Diagnoza potrzeb i możliwości uczniów objętych kształceniem specjalnym – jako

podstawa do planowania pracy z uczniem posiadającym orzeczenie o potrzebie

kształcenia specjalnego

Łódź; październik 2016

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ)

z dnia 24 lipca 2015 r.

w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i

opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych

społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ

z dnia 30 kwietnia 2013 r.

w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-

pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach

Kształcenie specjalne organizuje się dla uczniów posiadających

orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane przez

publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną

Pojęcie specjalnych potrzeb edukacyjnych

Specjalne potrzeby edukacyjne wg Pani prof. M. Bogdanowicz

odnoszą się do grupy uczniów, która:

• ma znacznie większe trudności w uczeniu się niż ich rówieśnicy.

• potrzebuje pomocy pedagogicznej w formie specjalnego

programu nauczania i wychowania, specjalnych metod,

dostosowanych do ich potrzeb, możliwości i ograniczeń.

• powinna być nauczana przez specjalistyczną kadrę pedagogiczną

• w odpowiednich warunkach bazowych przy uwzględnieniu

odmiennych rozwiązań organizacyjnych

1. NIEPEŁNOSPRAWNI

•niesłyszący,

•słabo słyszący,

•niewidomy,

•słabo widzący,

•z niepełnosprawnością ruchową (w tym z afazją),

•z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, w

stopniu umiarkowanym lub znacznym,

•z autyzmem (w tym z zespołem Aspergera)

2.UCZNIOWIE ZAGROŻENI NIEDOSTOSOWANIEM SPOŁECZNYM

Dzieci i młodzież wychowujące się w warunkach niekorzystnych

dla rozwoju psychospołecznego, na który negatywny wpływ

wywierają takie środowiska jak: rodzina (własna), grupa

rówieśnicza i inne, a także u której rejestrowane objawy

zaburzeń występują sporadycznie.

3.UCZNIOWIE NIEDOSTOSOWANI SPOŁECZNIE

Dzieci i młodzież, u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub

niekorzystnych warunków środowiskowych występują utrwalone

(powtarzające się) zaburzenia w zachowaniu;

Zachowania osób niedostosowanych społecznie są sprzeczne z

powszechnie uznawanymi wartościami i oczekiwaniami

społeczeństwa, pozostające w wyraźnej opozycji do

obowiązujących norm obyczajowych, moralnych i prawnych.

Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydaje się na

• okres roku szkolnego,

• etapu edukacyjnego,

• albo okresu kształcenia w danej szkole.

Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dla uczniów

szkół podstawowych z niepełnosprawnością intelektualną

w stopniu lekkim wdaje się na okres każdego etapu

edukacyjnego w tej szkole.

Orzeczenie zawiera najbardziej zalecaną formę kształcenia.

-wynika z art. 71b ust. 3 u.o.s.o.

Kształcenie specjalne może być organizowane we wszystkich typach

i rodzajach szkół.

Przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne,

• ogólnodostępne,

• integracyjne,

• specjalne,

Kształcenie uczniów niepełnosprawnych jest prowadzone nie

dłużej niż do ukończenia przez ucznia:

- 18 roku życia - w przypadku szkoły podstawowej;

- 21 roku życia - w przypadku gimnazjum;

- 24 roku życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej.

Przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły,,

zapewniają:

• realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia

specjalnego;

• warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne,

odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i

edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dzieci lub uczniów;

• zajęcia specjalistyczne, o których mowa w przepisach wydanych

na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 7 września 1991 r.

o systemie oświaty, zwanej dalej „ustawą”;

• inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne

potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psycho-

fizyczne dzieci lub uczniów, w szczególności zajęcia

rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne;

• integrację dzieci lub uczniów ze środowiskiem rówieśniczym,

w tym z dziećmi lub uczniami pełnosprawnymi;

• przygotowanie uczniów do samodzielności w życiu dorosłym.

WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA POZIOMU FUNKCJONOWANIA UCZNIA:

Określenie wielospecjalistyczna ocena oznacza, że

ostateczna diagnoza jest wspólnie wypracowana przez

nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniem.

• Zespół, co najmniej dwa razy w roku szkolnym, dokonuje

okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania

dziecka lub ucznia, uwzględniając ocenę efektywności pomocy

psychologiczno-pedagogicznej udzielanej dziecku lub uczniowi

zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11

ustawy, oraz, w miarę potrzeb, dokonuje modyfikacji programu.

• Oceny poziomu funkcjonowania dziecka lub ucznia i modyfikacji

programu dokonuje się, w zależności od potrzeb, we współpracy z

poradnią psychologiczno-pedagogiczną, w tym poradnią

specjalistyczną.

• Zespół, tworzą odpowiednio nauczyciele, wychowawcy grup

wychowawczych i specjaliści, prowadzący zajęcia z dzieckiem

lub uczniem, zwany dalej „zespołem”.

• Pracę zespołu koordynuje odpowiednio wychowawca

oddziału lub wychowawca grupy wychowawczej, do której

uczęszcza dziecko lub uczeń, albo nauczyciel lub specjalista,

prowadzący zajęcia z dzieckiem lub uczniem, wyznaczony

przez dyrektora przedszkola, szkoły

• Rodzice dziecka lub ucznia albo pełnoletni uczeń mają prawo

uczestniczyć w spotkaniach zespołu, a także w opracowaniu i

modyfikacji programu oraz dokonywaniu oceny.

• Dyrektor zawiadamia rodziców dziecka lub ucznia albo

pełnoletniego ucznia o terminie każdego spotkania zespołu

i możliwości uczestniczenia w nim.

W spotkaniach zespołu mogą także uczestniczyć:

• na wniosek dyrektora przedszkola, szkoły - przedstawiciel

poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni

specjalistycznej, asystent lub pomoc nauczyciela

• na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka lub ucznia albo

pełnoletniego ucznia – inne osoby, w szczególności lekarz,

psycholog, pedagog, logopeda lub inny specjalista.

Wielospecjalistyczna ocena poziomu funkcjonowania ucznia =

diagnoza funkcjonalna

Jest złożonym procesem rozpoznania, którego celem jest ocena

• poziomu wiedzy i umiejętności,

• potrzeb, zakresu możliwości i ograniczeń,

• jest prowadzona w sytuacjach naturalnych w ciągu całego

okresu kształcenia

oraz zaprojektowanie i monitorowanie procesu wspierania ucznia

Diagnozując rozwój ucznia rozpatrujemy trzy płaszczyzny:

I - rozwój fizyczny dziecka

• rozwój kondycji i sprawności

• stan zdrowia

II – rozwój społeczno – emocjonalny

• zachowania i emocje w stosunku do siebie, innych ludzi, przyrody

III – rozwój intelektualny, osiągnięcia edukacyjne dziecka

w zakresie :

• umiejętności: czytania, pisania, mówienia, słuchania,

rachowania, rozumowania, zdobywania informacji,

• rozwoju indywidualnych uzdolnień i zainteresowań

WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA POZIOMU FUNKCJONOWANIA UCZNIA

Celem - zgromadzenie informacji o uczniu w sposób

kompleksowy

Wielospecjalistyczną ocenę poziomu funkcjonowania ucznia należy

opracować na podstawie informacji o dziecku i jego specjalnych

potrzebach z następujących źródeł:

• z orzeczeń wydawanych przez poradnie psychologiczno-

pedagogiczne, zawierających specjalistyczną diagnozę

• z wywiadów i rozmów z rodzicami,

• od lekarzy i specjalistów leczących dziecko, z dokumentacji

medycznej dostarczonej przez rodziców,

• od innych specjalistów pracujących z dzieckiem (np. rehabilitantów,

terapeutów, kuratorów sądowych),

• z obserwacji nauczycieli, które dotyczą funkcjonowania ucznia w

klasie, szkole (między innymi z analizy wytworów dziecka),

• z badań specjalistycznych (psychologicznych, pedagogicznych,

logopedycznych) prowadzonych w szkole,

• z dokumentacji prowadzonej przez wychowawcę klasy.

Etapy procesu rozpoznawania specjalnych

potrzeb edukacyjnych ucznia

ANALIZA ORZECZENIA

Pierwszy etap rozpoznania specjalnych potrzeb dzieckiem

niepełnosprawnego to zapoznanie się z orzeczeniem dziecka,

wydanym przez poradnię psychologiczno – pedagogiczną.

Diagnoza przeprowadzana w poradniach psychologiczno-

pedagogicznych ma na celu:

• rozpoznanie niepełnosprawności,

• wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

ORZECZENIE O POTRZEBIE KSZTAŁCENIA SPECJALNEGO

W orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego znajdują się:

• DIAGNOZA,

• ZALECENIA,.

• UZASADNIENIE,

DIAGNOZA, zawiera ogólne informacje o możliwościach,

ograniczeniach i potencjale rozwojowym dziecka.

W diagnozie zawarte są informacje dotyczące ;

1. Poziomu rozwoju intelektualnego.

2. Poziomu rozwoju poszczególnych funkcji poznawczych.

3. Cechy funkcjonowania społecznego ucznia.

4. Może być dołączona diagnoza logopedyczna.

SCHEMAT DIAGNOZY

Diagnoza psychologiczna

Diagnoza pedagogiczna

Diagnoza logopedyczna

Inne diagnozy specjalistyczne ( np.badanie słuchu i wzroku)

Podsumowanie zawierające rozpoznanie i opis mechanizmów

wyjaśniających funkcjonowanie badanego.

ZALECENIA;

• warunki realizacji potrzeb edukacyjnych,

• formy stymulacji,

• rewalidacji,

• terapii,

• usprawniania,

• rozwijania potencjalnych możliwości i mocnych stron dziecka oraz

• inne formy wsparcia psychologiczno-pedagogicznego,

• najkorzystniejsze formy kształcenia specjalnego.

UZASADNIENIE

• uzasadnienie zalecanych form kształcenia

• spodziewane efekty działań.

Należy wziąć pod uwagę, że w treści dokumentu podane są

wyniki diagnozy przeprowadzonej w kategoriach orzecznictwa.

Orzeczenie nie dostarcza kompletu informacji o uczniu.

Badanie przeprowadzone w gabinecie psychologicznym nie

pozwala zaobserwować np. funkcjonowania ucznia w grupie

rówieśniczej .

ANALIZA ORZECZENIA O POTRZEBIE KSZTAŁCENIA SPECJALNEGO

Co wiemy o dziecku?

• Grupa A - cechy korzystne dla rozwoju w zakresie warunków,

przebiegu i wyników uczenia się;

• Grupa B - cechy niekorzystne dla rozwoju w zakresie warunków,

przebiegu i wyników uczenia się;

• Grupa C - potrzeby w zakresie dostosowania otoczenia, rodzaju

pomocy i wsparcia przez inne osoby (np. specjalistów)

• określenie przyczyn trudności ucznia (pierwotnych i wtórnych).

Czego nie wiemy?

Informacje do pozyskania w wyniku wielospecjalistycznej oceny

poziomu funkcjonowania

ROZMOWA Z RODZICAMI ( OPIEKUNAMI) UCZNIA

• Rodzice znają najlepiej własne dziecko, najlepiej je rozumieją,

znają ich mocne i słabe strony, to oni je wychowują i za nie

odpowiadają.

• Biorą oni udział w ocenie funkcjonowania dziecka i tworzeniu

indywidualnego programu edukacyjnego, a także w miarę

możliwości w realizowaniu pewnych jego elementów w domu.

• Warunkiem powodzenia edukacji jest współpraca z rodziną

dziecka.

Informacje od specjalistów:

• logopedy,

• psychologa,

• pedagoga,

• rehabilitanta,

• nauczyciela gimnastyki korekcyjnej.

SZCZEGÓŁOWA ANALIZA DOKUMENTÓW UCZNIA

Dodatkowymi dokumentami mogą być

• opinie,

• oceny funkcjonowania dziecka, wykonane w innych

placówkach (przedszkola, ośrodek wczesnej interwencji,

ośrodek wczesnego wspomagania rozwoju dziecka),

• karty zdrowia dziecka,

• wyniki badań psychologicznych dokonanych przez

psychologów w innych placówkach,

• dodatkowe dokumenty dostarczone przez rodziców.

Opracowanie wyników rozpoznania i określenie

specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia.

WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA FUNKCJONOWANIA UCZNIA

Wybór formy dokumentowania może być zróżnicowany (np.

arkusz, karta, zeszyt) i może zależeć od potrzeb wynikających

z dokonanego rozpoznania lub wzoru wypracowanego w

szkole

WIELOSPECJALISTYCZNA ocena poziomu funkcjonowania

może stanowić załącznik albo pierwszą cześc indywidualnego

programu edukacyjno-terapeutycznego.

WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA POZIOMU FUNKCJONOWANIA UCZNIA

Przyjmuje się następujący podział wyników rozpoznania:

cechy korzystne dla rozwoju w zakresie warunków, przebiegu i

wyników uczenia się – grupa A;

cechy niekorzystne dla rozwoju w zakresie warunków, przebiegu i

wyników uczenia się – grupa B;

grupa potrzeb w zakresie dostosowania otoczenia, rodzaju

pomocy i wsparcia przez inne osoby (np. specjalistów) oznaczana

jest na schematach literą C.

Po ustaleniu przyczyn trudności rozwojowych i edukacyjnych

(z uwzględnieniem warunków środowiskowych) oraz prognoz

rozwojowych określane są specjalne potrzeby edukacyjne, w tym

potrzeby w zakresie dostosowania otoczenia ucznia.

Źródło informacji Rozpoznanie ABC Potrzeby ucznia

Orzeczenie analiza

A

B

C

Nauczyciele obserwacja ucznia dokonana przez nauczyciela,

A

B

C

Rodzice wywiad i rozmowy z rodzicami,

A

B

C

Lekarze i specjaliści pracujący

z dzieckiem, dokumentacja medyczna

A

B

C

Inni specjaliści pracujący z dzieckiem A

B

C

Badania specjalistyczne

prowadzone w szkole w tym wyniki testów

kompetencji, sprawdzianów, egzaminów

A

B

C

Dokumentacja prowadzona przez

wychowawcę klasy,

Informacje dotyczące szkolnego

funkcjonowania dziecka,

A

B

C

Inne

A

B

C

Wielospecjalistyczna ocena poziomu

funkcjonowania ucznia (dokonana w innym

okresie)

A

B

C

Data:

Podpisy członków Zespołu: Podpis rodziców:

Legenda: A -mocne strony dziecka:

Jego zdolności, wiedza i umiejętności potrzebne do realizacji poszczególnych przedmiotów czy zadań, które mogą być przed nim stawiane, także jego ulubionych form aktywności i zainteresowań,

Cechy korzystne dla rozwoju w zakresie:

warunków, przebiegu i wyników uczenia się: (np. spostrzegawczość, dobra pamięć wzrokowa, zdolności komunikacyjne)

B- trudności edukacyjne lub rozwojowe ucznia w zakresie:

emocji i funkcjonowania społecznego (np. w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, wyrażaniu uczuć w sposób społecznie akceptowany, umiejętności werbalizowania uczuć),

sprawności motorycznej dziecka, w tym możliwości samoobsługi (szczególnie ważne w przypadku dzieci niepełnosprawnych),

komunikowania się (np. w przypadku dzieci obcokrajowców możliwość porozumiewania się w języku polskim, w przypadku niektórych dzieci niepełnosprawnych – konieczność stosowania metod komunikacji alternatywnej),

funkcjonowania poznawczego (np. koncentracja uwagi, pamięć, myślenie),

wiedzy z poszczególnych przedmiotów i umiejętności szkolnych (czytanie, pisanie, liczenie),

motywacji, Cechy niekorzystne dla rozwoju w zakresie:

warunków, przebiegu i wyników uczenia się: (np. niewielki zasób wiedzy ogólnej, niedojrzałość społeczna, zaburzona integracja sensoryczna, wzmożona męczliwość, nadwrażliwość i labilność emocjonalna, podwyższony poziom lęku, trudności interpersonalne)

C- warunki zewnętrzne:

organizacja przestrzeni klasy czy szkoły (np. oznakowanie niebezpiecznych miejsc, gdy w klasie jest dziecko słabo widzące), pracy na lekcji, sposobu oceniania dziecka,

sytuacja rodzinna dziecka, w tym informacje przekazane przez rodziców (np. że nie mają oni wystarczającej wiedzy, by pomóc dziecku w nauce),

dodatkowe informacje i zalecenia (np. dotyczących noszenia aparatu słuchowego, okularów, butów ortopedycznych, nietypowych zachowań dziecka).

Grupa potrzeb w zakresie dostosowania otoczenia, rodzaju pomocy, wsparcia:

(podjazd dla wózka, miejsce do aplikowania insuliny, stolik z podwyższeniem, pomoc diabetologa, zatrudnienie pomocy nauczyciela).

WIELOSPECJALISTYCZNA OCENA POZIOMU FUNKCJONOWANIA UCZNIA

Wielospecjalistyczna ocena funkcjonowania ucznia jest

podstawą opracowania i modyfikowania indywidualnego

programu edukacyjnego , zgodnie z jego indywidualnymi

potrzebami edukacyjnymi i możliwościami psychofizycznymi.