DIAGNOZA

TURYSTYCZNA MIASTA KOSZALIN

Stan na 31 grudnia 2011r.

Urząd Miejski w Koszalinie

Koszalin 2012

2

Wstęp ................................................................................................................................ 3 1. Ogólna charakterystyka obszaru objętego diagnozą .................................................. 3

1.1. Miasto Koszalin................................................................................................ 3 1.1.2. Powierzchnia...................................................................................... 4

1.1.3. Liczba mieszkańców........................................................................... 4 1.2. Okolice Koszalina............................................................................................. 5 1.3. Podsumowanie................................................................................................ 6

2. Walory turystyczne (potencjał turystyczny)................................................................. 7 2.1. Potencjał przyrodniczy i jego znaczenie w rozwoju turystyki.......................... 7 2.1.1. Położenie geograficzne..................................................................... 7 2.1.2 Ukształtowanie terenu...................................................................... 7 2.1.3. Struktura użytkowania gruntów........................................................ 7 2.1.4. Warunki klimatyczne......................................................................... 8 2.1.5. Sieć hydrograficzna........................................................................... 9 2.1.6. Szata roślinna....................................................................................11 2.1.7. Podsumowanie................................................................................ 14 2.2. Potencjał kulturowy i jego znaczenie w rozwoju turystyki............................. 15 2.2.1. Koszalin w województwie zachodniopomorskim. Potencjał jakościowy i ilościowy...................................................... 15 2.2.2. Walory antropogeniczne................................................................. 16 2.2.2.1. Uwarunkowania historyczne............................................ 16 2.2.2.2.Miejsca i obiekty zabytkowe..............................................17 2.2.2.3. Instytucje kultury............................................................. 22 2.2.2.4. Działalność kulturalna...................................................... 24 2.2.2.5. Wydarzenia kulturalne..................................................... 27 2.2.3. Podsumowanie ............................................................................... 30 3. Infrastruktura turystyczna i paraturystyczna.................................................. 31 3.1. Infrastruktura turystyczna............................................................................. 31 3.1.1. Baza noclegowa.............................................................................. 31 3.1.2. Baza gastronomiczna...................................................................... 33 3.2. Infrastruktura paraturystyczna...................................................................... 33 3.2.1. Szlaki turystyczne............................................................................ 33 3.2.2. Obiekty sportowo-rekreacyjne....................................................... 38 3.2.2.1. Najważniejsze wydarzenia sportowe............................... 40 3.2.3. Atrakcje turystyczne Koszalina........................................................ 41 3.2.4 Atrakcje turystyczne okolic Koszalina............................................... 44 3.2.5. Informacja turystyczna.............................................……………...….… 49

3.2.6. Plany zagospodarowania terenów inwestycyjnych………………..….... 51 3.2.7. Podsumowanie……………………………………………………………………….…… 53

4. Zakończenie.................................................................................................................. 54 5. Analiza SWOT............................................................................................................... 56 Spis tabel.......................................................................................................................... 58 Spis wykresów.................................................................................................................. 58 Spis rysunków.................................................................................................................. 58 DIAGNOZA OPRACOWANA ZOSTAŁA PRZY UDZIALE ZESPOŁU DS. OPRACOWANIA PROGRAMU ROZWOJU TURYSTYKI MIASTA KOSZALINA

3

WSTĘP W dniu 7 lipca 2010 r. Kolegium Prezydenta podjęło decyzję o utworzeniu „Strategii-Programu Rozwoju Turystyki dla Miasta Koszalina do roku 2020”. Pierwszym etapem było powołanie przez Prezydenta Miasta Koszalina Zespołu zadaniowego ds. budowy Strategii Turystyki, w skład którego weszli przedstawiciele poszczególnych komórek organizacyjnych Urzędu Miejskiego, miejskich jednostek organizacyjnych oraz Radni. Proces opracowania ww. dokumentu podzielony został na pięć etapów: organizacyjny, diagnostyczny, koncepcyjny, redakcyjno - konsultacyjny, końcowy.

Wyjściem do budowy Strategii będzie opracowany przez Zespół zadaniowy dokument pn. „Diagnoza turystyczna Miasta Koszalin”. Ustalono, że materiał powinien zawierać następujące obszary: charakterystyka miasta i okolic jako obszar objęty diagnozą, atrakcyjność turystyczna (potencjał turystyczny) oraz infrastruktura turystyczna i paraturystyczna.

W niniejszej diagnozie każdy z wymienionych obszarów diagnostycznych został indywidualnie opisany w zakresie faktów. Materiały do diagnozy zostały opracowane na podstawie danych ogólnodostępnych, tj. GUS oraz materiałów wewnętrznych Urzędu Miejskiego, jak również miejskich jednostek. Dane źródłowe do diagnozy zazwyczaj obejmowały okres od roku 2006-2011, w sytuacji gdzie było to możliwe również do połowy roku 2012. Przeprowadzone w ten sposób czynności diagnostyczne pozwoliły na określenie silnych i słabych stron Miasta Koszalina, a także identyfikację szans i zagrożeń. 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA KOSZALINA OBJETEGO DIAGNOZĄ

1.1. MIASTO KOSZALIN Koszalin to miasto na prawach powiatu - posiada status samodzielnego powiatu grodzkiego, położone na terenie województwa zachodniopomorskiego u wybrzeża Morza Bałtyckiego (w odległości około 11 km), w północno-zachodniej części Polski. Miasto zlokalizowane jest na Pobrzeżu Koszalińskim, w dorzeczu rzeki Dzierżęcinki oraz nad jeziorem Lubiatowskim i jeziorem Jamno. Najwyższym punktem Miasta jest wznosząca się na wysokości 137 m n.p.m. Góra Chełmska. Miasto stanowi drugi, co do wielkości w województwie, ośrodek administracyjno-gospodarczy oraz kulturalny, gdyż skupia główne urzędy i instytucje o znaczeniu lokalnym i regionalnym, m.in.: Urząd Miejski, Sąd Rejonowy, Urzędy Skarbowe, Wydział Zamiejscowy Urzędu Marszałkowskiego, Delegaturę Urzędu Wojewódzkiego, Sąd Okręgowy, Urząd Celny, Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich, a także Muzeum w Koszalinie, Bałtycki Teatr Dramatyczny, Filharmonię, obiekty sportowe, w tym halę widowiskowo-sportową. Koszalin to również ważny ośrodek akademicki na Pomorzu Środkowym, w którym dominującą rolę pełni Politechnika Koszalińska, jako największa uczelnia techniczna. Koszalin stanowi ważny punkt na mapie komunikacyjnej Polski. Przez miasto przebiega międzynarodowa trasa komunikacyjna E-28 (Berlin-Kaliningrad), droga krajowa S-11 (łącząca Koszalin z południem kraju) oraz S-6 (Szczecin-Trójmiasto). Koszalin oddalony jest o 160 km od Szczecina, 200 km od Gdańska oraz 245 km od Poznania.

4

Pomimo atrakcyjnego położenia komunikacyjnego miasta brak jest dogodnych, bezpośrednich połączeń kolejowych i autobusowych Koszalina przede wszystkim z centrum i południem kraju. Stanowi to może barierę dla odpowiedniego rozwoju ruchu turystycznego. Ponadto utrudnieniem dla podróżujących koleją jest również brak informacji kolejowej na dworcu PKP w Koszalinie. Rysunek Nr 1. Położenie miasta na tle kraju, województwa zachodniopomorskiego i powiatu koszalińskiego Źródło: UM Koszalin, opracowanie własne

1.1.2. POWIERZCHNIA

Miasto swoim obszarem zajmuje powierzchnię 98,3 km2. Łączna długość granic administracyjnych Koszalina wynosi 73 km. W 2010 roku obszar Miasta zwiększył się, poprzez przyłączenie dwóch sąsiednich sołectw Jamna i Łabusza. W wyniku przyłączenia miasto zyskało bezpośredni dostęp do jeziora Jamno co zwiększyło potencjał rekreacyjny Koszalina. Miasto Koszalin charakteryzuje się wysokim potencjałem turystycznym, wynikającym przede wszystkim z korzystnego położenia miasta oraz różnorodności walorów przyrodniczych. Bliskość morza, bezpośredni dostęp do jeziora Jamno, Góra Chełmska oraz bogactwo terenów zielonych stanowi ważny punkt rozwoju funkcji turystycznej Koszalina.

1.1.3. LICZBA MIESZKAŃCÓW Liczba ludności Koszalina, na dzień 31 grudnia 2011r., wynosiła 109 233 mieszkańców stanowiąc ok. 6,4% ludności województwa zachodniopomorskiego. Na 1 km2 w mieście przypadło 1 111 mieszkańców.

5

56 384

51 309

56 334

51 042

56 270

50 876

56 205

50 782

56 766

51 182

57 598

51 635

010 00020 00030 00040 00050 00060 00070 00080 00090 000

100 000110 000

2006 2007 2008 2009 2010 2011Kobiety Mężczyźni

Wykres nr 1. Liczba mieszkańców Koszalina w latach 2006-2011 (wg faktycznego miejsca zamieszkania)

107 693 107 376 107 146 106 987 107 948 109 233

Źródło: UM Koszalin, opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

Liczba mieszkańców miasta w latach 2006-2009 utrzymywała się na zbliżonym poziomie, zachowując tendencję malejącą, dopiero rok 2010 przyniósł nieznaczny wzrost o 0,7% i następnie w roku 2011 o kolejne 1,2%.

Tabela nr 1. Gęstość zaludnienia w Mieście w latach 2006-2011

Lata

2006

2007

2008 2009 2010 2011

ludność na 1 km2

1 293

1 289

1 286 1 284 1 098 1 111

Źródło: UM Koszalin, opracowanie własne na podstawie danych GUS

Miasto charakteryzuje stosunkowo niski wskaźnik gęstości zaludnienia, który na przestrzeni lat 2006-2010 sukcesywnie się zmniejszał, dopiero w 2011r. nieznacznie wzrósł. Głównymi przyczynami był spadek liczby mieszkańców i zwiększenie w 2010 r. obszaru miasta o sołectwa, które mają małą liczbę mieszkańców. W wyniku takiego stanu rzeczy liczba ludności Miasta przypadająca na 1 km2 zmniejszyła się o blisko 15%. Obecnie miasto pod względem gęstości zaludnienia zajmuje 13 pozycję wśród 63 miast województwa zachodniopomorskiego.

1.2. OKOLICE KOSZALINA Koszalin bezpośrednio graniczy z sześcioma gminami powiatu koszalińskiego tj.: Mielno, Sianów, Będzino, Biesiekierz, Świeszyno oraz Manowo. Na poziom atrakcyjności turystycznej okolic Koszalina, wpływają przede wszystkim: zasoby przyrodnicze, dziedzictwo kulturowe oraz naturalne warunki do rozwoju turystyki. Powiat koszaliński, w ramy którego wpisane jest terytorialnie miasto Koszalin (powiat grodzki) należy do bogatych pod względem zasobów przyrodniczych regionów. Na terenie Powiatu dla utrzymania cennych przyrodniczo terenów ok. 20% ogólnej powierzchni objętych jest ochroną prawną. Wśród nich znajduje się 12 rezerwatów przyrody, 4 obszary chronionego krajobrazu, 12 obszarów Natura 2000, 1 zespół przyrodniczo – krajobrazowy. Dodając do tego nadmorskie położenie, bogactwo jezior i rzek, w tym 23 jeziora powyżej 10 ha

6

powierzchni oraz dwa znaczące zbiorniki sztuczne – Hajka i Rosnowo, stanowiące jeziora zaporowe na rzece Radew, obraz położenia Koszalina i możliwości ich oddziaływania na ofertę turystyczną miasta jest bardzo szeroki. Do ciekawych przyrodniczo miejsc w bezpośrednim sąsiedztwie granic miasta zaliczyć możemy Ogrody Tematyczne „Hortulus” w Dobrzycy, Ogród Edukacyjny we Włokach, w gminie Świeszyno oraz Arboretum Karnieszewickie. Do turystycznego krajobrazu Koszalina zaliczyć możemy także położoną na wschód od miasta Sianowską Krainę w Kratkę ukazującą zachowane jeszcze w kilku miejscowościach zabytkowe kościoły, domy i budynki gospodarcze „w kratkę” – szachulcowe, będące przez wiele wieków tradycyjnym elementem krajobrazu Pomorza. Ciekawym i unikatowym elementem turystycznego krajobrazu Koszalina i okolic są wioski tematyczne, funkcjonujące na obrzeżach miasta – Lubiatowo oraz na terenie gminy Sianów. Jest to jeden ze sposobów na weekendowe spędzenie czasu. Odzwierciedleniem atrakcyjności turystycznej miasta oraz jego pozostałych potencjałów jest od 2008 roku marka miasta „Koszalin. Pełnia życia.” Określenie to wskazuje potencjał turystyczny miasta w różnych dziedzinach życia. Koszalin poprzez swoje położenie między morzem, jeziorami i górą jest dobrym miejscem zarówno do spędzania wolnego czasu jak i do zamieszkania. Obszar powiatu koszalińskiego oddziaływujący na turystyczne postrzeganie miasta Koszalina, wykorzystując naturalne walory sprzyja rozwojowi różnych form turystyki aktywnej m.in. turystyce wodnej, rowerowej, wędkarstwu czy łowiectwu.

1.3. PODSUMOWANIE

Koszalin jest największym miastem Pomorza Środkowego. Z uwagi na swój potencjał i rozwój, miasto jest wizytówką gospodarczą, społeczną i kulturalną całego regionu. Atrakcyjne położenie Koszalina wynikające przede wszystkim z bliskości strefy nadmorskiej oraz różnorodności walorów turystycznych występujących zarówno w mieście jak i w okolicznych gminach, stanowi duży potencjał dla rozwoju turystyki w Koszalinie. Zidentyfikowane problemy:

1. Oddalenie Koszalina względem stolicy województwa. 2. Niska jakość powiązań transportowych (drogowych, kolejowych, lotniczych)

umożliwiających skomunikowanie Koszalina z centrum kraju. 3. Brak informacji kolejowej na dworcu PKP.

Wyzwania: 1. Rozwój pozycji Koszalina jako drugiego centrum aktywności gospodarczej i społecznej

w województwie; 2. Szeroka współpraca z gminami sąsiednimi w zakresie działań na rzecz wzrostu

atrakcyjności turystycznej regionu. 3. Poprawa dostępności komunikacyjnej miasta i jego rejonów, w tym stanu

infrastruktury drogowej, utrzymanie i rozwój powiązań -wodnego i kolejowego - ze strefą nadbrzeżną Bałtyku.

4. Powstanie punktu informacji kolejowej na Dworcu PKP, w szczególności w sezonie letnim.

7

2. WALORY TURYSTYCZNE (POTENCJAŁ TURYSTYCZNY) Walory naturalne, czyli wszelkie elementy środowiska przyrodniczego, które wpływają na atrakcyjność obszaru, w dużym stopniu warunkują możliwości uprawiania turystyki. Dla określania przyrodniczych uwarunkowań turystyki i rekreacji kluczowe znaczenie ma pojęcie potencjału rekreacyjnego, który rozumiany jest jako zdolność środowiska przyrodniczego do zaspokajania potrzeb człowieka w zakresie wypoczynku, czyli regeneracji sił fizycznych i psychicznych w tzw. czasie wolnym.

2.1. POTENCJAŁ PRZYRODNICZY I JEGO ZNACZENIE W ROZWOJU TURYSTYKI

2.1.1. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE Koszalin położony jest na Pobrzeżu Koszalińskim w obszarze Niżu Środkowoeuropejskiego, na styku granic trzech mezoregionów: Wybrzeża Słowińskiego, Równiny Białogardzkiej i Równiny Słupskiej. Miasto rozmieszczone zostało w krajobrazie dolin i równin, przechodzących ku południowi w krajobraz młodoglacjalny równin i wzniesień morenowych. Na północ od Koszalina rozprzestrzenia się krajobraz nizinny - nadmorski, jeziorno – bagienny, a dalej wydmowy. Elementem dominującym w sytuacji topograficznej miasta jest rzeka Dzierżęcinka, która płynie w kierunku północnym, zgodnie z ogólnym nachyleniem terenu.

2.1.2. UKSZTAŁTOWANIE TERENU Rzeźba powierzchni zajmowanej przez Koszalin ukształtowana została podczas stadiału pomorskiego, jako efekt procesów akumulacyjnych i erozyjnych z udziałem żywiołu wodnego. Oblicze terenu tworzy lekko falista wysoczyzna w przedziale wysokościowym od 25,0 do 50,0 m n.p.m. Kulminację stanowi szczyt Wzgórz Chełmskich – Krzyżanka o wysokości 136,3m n.p.m. W obszarze administracyjnym miasta można wyodrębnić trzy podstawowe jednostki morfologiczne: północno-zachodnią część Wzgórz Chełmskich, reprezentujących typ moren czołowych spiętrzonych, silnie rozmytą wysoczyznę moreny dennej oraz dolinę rzeki Dzierżęcinki z systemem tarasów.

2.1.3. STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW

Struktura gruntów jest podstawową informacją dotyczącą danego obszaru, która dostarcza wiedzy na temat jego wykorzystania. Wyznacza możliwości turystyki, wpływając równocześnie na atrakcyjność turystyczną analizowanego terenu, w tym przypadku Koszalina. Na terenie miasta znajdują się tereny o różnym przeznaczeniu, o którym rozstrzyga zapis w ewidencji gruntów, określający sposób użytkowania terenu, zaś o jego docelowym przeznaczeniu przesądza zapis miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Klasyfikacje gruntów w granicach administracyjnych Miasta, obrazuje wykres nr 2.

8

34%

37%

1% 7%

1%

1%

19%

użytki rolne

grunty leśne, zadrzewione izakrzewione

wody

drogi

inne komunikacyjne w tymkolejowe

tereny rekreacyjno -wypoczynkowe (bez zabytków)

pozostałe grunty w tymbudowlane

Wykres nr 2. Wykaz gruntów w granicach administracyjnych Koszalina. Źródło: UM Koszalin, opracowanie własne na podstawie danych WGiK, stan na październik 2011 r.

Struktura gruntów wyraźnie wskazuje, iż w Koszalinie możliwe jest uprawianie wielu form turystyki, związanej przede wszystkim z aktywnością fizyczną i obcowaniem z przyrodą.

2.1.4. WARUNKI KLIMATYCZNE

Pod względem klimatycznym, Koszalin znajduje się na obszarze przejściowym od klimatu morskiego do klimatu kontynentalnego. Wynikają stąd szczególne cechy środowiska geograficznego: zmienność temperatur, niestałość pogody, roczne i miesięczne zróżnicowanie opadów, wahliwość wilgotności powietrza i ciśnień atmosferycznych. Klimat Koszalina kształtują masy powietrza napływające znad Oceanu Atlantyckiego, których cechy ulegają modyfikacji za sprawą sąsiedztwa Morza Bałtyckiego i deniwelacji terenu na granicy Pobrzeża Południowobałtyckiego i Pojezierza Pomorskiego. Najmniej opadów notuje się w lutym i marcu, a najwięcej w lipcu. Na terenie Koszalina zdecydowanie przeważają wiatry wiejące z kierunków południowo- zachodnich (sektor W- SE). W miesiącach zimowych wieją wiatry zachodnie i południowo- zachodnie, które przynoszą odwilż. Na wiosnę wieją wiatry północne i północno-wschodnie, przynoszące pogodę dość suchą i silnie skontrastowaną termicznie. W lecie przeważają chłodne wiatry zachodnie i północno- zachodnie, przynoszące wilgotne i deszczowe masy powietrza polarno - morskiego. Tabela nr 2. Średnie wartości temperatury i opadów w Koszalinie w latach 2008-2011.

Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Rocznie

Śr. temperatura powietrza [°C] 0 0 2 6 11 15 16 16 13 9 4 1 8

Śr. najwyższa temperatura powietrza [°C]

1 1 5 10 15 18 20 20 16 12 6 2 10

Śr. najniższa temperatura powietrza [°C]

-2 -3 0 2 7 11 12 12 10 6 2 0 5

Śr. ilość opadów [mm} 40 30 30 40 50 60 80 80 70 60 50 50 700

Śr. prędkość wiatru [km/h] 16 14 14 12 12 9 16 16 17 12 14 14 14

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze strony www.imgw.pl

9

Zima w Koszalinie jest zazwyczaj łagodna i krótka - przeciętna temperatura powietrza jest ujemna przeważnie w styczniu i lutym. Wiosna jest relatywnie długa i chłodna. Lato jest chłodniejsze niż w Polsce centralnej, lecz różnice te są mniejsze niż wiosną. Szczególnie charakterystyczna jest niewielka liczba dni gorących. Jesień jest długa i znacznie cieplejsza od wiosny.

2.1.5. SIEĆ HYDROGRAFICZNA

Sieć hydrograficzna stanowi bardzo ważny element atrakcyjności turystycznej obszaru. Jej duże zagęszczenie i zróżnicowanie daje ogromne możliwości rozwijania różnych form turystyki, od turystyki aktywnej (np.: sporty wodne), aż do turystyki wypoczynkowej biernej.

RZEKI

Obszar Koszalina jest prawie całkowicie związany ze zlewnią rzeki Dzierżęcinki. W południowo-wschodniej części miasta znajduje się jezioro Lubiatowskie, przez które przepływa Dzierżęcinka (26 km), która jest w znacznym stopniu zanieczyszczona. Długość wynosi 19 km. Od strony południowej znajdują się niewielkie odcinki całkowicie uregulowanej rzeki Raduszki, która jest dopływem rzeki Czarnej, znajdującej się w dorzeczu Radwi (dopływ Parsęty). Od strony północnej na terenie miasta płynie ciek bez nazwy, wpadający do rzeki Unieść, przechodzący przez spory kompleks ogródków działkowych mieszczących się przy ulicy Władysława IV. Dawne strumienie – prawobrzeżne dopływy Dzierżęcinki, spływające ze skłonu Góry Krzyżanki są uregulowane i na obszarach zabudowanych miasta ujęte kolektorem. Zachował się jedynie dopływ biegnący przez miejscowość Dzierżęcino. W północnej części Koszalina znajduje się jeszcze niewielki lewobrzeżny dopływ Dzierżęcinki o nazwie Glinianka. Biorąc pod uwagę bogactwo Koszalina pod względem istniejących rzek należałoby podjąć działania na rzecz ochrony terenów otwartych dolin oraz doprowadzenia wód do stanu I klasy czystości.

Rzeka Dzierżęcinka

10

JEZIORA

Jezioro Jamno

Od strony północnej Koszalin przylega do południowych brzegów jeziora Jamno. Główne dopływy jeziora to: Dzierżęcinka, Unieść i Strzeżenica. Odpływ wód z jeziora do morza następuje Kanałem Jamneńskim. Powierzchnia jeziora wnosi 2239,6 ha, głębokość maksymalna 3,9m a głębokość średnia 1,4 m. Jezioro Jamno należy do największych zbiorników wodnych w regionie. Powierzchnia zlewni całkowitej wynosi 502,8 km2. W granicach tego obszaru położonych jest kilka miejscowości, w tym dwa miasta Koszalin i Sianów. Znaczny udział terenów zabudowanych to tereny należące do miejscowości położonych na mierzei. Są to: Mielno, Unieście oraz Łazy. W miejscowościach tych zlokalizowane są liczne ośrodki wczasowo- rekreacyjne, a także pola namiotowe.

Jamno jest akwenem intensywnego uprawiania sportów wodnych, w tym regat żeglarskich. W Koszalinie nad jeziorem znajduje się Przystań Jachtowa (ul. Ratowników WOPR 6), użytkowana przez Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Obecna infrastruktura turystyczna jeziora Jamno nie jest dobrze rozwinięta i dlatego też należałoby zintensyfikować działania na rzecz jej rozwoju.

Badania oceny jakości wód jezior w województwie zachodniopomorskim przeprowadzone w 2006 r. w ramach monitoringu wykazały szczególnie istotną poprawę jakości wód w jeziorze Jamno. Na poprawę czystości wody miało ogromny wpływ przyłączenie ścieków z pasa nadmorskiego do oczyszczalni w miejscowości Unieście i uruchomiona nowoczesna oczyszczalnia dla Koszalina. Włączenie w granice administracyjne Koszalina, od stycznia 2010 roku dwóch wsi graniczących z brzegiem jeziora, stanowiło dla miasta ważny punkt w rozwoju zagospodarowania, jednakże problemem jest brak bezpośredniego dostępu do morza (pomimo jego bliskości), co umożliwiłoby dynamiczny rozwój pod względem turystycznym. Od 2009 w okresie wakacyjnym z Jamna (nowa dzielnica Koszalina) do Mielna i Unieścia, kursuje płaskodenny statek „Koszałek”.

Jezioro Jamno

11

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200

Parki spacerow o-w ypoczynkow e

Zieleńce

Zieleń uliczna

Tereny zieleni osiedlow ej

Parki, zieleńce i terenyzieleni osiedlow ej

Lasy gminne

20112006

Jezioro Lubiatowskie Jezioro znajduje się w obszarze dwóch gmin: Koszalin i Manowo. Leży na równinie Białogardzkiej w odległości około 6 km od centrum Koszalina. Od strony północnej i wschodniej otoczone jest wzgórzami morenowymi. Jezioro jest płytkim zbiornikiem polodowcowym o powierzchni 296 ha i maksymalnej głębokości 2,4 m. Średnia głębokość jeziora wynosi zaledwie 0,7 m. W 1956 r. utworzono rezerwat faunistyczny „Jezioro Lubiatowskie im. Prof. Wojciecha Górskiego” – R2 na powierzchni 375,8136ha w celu ochrony miejsc lęgowych ptactwa wodno-błotnego. W granicach miasta Koszalina znajduje się ok. 34,6% powierzchni rezerwatu. Jest to ostoja ptactwa wodnego i błotnego, miejsce lęgowe łabędzia niemego oraz miejsce wegetacji prawie 400 gatunków roślin.

Jezioro Lubiatowskie

2.1.6. SZATA ROŚLINNA

Koszalin to „zielone miasto” słynące z pięknych parków i czystej wody. Tereny zielone zajmują 38,1% ogólnej powierzchni miasta, co zapewnia dobre warunki do rekreacji i wypoczynku (jazda na rowerze, nordic walking, spacery).

Wykres nr 3. Zieleń na terenie Koszalina w latach 2006 i 2011 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

12

Z powyższego wykresu wynika, iż w okresie 6 lat zmniejszyła się powierzchnia terenów oraz liczebność zadrzewień i zakrzewień w Koszalinie. Miasto dysponuje 7 parkami spacerowo - wypoczynkowymi i 34 zieleńcami (w tym 5 parków i 2 zieleńce wpisane do rejestru zabytków) oraz 2 rezerwatami przyrody i ogrodami działkowymi okalającymi Miasto.

Tabela nr 3. Parki i rezerwaty

Nazwa Charakterystyka

Park Książąt Pomorskich ‘A’

Park powstał w latach 1602-1816, a zagospodarowanie zakończono w latach 1933-1934. Powierzchnia 6,70 ha , w tym staw i rzeka Dzierżęcinka o pow. 1,50 ha. Park stanowi część zwartego ciągu zieleni, przebiegającego przez Miasto od ul. Rzecznej - do ul. Kutrzeby. Na terenie Parku znajduje się 124 gatunków i odmian drzew i krzewów. Występują również gatunki obcego

pochodzenia m.in. korkowiec amurski, tuż przy nim rośnie jedyny w Koszalinie egzemplarz magnolii drzewiastej. Unikatem na skalę całego miasta jest

cypryśnik błotny oraz miłorząb dwuklapowy, a także aleja platanów klonolistnych. Wśród rodzimych drzew wielkie zainteresowanie wzbudzał

trzystuletni klon jawor , zwany „Drzewem czarownic”- do niedawna najstarsze drzewo w Koszalinie (drzewo uległo zniszczeniu).

Park im. Książąt Pomorskich 'B'

Park zajmuje pow. 3,65 ha i stanowi najbardziej na południe wysuniętą część wspomnianego wyżej zwartego ciągu zieleni. Na terenie Parku znajduje się 91 gatunków i odmian drzew oraz krzewów, wśród których występują ciekawe i rzadkie gatunki m.in. dąb szypułkowaty odm. stożkowa, korkowiec amurski, wierzba babilońska oraz orzech czarny - jeden z wielu pomników przyrody.

Park przy amfiteatrze

Drugi co do wielkości park w mieście. Powierzchnia 8,12 ha. Występuje tutaj 72 gatunki i odmiany drzew, wśród których wyróżniamy: lipy, jesiony

wyniosłe, klony ginnala, buki, derenie jadalne, dęby szypułkowe, jałowce sawina, żywotniki zachodnie odm. wyprostowana, berberysy. Najstarsze

zadrzewienie (60-120 lat) występuje w części wschodniej parku. Najokazalszy dąb, uznany za pomnik przyrody o obwodzie 405 cm, rośnie przy amfiteatrze.

Park nad rzeką Dzierżęcinką - Dendrologiczny

Powierzchnia 7,74 ha. Park stanowi najbardziej na północ wysuniętą część zwartego ciągu zieleni, przebiegającego przez Koszalin w dolinie rzeki

Dzierżęcinki. W parku znajduje się zabytkowy stary młyn oraz wiele ciekawych gatunków drzew m.in. klon japoński, kalina sztywnolistna i wiele odmian

świerków i drzew liściastych, tworzących oryginalną kompozycję z poprzednich lat.

Park Kościuszki

Park powstał na początku XIX wieku. Powierzchnia 7,51 ha. Park stanowi północno-wschodni fragment dużego, zwartego ciągu zieleni miejskiej. W zadrzewieniu tego parku wyróżniają się dwie aleje lipowe oraz 72 gatunki i odmiany drzew oraz krzewów a także „Aleja Dębów Pamięci” utworzona w

2006 r., którą stanowi 25 młodych dębów uroczyście posadzonych przez prezydentów miasta, którzy sprawowali władzę w Koszalinie od 1973 r. Najstarsze zadrzewienie (60-160 lat) występuje w części wschodniej i

północnej parku oraz na obrzeżach łąki parkowej.

Rezerwat glebowy 'Bielica'

Powierzchnia 1,30 ha. Rezerwat leży u podnóża północno - zachodniego zbocza Góry Chełmskiej. Ochroną objęta jest zbielicowana gleba, położona na

glinie głębokiej, a ukształtowana została bez udziału wód gruntowych, z lekkich osadów żwirowo - piaszczystych. Powierzchnię glebową porasta bór

sosnowy.

Zespół przyrodniczo - krajobrazowy 'Wąwozy

Położony jest w płn. – wsch. część Koszalina, pomiędzy ulicami Wąwozowa - Wyki, Próchnika - Staszica (od południa), Gajowa (od wschodu). Jest to jedyny

tego typu obiekt na terenie miasta, wyróżniający się mocno urozmaiconym ukształtowaniem terenu i związanym z tym układem roślinności. Teren

13

krajobrazowy 'Wąwozy Grabowe'

wąwozów porasta bujna szata roślinna, głównie drzewiasta z silnie wykształconą warstwą podszytów. Można tu znaleźć rzadkie objęte ochroną

rośliny takie jak : kruszczyk szerokolistny, marzanka wonna, konwalia majowa, bluszcz, którego kwitnące okazy na tym terenie występują bardzo licznie.

Usytuowanie wąwozu pomiędzy osiedlami mieszkaniowymi sprawia, że jest to doskonałe miejsce rekreacji i wypoczynku.

'Koszaliński Pas Nadmorski'

Obszar chronionego krajobrazu o powierzchni 48,33 ha obejmuje pas wybrzeża morskiego różnej szerokości (do kilkunastu kilometrów w głąb lądu)

i długości około 85,5 km (w tym Koszalin). Obszar ten znajduje się na lekko pofałdowanym terenie, z większymi wzniesieniami w okolicy Ustronia Morskiego i Koszalina. 'Koszaliński Pas Nadmorski' obejmuje obszary

przymorskie. Ogarnia swym zasięgiem wiele miejscowości, w tym także część Koszalina, wchłaniając w swoje granice dwa duże kompleksy leśne, znajdujące

się na płn. - wsch. i płn. – zach. miasta, w tym las porastający Wzgórze Chełmskie, składające się głównie z buczyny pomorskiej.

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Lasy

Mścickie”

Kompleks leśny położony przy płn.-zach. granicy Koszalina. Celem ochrony tego terenu jest zachowanie siedlisk i gatunków chronionych oraz walorów

krajobrazowych kompleksu leśnego o wysokiej bioróżnorodności. Zespół stanowi kompleks leśny wraz malowniczymi, głęboko powcinanymi jarami z

ciekami wodnymi, oraz licznymi oczkami śródleśnymi. „Lasy Mścickie” to również ostoja zwierzyny płowej (dzik, jeleń, sarna), drobnych gryzoni (baza

żerowiskowa ptaków drapieżnych) oraz nietoperzy. Miejsce bytowania i rozrodu żab brunatnych: moczarowej i trawnej oraz jaszczurek zwinki i

żyworodnej, padalca i zaskrońca. Miejsca lęgowe żurawia, strumieniówki i świerszczaka, obserwowano tu także jastrzębia i myszołowa zwyczajnego.

„Lasy Mścickie” stanowią jeden z trzech elementów korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym wyodrębnionego na terenie miasta Koszalin, łączącego

Wybrzeże Bałtyku z Pojezierzem Kaszubskim.

Góra Chełmska - położona jest w obrębie miasta Koszalina. Tereny te położone są w granicach obszaru chronionego krajobrazu „Koszaliński Pas Nadmorski”, a na mocy ustaleń planu miejscowego fragmenty podlegają ochronie konserwatorskiej. Góra Chełmska jest jedną z trzech „świętych gór” Pomorza Środkowego, której najwyższe wzniesienie- Krzyżanka (137 m n.p.m.) szczyci się długą tradycją chrześcijańskiego miejsca pielgrzymkowego. Od wczesnego średniowiecza była zamieszkała przez słowiańskich Pomorzan. Wzniesiona na Górze Chełmskiej kaplica do czasu lokacji Koszalina w 1266 r. służyła mieszkańcom jako kościół parafialny. W 1278 r. patronat nad nią objęło opactwo cysterek z Koszalina. W 1534 r. władcy pomorscy przyjęli reformację, w wyniku czego zburzono sanktuarium. Dopiero starania Biskupa Ignacego Jeża zaowocowały w 1990 r. powrotem Kościoła na to miejsce. Szensztacki Instytut Sióstr Maryi podjął opiekę nad nowym sanktuarium p.w. Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej, które w dniu 1 czerwca 1991 r. poświęcił Ojciec Święty Jan Paweł II. 29 grudnia 1990 r. została odprawiona pierwsza po 400 latach Msza św. na Górze Chełmskiej, połączona z uroczystością poświęcenia placu pod budowę Sanktuarium Matki Bożej. 14 kwietnia 1991 r. został uroczyście wmurowany kamień węgielny w miejscu budowy Sanktuarium a 1 czerwca 1991 r. Sanktuarium poświęcił Ojciec Święty Jan Paweł II. Góra Chełmska to nie tylko miejsce pielgrzymowania, ale również teren rekreacyjny. Na szczycie Góry Chełmskiej znajduje się zbudowana w 1888r. neoromańska wieża widokowa (wysokość 31,5 m.) dostępna dla zwiedzających, z której rozciąga się wspaniała panorama Koszalina i okolic, aż po morze Bałtyckie. Masyw góry częściowo oplatają szlaki turystyczne, zarówno piesze jak i rowerowe umożliwiając tym samym aktywne spędzanie czasu mieszkańcom i turystom. Góra Chełmska jest to miejsce dla zwolenników nordic walking i pieszych wędrówek, dlatego właśnie należałoby wykorzystać pozostałe jej tereny pod

14

zagospodarowanie rekreacyjno-sportowe. Ponadto dla mieszkańców (głównie starszych) dużym utrudnieniem jest dostęp do Sanktuarium na Górze Chełmskiej poza sezonem letnim z uwagi na brak bezpośredniego połączenia komunikacyjnego.

W grudniu 2011 r. Góra Chełmska wraz z lasami Nadleśnictwa Karnieszewice i Lasami Miasta Koszalin została włączona do Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie”. W ramach LKP zostaną wykonane ortofotomapa i opracowanie fitosocjologiczne oraz nastąpi modernizacja i budowa infrastruktury turystycznej: ścieżki edukacyjnej, parkingu, ścieżek rowerowo – pieszych przy szpitalu wojewódzkim i do planowanej kładki nad ul. Gdańską oraz budowa leśniczówki edukacyjnej na osiedlu Bukowo.

Wieża widokowa. Góra Chełmska Sanktuarium Przymierza na Górze Chełmskiej

Park im. Książąt Pomorskich Czerwony buk-pomnik przyrody

w Park im. Książąt Pomorskich

15

2.1.7. PODSUMOWANIE Turystyka kojarzy się nierozerwalnie z podróżami, sportem i rekreacją, czemu niewątpliwie sprzyjają tereny zielone. Duża ilość parków i lasów to ogromny potencjał turystyczny miasta, który daje wiele możliwości rozwoju. Jazda na rowerze, wycieczki piesze, nordic walking czy biegi to tylko nieliczne formy aktywnego wypoczynku, które Koszalin może zaoferować turystom dzięki swoim terenom zielonym. Zidentyfikowane problemy:

1. Zanieczyszczenie rzeki Dzierżęcinki. 2. Degradacja środowiska przyrodniczego (zmniejszająca się powierzchnia terenów oraz

liczebność zadrzewień i zakrzewień cennych przyrodniczo), przeznaczanie terenów zielonych pod zabudowę.

3. Ograniczenie zagospodarowania terenu Jamno-Łabusz z powodu występowania obszarów chronionych.

4. Słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna jeziora Jamno. 5. Brak bezpośredniego dostępu do morza (pomimo bliskości morza, Koszalin nie jest

miastem nadmorskim). 6. Teren Góry Chełmskiej niewykorzystany turystycznie pod względem rekreacyjno-

sportowym. 7. Brak całorocznego bezpośredniego połączenia komunikacji miejskiej pomiędzy Górą

Chełmską a centrum miasta. Wyzwania:

1. Wykorzystanie istniejącego ruchu turystyczno-pielgrzymkowego do ożywienia miejsca przy sanktuarium jako miejsca atrakcyjnego kulturalnie poprzez organizację np. koncertów, spotkań rodzinnych.

2. Wzmocnienie współpracy Koszalina z Szensztackim Instytutem Sióstr Maryi, Nadleśnictwem Karnieszewice oraz Polskim Towarzystwem Turystyczno-Krajoznawczym w celu wypracowania wspólnego projektu promującego Górę Chełmską.

3. Ochrona terenów otwartych dolin rzek: Dzierżęcinki, Raduszki, Czarnej, oraz terenów polderów w rejonie Jamna i Łabusza;

4. Doprowadzenie do stanu I klasy czystości rzeki Dzierżecinki; 5. Rozwój infrastruktury turystycznej i para turystycznej jeziora Jamno . 6. Zagospodarowanie linii brzegowej jeziora Jamno. 7. Pozyskanie inwestorów celem realizacji inwestycji o charakterze rekreacyjno-

sportowym na terenie Góry Chełmskiej.

2.2. POTENCJAŁ KULTUROWY I JEGO ZNACZENIE W ROZWOJU TURYSTYKI

Potencjał kulturowy tworzą walory antropogeniczny, na które składają się wszelkiego rodzaju miejsca i obiekty zabytkowe, muzea dysponujące zbiorami o szczególnym znaczeniu lub świadczącym o unikatowej historii miasta, wydarzenia i imprezy kulturalne, a także tradycje świadczące o żywych korzeniach kultury lokalnej. Obszar jest atrakcyjny, gdy turysta dowiaduje się o tych walorach i ma możliwość zapoznania się z nimi. Chęć poznania stanowi

16

obecnie bardzo ważny motyw podróżowania, lecz tylko skuteczne wykorzystanie potencjału kulturowego pozwala zaistnieć na rynku turystycznym.

2.2.1. KOSZALIN W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM. POTENCJAŁ JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY

Ogromny wpływ na Koszalin miała II wojna światowa. Działania wojenne doprowadziły do poważnych zniszczeń, spłonął ratusz miejski, zniszczono również większość zakładów przemysłowych, urządzeń gospodarki komunalnej, gazownię i sieć wodociągowo - kanalizacyjną. Szacuje się, że zburzeniu uległo około 40% zabudowy. Dlatego obecnie Koszalin nie może pochwalić się licznymi zabytkami, jak inne miasta w województwie zachodniopomorskim, np.: Kołobrzeg. Co wcale nie zmniejsza jego atrakcyjności pod względem turystycznym. Miasto jest doskonale usytuowane pomiędzy morzem, górą i jeziorami, co daje wiele możliwości i kierunków rozwoju turystycznego.

2.2.2. WALORY ANTROPOGENICZNE

2.2.2.1. UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE

Koszalin jest największym miastem Pomorza Środkowego. W pierwszej połowie XIII w. był jeszcze wsią książęcą, którą to w 1214 roku książę szczeciński Bogusław II podarował opactwu cystersów w Białobokach, a książę Barnim I w 1248 roku biskupom pomorskim rezydującym wówczas w Kamieniu. W 1266 roku Koszalin otrzymał prawa miejskie. Prestiż miasta umocnił się na przełomie XVI i XVII wieku, gdy książęta biskupi z rodu Gryfitów wybudowali tu w latach 1569-1575 zamek oraz kościół zamkowy (1602-1609), a miasto stało się ośrodkiem zebrań sejmików ziemskich dla dominium kamieńskiego. Czasy świetności przerwała wojna 30-letnia, po której Koszalin wraz z całym Pomorzem Zachodnim stał się częścią Brandenburgii, a następnie Prus. Na kolejne losy miasta wpłynął pożar, który wybuchł w dniu 18 października 1718 roku i zniszczył 2/3 zabudowy. Dzięki temu, że od 1713 roku w mieście stacjonował garnizon, król pruski Fryderyk Wilhelm I przyznał zarówno miastu jak i jego mieszkańcom, wysoką dotację, co pozwoliło miastu Koszalin nie tylko przetrwać trudny w swoich dziejach okres, ale w kolejnych latach wpłynęło na pomyślny jego rozwój. Wraz z reformami państwowości pruskiej z początku XIX wieku i utworzeniem Rejencji Koszalińskiej, Koszalin stał się centrum administracyjnym i komunikacyjnym Pomorza Środkowego, a także lokalnym ośrodkiem przemysłu i usług. Mieściła się tu m.in. fabryka samolotów (okres I wojny), papieru, przetwórnia drobiu i łososi, browar, mleczarnia oraz fabryka maszyn rolniczych. W okresie międzywojennym Koszalin dotknął kryzys, dopiero w latach 1933-1938 nastąpiło ożywienie w przemyśle, związane z przygotowaniami Niemiec do II wojny światowej. Kolosalne zmiany w najnowszych dziejach Koszalina przyniósł rok 1945. W dniu 4 marca tego roku do Koszalina wkroczyły wojska radzieckie. Przybywających do Koszalina polskich osadników witały gruzy i kikuty wypalonych domów. Szacuje się, że zburzeniu uległo około 40 procent zabudowy miasta. W 1945 władze nowego województwa zachodniopomorskiego kilka razy przenosiły się między Koszalinem i Szczecinem. W 1950 podzielono województwo "zachodniopomorskie" na "szczecińskie" i "koszalińskie". W nowej sytuacji miasto zaczęło spełniać rolę centrum

17

regionu środkowopomorskiego. Zwiększająca się liczba mieszkańców, ale jednocześnie słaby rozwój przemysłu, wymogły na ówczesnych władzach decyzje o rozbudowie starych i budowie nowych zakładów produkcyjnych. W 1972 roku Koszalin stał się siedzibą nowo utworzonej diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. Pierwszego czerwca 1991 r. gościem miasta był papież Jan Paweł II, witany przez mieszkańców całego województwa. Moment błogosławieństwa udzielonego miast upamiętnia pomnik Ojca Świętego odsłonięty w piątą rocznicę wizyty przed koszalińską katedrą. Rok 1998 przyniósł niekorzystną dla miasta i regionu decyzję wynikającą z wprowadzenia reformy administracyjnej państwa - decyzję o likwidacji województwa koszalińskiego i powołaniu dużego województwa zachodniopomorskiego ze stolicą w Szczecinie.

Koszalin po wielkim pożarze w 1718r. Obraz olejny z XIX w. – Muzeum w Koszalinie

2.2.2.2. MIEJSCA I OBIEKTY ZABYTKOWE

Z powodu dużych zniszczeń wojennych Koszalin nie posiada wielu zabytków. Niemniej jednak te, które ocalały są bardzo cenne i zachowały się w dobrym stanie technicznym, co czyni miasto atrakcyjne pod względem turystycznym. Średniowieczne mury obronne - o obwodzie 1600 m, umocnione 46 czatowniami i 3 bramami, tworzyły zamknięty pierścień. Grubość muru u podstawy wynosiła 1,30 m, a wysokość sięgała 7 m. Pierwotny system fortyfikacji Koszalina, zbudowany po lokacji miasta, stanowił pierścień wałów ziemnych z drewnianą palisadą, otoczony fosą i stawami. Ten system umocnień przetrwał do 1291 r. Nowe obwarowania zbudowano już z cegły i kamieni. Do początku XVIII w. mury zachowały się w pierwotnym stanie. Dopiero po wielkim pożarze miasta w 1718 r. były stopniowo obniżane (do 1731 r.) do wysokości 3 m. Uzyskany materiał wykorzystano do odbudowy miasta. W XIX w. bramy miejskie rozebrano, a do większych fragmentów murów dobudowano domy. Dzięki temu części murów zachowały się do dzisiaj, m.in. najdłuższy, liczący ok. 60 m, pomiędzy ul. Mickiewicza i Młyńską i najwyższy, sięgający 6 m, przy ul. Marii Ludwiki.

18

Kamienie młyńskie w średniowiecznych murach obronnych Pałac Młynarza Katedra gotycka z XIV w. p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP - jest to najstarszy zabytek miasta wzniesiony w latach 1300-1333. Reprezentuje najczęściej spotykany na Pomorzu typ budowli – bazylikę z wydłużonym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium oraz z wnętrzem sklepionym gwiaździście i kwadratową, masywną wieżą. W ołtarzu głównym znajduje się 16 figur gotyckiego pentaptyku z 1512 r., ponadto w prezbiterium na belce tęczowej można zobaczyć krucyfiks z końca XIV w. Witraże powstały w latach 1914-1915. Kościół wyposażony jest w organy o barokowym brzmieniu z 1899 r. Najstarszym zabytkiem jest umieszczona w kruchcie pod wieżą chrzcielnica z XIII w. Na ścianach kruchty wiszą płyty nagrobne z pocz. XVII w.

Katedra p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP

Pałac Młynarza i młyn z XIX w. - akt lokacyjny Koszalina z 1266 r. zawiera wzmiankę o prawie do budowy pierwszego młyna wodnego. Młyn ten przetrwał do wielkiego pożaru w 1601 r. Do XIX w. obiekt wielokrotnie rozbudowywano i modernizowano. W latach 1838-1842 zbudowano nowy młyn, który wyposażono w amerykańskie urządzenia techniczne i turbinę wodną (1878). W latach 1890-1897 do młyna dobudowano Pałac Młynarza, który po drugiej wojnie światowej pełnił funkcje administracyjne dla zakładów zbożowych. Po remoncie i adaptacji na cele wystawowe zabudowania od 1991 r. stanowią siedzibę Muzeum w Koszalinie.

19

Kościół zamkowy z XIII/XIV w. - obecnie zajmuje go cerkiew prawosławna. Budynek powstał ok. 1300 r. jako kościół klasztoru cysterek, obecnego w Koszalinie od 1278 r. do lat 50. XVI w. Opuszczony przez mniszki, zrujnowany został odbudowany przez księcia Franciszka I w latach 1602-1609 jako kościół zamkowy. Znacznie uszkodzony w czasie pożaru miasta w 1718 r. doczekał się w latach 1818-1819 generalnego remontu i otrzymał nowe wyposażenie (organy – 1863 r.). W 1953 r. przekazany Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu budynek pełni funkcje sakralne.

Skansen kultury jamneńskiej - w zabytkowej zagrodzie rybackiej z 1869 r. (przeniesionej z Dąbek koło Darłowa) eksponowane są zabytki kultury jamneńskiej i pomorskiej, związane z życiem codziennym i pracą dawnych mieszkańców podmiejskich wsi Jamno i Łabusz. Obejrzeć tam można m.in. słynne jamneńskie krzesła, stroje, fotele, szafy i łóżka. W pobliżu znajduje się stodoła z wystawą poświęconą kuźni pomorskiej.

Skansen

Budynek z początku XIX w. - budynek wzniesiono na terenie, który w średniowieczu zajmował klasztor żeński cysterek. W 1568 r. na miejscu rozebranego klasztoru biskup kamieński książę Jan Fryderyk rozpoczął budowę zamku. Zamek spłonął w wielkim pożarze w 1718 r. i nie został odbudowany. Obecny budynek wzniesiono w latach 1820-1825 jako siedzibę sądu okręgowego i prokuratury. Zabytkowy Park im. Książąt Pomorskich - najstarsza część parku, tzw. Stara Promenada, powstała w 1817 r. u podnóża murów obronnych. Do 1838 r. trwały prace związane z wytyczeniem alejek, budową fontanny, przebudową stawu i regulacją rzeki. W latach 1933-1934 staw odnowiono i założono wyspę dla łabędzi. Do najciekawszych okazów parku należą: jedyna w Koszalinie magnolia drzewiasta, korkowiec amurski, cyprysik błotny i miłorząb dwuklapowy.

20

Park im. Książąt Pomorskich

Neogotycki budynek Archiwum Państwowego - wzniesiony na początku lat 80. XIX w. jako szpital garnizonowy znajdował się pod zarządem administracji wojskowej do końca pierwszej wojny światowej. Od 1925 r. był siedzibą Urzędu Skarbowego. W latach 1945-1957 mieścił się tu Szpital Powiatowy i Miejski, w latach 1958- 1970 zaś działała Państwowa Szkoła Pielęgniarska. W kolejnych latach obiekt użytkowało wspólnie kilka instytucji, m.in. Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego, Wojewódzka Przychodnia Stomatologiczna. Od 1988r. budynek stanowi siedzibę Archiwum Państwowego w Koszalinie.

Domek Kata - stanowisko kata w średniowiecznym Koszalinie funkcjonowało od 1464 r. Egzekucje przeprowadzano na tzw. Górze Wisielców (przedłużenie ul. Dąbrowskiego) i na rynku miejskim. Ostatni raz kat wypełnił swoją powinność wobec miasta w 1893 r., ale w kamienicy mieszkał do lat 30. XX w. Ta gotycką kamienicą z XV w., obecnie jest siedzibą Teatru Propozycji „Dialog” (od 1964 r.).

Domek Kata Poczta Główna

21

Neogotycki budynek Poczty Głównej - wzniesiono w 1884 r. jako siedzibę Naczelnej Dyrekcji Poczty i Urzędu Pocztowego na miejscu dwóch budynków wynajmowanych od 1858 r. Na dziedzińcu poczty w tym czasie wybudowano powozownię. W latach 1906- 1908 dobudowano skrzydło wschodnie. Rozbudowa poczty związana była z rozwojem komunikacyjnym regionu. Już w 1803 r. w Koszalinie znajdowała się stacja poczty konnej, która działała do 1911 r. W budynku mieścił się również Urząd Budowy Telegrafu. Gmach Rejencji - obiekt wybudowany w latach 90. XIX w. jako siedziba władz rejencji pruskiej (była to pruska jednostka administracji, odpowiednik województwa). Budynek wzniesiono w stylu eklektycznym z elementami secesji. Urzędowali tutaj kolejni prezydenci rejencji koszalińskiej do 1939 r., kiedy siedzibę tego urzędu przeniesiono do nowo wybudowanego gmachu. Po drugiej wojnie światowej obiekt, wraz z kompleksem przyległych budynków administracyjnych, został przekazany na siedzibę komendy wojewódzkiej milicji; obecnie stanowi siedzibę Komendy Miejskiej Policji. Budynek Bałtyckiego Teatru Dramatycznego - wzniesiony w 1906 r. jako budynek parafialny ewangelickiej gminy wyznaniowej został w latach 50. XX w. przebudowany i przekazany teatrowi. Od 1958 r. w budynku mieści się Bałtycki Teatr Dramatyczny im. Juliusza Słowackiego. Amfiteatr im. Ignacego Jana Paderewskiego – został zbudowany w 1973 r. z inicjatywy władz wojewódzkich i uczestników Światowego Festiwalu Chórów Polonijnych. Zadaszenie, według projektu prof. inż. J. Filipkowskiego z Wyższej Szkoły Inżynierskiej (obecnie: Politechnika Koszalińska), wykonano w 1975 r. z okazji Centralnych Dożynek, które odbyły się w Koszalinie. W zamyśle projektanta lekki łuk wsparty na rozciągniętych linach ma symbolizować tęczę, jest to unikatowe rozwiązanie, które sprawia że zadaszenie zdaje się unosić w powietrzu. W 1978 roku w Meksyku amfiteatr został uznany za jedną z najciekawszych konstrukcji minionej dekady na całym świecie. Twórcę dachu doceniono też w kraju, przyznając mu drugą nagrodę państwową.

Amfiteatr

Kaplica p.w. św. Gertrudy – wzniesiona w 1383 r. poza murami miejskimi początkowo pełniła funkcje kaplicy szpitalnej, a następnie – cmentarnej. W 1735 r. została zamieniona na skład amunicji miejscowego garnizonu (zmiana dachu, zamurowanie otworów okien nych, rozebranie wieży). Na początku XX w. przywrócono kaplicy funkcje sakralne i poddano ją

22

restauracji, odtwarzając pierwotny wygląd. Po drugiej wojnie światowej pełniła funkcje magazynowe; mieściła się tu także Mała Scena Bałtyckiego Teatru Dramatycznego. W 1999 r. kaplica została przekazana parafii ewangelicko-augsburskiej i ponownie pełni funkcje sakralne.

Kaplica p.w. św. Gertrudy

Neogotycki budynek Polikliniki - wzniesiony w latach 1895- 1896 na potrzeby szpitala miejskiego, w okresie 1914-1945 użytkowany był jako Dom Miejski przez różne miejskie instytucje, m.in. Miejski Urząd Budowlany i Mieszkaniowy, Zarząd Gruntów, Muzeum Miejskie (1914-1929), Koszalińską Czytelnię Ludową, Miejską Kasę Chorych. Po II wojnie światowej, w latach 1945-1950, budynek pozostawał pod zarządem władz miejskich, a od 1950 r. do chwili obecnej użytkowany jest przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji jako Zakład Opieki Zdrowotnej MSWiA. W 1987 r. dobudowano nowy gmach szpitala-polikliniki. Koszalińska Kolejka Wąskotorowa - zabytek XIX-wiecznej techniki kolejowej, została decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w 2000r. wpisana do Rejestru zabytków. Pierwszy odcinek wąskotorówki, z Koszalina przez Manowo do Nacławia o długości 32 km, uruchomiono 1 listopada 1898r. W 1945r. Armia Czerwona rozebrała wszystkie torowiska kolejki. W 1948r. ciuchcia, odbudowana przez polskich kolejarzy, znów ruszyła. Jednak nie udało się już odtworzyć torowiska w kierunku Polanowa. Od tej pory wąskotorówka kursowała do Świelina i dalej do Bobolic oraz Białogardu i w najlepszych latach osiągała ponad 130 km długości. Obecnie zachowany odcinek Koszalin-Świelino-Bobolice (46 km) znajduje się pod opieką prawną konserwatora zabytków i jest jedynym zachowanym fragmentem pomorskich kolei wąskotorowych na Pomorzu Środkowym. Wartość Koszalińskiej Kolei jako zabytku jest tym większa, że to jedna z zaledwie 3 zachowanych w Polsce kolejek o szerokości toru 1000mm. Jest to rozstaw unikatowy, spotykany również w nielicznych kolejach europejskich. Wyjątkowa wartość zabytkowej koszalińskiej wąskotorówki polega też na tym, że jest ona przykładem zabytku zachowanego w stanie oryginalnym z czasów budowy kolejki (torowisko, budynki kolejki, dworce, obiekty inżynieryjne, układ torowiska itp.), a więc turyści i mieszkańcy regionu mogą podziwiać wciąż czynny zabytek w takim stanie, w jakim został zbudowany pod koniec XIX wieku, bez współczesnych naleciałości.

23

Ostatecznie Koszalińska Kolej Wąskotorowa o długości ok. 44km, w tym ok. 5km na terenie Koszalina została zamknięta 1 października 2001r. Majątek kolejki (wagony, lokomotywy, obiekty ) pozbawione nadzoru szybko zostały zdewastowane, a torowisko na odcinku około 6 km (między Manowem a Rosnowem) rozkradzione przez złomiarzy.

Koszalińska Wąskotroówka

W celu reaktywacji kolejki wąskotorowej w dniu 7 listopada 2005 (4 lata po zawieszeniu przewozów), zostało zarejestrowane Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki (TMKW), które pozyskało tabor kolejowy oraz częściowo odbudowało torowisko. Członkowie organizacji dbają o cenny zabytek – na bieżąco porządkują teren torowiska, przeprowadzają remonty budynków kolejki. Członkowie TMKW aktywnie pozyskują środki na te inwestycje z różnych instytucji. Towarzystwo prowadzi zarówno sezonowe (cykliczne) przewozy pasażerskie na trasie Koszalin-Manowo jak również organizuje tzw. przejazdy na „zamówienie”.

2.2.2.3. INSTYTUCJE KULTURY Miasto Koszalin zapewnia warunki do rozwoju wszystkich dziedzin kultury oraz powszechny dostęp do jej dóbr. Głównymi partnerami w tworzeniu, upowszechnianiu i rozwijaniu kultury w mieście są instytucje, organizacje pozarządowe, twórcy i artyści indywidualni, szkoły artystyczne, wyższe uczelnie oraz inne podmioty działające w tej sferze. W mieście funkcjonuje 5 instytucji kultury: Bałtycki Teatr Dramatyczny im. Juliusza Słowackiego, Filharmonia Koszalińska im. Stanisława Moniuszki, Centrum Kultury 105, Koszalińska Biblioteka Publiczna im. Joachima Lelewela i Muzeum. Bałtycki Teatr Dramatyczny im. Juliusza Słowackiego w Koszalinie - jest instytucją, która ma duży wpływ na życie kulturalne miasta. Wystawia utwory dramatyczne, klasyczne i współczesne z repertuaru narodowego i światowego, a także bajki dla dzieci, spektakle muzyczne, a także widowiska kabaretowe. Upowszechnia sztukę, promuje aktorów, reżyserów, scenografów, kompozytorów, choreografów. Instytucja zachęca publiczność do obcowania ze sztuką nie tylko własnymi propozycjami artystycznymi - wielkim powodzeniem cieszą się gościnne występy aktorów z innych teatrów. Również koszaliński zespół odnosi wiele sukcesów, prezentując swoje dokonania na innych scenach teatralnych. BTD pozostaje jednym z nielicznych teatrów w Polsce, pełniących funkcję teatru objazdowego.

24

(ul. Heleny Modrzejewskiej 12) tel. 94 342 20 58, www.btd.koszalin.pl

Bałtycki Teatr Dramatyczny im. Juliusza Słowackiego w Koszalinie

Filharmonia Koszalińska im. Stanisława Moniuszki - oprócz działalności podstawowej w zakresie zaspokajania potrzeb muzycznych mieszkańców miasta i regionu oraz edukacji muzycznej dzieci i młodzieży, odgrywa wiodącą rolę w życiu kulturalnym miasta. Instytucja zajmuje się prezentacją muzyki symfonicznej, kameralnej, rozrywkowej, klasycznej oraz współczesnej muzyki polskiej i zagranicznej. Podczas koncertów koszalińscy muzycy towarzyszą najwybitniejszym solistom, instrumentalistom i wokalistom. W latach 2006-2012 niejednokrotnie koszalinianie mieli okazję zapoznać się z możliwościami wirtuozów światowego formatu. (ul. Zwycięstwa 105) tel. 94 342 20 22, www.filharmoniakoszalinska.pl

Budynek Filharmonii Koszalińskiej - wizualizacja (w trakcie realizacji)

Centrum Kultury 105 w Koszalinie - stanowi centrum upowszechniania kultury i amatorskiej twórczości artystycznej. Jest ważnym ośrodkiem życia kulturalnego w mieście. Szerokie pole działania instytucji obejmuje realizację i prezentację projektów artystycznych, pracę warsztatową oraz działania w zakresie edukacji i upowszechniania kultury. Jest instytucją otwartą, prezentującą szerokie spektrum wydarzeń artystycznych. Dysponuje bardzo dobrą bazą lokalową: budynkiem głównym, w którym mieści się kino Kryterium i Bałtycka Galeria Sztuki; zadaszonym w całości amfiteatrem oraz zabytkowym Domkiem Kata z małą sceną. (ul. Zwycięstwa 105) tel. 94 347 57 01, www.ck105.koszalin.pl

25

Budynek Centrum Kultury 105

Koszalińska Biblioteka Publiczna im. Joachima Lelewela - jest najważniejszym w mieście podmiotem upowszechniania książki i czytelnictwa oraz ośrodkiem życia literackiego i kulturalnego. Jako jedyna na Pomorzu posiada kompletną prasę regionalną z byłego województwa koszalińskiego. W latach 2006-2011 systematycznie modernizowała swoje budynki. Obecnie dysponuje nowoczesną bazą lokalową, w skład której wchodzi budynek główny i 10 filii. (pl. Polonii 1) tel. 94 348 15 40, www.biblioteka.koszalin.pl Muzeum w Koszalinie - gromadzi, konserwuje i udostępnia dobra kultury oraz materiały dokumentacyjne z zakresu archeologii, etnografii, historii miasta i Pomorza, sztuki dawnej i współczesnej. Organizuje wystawy stałe, czasowe i objazdowe, prowadzi archeologiczne prace wykopaliskowe oraz badania i ekspedycje naukowe, posiada bogate zbiory archeologiczne (głównie zabytki z terenu Pomorza od neolitu po średniowiecze), a także zbiory historyczne, dokumentujące dzieje Koszalina i okolic od czasów najdawniejszych po współczesność, numizmaty, medale, zbiór ekslibrisów polskich i obcych. Chlubą Muzeum jest kolekcja sztuki nowoczesnej, której podstawą są prace powstałe podczas plenerów w Osiekach. Ważną część działalności instytucji stanowi praca edukacyjna, konkursy, koncerty, jarmarki oraz działalność wydawnicza. (ul. Młyńska 37-39) tel. 94 343 20 11, www.muzeum.koszalin.pl

2.2.2.4. DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNA

Głównymi partnerami w tworzeniu, upowszechnianiu i rozwijaniu kultury w mieście obok instytucji kultury są organizacje pozarządowe, twórcy i artyści indywidualni oraz inne podmioty działające w tej sferze. Programy organizacji pozarządowych obejmują m.in. działalność artystyczną, dokumentowanie dziejów i historii regionu, opiekę nad miejscami o znaczeniu historycznym, działalność wydawniczą, popularyzatorską, edukacyjną i służącą zachowaniu dziedzictwa kulturowego oraz upowszechnianie kultur mniejszości narodowych niejednokrotnie dotowane są przez Miasto. O kulturze w Koszalinie można mówić także w kontekście działalności innych podmiotów. W mieście funkcjonuje kilkanaście galerii sztuki, prywatne muzea, prywatne szkoły tańca, szkoły artystyczne i uczelnie oraz inne podmioty

26

m.in. prowadzące działalność teatralną i muzyczną. Swój znaczący wkład w kulturalny rozwój miasta mają także koszalińskie media, Archiwum Państwowe i Instytut Pamięci Narodowej. Wśród ww. organizacji i innych podmiotów warto wyszczególnić m.in.: Stowarzyszenie Teatr Propozycji „Dialog” - to ostatnia w Polsce scena rapsodyczna, ma w repertuarze m.in. prezentacje poezji, recitale piosenki aktorskiej i poezji śpiewanej. W sali stowarzyszenia odbywają się różnego rodzaju spotkania autorskie oraz dyskusje z wybitnymi osobistościami polskiej kultury. (ul. Grodzka 3) tel. 94 342 52 96, www.teatrdialog.koszalin.pl

Teatr Variété „Muza” – to jedyny w Koszalinie prywatny teatr, który proponuje okazjonalny repertuar muzyczno-rozrywkowy. Odbywają się tu koncerty, gale i widowiska muzyczne. (ul. Morska 9) tel. 607 900 117, www.teatr-muza.pl

Muzeum Wody - okresie letnim Miejskie Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o. (MWiK) organizuje cykl imprez kulturalno- promocyjnych, których bohaterem jest woda – „Święto Wody”. Muzeum mieści się w budynku dawnej filtrowni. Ekspozycję udostępnia po uprzednim zgłoszeniu spółka MWiK. W ten sposób można obejrzeć wystawę historycznych dokumentów oraz urządzeń zaopatrzenia miasta w wodę; najstarszy eksponat pochodzi z XVIII w. Podczas zajęć ekologiczno edukacyjnych możliwe jest również zwiedzanie innych obiektów. (ul. Żwirowa), tel. 94 342 66 70, www.mwik.koszalin.pl

Muzeum Sztuki Książki - działa od 1997 roku w zabytkowym obiekcie w Koszalinie przy ul. Szczecińskiej 1. Można w nim obejrzeć współczesne książki artystyczne i książki-obiekty oraz wiele pięknych woluminów, starodruków i rękopisów ilustrujących dzieje książki. Ponadto zobaczyć można jakimi metodami i jakim sprzętem wykonywano oprawy introligatorskie od średniowiecza po czasy nam współczesne, a także przekonać się, jakie materiały i narzędzia do tego służyły. Jest to muzeum prywatne, przeznaczone zwłaszcza dla pasjonatów i osób profesjonalnie zainteresowanych książką. Zwiedzanie odbywa się w niewielkich grupach po uprzednim uzgodnieniu terminu. Wydawnictwo Kurtiak i Ley tel. 94 347 49 74, www.kurtiak-ley.pl

Muzeum Sztuki Książki

27

Muzeum Włodzimierza Wysockiego - na niewielkiej powierzchni zgromadzone zostały największe na świecie zbiory i pamiątki po zmarłym w 1980 r. artyście – rosyjskim bardzie, poecie i aktorze. W tym niezwykłym miejscu obejrzeć można rzeczy osobiste poety, rękopisy, autografy, rysunki, listy, fotografie, unikatowe materiały filmowe, płyty winylowe, kompaktowe, DVD, CD-ROM, plakaty, afisze, programy teatralne, dokumenty, ekslibrisy, znaki filatelistyczne, etc. (ul. Słowackiego 1 A), www.wysotsky.com/Koszalin

Muzeum Włodzimierza Wysockiego

Wystawa radioodbiorników w Radiu Koszalin - dysponuje dużą liczbą radioodbiorników produkowanych od lat 30-tych do lat 90-tych XX wieku. Część eksponatów pochodzi z zasobów własnych rozgłośni, część została przekazana przez przyjaciół Radia Koszalin. Przedmioty te są przechowywane w gablotach w budynku rozgłośni. (hol Radia Koszalin, ul. Piłsudskiego 41) tel. 94 347 09 62, www.radio.koszalin.pl

Archiwum Państwowe w Koszalinie - zbiory tworzy obecnie 859 zespołów z lat 1555-2003, które liczą w sumie ponad 162 tysiące jednostek archiwalnych. Są wśród nich m.in. różnego rodzaju dokumenty, pieczęcie mapy oraz fotografie. Do najcenniejszych należą m.in. cennik opłat pobieranych przez kata miejskiego w Koszalinie z dnia 26 lutego 1743 r., przedmałżeński akt zapisu majątku z dnia 18 lutego 1756 r. przepisy określające zasady handlu, transportu i magazynowania kawy wydane przez Fryderyka II Wielkiego dnia 19 czerwca 1778 r. (ul. Marii Skłodowskiej-Curie 2), www.koszalin.ap.gov.pl

Muzeum Aut Zabytkowych - muzeum ma w swojej kolekcji m.in. pojazdy sprzed II wojny światowej takie jak: Citroen ac4 z 1929 r., Adler Primus Cabrio z 1932 r. oraz Lanchester czy Opel Olympia z 1938r. Mścice, hotel „Verde” tel. 94 317 08 00, www.muzeum.verde.pl

28

Sala Tradycji Polskich Formacji Granicznych - zwiedzanie wymaga wcześniejszego uzgodnienia z dowództwem Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. Ekspozycja dotyczy historii polskich formacji granicznych oraz 28 patrona centrum. Przed budynkiem wyeksponowano przedwojenne słupy graniczne z rejonu Chojnickiego Inspektoratu Straży Granicznej. (ul. Piłsudskiego 92) tel. 94 344 49 00, www.cos.strazgraniczna.pl

Muzeum Obrony Przeciwlotniczej - zwiedzanie wymaga wcześniejszego uzgodnienia z dowództwem Centrum Szkolenia Sił Powietrznych im. Romualda Traugutt a. W salach wystawowych znajdują się dokumenty związane z powstaniem i rozwojem polskich jednostek przeciwlotniczych oraz tradycjami Wyższej Szkoły Artylerii Przeciwlotniczej z lat 1948-1997, popularnie zwanej przez koszalinian „Zenitką”. Na zewnątrz muzeum można obejrzeć armaty i rakiety przeciwlotnicze oraz inny sprzęt, poczynając od czasów drugiej wojny światowej. (ul. Wojska Polskiego 66) tel. 94 345 69 44, www.cssp.sp.mil.pl Galeria „Na piętrze”- pierwsza w Koszalinie (powstała w 1991 roku) prywatna galeria sztuki. Odbywają się tu wystawy i spotkania autorskie artystów z całej Polski oraz z zagranicy. Galeria organizuje również stały cykl wystaw „Promocja Młodych”, popularyzujący artystów rozpoczynających swoją drogę twórczą. ( ul. Dworcowa 8) tel. (94) 342 29 98, www.galerianapietrze.com

Autorska Galeria Fotografii „Portret Świata” - pierwsza na Pomorzu Zachodnim prywatna galeria fotografii, istniejąca od 2004 r. Galeria składa się z dwóch pomieszczeń o łącznej powierzchni prawie 200 m kw. Powstała z myślą o miłośnikach fotografii i podróży. Co roku w siedzibie galerii prezentowana jest wystawa pokonkursowa Przeglądu Fotografii „Złota Muszla”. (ul. Mieszka I nr 25) Salon kominków "Styl Dom", www.portretswiata.pl

Koszalin na bieżąco monitoruje kulturalne potrzeby mieszkańców, miedzy innymi dlatego w roku 2005,w celu pozyskania dodatkowych opinii na temat realizowanych przez Miasto zadań dotyczących rozwoju kultury, Prezydent Miasta powołał Radę Kultury. Z inicjatywy Rady Kultury wydawany jest bezpłatny Informator Społeczno-Kulturalny „Miesiąc w Koszalinie”, Almanach Kultury Koszalińskiej.

29

2.2.2.5. WYDARZENIA KULTURALNE Wydarzenia kulturalne mają coraz większe znaczenie w życiu mieszkańców. Jednocześnie umacnia rangę „kulturalnego miasta Koszalina” i znacząco wpływa na promocję miasta oraz kształtowanie odpowiedniego wizerunku. Oferta kulturalna jest bardzo różnorodna i bogata.

Międzynarodowy Festiwal Organowy Hanza Jazz Festiwal

Festiwal „Młodzi i Film” Europejski Festiwal „Integracja Ty i Ja”

30

Tabela nr 4. Wykaz najważniejszych imprez cyklicznych

Nazwa Termin

Organizator/Miejsce

Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych o Włodzimierzu Wysockim „Pasje wg. Św. Włodzimierza”

Festiwal ten powstał z inicjatywy dr Marleny Zimnej, niecodziennej pasjonatki, zakochanej w twórczości rosyjskiego

barda, poety i aktora. Spotkania fanów zjeżdżających do „Planety Wysockiego w Koszalinie” z najodleglejszych zakątków świata przebiegają w niezapomnianej atmosferze. Festiwal jest

także okazją do wysłuchania koncertów w obsadzie międzynarodowej.

Styczeń

Muzeum Włodzimierza Wysockiego

ul. Słowackiego 1 A www.wysotsky.com

Noc w Bibliotece W ramach tej imprezy odbywają się spotkania z koszalińskimi

podróżnikami, różnego rodzaju warsztaty, np.: ilustracji, kaligrafii, pisma klinowego czy starej sztuki drukarskiej, Wszyscy

goście biblioteki mogą nocy wypożyczać książki do późnych godzin nocnych oraz zwiedzać magazyny książek, które na co

dzień nie są dostępne dla czytelników.

Kwiecień

Koszalińska Biblioteka Publiczna

im. Joachima Lelewela Plac Polonii 1

www.biblioteka.koszalin.pl

Noc Muzeów Międzynarodowa akcja kiedy to między godziną 18 a 24 muzeum bezpłatnie udostępnia swoje ekspozycje oraz zorganizuje wiele atrakcji. W salach wystawowych i na dziedzińcu odbywają się wernisaże, koncerty i pokazy

multimedialne. Wydarzeniom towarzyszy Targ Młyński. W ramach imprezy można również za darmo zwiedzić m.in. Muzeum Wody, Archiwum Państwowe, Katedrę, Muzeum

Obrony Przeciwlotniczej, Salę Tradycji Polskich Formacji Granicznych, Lokomotywownie Koszalińskiej Kolei

Wąskotorowej i wiele innych.

Maj

Muzeum w Koszalinie ul. Młyńska 37-39

www.muzeum.koszalin.pl

Dni Koszalina Cykl różnorodnych imprez rozpoczyna się w rocznicę urodzin

miasta (23 maja 1266 r.), a kończy świętem najmłodszych obywateli i rocznicą odwiedzin miasta przez papieża Jana Pawła

II (1-2 czerwca 1991 r.) W ramach Dni Koszalina odbywa się m.in. Festiwal „Prawda Hip-

Hopu”

23 maja – 1 czerwca

Centrum Kultury 105 w Koszalinie ul. Zwycięstwa 105,

www.ck105.koszalin.pl

Festiwal „Taniec Kontra Taniec” W trakcie przeglądu odbywają się warsztaty połączone z

zawodami tanecznymi w break dance i hiphop/newstyle w duetach i solo.

Maj

Centrum Kultury 105 i Studio tańca FOTA STEP Krzysztof Himkowski

Koszalińskie Konfrontacje Młodych „m-teatr” - impreza istniejąca od 2010 r.

Pierwszy w Polsce festiwal wśród teatrów zawodowych, prezentujący dorobek artystyczny debiutujących polskich reżyserów. Impreza ma formę przeglądu konkursowego, a

towarzyszą jej otwarte panele dyskusyjne z twórcami, aktorami, dziennikarzami i publicznością, podczas których wymieniane są

poglądy o tematyce teatralnej. Spektakle oceniane są przez profesjonalne jury oraz publiczność.

Czerwiec

Bałtycki Teatr Dramatyczny

im. Juliusza Słowackiego ul. H. Modrzejewskiej 12

www.btd.koszalin.pl

31

Festiwal Kabaretu Najpopularniejszy kabareton w kraju odbywa się na deskach amfiteatru zawsze w ostatnią sobotę lipca. Na zaproszenie

kabaretu Koń Polski zjeżdżają na występy do Koszalina czołowi satyrycy z całego kraju. Mottem festiwalu jest hasło: „Minuta

śmiechu to dzień życia dłużej”, a puentą – finałowa, zawsze na czasie, satyryczna piosenka. Transmisje z tego niezwykłego show

biją rekordy oglądalności wśród widzów TVP.

Lipiec

Agencja Artystyczna Koń Polski

www.kabaretkonpolski.pl

Lato Polonijne/ Światowy Festiwal Chórów Polonijnych W ramach pierwszego spotkania w dniach 14-25 sierpnia 1970 r.

na koszalińskich scenach wystąpiło 5 chórów i zespołów muzyczno-wokalnych z ówczesnej Czechosłowacji, republiki

Federalnej Niemiec i Francji. Z czasem festiwal zyskał światową sławę, a na spotkania z ojczyzną przyjeżdżają Polonusi zarówno

ze wschodu, jak i z zachodu, m.in. z Australii, Kazachstanu i Ameryki Północnej.

Lipiec

Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”

www.wspolnota-polska.org.pl

Koszaliński Festiwal „Ulica Smaków” Wydarzenie to jest doskonałą okazją do prezentacji specjałów

gastronomicznych nie tylko z Koszalina, lecz także kuchni polskiej i innych krajów europejskich.

Lipiec - Sierpień

Centrum Kultury 105 ul. Zwycięstwa 105

www.ck105.koszalin.pl

Międzynarodowy Festiwal Organowy Ta najstarsza – bo zapoczątkowana w 1966r. koncertem w

koszalińskiej katedrze wykonanym na zabytkowych organach z 1899r. – impreza lokalna ma od 1972r. rangę i obsadę

międzynarodową. W sezonie letnim można wysłuchać utworów muzycznych interpretowanych przez czołowych polskich i

europejskich organmistrzów. Urozmaicony program przewiduje także występy chórów, orkiestr symfonicznych i zespołów

muzycznych często z towarzyszeniem solistów.

Lipiec - Sierpień

Koszalińska Filharmonia im. Stanisława Moniuszki

ul. Zwycięstwa 105 filharmoniakoszalinska.pl

Koszaliński Festiwal Debiutów Filmowych „Młodzi i Film” Najstarszy i największy w Polsce festiwal młodego kina.

Prezentuje pełnometrażowe i krótkometrażowe profesjonalne debiuty filmowe, przede wszystkim polskie. Tradycją Festiwalu

są spotkania młodych twórców z publicznością i krytykami, mające charakter szczerej wymiany opinii na temat filmów –

stąd ich nazwa: „Szczerość za szczerość”. Głównymi nagrodami Festiwalu są Wielkie i Małe Jantary.

Wrzesień

Centrum Kultury 105 ul. Zwycięstwa 105

www.ck105.koszalin.pl

Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Integracja Ty i Ja” Ideą festiwalu jest integracja osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem poprzez prezentację filmów o tematyce, problemach i życiu osób niepełnosprawnych. Z festiwalem

połączony jest szereg inicjatyw towarzyszących tj.: koncerty, spotkania, wystawy, publikacje. Ważny element programowy

imprezy stanowi dyskusja bez barier, podczas których podnoszone są ważkie i kontrowersyjne tematy dotyczące

niepełnosprawności.

Wrzesień

Towarzystwo Społeczno-

Kulturalne oraz Koszalińska Biblioteka Publiczna

im. Joachima Lelewela Plac Polonii 1

www.integracjatyija.pl

Międzynarodowy Festiwal Zespołowej Muzyki Akordeonowej Festiwal organizowany jest od 2001r. impreza przede wszystkim

popularyzuje akordeon jako instrument zespołowy oraz jest doskonałym miejscem do wymiany doświadczeń i repertuaru.

Program festiwalu przewiduje kameralne koncerty uczestników, koncerty zespołów zawodowych oraz wspólny koncert galowy.

Wrzesień

Centrum Kultury 105 w Koszalinie ul. Zwycięstwa 105,

www.ck105.koszalin.pl

Festiwal Rockowy „Generacja” Jeden z ważniejszych festiwali na rockowej scenie kraju. Celem

przeglądu jest promocja i prezentacja muzyki młodzieżowej. Udział w konkursie mogą wziąć zespoły wykonujące muzykę rockową, z różnorodnymi odmianami, opartą na repertuarze

Wrzesień

Centrum Kultury 105 w Koszalinie ul. Zwycięstwa 105

www.ck105.koszalin.pl

32

rockową, z różnorodnymi odmianami, opartą na repertuarze własnym

Hanza Jazz Festiwal Nazwa imprezy podkreśla średniowieczną przynależność

Koszalina do związku miast portowych. Festiwal jest adresowany przede wszystkim do młodych muzyków i fanów jazzu z całej

Polski. Obejmuje nie tylko koncerty, ale też warsztaty muzyczne na które zapraszane są sławy jazzu.

Październik

Centrum Kultury 105 w Koszalinie ul. Zwycięstwa 105,

www.ck105.koszalin.pl

Ogólnopolski Turniej tańca Break-Dance ‘Koszalińska Wizja Breaka”

Obejmuje nie tylko rywalizację najlepszych w Polsce ekip b-boy’ów w formie ogólnopolskiego turnieju breakdance’a, ale

zarazem kwalifikacje do „Jammin on Beat” w Hadze. Ważne jest także to, ze imprezę dla młodzieży przygotowują młodzi ludzie.

Październik

Pałac Młodzieży ul. Bolesława II

www.pm.koszalin.pl i Centrum Kultury 105 w Koszalinie

ul. Zwycięstwa 105 www.ck105.koszalin.pl

Ogólnopolski Festiwal Piosenki Aktorskiej „Reflektor” Festiwal ma na celu popularyzowanie wśród młodzieży piosenki aktorskiej o zabarwieniu teatralnym, wzbogacony rekwizytem,

gestem, stanem emocjonalnym, przedstawiający w aktorski sposób własne lub czyjeś przeżycia. Koncert połączony jest z

recitalem gwiazdy.

Listopad

Pałac Młodzieży ul. Bolesława II

www.pm.koszalin.pl

Festiwal Muzyki Polskiej „Swego nie znacie” Festiwal organizowany co dwa lata. Promuje nieznaną muzykę

polskich kompozytorów, zarówno współczesnych, jak i tych, którzy swoje dzieła tworzyli w minionych wiekach.

Listopad

Koszalińska Filharmonia im. Stanisława Moniuszki

ul. Zwycięstwa 105 filharmoniakoszalinska.pl

Jarmark Jamneński Jego początki sięgają lat 70. XX w., kiedy to wzorem

średniowiecznych kupców rozstawiano stragany przy obecnej ul. Dworcowej. Na jarmarku prezentowane są wytwory kultury,

sztuki ludowej i rękodzieła, towarzyszą temu występy zespołów folklorystycznych, a w Gospodzie Jamneńskiej serwowane są

specjały kuchni staropolskiej.

Czerwiec Sierpień Grudzień

Muzeum w Koszalinie

ul. Młyńska 37-39 www.muzeum.koszalin.pl

2.2.3. PODSUMOWANIE Kultura stanowi jeden z podstawowych czynników rozwoju regionu i ma ogromny wpływ na kształtowanie kapitału turystycznego. Jednym z wyznaczników warunkujących obraz kultury w Koszalinie jest różnorodna oferta kulturalna. Koszalin postrzegany jest przede wszystkim jako miasto filmu, muzyki jazzowej, akordeonowej i organowej. Posiada atrakcyjną ofertę festiwalową i znaczącą bazę kulturalno-rozrywkową. Każdego roku gości gwiazdy świata filmowego, wybitnych wokalistów i doskonałych instrumentalistów w różnych dziedzinach muzyki. Popularnością cieszą się również imprezy taneczne. Oprócz walorów kulturalnych występują również znaczące walory historyczne, wpływające na turystyczny wizerunek miasta. W Koszalinie znajdują się ciekawe i zachowane w dobrym stanie zabytki, najstarsze pochodzą z XIII wieku. Zidentyfikowane problemy:

1. Mała liczba publikacji dotyczących historii miasta - brak aktualnej naukowej monografii miasta oraz publikacji popularnonaukowych.

2. Niewystarczające wykorzystanie kultury jamneńskiej w ofercie turystycznej. 3. Wzrost kosztów organizacji przedsięwzięć kulturalnych. 4. Mała liczba imprez kulturalnych w okresie wakacji.

33

Wyzwania: 1. Wykorzystanie terenów podziemnych miasta jako atrakcji turystycznej. 2. Opracowanie naukowej publikacji monograficznej traktującej o historii miasta. 3. Rozwijanie mecenatu artystycznego - wspieranie najciekawszych inicjatyw w zakresie

kultury, podnoszenie rangi i promocja najważniejszych imprez. 4. Sprostanie nowym potrzebom odbiorców kultury, wynikającym z szybkiego postępu

technologicznego szczególnie w dziedzinie kina, muzeum i biblioteki. 5. Wspieranie i wzmacnianie regionalnej tożsamości kulturowej. 6. Wzmocnienie promocji wydarzeń kulturalnych. 7. Rozwój cyklicznych imprez o charakterze wizerunkowym. 8. Rozwinięcie oferty kulturalnej w okresie wakacji.

3. INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA I PARATURYSTYCZNA Infrastruktura turystyczna i paraturystyczna to elementy zagospodarowania Koszalina, które umożliwiają wykorzystanie walorów naturalnych i kulturowych oraz prawidłowe funkcjonowanie produktów turystycznych. Stąd tak ważna jest jej rola w rozwoju turystyki i możliwości budowania oferty. Kluczowe jest nie tylko istnienie tego typu infrastruktury, ale również jej prawidłowe rozmieszczenie oraz dostosowanie do potrzeb i oczekiwań potencjalnych turystów.

3.1. INFRASTRUKTURA TURYSTYCZNA Na infrastrukturę turystyczną składają się baza noclegowa i gastronomiczna. Poniżej przedstawiona została analiza zagospodarowania miasta Koszalina w obiekty noclegowe i gastronomiczne.

3.1.1. BAZA NOCLEGOWA Istniejąca baza noclegowa stanowi niezbędny element zagospodarowania turystycznego i ma kluczowe znaczenie dla rozwoju turystyki na danym obszarze. Odpowiedni standard i różnorodność obiektów noclegowych ze zróżnicowanymi cenami warunkują proces podejmowania decyzji o wyborze miejsca pobytu. Ruch turystyczny w Koszalinie i najbliższych nadmorskich miejscowościach charakteryzuje się sezonowością.

34

Wykres nr 4. Baza noclegowa w Koszalinie w latach 2006-2011

468 475443

545594

536

11 11

10

11

12

10

0

100

200

300

400

500

600

700

2006 2007 2008 2009 2010 20119

10

11

12

13

Miejsca noclegowe Obiekty

Źródło: UM Koszalin, GUS, stan na 31.12.2011 r.

Według danych GUS w 2011 roku w mieście funkcjonowało 10 turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania, w tym 5 hoteli (3 o standardzie*** i 2 o standardzie**), 1 schronisko młodzieżowe, 1 motel o standardzie**, 2 inne obiekty hotelowe oraz 1 obiekt niesklasyfikowany. Według ewidencji obiektów świadczących usługi hotelarskie nie będącymi obiektami hotelarskimi prowadzoną przez Urząd Miejski w Koszalinie, obiektów niesklasyfikowanych jest znacznie więcej. Na terenie miasta brakuje hotelu o standardzie czterogwiazdkowym oraz tanich noclegów, typu dom wycieczkowy. Spowodowane jest to brakiem zainteresowania wśród potencjalnych inwestorów realizacją tego typu obiektów na terenie Koszalina. W mieście nie funkcjonują pensjonaty, ośrodki wypoczynkowe czy kempingi oraz brak jest ewidencji kwater prywatnych /pokoi gościnnych/. Od połowy 2012 dostępny jest hostel z 20 miejscami noclegowymi.

Tabela nr 5. Wykorzystanie bazy noclegowej w Koszalinie w latach 2006-2011

Baza noclegowa - wykorzystanie w Koszalinie

2006 2007 2008 2009 2010 2011 Dynamika 2011/2006

Korzystający z noclegów turyści zagraniczni

5 199 5 734 4 378 4 572 3 047 4 656 -0,9%

Udzielone noclegi ogółem 48 339 60 128 62 288 66 999 61 019 61 681 1,28%

Udzielone noclegi turystom zagranicznym 8 652 9 268 7 845 7 723 5 012 8 101 -0,94%

Źródło: UM Koszalin, opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela Nr 6 prezentuje wykorzystanie bazy noclegowej Koszalina w latach 2006-2011 według danych GUS. Niestety liczba turystów zagranicznych korzystających z noclegów w naszym mieście wciąż spada. Jest to spowodowane bogatą i atrakcyjną ofertą w sąsiednich gminach położonych nad morzem (Mielno/ Darłowo/Kołobrzeg).

35

3.1.2. BAZA GASTRONOMICZNA Baza gastronomiczna jest drugim, oprócz bazy noclegowej, podstawowym elementem zagospodarowania turystycznego. Jej znaczenie w procesie kształtowania produktu turystycznego oraz planowania intensyfikacji ruchu turystycznego jest bardzo duże. Standard i menu obiektów gastronomicznych bezpośrednio wpływają na zadowolenie turystów i opinię na temat odwiedzanego obszaru. Tranzytowe położenie Koszalina oraz bliskość nadmorskich miejscowości wypoczynkowych także kształtują zapotrzebowanie na usługi gastronomiczne miasta. Obiekty gastronomiczne występujące w Koszalinie zakwalifikowano do następujących kategorii: · restauracje · pizzerie · kawiarnie, cukiernie · puby, bary, piwiarnie · pozostałe (kluby, mała gastronomia) Koszalińskie restauracje oferują zróżnicowany rodzaj kuchni – od typowo polskiej, poprzez włoską do japońskiej. Usługi gastronomiczne świadczą także restauracje przy obiektach noclegowych oraz w centrach handlowych. Jedynie jeden lokal gastronomiczny posiada regionalny charakter, pomimo nadmorskiego położenia brak w Koszalinie restauracji oferującej głównie dania rybne.

3.2. INFRASTRUKTURA PARATURYSTYCZNA Infrastruktura paraturystyczna jest bezpośrednio związana z udostępnianiem walorów turystycznych, umożliwia turystom korzystanie z walorów naturalnych oraz stanowi dodatkową ofertę spędzania wolnego czasu. Składają się na nią takie elementy, jak: szlaki turystyczne, obiekty sportowo-rekreacyjne, w tym baseny, kąpieliska, boiska, jak również informacja turystyczna. Jednocześnie należy stwierdzić, iż nie została zamieszczona tu pełna inwentaryzacja infrastruktury paraturystycznej, tylko wybrane jej elementy.

3.2.1. SZLAKI TURYSTYCZNE Jednym z elementów wpływających na atrakcyjność turystyczną Koszalina jest sieć tras i szlaków turystycznych, biegnąca przez najciekawsze przyrodniczo i historycznie tereny miasta. Szlaki w okolicach Koszalina w zależności od ich charakteru, podzielić można na następujące kategorie:

1. Staromiejska Trasa Turystyczna. 2. Piesze szlaki. 3. Szlaki rowerowe. 4. Szlaki konne. 5. Szlaki kajakowe. 6. Ścieżki dydaktyczne.

W obrębie Koszalina występuje 31,847 km dróg rowerowych i pieszo-rowerowych.

36

SZLAKI PIESZE Przez teren Koszalina przebiega 5 oznakowanych szlaków pieszych, mających swój punkt wspólny- Górę Chełmską. Na terenie kompleksu leśnego Góry Chełmskiej funkcjonuje także ścieżka edukacyjno- przyrodnicza zorganizowana przez Nadleśnictwo Karnieszewice. Z punktu widzenia zagospodarowania turystycznego Góry Chełmskiej ważny jest Szlak pielgrzymkowy im. Jana Pawła II łączący Górę Chełmską ze Świętą Górą Polanowską. Jest to jeden z atutów sprzyjających rozwojowi turystyki pielgrzymkowej Miasta Koszalina. Rysunek nr 2. Szlaki piesze i rowerowe na Górze Chełmskiej.

źródło: Firma Rokart System Anna Radziwonowicz

37

Tabela nr 6. Piesze trasy i szlaki turystyczne przebiegające przez Koszalin

Źródło: opracowanie własne RCIT na podstawie www.it-pomorze.pl

Lp. Nazwa szlaku i długość Oznakowanie Długość

Przebieg

1. Staromiejska Trasa Turystyczna

Trasa została oznakowana

tablicami informacyjnymi w

3 wersjach językowych

(polskim, angielskim i

niemieckim) oraz kierunkowskazami

pionowymi i poziomymi.

Trasę wyznaczono w ramach projektu (realizacja w okresie 01.10.2005- 30.06.2006), znajduje się na

niej 27 największych zabytków i obiektów turystycznych Koszalina (m.in. Amfiteatr, Budynek

Koszalińskiej Biblioteki Publicznej, Neogotycki Budynek Poczty Głównej, Gmach Rejencji,

Neogotycki budynek Archiwum Państwowego, Gmach I Liceum Ogólnokształcącego im.

Stanisława Dubois, Budynek Straży Pożarnej, Zabudowania koszalińskiego browaru, Cerkiew

Prawosławna, Kaplica św. Gertrudy, Domek Kata, Pałac Ślubów, Kamienica gotycka z XIV w. czy

gotycka Katedra z XIV w.). 2. Szlak Pętla Tatrzańska żółty 11,8 km

Trasa: Koszalin- lasy Góry Chełmskiej- do szosy 206

(Koszalin- Polanów)- Góra Chełmska (Krzyżanka) Nazwa wywodzi się od tego, iż szlak przebiega przez tereny wzniesienia morenowego Góry

Chełmskiej- do złudzenia przypominające dolny regiel tatrzański.

3. Szlak Kamieni Granicznych zielony- 12 km Trasa: Koszalin (Dzierżęcino)- jez. Policko- Manowo- Bonin

Kamienie graniczne ustawiane przed wiekami wyznaczały zasięg terytorialny własności. Stąd na

pierwszym z kamieni na szlaku wykuto dawny znak Koszalina (pochylona w lewo litera "Z" z dwoma

kółkami po bokach), który wyznaczał granicę miasta obejmującą także wsie własnościowe.

4. Szlak Porwanego Księcia niebieski- 12,6 km Trasa: Koszalin (Góra Chełmska- Sianów) Nazwa szlaku pochodzi od wydarzenia z XV wieku.

Rycerze Księcia Bogusława X, którego dwór przebywał właśnie na zamku w Sianowie, napadli i obrabowali jadących przez Górę Chełmską kupców.

W odwecie mieszkańcy wysłali oddział, który siłą przywiózł Księcia Bogusława X wraz ze świtą do

miasta. Rajcy miejscy po rozpoznaniu wśród rycerzy swego władcy, wykupili się od niechybnej

zemsty Księcia. 5. Szlak im. Jana Pawła II czarny- 40km Trasa: Koszalin (Góra Chełmska)- Maszkowo-

Węgorzewo Koszalińskie- Szczeglino- Kościernica- Nacław- Garbno- Dadzewo (Aleja Bukowa)-

Rosocha- Święta Góra Polanowska. Trasa szlaku powstała w oparciu o średniowieczny trakt łączący dwa miasta- Koszalin i Polanów oraz położone obok nich dwie Święte Góry- Chełmską

koło Koszalina i Świętą koło Polanowa. 6. Szlak im. Józefa

Chrząszczyńskiego czerwony- 50,2km Trasa: Koszalin (Góra Chełmska)- Maszkowo-

Lubiatowo- Manowo- Rosnowo- Pobądź- Bukowo- Tychowo.

Szlak upamiętnia Józefa Chrząszczyńskiego, pioniera ruchu turystycznego w Koszalinie i autora

pierwszego przewodnika po mieście.

38

Tablice informacyjne Staromiejskiej Trasy Turystycznej

Oznakowanie szlaków pieszych Oznakowanie szlaków rowerowych

SZLAKI ROWEROWE

Koszalin i okolice to teren niezwykle atrakcyjny turystycznie. Miasto poprzez swoje położenie i walory przyrodnicze oferuje szereg ścieżek rowerowych, m.in. prowadzących na Górę Chełmską lub do Jeziora Lubiatowskiego o łącznej długości ponad 30 km. W Zintegrowanym Planie Rozwoju Transportu Publicznego Miasta Koszalina na lata 2006-2013 zaproponowano układ dróg rowerowych o długości 78,30 km, na który miały składać się: układ istniejący oraz odcinki przewidziane do realizacji. Drogi rowerowe będą budowane w taki sposób, aby każdy nowobudowany odcinek łączyć z następnym, by uzupełniać brakujące odcinki istniejących połączeń oraz aby uzyskać połączenia między dzielnicami mieszkaniowymi a centrum Koszalina. To obecnie największy problemem Koszalina – dojazd rowerem do ścisłego centrum, oprócz tego zła nawierzchnia (niemal wszystkie drogi rowerowe w mieście wykonane są z kostki brukowej) oraz brak

39

pasów rowerowych na jezdni (wszystkie istniejące drogi pieszo-rowerowe znajdują się poza jezdniami. W Koszalinie brakuje systemowych rozwiązań komunikacyjnych przyjaznych rowerzystom. Tabela nr 7. Szlaki rowerowe.

Źródło : opracowanie własne RCIT na podstawie www.it-pomorze.pl SZLAKI KONNE W zakresie turystyki konnej do dyspozycji turystów pozostaje oferta stadnin zlokalizowanych na terenie okolicznych gmin m.in. w miejscowości Cewlino, Skibno, Kędzierzyn, Rzepkowo, Niekłonice. Zwolennicy jazdy konnej mają do dyspozycji powstały w 2011 roku oznakowany szlak konny Pomorza Środkowego o łącznej długości 138,4 km. Jest to jedna z propozycji aktywnego spędzania wolnego czasu oraz poznawania uroków regionu zarówno dla mieszkańców Koszalina jak i turystów.

Lp. Nazwa szlaku i długość Oznakowanie Długość

Przebieg

1. Międzynarodowy Szlak Rowerowy „Bike the Baltic”

zielony

przebieg: Kołobrzeg- Ustronie Morskie- Mielno- Koszalin- Sianów- Polanów- Rezerwat Archeologiczny „Kamienne Kręgi”- Wyszewo- Koszalin- Kołobrzeg. Międzynarodowy szlak, dzięki któremu poznać można dziedzictwo kulturowe Skanii, Bornholmu oraz części Pomorza Zachodniego.

2. Szlak Nadmorski R-10

zielony 91,2 km

przebieg: Pleśna - Gąski latarnia – Sarbinowo – Chłopy – Mielno – Unieście – Łazy – Osieki –Iwięcino - Bukowo Morskie – Dąbki - Żukowo Morskie - Darłowo – Darłówko; międzynarodowy szlak kolarski wokół Bałtyku

3. Droga Rowerowa 12 km

przebieg: Koszalin- Mścice- Mielno - w całości asfaltowa droga rowerowa; jest to najstarsza droga rowerowa w Polsce biegnąca poza terenami miejskimi.

4. Trasa rowerowa Trakt Rybogryfa

żółty 23,7 km

przebieg: Góra Chełmska – Kłos – Węgorzewo – Policko – Dzierżęcino - trasa prowadzi nad jezioro Policko i do wioski indiańskiej.

5. Szlak Gotów

zielony 18 km

przebieg: Lubatowo – Wyszebórz – Wyszewo – Mostowo - Kamienne Kręgi - szlak dojazdowy z Koszalina do rezerwatu archeologicznego "Kamienne Kręgi" k. Grzybnicy, przebiegający przez tereny leśne. Jest to najkrótsza trasa nad jezioro Kąpielowe w okolicy Wyszeborza.

6. Tychowski trakt czarny 41 km przebieg: Koszalin - Niekłonice – Jarzyce – Świeszyno – Rosnowo – Tyczewo - Tychowo

7. Szlak Pałaców niebieski 75 km przebieg: Mostowo - Rosnowo - Niedalino - Strzekęcino - Bardzlino (most na Radwi) - Białogórzyno - Nosowo - Parsowo - Świemino - Warnino - Wierzchomino - Dobrzyca - Borkowice - Śmiechów - Pleśna- Gąski - malowniczy szlak rowerowy prezentujący najpiękniejsze założenia pałacowo-parkowe w okolicach miasta.

40

SZLAKI KAJAKOWE Na terenach gmin sąsiadujących z Koszalinem można korzystać ze szlaków kajakowych rzeką Unieść oraz Radew. Turystyka wodna, w tym kajakarstwo jest jedną z form turystyki naturalnie wpisanych w krajobraz regionu Koszalina. Spływy organizowane są od połowy kwietnia do połowy października. Stanowi to alternatywę dla wypoczynku na plaży, co ważne, dla różnych grup wiekowych. W odpowiedzi na podjęte próby zwolenników turystyki kajakowej jedną z możliwości zagospodarowania turystycznego koszalińskiej rzeki Dzierżęcinki jest stworzenie szlaku kajakowego, który mógłby przebiegać aż do jeziora Jamno.

3.2.2. OBIEKTY SPORTOWO-REKREACYJNE Baza sportowo-rekreacyjna umożliwia turystom korzystanie z walorów naturalnych oraz stanowi dodatkową ofertę spędzania wolnego czasu. Większość obiektów bazy sportowo-rekreacyjnej, jak np.: boiska, hale sportowe czy basen służy mieszkańcom. Natomiast większe znaczenie dla odwiedzających i turystów ma nowo wybudowana hala widowiskowo-sportowa. Ponadto duży wpływ na atrakcyjność turystyczną miasta będzie miał budowany Kompleks Wodny. Dostęp do infrastruktury sportowej, na terenie miasta Koszalina, opiera się w dużej mierze na obiektach administrowanych przez spółkę komunalną Zarząd Obiektów Sportowych Sp. z o.o. w Koszalinie, do których zalicza się: 1. Kompleks sportowo-rekreacyjny, przy ul. Jedności-Głowackiego, w skład którego

wchodzą dwa baseny: niecka duża i mała oraz hala sportowa. 2. Kompleks sportowo-rekreacyjny „KS Gwardia” (ul. Fałata 34), składający się ze stadionu

sportowego, boisk bocznych, skatepark-u, hali sportów walki, kortów tenisowych, lodowiska oraz terenów podożynkowych przy ul. Orląt Lwowskich;

3. Stadion lekkoatletyczny „KS Bałtyk” (ul. Andersa 16) wraz z płytą główną i boiskiem ze sztuczną nawierzchnią zrealizowanym w ramach projektu „Euroboiska”.

4. Hali widowiskowo-sportowa, ul. Śniadeckich 4. 5. Hala sportowa (ul. Orlej 14). 6. Korty tenisowe (ul. Andersa 16). 7. Kompleks sportowo-rekreacyjny „Sportowa Dolina”, m.in.: boiska do koszykówki,

siatkówki, piłki nożnej, kort tenisowy ze ścianką treningową, skatepark, siłownia, stoły do tenisa stołowego.

„ Sportowa Dolina” Hala widowiskowo-sportowa

41

Inne obiekty sportowo-rekreacyjne oddane w użytkowanie w drodze umowy najmu: - Ośrodek Szkolenia Taekwondo (ul. Orląt Lwowskich 26 B) prowadzony przez Koszaliński Klub Taekwondo „Bałtyk”, - tor wyścigowy „Motopark” (ul. Gnieźnieńskiej 8A) użytkowany przez Klub Motor Sport Koszalin, - park linowy „Avana” na Górze Chełmskiej użytkowany przez firmę prywatną.

Park Linowy

Inną - znaczącą grupę obiektów wchodzących w skład miejskiej infrastruktury sportowej stanowią obiekty przyszkolne, takie jak boiska, hale sportowe czy tereny i urządzenia lekkoatletyczne, znajdujące się na terenach wszystkich koszalińskich szkół publicznych. W latach 2008-2012 zrealizowano 9 kompleksów boisk wielofunkcyjnych, w ramach rządowego programu „Moje Boisko - Orlik 2012”, które zlokalizowane zostały przy Szkołach Podstawowych, na Osiedlu Wenedów, Unii Europejskiej, Jamno-Łabusz, Raduszka oraz przy ul. Głowackiego. Kolejną, liczną grupą obiektów sportowych na terenie Koszalina są boiska, stadiony, urządzenia sportowe i place zabaw znajdujące się na terenach koszalińskich osiedli i pozostające w zarządzaniu przez Spółdzielnie Mieszkaniowe i Rady Osiedli. Dostęp do infrastruktury sportowej zapewniony jest także przez podmioty prywatne m.in. działające przy obiektach hotelowych.

42

Tabela nr 8. Ilość obiektów sportowych w Koszalinie na przestrzeni lat 2006-2010 (szt.)*

Rodzaj obiektu / rok 2006 2007 2008 2009 2010

Stadiony 4 4 4 4 4

Boiska 54 56 61 65 70

Hale sportowe 4 4 4 5 5

Sale gimnastyczne 37 37 37 37 37

Korty tenisowe otwarte

9 9 10 10 11

Korty tenisowe kryte 2 2 2 3 4

Pływalnie kryte 1 1 1 1 1

Strzelnice 1 1 1 1 1

Lodowiska 1 1 1 1 1

Skateparki 1 1 2 2 2

Kompleksy „Orlik” - - 2 4 6

Razem: 114 116 125 133 142

Źródło: UM Koszalin, opracowanie własne na podstawie danych Zarząd Obiektów Sportowych Sp. z o.o. w Koszalinie, Zarząd Dróg Miejskich w Koszalinie, Zarząd Budynków Mieszkalnych w Koszalinie, Koszalińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. w Koszalinie, koszalińskie spółdzielnie mieszkaniowe, koszalińskie rady osiedli. *Dane z 2011r. zostaną uzupełnione na bieżąco

Na terenie Koszalina, zlokalizowano dodatkowo kilkanaście obiektów i miejsc rekreacyjnych, do których zalicza się m.in.: 1. Strzelnica kryta. 2. Hala Squash (SQUASH Centrum Kultury Fizycznej ADRIA; Klub Aktywności Fizycznej FORMA). 3. Kręgielnia. 3.2.2.1. NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA SPORTOWE Koszalin z uwagi na rozwiniętą sieć obiektów sportowych jest miastem, w którym odbywają się wiele imprezy sportowych. Dzięki wybudowaniu i oddaniu do użytkowania w 2012 roku hali widowiskowo-sportowej, w Koszalinie odbywają się imprezy sportowe o znaczeniu nie tylko regionalnym, ale również krajowym i międzynarodowym. Obiekt ten daje wiele możliwości organizowania nie tylko dużych wydarzeń sportowych, ale także kulturalnych i rozrywkowych (koncerty). Do najważniejszych zrealizowanych w Koszalinie imprez sportowych zaliczyć należy m.in.:

2007r. - XIII Ogólnopolska Olimpiada Młodzieży w sportach letnich „Zachodniopomorskie 2007”, XII Polsko-Niemiecki Festiwal Młodzieży;

2008 r. - Mecz reprezentacji narodowych seniorów w rugby Polska-Łotwa; 2009 r. - VI Bałtyckie Igrzyska Młodzieży „Zachodniopomorskie-Koszalin 2009”, XIV

Festiwal Młodzieży Euroregionu Pomerania, mecz międzypaństwowy pierwszych reprezentacji piłki ręcznej kobiet Polska-Białoruś;

2010 r. - Mecze reprezentacji narodowych juniorów U-19 w piłce nożnej Polska-Szwecja i Polska-Norwegia, Mistrzostwa Polski Seniorów i Seniorek w judo;

2012 r. - SUPERLIGA KOBIET KU AZS Politechnika Koszalińska; 2012r. – Międzynarodowy Turniej Piłki Siatkowej kobiet;

43

2012r. – Mecz eliminacyjny do mistrzostw Europy Polska-Finlandia - koszykówka mężczyzn.

W Koszalinie odbywają się cyklicznie (coroczne) imprezy sportowe, do których zalicza się miedzy innymi:

- Międzynarodowy Bieg Wenedów; - Międzynarodowy Festiwal Szachowy-Memoriał im. Józefa Kochana; - Ogólnopolski Festiwal Mini koszykówki - Camp; - Międzynarodowy Turniej Tenisa Ziemnego ITF Men’s Futures; - Rozgrywki ligowe ekstraklasy koszykówki mężczyzn i piłki ręcznej kobiet, w których

biorą udział koszalińskie zespoły AZS Koszalin SA i KU AZS Politechnika Koszalińska; - Turniej Rekreacyjno-Sportowy Osób Niepełnosprawnych IKAR; - Nocna Ściema – nocny maraton.

W Koszalinie istnieje ok. 50 klubów sportowych, w których dzieci i młodzież biorą udział w zajęciach sportowych. Na terenie Miasta Koszalina bardzo prężnie rozwijają się organizacje, stowarzyszenia upowszechniające kulturę fizyczną. Strukturę wzrostu w latach 2006-2010 przedstawia tabela nr 10.

Tabela nr 9. Ilość stowarzyszeń kultury fizycznej w Koszalinie w latach 2006-2010 (szt.)*

Stowarzyszenia kultury fizycznej / rok 2006 2007 2008 2009 2010

Kluby sportowe w ewidencji UM Koszalin nie prowadzące działalności gospodarczej

25 27 27 29 33

Organizacje sportowe wpisane do KRS 32 33 33 33 33

Uczniowskie kluby sportowe 18 19 19 21 21

Ogółem: 75 79 79 83 87

Źródło: UM Koszalin, opracowanie własne *Dane z 2011r. zostaną uzupełnione na bieżąco

3.2.3. ATRAKCJE TURYSTYCZNE KOSZALINA

Koszalin to nie tylko ciekawe muzea, interesujące wystawy i zabytki czy doskonałe koncerty, Koszalin to również miasto niezwykłych atrakcji turystycznych. Dzięki znakomitemu położeniu między morzem, lasem i jeziorami, w mieście skorzystać można z wycieczki statkiem pasażerskim, szynobusem, kolejką wąskotorową lub odwiedzić wioskę indiańską. KOSZAŁEK Uruchomienie przeprawy statkiem pasażerskim „Koszałek” nastąpiło w roku 2009. Zbudowany w stoczni rzecznej w Płocku płaskodenny statek zabiera na pokład 67 osób oraz rowery i wózki dla osób niepełnosprawnych. Rejs rozpoczyna się z przystani w Jamnie, wiedzie do Mielna i kończy w miejscowości Unieście, zaledwie 200 metrów od dużej, czystej i spokojnej plaży, gdzie dla każdego znajdzie się wolne miejsce.

44

Koszałek

Przeprawa przez jezioro Jamno statkiem „Koszałek” jest atrakcyjną i przyjazną dla środowiska ofertą, wpisującą się w ramy regionalnego programu turystyki nadmorskiej.

Rejsy po Jamnie odbywają się w okresie wakacyjnym i są efektem działania koszalińskiego samorządu na rzecz zapewnienia atrakcji i wygodnej komunikacji turystom przybywającym latem do miasta i regionu.

SZYNOBUS

Od 2008 roku corocznie w czasie sezonu wakacyjnego uruchamiane jest połączenie kolejowe na trasie Koszalin-Mielno Koszalińskie, które z roku na rok cieszy się większym zainteresowaniem wśród mieszkańców i turystów odwiedzających miejscowości nadmorskie. Łącznie skorzystało z tego środka lokomocji około 240tys. osób. Trasa kolejowa Koszalin – Mielno Koszalińskie ma długość 13,65km, składa się z 2 odcinków:

odcinek I - linia nr 402 Koszalin - Mścice o długości 8,41 km stanowi część czynnej państwowej linii kolejowej Koszalin – Kołobrzeg - Goleniów i jest zarządzana przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.

odcinek II – linia nr 427 Mścice-Mielno Koszalińskie, stanowi odgałęzienie linii Koszalin-Kołobrzeg i jest linią samorządu Miasta Koszalina o długości 5,24 km. W celu uruchomienia przewozów pasażerskich w lipcu 2008r. Miasto Koszalin zrewitalizowało ten odcinek linii kolejowej.

Rysunek nr 3. Trasa szynobusu.

Źródło: „Projekt uruchomienia pasażerskich przewozów kolejowych Koszalin-Mielno” Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniodniopomorskiego” marzec 2007

Nr 427

Nr 402

Nr 402

45

Połączenie kolejowe Koszalin-Mielno Koszalińskie stanowi alternatywę dla zatłoczonej drogi wojewódzkiej Nr 165 oraz drogi krajowej nr 11, która pełni kluczową rolę łącząc centrum kraju z kurortami nadmorskimi. Niska przepustowość drogi krajowej nr 11 i drogi wojewódzkiej nr 165 w wyniku wzrastającego ruchu turystycznego i kołowego na trasie Koszalin-Mielno uzasadnia coroczne uruchamianie szybkiego, sprawnego i bezpiecznego połączenia kolejowego Koszalin – Mielno Koszalińskie, które charakteryzuje się krótkim czasem trwania jazdy - ok. 15 minut. Szynobus to alternatywna, szybsza forma podróży na plażę i dodatkowa atrakcja turystyczna.

Szynobus

Kolejka wąskotorowa – zabytek XIXw. Na trasie Koszalin-Manowo (12 km). odbywają się sezonowe przewozy pasażerskie, których organizacją zajmuje się Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki (TMKW). W ramach wycieczki ognisko, spacer przyrodniczą ścieżką edukacyjną, konkursy. Towarzystwo przygotowuje specjalne programy dla grup zorganizowanych. Dojazd do dworca kolejki wąskotorowej znajdującego się przy ul. Kolejowej nie jest oznakowany. W celu uatrakcyjnienia turystycznego regionu koszalińskiego oraz uregulowania obecnej sytuacji prawnej kolejki wąskotorowej w dniu 18 lipca 2012r. Prezydent podjął decyzję o przejęciu od PKP Oddziału Gospodarowania Nieruchomościami w Poznaniu Wydziału Współdziałania z Samorządem Terytorialnym II w Szczecinie, nieruchomości wchodzących w skład kolejki wąskotorowej w granicach administracyjnych miasta Koszalina. Procedura przejmowania nieruchomości potrwa do 8 miesięcy.

Kolejka wąskotorowa

46

Wioska Indiańska - Wioska znajduje się w otoczeniu lasu na obszarze ośmiu hektarów w sąsiedztwie rezerwatu nad jeziorem Lubiatowskim. Możliwość strzelania z łuku, tańca i śpiewu przy bębnach. Dostępne są programy dla różnych grup wiekowych, od dzieci przedszkolnych po grupy seniorów. Atrakcję wioski jest także para bizonów. Na miejscu znajduje się sklepik z indiańskimi pamiątkami. Brak oznakowania dojazdu do wioski.

3.2.4. ATRAKCJE TURYSTYCZNE OKOLIC KOSZALINA Niewątpliwym atutem okolic Koszalina jest urozmaicona rzeźba terenu, liczne obszary chronione i cenne przyrodniczo oraz mnogość zabytków sakralnych i świeckich. Różnorodny krajobraz kulturowy to wynik historycznych uwarunkowań Pomorza Zachodniego. Suma tych elementów wpływa na turystyczny wizerunek Koszalina i jego umiejscowienie na turystycznej mapie Polski. Poniżej przedstawiono wybrane miejsca lub obiekty okolic miasta.

Ogrody tematyczne Hortulus /gm. Będzino/ Ogrody to miejsce wyjątkowe i unikatowe w skali kraju. Na powierzchni ponad 5 ha urządzono liczne ogrody w różnym stylu i o różnej tematyce np.: ogród japoński, francuski, w stylu angielskim, kamienny, skalny i inne. Ponadto można tam obejrzeć różne elementy małej architektury ogrodowej, zegary, altany, rzeźby oraz grotę skalną i stawy. Ciekawą i popularną grupę ogrodów, szczególnie w okresie letnim, stanowią ogrody zmysłów np. barw, dźwięku lub zapachu.

Ogrody tematyczne Hortulus

Pomorski Ogród Edukacyjny „Wiciokrzewy” we Włokach /gm. Świeszyno/ Ogród botaniczny zajmuje powierzchnię 3 ha. Można podziwiać tam wiele cennych gatunków roślin takich jak magnolie, różaneczniki, azalie, hortensje, narcyzy oraz roślin tropikalnych np. brazylijska gunera itp.. Znajduje się tam również labirynt z formowanych buków.

Arboretum Karnieszewickie /gm. Sianów/ Arboretum zajmuje powierzchnię 4,75 ha. Położone jest przy drodze ze wsi Karnieszewice do Wierciszewa. Służy do celów naukowo-badawczych i hodowlanych. Znajduje się tam ok. 37

47

gatunków drzew i 26 gatunków krzewów z wielu stron świata. Jedną z największych osobliwości jest aleja ponad stuletnich okazów daglezji zielonej. Rezerwat „Jodły Karnieszewickie" /gm. Sianów/ zajmuje powierzchnię około 37 ha. Przedmiotem ochrony jest enklawa starodrzewu jodłowego (jodła biała), leżąca poza granicą naturalnego zasięgu tego gatunku w Polsce. Ochronie podlega również wiciokrzew pomorski tzw. polska liana. Obszar rezerwatu znajduje się w niewielkiej odległości od drogi krajowej nr 6 i Arboretum Karnieszewickiego. Rezerwat przyrody „Sieciemińskie Rosiczki” Położony na terenie gminy Sianów w pobliżu miejscowości Przytok. Zasięgiem obejmuje torfowisko, na którym występują cztery gatunki owadożernych rosiczek. Na miejscu rezerwatu znajduje się drewniany pomost z platformą widokową.

Rosiczka

Rezerwat „Wierzchomińskie Bagno" /gm. Będzino i Biesiekierz/ Powierzchnia całkowita rezerwatu wynosi 44 ha. W jego skład wchodzą: lasy, torfowiska, jeziora i rzeki, natomiast w skład otuliny - lasy. Przedmiotem ochrony są: torfowisko wysokie atlantyckie z charakterystyczną roślinnością oraz jedno z największych w Polsce stanowisk wiciokrzewu pomorskiego.

Obszar Chronionego Krajobrazu "Koszaliński Pas Nadmorski" Jest to obszar o niezwykłych walorach krajobrazowych, który obejmuje powiat koszaliński, miasto Koszalin oraz powiat kołobrzeski. W skład obszaru wchodzą wydmy nadmorskie, tereny leśne oraz łąki z roślinnością halofilną (słonolubną). Na tym terenie zachował się pas drzewiastej i zaroślowej roślinności wydmowej wraz z podmokłymi łąkami i trzcinowiskami na zapleczu wydm oraz z efektownymi klifami i piaszczystymi plażami na wybrzeżu.

Obszar Chronionego Krajobrazu "Dolina Radwi" Obszar ten zajmuje powierzchnię 3560 ha. Leży na terenach gmin: Świeszyno, Manowo i Bobolice. Obszar swoim zasięgiem obejmuje rzekę Radew z jeziorami zaporowymi Rosnowo i Hajka. W otoczeniu borów sosnowych na uwagę zasługują: cenne jeziora lobeliowe, torfowiska mszarne, roślinność mokradeł wzdłuż rzeki i jezior.

48

Aleja Bukowa Między Jacinkami a Nacławiem (5 km na zachód od Polanowa - droga 206) znajduje się niezwykły pomnik przyrody - ponad 200-letnia aleja bukowa, w której rośnie około 400 drzew tworzących żywy tunel. Aleja jest jedynym tego typu pomnikiem przyrody w Polsce.

Aleja Mrówek w Leśnictwie Kościernica Znajduje się na północny zachód od jeziora Nicemino. Występuje tam największe w Europie skupisko mrówki ćmawej. Cechą charakterystyczną tych owadów są wielomateczne gniazda. Wysokość mrowiska może dochodzić do 2 metrów. Pozostała jego część znajduje się pod ziemią. Wśród kopców ustawiony jest kamień pamiątkowy poświęcony pamięci nieżyjącego już Tadeusza Podkówki, który całą swoją zawodową karierę poświęcił obserwacji i badaniu zwyczajów mrówek.

Wioska Hobbitów w Sierakowie Sławieńskim Stworzona na bazie powieści J.R.R. Tolkiena. Znajdują się w niej bajkowe budowle, kramy pod strzechą, warsztaty rzemieślnicze i wieża widokowa. Turyści odwiedzający wieś mogą wziąć udział w grach terenowych oraz cyklicznie w sierpniu odbywającym się Jarmarku Hobbistów, podczas którego mogą uczestniczyć w warsztatach ceramicznych, nauce żonglowania oraz spróbować hobbickiego jadła.

Wioska Hobbitów w Sierakowie Sławieńskim

Wioska Zdrowego Życia w Dąbrowie Specjalizacja wsi opiera się na zagadnieniach, związanych ze zdrowym stylem życia. W gospodarstwach edukacyjnych można spróbować wszystkiego, co wiąże się z naturalnym, wiejskim stylem życia. Organizowane są tam również tradycyjne zabawy i warsztaty rękodzieła. Wioska Końca Świata w Iwięcinie Oferuje zajęcia edukacyjne z astronomii, historii i rolnictwa oraz sprawdzenia swoich umiejętności artystycznych z wykorzystaniem między innymi słomy, siana, trzciny czy kamienia. Na terenie wioski znajduje się „podwórzec czasu", który w rozgwieżdżone niebo zaprasza do obserwacji odległych krańców kosmosu, a w dzień słoneczny zegar odmierza upływający czas.

49

Latarnia Morska w Gąskach Cylindryczna, ceglana latarnia o wysokości całkowitej 51,2 m, z galerią widokową na wysokości 50 m położona na wysokim klifowym brzegu. Zasięg jej światła wynosi 23,5 Mm – około 43,5 km. Latarnia udostępniona do zwiedzania przez cały rok. Jest to jeden z etapów Szlaku latarni Morskich. Święta Góra Polanowska (156 m n.p.m.) Położona jest 2 km na południowy zachód od miasta Polanów. Na szczycie znajduje się drewniana kaplica p.w. Matki Bożej Bramy Nieba i pustelnia wzniesiona przez franciszkanów na planie krzyża łacińskiego, zwieńczona latarnią z kopułą zakończoną podwójnym krzyżem. Umieszczony obok drzwi świątyni kamień węgielny poświęcił Ojciec Święty Jan Paweł II. „Sianowska Kraina w Kratę" Położona jest na wschód od Koszalina. Ukazuje urokliwe budownictwo ryglowe, będące przez wiele wieków tradycyjnym elementem krajobrazu Pomorza, a obecnie staje się rzadkością. Dobrze zachowane szachulcowe budynki i domy z „muru pruskiego" można znaleźć już tylko w niewielu miejscach, do których zaliczamy Węgorzewo, Sowno, Przytok, Sieciemin, Karnieszewice, Iwięcino i Sianów. Rezerwat Archeologiczny „Kamienne Kręgi” Jest największą atrakcją turystyczną gminy Manowo, a zarazem zabytkiem rangi europejskiej. Rezerwat jest położony w Lesie Grzybnickim, w pobliżu trasy krajowej nr 11. Obejmuje uroczysko leśne o powierzchni około 3 ha. Znajdują się tam kamienne kręgi Gotów z I i II w. n.e. oraz kurhany związane z kultem zmarłych. Dzisiaj kamiennymi kręgami interesują się archeolodzy, astronomowie i bioenergoterapeuci. Znajduje się w strefie chronionego krajobrazu Doliny Radwi. Można do niego dojść lub dojechać oznakowanymi szlakami turystycznymi. Eklektyczny pałac w Strzekęcinie - gmina Świeszyno Ekskluzywny kompleks hotelowy, który tworzą Pałac Bursztynowy i Pałac Biały oraz Rezydencja Myśliwska. Architektura pałacu Bursztynowego przypomina zamki bawarskie. Obok pałacu unikatowa w skali kraju lodownia stylizowana na wapienną grotę górską. Pomiędzy pałacami niewielkie jezioro. Całość otacza starannie utrzymany park krajobrazowy z elementami XVIII-wiecznego ogrodu francuskiego.

50

Pałac Bursztynowy

Zamek w Krągu - gmina Polanów Dawna posiadłość rycerska rodziny Podewilsów, leżąca przy drodze do Sławna, na terenie gminy Polanów. Zespół zamkowo-parkowy powstał w początkach XV wieku. Formą nawiązuje do Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. Od roku 1996 funkcjonuje jako hotel „Podewils". W pałacowym parku zachowała się XVI-wieczna kaplica zamkowa z grobowcami rodu Podewilsów z barokowym wystrojem.

Dworek w Osiekach – gmina Sianów Malowniczy dworek szlachecki z XIX w. położony w pobliżu Jeziora Jamno, częściowo o konstrukcji szachulcowej. Park krajobrazowy o pow. 12 ha z bogatym drzewostanem. Od 1963 odbywają się tu plenery malarskie.

Dworek w Osiekach

51

Dwór w Policku – gmina Manowo Dwór jest budynkiem parterowym wzniesionym w 1858r. W zespole budynków gospodarczych należących do dworu najstarsza jest owczarnia, pochodząca z II połowy XVIII w. Obecnie gospodarstwo agroturystyczne.

3.2.5. INFORMACJA TURYSTYCZNA Z punktu widzenia możliwości rozwoju turystyki ważna jest nie tylko atrakcyjność turystyczna danego obszaru, ale również umiejętność jej wyeksponowania i odpowiedniego poinformowania potencjalnych odbiorców o jej istnieniu. Punkty informacji turystycznej stanowią jeden z elementów zagospodarowania turystycznego danego obszaru recepcji turystycznej.

W Koszalinie nie funkcjonuje system informacji turystycznej. Istniejące punkty IT nie są zintegrowane siecią żadnych powiązań i praktycznie wszystkie działają w zupełnej izolacji od siebie. Na terenie miasta działa Regionalne Centrum Informacji Turystycznej, funkcjonujące od lipca 2005 roku w strukturze Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Pomorza Środkowego, którego Miasto Koszalin jest członkiem, oraz działają trzy tzw. Miejskie Punkty Informacji Turystycznej zlokalizowane w Biurach Podróży. Największą rolę w zakresie informacji turystycznej odgrywa Regionalne Centrum Informacji Turystycznej. Siedziba RCIT zlokalizowana jest w ciągu komunikacyjnym pomiędzy Dworcem PKP a centrum Miasta, dostępna jest także dla osób niepełnosprawnych. Jest to bardzo dogodne położenie pod względem dostępności dla ruchu turystycznego. Oznakowanie dojścia do RCIT występuje w postaci kilku kierunkowskazów w centrum miasta oraz przy dworcu PKP. Przy trasach wjazdowych do miasta zamontowane są znaki informacyjne D-34.

Oznakowanie Informacji Turystycznej na terenie miasta.

Na wyposażeniu Centrum są dwa kioski multimedialne oraz stanowisko komputerowe dla turysty z dostępem do Internetu. Jeden Infokiosk dostępny jest na zewnątrz siedziby RCIT, co ułatwia dostęp do podstawowych informacji o mieście i regionie koszalińskim, poza godzinami pracy Centrum. Centrum udziela także informacji o regionie zachodniopomorskim oraz wybranych regionach turystycznych kraju, opracowuje własne wydawnictwa i mapy turystyczne, posiada stronę internetową www.it-pomorze.pl, uczestniczy w targach

52

turystycznych krajowych. W Centrum dostępne są bezpłatne materiały promocyjno – informacyjne miasta Koszalina i okolicznych gmin. Wykres nr 5. Liczba klientów RCIT w latach 2006-2011

Źródło : opracowanie własne RCIT. Wykres nr 6. Liczba klientów krajowych i zagranicznych RCIT w latach 2006-2011

Źródło : opracowanie własne RCIT. Rok 2008 brak danych

Liczba klientów RCIT w latach 2006-2011 kształtuje się na podobnym poziomie, w granicach 6 tysięcy osób. Niewielki spadek turystów w 2011 roku spowodowany był 1,5 miesięczną modernizacją siedziby RCIT. Wykres nr 6 przedstawiający turystów krajowych i zagranicznych korzystających z usług RCIT wskazuje na tendencję wzrostową od roku 2006 w obsłudze klientów zagranicznych. W pierwszej połowie 2012r. RCIT odwiedziło ogółem 2507 turystów, w tym turyści krajowi 2244 i turyści zagraniczni 263 osób. Są to dane za pierwsze półrocze, nie obejmujące sezonu turystycznego. W zakresie informacji turystycznej znaczącą rolę ma również Biuro Promocji i Informacji Urzędu Miejskiego. Biuro posiada ulotki, informatory i przewodniki, które przekazywane są bezpłatnie turystom, po wcześniejszym wypełnieniu wniosku. W systemie informacji turystycznej jednostką, która obsługuje turystów lub mieszkańców miasta jest Oddział Koszaliński PTTK. PTTK od 2005 roku nie prowadzi punktu informacji

5 1 9 4

4 6 5 2

5 5 9 55 9 5 7 5 9 1 8 5 8 5 1

0

1 0 0 0

2 0 0 0

3 0 0 0

4 0 0 0

5 0 0 0

6 0 0 0

7 0 0 0

2 00 6 2 0 0 7 2 0 0 8 2 0 0 9 2 0 1 0 2 01 1

6 5 8 6 7 5 7 6 3 8 7 6 9 6 9

4 5 3 6

3 9 7 7

5 1 9 45 0 4 2

4 8 8 2

0

1 0 0 0

2 0 0 0

3 0 0 0

4 0 0 0

5 0 0 0

6 0 0 0

2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 9 2 0 1 0 2 0 1 1

t u r y ś c i k r a j o w i t u r y ś c i z a g r a n i c z n i

53

turystycznej oraz nie zajmuje się działalnością wydawniczą w zakresie publikacji turystycznych. W ramach Oddziału funkcjonuje Klub Przewodników PTTK. Od roku 2009 Klub skupia 17 członków. Przewodnicy Klubu koszalińskiego to osoby z wieloletnim stażem przewodnickim, większość z uprawnieniami przewodnika terenowego po byłym województwie koszalińskim, 4 osoby posiadają uprawnienia przewodnika terenowego po woj. zachodniopomorskim. Dwie osoby z Klubu obsługują grupy w języku niemieckim, do 2010 roku dodatkowo jedna osoba w języku angielskim. Obsługa grup zagranicznych przez przewodników koszalińskich jest znacznym problemem. Usługi z zakresu przewodnictwa turystycznego świadczy jeszcze około 7 osób, niezrzeszonych w Klubie Przewodników PTTK, w tym jedna osoba ze znajomością języka niemieckiego i jedna języka angielskiego. Członkowie Klubu aktywnie włączają się w organizacje imprez związanych z historią miasta i regionu.

3.2.6. PLANY ZAGOSPODAROWANIA TERENÓW INWESTYCYJNYCH

Obszar Koszalina o powierzchni 9834 ha objęty jest Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Koszalina (SuikzpMK) przyjętym Uchwałą Nr LVII/666/2010 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 7 września 2010 roku, które określa politykę przestrzenną i kierunki rozwoju Miasta. Określenie przeznaczenia terenów oraz ustalenie sposobów ich zagospodarowania i zabudowy następuje w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, które nie mogą naruszać ustaleń studium. Koszalin posiada 46 uchwalonych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obejmujących prawie 34 % jego obszaru. Każdego roku uchwalanych jest od 5 do 10 nowych planów lub zmian planów już istniejących w zależności od składanych wniosków właścicieli nieruchomości. W chwili obecnej prowadzone są prace nad projektami miejscowych planów dla terenów: Jamna, Łabusza i rejonu ulic Lechicka -Szczecińska, które ich nie posiadają. Studium a następnie miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego wyznaczają między innymi obszary przeznaczone pod turystykę, sport i rekreację. W przypadku braku planu możliwe jest uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy dla potrzeb realizacji usług turystycznych. Koszalin posiada wyznaczone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (MPZP) tereny, które mogą być wykorzystane pod infrastrukturę turystyczną, tj.: I. MPZP terenu położonego w Koszalinie między ulicą Gdańską, granicą lasu komunalnego, ul. Słupską, ścianą lasu Góry Chełmskiej (Uchwała Nr XXI/230/2008 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 20 marca 2008r.): 1) obszar 1 US (pow. 11,5 ha)- teren usług sportu i rekreacji z możliwością realizacji

obiektów turystycznych z usługami gastronomicznymi, na którym mogą być lokalizowane również:

- boiska wielofunkcyjne z widowniami, baseny, lodowiska itp. - wieże widokowe, - trasy saneczkowe i narciarskie;

2) obszar 2 US (pow. 1,71ha)- teren usług sportu i rekreacji z możliwością realizacji niewielkich gastronomiczno- rekreacyjnych, na którym mogą być lokalizowane aleje spacerowe;

54

3) obszary 3 UK, 4 UK i 5 UK (pow. 3,53 ha)- tereny usług kultu religijnego i kultury, na którym planowana jest, przez właściciela terenu, budowa pielgrzymkowego centrum kulturalno - edukacyjnego; dopuszczona jest również realizacja:

- adaptacja zabytkowej wieży widokowej na usługi turystyczne, - odbudowa dawnego amfiteatru dla funkcji zgromadzeń;

W obszarze Góry Chełmskiej jest możliwość realizacji parkingów od strony ulic: Gdańskiej, Rolnej i Słupskiej- www.bip.koszalin.pl (zakładka - Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) II. Mpzp w rejonie ulic Rolnej i Gdańskiej (Uchwała Nr XXIII/257/2008 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 29 maja 2008r.):

1) obszar 1 US/U/ZP (pow. 7,7 ha) - teren sportu i rekreacji z zabudową usługową, na którym mogą być lokalizowane: - park wodny - Aquapark, - hotele i inne usługi związane z obsługą turystyczną, - parkingi.

Na budowę Kompleksu Wodnego typu Aquapark jest wydane pozwolenie na budowę. www.bip.koszalin.pl (zakładka - Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego). Inwestycja w trakcie realizacji. III. Mpzp w rejonie ulic Gdańskiej, Rolnej, Marszałka Józefa Piłsudskiego, Orląt Lwowskich (Uchwała Nr XXXI/359/2009 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 19 lutego 2009r.):

1) obszar 3 ZP/U (pow. 9,1 ha) - teren przeznaczony na zieleń urządzoną wraz z zabudową usługową na potrzeby rekreacji i turystyki w tym gastronomii, rozrywki i kultury.

2) obszar 23 US (pow. 3,3 ha) - teren pod obiekty sportu i rekreacji. www.bip.koszalin.pl (zakładka - Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) IV. Mpzp w obszarze obejmującym część doliny rzeki Dzierżęcinki, zawartym między ulicą 4-go Marca, terenami wojskowymi wzdłuż rzeki Dzierżęcinki, ulicą Ignacego Jana Paderewskiego i ulicą Sybiraków (Uchwała Nr XLIX/583/2010 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 25 marca 2010r.):

1) obszar 3 US,U (pow. 1,2 ha) - teren sportu, rekreacji i zieleni urządzonej z dopuszczeniem usług handlu, gastronomii, turystyki;

Teren przygotowywany do zbycia w drodze przetargu. www.bip.koszalin.pl (zakładka - Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) V. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (brak planu):

1) obszar Łabusza - N.32. UT/MN (pow. 29,51 ha) - teren o kierunkach rozwoju pod usługi turystyczne i rekreacji z dopuszczeniem lokalizacji: - przystani wodnej, - obiekty do rekreacji indywidualnej, - zieleń parkowa z ciągami pieszymi, - polany rekreacyjno - biwakowe, - parkingi karawaningowe. www.bip.koszalin.pl (zakładka - Informacje Wydziału Architektury i Urbanistyki)

55

2) obszar Łabusza - N.30a.UT/MN (pow. 59,27 ha) - teren o kierunkach rozwoju pod usługi turystyczne i rekreacji z dopuszczeniem lokalizacji: - przystani wodnej, - obiekty do rekreacji indywidualnej, - zieleń parkowa z ciągami pieszymi, - polany rekreacyjno- biwakowe, - parkingi karawaningowe.

3) obszar Jamna - N.30.b. UT/MN (pow. 98,07 ha)- teren o kierunkach rozwoju pod usługi turystyczne i rekreacji z dopuszczeniem lokalizacji: - przystani wodnej, - obiekty do rekreacji indywidualnej, - zieleń parkowa z ciągami pieszymi, - polany rekreacyjno - biwakowe, - parkingi karawaningowe. www.bip.koszalin.pl (zakładka - Informacje Wydziału Architektury i Urbanistyki)

W 2010 roku zostały podjęte uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia MPZP dla obszarów Łabusz i Jamno. www.bip.koszalin.pl (zakładka - Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) Z powyższej analizy wynika, iż na terenie Miasta Koszalina są obszary, na których – zgodnie z obowiązującymi miejscowymi planami zagospodarowania – mogą zostać zrealizowane inwestycje z zakresu usług turystycznych, sportu i rekreacji. Poprzez zagospodarowanie tych terenów inwestycjami związanymi z usługami turystycznymi w tym m.in. budową obiektu hotelowego – atuty turystyczne Koszalin zwiększyłyby się i byłoby to miasto atrakcyjniejsze dla przyjezdnych. Najważniejszym działaniem w zakresie uatrakcyjnienia miasta pod względem turystycznym jest pozyskiwanie inwestorów, którzy byliby zainteresowani realizacją obiektów związanych z turystyką. Jednakże realizacja inwestycji turystycznych przez indywidualnego Inwestora w takim mieście jak Koszalin, nie jest na tyle opłacalne jak w innych miasta/regionach, które słyną ze swojej historii, rozbudowanych walorów zarówno naturalnych czy też antropogenicznych.

3.2.7. PODSUMOWANIE

Cechą charakterystyczną Koszalina i okolic jest duża powierzchnia terenów zielonych, które sprzyjają rozwojowi turystyki i rekreacji. Przez miasto przebiegają trasy i szlaki piesze, rowerowe, konne i kajakowe a okolice obfitują w rezerwaty i wioski tematyczne. Oprócz tego do atrakcji turystycznych miasta można zdecydowanie zaliczyć: „Koszałka”, szynobus do Mielna Koszalińskiego i kolejkę wąskotorową. Mimo wielu atrakcji, turyści odwiedzający Koszalin częściej korzystają z noclegów w miejscowościach nadmorskich, gdyż Koszalin nie posiada zbyt bogatej oferty noclegowej. Brakuje głównie noclegów dla grup zorganizowanych i hoteli o wysokim standardzie. W mieście jest niewiele kawiarenek i pubów z ogródkami letnimi.

56

Zidentyfikowane problemy: 1. Niewystarczające oznakowanie atrakcji turystycznych miasta. 2. Brak kompleksowego systemu dla ruchu rowerowego. 3. Brak obiektów noclegowych z dużą liczbą miejsc noclegowych. 4. Zbyt mała liczba obiektów noclegowych dostosowanych do potrzeb osób

niepełnosprawnych. 5. Spadek liczby turystów zagranicznych korzystających z noclegów w Koszalinie (na

przestrzeni lat 2006 / 2010 o ponad 40%) 6. Brak produktu regionalnego, np. potrawy regionalnej, która byłaby kojarzona z

Koszalinem. 7. Niewidoczne oznakowanie informacji turystycznej przy trasach wjazdowych do

Koszalina. 8. Brak wystarczającej liczby przewodników obsługujących grupy w języku obcym. 9. Brak zainteresowania inwestorów zagospodarowywaniem terenów inwestycyjnych

przeznaczonych na funkcję rekreacyjną oraz pod obiekty turystyczne. 10. Brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla osiedli Łabusz i

Jamno.

Wyzwania: 1. Rozwój infrastruktury sportowej i rekreacyjnej. 2. Organizacja krajowych i międzynarodowych imprez sportowych wykorzystujących

przestrzeń miasta. 3. Budowa kompleksowego systemu ruchu rowerowego. 4. Wspieranie rozwoju sportów wodnych. 5. Zwiększona dystrybucja informacji na temat imprez organizowanych przez obiekty

sportowo- rekreacyjne. 6. Przyjęcie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla osiedli Łabusz i

Jamno. 7. Pozyskanie inwestorów celem realizacji inwestycji o charakterze rekreacyjno-

sportowym oraz obiektów dla obsługi turystyki. 8. Stworzenie produktu regionalnego, dzięki któremu miasto stanie się bardziej

rozpoznawalne.

4. ZAKOŃCZENIE

Niniejsza diagnoza stanowi element prac nad opracowaniem Programu Turystyki Rozwoju Miasta Koszalina do roku 2020, która została opracowana przy udziale Zespołu zadaniowego ds. Programu Turystyki Rozwoju Miasta Koszalina. Poddano ocenie stan turystyki Koszalina w latach 2006-2011 w trzech obszarach: charakterystyka miasta i okolic jako obszar objęty diagnozą, atrakcyjność turystyczna (potencjał turystyczny) oraz infrastruktura turystyczna i paraturystyczna. Materiały do diagnozy zostały opracowane na podstawie materiałów wewnętrznych Urzędu Miejskiego i jednostek mu podległych oraz danych ogólnodostępnych (GUS). Dane źródłowe do diagnozy zazwyczaj obejmowały okres od roku 2006 do roku 2011 (w niektórych

57

sytuacjach do chwili umożliwiającej pozyskanie najnowszych danych - najczęściej do pierwszej połowy roku 2012).

W Diagnozie wykazano, iż Koszalin to miasto o dużym potencjale turystycznym, samo położenie między morzem i jeziorami daje wiele możliwości rozwoju turystycznego. Do mocnych stron miasta należą: dobrze rozwinięta baza sportowo-rekreacyjna, szeroka oferta kulturalna, znaczna powierzchnia terenów zielonych, nieliczne, lecz interesujące zabytki, Góra Chełmska oraz rzeki i jeziora otaczające miasto. Ponadto z dokumentu wynika, że Koszalin posiada duże możliwości, aby stać się miastem turystycznym, rozpoznawalnym nie tylko w województwie, ale również w kraju. Duży wpływ na zwiększenie atrakcyjności Koszalina miało przyłączenie w 2010 roku dwóch sąsiednich sołectw: Jamna i Łabusza. Spowodowało to zwiększenie potencjału rekreacyjno-turystycznego Koszalina poprzez dostęp do jeziora, co umożliwia rozwinięcie turystyki wodnej oraz stworzenie atrakcyjnego produktu turystycznego poprzez powrót do niepowtarzalnej kultury jamneńskiej.

Realizowane projekty takiej jak budowa siedziby Filharmonii Koszalińskiej oraz Kompleks Wodny, wzmocnią rolę Koszalina jako znaczącego ośrodka kulturalno-rekreacyjnego w województwie zachodniopomorskim.

Wspieranie działań na rzecz kultury i rekreacji (liczne imprezy kulturalne, zwiększenie bazy sportowo-rekreacyjnej itp.) umacnia rangę aktywnego i przyjaznego Miasta zarówno w życiu mieszkańców jak i turystów. Wpływają one na promocję Koszalina oraz kształtowanie odpowiedniego wizerunku zgodnie z marką „Koszalin pełnia życia”.

Aby wykorzystać potencjał turystyczny miasta, należy przede wszystkim skupić się na: 1) współpracy z gminami ościennymi na rzecz wzrostu atrakcyjności turystycznej

regionu, 2) budowie i rozbudowie infrastruktury turystycznej, 3) zagospodarowaniu linii brzegowej Jeziora Jamno, 4) stworzeniu produktu turystycznego Miasta.

Ważne jest zatem, aby opracowany na podstawie Diagnozy Program Rozwoju Turystyki Miasta zawierał rozwiązania umożliwiające osiągnięcie wskazanych wyżej celów.

58

ANALIZA SWOT

Szanse Zagrożenia

zapotrzebowanie na rozwój aktywnych form wypoczynku;

rosnące zainteresowanie ofertą kulturalną; wzrost popytu na usługi lotnicze, reaktywacja

lotniska w Zegrzu Pomorskim k. Koszalina; możliwości pozyskania funduszy pomocowych UE i

innych na rozwój turystyczny; dostęp do jeziora Jamno; znaczenie Koszalina w województwie

zachodniopomorskim jako drugiego pod względem wielkości miasta regionu;

rozwój ruchu pielgrzymkowego zainteresowanie turystów zagranicznych Pomorzem

Środkowym; prowadzenie badań archeologicznych i

etnograficznych regionu, celem wykorzystania historii i zasobów dziedzictwa kulturowego w turystyce;

zbliżające się 750-lecie miasta Koszalin; rozwój turystyki sentymentalnej; przebudowa i modernizacja dróg S11 i S6; trend na krótkie wyjazdy turystyczne; Mielno jako turystyczna miejscowość dla młodych bogate dziedzictwo kulturowe- położenie miasta na

Szlaku Św. Jakuba, Szlaku Cysterskim, Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego;

walory religijne- Sanktuarium na Górze Chełmskiej, Szlak pielgrzymkowy Góra Chełmska- Święta Góra Polanowska;

tranzytowe położenie na trasie Berlin- Kaliningrad; położenie miasta w bliskiej odległości od morza- 6

km w linii prostej; Teren rekreacyjny Góry Chełmskiej; centrum Pomorza Środkowego; Koszalin jako zaplecze dla nadmorskich

miejscowości; atrakcje przyrodnicze - liczne lasy, jeziora, rezerwat

przyrody; atrakcyjne turystycznie miejsca niedaleko miasta

(np. Kamienne Kręgi, Ogrody Hortulus, wioski tematyczne, ośrodki jazdy konnej).

krótki sezon letni; duża konkurencyjność miejscowości nadmorskich (Mielno,

Kołobrzeg) oraz sąsiednich regionów (województwo pomorskie);

małe zainteresowanie inwestowania w turystykę ze strony inwestorów prywatnych;

projekt budowy elektrowni jądrowej w Gąskach; "szara strefa" w turystyce duża konkurencja zagranicznych regionów turystycznych skomplikowane procedury pozyskiwania dotacji

zewnętrznych nasilony ruch tranzytowy przez miasto; słabo rozwinięty system komunikacyjny Koszalina z innymi

miastami w kraju i zagranicą; słaba infrastruktura drogowa z pasem nadmorskim;

59

Mocne Strony Słabe Strony

zaktualizowane studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Koszalina;

wyznaczone obszary dla rozwoju turystyki posiadają opracowane miejscowe plany zagospodarowania;

wyrazisty i czytelny układ urbanistyczny, promienisto- obwodnicowy;

czyste środowisko naturalne, brak przemysłu ciężkiego;

realizacja projektów podnoszących atrakcyjność kulturalną i turystyczną Miasta;

obiekty i tereny sportowo-rekreacyjne; oferta kulturalna obejmująca imprezy o znaczeniu

lokalnym, krajowym i międzynarodowym; historyczne związki miasta z Niemcami; istniejące oznakowanie turystyczne miasta; istniejące i aktywnie działające instytucje kultury; czołowe kluby sportowe- AZS Koszalin (ekstraklasa

koszykówki), AZS Politechnika Koszalińska (ekstraklasa piłki ręcznej kobiet);

aktywność grup mieszkańców; istniejące hotspoty miejskie; sezonowe połączenie szynowe do Mielna, połączenie

promowe Koszałek na jeziorze Jamno; wypracowana marka miasta: „Koszalin. Pełnia życia”; dostęp do morza przez przyłączenie Jamna i Łabusza.

brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla Łabusza i Jamna, który stworzy możliwość utworzenia infrastruktury turystycznej jeziora Jamno;

rozdrobnione własnościowo atrakcyjne tereny turystyczne nad Jeziorem Jamno w rękach osób fizycznych;

niska jakość infrastruktury rowerowej; słabo rozwinięta infrastruktura turystyki aktywnej, w tym:

brak zagospodarowania kompleksu leśnego Góry Chełmskiej, brzegu Jeziora Jamno oraz brak zagospodarowania turystycznego rzeki Dzierżęcinki;

brak odpowiedniego zagospodarowania Rynku Staromiejskiego- placu przez Urzędem Miejskim, brak ogródków gastronomicznych, punktów sprzedaży pamiątek;

brak produktów turystycznych utożsamianych z Koszalinem;

brak pamiątki regionalnej, mało punktów sprzedaży gadżetów promocyjnych miasta;

słaba współpraca pomiędzy przedsiębiorcami między sobą nawzajem oraz z samorządem lokalnym, brak wymiany informacji- na przykład brak spójnego kalendarza imprez w mieście;

rozproszone wydatki na turystykę w budżecie miasta; niewystarczające nakłady finansowe przeznaczone na

promocję turystyki; słaba znajomość języków obcych u przewodników

turystycznych oraz starzenie się kadry przewodnickiej; brak widocznego oznakowania Regionalnego Centrum

Informacji Turystycznej przy trasach wjazdowych do Koszalina;

niski standard oferty turystycznej, mała oferta bazy noclegowej;

niewystarczająca ilość miejsc parkingowych w Śródmieściu niewystarczająca współpraca z gminami ościennymi w

zakresie turystyki zły stan dworców PKP i PKS niewystarczająca informacja internetowa nt. atrakcyjności

Koszalina niewystarczające wykorzystanie amfiteatru; słabo wykorzystana i wypromowana marka miasta; niewystarczająca ilość dobrze wyszkolonej kadry

turystycznej; brak lotniska; brak wpływu na zrównoważony podział funduszy

wojewódzkich; rosnący brak tolerancji mieszkańców na utrudnienia

związane z rozwojem imprez w mieście.

60

Spis tabel Tabela nr 1. Gęstość zaludnienia w Mieście w latach 2006-2011.......................................................................... 5 Tabela nr 2. Średnie wartości temperatury i opadów w Koszalinie...................................................................... 8 Tabela nr 3. Parki i rezerwaty.............................................................................................................................. 12 Tabela nr 4. Wykaz najważniejszych imprez cyklicznych...................................................................................... 28 Tabela nr 5. Wykorzystanie bazy noclegowej w Koszalinie w latach 2006-2011.................................................. 32 Tabela nr 6. Piesze trasy i szlaki turystyczne przebiegające przez Koszalin.......................................................... 35 Tabela nr 7. Szlaki rowerowe................................................................................................................................ 37 Tabela nr 8. Ilość obiektów sportowych w Koszalinie na przestrzeni lat 2006 -2010 (szt.).................................. 40 Tabela nr 9. Ilość stowarzyszeń kultury fizycznej w Koszalinie w latach 2006 -2010 (szt.)...................................41 ..

Spis wykresów Wykres nr 1. Liczba mieszkańców Koszalina w latach 2006-2011 (wg faktycznego miejsca zamieszkania)........... 5 Wykres nr 2. Wykaz gruntów w granicach administracyjnych Miasta.................................................................... 8 Wykres nr 3. Zieleń na terenie Koszalina w latach 2006 i 2011............................................................................ 11 Wykres nr 4. Baza noclegowa w Koszalinie w latach 2006-2011.......................................................................... 32 Wykres nr 5. Liczba klientów RCIT w latach 2006-2011........................................................................................ 50 Wykres nr 6. Liczba klientów krajowych i zagranicznych RCIT w latach 2006-2011............................................ 50

Spis rysunków Rysunek Nr 1. Położenie miasta na tle kraju, województwa zachodniopomorskiego i powiatu koszalińskiego.... 4 Rysunek nr 2. Szlaki piesze i rowerowe na Górze Chełmskiej............................................................................... 34 Rysunek nr 3. Trasa szynobusu............................................................................................................................. 42

Wykorzystane w Diagnozie zdjęcia pochodzą z następujących źródeł:

- Urząd Miejski w Koszalinie,

- Regionalne Centrum Informacji Turystycznej w Koszalinie,

- Polskie Wydawnictwo Reklamowe - Karasiński Marcin, Toruń

- Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotroówki.