Diaspora Si Forc e Zhvillimit Ekonomik

7/28/2019 Diaspora Si Forc e Zhvillimit Ekonomik

1/9

DIASPORA SI FORC SHTYTSE PR ZHVILLIM N KOSOV

Kolegji BIZNESI PrishtinDoc.Dr.Nevruz Zogu

Hyrje:

Edhe pse migrimi sht pa dyshim karakteristik strukturore e Shoqris s Shqiptarve t Kosovs me

dekada, vetm pak studimejan kryer me ambicjen pr ta kuptuar shtjen emigrimit dhe t1zhvillimit t Kosovs. Ka vetm paknjohuri empirike pr t treguar efektet e migrimit n

varfrin, n t ardhurat dhe n faktort tjer. Nj studim i prqendruar n nivelin mikro-lokal, i

cili e analizon ndikimin e migrimit n modernizimin shoqror-ekonomik n familjet eKosovs (ESI 2006). Rezultatet kryesore t ktij studimi jan vmendjetrheqse, sidoqoft,

qllimi i studimit mbetet lokal. S fundi nj studim tjetri ka hulumtuarlidhjet ndrmjet

paksimit t varfris dhepolitikave t migrimit n Kosov (Vathi & Black2007). Ky studim

paraqet nj rrug shpjeguese n at drejtim, sidoqoft, aiprqendrohet kryesisht n aspektet

historike t migrimit n Kosov. Ky studim bazohet kryesisht n burimet dytsore. N

prfundim, lidhja ndrmjet zhvillimit dhe migrimit n Kosov ka qen deri tash vetm

siprfaqsisht e analizuar.

N dhjetor 2007, Agjencia Zvicerane prZhvillim dhe Bashkpunim (SDC) n Prishtin e ngarkoi

Forumin pr Iniciativ Demokratike (FID) pr ta zbatuar projektin Vlersimi i Ndikimit t

Migrimit n Zhvillimin e Kosovs, me synimin e prgjithshm prta inicuardebatinpolitikme vendimmarrsit, partnert shoqror, mediat, organizatat jo-qeveritare (OJQ-t), akademin dhe

publikun n prgjithsi n Kosov mbi ndikimin e migrimit n zhvillimin e Kosovs duke dhn

informacion t sakt dhe tbesueshm t bazuar n krkim multidimensional. Ambicja e ktij

raporti pra ishtepr taplotsuarnjpjes t zbraztis q ekziston lidhurme ndikimin e Diaspors

n zhvillimin e Kosovs duke ofruar njpasqyr t sakt dhe shkencore t ksaj dukurie. Qllimi

i hulumtimit, kriteret e rrepta metodologjike t prcaktuar pr ta kryer kt studim dhe

11Adams, R.H. (1998) Remittances, Investment and Rural Asset Accumulation. Economic Development and

Cultural Change. 47, October, 155-173.

Appleyard, R. T (1996). "Migration and development : a critical relationship", in Theories of migration / ed. by RobinCohen. - Cheltenham : E. Elgar, cop. 1996. - P. 264-281.

Baletic, Zvonimir (1982). "International Migration in Modern Economic Development. With special Reference to

Yugoslavia." International Migration Review, 6(4): 736-756.

Bank, World (2006). Global Economic Prospects: Economic Implications ofRemittances and Migration. Washington: The

World Bank.

Bhaumik, Sumon K., Ira N. Gang, Myeong-Se Yun (2005), Ethnic conflict and economic disparity: Serbians and Albanians in

Kosovo, Discussion PaperNo. 1772,Institute for the Study of Labor, University of Bonn.

Bhaumik, Sumon K., Ira N. Gang, Myeong-Se Yun(2007), Rationality as a Barrierto Peace: Micro-evidence from Kosovo, Discussion Paper

No. 2682, Institute for the Study of Labor, University of Bonn.


2/9

prmbushja e nj fushe t gjer t krkimit n Kosov dhe Zvicr do t ofrojn t dhna dhe

informacione t rndsishmeprvendimmarrsit n Kosovprt'iprkufizuardhe zbatuar

politikat publike duke e prdorur migrimin n mnyr efektive dhe lidhjen e saj pasuese si strategji

przhvillim.2

shtja kryesore q ky krkim (studim) synonte t'iprgjigjej ishte: Cilisht ndikimi i Diaspors

n zhvillimin e Kosovs?Objektivat kryesore t studimit ishin:

Pr t dshmuar kontributin dhe ndikimin e mrgimtarve, Diaspors dhe familjeve t

tyre n zhvillimin e Kosovs,

Prt'i idnetifikuarkushtetpolitike, ekonomike dhe ligjore q mrgimtart, Diaspora dhe

familjet e tyre i hasin n vendin mikprits dhe tprejardhjes dhe prrekomanduar

ndryshimetpr ta prmirsuar ndikimin n zhvillim,

Prtaprkrahurpotencialin e mrgimtarve, Diaspors dhe t familjeve t tyre n

kontribuimin pr zhvillimin (e qndrueshm) n Kosov,

Analiza jonbazohet n vet mrgimtart (kapitalin e tyre njerzor) dhe t familjeve t tyre, kushtetsociale n vendet pranuese (studim i rastit n Zvicr) dhe integrimi i tyre shoqror atje. Ai gjithashtu

vlerson nivelin dhe llojet e investimit nga mrgimtart dhe format shoqrore t organizimit t

mrgimtarve n vendin pranues (studim i rastit n Zvicr) duke prfshir ndikimin e tyre n

jetn politike n vendin mikprits dhe t prejardhjes.

MADHSIA E DIASPORS :

Ende nuk ekzistojn t dhna t besueshme t regjistrimit mbi migrimin n Kosov, prandajmbetet jashtzakonisht vshtir pr t marr informacion t sakt lidhur me Diasporn e

Kosovs. Madhsia e saj mbetet e panjohur. Nj vlersim i prgjithshm ende i kontestuar sht

800,000 vet. Gjermania me prafrsisht 270.000 dhe i strehojn bashksit m t mdha t

konstatuara. Shifra pr Zvicrn prshin pjestart e natyralizuar t Diaspors s Kosovs.

Bashksit tjera m t mdha jan themelauar n n Shtetet e Bashkuara t Ameriks, vendet

skandinave,Mbretrin e Bashkuar, Franc, Belgjik dhe Austri, ndrsa bashksi m t vogla

jan gjetur deri n Australi dhe Zeland t Re.. Duke supozuar se madhsia e vlersuar e

diaspors sht e sakt dhe se vlersimi i Zyrs Statistikore t Kosovs se n Kosov sot jetojn

2





World Bank.






3/9

2.1 milion banor sht gjithashtu i sakt, mund t prfundohet se pothuajse do i treti kosovar

sot jeton jasht vendit.3

Krkim (Hulumtime)

Duhet t themelohet nj qendr e krkimit dhe e dokumenteve prt'i shqyrtuar t gjitha shtjet q

kan t bjn me Diasporn e Kosovs.N mnyr q qeveria ta prgatis nj strategji t prshtatshme t

zhvillimit, ajo duhet t ket t dhna t mjaftueshme mbi dukurin e migrimit (shkuarjet, ardhjet, t

ndar pr shkak t puns, gjinia, mosha, rajoni, etj.) si dhe ndikimet q migrimi i ka n zhvillimin m

t gjer shoqror (zyrtar dhe jozyrtar) t ekonomis, punsimin, stabilitetin shoqror,

shndetsin, arsimin, varfrin, etj si dhe t dhnat mbi zhvillimin. Kjo qendrmund tshfrytzoj ambasadat e hapura rishtaspr ta shnuarn hart Diasporn. Me informacion dhe

analiz adekuate, dhe me kapaciteteprkatse pr ta prdorur informacionin, qeveria do t jet

m mir e pajisur pr t'i planifikuarstrategjitprkatse. sht me rndsi tprmirsohen t dhnat mbi drgesat n t holla prt'i kuptuar faktort

q i shtyjn ato, dhe pr ta informuar politikn zhvillimore e cila synon ta rris n

maksimum ndikimin e vet n zhvillim.

Qarkullimi i ekspertve t Diaspors s Kosovs (p.sh. kruesit,profesort, studentt)duhet t nxiten pr t krijuar m tepr debat akademik prshtjen dhe mundsisht t

promovoj m tepr krkimn kt fush n mesin e institucioneve vendore..

Dergimi i Parave :

Sondazhi i SMSJ 2.880 familje 30% e familjeve marrin drgesa n t t holla nga jasht t

hollave ose mallrave n zonat rurale numrin m t madh t mrgimtarve nga zonat rurale

madhsin m t madhe t familjes mesatare n zonat rurale vjetore Gjermania Zvicra shuma e

trsishme 275milion Euro nmallra 40 milion Euro fondet e drguara nga jasht prbnin deri

n 17%t GDP-s nga viti 2000 i ekzaminoi n Kosov. Sipas sondazhit, m pak se n Kosov.







World Bank.






4/9

Ka m tepr prfitues t drgesave financiare se sa n zonat urbane (33% n4krahasime 26%).

Kjo shpjegohet n radh t par me , por edhe (8.9 vet pr familje n krahasimme 5.5

vet).Shuma e marr mund t sillet prej m pak se 500 Euro (20%) deri n m tepr se 5.000

Euro (15%) dhe shumica e transfertave ndrkombtare vinin nga (49%) dhe (23%) dhe vendet e

tjera europiane (20%).Vlersohet se e fondeve t drguara nga jasht n vitin 2000 ishte

prafrsisht 550 milion Marka Gjermane, t cilat prfaqsonin n at periudh t sondazhit

.Duke ia shtuar ksaj shume prafrsisht 40milion (ose ), dhe duke pasur parasysh GDP e

Kosovs prej 3 miliard (pa fondet e drguara nga jasht vendit), rrjedh se t vendit n vitin

2000.

Investimet e drejtprdrejta:

M pak se q sht pritur pa shenja t prmirsimit .Mrgimtart dhe Diaspora mund t

kontribuojn n zhvillimin ekonomik n vendet e prejardhjes n shum mnyra prve vetm

drgimit t t hollave. Ata do t mund t kontribuonin n zhvillimin ekonomik duke themeluar

vet ndrmarrje ose duke iu ndihmuar familjeve dhe t afrmve pr t vepruar ashtu nprmjet t

bartjes prfituese t njohurive dhe zotsivei ashtuquajturi fitim I trurit.Nj faktor tjetr q

duket se ka ndikuar n qndrimin ndaj t hollave t drguara nga jasht ndrlidhet me mundsit

e prmirsuara t ushtimit dhe komunikimit. Kjo i ka br shum pjestar t Diaspors t

ndrgjegjshm se dhe se n shum raste ato prdoren pr mallra luksoze dhe t kohs s lire t

ciln ata vetmadje nuk e kan.Prfundimisht, pasi i kan e tyre n drejtimt m t mire n

shoqrin mikpritse, ata shpenzojn m tepr t holla pr t'I mbshtetur prpjekjet e tyre pr

integrim, si arsimimi i fmijve t tyre dhe investimet n nj shtpi n Zvicr, dhe nuk mund t'ia

lejojn vetes t drgojn t holla si kan drguarm par.t hollat q ata i drgojn n Kosov

nuk prdoren si duhet ndrruar prparsit integrimit Diskutimet e grupit t fokusit n Kosov500 pronar t bizneseve n shtat rajone t Kosovs jan intervistuar pr t'I kuptuar nivelet e

vrteta t investimeve monetare dhe n natyr t Diaspors n themelimin e ndrmarrjeve t

vogla dhe t mesme (NVM-ve) n Kosov.me fondet e pjesrishme ose t plota (ose nga puna

personale e pronarve t bizneseve, puna e antarve t familjes styre ose nga t dyja).







World Bank.






5/9

Hulumtimet pr diasporn n theks veqant Zvicrra :

N dhjetor 2007, Agjencia zvicerane pr zhvillim dhe bashkpunim (SDC) n Prishtin e ngarkoi

Forumin pr Iniciativ Demokratike (FID) pr ta zbatuar projektin Vlersimi i ndikimit t

5migrimit n zhvillimin e Kosovs, me synimin e prgjithshm pr ta inicuar debatin politikme vendimmarrsit, partnert shoqror, mediat, organizatat joqeveritare, akademin dhe

publikun n prgjithsi n Kosov mbi ndikimin e migrimit n zhvillimin e Kosovs duke dhn

informacion t sakt dhe t besueshm t bazuar n krkim multidimensional. Ambicja e ktij

raporti pra ishte pr ta plotsuar nj pjes t zbraztis q ekziston lidhur me ndikimin e

diaspors n zhvillimin e Kosovs duke ofruar nj pasqyr t sakt dhe shkencore t ksaj

dukurie. Qllimi i hulumtimit, kriteret e rrepta metodologjike t prcaktuar pr ta kryer kt

studim dhe prmbushja e nj fushe t gjer t krkimit n Kosov dhe Zvicr do t ofrojn t

dhna dhe informacione t rndsishme pr vendimmarrsit n Kosov pr ti prkufizuar dhe

zbatuar politikat publike duke e prdorur migrimin n mnyr efektive dhe lidhjen e saj pasuese

si strategji pr zhvillim. shtja kryesore q ky krkim (studim) synonte ti prgjigjej ishte: Cili

sht ndikimi i diaspors n zhvillimin e Kosovs? Objektivat kryesore t studimit ishin: Pr t

dshmuar kontributin dhe ndikimin e mrgimtarve, diaspors dhe familjeve t tyre n zhvillimin

e Kosovs, pr ti identifikuar kushtet politike, ekonomike dhe ligjore q mrgimtart, diaspora

dhe familjet e tyre i hasin n vendin mikprits dhe t prejardhjes dhe pr rekomanduar

ndryshimet pr ta prmirsuar ndikimin n zhvillim si dhe pr ta prkrahur potencialin e

mrgimtarve, diaspors dhe t familjeve t tyre n kontribuimin pr zhvillimin (e qndrueshm)

n Kosov. Analiza jon bazohet n vet mrgimtart (kapitalin e tyre njerzor) dhe t familjeve

t tyre, kushtet sociale n vendet pranuese (studim i rastit n Zvicr) dhe integrimi i tyre

shoqror atje. Gjithashtu analiza vlerson nivelin dhe llojet e investimit nga mrgimtart dheformat shoqrore t organizimit t mrgimtarve n vendin pranues (studim i rastit n Zvicr)

duke prfshir ndikimin e tyre n jetn politike n vendin mikprits dhe t prejardhjes. Ky

hulumtim u prezantua ne konferencen nderkombtare e cila u mbahjt n Prishtine, gjat muajit t

kaluar, n organizim te FID-it, Zyrs s Diapors pran Zyrs se Kryeministrit t Kosovs,

Agjensionit pr Promovimin e Bizneseve t Kosovs dhe n mbshtetje t SDC-Prishtin.







World Bank.






6/9

Organizimi i Diaspors

Autoritetet qeveritare n Kosov duhet t'i angazhojnbashksit e Diaspors si partnert rndsishm pr zhvillimin e vendit. Dialogu ndrmjet Qeveris s Kosovs dhe

bashksive t Diaspors duhet t institucionalizohet dhe t oj nbashkpunim konkret,

bazuarn potencialin e vrtet t Diaspors.6

Vendet mikpritse duhet t'i mbshtesin rrjetet e reja t Diaspors dhe ta financojnngritjen e kapaciteteve t organizatave t Diaspors krahas krijimit t lidhjeve t

qndrueshme me aktort e

provuar t zhvillimit. Rilindja e shoqatave t Diaspors s Kosovspor me nj mandat

dhe mision krejtsisht t ndryshm duhet gjithashtu t jet njra prej prparsive t

Ambasadave t Kosovs. Ekziston nj nevoj e madhe pr Diasporn t bhet m e zshme

pr t drejtat dhe detyrimet e veta. Sidoqoft, iniciativat q i formojn Prfaqsit duhet t

mbajn drejtpeshimin n mes t forcimit dheprkrahjes s organizatave t Diaspors. Pr Qeverin Zvicerane ky sht moment vendimtar pr t dhn ndihmn q do t

mund t mundsonte integrimin ebashksis s Shqiptarve t Kosovs n shoqrin

zvicerane. Vullneti n ann e Shqiptarve t Kosovs duket t jet n kulm dhe ai duhet t

shfrytzohet.

Vmendje e veant duhet t'i kushtohet imigrantve t gjenerats s dyt. Ata duken tken nj interesim t fort pr t qen t involvuar n zhvillimin e Kosovs. Kosova

dhe Zvicra duhet t punojn sbashku n lehtsimin e qarkullimit t trurit

(inteligjencs).Dukepasur parasysh njohurit e kufizuara pr t drejtat e veta n mesin e pjestarve t

Diaspors,Ambasadat e Kosovs duhet t zhvillojn dhe shprndajn materiale t kapshme t cilat

shpjegojn t drejtat e mrgimtarve dhe t Diaspors.







World Bank.






7/9

REKOMANDIMET

Aspektet ekonomike

Themelimi i one stop shop-eve (kshillimoreve praktike) ku investitort mrgimtar7potencial do t mund t'i msonin t gjitha aspektet ligjore dhe financiarepr tbr biznes

n Kosov. Prkundrporosivejopremtuesenga pjestart e Diaspors, ata duhet megjithat

t inkurajohen t investojn, sepse atajan investitort eparpotencial thuaj n

Kosov, t cilt mund t'iu drgojn sinjale investitorve t tjer t huaj se Kosova sht vend i

sigurt.

Qeveria nuk mund t bj shumpr taprkrahurinvestimin e Diaspors prve

prmirsimit t klims s prgjithshme investuese, duke mundsuar marrjen e kredive,

duke mbajtur politika t favorshme fiskale dhe duke promovuar Kosovn si vend i sigurt pr

investim. Sidoqoft, Qeveria e Kosovs do t mund t lehtsosnteprocesin ebashkrenditjes n

mes tbizneseve q veprojn n t njjtin sektorn Zvicr. Themelimi i fondit t

prbashktprinvestim

ishte n mesin e prparsive t krkuara nga pjestart e Diaspors.

Vnia e fuqishme e theksit n eksportin e ushqimit tradicional t Kosovs (nostalgjia e

ushqimit n mesin eDiaspors) duhet tjet prparsiprsektorin vendor t prpunimit t

ushqimit n Kosov. Sigurisht, kto prodhime duhet t'i ruajn karakteristikat e cilsis

dhe t ken standarde t larta t prodhimit ngase konsumatort potencial mund t gjenden

prtej Diaspors s Kosovs.







World Bank.






8/9

Referencat:

Adams, R.H. (1998) Remittances, Investment and Rural Asset Accumulation. EconomicDevelopment and


Appleyard, R. T (1996). "Migration and development : a critical relationship", in Theories ofmigration / ed. by Robin

Cohen. - Cheltenham : E. Elgar, cop. 1996. - P. 264-281.Baletic, Zvonimir (1982). "International Migration in Modern Economic Development. Withspecial Reference to


Bank, World (2006). Global Economic Prospects: Economic Implications ofRemittances andMigration. Washington: The

World Bank.

Bhaumik, Sumon K., Ira N. Gang, Myeong-Se Yun (2005), Ethnic conflict and economic disparity:Serbians and Albanians in

Kosovo, Discussion PaperNo. 1772, Institute for the Study of Labor, University of Bonn.Bhaumik, Sumon K., Ira N. Gang, Myeong-Se Yun (2007), Rationality as a Barrierto Peace:

Micro-evidence from Kosovo, Discussion Paper No. 2682, Institute for the Study of

Labor, University of Bonn.

Blaku, R. Eksodi i shqiptarve dhe riatdhesimi, Prishtina, QIK, 1996.Blumi, I. Defining Social Spacesby Way of Deletion: the Untold Story of Albanian

Migration in the Post-warPeriod, Journal of Ethnic and Migration Studies, 29-6,

2003Dade, Carlo (2006) Policy Considerations for Working with DiasporaPopulations, Canadian Foundation forAmericas Focal.

Dahinden, Janine and Joelle Moret (2008). "Les activits transnationales des associations de

migrants serbes et kosovars en Suisse", in Efionayi-Mder, Denise, Grard Perroulaz andCatherine Schmperli Younossian (eds.) Annuaire suisse depolitique de dveloppement:

Migration et dveloppement: un mariage arrang. Genve: The Graduate Institute.

27 (2) p. 235-24.

Dahinden, Janine (2005). Prishtina - Schlieren. Albanische Migrationsnetzwerke im transnationalenRaum. Zrich: Seismo.

Dahinden, Janine Contesting Transnationalsm? Lesson from the Study of Albanian MigrationNetworks from Former

Yugoslavia, Global Networks, 5, 2005, pp. 191-208.

De Haas, Hein (2007). "Migration and Development: A Theoretical Perspective." UnpublishedManuscript.

De Haas, Hein International Migration, Remittances and Development: myths and facts,Third World Quarterly, Vol. 26,N 8, 2005, pp. 1269-1284.

De Haas, Hein (2006), How governments and development agencies can support Diasporainvolvement in the development of origin countries, International Migration Institute,

University of Oxford. A study for Oxfam Novib, June 2006. European Stability Initiative

(ISE), Cutting the Lifeline. Migration, Families and the Future of Kosovo, Brussels-

Berlin-Istanbul, 2006.

DFID (2004) Regional Assistance Plan for the Western Balkans 2004/5 2008/9. London.


9/9

DFID (2008) Growth and Employment: a UK Framework for Policy Development in Kosovo.Web:

http://www.seerecon.org/kdc/gae.pdf (accessed 13 August 2008).

EC (2007) Commission staffworking document: Kosovo underUNSCR1244, 2007progressreport, Commission of the

European Communities, Brussels, 2007.Efionayi-Mder, Denise, Chimienti Milena, Dahinden Janine and Etienne Piguet. (2001).Asyldestination Europa : eine

Geographie derAsylbewegungen. Zrich: Seismo.

European Stability Initiative (ISE), Cutting the Lifeline. Migration, Families and the FutureofKosovo, Brussels-Berlin- Istanbul, 2006.

Fibbi Rosita, Lerch Mathias, Wanner Philippe (2006) Unemployment and Discriminationagainst Youth of Immigrant

Origin in Switzerland: When the Name Makes the Difference, JIMI/RIMI Volume 7Number3 (Summer2006):

351366.

Fibbi Rosita, Lerch Mathias, Wanner Philippe (2006) Naturalization and socio-economiccharacteristics of youth of immigrant descent in Switzerland, SFMNeuchatel,

2006.Forum 2015, Diaspora and Migration Policies, Prishtina, December2007.

Gedeshi, Ilir (2002). "Role ofRemittances from Albanian Emigrants and theirInfluences in theCountry Economy." Eastern

Europe Economics, 40(5): 49-72.

Global Commission on International Migration (GCIM), Les migrations dans un monde

interconnect: nouvellesperspectives d'action, Rapport de la Commission mondialesur les migrations internationals, October 2005.

Halpern, Joel M. (1975). "Some Perspectives on Balkan Migration Patterns (with Particular

Reference to Yugoslavia)", in Tax, Sol (ed.) Migration and Urbanization. Models andAdptive Strategies. The Hague: Monton Publishers,p. 77-115.

Halpern, Joel M. (1987). "Yugoslav Migration Process and Employment in Western Europe:

A Historical Perspective", in Buechler, Hans Christian and Judith-Maria Buechler

(eds) Migrants in Europe: the Role ofFamily, Labor, and Politics. Connecticut:

Greenwood Press, Inc., p. 91-116.

International Organisation for Migration (IOM), Profiling of Irregular Migrants and

Analysis of Reintegration Needs of Potential Returnees from Kosovo (Serbia and

Montenegro), Albania and FYROM in Belgium, Italy, the United Kingdom, and

Germany, Final Research Report to the European Commission, 2005.

International Organisation for Migration (IOM), Return and Reintegration Project. SituationReport, February 2000 to June

2005, International Organisation forMigration Kosovo Counter-Trafficking Unit.

Lerch M., WannerP. (2006), Lerch Mathias en collaboration avec Philippe Wanner (2006). Les

transferts de fonds des migrants Albanais : Facteurs dterminant leurrception. Etudes

SFM-45. Neuchtel: Forum suissepourl'tude des migrations et de la population.
http://www.seerecon.org/kdc/gae.pdfhttp://www.seerecon.org/kdc/gae.pdfhttp://www.seerecon.org/kdc/gae.pdf

Documents

Diaspora Si Forc e Zhvillimit Ekonomik