiHA1C ve Ortalama Glukoz Düzeyi

• HA1C GlisemiHA1C Glisemi• %6 135mg/dl%6 135mg/dl• %7 170mg/dl%7 170mg/dl• %8 205mg/dl%8 205mg/dl• %9 240mg/dl%9 240mg/dl• %10 275mg/dl%10 275mg/dl• %11 310mg/dl%11 310mg/dl• %12 345mg/dl%12 345mg/dl

Diyabet Araştırması Diyabet Araştırması Yapılacak BireylerYapılacak Bireyler

1. >45 yaş bireylerde, özellikle BKİ>25 kg/m1. >45 yaş bireylerde, özellikle BKİ>25 kg/m2 2 ise, ise, AKG ölçülmeli, normal ise 3 yılda bir tekrar AKG ölçülmeli, normal ise 3 yılda bir tekrar edilmeli.edilmeli.

2. Obez/kilolu bireylerin (BKİ>25 kg/m2. Obez/kilolu bireylerin (BKİ>25 kg/m22), aşağıdaki ), aşağıdaki risk gruplarından birine mensup ise, daha genç risk gruplarından birine mensup ise, daha genç yaşlarda ve daha sık araştırılmaları gerekir;yaşlarda ve daha sık araştırılmaları gerekir;• Diyabetiklerin I. derece yakınlarıDiyabetiklerin I. derece yakınları• Diyabet prevalansı yüksek etnik gruplara mensup Diyabet prevalansı yüksek etnik gruplara mensup

kişilerkişiler• Kronik sedanter hayat süren kişilerKronik sedanter hayat süren kişiler• İri bebek doğuran veya GDM tanısı almış kadınlarİri bebek doğuran veya GDM tanısı almış kadınlar• Hipertansif bireyler (KB Hipertansif bireyler (KB 140/90 mmHg)140/90 mmHg)• Dislipidemikler (HDL Dislipidemikler (HDL 35 mg/dl veya Tg35 mg/dl veya Tg 250 mg/dl) 250 mg/dl)• Daha önce IFG veya IGT saptanan bireylerDaha önce IFG veya IGT saptanan bireyler• Polikistik over sendromu olan kadınlarPolikistik over sendromu olan kadınlar• İnsülin rezistansı ile ilgili başka klinik hastalığı İnsülin rezistansı ile ilgili başka klinik hastalığı

olanlar (akantozis nigrikans)olanlar (akantozis nigrikans)• Vasküler hastalık anamnezi olan hastalarVasküler hastalık anamnezi olan hastalar

DİYABETES MELLİTUS TEDAVİSİDİYABETES MELLİTUS TEDAVİSİ

İnsülin tedavisiİnsülin tedavisi Diyet tedavisiDiyet tedavisi Egzersiz tedavisiEgzersiz tedavisi

TİP 1 DİYABETES MELLİTUSUN TEDAVİSİ

TEDAVİNİN AMACITEDAVİNİN AMACI

Hastadaki metabolik bozuklukların giderilmesiHastadaki metabolik bozuklukların giderilmesi Normal büyüme ve gelişmenin sağlanmasıNormal büyüme ve gelişmenin sağlanması Sosyal çevreye uyumun ve sosyal etkinliklerin Sosyal çevreye uyumun ve sosyal etkinliklerin

devamının sağlanması devamının sağlanması Ortaya çıkabilecek psikolojik sorunların Ortaya çıkabilecek psikolojik sorunların

önlenmesi,gelişmiş ise tedavisiönlenmesi,gelişmiş ise tedavisi Diyabetin akut ve kronikkomplikasyonları Diyabetin akut ve kronikkomplikasyonları

hakkındabilgi verilmesihakkındabilgi verilmesi Hasta ve ebeveynlerin diyabet hakkında eğitilmesiHasta ve ebeveynlerin diyabet hakkında eğitilmesi

TEDAVİ PRENSİPLERİTEDAVİ PRENSİPLERİ

Optimal enerji kullanımı ( İnsülin tedavisi Optimal enerji kullanımı ( İnsülin tedavisi ile)ile)

Optimal enerji temini ( Diyet tedavisi ile )Optimal enerji temini ( Diyet tedavisi ile )

Optimal enerji sarfiyatı (Egzersiz ve Optimal enerji sarfiyatı (Egzersiz ve aktivite ile )aktivite ile )

SONUÇ OLARAK;SONUÇ OLARAK;

Diyabetin tanı kriterleri:Diyabetin tanı kriterleri:• AKŞ AKŞ >> 126 mg/dl 126 mg/dl • Rastlantısal KŞ Rastlantısal KŞ >> 200 mg/dl 200 mg/dl• OGTT 2. saat KŞ OGTT 2. saat KŞ >> 200 mg/dl 200 mg/dl

Tüm gebelere 24-28. haftalarda 50 gr Tüm gebelere 24-28. haftalarda 50 gr glukozla “glukozla “glukoz tarama testiglukoz tarama testi” ” yapılmalıdır.yapılmalıdır.

Tüm bu risklerden korunmak Tüm bu risklerden korunmak için;için;

Düzenli egzersiz Düzenli egzersiz yapılmalı,yapılmalı,

Sağlıklı ve diyabete Sağlıklı ve diyabete uygun beslenilmeli,uygun beslenilmeli,

Sigara mutlaka Sigara mutlaka bırakılmalı,bırakılmalı,

Hipertansiyon ile Hipertansiyon ile mücadele edilmeli,mücadele edilmeli,

Normal kiloya inilmeli Normal kiloya inilmeli ve bu kilo korunmalıdır.ve bu kilo korunmalıdır.

Diyabette Potansiyel Önemi Olan Çeşitli Diyabette Potansiyel Önemi Olan Çeşitli Analitler 2Analitler 2

AmilinAmilin LeptinLeptin

de diyabette araştırma amaçlı olarak ölçülürler. de diyabette araştırma amaçlı olarak ölçülürler. Amilin,Amilin, bir pankreatik peptiddir. Besin alınmasına cevap bir pankreatik peptiddir. Besin alınmasına cevap

olarak insülin ile birlikte salgılanır. Mide boşalmasını olarak insülin ile birlikte salgılanır. Mide boşalmasını geciktirerek ve glukagon oluşmasını azaltarak glukoz geciktirerek ve glukagon oluşmasını azaltarak glukoz metabolizmasının düzenlenmesine yardım eder.metabolizmasının düzenlenmesine yardım eder.

Leptin,Leptin, adipoz dokuda sentezlenen proteindir. adipoz dokuda sentezlenen proteindir. Hipotalamus yoluyla iştah ve enerji alımının Hipotalamus yoluyla iştah ve enerji alımının düzenlenmesinde rol oynar. Genetik olarak obez düzenlenmesinde rol oynar. Genetik olarak obez farelerde leptin eksikliği olduduğu halde birçok obez farelerde leptin eksikliği olduduğu halde birçok obez insanda leptin konsantrasyonu artmıştır.insanda leptin konsantrasyonu artmıştır.

Diyabette Potansiyel Önemi Olan Çeşitli Diyabette Potansiyel Önemi Olan Çeşitli Analitler 3Analitler 3

Diyabetli bütün erişkinlerde her yıl lipid profiline Diyabetli bütün erişkinlerde her yıl lipid profiline (plazma kolesterol, LDL-kolesterol, HDL-kolesterol ve (plazma kolesterol, LDL-kolesterol, HDL-kolesterol ve trigliserid konsantrasyonu) bakılmalıdır. trigliserid konsantrasyonu) bakılmalıdır. ADA’ya göre ADA’ya göre

LDLLDL3,35 mmol/L (130 mg/dL)3,35 mmol/L (130 mg/dL)HDLHDL0,90 mmol/L (35 mg/dL) [erkekte]0,90 mmol/L (35 mg/dL) [erkekte]

1,15 mmol/L (45 mg/dL) [kadında]1,15 mmol/L (45 mg/dL) [kadında]TGTG4,5 mmol/L (400 mg/dL) olan diyabetli 4,5 mmol/L (400 mg/dL) olan diyabetli

hastalar koroner arter hastalığı (CAD) için yüksek risk hastalar koroner arter hastalığı (CAD) için yüksek risk grubunu oluşturmaktadır.grubunu oluşturmaktadır.

Documents

DİABETES MELLİTUS