Diagnostyka pedagogiczna

Diagnostyka-ped_12a:Layout 1 2013-06-28 13:04 Page 1


© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2013

Redakcja naukowa serii: prof. dr hab. Bogusław Śliwerski

Recenzje: prof. dr hab. Tadeusz Pilchprof. dr hab. Bogusław Śliwerski

Opiekun projektu: Jolanta ŚwietlikowskaOpracowanie edytorskie książki: kaziki.pl

Grafiki: © Piotr OlszówkaProjekt okładki: Anna M. Damasiewicz

www.damasiewicz.idesigner.pl Grafika na okładce © Wolfgang Rieger | Depositphotos.com

ISBN: 978-83-7587-909-4ISBN: 978-83-7587-905-6

Oficyna Wydawnicza „Impuls”30–619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5

Tel./fax: (12) 442 41 80, 422 59 47, 506 624 220www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: [email protected]

Wydanie pierwsze, Kraków 2013


Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Rozdział 1 Podstawy teoretyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Rozdział 2 Podstawy metodologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

Rozdział 3 Diagnozowanie pedagogiczne jako kompetencja profesjonalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239

Rozdział 4 Etyczne i prakseologiczne wyznaczniki poprawności procesu diagnozowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299

Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 330

Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347

Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355


Nie wystarczy tylko wiedzieć,trzeba jeszcze myśleć i rozumieć.

Moim najbliższym, Staszkowi i Agnieszce,którzy nauczyli mnie rozumieć


Wstęp

Zło żo ność rze czy wi sto ści spo łecz nej na si la sy tu acje pro ble mo we w sfe rzeedu ka cyj no -w ych owa wczej, któ re wy ni ka ją z nie wy dol no ści w od gry wa -niu ról wpi sa nych w dzia łal ność na uczy cie li, wy cho waw ców i ro dzi ców.

Fakt ten sta wia przed pe da go gi ką no we wy zwa nia i za da nia w ob sza rze nie tyl -ko teo re tycz nym (po znaw czym), ale głów nie w dzia łal no ści prak tycz nej. Obutych ob sza rów: po zna nia i dzia ła nia, nie spo sób od dzie lić, je śli chce my efek ty-w nie prze ciw dzia łać na ra sta ją cym pro ble mom roz wo jo wo -w ych owa wczym,do ty ka ją cym w spo sób szcze gól ny i spe cy ficz ny mło de po ko le nie. No we wy zwa-nia i za da nia sta ją też przed dzia łal no ścią dia gno stycz ną sta no wią cą swo isty i zło -żo ny twór czy oraz za wsze zin dy wi du ali zo wa ny pro ces. Wy mie nio ne ce chypro ce su, o któ rym mo wa, de ter mi nu ją je go efek tyw ność. Dla te go też co raz po -wszech niej w śro do wi sku pe da go gów – teo re ty ków i prak ty ków zaj mu ją cychsię po mo cą i dzia łal no ścią wy cho waw czą – do strze ga się po trze bę upo rząd ko wa -nia i do pra co wa nia me to dy ki po stę po wa nia dia gno stycz ne go ukie run ko wa ne gona iden ty fi ka cję za gro żeń roz wo jo wych, czy li dia gno zy peł nią cej funk cję nie tyl -ko se lek cyj no -kw al if ik acy jną, ale i in ter wen cyj ną, ści śle po wią za ną z dzia ła niemprak tycz nym pe da go ga. Wią że się to ze szcze gól ną mo ral ną od po wie dzial no ścią


DIAGNOSTYKA PEDAGOGICZNA 8

1 E. Wy soc ka, E. Ja rosz, Ob sza ry, me to dy i środ ki dia gno zy w pra cy na uczy cie la wo bec wy ma gań współ cze -sno ści. Po dej ścia me to do lo gicz ne, za sa dy, funk cje, po sta wy i błę dy dia gno sty w roz po zna wa niu sy tu acji szkol nej ucz-nia, w: Edu ka cja ju tra, red. K. De nek, T. Kosz czyc, M. Le wan dow ski, Wro cław: Wro cław skie To wa rzy stwoNa uko we 2004, s. 477.

2 We dług kry te riów kla sy fi ka cji na uk dia gno sty ki pe da go gicz nej nie moż na trak to wać ja ko sub dy scy pli nyna uko wej. Jed nak już Ste fan Ziem ski mó wi o dia gno sty ce ja ko na uce o dia gno zo wa niu, do ko nu jąc po dzia łu po -jęć: dia gno sty ka ja ko na uka lub sztu ka osą dza nia, oce ny, dia gno zo wa nie ja ko czyn no ści po znaw cze i pro ces, dia -gno za ja ko re zul tat. Świa do mie jed nak trak tu ję dia gno sty kę ja ko sub dy scy pli nę na uko wą, któ rej przed mio tem jestczyn ność dia gno zo wa nia, czy li czyn ność po znaw cza, na któ rą skła da ją się róż ne czyn no ści szcze gó ło we, któ rychprze bieg wy zna cza ją okre ślo ne re gu ły. W ni niej szej książ ce przed sta wiam ogól ną teo rię i me to do lo gię po zna niadia gno stycz ne go (od no szę się tu do dwóch ty pów ba dań: ge ne ra li zu ją cych i dia gno stycz nych w uję ciu Ziem-skie go). Mam świa do mość, iż dia gno sty ka pe da go gicz na nie speł nia wszyst kich wy mo gów, by okre ślić ją dys cy -pli ną we dle kry te riów wska za nych na przy kład przez Lesz ka J. Krzy ża now skie go (O pod sta wach kie ro wa niaor ga ni za cja mi, War sza wa: WN PWN 1994, s. 44), we dług któ re go dys cy pli na na uko wa sta no wi „[...] do nio słą spo -łecz nie, ukształ to wa ną i wy od ręb nio ną ze wzglę du na przed miot i cel ba dań lub kształ ce nia część na uki w zna cze -niu in sty tu cjo nal nym, uzna ną za pod sta wo wą jed nost kę jej kla sy fi ka cji”. Kry te ria pod sta wo we wy od ręb nie niana uki to jej przed miot (za kres ba dań) i ce le, któ rym słu ży. Cza sem wprost dys cy pli nę na uko wą okre śla się ja kodzie dzi nę wie dzy wy kła da ną na uczel ni, zaś jej wy róż ni kami są spe cy ficz ny przed miot ba dań i szcze gól ny punktwi dze nia, a tak że funk cje: teo rio po znaw cze, apli ka cyj ne i spo łecz ne – wy cho waw cze, edu ka cyj ne (J. Ko złow ski,Na ro dzi ny i roz wój dys cy plin na uko wych, [b.d.], [on li ne:] http://kbn.icm.edu.pl/pub/kbn/sn/archiwum/9601/kozlow.html [do stęp: 6 czerw ca 2013]). Ak tu al ne ten den cje w roz wo ju dys cy plin na uko wych to: pro ce sy dzie-le nia i łą cze nia wie dzy, przy czym też roz luź nie nia kry te riów dys cy pli ny na uko wej. Z jed nej stro ny ma my więc doczy nie nia z se gre ga cją na za mknię te dzie dzi ny wie dzy, zaś z dru giej z pro ce sem in te gra cji, jed no cze nia, na przy -kład in ter dy scy pli nar ność, mul ti dy scy pli nar ność, trans dy scy pli nar ność (dys cy pli ny hy bry do we, ba da nia nad).Przed mio tem dia gno sty ki pe da go gicz nej ja ko sub dy scy pli ny pe da go gicz nej (in sta tu na scen di) czy nię za tem pro-ces i czyn no ści po zna nia pod mio tu (pod mio tów) wy cho wa nia i kon tek stu, w ja kim pro ces wy cho wa nia prze bie ga,zaś ce lem (do nio słym) jest or ga ni zo wa nie te go pro ce su we dle re guł i za sad pro wa dzą cych do traf ne go, rze tel ne goi obiek tyw ne go po zna nia, któ re de ter mi nu je sku tecz ne od dzia ły wa nie wy cho waw cze. I tyl ko w ta kim uję ciu trak tu -ję dia gno sty kę pe da go gicz ną ja ko sub dy scy pli nę pe da go gicz ną, któ ra in te gru je pro ces po zna nia w róż nych sub dy -scy pli nach pe da go gicz nych, sta no wiąc swo istą teo rię dia gno zy, a jed no cze śnie ele ment skła do wy me to do lo gii na ukpe da go gicz nych (me to do lo gia dia gno zy). Za sad ność in sty tu cjo na li za cji dia gno sty ki w pre zen to wa nym prze ze mnieuję ciu ar gu men tu je spe cy fi ka przed mio tu po zna nia (pro ces i czyn no ści dia gno stycz ne do ko nu ją ce się w re la cji dia -gno stycz nej), je go cel, któ rym jest dia gno za przy pad ku (po zna nie pod mio tów edu ka cyj nych – głów nie jed nost ki, aleulo ko wa nej w kon tek ście spo łecz no -ku lt ur owym i śro do wi sko wym) oraz prak tycz ne za sto so wa nie for mu ło wa nychre guł po zna nia (de cy zyj ność dia gno zy, pro jek to wa nie dzia łań post dia gno stycz nych).

za re zul ta ty dia gno zy. Sta no wi ona bo wiem pod sta wę po dej mo wa nia in dy wi du -al nych de cy zji o dal szych lo sach jed nost ki lub kie run kach zmian czy mo dy fi ka cjijej sy tu acji. Dia gno za de cy zyj na wy stę pu je tu za tem nie tyl ko w funk cji se lek cjii edu ka cji, ale tak że mo dy fi ka cji opty ma li zu ją cej oce nia ną rze czy wi sto ść1.

Dia gno sty ka pe da go gicz na jest „(sub)dys cy pli ną na uko wą”2, któ rej przed-mio tem za in te re so wa nia jest czyn ność dia gno zo wa nia sta no wią ca (tau to lo gicz -nie) czyn ność po znaw czą, na któ rą skła da się zło żo ny pro ces zbie ra nia in for ma cji,ich in te gro wa nia, opra co wa nia i in ter pre to wa nia, zaś na tej pod sta wie po dej mo -wa nia de cy zji, któ re okre śla ją spo sób roz wią za nia pro ble mów dia gno stycz nych


9

3 J. Mor ri son, Dia gno za psy chia trycz na. Prak tycz ny pod ręcz nik dla kli ni cy stów, przeł. R. An drusz ko, Kra -ków: UJ 2012, s. XV–XVI.

4 W. J. Pa lu chow ski, Dia gno za psy cho lo gicz na. Pro ces – na rzę dzia – stan dar dy, War sza wa: WA iP 2007, s. 11.

i mo dy fi ka cyj no -i nte rwe ncy jnych. Do ko nu je się to za wsze na pod sta wie wy ko -rzy sty wa nia tak zwa nej wie dzy zim nej (tj. na uko wej) na te mat przed mio tu po z-na nia (za ło że nia teo re tycz ne) i me tod po zna nia (za ło że nia me to do lo gicz ne) orazwie dzy po cho dzą cej z do świad cze nia, tak zwa nej wie dzy go rą cej, wraz z an ga żo wa -niem pro ce sów ro zu mo wa nia, wnio sko wa nia i uza sad nia nia.

Dia gno zo wa nie jest zło żo nym pro ce sem, na któ ry skła da się wie le czyn no ści,stąd ni niej sza książ ka obej mu je naj ogól niej kwe stie od zwier cie dla ją ce zło żo nośćprzed mio tu dia gno sty ki pe da go gicz nej za rów no w uję ciu przed mio to wym, jaki pod mio to wym. Podejmuje za gad nie nia do ty czą ce pro ce su dia g no stycz ne go,pod sta wo wych kom pe ten cji dia gno stycz nych oraz pod sta wo wych na rzę dzi i stan -dar dów po stę po wa nia dia gno stycz ne go.

Pro ces dia gno stycz ny nie jest za tem ani pro sty, ani in tu icyj ny. Po zna jąc za-sa dy po stę po wa nia i pod sta wo we stan dar dy dia gno stycz ne, moż na uczy nić go ła -twiej szym, co ozna cza, iż tym, cze go po ten cjal ny dia gno sta pe da gog mu si sięna uczyć, jest na uko wa me to da i sztu ka oce nia nia pod mio tu i przed mio tu dia -gno zy wraz z do cho dze niem do lo gicz nych wnio sków zgod nych z fak ta mi (wnio -sko wa nie dia gno stycz ne)3. Wy ni ka to z fak tu, iż na pro ces dia gno zo wa nia nieskła da się je dy nie re je stra cja da nych, ale rów nież ich prze twa rza nie i in ter pre to -wa nie, co wy ma ga włą cze nia weń nie tyl ko pro ce sów po strze ga nia (wy ko rzy sty -wa nie do star czo nych in for ma cji), ale tak że – i mo że przede wszyst kim – pro ce sówmy śle nia i wnio sko wa nia (wy cho dze nia po za do star czo ne in for ma cje). Po nad tojest to pro ces trud ny emo cjo nal nie i spo łecz nie, gdyż jest on wła śnie czyn no ściąi sy tu acją spo łecz ną an ga żu ją cą pod mio ty re la cji (dia gno sta – dia gno zo wa ny)w spo sób, któ ry mo że za kłó cić uzy ski wa ne re zul ta ty. Ist nie je więc du że za gro że -nie wy stą pie nia błę dów dia gno stycz nych oraz znie kształ ceń in for ma cji wy ni ka -ją cych z prze bie gu pro ce sów po znaw czych i/lub za an ga żo wa nia pod mio tówre la cji w sy tu ację dia gno stycz ną.

Dia gno za pe da go gicz na nie jest czyn no ścią sa mo ist ną4, gdyż w na ukachspo łecz nych jest zwy kle pod po rząd ko wa na dzia łal no ści prak tycz nej (pro jek -to wa nie post dia gno stycz ne). Dia gno za w pe da go gi ce ma więc sta tus czyn no ściprzy go to waw czej do dzia łań in ter wen cyj nych i opty ma li zu ją cych rze czy wi stośćwy cho waw czą, zaś oba te pro ce sy – dia gno za i czyn no ści post dia gno stycz ne –

WSTĘP


są kom ple men tar ne. Wy ma ga to okre śle nia i prze strze ga nia stan dar dów etycz -nych wy ni ka ją cych z od po wie dzial no ści dia gno sty za re zul tat ca łe go pro ce su(de cy zyj ność dia gno zy pe da go gicz nej).

Ni niej sza książ ka jest uzu peł nie niem i swo istą re ka pi tu la cją in nych pu bli -ka cji do ty czą cych dia gno zy pe da go gicz nej, któ re uka za ły się w ostat nich la ta ch5.Ko rzy stam też z pu bli ka cji roz wi ja ją cych wie dzę o dia gno zie psy cho lo gicz neji psy chia trycz nej, a tak że dia gno zie spo łecz nej. Jed nak mo im ce lem jest, by –w prze ci wień stwie do wie lu ist nie ją cych opra co wań – nie przed sta wiać je dy niekon kret nych tech nik i na rzę dzi dia gno stycz nych, ale warsz tat dia gno stycz nyw uję ciu ogól nym, me ta me to do lo gicz nym, a więc opi su ją cym i re flek syj nieuj mu ją cym me an dry i pro ble my oraz za sa dy i stan dar dy pro ce su dia gno zo wa -nia w pe da go gi ce. Nie jest to bo wiem pro ces tech nicz ny, a twór czy, kre atyw ny,an ga żu ją cy wie le sub pro ce sów, co nie ozna cza, że pro wa dzi do wy two rze niarze czy wi sto ści nie ist nie ją cej. Wią że się z re flek syj nym po dej ściem do zbie ra -nych i in ter pre to wa nych in for ma cji dia gno stycz nych.

Ni niej sza książ ka jest za tem pró bą ze bra nia i upo rząd ko wa nia wie dzy na te matpro ce su dia gno zy i pod sta wo wych roz wią zań me to do lo gicz nych przy ję tych w dia -gno zo wa niu oraz pod sta wo wych kom pe ten cji dia gno stycz nych wraz ze wska za -niem nor ma tyw ne go, etycz ne go i spo łecz ne go cha rak te ru dia gno zy, gdyż wszyst koto de ter mi nu je re zul tat po stę po wa nia dia gno stycz ne go. Oma wiam w niej za ło że -nia teo re tycz no -m et od ol ogic zne dia gno zy pe da go gicz nej, jej funk cje, kry te ria oce -ny wy ko rzy sty wa nych mo de li i tech nik dia gno stycz nych, pod sta wo we stan dar dyde cy du ją ce o ja ko ści two rzo nych i wy ko rzy sty wa nych na rzę dzi dia gno stycz nych.Waż ny mi aspek ta mi dia gno zy są też pro ce du ra ba da nia, źró dła in for ma cji dia -gno stycz nych i ich wia ry god ność, pro ce du ra opi su i wy ja śnia nia (in ter pre ta cji)po zy ski wa nych w róż ny spo sób da nych, spo łecz ny i re la cyj ny kon tekst dia gno zyoraz spo łecz ne i in dy wi du al ne skut ki pro ce su dia gno zo wa nia.


5 Por. Dia gno sty ka i pro fi lak ty ka w teo rii i prak ty ce pe da go gicz nej, red. M. Dep tu ła, Byd goszcz: UKW 2006;Dia gno sty ka pe da go gicz na i pro fi lak ty ka w szko le i śro do wi sku lo kal nym, red. M. Dep tu ła, Byd goszcz:UKW 2004; E. Ja rosz, E. Wy soc ka, Dia gno za psy cho pe da go gicz na. Pod sta wo we pro ble my i roz wią za nia, War -sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2006; B. Nie mier ko, Dia gno sty ka edu ka cyj na. Pod ręcz nik aka de mic -ki, War sza wa: WN PWN 2009; ten że, Oce nia nie szkol ne bez ta jem nic, War sza wa: WSiP 2005; B. Skał ba nia,Dia gno sty ka pe da go gicz na. Wy bra ne ob sza ry ba daw cze i roz wią za nia prak tycz ne, Kra ków: Ofi cy na Wy daw ni -cza Im puls 2011; E. Wy soc ka, Czło wiek a śro do wi sko ży cia – pod sta wy teo re tycz no -m et od ol ogic zne dia gno zy,War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2007; taż, Dia gno za w re so cja li za cji. Ob sza ry pro ble mo we i mo -de le roz wią zań w uję ciu psy cho pe da go gicz nym, War sza wa: WN PWN 2008.


Ana li zo wa ne mo de le funk cjo nal no -stru kt ura lne dia gno zy, sta no wią ce waż -ny ele ment po rząd ku ją cy czyn no ści dia gno stycz ne, są pró bą re ka pi tu la cji wie dzyo po zna niu czło wie ka w zło żo nym kon tek ście spo łecz nym i śro do wi sko wymroz wi ja nej w na ukach spo łecz nych, głów nie w psy cho lo gii, pe da go gi ce i so cjo -lo gii. Przed sta wio ne re gu ły oraz wa run ki, w ja kich prze bie ga pro ces, sta no wiązaś pró bę roz wi nię cia swo istej fi lo zo fii po stę po wa nia dia gno stycz ne go.

W Pol sce do tąd nie uka za ła się pu bli ka cja, w któ rej sys te ma tycz nie i kom -plek so wo przed sta wio no by pro ble ma ty kę dia gno zo wa nia pe da go gicz ne goi któ ra za wie ra ła by pod sta wy teo re tycz no -m et od ol ogic zne pro ce su dia gno zyz uwzględ nie niem ob sza ru kom pe ten cji pe da go ga di agn osty i stan dar dów obo -wią zu ją cych w po stę po wa niu dia gno stycz nym. Pró bą tak sze ro kie go uję cia jestpod ręcz nik dia gno sty ki edu ka cyj nej Bo le sła wa Nie mier ki6. Kom plek so we opra-co wa nia te go te ma tu za war te są w do stęp nych pu bli ka cjach z za kre su psy cho -lo gii i psy chia trii. Jed nak w tych książ kach pro ces dia gno stycz ny – choć toż sa myw swym prze bie gu – ma spe cy fi kę zwią za ną z da ną dys cy pli ną. Spór kom pe -ten cyj ny w za kre sie dia gno zo wa nia psy cho lo gicz ne go, psy chia trycz ne go i pe da -go gicz ne go oraz swo ista bier ność pe da go gów w za kre sie two rze nia wła sne gowarsz ta tu wy ma gają pod ję cia pró by po ka za nia spe cy fi ki dia gno zo wa nia pe da -go gicz ne go i wspól nych ob sza rów dla wy mie nio nych dzie dzin.

Au tor ska kon cep cja dia gno zy pe da go gicz nej i jejspe cy fi ka w dzia łal no ści za wo do wej pe da go ga

O war to ści i ja ko ści dia gno zo wa nia pe da go gicz ne go de cy du je zbiór kom pe ten -cji me ry to rycz nych i prak tycz nych dia gno sty. Dia gno za ma za wsze cha rak ter in-ter wen cyj ny, choć mo że on się ujaw niać bez po śred nio (dia gno za przy pad ku)lub po śred nio (dia gno za epi de mio lo gicz na, teo re tycz na, tj. ba da nia pod sta wo -we). Dia gno za pe da go gicz na – po dob nie jak psy cho lo gicz na – mu si od no sić siędo dwóch ob sza rów po zna nia pod mio tu wy zna cza ją cych spe cy ficz ne kie run kidia gno zy. Zgod nie z dwo ma mo de la mi teo re tycz ny mi dzia łal no ści prak tycz nej– mo de lem ry zy ka i mo de lem do bre go ży cia – od no si się za rów no do de fi cy tów(dia gno za ne ga tyw na), jak i do po ten cja łów (dia gno za po zy tyw na) dia gno zo -wa ne go pod mio tu. Po nad to, z per spek ty wy czyn ni ków waż nych wy cho waw czo,

WSTĘP 11

6 B. Nie mier ko, Dia gno sty ka edu ka cyj na...



7 Por. K. Stę plew ska -Ż ak owicz, Dia gno za psy cho lo gicz na. Dia gno zo wa nie ja ko kom pe ten cja pro fe sjo nal na,Gdańsk: GWP 2009, s. 21.

8 Tam że, s. 23.

dia gno za pe da go gicz na ma cha rak ter po sze rzo ny, więc od no si się mniej lub bar -dziej bez po śred nio do po zna wa ne go pod mio tu i śro do wi ska je go ży cia. Im pli -ku je to ko niecz ność po zna nia pro ce su dzia ła nia wy cho waw cze go w róż nychin sty tu cjach, po wo du jąc, iż dia gno za pe da go gicz na po win na mieć cha rak ter cią -gły, któ ry nie ogra ni cza się do wstęp ne go roz po zna nia, ale i pro jek to wa nia post-dia gno stycz ne go, prze bie gu dzia ła nia in ter wen cyj ne go wraz z oce ną je gore zul ta tów. Po nad to dia gno za pe da go gicz na jest za wsze spe cy ficz ną in te rak cjąspo łecz ną, w któ rej waż ny jest spo łecz ny kon tekst ba da nia zwią za ny z pro ce semwza jem nej ko mu ni ka cji, co po wo du je ko niecz ność spoj rze nia na ów pro cesw kon tek ście spe cy ficz nych kom pe ten cji o zło żo nym cha rak te rze.

Ka ta log pod sta wo wych kom pe ten cji dia gno stycz nych

Okre śla jąc kom pe ten cje dia gno stycz ne, wy cho dzę z ogól nej ich de fi ni cji, któ ratrak tu je je ja ko spe cy ficz ne umie jęt no ści po słu gi wa nia się ade kwat ny mi do da nejsy tu acji dia gno stycz nej me to da mi po zna nia w ce lu okre śle nia wła ści wo ści da nejoso by (pod mio tu dia gno zy) i śro do wi ska jej ży cia (gru py, in sty tu cji, or ga ni za -cji, sy tu acji wy cho waw czej)7. De fi ni cję i mo de le kom pe ten cji dia gno stycz nychmoż na za czerp nąć ze stan dar dów psy cho lo gicz nych okre śla ją cych kwa li fi ka cjeza wo do we psy cho lo ga i da ją cych się ada pto wać do wa run ków i spe cy fi ki za wo -du pe da go ga. Wy róż nia się tu kom pe ten cje trzo no we, któ re do ty czą za wo do wychumie jęt no ści pod sta wo wych psy cho lo ga (pe da go ga), kom pe ten cje ak ty wu ją ce,któ re uła twia ją sto so wa nie kom pe ten cji trzo no wych i kom pe ten cje wspo ma ga -ją ce roz wój za wo do wy. Jed ną z trzo no wych jest wła śnie kom pe ten cja dia gno -stycz na8, któ ra okre śla swo istość po dej ścia do pod mio tu dia gno zy i któ ra macha rak ter zło żo ny. In ny mi sło wy mo że my mó wić tu o kom pe ten cjach pod sta -wo wych (fun da men tal nych) i wspie ra ją cych (po chod nych), me ry to rycz nychi oso bi stych, któ re trze ba skon kre ty zo wać i opi sać. Waż ny w cha rak te ry sty ce kom-pe ten cji jest ich szer szy kon tekst spo łecz ny, któ ry wy ni ka ze świa do mo ści róż no -rod no ści oce nia nej rze czy wi sto ści oraz ze świa do mo ści za sad etycz nych, któ rych


WSTĘP 13

na le ży prze strze gać. Kom pe ten cje wy zna cza ją swo istość po sta wy dia gno sty wo -bec po zna wa ne go pod mio tu ba da nia.

Pro ces dia gno zy w pra cy pe da go ga jest dzia łal no ścią spe cy ficz ną i wy ma ga -ją cą spe cy ficz nych – ogól nych i spe cja li stycz nych – kom pe ten cji, któ re mo gąmieć róż ny cha rak ter (ko gni tyw ne, emo cjo nal ne, spo łecz ne9). Trak to wa ny jesttu więc ja ko zło żo na kom pe ten cja pro fe sjo nal na.

Ka ta log pod sta wo wych za sad dia gno zo wa nia

Ka ta log re guł prze pro wa dza nia dia gno zy, któ re wy ni ka ją z ety ki ak sjo lo gicz neji nor ma tyw nej, obej mu je ich ana li zę. Do ko nu ję za tem pró by po dzia łu owychstan dar dów na pod sta wo we – zwią za ne z ety ką ak sjo lo gicz ną (stan dar dy etycz -no -z aw od owe zwią za ne z re spek to wa niem pod sta wo wych war to ści) i po chod -ne – zwią za ne z ety ką nor ma tyw ną (prak tycz ne za sa dy etycz ne go po stę po wa niape da go ga de cy du ją ce o ja ko ści pro ce su dia gno stycz ne go i je go re zul ta tów).

Mam świa do mość, iż za pro po no wa ne tu uję cie dia gno zy pe da go gicz nej aninie wy czer pu je wszyst kich pro ble mów, któ re dia gno sty ka pe da go gicz na mu si roz -wią zać, ani też w spo sób kom plek so wy ich nie opi su je. Do ko na łam jed nak pró byska ta lo go wa nia i wska za nia tych ob sza rów re flek sji, któ re na le ży w pe da go gi cepod jąć. Ni niej sza książ ka mo że za tem sta no wić ba zę bu do wa nia świa do mo ścidia gno stycz nej pe da go gów i jed no cze śnie po bu dzać do kry tycz nej oce ny za-war tych tu tre ści. Ta ka kry ty ka z pew no ścią po słu ży roz wi ja niu wszyst kich kwe -stii, któ re w dia gno sty ce pe da go gicz nej sta no wią ob sza ry za nie dba ne, więcwy ma ga ją ce szcze gó ło we go roz wi nię cia.

9 I. Obu chow ska, Dia gno za psy cho lo gicz na w po rad niach psy cho lo gicz no -p ed ag ogic znych, „Pro ble my Po-rad nic twa Psy cho lo gicz no -P ed ag ogic zn ego” 1997, nr 2(7), s. 10.


Za koń cze nie

Do ko nu jąc osta tecz nej re ka pi tu la cji pro ble mów dotyczących diagnozypedagogicznej, moż na je po dzie lić na zwią za ne z jej (1) warsz ta temme to do lo gicz nym i (2) za ple czem teo re tycz nym. Wie le jest ob sza rów,

któ re w dia gno zie in ter wen cyj nej (de cy zyj nej), cha rak te ry stycz nej dla po dej ściape da go gicz ne go (prak ty ki pe da go gicz nej) są za nie dba ne, stąd wy ma ga ją pod-ję cia wy sił ków w ce lu eli mi no wa nia wy raź nych de fi cy tów warsz ta tu dia gno -stycz ne go i kom pe ten cyj ne go pe da go ga w sto sun ku do po zio mu roz wo judia gno sty ki psy cho lo gicz nej (a tak że dia gno zy spo łecz nej, któ ra jed nak rzą dzisię nie co in ny mi pra wa mi i nie co in ne wy ma ga nia są przed nią sta wia ne).

Pró ba przed sta wie nia pro ce su dia gno stycz ne go i ro li dia gno sty ja ko kom-pe ten cji pro fe sjo nal nej zo sta ła tu w przy ję tych ra mach zre ali zo wa na. Kom pe-ten cje dia gno stycz ne zo sta ły przed sta wio ne ja ko mo del heu ry stycz ny, w któ rymwy róż ni łam – naj ogól niej uj mu jąc – na stę pu ją ce zło żo ne ele men ty:

r wie dzę teo re tycz ną za leż ną od sub dy scy pli ny pe da go gi ki, w któ rej ra machdia gno sty ka jest roz wi ja na, jed nak moż na tu wska zać ogól ne przed mio to -we ka te go rie istot ne dla pe da go ga dia gno sty, to jest (1) wie dzę o pro ce sach


ZAKOŃCZENIE 325

wy cho wa nia, so cja li za cji, funk cjo no wa niu jed nost ki i śro do wi sku jej ży cia,(2) wie dzę przy dat ną w pro ce sie dia gno zy (o za sa dach ko mu ni ka cji, funk -cjo no wa niu emo cjo nal nym, funk cjo no wa niu w re la cjach, wie dzę o pro ce -sach po znaw czych);

r wie dzę me to do lo gicz ną do ty czą cą me tod, tech nik, na rzę dzi dia gno -stycz nych oraz pod sta wo wych za sad i re guł dia gno zo wa nia (etycz nychi prak se olo gicz nych);

r spraw no ści i umie jęt no ści prak tycz ne przy dat ne w pro ce sie dia gno zy –ko mu ni ka cyj ne, emo cjo nal ne i po znaw cze;

r sa mo świa do mość w za kre sie kom pe ten cji oso bi stych, róż nie kon cep tu -ali zo wa nych, ale za wsze za wie ra ją cych sa mo świa do mość kul tu ro wą, in ter -per so nal ną, oso bi stą (psy chicz ną i fi zycz ną) oraz za wo do wą1.

Wy da je się, że kon kret ny cel ni niej szej mo no gra fii, ja kim jest pró ba eli mi -na cji spo rów kom pe ten cyj nych w ob sza rze dys cy plin, w któ rych dia gno zo wa -nie rze czy wi sto ści spo łecz nej i wy cho waw czej jest dzia ła niem istot nym, je ślinie pod sta wo wym, zo stał zre ali zo wa ny. Pro blem ten do ty czy głów nie dia gno -zy psy cho lo gicz nej i dia gno zy pe da go gicz nej, zaś wią że się z ten den cją do wy -ko rzy sty wa nia przez pe da go gów warsz ta tu dia gno zy psy cho lo gicz nej (głów niena rzę dzi, ale i za ło żeń teo re tycz nych dia gno zy), bez prób re ali zo wa nia za dańw ob sza rze przy go to wa nia wła sne go warsz ta tu dia gno zo wa nia pe da go gicz ne go(ba da nia pod sta wo we słu żą ce two rze niu teo rii i kon stru owa nie na ich pod sta -wie wła snych na rzę dzi dia gno stycz nych). Wy ni ka to z wy raź ne go nie do stat kukom pe ten cji me to do lo gicz nych i sta ty stycz no- ps ych om etryc znych pe da go góworaz z pew nej nie chę ci do po dej mo wa nia za dań trud nych i cza so chłon nych, ja -kim jest two rze nie wła sne go warsz ta tu dia gno zy (pe da go gicz nej).

Wie my, że etycz na od po wie dzial ność za do ko na ne roz po zna nie bę dą cepod sta wą pro jek to wa nia zmian w rze czy wi sto ści wy cho waw czej po wo du je, iżpro ces dia gno stycz ny mu si być bar dzo szcze gó ło wo za pla no wa ny: od eta pu je -go kon cep tu ali za cji (przy ję cie za ło żeń teo re tycz nych) i ope ra cjo na li za cji(uszcze gó ło wie nie, kon kre ty za cja), przez re ali za cję (prze bieg pro ce su dia gno -zy we dług okre ślo nych za sad lo gicz nych, z uwzględ nie niem moż li wo ści i pro -ble mów ba da ne go) i pro jek to wa nie dzia łań mo dy fi ka cyj nych (ade kwat nych doprzy ję tej kon klu zji oce nia ją cej, zgod nej z przy ję ty mi za ło że nia mi teo re tycz ny mi

1 S. Cor mier, P. S. Nu rius, C. J. Osborn, In te rvie wing and chan ge stra te gies for hel pers. Fun da men tal skills andco gni ti ve -b eh avi oral in te rven tions, Bel mont, CA: Bro oks, Co le 2009.


DIAGNOSTYKA PEDAGOGICZNA

i wła ści wo ścia mi pod mio tów, wo bec któ rych po dej mu je się dzia ła nie), po we ry fi -ka cję dia gno zy i pod ję te go na jej pod sta wie dzia ła nia (spraw dze nie traf no ści uzy -ska ne go ob ra zu dia gno stycz ne go i efek tyw no ści dzia ła nia mo dy fi ka cyj ne go).

Re flek syj ny i od po wie dzial ny dia gno sta mu si mieć wstęp ną świa do mośćtrud no ści, któ re w pro ce sie po zna wa nia zło żo nej rze czy wi sto ści wy cho waw -czej po ja wia ją się w spo sób na tu ral ny, a ma ją cha rak ter stric te po znaw czy (błę -dy wy ni ka ją ce z funk cjo no wa nia pro ce sów po znaw czych), stric te me ry to rycz ny(błę dy wy ni ka ją ce z bra ku wie dzy teo re tycz nej i me to do lo gicz nej) i psy cho lo -gicz ny (błę dy wy ni ka ją ce ze wstęp nych na sta wień i ja ko ści kon tak tu dia gno -stycz ne go). Tria da tych trud no ści i po ten cjal nie wy ni ka ją cych stąd błę dówwska zu je, iż pro fe sjo na lizm dia gno sty wy zna cza naj ogól niej zdol ność do au to -re flek sji i au to dia gno zy (kon tro la błę dów po znaw czych i na sta wień wo bec pod-mio tu ba da nia wy ni ka ją cych ze ste reo ty pów spo łecz nych lub zwią za nychz bez re flek syj nym sto so wa niem teo rii na uko wych), umie jęt no ści in ter per so -nal ne (two rze nie wa run ków pra wi dło we go kon tak tu dia gno stycz ne go) orazpo sia da na wie dza, do świad cze nie ży cio we i za wo do we (zdol ność do ela stycz -ne go i otwar te go po strze ga nia róż nych pro ble mów i zja wisk).

Zło żo ność pro ce su dia gno zy wy zna cza ją więc trzy czyn ni ki: (1) spe cy fi kapod mio tu i przed mio tu po zna nia (ba da ny, zja wi sko i ob szar ana liz), (2) spe cy-fi ka i wła ści wo ści pod mio tu po zna ją ce go (ce chy oso bo wo ści, kom pe ten cje,wie dza, umie jęt no ści) oraz (3) me cha ni zmy mo dy fi ku ją ce prze bieg pro ce supo zna nia (po znaw cze i psy cho lo gicz ne), któ re za bu rza ją wza jem ne po strze ga -nie się pod mio tów re la cji dia gno stycz nej.

Struk tu rę książ ki wy zna czy ły ogól ne za ło że nia teo re tycz ne i me to do lo gicz -ne do ty czą ce: (1) po stę po wa nia dia gno stycz ne go trak to wa ne go ja ko pro cesdy na micz ny, cią gły i nie skoń czo ny, sys te mo wo i in ter dy scy pli nar nie obej mu -ją cy róż ne za kre sy po zna nia oraz (2) spe cy fi ki pro ble mu bę dą ce go przed mio -tem po zna nia (śro do wi sko ży cia, jed nost ka, wza jem ne re la cje mię dzy róż ny miele men ta mi śro do wi ska i wła ści wo ścia mi jed nost ki).

Po nad to struk tu ra przed sta wio nych tre ści wy zna czo na zo sta ła pro ce su al nymcha rak te rem czyn no ści dia gno stycz nych, któ re obej mu ją: (1) dia gno zę po prze -dza ją cą pod ję cie de cy zji o dzia ła niu na praw czym (dia gno za wstęp na, dia gno zasta nu jed nost ki i rze czy wi sto ści wy cho waw czej); (2) dia gno zę pro jek tu ją cą, do -ko nu ją cą się na pod sta wie re flek sji teo re tycz nej po zwa la ją cej przy jąć kie ru nekdzia łań mo dy fi ka cyj nych i wy zna cza ją cej ich me to dy kę; (3) dia gno zę pro wa -dzo ną w trak cie od dzia ły wań mo dy fi ka cyj no -i nte rwe ncy jnych, ukie run ko wa nych

326


ZAKOŃCZENIE 327

na ba da ny pod miot (dia gno za mo ni to ru ją ca prze bieg od dzia ły wań); (4) dia -gno zę spraw dza ją cą efek ty pod ję tych od dzia ły wań mo dy fi ka cyj nych (dia gno zawe ry fi ka cyj na, dia gno za efek tów), któ rych prze bieg jest cy klicz ny ze wzglę du nanie skoń czo ność pro ce su po zna nia.

Do ko ny wa ne ana li zy sta no wi ły pró bę szer szej prezentacji za gad nień, któ rychświa do mość po wi nien po sia dać dia gno sta, by re flek syj nie i kom plek so wo kon-cep tu ali zo wać pro ble my i ob sza ry po zna nia rze czy wi sto ści wy cho waw czej, kie ru-jąc się prze słan ka mi prag ma tycz ny mi, me to do lo gicz ny mi i lo gicz ny mi. Czyn no ściw pro ce sie dia gno stycz no -m od yf ik acy jnym struk tu ra li zo wa ne są przez py ta niaba zo we o przed miot (pro blem) i cel po zna nia, pod miot (ko go ba da my) po zna -nia i je go tre ści, pod miot dia gno zu ją cy i spe cy fi kę przed mio tu po zna nia, spo sóbdo ko ny wa nia roz po zna nia, co obej mu je pod mio to we i przed mio to we uwa run -ko wa nia pro ce su po zna nia. W ni niej szej książ ce przy ję łam za ło że nie o sze ro -kim pro fi lu dia gno zy pe da go gicz nej, ze wska za niem na ko niecz ność ana li zydy na micz ne go i sys te mo we go cha rak te ru zja wisk sta no wią cych przed miot za in -te re so wa nia pe da go ga.

Koń cząc te re flek sje, pod kre ślam, iż świa do my i od po wie dzial ny dia gno staw pro jek to wa nym przez sie bie pro ce sie po zna nia za wsze mu si kie ro wać się prze -słan ka mi do ty czą cy mi na tu ry i cech pro ce su dia gno stycz ne go ukie run ko wa ne -go na po zna nie in te re su ją cych go ob sza rów ze wzglę du na ich spe cy fi kę.Prze kła da się to na przy ję cie pod sta wo wych za ło żeń teo re tycz nych (kon cep cjiczło wie ka, roz wo ju, za bu rzeń roz wo jo wych, na tu ry i dys funk cji śro do wi ska,związ ków mię dzy jed nost ką a śro do wi skiem) i me to do lo gicz nych (pro ce su al -ny, cią gły, dy na micz ny, cyr ku lar ny cha rak ter dia gno zy). Ogól ne za ło że nia teo-re tycz ne mu szą na stęp nie zo stać skon kre ty zo wa ne w po sta ci przy ję cia teo riiszcze gó ło wych opi su ją cych da ny ob szar po zna nia (np. kon cep cja po staw, ról,gru py, śro do wi ska wy cho waw cze go), zaś przy ję te ogól ne za ło że nia me to do lo -gicz ne kon kre ty zu ją się w okre śle niu pod sta wo wych za sad i re guł po stę po wa niadia gno stycz ne go (kon tro la na sta wień wo bec pod mio tu i przed mio tu po zna nia),spe cy ficz nych ce lów (uj mo wa nych sze ro ko ja ko iden ty fi ka cja za bu rzeń i sfernie za bu rzo nych, iden ty fi ka cja wła ści wo ści jed nost ko wych i śro do wi ska), ob sza -rów i za kre su po zna nia, pro po no wa nych stra te gii me to do lo gicz nych (ja ko ścio -wych i ilo ścio wych) oraz przy ję tych mo de li, me tod i tech nik dia gno stycz nychsto so wa nych za wsze in dy wi du al nie i ade kwat nie do przed mio tu po zna nia.

Dia gno sta mu si przy jąć po sta wę na ce cho wa ną swo istą po ko rą wo bec po -dej mo wa nych przez sie bie czyn no ści dia gno stycz nych i ich re zul ta tów, gdyż


pro ces po zna nia ni gdy nie pro wa dzi do wnio sków pew nych, a je dy nie mniejlub bar dziej praw do po dob nych. Po strze ga nie rze czy wi sto ści ni gdy nie jestobiek tyw ne – de cy du ją o tym dwie na kła da ją ce się na sie bie su biek tyw ne wi zjerze czy wi sto ści – dia gno sty i ba da ne go. Wi dzi my bo wiem świat nie ta kim, ja kion re al nie jest, ale ta kim, ja ki nam się przed sta wia.

Dia gno sty ka to dys cy pli na na uko wa, któ rej bez po śred nio nie wy zna czapod miot ba dań, bo wiem jest nim czło wiek w kon tek ście spo łecz no -śr od ow isk o -wym, uj mo wa ny w róż ny spo sób w na ukach spo łecz nych. Zda niem nie któ-rych au to rów nie okre śla jej na wet przed miot ba dań, choć moż na nim uczy nićbu do wa nie warsz ta tu me to do lo gicz ne go dia gno zy, ale za wsze wy róż nia ją spo -śród in nych na uk spo łecz nych ro dzaj fak tów, o któ re py ta, któ re opi su je i wy -ja śnia2. Isto ta róż ni cy mię dzy pro ce sem dia gno zy pro wa dzo nym dla ce lów prak-tycz nych a ba da niem dia gno stycz nym w ce lach na uko wych nie po le ga naod mien no ści pro ce du ry wy ko rzy sty wa nej w po zna wa niu rze czy wi sto ści wy -cho waw czej, ale wy zna cza ją cha rak ter sta wia nych ce lów, zmien nych uzna wa -nych za waż ne i czę ścio wo spo sób ba da nia (po stę po wa nia dia gno stycz ne go).Jak wska zu je Wła dy sław J. Pa lu chow ski, ba da nie dia gno stycz ne jest w swej isto -cie ba da niem na uko wym, zaś po stę po wa nie na ukow ców po win no być dla dia -gno stów wzor ce m3. Uwa żam jed nak, iż za le ży to od po dej ścia czy orien ta cji, ja -ką przyj mu je się w po zna niu stric te na uko wym: pa ra dyg mat przy rod ni czy ver sushu ma ni stycz ny, ba da nia no mo te tycz ne ver sus idio gra ficz ne, abs trak cyj ne ver suskon kret ne. Dia gno sta mu si od wo ły wać się do wie dzy na uko wej (zim nej) nietyl ko z za kre su teo rii czło wie ka i je go za bu rzeń, ale i z dzie dzi ny me to do lo gii.Jed nak w swym po stę po wa niu mu si prze strze gać zde cy do wa nie bar dziej os-trych ry go rów zwią za nych z kon tak tem dia gno stycz nym i oso bi stą, bez po -śred nią od po wie dzial no ścią za re zul tat do ko na ne go roz po zna nia. Na wet je ślinie ma sprzecz no ści mię dzy ba da niem na uko wym a dia gno zą, a jest to re la cjawza jem nej uży tecz no ści i prze ni ka nia się, to jed nak ist nie je spe cy fi ka obu ba -dań. Pa ra dyg mat przy rod ni czy z po dej ściem no mo te tycz nym sta no wi pod sta -wę usta la nia praw ogól nych, na uko wych, zaś pa ra dyg mat hu ma ni stycz ny z do -mi nu ją cym po dej ściem idio gra ficz nym słu ży do opi su in dy wi du al ne goprzy pad ku, ale za wsze z od wo ła niem się do praw ogól nych. Oba ba da nia ma ją

2 G. S. Brett, Hi sto ria psy cho lo gii, przeł. J. Ma ko ta, War sza wa: PWN 1969, s. 3; por. W. J. Pa lu chow ski,Dia gno za psy cho lo gicz na. Pro ces – na rzę dzia – stan dar dy, War sza wa: WA iP 2007, s. 95.

3 Tamże, s. 95–96.



ZAKOŃCZENIE 329

wspól ny cel – wy ja śnie nie i ro zu mie nie – ale z róż nym zna cze niem je go spo so -bów. Dla ba da cza dia gno sty naj waż niej sze jest wy ja śnia nie i w efek cie ro zu mie -nie sys te mo we da ją ce moż li wość kom plek so we go opi su i zna le zie nia roz wią zańpro ble mów jed nost ko wych. Dla ba da cza na ukow ca waż niej sze jest wy ja śnia niege ne ra li zu ją ce – me cha nicz ne (me cha ni stycz ne) i sta ty stycz ne – da ją ce pod sta -wę for mu ło wa nia praw ogól nych.

Ko niecz ność sys te mo we go wy ja śnia nia rze czy wi sto ści wy cho waw czej wią -że się z kon sta ta cją fak tu, że po dej mu jąc trud jej po zna nia, dia gno sta mu si miećświa do mość, iż za cho wa nie jed nost ki na sce nie spo łecz nej sta no wi efekt wie ludo świad czeń i sko re lo wa ne go z ni mi tre nin gu róż nych umie jęt no ści sta no wią -cych pod sta wę zauto ma ty zo wa nia jej za cho wań. Dia gno za nie jest więc pro ce -sem ła twym za rów no w sen sie czy sto po znaw czym, jak i psy cho lo gicz nym, cowy ni ka mię dzy in ny mi z etycz nej od po wie dzial no ści za do ko na ne roz po zna nie.Do ty czy to w szcze gól no ści po zna wa nia tych ele men tów rze czy wi sto ści, któ rechce my w je go na stęp stwie zmie niać. Zło żo ność pro ce su dia gno zy wy ni ka więcze spe cy fi ki pod mio tu i przed mio tu po zna nia (ba da ny, zja wi sko i ob szar ana -liz), spe cy fi ki i wła ści wo ści pod mio tu po zna ją ce go (ce chy, kom pe ten cje, wie -dza, umie jęt no ści), me cha ni zmów mo dy fi ku ją cych prze bieg pro ce su po zna niaoraz po ten cjal nie za kła da nych efek tów czyn no ści po znaw czych (ukie run ko wa -nie i me to dy dzia ła nia in ter wen cyj ne go).

Pod sta wo wa róż ni ca w ba da niu na uko wym, ge ne ra li zu ją cym i stric te dia -gno stycz nym, to jest bez po śred nio słu żą cym pod ję ciu de cy zji o dzia ła niu prak-tycz nym, od no si się jed nak za wsze do wy ma gań sta wia nych ja ko ści re la cjidia gno stycz nej, gdyż jak twier dził An to ni Kę piń ski: „dla cho re go psy chia tra jestza wsze »waż ną« oso bą, szu ka w nim zro zu mie nia i choć tro chę uczu cia”4, conie jest tak waż ne w ba da niu dla ce lów stric te po znaw czych. Trans po nu jąc zaśsło wa Le opol da Tyr man da, dia gno sta dzia ła lub po wi nien dzia łać w ta ki spo sób,by mniej oce niać, a bar dziej ro zu mieć, zaś na uko wiec zwy kle bar dziej oce nia,nie za wsze ca ło ścio wo obej mu jąc i ro zu mie jąc pro ble m5. Oba ro dza je po zna niasą jed nak so bie po trzeb ne, zaś ba da cze dia gno ści i ba da cze na ukow cy po win nisię na wza jem od sie bie uczyć.

4 A. Kę piń ski, Po zna nie cho re go, War sza wa: PZWL 1989, s. 164. 5 „Ja nie uro dzi łem się po to, aby ka rać, lecz aby zro zu mieć”. L. Tyr mand, Ży cie to wa rzy skie i uczu cio we,

Kra ków: Wy daw nic two MG 2011, s. 323.


Bi blio gra fia

ABC te stów osią gnięć szkol nych, red. B. Nie mier ko, War sza wa: WSiP 1975.Achen bach T. M., As ses sment and ta xo no my of child and ado le scent psy cho pa tho lo -

gy, New bu ry Park, CA: Sa ge 1985.Achen bach T. M., De ve lop men tal psy cho pa tho lo gy, New York, NJ: Wi ley 1982.Ana sta si A., Urbi na S., Te sty psy cho lo gicz ne, przeł. A. Ja wo row ska, A. Mat czak,

T. Szu stro wa, War sza wa: PTP 1999.An goff W. H., Sca les, norm, and equ iva lent sco res, Prin ce ton, NJ: Edu ca tio nal Te sting

Se rvi ce 1984.An to nov sky A., Roz wi kła nie ta jem ni cy zdro wia. Jak ra dzić so bie ze stre sem i nie zacho -

ro wać, przeł. H. Grze go łow ska -Kla rko wska, War sza wa: In sty tut Psy chia triii Neu ro lo gii 2005.

Ba ac ke D., Die 13-bis 18-jähri gen. Einführung in die Pro ble me des Ju gen dal ters, We in -he im – Ba sel: Beltz 2003.

Ba ac ke D., Ju gend und Ju gend kul tu ren, We in he im – München: Ju ven ta 1999. Bab bie E., Ba da nia spo łecz ne w prak ty ce, przeł. W. Bet kie wicz, M. Bu cholc, P. Ga -

dom ski, J. Ha man, A. Ja sie wicz -Be tki ewicz, A. Klo skow ska -D udzi ńska,M. Ko wal ski, M. Mo zga, War sza wa: WN PWN 2004.


BI BLIO GRA FIA 331

Ba biń ski G., Py ta nia kwe stio na riu szo we. Pod sta wo we po dzia ły i ty po lo gie, w: Wy bra -ne za gad nie nia me to do lo gicz no -t eor etyc zne ba dań so cjo lo gicz nych, red. J. Wa -si lew ski, Kra ków: UJ 1984, s. 53–73.

Barc lay J. R., Psy cho lo gi cal as ses sment. A the ory and sys tems ap pro ach, Ma la bar, FL:Krie ger 1991.

Bar nes M. L., Ro sen thal R., In ter per so nal ef fects of expe ri men ter at trac ti ve ness, at ti re,and gen der, „Jo ur nal of Per so na li ty and So cial Psy cho lo gy” 1985, t. 48, nr 2,s. 435–446.

Bart kow ska -N owak D., Or ga ni za cja prze strze ni in ter per so nal nej w psy cho lo gicz nymba da niu dia gno stycz nym, „Prze gląd Psy cho lo gicz ny” 1988, nr 4, s. 977–987.

Biel K., Zła re so cja li za cja czy re so cja li za cja zła, w: Re so cja li za cja wo bec ta jem ni cy zła,red. K. Biel, M. Sztu ka, Kra ków: WAM, Igna tia num 2011, s. 133–160.

Blo om B. S., Hu man cha rac te ri stics and scho ol le ar ning, New York, NY: McGra w--Hill 1976.

Błusz kow ski J., Ste reo ty py na ro do we w świa do mo ści Po la ków. Stu dium so cjo lo gicz no --p ol it ol ogic zne, War sza wa: Elip sa 2003.

Bo gar dus E. S., A so cial -d ista nce sca le, „So cio lo gi cal and So cial Re se arch” 1933, t. 17,nr 1, s. 265–171.

Bo ruc ka A., Kon cep cja re si lien ce. Pod sta wo we za ło że nia i nur ty ba dań, w: Re si lien ce. Teo-ria – ba da nia – prak ty ka, red. W. Ju nik, War sza wa: Par pa me dia 2011, s. 11–28.

Bo ruc ka A., Osta szew ski K., Kon cep cja re si lien ce. Klu czo we po ję cia i wy bra ne za gad -nie nia, „Me dy cy na Wie ku Roz wo jo we go” 2008, nr 2(12), s. 587–597.

Bram mer L. M., The hel ping re la tion ship, En gel wo od Cliffs, NJ: Pren ti ce -Hall 1981.Brett G. S., Hi sto ria psy cho lo gii, przeł. J. Ma ko ta, War sza wa: PWN 1969.Bru ner J. S., Po za do star czo ne in for ma cje. Stu dia z psy cho lo gii po zna wa nia, przeł.

B. Mro ziak, War sza wa: PWN 1978.Brze ziń ska A. I., So cjo me tria, w: Me to do lo gia ba dań psy cho lo gicz nych, red. J. Brze -

ziń ski, War sza wa: WN PWN 2004, s. 192–231.Brze ziń ska A. I., So cjo me tria, w: Me to do lo gia ba dań spo łecz nych. Wy bór tek stów, red.

J. M. Brze ziń ski, Po znań: Wy daw nic two Zysk i S-ka 2011, s. 243–298.Brze ziń ska A., Spo łecz na psy cho lo gia roz wo ju, War sza wa: WN Scho lar 2000.Brze ziń ska A., Brze ziń ski J., Ska le sza cun ko we w ba da niach dia gno stycz nych, w: Me -

to do lo gia ba dań psy cho lo gicz nych. Wy bór tek stów, War sza wa: WN PWN2004, s. 232–306.

Brze ziń ska A. I., Brze ziń ski J. M., Ska le sza cun ko we w ba da niach dia gno stycz nych,w: Me to do lo gia ba dań spo łecz nych, red. J. M. Brze ziń ski, Po znań: Zysk i S-ka2011, s. 299–399.

Brze ziń ska A., Wi liń ski P., Psy cho lo gicz ne uwa run ko wa nia wspo ma ga nia roz wo juczło wie ka do ro słe go, „No wi ny Psy cho lo gicz ne” 1995, nr 1, s. 81–104.


Brze ziń ski J., Ele men ty me to do lo gii ba dań psy cho lo gicz nych, War sza wa: PWN 1984.Brze ziń ski J., Me to do lo gia ba dań psy cho lo gicz nych, War sza wa: WN PWN 2003.Brze ziń ski J., Pro ble my etycz ne ba dań na uko wych i dia gno stycz nych, w: Psy cho lo gia.

Pod ręcz nik aka de mic ki, red. J. Stre lau, t. 1: Pod sta wy psy cho lo gii, Gdańsk:GWP 2000, s. 523–537.

Brze ziń ski J., Chy ro wicz B., Po zna niak W., To eplit z-W inie wska M., Ety ka za wo dupsy cho lo ga, War sza wa: WN PWN 2009.

Brze ziń ski J., Ko wa lik S., Dia gno za kli nicz na w kon tek ście prak ty ki spo łecz nej, w: Spo łecz -na psy cho lo gia kli nicz na, red. H. Sęk, War sza wa: WN PWN 1998, s. 187–212.

Brze ziń ski J., Ko wa lik S., Mo de lu ją cy wy ni ki ba da nia psy cho lo gicz ne go (dia gno stycz -ne go) wpływ oso by ba da nej (pa cjen ta) i ba da cza (kli ni cy sty), w: Spo łecz napsy cho lo gia kli nicz na, red. H. Sęk, War sza wa: WN PWN 1998, s. 269–302.

Cor mier S., Nu rius P. S., Osborn C. J., In te rvie wing and chan ge stra te gies for hel pers.Fun da men tal skills and co gni ti ve -b eh avi oral in te rven tions, Bel mont, CA: Bro oksCo le 2009.

Cos gro ve D. J., Dia gno stic ra ting of te acher per for man ce, „Jo ur nal of Edu ca tio nalPsy cho lo gy” 1959, t. 50, nr 5, s. 200–204.

Cron bach L. J., Dwa nur ty psy cho lo gii na uko wej, przeł. A. Tar łow ski, w: Me to do lo -gia ba dań psy cho lo gicz nych. Wy bór tek stów, red. J. Brze ziń ski, War sza wa:WN PWN 2004, s. 21–43.

Cza ba ła J. C., Psy cho lo gicz na dia gno za za bu rzeń psy chicz nych, w: Psy cho lo gia. Pod -ręcz nik aka de mic ki, red. J. Stre lau, t. 3: Jed nost ka w spo łe czeń stwie i ele men typsy cho lo gii sto so wa nej, Gdańsk: GWP 2000, s. 567–581.

Cza pów C., Re so cja li za cja, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na, red. W. Po my ka ło, War -sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 682–685.

Cza pów C., Wy cho wa nie re so cja li zu ją ce – ele men ty me to dy ki i dia gno sty ki, War sza -wa: PWN 1980.

Cza pów C., Je dlew ski S., Pe da go gi ka re so cja li za cyj na, War sza wa: PWN 1971.Da vies M., Czer pa nie przez pra cow ni ka so cjal ne go z za so bów wła sne go „ja”, w: Pra -

ca so cjal na. Po moc spo łecz na, oprac. J. Kwa śniew ski, Ka to wi ce: Śląsk 1998,s. 109–114.

Da vis M. H., Em pa tia. O umie jęt no ści współ od czu wa nia, przeł. J. Ku biak, Gdańsk:GWP 1999.

Dia gno sty ka pe da go gicz na i pro fi lak ty ka w szko le i śro do wi sku lo kal nym, red. M. Dep-tu ła, Byd goszcz: UKW 2004.

Dia gno sty ka i pro fi lak ty ka w teo rii i prak ty ce pe da go gicz nej, red. M. Dep tu ła, Byd -goszcz: UKW 2006.

Dia gno za spo łecz na, w: No wa En cy klo pe dia Po wszech na PWN, red. D. Ka li sie wicz,War sza wa: Pań stwo we Wy daw nic two Na uko we 1995, t. 2: D–H, s. 72.



BI BLIO GRA FIA 333

Do ro szew ska J., Pe da go gi ka spe cjal na, Wro cław – War sza wa – Kra ków – Gdańsk:Za kład Na ro do wy im. Osso liń skich 1981, t. 1.

Du Bo is B. L., Mi ley K. K., Pra ca so cjal na. Za wód, któ ry do da je sił, przeł. K. Cze kaj,War sza wa: In te rart 1996, t. 1.

Du dzi ko wa M., Kom pe ten cje au to kre acyj ne – czy i jak są moż li we do na by cia w to kustu diów pe da go gicz nych?, w: Ewo lu cja toż sa mo ści pe da go gi ki, red. H. Kwiat -kow ska, War sza wa: In sty tut Hi sto rii, Na uki, Oświa ty i Tech ni ki 1994, s. 19–29.

Edwards A. L., Tech ni qu es of at ti tu de sca le con struc tion, New York, NJ: Ap ple ton --Ce nt ur y-C rofts 1957.

Egan G., Kom pe tent ne po ma ga nie, przeł. J. Gi le wicz, E. Lip ska, Po znań: Zysk i S-ka 1990.Ekiert -Gr abo wska D., Tech ni ki so cjo me trycz ne w pra cy wy cho waw cy klas po cząt ko -

wych, Ka to wi ce: UŚ 1984.En cy klo pe dia pe da go gicz na, red. W. Po my ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993.Erik son E. H., Toż sa mość a cykl ży cia, przeł. M. Ży wic ki, Po znań: Zysk i S-ka 2004. Fer gu son G. A., Ta ka ne Y., Ana li za sta ty stycz na w psy cho lo gii i pe da go gi ce, przeł.

M. Za grodz ki, War sza wa: WN PWN 1997.Fe stin ger L., A the ory of co gni ti ve dis so nan ce, Stan ford, CA: Stan ford Uni ver si ty

Press 1957.Förde rungs dia gno stik, red. R. Korn mann, H. Me ister, J. Schlee, He idel berg: Schin-

de le 1983.Frank L., Me to dy pro jek cyj ne w ba da niu oso bo wo ści, przeł. T. Ja go dziń ska, w: Wy bra -

ne za gad nie nia te stów pro jek cyj nych, red. T. Szu stro wa, M. Sta sia kie wicz,War sza wa: Pol skie To wa rzy stwo Psy cho lo gicz ne, UW, La bo ra to riumTech nik Dia gno stycz nych 1989, s. 9–28.

Gel dard K, Gel dard D., Roz mo wa, któ ra po ma ga, przeł. M. Gaj dziń ska, GdańskGWP 2004.

Gel ler S., Król M., Kon takt in ter per so nal ny w wy wia dzie dia gno stycz nym, w: Swo-bod ne tech ni ki dia gno stycz ne. Wy wiad i ob ser wa cja, red. T. Szu stro wa, War -sza wa: UW 1991, s. 5–45.

Ger st mann S., Roz mo wa i wy wiad w psy cho lo gii, War sza wa: PWN 1985.Gni tec ki J., Za rys me to do lo gii ba dań w pe da go gi ce em pi rycz nej, Zie lo na Gó ra: WSP

im. T. Ko tar biń skie go 1993.Gór ski S., Me to dy ka wy cho wa nia re so cja li zu ją ce go, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na,

red. W. Po my ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 367–372.Grusz czyń ski L. A., Kwe stio na riu sze w so cjo lo gii. Bu do wa na rzę dzi do ba dań su rvey -

owych, Ka to wi ce: UŚ 1991.Grze go łow ska -Kla rko wska H., Ob ser wa cja swo bod na, w: Swo bod ne tech ni ki dia -

gno stycz ne. Wy wiad i ob ser wa cja, red. T. Szu stro wa, War sza wa: UW 1991,s. 85–94.


Grze go łow ska -Kla rko wska H., Szu stro wa T., Tech ni ka pro wa dze nia wy wia du,w: Swo bod ne tech ni ki dia gno stycz ne, red. T. Szu stro wa: UW 1991, s. 46–71.

Grzy wak -K aczy ńska M., Te sty w szko le, War sza wa: PZWS 1960.Gu il ford J. P., Pod sta wo we me to dy sta ty stycz ne w psy cho lo gii i pe da go gi ce, przeł.

J. Woj ty niak, War sza wa: PWN 1964.Gu il ford J. P., Psy cho me tric me thods, New York, NJ: McGra w-Hill 1954.Gu il ford J. P., Com rey A. L., Po miar w psy cho lo gii, przeł. S. Su choń, Wro cław: Za-

kład Na ro do wy im. Osso liń skich 1961.Gut t man L., The ba sis for sca lo gram ana ly sis, w: Me asu re ment and pre dic tion, red.

S. A. Sto uf fer, Prin ce ton, NJ: Prin ce ton Uni ver si ty Press 1950.Ham bel ton R. K., Pi to niak M. J., Set ting per for man ce stan dards, w: Edu ca tio nal me -

asu re ment, red. R. L. Bren nan, We st port, CT: Ame ri can Co un cil on Edu -ca tion, Pra eger Pu bli shers 2006, s. 433–470.

Ha n-I lgi ewicz N., Nie zno śni chłop cy. Ty py pla stycz no ści psy chicz nej w dia gno sty ceszkol nej, War sza wa: PZWS 1960.

Ha n-I lgi ewicz N., Pi sma. Szki ce, ar ty ku ły, roz pra wy, War sza wa: WSPS im. M. Grze-go rzew skiej 1995.

Ha n-I lgi ewicz N., W na szej szko le. Re mi ni scen cje o war szaw skiej szko le dla chłop cówspo łecz nie nie do sto so wa nych, War sza wa: PZWS 1962.

Ha n-I lgi ewicz N., Więź ro dzin na w aspek cie pe da go gi ki spe cjal nej, War sza wa: PWN 1966.Har ris M. K., In se arch for com mon gro und: the im por tan ce of the ore ti cal orien ta tions

in cri mi no lo gy and cri mi nal ju sti ce, „Cri mi no lo gy and Pu blic Po li cy” 2005,nr 2(4), s. 311–328.

Har ris T. A., W zgo dzie z so bą i z to bą. Prak tycz ny prze wod nik po ana li zie trans ak -cyj nej, przeł. E. Knoll, War sza wa: Pax 1987.

Hart mann H., Ego psy cho lo gy and the pro blem of ada pta tion, New York, NJ: In ter -na tio nal Uni ver si ties Press 1964.

Hen ry W. E., Tech ni ki pro jek cyj ne, przeł. M. Ta bin, w: Pod ręcz nik me tod ba da niaroz wo ju dziec ka, red. P. H. Mus sen, War sza wa: PWN 1970, t. 2, s. 48–89.

He szen I., Sęk H., Psy cho lo gia zdro wia, War sza wa: WN PWN 2007.Hill C. E., An ove rview of Hill co un se lor and client ver bal re spon se mo des ca te go ry sys-

tem, w: The psy cho the ra peu tic pro cess. A re se arch hand bo ok, red. L. S. Gre en-berg, W. M. Pin sof, New York, NJ: Gu il ford Press 1986, s. 131–160.

Hill C. E., De ve lop ment of a co un se lor ver bal re spon se ca te go ry sys tem, „Jo ur nal ofCo un se ling Psy cho lo gy” 1978, nr 25, s. 461–468.

Hor now ska E., Te sty psy cho lo gicz ne. Teo ria i prak ty ka, War sza wa: WN Scho lar 2010. Ho we D., Wie dza, wła dza i kształt prak ty ki pra cy so cjal nej, przeł. B. Sie wier ski,

w: So cjo lo gia pra cy so cjal nej, oprac. M. Da vies, War sza wa: In te rart 1996,s. 233–252.



BI BLIO GRA FIA 335

Ja ho da M., Deutsch M., Co ok S. W., Ogól na cha rak te ry sty ka me to dy so cjo me trycz -nej, w: Me to dy ba dań so cjo lo gicz nych, red. S. No wak, War sza wa: PWN 1965,s. 482–485.

Jan kow ski K., Per spek ty wy me dy cy ny hu ma ni stycz nej. Le cze ni, le czą cy i kon trakt te ra-peu tycz ny, w: Hu ma ni sty ka prze ło mu wie ków, red. J. Ko zie lec ki, War sza wa:Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 1999, s. 103–114.

Ja now ski A., Po zna wa nie uczniów. Zdo by wa nie in for ma cji w pra cy wy cho waw czej,War sza wa: WSiP 1975.

Ja now ski A., Po zna wa nie uczniów. Zdo by wa nie in for ma cji w pra cy wy cho waw czej,War sza wa: Frasz ka Edu ka cyj na 2002.

Ja rosz E., Wy bra ne ob sza ry dia gno zo wa nia pe da go gicz ne go, Ka to wi ce: UŚ 2001.Ja ry mo wicz M., Po znać sie bie – zro zu mieć in nych, w: Hu ma ni sty ka prze ło mu wie ków, red.

J. Ko zie lec ki, War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 1999, s. 181–197.Je dlew ski S., Mło dzież nie do sto so wa na spo łecz nie, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na, red.

W. Po my ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 377–380.John son D. W., Po daj dłoń, przeł. B. Czar nec ka, War sza wa: In sty tut Psy cho lo gii

Zdro wia i Trzeź wo ści, PTP 1992.Kac przak M., Roz wój na uki o za po bie ga niu, w: Me dy cy na za po bie gaw cza w prak ty -

ce le kar skiej, red. M. Kac przak, War sza wa: PZWL 1957, s. 39–40. Ka czyń ska W., An tro po lo gicz ne, ak sjo lo gicz ne i etycz ne prze słan ki dia gno zo wa nia

i roz wią zy wa nia pro ble mów spo łecz nych, w: W tro sce o mło dzież. Edu ka cja,pra ca, oby wa tel stwo, red. J. Nie wę głow ski, War sza wa: Wy daw nic two Sa le -zjań skie 2004, s. 341–352.

Ka miń ski A., Funk cje pe da go gi ki spo łecz nej, War sza wa: PWN 1974.Ka miń ski A., Po ję cia i pro ble my pe da go gi ki spo łecz nej, w: Wy cho wa nie i śro do wi sko,

red. B. Pas si ni, T. Pilch, War sza wa: WSiP 1979, s. 37–57.Kar wow ska -Str uczyk M., Haj nicz W., Ob ser wa cja w po zna wa niu dziec ka, War sza -

wa: WSiP 1998.Ka wu la S., Dia gno sty ka pe da go gicz na śro do wi ska, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na

XXI wie ku, red. T. Pilch, War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2003,t. 1, s. 664–674.

Ka wu la S., Pe da go gi ka spo łecz na, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na XXI wie ku, red.T. Pilch, War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2005, t. 4, s. 264–282.

Kel ly E. L., Dia gno zo wa nie w psy cho lo gii – sy tu acja obec na i per spek ty wy, przeł.E. Mar czew ska, H. Szcze pań ska, w: Te sto wa nie a oce na kli nicz na. Wy bra nepro ble my, red. W. J. Pa lu chow ski, War sza wa: PTP 1995, t. 6, s. 60–78.

Kę piń ski A., Po zna nie cho re go, War sza wa: PZWL 1989. Kmi ta J., Z me to do lo gicz nych pro ble mów in ter pre ta cji hu ma ni stycz nej, War sza wa:

PWN 1971.


Ko nop nic ki J., Nie do sto so wa nie spo łecz ne, War sza wa: PWN 1971. Ko nop nic ki J., Za bu rze nia w za cho wa niu się dzie ci i śro do wi sko, War sza wa: PWN 1964.Kor czak J., Mo men ty wy cho waw cze, War sza wa: Książ ka Pol ska 1919.Kor czak J., Szko ła ży cia. Ob raz ki szpi tal ne. Ar ty ku ły pe da go gicz ne i me dycz ne (1900–

1912), War sza wa: La to na 1998.Kor czak J., Wy bór pism pe da go gicz nych w dwóch to mach, War sza wa: PZWS 1958.Korn mann R., Me ister H., Schlee J., Förder dia gno stik, He idel berg: Uni ver -

sitätsver lag C. Win ter, Edi tion Schin de le 1994.Ko strzew ski J., Dia gno za od chy leń od nor my, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na, red.

W. Po my ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 105–109.Ko ścia nek -K uka cka J., O po zna wa niu ucznia przez na uczy cie la, „Pro ble my Opie -

kuń czo -W ych owa wcze” 1990, nr 7, s. 225–230. Ko ściel ska M., Ob li cza upo śle dze nia, War sza wa: PWN 1995.Ko tar biń ski T., Prak se olo gia. Cz. 1, Wro cław: Za kład Na ro do wy im. Osso liń skich 1999.Ko tar biń ski T., Prak se olo gia. Cz. 2, Wro cław: Za kład Na ro do wy im. Osso liń skich 2003. Ko wa lik S., Brze ziń ski J., Dia gno za kli nicz na, w: Spo łecz na psy cho lo gia kli nicz na,

red. H. Sęk, War sza wa: WN PWN 1998, s. 213–239.Ko wa lik S., Brze ziń ski J., Eko lo gicz ny kon tekst pro ce su dia gno stycz ne go, w: Spo łecz na

psy cho lo gia kli nicz na, red. H. Sęk, War sza wa: WN PWN 1998, s. 255–268.Ko wa lik S., Brze ziń ski J., Pro to dia gno za kli nicz na, w: Spo łecz na psy cho lo gia kli nicz -

na, red. H. Sęk, War sza wa: WN PWN 1998, s. 240–254.Ko wa lik S., Brze ziń ski J., Spo łecz ne aspek ty re zul ta tu dia gno zy kli nicz nej, w: Spo łecz na

psy cho lo gia kli nicz na, red. H. Sęk, War sza wa: WN PWN 1998, s. 303–313.Ko zie lec ki J., Mo del roz wią zy wa nia pro ble mów dia gno stycz nych, „Prze gląd Psy cho -

lo gicz ny” 1972, t. 15, nr 4, s. 3–15. Ko zie lec ki J., Wspo mnie nia z bia łe go pie kła. Opo wieść au to bio gra ficz na, War sza wa:

Ja cek San tor ski 1996.Kozłowski J., Narodziny i rozwój dyscyplin naukowych, [b.d.], [online:] http://kbn.-

icm.edu.pl/pub/kbn/sn/archiwum/9601/kozlow.html [dostęp: 6 czerwca2013].

Kre ve len D. A., van, The con nec tion be twe en men tal de fi cien cy and ia tro ge ny, w: Pro-ce edings of the Se cond Con gress of the In ter na tio nal As so cia tion for the Scien ti -fic Stu dy of Men tal De fi cien cy, red. D. A. A. Prim ro se, War sza wa: Po lishMe di cal Pu bli sher 1971.

Krüger H.-H., Me to dy ba dań w pe da go gi ce, przeł. D. Szto bryn, Gdańsk: GWP 2007.Krzyżanowski L. J., O podstawach kierowania organizacjami, Warszawa: WN PWN 1994.Ku le sza M., Ro dzin ne za so by. No we moż li wo ści w dia gno zie i te ra pii ro dzi ny, „Pe da -

go gi ka Spo łecz na” 2009, nr 3–4(33–34), s. 25–38.



BI BLIO GRA FIA 337

Ku ła kow ska B., Wy kształ ce nie i płeć dia gno sty a ten den cje w za kre sie tre ści, traf no ścii su biek tyw nej pew no ści je go są dów dia gno stycz nych wy da wa nych na pod sta -wie pik to gra mów, „Prze gląd Psy cho lo gicz ny” 1998, nr 4, s. 989–1001.

Kva le S., In te rview. Wpro wa dze nie do ja ko ścio we go wy wia du ba daw cze go, przeł. S. Za -biel ski, Bia ły stok: Trans Hu ma na 2004.

Kwiat kow ska H., Pe deu to lo gia, War sza wa: WA iP 2008. Le pal czyk I., Ge ne za i roz wój dia gno sty ki pe da go gicz nej, w: Ele men ty dia gno sty ki pe -

da go gicz nej, red. I. Le pal czyk, J. Ba du ra, War sza wa – Łódź: PWN 1987, s. 9–31.Le win K., De fi ning the „field at a gi ven ti me”, „Psy cho lo gi cal Re view” 1943, nr 50,

s. 292–310.Le win K., Prin ci ples of to po lo gi cal psy cho lo gy, New York, NJ – Lon don: McGra w-

-Hill 1936.Li kert R., A tech ni que for the me asu re ment of at ti tu des, New York, NJ: Co lum bia

Uni ver si ty Press 1932.Lin dzey G., Kla sy fi ka cja tech nik pro jek cyj nych, przeł. M. Sta sia kie wicz, w: Wy bra ne

za gad nie nia te stów pro jek cyj nych, red. T. Szu stro wa, M. Sta sia kie wicz, War -sza wa: PTP, UW, La bo ra to rium Tech nik Dia gno stycz nych 1989, s. 57–69.

Lip kow ski O., Pe da go gi ka spe cjal na, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na, red. W. Po my -ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 572–576.

Lu biń ski G., Me to dy ka pra cy opie kuń czo -w ych owa wczej, w: En cy klo pe dia pe da go -gicz na, red. W. Po my ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 363–367.

Lu tyń ska K., Wy wiad kwe stio na riu szo wy. Przy go to wa nie i spraw dze nie na rzę dzia ba -daw cze go, Wro cław – War sza wa – Kra ków – Gdańsk: Za kład Na ro do wy im.Osso liń skich 1984.

Ła buć -Kr yska I., Dia gno za w wy cho wa niu re so cja li zu ją cym, w: Pro ble my dia gno zynie przy sto so wa nia spo łecz ne go, red. E. Bie lic ki, Byd goszcz: Wy daw nic twoWSP 1991, s. 7–11.

Ło boc ki M., Me to dy i tech ni ki ba dań pe da go gicz nych, Kra ków: Ofi cy na Wy daw ni -cza Im puls 2003.

Ło boc ki M., Wpro wa dze nie do me to do lo gii ba dań pe da go gicz nych, Kra ków: Ofi cy naWy daw ni cza Im puls 1999.

Ma ciarz A., Pe da go gi ka spe cjal na, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na XXI wie ku, red.T. Pilch, War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2005, t. 4, s. 262–264.

Ma ciasz ko wa J., Pe da go gi ka opie kuń cza, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na, red. W. Po -my ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 552–558.

Ma gnus son D., Wpro wa dze nie do teo rii te stów, przeł. H. Sza fra niec, War sza wa:PWN 1981.


Ma ry no wi cz-He tka E., Dia gno sty ka pe da go gicz na w pra cy so cjal no -w ych owa wczej,w: Ele men ty dia gno sty ki pe da go gicz nej, red. I. Le pal czyk, J. Ba du ra, War sza -wa: PWN 1987, s. 46–67.

Ma ry no wi cz-He tka E., Pe da go gi ka spo łecz na, War sza wa: WN PWN 2006, t. 1.Ma ster pa squa F., Pa ra dyg mat kom pe ten cyj ny w prak ty ce psy cho lo gicz nej, przeł.

I. Adach, „No wi ny Psy cho lo gicz ne” 1990, nr 1–2, s. 3–19.Mayntz R., Holm K., Hübner P., Wpro wa dze nie do me tod so cjo lo gii em pi rycz nej,

przeł. W. Lip nik, War sza wa: PWN 1985.Ma zur M., Cy ber ne ty ka i cha rak ter, War sza wa: PIW 1976.Ma zur kie wicz E., Dia gno sty ka w pe da go gi ce spo łecz nej, w: Pe da go gi ka spo łecz na.

Czło wiek w zmie nia ją cym się świe cie, red. T. Pilch, I. Le pal czyk, War sza wa:UW 1993, s. 49–68.

Ma zur kie wicz E., Pro ble my dia gno sty ki spo łecz nej w prak ty ce pe da go gicz nej, w: Me -to do lo gia pe da go gi ki spo łecz nej, red. T. Pilch, R. Wro czyń ski, Wro cław – War -sza wa – Kra ków – Gdańsk: Za kład Na ro do wy im. Osso liń skich, PAN 1974,s. 293–335.

Ma zur kie wicz E., Teo re tycz ne pod sta wy dia gno sty ki pe da go gicz nej, w: Ele men tydia gno sty ki pe da go gicz nej, red. I. Le pal czyk, J. Ba du ra, War sza wa – Łódź:PWN 1987, s. 31–45.

McCo nau ghy S. H., Stan ger C., Achen bach T. M., Thre e- year co ur se of be ha vio -ral/emo tio nal pro blems in a na tio nal sam ple of 4 to 16 year-olds: I. Agre ementamong in for mants, „Jo ur nal of the Ame ri can Aca de my of Child and Ado le -scent Psy chia try” 1992, nr 31, s. 932–940.

Męcz kow ska A., Kom pe ten cja, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na XXI wie ku, red.T. Pilch, War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2003, t. 2, s. 693–696.

Mid dle manR. R., Gold berg W. G., Skills for di rect prac ti ce in so cial work, New York,NJ: Co lum bia Uni ver si ty Press 1990.

Mil ler R., Ba da nia wy ni ków na ucza nia i ich wpły wów na in ten sy fi ka cję pra cy wy cho -waw czej, „Stu dia Pe da go gicz ne” 1971, nr 22, s. 33–76.

Mil ler R., Pro ces wy cho wa nia i je go wy ni ki, War sza wa: PZWS 1966.Mil ler R., So cja li za cja, wy cho wa nie, psy cho te ra pia, War sza wa: PWN 1981.Mil ler R., Wy cho waw ca współ twór cą teo rii pe da go gicz nej, „Stu dia Pe da go gicz ne”

1973, nr 28, s. 99–114.Mo lak A., So cjo me trycz ne tech ni ki ba daw cze, War sza wa: AWF 1974.Mor ri son J., Dia gno za psy chia trycz na. Prak tycz ny pod ręcz nik dla kli ni cy stów, przeł.

R. An drusz ko, Kra ków: UJ 2012.Nie mier ko B., Dia gno sty ka dy dak tycz no -w ych owa wcza, w: En cy klo pe dia pe da go -

gicz na, red. W. Po my ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 96–99.Nie mier ko B., Dia gno sty ka edu ka cyj na. Pod ręcz nik aka de mic ki, War sza wa:

WN PWN 2009.



BI BLIO GRA FIA 339

Nie mier ko B., Oce nia nie szkol ne bez ta jem nic, War sza wa: WSiP 2005.Nie mier ko B., Po miar spraw dza ją cy w dy dak ty ce. Teo ria i za sto so wa nia, War sza wa:

PWN 1990.Nie mier ko B., Po miar wy ni ków kształ ce nia, War sza wa: WSiP 2004.Nie mier ko B., Te sty osią gnięć szkol nych. Pod sta wo we po ję cia i tech ni ki ob li cze nio we,

War sza wa: WSiP 1975.No cuń A. W., Szma gal ski J., Pod sta wo we umie jęt no ści w pra cy so cjal nej i ich kształ -

ce nie, Ka to wi ce: Śląsk 1998.Obu chow ska I., Dia gno za psy cho lo gicz na w po rad niach psy cho lo gicz no -p ed ag ogic z -

nych, „Pro ble my Po rad nic twa Psy cho lo gicz no -P ed ag ogic zn ego” 1997,nr 2(7), s. 5–15.

Obu chow ska I., Dy na mi ka ner wic. Psy cho lo gicz ne aspek ty za bu rzeń ner wi co wychu dzie ci i mło dzie ży, War sza wa: PWN 1983.

Of fer D., Sab shin M., Nor ma li ty. The ore ti cal and cli ni cal con cepts of men tal he alth,New York, NJ: Ba sic Bo oks 1974.

Okoń W., Na uki pe da go gicz ne a po trze by do by współ cze snej, w: O sy tu acji w na ukachpe da go gicz nych, red. W. Okoń, Wro cław: Za kład Na ro do wy im. Osso liń -skich 1985.

Okun B. F., Sku tecz na po moc psy cho lo gicz na, War sza wa: In sty tut Psy cho lo gii Zdro -wia PTP 2002.

Opol ska T., Dia gno za w dzia łal no ści pe da go gicz nej, „Pro ble my Po rad nic twa Psy-cho lo gicz no -P ed ag ogic zn ego” 1997, nr 2(7), s. 16–19.

Opo ra R., Ewo lu cja nie do sto so wa nia spo łecz ne go ja ko re zul tat zmian w za kre sie od por -no ści psy chicz nej i znie kształ ceń po znaw czych, Gdańsk: UG 2009.

Opo ra R., Nie let ni nie do sto so wa ni spo łecz nie, lecz od por ni psy chicz nie, w: Re si lien ce. Teo-ria – ba da nia – prak ty ka, red. W. Ju nik, War sza wa: Par pa me dia 2011, s. 29–43.

Op pen he im A. N., Kwe stio na riu sze, wy wia dy, po mia ry po staw, przeł. S. Am ster -dam ski, Po znań: Zysk i S-ka 2004.

Osgo od Ch. E., Su ci G. J., Tan nen baum P. H., The me asu re ment of me aning, Urba -na, Il: Uni ver si ty of Il li no is Press 1957.

Ostrow ska K., Wo kół roz wo ju oso bo wo ści i sys te mu war to ści, War sza wa: CM-PPPMEN 1998.

Ostrow ska U., SWOT ana li za, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na XXI wie ku, red.T. Pilch, War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2007, t. 6, s. 51–58.

Otręb ska -P opi ołek K., Czło wiek w sy tu acji po mo cy. Psy cho lo gicz na pro ble ma ty kaprzyj mo wa nia i udzie la nia po mo cy, Ka to wi ce: UŚ 1991.

Pa cław ska K., Uwa run ko wa nia efek tyw no ści kształ ce nia wcze snosz kol ne go w śro do -wi sku wiej skim, War sza wa: WSiP 1990.

Pal ka S., Dia gno zo wa nie w dzia łal no ści dy dak tycz no -w ych owa wczej na uczy cie li,w: Edu ka cja ju tra, red. F. Be reź nic ki, K. De nek, Szcze cin: US 2005, s. 381–386.


Pa lu chow ski W. J., Dia gno za psy cho lo gicz na. Po dej ście ilo ścio we i ja ko ścio we, War -sza wa: WN Scho lar 2001.

Pa lu chow ski W. J., Dia gno za psy cho lo gicz na. Pro ces – na rzę dzia – stan dar dy, War -sza wa: WA iP 2007.

Pa lu chow ski W. J., Dia gno zo wa nie i wy ja śnia nie w psy cho lo gii, w: Te sto wa nie a oce nakli nicz na. Wy bra ne pro ble my, red. W. J. Pa lu chow ski, War sza wa: PTP 1995,t. 6, s. 5–32.

Pa lu chow ski W. J., Dia gno zo wa nie oso bo wo ści. Te sto wa nie – in ter pre ta cja – in ter -wen cja, Po znań: UAM, Na kom 1991.

Pa lu chow ski W. J., Wy bra ne pro ble my psy cho dia gno sty ki, w: Z za gad nień dia gno sty -ki oso bo wo ści, red. W. J. Pa lu chow ski, Wro cław – War sza wa – Kra ków –Gdańsk – Łódź: Za kład Na ro do wy im. Osso liń skich 1983, s. 9–31.

Pa lu chow ski W. J., Hor now ska E., Pro ble my teo re tycz ne dia gno zy psy cho lo gicz nej,w: Psy cho lo gia. Pod ręcz nik aka de mic ki, red. J. Stre lau, t. 1: Pod sta wy psy cho -lo gii, Gdańsk: GWP 2000, s. 509–522.

Pie ter J., Po zna wa nie śro do wi ska wy cho waw cze go, Wro cław – Kra ków: Za kład Na -ro do wy im. Osso liń skich 1960.

Pie tra siń ski Z., Zdol no ści, w: Psy cho lo gia, red. T. To ma szew ski, War sza wa: PWN 1982,s. 735–762.

Pilch T., Bau man T., Za sa dy ba dań pe da go gicz nych. Stra te gie ilo ścio we i ja ko ścio we,War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2001.

Pil kie wicz M., Ana li za ilo ścio wa so cjo me trycz nych da nych, „Psy cho lo gia Wy cho -waw cza” 1963, nr 6, s. 142–150.

Pil kie wicz M., Gra ficz na ana li za ma te ria łu so cjo me trycz ne go, „Psy cho lo gia Wy cho -waw cza” 1963, nr 6, s. 32–46.

Pil kie wicz M., Gra ficz na ana li za ma te ria łu so cjo me trycz ne go, w: Ma te ria ły do na -ucza nia psy cho lo gii, red. L. Wo ło szy no wa, War sza wa: PWN 1973, s. 2, t. 2,s. 233–251.

Pil kie wicz M., So cjo me trycz na Ska la Ak cep ta cji ja ko tech ni ka ba da nia po zy cji jed nost -ki w nie for mal nej struk tu rze gru py, „Psy cho lo gia Wy cho waw cza” 1969, nr 12,s. 20–43.

Pil kie wicz M., So cjo me trycz na Ska la Ak cep ta cji ja ko tech ni ka ba da nia po zy cji jed nost- ki w nie for mal nej struk tu rze gru py, w: Ma te ria ły do na ucza nia psy cho lo gii, red.L. Wo ło szy no wa, War sza wa: PWN 1973, s. 3, t. 2, s. 253–275.

Pil kie wicz M., Tech ni ki so cjo me trycz ne. Wpro wa dze nie do ba dań, „Psy cho lo gia Wy -cho waw cza” 1962, nr 5, s. 412–433.

Pil kie wicz M., Tech ni ki so cjo me trycz ne. Wpro wa dze nie do ba dań, w: Ma te ria ły dona ucza nia psy cho lo gii, red. L. Wo ło szy no wa, War sza wa: PWN 1973, s. 3,t. 2, s. 213–231.



BI BLIO GRA FIA 341

Pil kie wicz M., Wy bra ne tech ni ki ba da nia nie for mal nej struk tu ry kla sy szkol nej. Pró -ba kla sy fi ka cji, „Psy cho lo gia Wy cho waw cza” 1965, nr 8, s. 267–287.

Pil kie wicz M., Wy bra ne tech ni ki ba da nia nie for mal nej struk tu ry kla sy szkol nej. Pró -ba kla sy fi ka cji, w: Ma te ria ły do na ucza nia psy cho lo gii, red. L. Wo ło szy no wa,War sza wa: PWN 1973, s. 3, t. 2., s. 185–211.

Pin cus A., Mi na han A., So cial work prac ti ce. Mo del and me thod, Ita sca, Il: F. E. Pe a-cock Pu bli shers 1973.

Pod gó rec ki A., Cha rak te ry sty ka na uk prak tycz nych, War sza wa: PWN 1962. Po gó rec ki A., Tok po stę po wa nia ce lo wo ścio we go, w: Wo kół pro ble mów dzia ła nia spo łecz -

ne go, red. E. Ma ry no wi cz-He tka, J. Pie kar ski, Ka to wi ce: Śląsk 1998, s. 53–73.Proc tor C. M., Lo omis C. P., Ana li za da nych so cjo me trycz nych, w: Me to dy ba dań so -

cjo lo gicz nych, red. S. No wak, przeł. J. Frent zel, P. Graff, S. No wak, War sza -wa: PWN 1965, s. 486–497.

Psz czo łow ski T., Ma ła en cy klo pe dia prak se olo gii i teo rii or ga ni za cji, Wro cław – War -sza wa – Kra ków – Gdańsk: Za kład Na ro do wy im. Osso liń skich 1978.

Psz czo łow ski T., Prak se olo gia a pe da go gi ka, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na, red.W. Po my ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 624–626.

Pyt ka L., Dia gno sty ka w wy cho wa niu re so cja li zu ją cym, w: En cy klo pe dia pe da go gicz -na, red. W. Po my ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 102–105.

Pyt ka L., Dia gno za nie przy sto so wa nia spo łecz ne go, „Pro ble my Opie kuń czo -W ych o -wa wcze” 1979, nr 9, s. 417–423.

Pyt ka L., Pe da go gi ka re so cja li za cyj na, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na XXI wie ku, red.T. Pilch, War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2005, t. 4, s. 249–251.

Pyt ka L., Pe da go gi ka re so cja li za cyj na. Wy bra ne za gad nie nia teo re tycz ne, dia gno -stycz ne i me to dycz ne, War sza wa: APS 2001.

Pyt ka L., Re so cja li za cja, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na XXI wie ku, red. T. Pilch, War -sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2006, t. 5, s. 268–270.

Pyt ka L., Teo re tycz ne pro ble my dia gno zy w wy cho wa niu re so cja li zu ją cym, War sza -wa: UW 1986.

Ra dliń ska H., Oświa ta i kul tu ra wsi pol skiej. Wy bór pism, War sza wa: Lu do wa Spół -dziel nia Wy daw ni cza 1979.

Ra dliń ska H., Pe da go gi ka spo łecz na, War sza wa: Za kład Na ro do wy im. Osso liń skich1961.

Ra do choń ski M., Oso bo wość an ty spo łecz na. Ge ne za, roz wój i ob raz kli nicz ny, Rze -szów: WSP 2000.

Re ber A. S., Słow nik psy cho lo gii, przeł. B. Ja na sie wicz -Kr uszy ńska i in., red. I. Kurcz,K. Skar żyń ska, War sza wa: WN Scho lar 2000.

Rem bow ski J., Me to da pro jek cyj na w psy cho lo gii dzie ci i mło dzie ży – za rys tech nikba daw czych, War sza wa: PWN 1986.


Rich mond M. E., So cial dia gno sis, New York, NJ: Rus sell Sa ge Fo un da tion 1917.Roe R. A., What ma kes a com pe tent psy cho lo gist?, „Eu ro pe an Psy cho lo gist” 2002,

nr 3, s. 192–202.Ro gers C. R., Bar riers and ga te ways to com mu ni ca tion, „Ha rvard Bu si ness Re view”

1952, nr 7–8, s. 28–35.Ro gers C. R., De aling with psy cho lo gi cal ten sions, „Jo ur nal of Ap plied Be ha vio ral

Scien ce” 1965, nr 1, s. 6–25.Ro gers C. R., Te ra pia na sta wio na na klien ta. Gru py spo tka nio we, przeł. A. Do dziuk,

E. Knoll, Wro cław: The sau ru s-Press 1991.Ro gers C. R., The cha rac te ri stics of a hel ping re la tion ship, „Per son nel and Gu idan ce

Jo ur nal” 1958, nr 37, s. 6–16.Ro goll R., Aby być so bą. Wpro wa dze nie do ana li zy trans ak cyj nej, przeł. A. Tom kie -

wicz, War sza wa: PWN 1989.Ro sen thal R., In ter per so nal expec ta tions. Ef fects of the expe ri men ter’s hy po the sis, w: Ar-

ti fact in be ha vio ral re se arch, red. R. Ro sen thal, R. L. Ro snow, New York, NJ:Aca de mic Press 1969, s. 181–277.

Ru ba cha K., Me to do lo gia ba dań nad edu ka cją, War sza wa: WA iP 2008.Sa lo mon A., So zia le Dia gno se. Die Wohl fahrt sp fle ge in Ein zel dar stel lun gen, Ber lin:

Carl Hey mann 1926, t. 3.Sa noc ki W., Kon cep cja nor my w psy cho lo gii kli nicz nej. Stu dium me to do lo gicz ne,

Gdańsk: UG 1978.Sa noc ki W., Kwe stio na riu sze oso bo wo ści w psy cho lo gii, War sza wa: PWN 1981.Sa noc ki W., Wy bra ne za gad nie nia z psy cho lo gii kli nicz nej, Gdańsk: UG 1973.Sęk H., Psy cho lo gia kli nicz na, War sza wa: WN PWN 2007.Sęk H., Teo re tycz ne pod sta wy me tod pro jek cyj nych, w: Me to dy pro jek cyj ne. Tra dy cja

i współ cze sność, red. H. Sęk, Po znań: UAM 1984, s. 7–33.Sęk H., Wpro wa dze nie do psy cho lo gii kli nicz nej, War sza wa: WN Scho lar 2001.Shau gh nes sy J. J., Ze chme ister E. B., Ze chme ister J. S., Me to dy ba daw cze w psy cho -

lo gii, przeł. M. Ru ciń ska, Gdańsk: GWP 2002.Si po rin M., In tro duc tion to so cial work prac ti ce, New York, NJ: Mac mil lan 1975.Skał ba nia B., Dia gno sty ka pe da go gicz na. Wy bra ne ob sza ry ba daw cze i roz wią za nia

prak tycz ne, Kra ków: Ofi cy na Wy daw ni cza Im puls 2011. So bo lew ska M., Dia gno za i me to dy ba dań pe da go gicz nych w po rad nic twie, w: Psy-

cho lo gia prak tycz na w sys te mie oświa ty, red. K. Ostrow ska, War sza wa:CMPP-P MEN 1999, s. 166–181.

Som mer R., Per so nal spa ce. The be ha vio ral ba sis of de sign, En gle wo od Cliffs, NJ:Pren ti ce -Hall 1969.

Spo łecz ne przy czy ny po wo dzeń i nie po wo dzeń szkol nych. Pra ce z pe da go gi ki spo łecz nej,red. H. Ra dliń ska, War sza wa: Na uko we To wa rzy stwo Pe da go gicz ne 1937.



BI BLIO GRA FIA 343

Stan dar dy dla te stów sto so wa nych w psy cho lo gii i pe da go gi ce, przeł. E. Hor now ska,Gdańsk: GWP 2007.

Stan ger C., Achen bach T. M., McCo nau ghy S. H., Thre e- year co ur se of be ha vio -ral/emo tio nal pro blems in a na tio nal sam ple of 4 to 16 year-olds. Cz. 3: Pre dic-tors of si gns of di stur ban ce, „Jo ur nal of Con sul ting and Cli ni cal Psy cho lo gy”,nr 61, s. 839–848.

Stan ger C., McCo nau ghy S. H., Achen bach T. M., Thre e- year co ur se of be ha vio -ral/emo tio nal pro blems in a na tio nal sam ple of 4 to 16 year-olds. Cz. 2: Pre dic-tors of syn dro mes, „Jo ur nal of the Ame ri can Aca de my of Child andAdo le scent Psy chia try” 1992, nr 31, s. 941–950.

Stę plew ska -Ż ak owicz K., Dia gno za psy cho lo gicz na. Dia gno zo wa nie ja ko kom pe ten -cja pro fe sjo nal na, Gdańsk: GWP 2009.

Su chań ska A., Roz mo wa i ob ser wa cja w dia gno zie psy cho lo gicz nej, War sza wa: WA iP 2007.Su chań ska A., Trój kąt dra ma tycz ny i gry ra tow ni cze, w: ABC po mo cy psy cho lo gicz nej,

oprac. J. San tor ski, War sza wa: Ja cek San tor ski 1993, s. 71–84.Sue D. W., Sue D., Co un se ling the cul tu ral ly dif fe rent. The ory and prac ti ce, New York,

NJ: John Wi ley and Sons 1999.Szma gal ski J., Teo ria pra cy so cjal nej a ide olo gia i po li ty ka spo łecz na, War sza wa: Wy -

daw nic two Aka de mic kie Żak 1996.Sztan der W., Me to do lo gicz ne pod sta wy dia gno zy psy cho lo gicz nej na uży tek szko ły i na -

uczy cie la, „Oświa ta i Wy cho wa nie” 1979, nr 15(439), s. 1–8.Sztan der W., Roz mo wy, któ re po ma ga ją, War sza wa: In sty tut Psy cho lo gii Zdro wia

PTP 1999.Sztum ski J., Wstęp do me tod i tech nik ba dań spo łecz nych, Ka to wi ce: Śląsk 1995.Szu stro wa T., Te ma ty ka wy wia du, w: Swo bod ne tech ni ki dia gno stycz ne, red. T. Szu -

stro wa, War sza wa: UW 1991, s. 71–84.Śli wer ski B., Pe da go gi ka, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na XXI wie ku, red. T. Pilch,

War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2005, t. 4, s. 100–102.The iss W., U źró deł me to do lo gii pe da go gi ki spo łecz nej (He le ny Ra dliń skiej kon cep cja

po mia ru śro do wi ska wy cho waw cze go), w: Wy cho wa nie i śro do wi sko, red.B. Pas si ni, T. Pilch, War sza wa: WSiP 1979, s. 61–71.

Thur sto ne L. L., Me asu re ment of va lu es, Chi ca go, Il: Uni ver si ty of Chi ca go Press1963.

Thur sto ne L. L., Cha ve E. J., The me asu re ment of at ti tu des: a psy cho phy si cal me thodand so me expe ri ments with a sca le for me asu ring at ti tu de to ward the church,Chi ca go, Il: Uni ver si ty of Chi ca go Press 1929.

To eplit z-W inie wska M., Pod sta wo we za sa dy etycz ne go pro wa dze nia dia gno zy, w: Ety -ka za wo du psy cho lo ga, red. J. Brze ziń ski, B. Chy ro wicz, W. Po zna niak,M. To eplit z-W inie wska, War sza wa: WN PWN 2009, s. 181–196.


To kar czyk E., Ba da nia psy cho lo gicz ne ja ko pro ces dia gno zy psy cho lo gicz nej. Ba da niepsy cho tech nicz ne czy psy cho lo gicz ne, „Pro ble my Po rad nic twa Psy cho lo gicz -no -P ed ag ogic zn ego” 2000, nr 1(12), s. 119–125.

To kar czyk E., Dia gno za dla ce lów re so cja li za cji – spe cy fi ka i wy ni ka ją ce z niej trud no -ści, „Pro ble my Po rad nic twa Psy cho lo gicz no -P ed ag ogic zn ego” 1997, nr 2(7),s. 52–54.

To ma szew ski T., Czło wiek i oto cze nie, w: Psy cho lo gia, red. T. To ma szew ski, War sza -wa: PWN 1982, s. 13–36.

To ma szew ski T., Wstęp do psy cho lo gii, War sza wa: PWN 1971.To pol ski J., Przy rod ni czy i hu ma ni stycz ny punkt wi dze nia w ba da niach hi sto rycz nych,

w: Hu ma ni sty ka prze ło mu wie ków, red. J. Ko zie lec ki, War sza wa: Wy daw nic -two Aka de mic kie Żak 1999, s. 218–238.

Traf ność i rze tel ność te stów psy cho lo gicz nych. Wy bór tek stów, red. J. Brze ziń ski,Gdańsk: GWP 2005.

Traw kow ska D., Por tret współ cze sne go pra cow ni ka so cjal ne go. Stu dium so cjo lo gicz -ne, Ka to wi ce: Śląsk 2006.

Trem pa ła E., Dia gno sty ka opie kuń cza, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na, red. W. Po -my ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 99–102.

Tri po di T., Ep ste in I., Re se arch tech ni qu es for cli ni cal so cial wor kers, New York, NJ:Co lum bia Uni ver si ty Press 1980.

Tyr mand L., Ży cie to wa rzy skie i uczu cio we, Kra ków: Wy daw nic two MG 2011. Urban B., Za bu rze nia w za cho wa niu i prze stęp czość mło dzie ży, Kra ków: UJ 2000.Ward T., Ma ru na S., Re ha bi li ta tion. Bey ond the risk pa ra digm, Lon don – New York,

NJ: New York Uni ver si ty Press 2007. Ward T., Ste wart C., Cri mi no ge nic ne eds and hu man ne eds: a the ore ti cal mo del, „Psy-

cho lo gy, Cri me and Law” Ju ne 2003, t. 9, nr 2, s. 125–143. Wo lań czyk T., Za bu rze nia emo cjo nal ne i be ha wio ral ne u dzie ci i mło dzie ży szkol nej

w Pol sce, War sza wa: AM 2002.Wódz K., Pra ca so cjal na w śro do wi sku za miesz ka nia, Ka to wi ce: Śląsk 1998.Wro czyń ski R., Pe da go gi ka spo łecz na, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na, red. W. Po -

my ka ło, War sza wa: Fun da cja In no wa cja 1993, s. 576–579.Wro czyń ski R., Pe da go gi ka spo łecz na, jej pod sta wo we po ję cia oraz roz wój pro ble ma -

ty ki, w: O wy cho wa niu do ro słych w Pol sce, red. A. O. Uziem bło, War sza wa:PZWS 1971, s. 31–39.

Wro czyń ski R., Po zna wa nie i ba da nie śro do wi ska wy cho waw cze go, w: Pe da go gi kaspo łecz na, red. R. Wro czyń ski, War sza wa: PWN 1985, s. 107–148.

Wro czyń ski R., Po zna wa nie i ba da nie śro do wi ska wy cho waw cze go, w: Pol ska pe da -go gi ka spo łecz na w la tach 1945–2003. Wy bór tek stów źró dło wych, red. M. Ci-chosz, To ruń: Adam Mar sza łek 2004, t. 1, s. 299–320.



BI BLIO GRA FIA 345

Wy soc ka E., Czło wiek a śro do wi sko ży cia – pod sta wy teo re tycz no -m et od ol ogic zne dia -gno zy, War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2007.

Wy soc ka E., Dia gno za i in ter wen cja w na ukach spo łecz nych, „Pe da go gi ka Spo łecz na”2008, nr 2(28), s. 35–64.

Wy soc ka E., Dia gno za w re so cja li za cji. Ob sza ry pro ble mo we i mo de le roz wią zań w uję -ciu psy cho pe da go gicz nym, War sza wa: WN PWN 2008.

Wy soc ka E., In wen tarz (kwe stio na riusz) oso bo wo ści, w: En cy klo pe dia pe da go gicz naXXI wie ku, red. T. Pilch, War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak, 2003,t. 2, s. 426–431.

Wy soc ka E., Kwe stio na riusz, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na XXI wie ku, red. T. Pilch,War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2003, t. 2, s. 1000–1007.

Wy soc ka E., Kwe stio na riusz Na sta wień In tra per so nal nych, In ter per so nal nych i Na -sta wień wo bec Świa ta (KNIIŚ). Pod ręcz nik dla li ceum, Kra ków: MEN, Ofi cy -na Wy daw ni cza AFM 2011.

Wy soc ka E., Mo del dzia ła nia pe da go ga spo łecz ne go w ro li ba da cza -di agn osty, „Pe da -go gi ka Spo łecz na” 2007, nr 3, s. 13–29.

Wy soc ka E., Opie ka i po moc ja ko dzia ła nie na rzecz in nych – isto ta, po ję cie, de fi ni cjei wy znacz ni ki ich efek tyw no ści, w: Opie ka i po moc spo łecz na w po glą dach pe -da go gów XX wie ku, red. A. Dat ta -J ak ubo wska, Czę sto cho wa: WSP 2000,t. 1, s. 185–203.

Wy soc ka E., Pod sta wo we tech ni ki dia gno stycz ne w psy cho lo gii i pe da go gi ce, w: Dia -gno za psy cho pe da go gicz na. Pod sta wo we pro ble my i roz wią za nia, E. Ja rosz,E. Wy soc ka, War sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2006, s. 51–105.

Wy soc ka E., Pro ble my i dy le ma ty dia gno zy re so cja li za cyj nej – pod sta wo we za ło że niateo re tycz ne i me to do lo gicz ne po zna wa nia tzw. „zja wisk trud nych”, w: Wy bra -ne za gad nie nia pa to lo gii spo łecz nej i re so cja li za cji, red. A. Czer kaw ski, A. No -wak, Ka to wi ce: ŚWSZ im. gen. J. Zięt ka 2007, s. 87–106.

Wy soc ka E., Ska la, w: En cy klo pe dia pe da go gicz na XXI wie ku, red. T. Pilch, War sza -wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2006, t. 5, s. 754–769.

Wy soc ka E., Tech ni ki pro jek cyj ne w psy cho pe da go gicz nym dia gno zo wa niu sy tu acji ro -dzin nej i szkol nej, w: Dia gno za psy cho pe da go gicz na. Pod sta wo we pro ble myi roz wią za nia, red. E. Ja rosz, E. Wy soc ka, War sza wa: Wy daw nic two Aka de -mic kie Żak 2006, s. 324–360.

Wy soc ka E., Uwa run ko wa nia pro ce su dia gno stycz ne go, w: Dia gno za psy cho pe da go -gicz na. Pod sta wo we pro ble my i roz wią za nia, red. E. Ja rosz, E. Wy soc ka, War -sza wa: Wy daw nic two Aka de mic kie Żak 2006, s. 29–49.

Wy soc ka E., Ak sman J., Kwe stio na riusz Na sta wień In tra per so nal nych, In ter per so -nal nych i Na sta wień wo bec Świa ta (KNIIŚ). Pod ręcz nik dla klas 4–6 SP, Kra -ków: MEN, Ofi cy na Wy daw ni cza AFM 2011.


Wy soc ka E., Go łek B., Kwe stio na riusz Na sta wień In tra per so nal nych, In ter per so nal -nych i Na sta wień wo bec Świa ta (KNIIŚ). Pod ręcz nik dla gim na zjum, Kra ków:MEN, Ofi cy na Wy daw ni cza AFM 2011.

Wy soc ka E., Góźdź J., Kwe stio na riusz Na sta wień In tra per so nal nych, In ter per so nal -nych i Na sta wień wo bec Świa ta (KNIIŚ). Pod ręcz nik dla klas 1–3 SP, Kra -ków: MEN, Ofi cy na Wy daw ni cza AFM 2011.

Wy soc ka E., Ja rosz E., Ob sza ry, me to dy i środ ki dia gno zy w pra cy na uczy cie la wo becwy ma gań współ cze sno ści. Po dej ścia me to do lo gicz ne, za sa dy, funk cje, po sta wyi błę dy dia gno sty w roz po zna wa niu sy tu acji szkol nej ucznia, w: Edu ka cja ju -tra, red. K. De nek, T. Kosz czyc, M. Le wan dow ski, Wro cław: Wro cław skieTo wa rzy stwo Na uko we 2004, s. 477–482.

Wy wiad psy cho lo gicz ny, t. 1: Wy wiad ja ko po stę po wa nie ba daw cze, red. K. Stę plew -ska -Ż ak owicz, K. Krejtz, War sza wa: Pra cow nia Te stów Psy cho lo gicz nych2009.

Wy wiad psy cho lo gicz ny, t. 2: Wy wiad ja ko spo tka nie z czło wie kiem, red. K. Stę plew ska --Ż ak owicz, K. Krejtz, War sza wa: Pra cow nia Te stów Psy cho lo gicz nych 2009.

Wy wiad psy cho lo gicz ny, t. 3: Wy wiad w róż nych kon tek stach prak tycz nych, red. K. Stę -plew ska -Ż ak owicz, K. Krejtz, War sza wa: Pra cow nia Te stów Psy cho lo gicz -nych PTP 2005.

Za wadz ki B., Kwe stio na riusz oso bo wo ści. Stra te gie i pro ce du ra kon stru owa nia, War -sza wa: WN Scho lar 2006.

Zie le niew ski J., Na uko wa or ga ni za cja pra cy. Po rad nik za wo do wy, Lu blin: Stu diumOr ga ni za cji Pra cy 1973.

Zie le niew ski J., O pro ble mach or ga ni za cji, War sza wa: WP 1970.Ziem ski S., Pro ble my do brej dia gno zy, War sza wa: WP 1973.Ziem ski S., Przy dat ność prak se olo gicz nej apa ra tu ry po ję cio wej w dia gno sty ce, w: Przy-

dat ność prak se olo gicz nej apa ra tu ry po ję cio wej dla po szcze gól nych dys cy plin na -uko wych, red. T. Ko tar biń ski i in., Wro cław: Za kład Na ro do wy im.Osso liń skich, PAN 1964.

Ziem ski S., The ty po lo gy of scien ti fic re se arch, „Jo ur nal for Ge ne ral Phi lo so phy ofScien ce” 1975, nr 6(2), s. 276–291.

Ziem ski S., To wards a new mo del of scien ce, „Jo ur nal for Ge ne ral Phi lo so phy ofScien ce” 1976, nr 7(2), s. 340–347.

Ziem ski S., Two ty pes of scien ti fic re se arch, „Jo ur nal for Ge ne ral Phi lo so phy ofScien ce” 1979, nr 10(2), s. 338–342.

Zna niec ki F., The me thod of so cio lo gy, New York, NJ: Far rar and Ri ne hart 1934.



Indeks rzeczowy

AAksjologia 242, 299, 302–307, 321–322

definicja 299Analiza, zob. też SWOT

dokumentów/wytworów 49, 60,158, 186–187, 198–205, 211

przypadków 48Ankieta 49, 158, 186–187, 193–198,

211Arkusz obserwacyjny 49, 67, 158, 186,

194Autodiagnoza 21, 98–99Autorefleksja 21, 97–99, 119, 135–137,

292, 326

BBłędy diagnostyczne 82, 92–93, 220,

243, 285–289, 295

CCechy 68–74, 84–94Cele 33–37, 39, 49, 58, 61–66, 68, 70,

74–77, 81, 84, 118, 158–159, 165––166, 169, 171, 181–182, 222, 233,293

Ciągłość procesu 26, 65, 71–72, 74, 84,88–90, 110, 317

Czynniki modyfikujące i/lub zabu-rzające proces 284–293, 298

Czynności diagnostyczne, schemat176–177

DDecyzyjność 8, 10, 38, 48, 54, 56, 78,

80, 84, 110, 136, 148–149, 166,168–169, 240, 286, 299, 302, 307,310, 321, 324


DIAGNOSTYKA PEDAGOGICZNA

Dekalog diagnosty 292–293Deontologia

definicja 299Diagnosta 12–13, 23, 45, 56, 80, 96–99,

119, 132, 134–148, 157, 175, 182,185, 198, 201, 239–298, 326–329badacz 99–100, 130, 133, 143–146,

172, 185, 232–233, 253, 329dylematy 81–110, 249–253ekspert 99–100, 130, 133, 143–146,

185, 232–233, 291, 329osobowość 258–259

Diagnostykadefinicje 8–9, 45–60, 112

Diagnoza/diagnostykacałościowa 120celowościowa 72, 154–155ciągła 319codzienna 55cząstkowa 154–155, 160, 308–309czynników salutogenetycznych 126decyzyjna 8, 15, 41, 58, 61, 65, 68,

72, 81–82, 106, 110, 146, 158,162, 167–168, 194, 262, 293

dydaktyczno-wychowawcza 48, 162––174

dynamiczna 26, 93, 161edukacyjna 14, 28–29, 31–34, 66,

111, 113, 180efektów 68, 80, 82, 163–165, 170,

173, 178, 182–184, 234, 327eksploracyjno-deskryptywna 62epidemiologiczna 11etiologiczna 106faktów 73, 162, 234fazy 22, 29, 67–68, 72, 93, 154–155,

165–166formalna 82fragmentaryczna 120

funkcjonalna 63, 158, 319genetyczna 22, 25, 29, 63, 67–68,

72, 93, 153–155, 165–166, 319grupy 23–24, 36, 65, 113, 169–170,

207–211, 234historyczna 66, 93identyfikacyjna 67–68, 75, 154–155,

165–166indywidualna 22, 24, 35, 65, 145,

167, 169–170, 234intelektu 64interakcyjna 118interdyscyplinarna 82kauzalna 155klasyfikacyjno-typologiczna 29, 62–

–63, 75, 87, 153, 155, 158kliniczna 37kliniczno-wychowawcza 20–21konsekwencyjna 22, 73konstatująca fakty 168, 178, 183–184kontrolująca przebieg działania 181–

–182końcowa 74, 81, 160, 163, 184, 234lecznicza 26–27manifestacji 29medyczna 66monitorująca 327negatywna 11, 33, 39, 52, 57, 67, 69,

71, 77, 84, 86, 90, 98, 103, 107––108, 120, 122–124, 127–128,158–161, 166–167, 178, 180,234, 237, 309, 320

niedostosowania 31–32nieformalna 33, 67normalizacyjna 62, 64–65, 158normatywna 53, 58nozologiczna 53, 68, 75, 118objawowa 110oceniająca 160

348


INDEKS RZECZOWY 349

odchyleń od normy 31–32, 48, 113––114

ogólna 60–61, 157, 160opiekuńczo-wychowawcza 14, 31–

–32, 34–35, 44, 48, 111, 113, 180opisowa 62, 158osobnicza 65otwarta 84, 88–89, 145, 159, 319pełna 38, 60, 63, 67, 71–73, 93, 122,

127, 152, 157, 161, 185, 237,308–309, 319

porównawcza 58, 182postawy 95potencjałów twórczych 108potrzeb 31–32poziomu progresji 155poznawcza 146, 187, 262pozytywna 11, 33, 38, 57, 61, 64, 67,

69–70, 77, 84, 90, 103, 107––108, 120, 122, 124, 127–128,158, 160–161, 167, 178, 180,234, 237, 309, 319–320

praktyczna 158, 167problemowa 68, 178, 180procesu 82prognostyczna 22, 67–68, 72, 106,

154–155, 165–166projektująca 58, 68, 86, 167–168,

178, 180–181, 183–184, 302,319, 326

przebiegu 184, 234przyczyny 29, 62–63, 93, 158przypadku 11, 61, 113, 187, 192, 194,

293psychologiczna 11, 48, 65–66, 112,

325ratownicza 26–27resocjalizacyjna 14, 29–30, 37–38,

44, 48, 111, 113, 180

rodziny 22, 27, 64rozwinięta 60, 67–68, 71–72, 152–

–154, 167, 308–309rozwojowa 106, 120, 126, 155, 157–

–162różnicowa 60–62, 65, 86–88, 118,

157, 184–185selekcyjna 62–64, 158skrócona 68, 72socjalna 48socjologiczna 65–66sondująca 60–61specjalna 36–37, 111, 113–114, 180społeczna 14, 23–26, 35–36, 48, 65,

111–113, 145, 167, 169, 173, 234społeczności lokalnych 36, 113,

169–171, 234sprawdzająca 25–26, 68, 74, 162,

167–168, 327stanu 68, 80, 82, 162–164, 167–

–168, 170, 173, 178, 180, 182––184, 326

szczegółowa 60–61, 157, 180środowiska lokalnego 23–24, 36środowiskowa 22–23, 31–32, 35–

–36, 42, 48, 65, 113, 162–174,309

teoretyczna 11terapeutyczna 62, 64tradycyjna 118typizacyjna 62, 64, 158ukryta 277unormowana 33, 67wartościująca 158warunków 164–165, 183–184weryfikująca 25–26, 74, 110, 162,

181–184, 302, 327wewnętrzna 70, 167wieloaspektowa 71, 185



wspierająca 62, 64, 158, 319wstępna 74, 81, 88, 107–108, 161,

163, 184, 234, 302, 326wybiórcza 120, 157wychowawcza 29–30, 162–174wycinkowa 61, 157zaburzeń 29–32, 48zainteresowań 108zamknięta 84, 88–89, 145zewnętrzna 70, 167zdolności 64, 108znaczenia 22, 29, 37, 67–68, 93,

153–155, 165–166Diagnoza

definicje 45–60Diagnozowanie

definicje 45–60Dynamika kontaktu, por. Kontakt, Re-

lacjadefinicja 296

Działania postdiagnostyczne 12, 40–41,43, 46–47, 59, 63–64, 67–68, 72––73, 76, 89–90, 102, 107–108, 110,122, 124, 127, 138, 141–142, 159,164, 166, 181, 186, 222, 237, 242,286, 315–320

EEfekt Pigmaliona 97Ekspertyza 170Eksperyment 48, 61Empatia 55, 96, 158, 239–295, 312Epistemologia 148

definicja 147Ergotropowe działanie 90, 107, 124, 320Etiotropowe działanie 90, 124, 320Etyka 10, 23, 157–158, 185, 299–323

aksjologiczna 242, 299, 302–307,321–322

definicja 299, 322–323normatywna 300, 306–320, 322–323

FFunkcje diagnozy 8, 70–71, 74–81, 99–

–100, 111

HHipoteza 43, 56, 59, 65, 86, 98, 111,

123, 140, 149, 159–160, 166, 168,174, 216, 248–249, 269, 273, 275,285–286, 312

Holizm 84–85, 139, 142, 171, 184, 287Humanistyczne podejście 111, 131–

–134, 138–141, 156–157, 233, 287,292, 309, 328

IIlościowa ocena 36, 86–87, 105, 142–144,

184, 193–194, 206, 211–215, 223,229–230, 233–234, 236, 309, 317,327, por. Przyrodnicze podejście

Informacji zbieranie 30, 40, 43, 46, 48–49, 59–60, 87, 90–93, 101, 128,186, 232, 285

Interdyscyplinarność 69, 72, 81–82, 84,93–94, 99, 108–109, 111, 184

Interpolacja 30, 69, 73, 94, 157, 234,261definicja 43

Intuicja 55Istota diagnozy 53

JJakościowa ocena 86–87, 142–144,

193, 206, 230, 233–234, 236, 309,317, 327, por. Humanistyczne po -dejście

Jakość rezultatów 103–110


INDEKS RZECZOWY 351

KKatamneza

definicja 27Klasyfikacje

diagnoz 60–68technik diagnostycznych 186

Koherencja 126–127Kompetencje profesjonalne 12–13, 82–

–110, 119, 158, 232, 239–298, 304––305, 324definicja 12, 296wyznaczniki 257–267

Kompleksowość 48, 69–72, 84, 107,126, 169, 228, 241, 311, 327, 329

Komunikacja 12, 94–103, 175, 182,185, 191–193, 197–198, 233, 239–298

Konkluzja oceniająca 41–42, 47, 56, 60,73, 99, 103–110, 128, 166, 174, 180,182–183, 286, 302, 312–313

Kontaktdefinicja 296–297nawiązanie 268–270, 297podtrzymywanie 270–272, 297pozorny 297prawidłowy 297zaburzony 298

Kontekst badania 12, 129–130, 276––278

Kwestionariusz 49, 67, 158, 186–187,194–196, 198, 308, 317

MMedycyna 20, 31, 34, 41, 59, 66, 72, 81,

111 Metodologia diagnozy 47–48, 99–100,

115–238definicja 47

Metody diagnozy, zob. Techniki, Iloś-ciowa ocena, Jakościowa ocena

definicja 47, 236Miernik

definicja 50–51Model

diagnozy dydaktycznej 162–174heurystyczny 177, 237, 324–325humanistycznej 156–157, 234pełnej 127–128rozwojowej Obuchowskiej 157–

–162, 234społecznej systemowej 173środowiskowej 162–174wychowawczej 162–174wychowawczej Kawuli 163–164wychowawczej Pytki i Czapówa

167Ziemskiego 152–155, 234

dobrego życia 67, 90, 120, 122–124,128, 177, 179, 183, 236–237

pomocy kompensacyjny 123ryzyka 67, 90, 120–123, 128, 177,

179, 183, 237Modele

strukturalno-dynamiczne 174–185strukturalno-funkcjonalne 148–174

Monografia 48

NNarzędzia diagnostyczne

definicja 47, 49Nieskończoność 26, 69, 73, 84–86, 134,

140, 184, 327Norma 22, 31, 36–38, 46, 53, 56, 58, 62,

69, 75, 78, 80–81, 104–106, 113,118, 128, 142, 144, 172, 182, 188,193–194, 216–217, 225, 229–232,242, 289, 299–323 definicja 50–51, 104



OObiektywność 46, 49, 51, 81, 93, 131–

–132, 134, 140–141, 143, 146, 173,186–187, 193, 211, 225, 234, 239,275, 301

Obserwacja 29–30, 48–49, 158, 175,185–191, 195–197, 211, 308–309,317

Odpowiedzialność 8, 10, 70, 240, 244,292, 300, 303–306, 325, 328–329

Ontologia 148definicja 147

Opór 136, 243, 248–249, 254, 273––274, 278–284, 294,definicja 278, 297strategie radzenia sobie 297

Osoba badana 100–102

PParadygmat naukowy 15–18, zob. też

Humanistyczne podejście, Przyrod-nicze podejściedefinicja 114, 237

Pedagogika 16–17Pierwsze wrażenie 96–98Plastyczność psychiczna 27Poczucie własnej wartości 63, 120–123,

276Podmiotowość/Podmiot 63, 65, 83, 85,

100–102, 111, 117–118, 121–122,129, 133, 141, 156–158, 191, 277,282, 305–306, 310, 313, 327–328cechy 275–276

Pomiar 22, 25–26, 30, 49, 186–187,205–232, 287, 309, 317definicja 206, 237

Potrzeby 121PPP reguła 95, 245Prakseologia 299–323

Praktyczność, zob. DecyzyjnośćProblemy procesu 81–110Profesjonalizm, zob. Kompetencje pro-

fesjonalnedefinicja 297

Prognoza 43–44, 68–70, 72, 79, 93,157, 223

Projektowanie postdiagnostyczne, zob.Działania

Przedmiot 16–17, 30–31, 33–37, 41––42, 66, 75–77, 83, 111, 117, 133,165–166, 169, 182, 232, 276, 327

Przyrodnicze podejście 131, 133–134,138–142, 233, 292, 328

RRecypatia 134, 137, 248Relacja diagnostyczna 140, 234, 243–

257, por. Komunikacja, Diagnostacechy 247–249definicja 245dynamizujące czynniki 267–272jakość 253–257, 274zakłócające czynniki 272–284

Resilience 120–125, 179, 183definicja 237–238

Rozmowa 48, 60, 175, 186–187, 191–193, 198, 211, 308–309

Rozwój dziedziny 14–29Rutynizacja 138, 140, 156Ryzyko 121, 123

SSalutogeneza 18–19, 120, 122, 124–126,

177, 179, 183definicja 238

Samospełniające się proroctwo 275,300

Selekcja 8, 58, 62–64, 88, 107, 224


INDEKS RZECZOWY 353

Semiotropowe działania 90, 107, 124,320

Skala 49, 67, 186–187, 194, 205–232,309, 317Bogardusa 215–216definicja 50, 52, 211, 238Guttmana 215, 221Likerta 215, 217–219Osgooda 215, 220–221skumulowanych ocen 215Thurstone’a 215–217z wymuszonym wyborem 215, 219–

–220Socjometria 49, 186–187, 206–211

definicja 207Sondaż diagnostyczny 48Standaryzacja 9–13, 33, 92, 136, 144,

181, 184, 186, 192, 196, 204, 222––225, 228, 251

Stereotypy 55, 95–98, 108–109, 135––136, 286–287, 292

Strukturalizujące pytania 116–130Stygmatyzacja 79, 84, 103, 108–109,

148, 277, 286, 300SWOT 177, 179–183Syntonia 96, 158, 282

ŚŚrednia

definicja 50–51

TTechniki diagnostyczne 28, 185–232,

308, 327definicja 47–49niestandardowe 187–205projekcyjne 49, 186–187, 200–205,

211standardowe 205–232

Teoria sytuacji 172–173 Test 61, 67, 158, 175, 186, 221–232,

308–309definicja 223–225

Trafność 8, 27, 37, 46, 74, 76–79, 91––92, 98, 100–101, 112, 116–117,130, 142, 144–147, 152, 158, 163,193, 198, 211–212, 214, 217–218,223–226, 228, 232, 239, 248, 258,263, 272, 278, 285, 290, 293–294,300–301, 307–311, 321, 326

Trzeci, idealny obserwator 95–96, 134––135, 185, 234, 312

UUmiejętności

definicja 297–298Uprzedzenia 95–98, 135–136, 148, 214,

233, 275, 292, 313

WWartości 11, 13, 38, 50, 52, 78, 81, 113,

122–124, 127, 141, 175, 195, 205,211, 216, 241–242, 258, 276, 299––323

Wiedzagorąca 97, 153zimna 96–97, 153

Wieloaspektowość 34, 38, 69, 84, 93–94, 109, 184–185, 232, 311

Wnikliwość 69, 73, 312Współczynnik humanistyczny

definicja 304, 323Wychowanie wspierane diagnozą 28–

–29Wywiad 49, 60, 158, 175, 186–187, 195–

–196, 198, 211, 308–309, 317środowiskowy 23–25



Wzorzecdefinicja 50–51

ZZaburzenie procesu 284–293, 298Zawodowy kodeks etyczny 299Zdolności

definicja 298

Zakres diagnozy 30–31Zasady diagnozowania 13, 95, 121–

–122, 245, 292–293, 299–323

ŹŹródła informacji, zob. Informacji zbie-

ranie


Indeks osób

AAchenbach T. M., 91, 104Adach I., 260Aksman J., 126Amsterdamski S., 192Anastasi A., 222, 224–225Andruszko R., 9Angoff W. H., 230Antonovsky A., 120, 125,

238

BBaacke D., 180Babbie E., 206, 211, 215,

217, 221Babiński G., 197Badura J., 21, 54, 61Barclay J. R., 68

Barnes M. L., 98Bartkowska-Nowak D.,

244Bauman T., 50, 52, 188,

191, 194, 206Bender D., 127Bereźnicki F., 30Betkiewicz W., 206Biegański W., 19, 52Biel K., 120Bielicki E., 94Bloom B. S., 33, 164Błuszkowski J., 215Bogardus E. S., 215–216Borucka A., 120, 125Brammer L. M., 259Brennan R. L., 231Brett G. S., 328

Bruner J. S., 76Brzezińska A. I., 207–

–208, 210–212, 257Brzeziński J. M., 63, 97,

102, 109, 116, 118,143, 146–148, 195,206–207, 210–212,215, 217, 219, 223,225–226, 275–277,289, 303, 305

Bucholc M., 206

CChałubiński T., 19Chave E. J., 217Chyrowicz B., 305Cichosz M., 51, 169Comrey A. L., 213


Cook S. W., 207Cormier S., 325Cosgrove D. J., 219Cronbach L. J., 143Czabała J. C., 87Czapów C., 38, 45, 76,

102, 124, 152, 167––168, 315

Czarnecka B., 265Czekaj K., 304Czerkawski A., 83

DDatta-Jakubowska A., 34Davies M., 245, 258–259Davis M. H., 259Denek K., 8, 30Deptuła M., 10Deutsch M., 207Dodziuk A., 141Doroszewska J., 94DuBois B. L., 304Dudzikowa M., 257

EEdwards A. I., 213, 217Egan G., 259, 281Ekiert-Grabowska D., 207Epstein I., 170, 173Erikson E. H., 104

FFerguson G. A., 228Festinger L., 251Frank L., 201

GGadomski P., 206Gajdzińska M., 254

Geldard D., 254, 261, 281Geldard K., 254, 261, 281Geller S., 245–247, 254,

267–268, 273, 278,281

Gerstmann S., 191Gilewicz J., 259Gnitecki J., 70Goldberg W. G., 258Gołek B., 126Górski S., 32Góźdź J., 126Greenberg L. S., 242Gruszczyński L. A., 195Grzegołowska-Klarkow -

ska H., 120, 188, 191,197

Grzywak-Kaczyńska M.,223

Guilford J. P., 213Guttman L., 221

HHajnicz W., 191Haman J., 206Hambelton R. K., 231Han-Ilgiewicz N., 20, 26–

–27Harris M. K., 67, 120Harris T. A., 252Hartmann H., 204Henry W. E., 201Heszen I., 125Hill C. E., 242Hipokrates, 18Holm K., 215, 217, 220–

–221Hornowska E., 57–58, 66,

175, 222–223, 303,321

Howe D., 245Hübner P., 215, 217, 220–

–221

JJagodzińska T., 201Jahoda M., 207Janasiewicz-Kruszyńska

B., 212Jankowski K., 246Janowski A., 165, 175Jarosz E., 8, 10, 151, 188,

281Jarymowicz M., 135–136Jasiewicz-Betkiewicz A.,

206Jaworowska A., 222Jedlewski S., 38, 76Johnson D. W., 265, 281Junik W., 120

KKacprzak M., 85Kaczyńska W., 304Kalisiewicz D., 52Kamiński A., 20, 23–25,

36, 50, 168, 170, 173Karwowska-Struczyk M.,

191Kawula S., 20, 35–36, 45,

54, 70, 74, 81, 152,163, 168, 170, 173

Keith-Lucas A., 259Kelly E. I., 130Kelly T. L., 222Kępiński A., 19, 26, 55,

67, 73, 85, 88, 91, 96,100, 132–139, 145,152, 156–157, 234,

DIAGNOSTYKA PEDAGOGICZNA356


246, 248, 267, 284,287–289, 291, 301,329

Kloskowska-DudzińskaA., 206

Kmita J., 132Knoll E., 141, 252Koch R., 52Konopnicki J., 20, 29–30Korczak J., 20–21, 52, 208Kornmann R., 62Kostrzewski J., 36, 105Koszczyc T., 8Kościanek-Kukacka J., 287Kościelska M., 63Kotarbiński T., 39, 60Kowalik S., 63, 97, 102,

109, 116, 118, 146––148, 275–277, 289

Kowalski M., 206Kozielecki J., 43, 95, 132,

245–246, 284–287Kozłowski J., 8Krejtz K., 192Krevelen, van D. A., 289,

291Król M., 245–247, 254,

267–268, 273, 278,281

Krüger H.-H., 233Krzyżanowski L. J., 8Kubiak J., 259Kulesza M., 127Kułakowska B., 241Kurcz I., 212Kvale S., 192Kwaśniewski J., 258Kwiatkowska H., 257, 261

LLepalczyk I., 20–21, 25,

27, 42, 54, 61, 301Lewandowski M., 8Lewin K., 179Likert R., 217–219Lindzey G., 202Lipkowski O., 37Lipnik W., 215Lipska E., 259Loomis C. P., 207Lösel F., 127Lubiński G., 35Lutyńska K., 196

ŁŁabuć-Kryska I., 94Łobocki M., 188, 191, 194,

206, 211

MMaciarz A., 37Maciaszkowa J., 34Magnusson D., 223Mainzer F., 52Makota J., 328Marczewska E., 130Maruna S., 67, 120Marynowicz-Hetka E., 20,

35, 54, 60, 74, 174,181

Masterpasqua F., 260Matczak A., 222Mayntz R., 215, 217, 220–

–221Mazur M., 45, 56Mazurkiewicz E., 20, 42–

–43, 61, 66, 68, 72, 85,301–303, 307

McConaughy S. H., 104Meister H., 62Męczkowska A., 260Middleman R. R., 258Miley K. K., 304Miller R., 20, 28–29Minahan A., 171Molak A., 207Moreno J. L., 208Morrison J., 9Mozga M., 206Mrozik B., 76Mussen P. H., 201

NNiemierko B., 10–11, 15–

–16, 20, 33, 41, 66––67, 72, 146, 152, 164,222, 227–228, 230––231, 290–291

Niewęglowski J., 304Nocuń A. W., 260Nowak A., 83Nowak S., 207Nurius P. S., 325

OObuchowska I., 13, 57,

60, 62, 65, 116, 120,123–124, 152, 157––162, 234

Offer D., 105Okoń W., 70Okun B. F., 258, 268, 278Opolska T., 41Opora R., 120, 125Oppenheim A. N., 192,

215, 217, 221Osborn C. J., 325

INDEKS OSÓB 357


Osgood C. E., 220–221Ostaszewski K., 120, 125Ostrowska K., 54, 65, 128,

176Ostrowska U., 179–180Otrębska-Popiołek K., 320

PPacławska K., 34, 72Palka S., 30Paluchowski W. J., 9, 57–

–58, 66, 130, 149––150, 175, 222, 291,303, 321, 328

Passini B., 23Piekarski J., 20, 174Pieter J., 169Pietrasiński Z., 260Pilch T., 16, 23, 42, 50,

52, 61, 163, 188, 191,194, 206, 260, 301,307

Pilkiewicz M., 207–208Pincus A., 171Pinsof W. M., 242Pitoniak M. J., 231Podgórecki A., 19–20,

42, 55–56, 174Pomykało W., 32–39, 164,

167Poznaniak W., 305Primrose D. A. A., 289Proctor C. M., 207Pszczołowski T., 39, 54Pytka L., 20, 32, 37–38,

45, 47, 53–54, 56, 74,86, 143, 152, 154,166–168, 170–171,173, 177

RRadlińska H., 20, 22–24,

42, 50–51, 185, 304Radochoński M., 88, 92Reber A. S., 212Rembowski J., 200, 202,

204Richmond M. E., 18, 23,

168Roe R. A., 241–242Rogers C. R., 141, 259,

265Rogoll R., 252Rosenthal R., 97–98Rosnow R. L., 97Rubacha K., 223Rucińska M., 196Ruch G. M., 222

SSabshin M., 105Salomon A., 18, 23, 168Sanocki W., 105, 195Santorski J., 252Schlee J., 62Sęk H., 63, 116, 120, 125,

195, 200–201, 275Shaughnessy J. J., 196Siewierski B., 245Siporin M., 171Skałbania B., 10, 21, 304Skarżyńska K., 212Sobolewska M., 54, 80–

–81, 128, 177Sommer R., 277Stanger C., 104Stasiakiewicz M., 201–202Staudinger U., 127

Stewart C., 67, 120Stęplewska-Żakowicz K.,

12, 192, 241–242Stouffer S. A., 221Strelau J., 58, 87, 175, 303Suchańska A., 188, 191–

–192, 252Suchoń S., 213Suci G. J., 220Sue D., 259Sue D. W., 259Szafraniec H., 223Szczepańska H., 130Szmagalski J., 258, 260Sztander W., 71, 241,

246, 261–262, 265Sztobryn D., 233Sztuka M., 120Sztumski J., 50, 188, 191,

194Szustrowa T., 188, 191,

197, 201, 222, 245

ŚŚliwerski B., 16

TTabin M., 201Takane Y., 228Tannenbaum P. H., 220Tarłowski A., 143Terman L. M., 222Theiss W., 23Thurstone L. L., 216–217Toeplitz-Winiewska M.,

305Tokarczyk E., 54, 58, 72,

89, 100, 105–107

DIAGNOSTYKA PEDAGOGICZNA358


Tomaszewski T., 57, 172,260

Tomkiewicz A., 252Topolski J., 132Trawkowska D., 304Trempała E., 35Tripodi T., 170, 173Tyrmand L., 329

UUrban B., 20, 141, 143,

315–316, 318Urbina S., 222, 224–225Uziemblo A. O., 36

WWard T., 67, 120Wasilewski J., 197Weber M., 177Werner E. E., 127Wiliński P., 257Windelband W., 15Wojtyniak J., 213Wolańczyk T., 87, 91–92Wołoszynowa L., 207Wódz K., 171–172Wroczyński R., 36, 51,

61, 169, 307

ZZabielski S., 192Zagrodzki M., 228Zawadzki B., 223Zechmeister E. B., 196Zechmeister J. S., 196Zieleniewski J., 168Ziemski S., 8, 19, 42–43,

50, 52, 54–55, 60–63,67, 73, 152–155, 234

Znaniecki F., 303–304

ŻŻywicki M., 104

INDEKS OSÓB 359


Komitet Nauk Pedagogicznych PAN poleca

http://pedagogium.pl/wydawnictwo/pedagogika-spoleczna.html

http://pedagogium.pl/wydawnictwo/rocznik-resocjalizacja-polska.html

http://www.staff.amu.edu.pl/~pedszkol/rocznik_pedagogiczny/

http://nowa.chat.edu.pl/skroty/studia_z_teorii_wychowania.htm


Documents

Diagnostyka pedagogiczna