moerbuper pcftteglowot

wrtorertòrood cftfa #

,. bit tessiesdag rommdkont

fotktmfc hunery grwktól

amipfe-cleur açktericmt:

loirloup vrwgspouk,

omwout krtccrtfcont trujlouwetv dfttttlt,

malbou

Il isdätwesfßtesf

HE, IS DAT WESTFRIES?

UITGEVERIJ EN DRUKKERIJ 'WEST-FRIESLAND' TE HOORN

datW.4rwa7

STOLPHOEVEREEKS VII

Uitgegeven onder auspicien van het

Historisch Genootschap 'Oud West -Friesland'

%LsdAtfries?

De omslagtekening wend ontworpen door M. Oortwijn,terwijl de illustraties in de tekst werden vervaardigd

door J. A. Pannekeet .Een aantal f oto's uit West-Friesland werd door de

schrijver van onderschri f ten voorzien .

Instituut voor DialectologieVolkskunde en Naamkunde

Amsterdam-C.

'N MENS ZONDER BOEK 1S IEMANDIN 'N HUTS ZONDER RAMSBai de verskoining, acht jaar lejen, van 't eerstedeel van de 'Stolphoeve-reeks', hadde we dewens uitsproken, dat veul Westf rieze deuzeeersteling koupe zouwe. Nou, da's aardig uit-kommen, want de bestellinge bai de drukkeraivloge de deur uit en al gauw moste ze deer'nei-verkoupe', want de hele oplaag was forten dat was voor de leste o f nemers bar nooslijk .Wat nou? vroeg 't bestuur an meister Lange-doik. Wai vroege ons o f o f de skroiver nagzin en toil had om 'n tweide druk to beginners .Da's makkeleker zoid as dein en meister vroeg't bestuur wat geduld, want 't bleek datveul lezers allerhande uitdrukkinge miste indeel 'ien' en die moste venzelf bai 'n tweideverskoining toch opnome worre . Hai gong an 't werk eniemerslesten kon ie 't bestuur meedele, dat-ie niet allien meeruitdrukkinge opskooid had, maar dat-ie ok nag wat klugtigeverhaaltjes bai mekaar gaard had en verder zou dut nuwe boekwat opvrolikt worre mit 'n stik o f wat prentjes uit 't gewest .Langedoik was bloid dat-ie d'r 'n streep onder zette kon en zozal deuze zeumer de drukker zurge, dat deel 'twei' van de penskomt. lk reid zowel lede van 't Genooskip as niet-lede an as dekippe d'r bai to wezen, om dut nuwe eksemplaar to koupen .Wai wense jolle veal plezier bai 't deurlezen en we zeggen deskroiver hartelik dank voor 't veule werk, dat hieran weer isbe steed .

Breebaart,Presedent van het Historisch Genootschap

'Oud West-Friesland'

Hoogwoud, april 1971

5

IS DAT WESTFRIES?

Ja, dit is West/ries en dat ook en dat ook! De schrijver, geborenen getogen Westfries, kan het weten . In de vele jaren die _hijvoor de klas hee f t gestaan, moest hij extra tijd besteden om dekinderen duidelijk to maken dat ze Westfries en Nederlands doorelkaar haspelden. Schri f tenvol voorbeelden, zoals hij ze om hemheen hoorde gebruiken, hee f t 'Meester' Langedijk in-"de loop derjaren verzameld. Een deel ervan is in dit boekje gedrukt! Nietalleen de leerlingen van meester Langedijk, maar alle grote enkleine West/riezen kunnen er flu hun voordeel mee doer. En nuu weet hoe de schrijver aan zijn voorbeelden is gekomen, begrij ptu ook waarom ze zo 'echt' aandoen .Ook in andere provincies zijn boekjes verschenen die leren on-derscheiden wat streektaal en wat Nederlands is, by . in Frieslanden in Limburg. VoOr een streektaal als het Westfries is het mis-schien nog noodzakelijker, omdat de verschillen met het Neder-lands minder groot en de overeenkomsten veelvuldiger zijn. Hetvalt dan minder gauw op als ze vermengd worden .Dit boekje kan West f riezen helpen hun Nederlands to verbeteren,maar ook hun Westfries zuiverder to houden . En aan vreemde-lingen kan het een beter begrip geven voor de taal van de West-fries. Het aantal misverstanden kan erdoor verminderen, de on-derlinge verstandhouding verbeteren. Maar vooral: het kan deWestfries, die Nederlands moet spreken, helpen zijn onzeker-heid to overwinnen . Wie niet dur f t spreken omdat hij bang isf outer to maken spreekt slecht en zonder overtuigingskracht .Zonder spreken en schrijver kunnen we niet samenleven ensamenwerken. In de tegenwoordige tijd moet men een goed ge-bruik van de taal niet onderschatten .

Ook buiten West-Friesland kan het boekje diensten bewijzen .Meet dan de helf t van de woorden en uitdrukkingen is ook inandere delen van Noord-Holland bekend o f bekend geweest .Zaankanters, Waterlanders en Kennemerlanders zullen, al lezen-de, meet dan eens zeggen : ,,He, is dat ook West fries?"

Jo Daan.

6

Reeds jaren lopen we met het plan rond, een boekje samen tostellen ter aanvulling van het onderwij s in de Nederlandse taalvoor Westfriezen . De hoofdzakelijke inhoud van het werkje zoudan moeten zijn : specifiek Westfriese woorden, uitdrukkingen enzegswijzen, die door de meeste Westfriezen niet als dialectischworden aangevoeld . Van dit plan vindt u in dit boekje de neer-slag .Bij het gebruik van het Nederlands door Westfriezen, hoort mennog vele verholen Westf riesismen, zelf s van gestudeerden . (Menleze de brief op biz . 11, geschreven door een Westfriese, diestellig de bedoeling heef t gehad goed Nederlands to schrijven,maar die toch een dertigtal Westf riesismen last insluipen .) In 'deconversatie en correspondentie met mensen nit andere provin-cies geeft dit moeilijkheden . Als men zichzelf mistrouwt inzakehet juist gebruik van het Nederlands, ontstaat een zekere terug-houdendheid, een spreek- en schrijfvrees . Een bewuste vergelij-king van het dialect met het Nederlands lijkt ons daarom vangroot nut. Reeds in de lagere school kan hiermee een beginworden gemaakt, -vooral in de hogere klassen . Hiervoor is eenboekje onmisbaar . Over stof en inkleding van een zodanig boekjehebben we lang nagedacht en met belangstellenden van gedachtengewisseld . Het was zeer moeilijk een keuze to doen uit de veel-heid van stof, die we in de laatste jaren verzamelden . Immers,minder gangbare, verouderde en alleen in zeer beperkte kringgebruikelijke woorden en uitdrukkingen konden voor dit doelgeen dienst doen .We besloten eindelijk tot het geven van het Westfriese woord,de uitdrukking of zinsconstructie in een eenvoudige zin met de'vertaling' of een bemerking erbij . We stelden niet de gehele zinin dialect; het zou de aandacht to veel of leiden van het woord,enz ., waar het om gaat. En het gaat slechts om de (dikwijls ver-holen) Westf riesismen .Ondanks ons nauwkeurig wikken en wegen zult u in het boekjewaarschijnlijk verscheidene woorden, enz. missen, die u er wel inverwacht had, terwijl u andere liever geschrapt zou zien . U be-denke dan, dat - zoals gemeld - de keuze zeer moeilijk was endat een leerleesboekje niet to veel mag uitdijen .Vele woorden, uitdrukkingen en verschijnselen, die we vermel-

7

den, komen ook buiten West-Friesland voor, sours elders inNoord-Holland, sours zelf s daarbuiten (liggen-leggen, kunnen-kennen, tonen-tenen, enz .) .Terwille van ongeschoolde gebruikers hebben we grammaticaletermen en moeilijke fonetische aanduidingen zo veel mogelijkvermeden .Om niet misverstaan to worden, vestigen wij er de aandacht op,dat wij met dit werkje geenszins een poging-tot-moord op onsWestf ries dialect bedoelen . Integendeel, het is onze moedertaalen die is ons zeer dierbaar! Maar de Westf ries moet zich ookbuiten zijn gewest kunnen uitdrukken ; hij moet twee-talig zijn enmoet de verschillen tussen de beide talen kennen. Hieraan eensteentje bij to dragen - dat is het doel van ons pogen .Het werkje lijkt ons, behalve voor Westf riezen van herkomst ookvan groot nut voor personen, die van elders in het gewest komenwonen en het dialect moeten leren verstaan . We denken hierbijaan geestelijken, medici, leraren, onderwijzers, verslaggevers opvergaderingen, enz .Bij behandeling in het hoogste leerjaar van de lagere school heb-ben wij ervaren, dat met vijf a zes nummers per week, slechtsongeveer een kwartier gemoeid is . De gehele stof is dan gemak-kelijk in een schooljaar door to nemen .Opmerkingen, voorstellen tot wijziging of aanvulling van de zijdevan gebruikers of belangstellenden zullen door ons gaarne inoverweging worden genomen .Misschien zullen enkelen, door kennisneming van de inhoud, ge-inspireerd worden tot een verdere, meer diepgaande speurtochtin onze Westfriese taaltuin .Aan alien, die ons bij de samenstelling van dienst zijn geweestdoor het aandragen van een of meer bouwsteentjes of door hunopbouwende kritiek, brengen wij hier onze oprechte dank . In ditverband denken wij vooral aan Mw . Dr. Jo Daan, hoof d van deof deling dialectologie van de Kon. Ned. Akademie van Weten-schappen to Amsterdam, die de moeite heef t willen nemen, hethandschrift van dit boekje als deskundige onder de loupe tonemen en het een geleidewoord mee to geven . Door haar kant-tekeningen verstrekte zij ons waardevolle wenken en gegevens .Onder haar deskundigheid mogen samensteller en gebruikers zichveilig gevoelen .De belangstelling en bemoediging, die wij mochten ondervinden

8

van het bestuur van het Historisch Genootschap 'Oud West-Friesland', zijn voor ons een grote stimulans geweest . De voorzit-ter was zo welwillend, een inleidend woord aan dit boekje meeto geven in 'passende' taal .De secretaris, de heer H. J . Avis en het bestuurslid, de heerD. Nieuwpoort hebben ons voortdurend terzijde gestaan op devoor ons onbekende weg 'van handschrif t tot boekwinkel-etalage' .Voor hun vele reizen en trekken, corresponderen, corrigeren,adviseren en besprekingen betuigen wij hun hier onze oprechtedank. De illustrator Jan Pannekeet verluchtte het boekje met eenaantal pentekeningen .Moge dit bescheiden werkje er toe bijdragen, dat onze West-f riezen zich juist (er) leren uitdrukken in het Nederlands, wan-neer dit voor hen noodzakelijk of wenselijk zal zijn .

Spierdijk, maart 1963 .H. LANGEDIJK

9

VOORBERICHTvoor de herziene uitgave .

Bijna acht jaar geleden verscheen, onder auspicien van hetHistorisch Genootschap 'Oud West-Friesland' en met mede-werking van Mw . Dr. Jo Daan, hoof d van de of deling Dialecto-logie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Weten-schappen to Amsterdam, het boekje 'He, is dat Westf ries?' Totons genoegen was de gehele oplage binnen enkele maandenuitverkocht. Tientallen waarderende reacties en uitvoerige re-censies van lezers werden ons toegestuurd . Alle inzendersbrengen-wij hiervoor onze oprechte dank . Omvangrijke bijdragenvoor een eventueel herziene uitgave werden ons toegezondendoor mevr. Ter Horst-Hoekstra to Zeist en de heren P . Kiste-maker to Andijk, Drs . G. Kok to Alkmaar, F . J. Beemsterboerto Hulsberg (L .) , M . Vlug to Zuid-Scharwoude, G . Paarlberg toUden en de thans 98-jarige P . Wijdenes to Amsterdam .Een prettig schrijven van de destijds Minister van Onderwijsa .i ., Mw. Dr. M. A. M . Klompe, wees op een gunstige ontvangst'van hogerhand' .Ook de gunstige beoordeling door de gewestelijke en de lande-lijke pers heeft ons geinspireerd tot verdere bestudering van hetWestf riese dialect en tot het bewerken van deze herziene ensterk vermeerderde uitgave .Van de zijde van het bestuur van het Historisch Genootschapmochten we veel belangstelling en aanmoediging ondervinden .De aangedragen stof hebben we nauwkeurig geselecteerd, omdatveel ervan door de inzenders als Westf ries werd aangezien, maarals Algemeen Nederlands gangbaar is . Wellicht zijn door de op-lettende lezer nog enkele 'twijfelgevallen' in deze uitgave to sig-naleren .Uit de binnengekomen brieven bleek, dat de oudere gebruikerser prijs op zouden stellen, als we ook jets oudere, maar nog nietgeheel verouderde woorden en uitdrukkingen zouden opnemen .Aan hun verlangens zijn we tegemoet gekomen, al moesten weons enige beperking opleggen, om het werk niet al to omvangrijk(en to duur) to maken .Enkele reproducties van f oto's uit West-Friesland-van-vroeger-en-nu zijn, met onderschrift, opgenomen .De Westfriese Schetsjes achterin het boek, waarin overwegend

10

historische personen optreden, zijn bijgewerkt in verband metoverlijden, verhuizing, enz . Enkele nieuwe opstellen zijn toe-gevoegd .Het zal de lezer opvallen, dat de uitdrukking Algemeen Beschaa f dNederlands (A .B.N .) in het gehele boek niet voorkomt . Men zalhiervoor in de plaats vinden 'Algemeen Nederlands' of alleen'Nederlands'. A.B.N . suggereert naar mijn gevoel - en ik hebhier Dr Jo Daan aan mijn zijde - dat de dialecten onbeschaafdzouden zijn of zouden klinken . En deze mening mist m .i . elkegrond : beide lenen zich in gelijke mate tot beschaafd en onbe-schaaf d gebruik .Wat de spelling van het Westf ries betref t - hierin is bij de ver-schillende schrijvers nog veel willekeurigs . Als men de hetespellingsstrijd overziet van rond 1890 tot heden, van Kollewijntot VWS (Vereneging voor Wetenschappeleke Spelling) betref-f ende de spelling van het Algemeen Nederlands, dan is het nietverwonderlijk, dat de eenheid van spelling in ons dialect nog verto zoeken is!Welwillende op- en aanmerkingen van lezers zijn ons welkom .We hopen dat deze herziene uitgave van de eerstgeborene in deStolphoevereeks zijn weg weer mag vinden bij de Westf riezendie hun taal en land lief hebben .

Spanbroek, lentemaand 1971 .H . LANGEDIJK

1 1

BRIEF VAN NEEL VAN HOOGWOUD AAN HAAR ZUSTERAFIE IN KALVERDIJK

Beste A f ie,

M'n man is net even 't land uit . Ik dacht zo, nou kan ikA f ie 'ns schrijven . Hij mocht van dokter eigenlijk nog welniet in buiten in de koud, maar evengoed ging-ie . Hijhee f t pas de geling gehad en nou hee f t-ie weer een zwareverkouwenis. Maar ik zeg er maar niet veel van, want hijis nog al een kortkop en daarom erger ik me maar over-stil. Maar ja, al komt-ie straks thuis dan zal ik me welmoeilijk stilhouden kunnen .Ons Tinie is vandaag bij Aaltje Ursem to werk en dan is zenog twee dagen in de week to help bij Guurtje van KlaasDam. Ze hebben 'r graag, want ze is reddig en slachtig .Nou, ik stop met schrijven, want ik moet de aardappelenoverdoen. Vanochtend heb ik m'n hand nog verbrand .Dat is lastig, maar je kunt niet overal over janken . 0 ja,een zondag meende ik met de bus naar tante Marie Schil-der in Spierdijk to gaan, maar laat onze klok nou tienminuten op achter wezen! Ik liep nog hard, de appelenvoor tante Marie vlogen m'n tas uit, maar de bus wasweg. Een beunhaasje van de oudte van ons Kees had deappelen opgezocht en hij gaf ze pittig terug .M'n man was to voetballen . Dat-ie thuis kwam, zat ik dusweer in 't hoekje . We hebben maar een f ris kopje gedaan .1k hoorde van Dieuw van Diepen dat je een nieuwe mantelhebt. Ik ben erg nieuwsgierig . Hoentje is 't? Je zult er welhelemaal mee uit de kennis wezen .

Nou schei 'k er tochuit, hoor!

Tot ziens,Je zus Neel .

N .B. In bovenstaande brief gebruikt Neel - zoals in het voor-bericht vermeld - een dertigtal Westfriesismen!

12

WOORDEN EN UITDRUKKINGEN

De lezer zal opmerken dat de meervouds-n van de zelf standigenaamwoorden en de buigings-n van de werkwoorden, alsook den van de onbepaalde wijs (infinitief), veelal wel afgedruktstaan, terwijl ze niet altijd uitgesproken worden . We beslotenhiertoe omdat dit ook in het Algemeen Nederlands (in het ver-volg afgekort tot Ned.) plaats vindt . In de West/riese Schetsjeszijn deze n's geplaatst of weggelaten naar gewestelijk gebruik .Bedoelde slot-n wordt in 't Westf ries uitgesproken :

I . Als to of (he) 't onmiddellijk aan de infinitief voorafgaat :Die man zit to melken .Je moete heen gaan to vragen .Hai is an 't fietsen .Het zingen gaat 'm niet best of .

2. In 't algemeen na 'n voorzetsel :Van dichten en toneelspeulen heb ie glen keis eten, maar invoetballen count ie uit .Deur werken allien wor je niet gauw roik .

3. Als 't de n van een sterk voltooid deelwoord is, ook als datdeelwoord wordt gebruikt als bijvoeglijk naamwoord :Hai is vertrokken, maar ik weet niet wanneer ie ankommenis .Ik had 't niet opmurken of : opmorken .Weerom hewwe ze dat kind sloegen?Ik heb nag glen geld vongen .De vertrokken troin. De gezongen liedjes .De versleipen toil . 't Gegraven slootje .

Het voegwoord 'en' wordt meestal uitgesproken als in, maar omvergissingen met het voorzetsel 'in' to voorkomen, hebben wehet voegwoord 'en' niet 'vertaald' .De of korting Wf r. wordt gebruikt voor Westf ries, Westf riese enWestf riezen . W .F, staat voor West-Friesland .Alvorens tot lezing van het hierna volgende over to gaan, ver-zuime men niet, kennis to nemen van de inhoud van het 'VOOR-BERICHT' bij de eerste uitgave .

13

1 . Als ik vroeger m'n meisje in de kamer zoende, dan zei m'nmoeder: Als er yolk bij is, heb ik 'n hekel aan die malabelighoid(die vrijage, die lief doenerij in aanwezigheid van anderen) . Wemoesten dus we!, zoals justus van Ef f en tweehonderd jaar ge-leden al zei : Wijs bij de lui en ma! our 'n hoekje!

2 . De baker (kraamverzorgster) haalde de podden ('t neus-vuil) uit de news van 't kindje .Opm. : Inplaats van baker gebruikte men vroeger ook de nogvrouwelijker vorm baakster!

3 . De joos (kinderen) van Piet Snot hadden altijd 'n dorrel(snot) aan hun news hangen . (Zie ook Snotbriebel) .

4 . Voor de zuigelingen komt de vroegere stiek weer in zwang(de fopspeen) . In Vlaanderen is ie tot nu toe niet in onbruikgeweest .

5 . Lia is twee jaar, maar ze krijgt elke avond haar tent nogmee naar bed ('n doekje dat de kleine kinderen in bed in dehanden hielden of tussen de tanden klemden, sours met enkelerozijnen er in) .Opm.: 'Teuten' is Ned . in de betekenis van 1 . Treuzelen, talmen .2 . zeuren, kletsen, . vervelende, lijzige praat uitslaan .

6 . De zuigeling lag lekker to titten (te zuigen aan de moeder-borst) .Vgl. met het klankverwante Franse werkwoord 'teter', zuigen .Bij dieren spreekt men van mammen .Vg!. met 't Franse zelf standige naamwoord 'mamelle', borst ofuier .Arie zat de hele avond in 't cafe to titteren (drinken, borrelen) .

7 . Met die kleuter, die kleine snollebol (schat, snoes, lieveling)kun je zo lekker snollen (knuffelen, lekker pakken en mee spe-len) .

8 . M'n schoonzusj a zal in maart 'n po p pie kou pen (bevallen) .

9 . De eerste drie jaar van haar huwelijk kreeg ze geen kinde-ren, maar ik denk dat ze nou sneiblind is (in verwachting) .

14

10 . Op de kermis ben ik even op step geweest met MaaikeGroot (ik heb er 'n potje mee gevrijd) .

11 . Die meid is zo'n malbol, zo'n mal-oor ('n vrijster-eerste-klas, die wet overdreven lief en vleierig doet, en wet aanstelle-rig) .

12 . Klaas Klomp is 75 en gaat trouwen met Teuntje Ooievaarvan 74 . 't Was direct huisriemrond bekend (overal, wijd enzijd) .

13 . Dat meisje mag hem wel lijden, maar ze neemt geen besluit,ze hapt niet toe . Maar ze moet 'm niet onnodig lang aan delinger houden (aan 't lijntje houden, aan zich binden) .

14 . In dat kleine huisje woont 'n echtpaar met tien jonge kin-deren, die in dertien jaar tijds zijn geboren . Wat 'n kie f ten-gebroed (enigszins minachtend gezegd van 'n gezin, waarin inbetrekkelijk korte tijd veel kinderen geboren worden) .Ze komen dear kat achter kat (korte tijd na elkaar) .M'n schapen gingen kat achter kat flood aan leverbotziekte (deeen na de ander) .

15 . Oom Dorus en tante Af ie kwamen op bezoek, maar ik konze niet hebben, want 't was harde wind bij ons in huffs, 't wassturm en onweer, m'n vrouw stond op omwaaien (alle drie be-tekenen: m'n vrouw was in het beginstadium van bevallen) .Oom Dorus zei : Als 't sturm en onweer is, gaan we nou weg enwe komen wel terug, als de wieg bevolkt is .Ik had oom Dorus niet tijdig ofbericht (afzegging) kunnen stu-ren. 't Was wel to bot (jammer, spijtig), want tante Af ie en m'nvrouw kunnen altijd zo houwelijk (onderhoudend, gezellig) metelkaar praten . Oom Dorus is zo'n goedelijk manje (goedaardigmannetje) . Laatst was ie voor tante Af ie aan 't kamer uitnemen('n f linke opknapbeurt geven) .Elk jaar eind juli gaan we semen near oom Dorus op verjaars-feest, midden in de vuiltoid (de maanden juli en augustus metde vele vliegen, muggen, wespen, beddepissers (pissebedden,keldermotten) enz .) .

1 5

16 . Zondag is 't kermis. Heb je er wat koik op (vind je 't fijndat 't kermis words)?Opm.: 'Kijk op jets hebben' is ook Ned ., maar o .m. in de be-tekenis van 'inzicht hebben', 'jets kunnen beoordelen', by . :Hij heeft wel 'n goeie kijk op dat snort werk .Als verkleinwoord 'koikie' gebruikt de Wf r . het in de betekenisvan 'tegenzin in', 'af keer van' :Werken, daar heeft je 'n koikie op, je ziet 'm noojt bezweiten(bezweet) .Je moet'm niet aan schrijfwerk zetten, daar heeft ie'n koikie op('n broertje aan dood, 'n hekel aan) .In gunstige zin kan 't betekenen :'n oogje op hebben, genegenheid voor voelen, by . :Jan heeft'n koikie op Truus Koopman .

17 . Wat zouden ze daar buiten toch uitspouken (uithalen, uit-voeren), was is 't een lawaai?0, er is dansen bij Entius . 't Zal wel van dat skitteljacht, vandat vierduitsgoed wezen (jongens en meisjes van twaalf tot zes-tien jaar), zo van dat snort tussen pruimen en krenten (te kleinvoor tafellaken en to groot voor serves).

18. Ze is al dertig jaar bij ons in betrekking. Toen ze bij onskwam, lag 't volevlois er nog op ('veulenvlees', 't kenmerk vanfrisse jeugd) .Zie onder Spreekwoorden, enz . 'de kloine tand' en 'Kalf skleeu-wen' .

19 . 't Was zaterdagavond . Ik had 't verskoondersgoed (deverschoning, 't schone ondergoed) klaar gelegd . Toen allemanklaar was, gingen we naar bed . Maar ons zieke kindje huilee dehele nacht. We hadden er 'n rommelnacht van ('n gestoordenachtrust door) . Pas tegen de ochtend zakte ze o f (sliep ze in) .Gelukkig was ze de volgende dag was vlugger (beter) .

20 . Anneke werd zo door de andere kinderen geplaagd dat zebegon to piepen (huilen) .'t Kindje in de wieg lag bijna de hele nacht to pieperen (lichtelijkhuilen, zeurende huilen) . Pas tegen de morgen zakte het o f(sliep 'tin)

16

's Middags na het eten word ik altijd lui (slaperig), sours zak

ik o f (slaap ik in) in m'n stoel .Hij raast en tiert nog, maar z'n boze bui zal wel of zakken (be-daren) .De wind zakt o f (neemt of, zwakt af) .

21 . Als 'n jongeman vroeger met 'n meisje naar 'n bruilof t of'n ander feestje was geweest, vroeg ie, of ie veertien dagen na't feest bij 't meisje mocht komen koff ie ophalen, d.w .z, op 'nzondagavond haar nog 'ns bezoeken, our to bepalen of de kennis-making al of niet voortgezet zou worden .

22, 1k ben drie nachten to warskip geweest (te logeren) . Wekrijgen vandaag twee warskippers (loges, logees) .Volksrijmpje : Warskippers en vis

Bloiven maar drie dagen f ris .

23 . Dat kind lag lekker to spragen in de zon (koesteren, zon-der bedekking met dekens) . Na 't middageten doer opa altijd'n tukkie of : tokkie (middagdutje, middagslaapje, siesta) .

24. Wat ligt dat kindje lekker to loeren (slapen, gezegd vankinderen) .

1 7

Opm.: 'Loeren' is wel Ned ., maar in zinnen als : De kat loert opde muffs . Hij boert op 't baantje van inspecteur.

25 . Kind, schiet op, sta om zo'n kleinigheidje niet 'n kwar-tier to dranzen (huilen, meestal zeurend en zanikend, om jetsof to dwingen) .

26 . Jongens, niet zo klammen (ruzie maken) !Twee klammers, twee schuld .

27 . Moeder, zij wil m'n kammetje skuil douwen of : opskuileii(verstoppen, verbergen) !

28 . We hadden op Tweede Kerstdag wel twintig mensen inhuffs . Er was reuring genoeg (drukte, beweging, vertier) .

29 . Voor 't gebruik 't f lesje goed skuddelen (Echudden, hutse-len, husselen) .

30 . Klaas, j e kunt j e opkna p pers pak of : o pgna p persgoed ofverkleiderspak vanavond niet aan ('t pak dat door de week's avonds gedragen words), want je hebt 'n stikkenige moues(kapotte) . Voor de zondag zullen we om ons huffs de boel watopgnappen (opknappen, netjes maken) .

31 . Hij is erg ziek geweest, maar nou zit ie weer in 't hoekie(op z'n stoel) . Op z'n toid (van tijd tot tijd) bezoek ik 'm 'ns .'t Huist niet gezellig als moeder, om welke reden ook, niet in't hoekie zit (in haar stoel) .M'n man is niet thuis, je mag web in z'n hoekie gaan zitten (inzijn stoel) .Toe maar, ga maar gerust in de hoek zitten (in de stoel van deman of de vrouw des huizes) .

32 . Je hebt van die moeders, die de hebe dag door lopen toberen op hun kinderen (te keer gaan, snauwen, verbieden) .Men moet er web 'ns een voor straf naar de days sturen (devroegere dorsvboer, waar flu de voertuigen geplaatst worden),maar niet doorbopend beren .

18

33 . 1k ben op de zuikerstikken geweest (kraamvisite) . Wathad m'n zus 'n pittig kloin purkie ('n lief klein kindje) in dewieg. Toen de buurmeisjes twee jaar geleden bij haar warenop de bruidstranen (in de bruidsdagen 'n glaasje kwamen drin-ken ten of scheid) , was ze al gelukkig, maar 't haalt niet bij 't ge-luk van nu .

34 . Hij leef de niet gerust ; hij wist maar al to goed dat ie z'nmoeder veel verdriet aangedaan had . Hij had neiweet (gewetens-wroeging, berouw) .

35 . Is ze met 'n Westfries getrouwd? Nee, met 'n buitenpoor-ter (hij komt van buiten dit gewest) .

36 . M'n zuster heef t 'n zoon die niet goed oppast . Wat heef tze daar 'n hartlast van (hartzeer, verdriet) .

37 . De grocers (groteren, ouderen) in 'n gezin moeten deklointjes (de kleineren, de jongeren) helpen .

38 . De overledene staat nog over huffs (in huffs, is nog nietbegraven) .IEij heef t z'n ouwe moeder over huffs (in z'n gezin, ze woont bi jhem in) .

39 . Die man is nog bij ons in de permetasie (hij is van deparentage, is 'n bloedverwant, 'n f amilielid) .

40 . De dragers namen de lijkkist op skoer (op de schouders) .

41 . Heb je nog jonge kinderen?Ja, maar ik heb ook twee dochters al trouwreid (huwbaar) .

42 . Dat kind is nog maar tien maanden, maar 't loopt al as 'ntiet (als 'n kieviet, uitstekend) .Die motor loopt as 'n tiet (heel best) .

43 . Na de wagen van het bruidspaar kwam 'n hele zeelt volg-auto's ('n hele ceel, 'n lange rij) .

1 9

44 . Wanneer gaan jullie trouwen?Deer is nag gien zeg van (dat is nog niet to zeggen), we zoekennog naar 'n huffs .

45 . Dat is 'n gezin waar booi of : boos meester is (waar geenorde is, waar 't recht van de sterkste gelds).

46 . Dat kindje skreeuwt (huilt) bijna de hele dag .

47 . Als 't druk is in 't bedrijf, begint vader, 's morgens na't stik-eten (brood-eten, boterham-eten) al to boizen en tobaaieren (jakkeren om iedereen aan 't werk to krijgen ; iedereenwords opgej aagd met onnodig druk-doen van vaders kant) .

48 . Was je vroegere knecht ijverig?Nee, hij was was trekkerig, wat polig (beide betekenen : wat lui,was langzaam, niet kwiek en actief) . Maar met m'n nieuweknecht heb ik 't getrof f en, 't is 'n weerwoest ('n wildeman, 'nharde werker, iemand die van aanpakken weet) .

49 . Die vrouw is erg zels (ze houdt van gezelschap, ze is nietgraag alleen) .

50 . Ik houd niet van mensen, die lang lopen to koppen ('n koptonen, met 'n kop lopen, wrokken) .Dat gekop moet je of leren, jongen .

51 . Pies Hoedjes was 'n poestig kereltje (driftig, oplopend,kort aangebonden, onbeheerst) .

52 . Die vrouw is erg nauwnemend (vooral op godsdienstig ge-bied: ziekelijk conscientieus, scrupuleus, angstvallig, niet ruimvan opvatting) . In de dagelijkse omgang kan 't betekenen : al toprecies, to gevoelig, weinig kunnende tolereren .

53 . Opa is 'n ouwe grommelpot (mopperaar, grompot, brom-pot) ; niemand kan 't met hem helen (vinden, niemand kan methem in goeie harmonie leven) .

54 . Dat kind is 'n trut (treuzel, ze heeft 'n langzaam werk-tempo) .'t Is geen reddig meisje (niet redzaam, handig, flink) .

20

55 . Ken je z'n vrouw? Jawel, ze is wel wat 'n leukerd (zonder-ling, ietwat afwijkend) . Ze gedraagt zich sours zo leuk, zo aar-dig (zo vreemd, zo zonderling) .

56 . Je kunt hem nooit geloven ; 't is 'n grote jokkebel, liegebel(leugenaar, jokkebrok) .

Kinderrijmpje :Jokkebel komt in de he!Bij alle dooie skeipenDeer moet ie vannacht bai sleipen .

57 . Oom Tamis zit goed in de slappe was, maar hij is ergkneertig (gierig, karig, krenterig) . Tante Aagt is ook 'n kneert-kont (klaagster, die veel zanikt en zeurt en afkeurt en niet graaggeld uitgeef t) .Toch heb ik oom Tamis liever dan z'n broer . Dat is 'n ruwaan('n brutale, gevoelloze schoft, 'n rouwdouw) . Zo ruwanig zietmen ze zelden! En hij loopt ook z'n hele leven to kneerten (kan-keren) over 'n cent . Met dat snort mensen kun je onmogelijkgoeie buisies (goeie maatjes) blijven .

58 . Ik ben voortdurend lou f (moe, vermoeid) . Sours ben ikvoor de middag al louvig (lichtelijk vermoeid) . Ik ga maar 'nsnaar de dokter, want altijd maar die loufto (moeheid) is nietgoed . Ik ben dat baantje ook lou f (ik doe m'n werk met tegen-zin) .Vader is nooit lou f en hij zegt dan tegen mij : Louf kin lang an(vermoeid zijnde kan men nog lang doorwerken) .Er zijn wel mensen, die liever lui as lou f binne (liever voor luidoorgaan dan dat ze zich door 't werken moe maken) .

59 . Gister was vader jarig . We kregen veel visite. Moeder hadveel drukte . Vandaag is ze erg verreisd (moe, vermoeid) .Opm.: in 't Ned . betekent het : de sporen vertonend van 'n ver-moeiende refs .Je kunt zien, dat ie gister naar de kermis is geweest ; wat ziet ieer verhouwen uit (katterig, verlept, onf ris) .Hij ziet er uit als 'n gijp (als 'n geest, bleek, verlept) .

60 . In de winter heb ik veel last van sprose lippen en handen

2 1

(ruw, sours gebarsten vel) . M'n vrouw spreekt dan van zore han-den. Ook heeft ze 't wel over zoor weer (droog en koud, nietgroeizaam weer) .

61 . Is je vader ziek? Wat mekeert ie of: wat bekeert ie? (Watmankeert ie? Wat scheelt hem?)

62 . Vorige week was moeder nog zwaar ziek ; nu is ze geluk-kig heel wat beterder (beter) .

63 . Dat jongetje kan in z'n nieuwe klas niet de haal beet krog-gen (op dreef komen, de slag ervan to pakken krijgen) .

64 . Hansje is 'n kalm, rustig kind, maar Kesie is 'n woegventje (druk, ongedurig, beweeglijk) .

65 . Kleine Jantje had griep en mocht van de dokter niet met't schoolreisje mee. 't Was wel nooslijk voor hem (spijtig, zielig) .Ik kon niet met 't uitje van de Vrouwenbond mee : m'n man wasdie dag j arig ; 't noosde m'n we!, toen ik al die vrouwen zag ver-trekken (ik vond 't wel jammer, 't kostte me wel strijd) .

66 . Hij heef t 'n skot in z'n reg ('t spit in de rug) . Daardoor kanie slecht roizen (moeilijk opstaan) .Als Jan Gerritsen bij je op visite komt, ben je niet zomaar van'm af, hij kan slecht roizen (moeilijk opstaan en weggaan, hij is'n plakker) .

67 . Onze dienstbode heef t ontslag gekregen ; moeder wil 'tnou maar redden (wil 't van nu of zonder dienstbode doen) .

68 . Heef t Siem al verkering? Hij heef t wel verbeelding vanTinie van Jaap van der Molen (voelt zich aangetrokken tot) .Maar 't liep niet erg mee, want Jaap heef t 'm de deur uitjoegen(uitgejaagd) . Siem praat er niet graag over. Ik hou me maarstilt ik laat ze maar koekhakken (begaan, aan hun lot over, ikbemoei me er niet mee) .

69 . Oom Tinus gaat er krap langs, hij is erg benauwd, sjag-roinig (gierig, krenterig) .

22

Opm. : 'Sjagrijnig' betekent in 't Ned . zuur, gemelijk, ontevreden .Wat keek ie weer sjagrijnig!

70 . M'n nieuwe bags is altijd even bobberig (nors, slecht ge-humeurd, spreekt altijd tegen) . Hij is 'n echte bobberkop (bob-bekop, bobber(d), nors, stug mens, dwarskop) .

71 . M'n zwager is 'n vreemde man . De ene dag is ie poesliefen kun je alles van 'm gedaan krijgen, maar de andere dag isie dwars of houdt ie je voor de gek. lk hou niet van die raref ronten, van die jisten of van die iepkes (vreemde gedragingen,zonderling gedoe) .Opm. : 't Woord f ronten kan ook betekenen :gebruiken, manieren, gewoonten, by.: Ik leef maar verder, zoik gewoon ben, ik hou niet van die nuwerwisse f ronten (moder-ne snuf jes) .

72 . lk heb vannacht weinig geslapen : kleine Annie had poin-

in-'t-loi f (buikpijn) .Opm. : Dit kan ook f iguurlijk gebruikt worden, by . Vader, nouis Truus nog niet thuis van de toneelrepetitie, ik word onrustig(ongerust) . Daar is nog geen reden voor moeder, de repetitie ismisschien wat uitgelopen . Daar moet je nog geen poin-in-'t-loi fover hebben (zorg, ongerustheid) .

73 . Op m'n verjaardag was 't van dat miezerige, slaggerigeweer (druilerig) . Op zo'n dag heb je graag, dat je kinderener 'n beetje knap of : gnap insteken (er wat verzorgd uitzien),maar toe (toen) ze uit de school thuiskwamen, waren ze alle-maal even smerig .

74 . Wat heeft dat dienstmeisje van tante Alie 'n uithoudings-vermogen! Je zou 't niet vermoeden, als je 'r skriebelige toetziet. Haar zusje ziet er ook zo miezerig, zo benepen, zo meeuwsk,zo briek (ongezond, bleek, f lets) uit .

75 . Jongen, wat ben je daar toch aan 't hakkepielen (met 'nheel bot mes snijen) .Die broer van oom Hannes is 'n rare hakkepiel, 'n knoest (ruw,lomp, onmanierlijk mens) .

23

76 . Zij is getrouwd met 'n mieskerig manje, zo'n mieskertje('n klein onooglijk mannetje) .Die van Dieuw is 'n mietje, 'n kappenaaister, 'n miesker ('n mandie graag vrouwenarbeid verricht, 'n j anhen, 'n keukenpiet) .

77 . Wat is die Kees van Zwarte Jan toch 'n deurrouker, 'nluisnek (rakker, deugniet) .

78 . Door de verkouwenis (verkoudheid) heb ik 'n don hoof d(ik voel 'n zware druk in m'n hoof d) . 't Komt misschien ookwel van 'n steenpuist in m'n nek . Die Joint en tokkert en zan-gert (steekt bijna doorlopend) de hele avond al . Als ik eventjesdoedelig wordt (slaperig), maakt ie me weer wakker) .

79 . Jij hebt 'n paar woortjes (wratten) op je hand en ik heb'n stoig of : stoiger op m'n oog ('n zweertje, 'n strontje) .

80 . Wat verbeeldt ie zich wel? Hij is nog maar 'n snotkukel ofsnot kiekel (snotjongen, snotneus) . Hij loopt bijna nog met 'nsnotbriebel onder de news (taaie sliert onder de neus) .

81 . De man van Truus is ziek ; op 8 f ebruari kreeg ie de leg(werd bedlegerig) . In 't begin van deze week was ie erg zuinig,heel minnetjes (erg ziek) . Z'n vrouw kon wel in 'n luciverdosie(zat erg in de benauwdheid, in angst en vrees) .

82 . Drijf geen handel met die vent ; 't is 'n slechte hunk (oneer-lijk, onbetrouwbaar, gewetenloos persoon) . En hij is swuuphard(heef t 'n olif antshuid, blijf t onbewogen als je hem uitkaf f ert) .Hij genies als ie kan narren (sarren, plagen, beledigen) . Hij ge-nies 't meest als ie iemand op redut, op de non kan krijgen(woedend, over 't kwade heen) . Hij maakt 't vaak al to bordig(al to bout, al to erg) . En hij does altijd 'n aanval op je poet ofpunt (portemonnee) .

83 . Toen we met de kaartclub 'n uitstapje maakten, kon Siemniet mee. Hij had griep . Wat had ie de damp in (wat had ie't land, wat had ie de pest, de pee, de smoor in) . Hij had z'nmond al gezet naar 't dineetje in Amsterdam . Hij kan zo lekkerbuizen (smikkelen, schransen) . Maar hij is eenmaal 'n kram-menap of: kramdenap (iemand die zwak en ziekelijk is) .

24

84 . 1k voel me niet fit, ik heb 't wat in het (m'n) hoof d .1k kreeg de koorts, de griep (de hoort niet in de zin) .Als men verkonden is, zegt men we! :1k heb de koud (kou) to pakken. Men bedoelt dan : de kou heef tmij to pakken!Kom je vanavond om de koffie? Antw . : 1k zal er met de (m'n)vrouw over praten .

85 . Als je de hele dag funk gewerkt hebt, hen je 's avondswe! 'ns hooigat (flink vermoeid) .

86 . Moeder had de hele morgen hard gewerkt ; ze was zakkerig(vermoeid, moe) . Ze ging 's middags 'n half uurtje op 't kantje(naar bed), ze wou eventjes uitzakken (rusten) .

87 . Buurman Tinus sukkelt erg met z'n maag en met reuma,hij is danig an 't labberent (zit in de labberente, is er slecht aantoe, zit in moeilijkheden) .

88 . Zij is 'n f linke vrouw, maar haar man is 'n sullebutter('n sul, 'n hats, iemand die alles goedvindt, die weinig presteert) .

89 . Tante Truitje is 'n goed minsie, maar 't is zo'n koekemie('n oudmodisch gekleed en gekapt vrouwtje, die museumachtigaandoet) .

90 . Hij gaf me 'n klap met 'n honk hout (stuk) . 1k had 'njeukbonk op m'n rug ('n verdikking op de huid, die jeuk ver-oorzaakte) .

91 . Antje van de hoek is 'n pratig vrouwtje (spraakzaam, praatveel en graag) .

92 . Dat kind kreeg 'n dikke (hoge) koorts .Ze is 't dochtertje van 'n dikke (rijke) boer .

93 . Jaap Zwart werd erg geplaagd . Hij kan er niet tegen .Wat reed ie 'm (Wat werd ie boos, wat verzette ie zich, wat liepie warm) !

25

Foto genomen in 1920 in het voormalig gemeentehuis to Spanbroek, nabijde Ned. Hervormde kerk 'De oude Bonif aas', b .g .v . het 40-jarig jubileum\Tan de gemeente-arts dokter G . C, van Balers-Blanken .

Bovenste rij v .1 .n.r . :Piet Groot, gemeentebode en -veldwachter .Lau Schilder Lz., raadslid, veehouder to Noord-Spierdijk .Piet Sehipper Cz, (1873-1954), raadslid, heemraad van de Vier Noorder-

Koggen. Was ruim 60 jaar, organist van de parochiekerk . Veehouderto Zomerdijk .

Piet Koomen, raadslid, handelaar in landbouwzaden, vee, enz .Kees Beemster, het enige niet-katholieke raadslid, veehouder en loon-

dorser in De Kaag'Jacob W ijnker, raadslid, veehouder in De Kaag .

Onderste rij v .l .n .r . :f

Arie Stam (1866-1965), veehouder to Zandwerven. Is 64 jaar getrouwdgeweest met Anna van Diepen . Was veertig jaar wethouder en vijftigjaar kerkmeester van de parochie .

Jan Koning, wethouder. Veehouder in De Kaag. Bij bepaalde gelegenhedendroeg hij nog de ringers in de oren .

Mevr: Neeltje van Balers-Blanken - Lels . Trouwde op 10-6-1880 to Alkmaarmet dokter Van Balers . Drie kinderen : Gerard, Yda en Nellie .

26

Arie Commandeer, burgemeester van Opmeer-Spanbroek van 1918-1936 .Dokter Gerard Cornelis van Balen Blanken (1852-1939) , geboren to Ben-

ningbroek, overleden to Bovenkarspel . Slaagde voor arts op 24-3-1880 .Vestigde zich als huisarts to Spanbroek op 14-5-1880 . Trouwde eenmaand later to Alkmaar met Neeltje Lels . Was mede-oprichter envoorzitter van het in 1924 opgerichte Historisch Genootschap 'OudWest-Friesland' . In 1926 vertrok hij naar Bovenkarspel .

Jan Hartog (1881-1968) , geboren to Mijdrecht, overleden to Coevorden .Werd benoemd tot secretaris van de gemeente Opmeer op 1-8-1908en van de gemeente Spanbroek op 1-5-1911 . Beide functies legde hijneer bij zijn pensionering op 1-1-1942 . De zelfstandige gemeentenOpmeer en Spanbroek, die onder het bestuur stonden van een bur-gemeester, werden op 1 juli 1959 samengevoegd onder de naam'Opmeer' . Het 'nieuwe' gemeentehuis, de daartoe ingerichte, f raaiestolphoeve van wijlen Arie Klaver en Grietje Reuzenaar, werd op23-8-1967 door burgemeester Komen, secretaris List en 't overigesecretariepersoneel in gebruik genomen .

94 . Ik wist niet dat je zo'n broekeskoiter was (bangerik, ban-gerd) .

95 . Zij kan je zo echt opbochelen, opsmeren (vleieri, naar demond praten, overdreven prijzen), zij is 'n echte smeerhoorn(vleister) .

96 . Vraag aan 'n zieke gesteld : Hoe maakt u 't? Antwoord :Dat skeelt zoveul niet ('t gaat vrij goed) .

97 . In de kleerkast lag alles doof' (in) de war .

98 . Jan is achterkousig (achterdochtig, kwaaddenkend) . Inz'n vrije tijd is ie algedurig (altijd, voortdurend, aanhoudend)bezig met z'n hobby .

99 . Wat ziet ie er besketen uit (ongezond, ziekelijk) .Opm. : In 't Ned . zegt men wel : Dat avontuur liep bescheten uit(verkeerd, slecht) .

100 . Hij snauwt en grauwt bijna altijd . Dat hee f t ie in z'nbestaan (in z'n aard) .

101 . Tante Lies is zo'n heerlijke bestruk (zorgzaam vrouwtje,die alles nauwkeurig regelt en verzorgt) .

27

102 . Dirkie is zo'n behee f tig ventje (drukdoend, zenuwachtig,roerig) .

103 . Tante Betje is altijd ziekelijk en kloin van eten (ze eetheel weinig) . Maar oom Tamis is groot van eten (eet veel) .

104 . Klaas Dwars is lid van de raad ; hij is condom teugen (hijis tegen alle voorstellen van andere raadsleden ; hij is altijd inde contraminie) .

105 . Je hebt pas de geling gehad (geelzucht, icterus) . Daaromniet naar buiten gaan, want 't is atterkoud (snerpend koud) .

106 . Hij is zo skelig, dat ie met z'n linkeroog in z'n rechter-broekzak kan kijken (scheel) .

107 . 't Haart m'n in m'n keel ('t prikkelt m'n keel, 't geef t'n scherp, branderig gevoel in de keel, by . door scherpe spijs ofdrank of door inademing van rook, enz .)

108 . Hij kreeg met 'n mes 'n hieuw (houw, snee, wonde) overz'n wang .

109 . Dit huffs is erg horig (gehorig) .

110 . lk heb 'n kikker in m'n keel (ik ben hees, wat aan m'nstem to merken is) .

111 . Als je de hele dag gespit hebt, dan ben je 's avonds mak(vermoeid, moe) .De zieke is mak (mat, lusteloos, uitgeput) .

112 . Jan Stam was vroeger kruielou per voor dokter Van Balen(medicijnbezorger) .

113 . Die vent geef t geen cent uit, als 't met 'n half ie toe kan,'t is 'n echte mierevreter (vrek, gierigaard) . Z'n kinderen krijgenniet eens zakgeld; die kunnen dus niet veel kiepas maken (heb-ben niet veel mogelijkheden, geen speling, kunnen geen gekkebokkesprongen maken) .

28

114 . 't Zou goed voor me zijn, als ik met 't roken wat minne-zeerde (matigde, verminderde) .

115 . Van tijd tot tijd krijg ik 't nare water (hartwater, zureoprispingen) .

116 . Die eigenwijze vent last zich door niemand onderrechten(onderrichten, van advies dienen) .

117 . M'n werkman is onga (a) ns (ziek, niet in orde) .

118 . Vader is erg ziek geweest ; nu lubbert ie weer wat op(opkwikken, opleven) .Van 'n kop sterke koffie kun je soms aardig oplubberen (op-kwikken, bijkomen) .Opm.: Voor'opkwikken' gebruikt de Wfr, opkwieken .

119 . M'n snaartje (schoonzuster) krijgt soms van die opvlie-gers, van die opstiemingen (opvliegingen, bloedaandrang naar't gezicht, congestie) . Vgl, nr . 423 .

120 . Mazelen zijn overspruitelijk (besmettelijk) .

121 . Z'n vrouw is wel wat penteneurig (lichtgeraakt ; pietlut-tig, erg precies) .

122 . 't Vores is in de Westf riese stolphoeve een kamer naastde winterkamer, waarin de pronkkast was en waar de zondagsekleren in de kasten hingen . 't Vores of de voorkamer wordt nietgebruikt voor bewoning . Als bij een of andere gelegenheid, zoalsverjaring en overlijden, veel genodigden aanwezig waren, werd't vores als nevenvertrek gebruikt voor de gasten . Overigenskwamen de gezinsleden er slechts op zondag om hun zundesegoed (hun betere kleren) to halen .

123 . Als hij in 't cafe komt, dan krijg je de pret (de ruzie, deonenigheid) . Hij is altijd de speibreker .

124 . Ik denk dat ik griep krijg, ik ben zo pupperig (koud enrillerig) .

29

125 . Wat lacht ie skadelijk (overdreven, uitbundig, luidruch-tig) .

126 . Volgens de dokter is 't slim met de zieke (slecht, beden-kelijk) .Vgl. het Duitse 'Schlimm' .

127, 1k heb 'n steed op m'n hoof d (puist, gezwel) .Er is 'n rotte steed (stee) aan die appel .

128 . Tamis is laatst sturven (gestorven), maar ik heb niet van'm urven (geerfd) .

129 . Doortje is twintig jaar oud, maar ze is nog niet erg mannig(heef t niet veel belangstelling voor manners).Haar broer Dorus is nog jonger, maar is al tamelijk woivig (heef tvrij veel interesse voor 'wijven', voor meisjes) .

130, 1k eet niet gemakkelijk, want m'n verwul f (t) is pijnlijk(m'n gehemelte) .

131 . Hoe is haar karakter en haar ontwikkeling? Nou, ik ver-zeker je : Daar is yolk thuis (ze heeft 'r weetje wel . Je hebtrekening met 'r to houden, ze weet wat ze wil en zegt haarmening onomwonden) .

132 . Hij had zerighoid of : zeerte aan z'n gezicht (uitwendigzeer, uitslag) .

133 . De dokter werd gebeld en hij ging zovoort of : zovoorsnaar de zieke (direct, dadelijk, onmiddellijk) .Vgl. het Duitse 'sof ort' .

134 . Oom Klaas bit zo zuinig, dat ie elk ogenblik kan ster-ven (is zo zwaar ziek) .

135 . Als je zo of en toe wat aan dat werk doet, kom je ernooit mee klaar, je moet 't loif er an leggen (flink aanpakken,intensief werken) .

30

136 . Ik vind haar wat daaps (kan betekenen : 1, wat hard-horend. 2, zich wat al to kinderlijk lief voordoend) .

137 . Ik had 'n steenpuist in m'n nek en ik voelde de weer-zeerte (weerpijn) in m'n hele rug .

138 . Hij kan niet tegen plagen, dan wordt ie driel (boos, nijdig,geprikkeld) .Ja, hij is gauw nittelig (boos, geraakt) .

139 . Hij is zo'n pieterig jongetje (klein, min, tenger) en hijziet altijd zo groebelig (vuil, onverzorgd) . Nu heeft ie 'n kren-tentoet (gezicht met kinderzeer), maar dat kan hij niet helpen .

140 . Dirk staat op school bekend als 'n gluipzak ('n gluiper (d),iemand met slinkse streken, 'n valsaard, 'n huichelaar) . Hij kanje zomaar, zonder reden, 'n aptrawaf fel, 'n :optater, 'n opmepper(oplawaai, opstopper, oplazer) toedienen, dat je nei de are weekkoike (dat je niet weet hoe je 't hebt) .

141 . Hij weet van geen reven (wijken, toegeven, zich, gewon-nen geven), hij verdedigt zich tot 't uiterste, ook als ie detegenstander niet kan beuren (er niet tegen opgewassen is, hemniet aan kan, hem niet kan mannen) .

142 . Doortje is erg kliemzerig (kleinzerig, angstig voor pijn) .

143 . Na de injectie lag 't kindje in de wieg to sermen (kermen,klaaglijk huilen) .

144 . Voor de lief dadigheid of f ert ie niks, 't is 'n dunne ( hijis deun, gierig) .

145. Zijn vrouw is 'n grote dreutel ('n onhandig mens, 'n stoet-haspel, 'n treuzelaarster) .'n Andere betekenis in 't Wfr . is kleuter, dreumes : Als ik naartante Anna ga, neemt ik Josientje, die kleine dreutel, mee .Opm. : In 't Ned . betekent 'dreutel' hoopje drek, keutel .

3 1

146 . Alle kikke f likken (elk ogenblik) kwam ie bij ons en nouheb ik'm al maanden lang niet gezien!Misschien zit 'm jets dwars . Hij is nogal knoestig (wat ruw enneemt geen blad voor z'n mond) . Ook wat hardhands (hard-handig) .

147 . Hij heef t 't voor z'n kriek (is ziek, by. verkouden . Ook:hij is dronken) .Dat vrouwtje is drie maanden getrouwd ; ze heef t 't al voor d'rkriek (is in verwachting) .

148. 't Doet wel leuk aan, als 'n kind 'n beetje skimmelig is(verlegen) .

149 . Z'n vrouw is 'n smerige tiet (niet proper van aard) .Die auto loopt as 'n tiet (uitstekend) . Vgl. nr . 42 .

150 . Hij is zo'n windje-waai (branieschopper, opschepper, bla-zer, geurmaker) .

151 . Hij had poin-in-'t-loi f (buikpijn) en barreleskeet (diarree,buikloop) . ja, hij was erg an de loi floup (had erge diarree) .Vgl. nr. 72 .

152. Die vent is 'n barrel (ploert, doordraaier, verkwisterdronkaard) .Z'n broer is ook 'n drabber ('n verachtelijk iemand) .

153 . Die man loopt moeilijk, hij heef t 'n horrelbien (horrel-voet, stompvoet, paardevoet) .

154 . Wat 'n luup van 'n vent (valsaard, gemene vent, onbe-trouwbaar iemand) !

155 . De negerkinderen op de film hadden van die portelbuk-kies (dikke, ronde buikjes) .

156 . Wat is die kerel toch 'n stedekop of : stuipekop (kwa-lificatie voor 'n mmn of meer stiekeme dwarsdrijver, vitter, op-stoker) !

32

157 . Hij heef t zo'n iepekonterig vrouwtje (kleinzielig, klaag-zaam, weinig doortastend) .

158 . Hoe is 't met je zieke moeder? 0, die ger f t weer wat op(die wordt langzaam-aan beter) .

159 . Je hewwe de skosse in de keel (je bent verkouwen ten-gevolge van 'n gevatte kou, bij 't schaatsen opgelopen) .

160 . De handel op de veemarkt was levendig ; de skossenwaren druk in de weer (de daghandelaars die op dezelf de dagkopen en verkopen) .

161 . Kan ie met z'n weekloontje rondkomen? 1k geloof 't wel,maar hij ruttelt ook nog wel 'ns wat (drijft nog wel 'ns 'n han-deltje voor bijverdienste) .

162 . M'n tante is wel proper, maar ze is met haar werk nooitskoon-voor (nooit klaar, 't werk is nooit 'ns af) . Wat erger is,met haar betalingen is ze ook nooit skoon-voor (nooit vrij vanschulden) .

163 . Z'n vrouw heeft 'n gat in 'r hand (is verkwistend, 't geldverdwijnt onmerkbaar) . Hij is gelukkig 'n diknek ('n rijk man)en zal dus door 't onvoldoende huishoudelijk beleid van z'nvrouw niet gauw over de reutels gaan of : met de billen door debroek raken (f ailliet gaan) .

164 . Hoe was 't vandaag op de markt, Arie?Nou, eerst ging 't wel goed, maar later stro pte de handel of :wend strouperig (de prijzen liepen terug, de handel was nietvlot, maar zwak, kalm of terughoudend) . Gelukkig moet ik pasd'are week over (de week na de volgende week) varkens mark-ten. Misschien is de handel dan beter .'t Spek (de vette varkens) gold ook niet best .

165, 1k heb m'n huffs verkocht met 'n winst van tienduizendgulden. Dat was 'n oppertje ('n buitenkansje, 'n extraatje) .

33

166 . Tante Bet praat altijd over haar pijntjes en kwaaltjes .Moeder zegt dat het allemaal monepolie is (voorgewend, ver-meend, niet ernstig to nemen) .Opm. : Monopolie betekent in 't Ned . 'alleenhandel', by .: Diegrossier heef t voor dat Duitse merk scheerapparaat het monopo-lie voor heel Nederland .

167 . Alle handelsinstellingen zijn op winst uit, dat is ien toetmem (dat is allemaal hetzelfde) .Vgl . het Frans : tout de meme .

168 . Jan Wever is zo'n hoetelaar (scharrelaar, kleinhandelaarin alles-en-nog-wat) .

169, lk ben rut, ik ben los (heb geen geld meer, ik ben blut) .

170 . Hij is 'n rijke boer, hij roist voor geen twee ton op (hijbezit meer dan dat bedrag) .

171 . De veehandelaar had duizend gulden voor m'n koe ge-boden en was weggelopen . Toen ik hem 'n uur later 'geluk geven'wou, rokte of : rukte hij (hij deed z'n bod niet gestand, maarbond lager) .

172 . Hoeveel moet je nog van me vangen (ontvangen) ?Heb je deze maand al vongen (je loon, je salaris, je pensioenal ontvangen) ?Deze week heb ik in m'n winkel f 4000, invongen (ont-vangen) .

173 . 'Tijd is geld', zegt men . Daar is vent van an (grotendeelswaar) .

174 . Op de Hoornse koemarkt waren onder de kooplui heelwat zuienaars (zuiderlingen, mensen uit de zuidelijke provin-cies) .

175 . Men vroeg voor dat huffs in de Sloeierd (Slootgaard)f 50.000,-. Dat was ver boven m'n prik (de prijs die ik ervoor zou willen geven) .Vgl. met 't Franse woord 'prix' (prijs) .

34

Opm. : Wel Ned . is: Ik heb 't voor 'n prikje in handen (voorn laag bedrag) . Ook is Ned .: Hij weet 't op 'n prik, heelnauwkeurig) .

176 . Die auto gaat nog wel 'n tijdje mee . Die moet je nietwegskoiten (ver beneden de waarde van de hand doen) .

177 . Z'n grootvader was poepezak (rondreizend manuf actu-rier, handelaar in textiel) . De zak, waarin hij z'n waren van huffstot huffs bracht, heette ook poepezak en z'n winkel poepewinkel.

178 . Hij wll 'n poot hewwe in die onderneming (medezeggen-schap, deel hebben in, 'n vinger in de pap hebben) .

179 . Zullen we skit-deur doen? (Zullen we 't verschil tussenvraagprijs en biedprijs maar door midden delen en dat als koop-prijs stellen?By . : iemand vraagt voor 'n koe f 1000,-. De antler biedtf 900, . 't Verschil is dan f 100, . Skil-deur wordt nuf 950,-) .

1$0 . Jaap Buffs heef t in de loop van de tij d veel mensen vort-holpen (heef t in 't Wf r . de uitsluitende betekenis van 'n credietgeven ten behoeve van iemand die 'n bedrijf koopt of uitbreidten die niet voldoende geld via hypotheek of banken kan aan-trekken) .

181 . De ouderen onder de Wf r . zijn nog bekend met onder-staande benamingen voor zekere geldbedragen :'n voorwiel

'n harde gulden'n achterwiel

'n harde rijksdaalder'n risk

'n rijksdaalder'n plak

2% cent'n stoter

121 2 cent'n skelling (schelling)

30 cent'n daalder

f 1,50'n pond

f 6,'n raaier (rijder)

f 14,'n geeltje

f 25,'n roodreggie (roodrugje)

f 1000,

35

Opm.: WeI Ned. is: Ik heb 't voor 'n prikje in handen (voor 'n laag bedrag). Ook is Ned.: Hij weet 't op 'n prik, heel nauwkeurig) .

176. Die auto gaat nog weI 'n tijdje mee. Die moet je niet wegskoiten (ver beneden de waarde van de hand doen).

177. Z'n grootvader was poepezak (rondreizend manufactu­rier, handelaar in textiel) . De zak, waarin hij z'n waren van huis tot huis bracht, heette ook poepezak en z'n winkel poepewinkel.

178. Hij wil 'n poot hew we in die onderneming (medezeggen­schap, deel hebben in, 'n vinger in de pap hebben).

179. Zullen we skil-deur doen? (Zullen we 't verschil tussen vraagprijs en biedprijs maar door midden delen en dat als koop­prijs stellen? Bv.: iemand vraagt voor 'n koe f 1000,-. De ander biedt f 900,-. 't Verschil is dan f 100,-. Skil-deur wordt nu f 950,-).

1~0. Jaap Buis heeft in de loop van de tijd veel mensen vort­holpen (heeft in 't Wfr. de uitsluitende betekenis van 'n crediet geven ten behoeve van iemand die 'n bedrijf koopt of uitbreidt en die niet voldoende geld via hypotheek of banken kan aan­trekken) .

181. De ouderen onder de Wfr. zijn nog bekend met onder­staande benamingen voor zekere geldbedragen: 'n voorwiel ='n harde gulden 'n achterwiel = 'n harde rijksdaalder 'n risk 'n rijksdaalder 'n plak = 2 Yz cent 'n stoter = 12Yz cent 'n skelling (schelling) 30 cent 'n daalder f 1,50 'n pond = f 6,-'n raaier (rijder) = f 14,-'n geeltje = f 25,-'n roodreggie (roodrugje) = f 1000,-

35

182 . Oom Gerrit kocht voor z'n zoon 'n aardig spultje ('n kleinveehouders-, landbouw- of tuindersbedrijfje) .

183 . In dat boerenhuis kunnen twintig koeien op de langeregel staan (de langste zijde van de stal) . En dan kunnen ernog acht in 't achterom ('n stuk stal aan de achterzijde van 'thuffs ; dit dwarsstuk staat rechthoekig op de zgn . lange regel) .In de zomermaanden woont die boer op 'n staltje . (Hij legs over'n gedeelte van de stal 'n losse houten vloer en richt dat ge-deelte in als woonkamer) .Op dat stal staan twee zware koeien (stalgedeelte voor tweekoeien) .Opm. : De Westf ries gebruikt voor 't Ned . woord 'stay, als ge-zamenlijk onderdak voor z'n koeien, meestal het koejes of : dekoegang . Vgl, nr. 874 .

184 . Als ik 's maandags naar de Alkmaarse markt ga, begin ik's morgens om vier uur al to voeren (het vee voe(de) ren, melkenen verzorgen, alto 'n ruimer begrip dan in 't Ned .) .

185 . Vader is al vroeg naar de bouw gegaan (naar z'n bouw-land, naar z'n akker) .Waar is je broer? Die is 't land in of: 't land uit (die is gaanwerken op z'n grasland). (De klemtoon valt op land) .

186 . Wat heb je verdiend met 't eereppel-roden (rooien vanaardappelen) ?Opm. : De Westfries gebruikt altijd roden inplaats van rooien :bieten roden, bomen roden, enz .Zolder roden is in de schoonmaaktijd de zolder van 'n boerderijen wat er op staat, droog schoonmaken, dus vegen, ragen, af-stof f en .Je moet niet meer roden (roeren) in die f amilie-ruzie, last maarrusten .

187 . Kees, haal iii de koeien in 't melkbon (de melkplaats,meestal achter 't huffs) en zet (bind) ze vast .Die koe met die dunne melk (schrale melk, van laag vetgehalte)moet verkocht worden .Die zwartbont bracht twee kalven, 'n bul (stier) en 'n kui (vrou-welijk kalf)

36

188 . Boer Schouten heeft dertig lammeren : zeventien rammenen dertien loisten (ooien, ooilammeren) . En dan heef t ie nog zesmooie toeten (varkens) in 't hok liggen, soortig goed, (van degoeie snort, courante kwaliteit) en gruizig (ze hebben altijd trekin voer, hongerig) .

189 . In de herf st vergerven of : ruitelen de kippen (krijgen'n nieuw verenpak) en de koeien tekken hard (de melkgift ver-mindert met de dag) .De broedkip zat op twaalf eieren . Na drie weken kwamen ernegen pullen uit (kuikens) . Drie eieren waren skolvers ofskolpers (daarin waren geen kuikens gevormd) .Meid, wat ben je 'n eendepul (uilskuiken), je vergeet vijf vande acht boodschappen!

190 . M'n werkman is klein, maar hij is slachtig (werkt voor-delig, efficient, rationeel) . Z'n jongste zoontje is 'n aardig beun-hasie ('n aardig kereltje) van een jaar of zes .Opm. : 'Beunhaas' is wel Ned ., maar betekent dan : iemand dieonbevoegd, ongediplomeerd een yak of beroep uitoef ent . By .kwakzalverij is beunhazerij . Hij geef t zich uit voor automonteur,maar hij heef t geen enkel diploma, hij beunhaast .

191 . Als landbouwer heb je elk jaar 'n tamelijk gelijkblijvendinkomen; als zakenman kun je wel 'ns een eisie hebben ('nextraatje verdienen, 'n buitenkansje hebben) .

192 . Volgende week mag ik naar 'n bruilof t . Ik heb er alcooed op (zin in, ik zal er graag heen gaan) . Jan Schouten heef tgevraagd of ie mee mag gaan als taf elheer . Maar nee, die zal ikmaar of slaveren (afwijzen, 'n blauwtje geven) .

193 . Jaap Zuurbier heef t vier moiden (dochters) en ze zijnalle vier onder de koeien weest (ze hebben melken moetenleren) .Jaap heef t op 20 april al mai-houwen (de koeien buiten gedaan) .Hij heef t wel 'ns later jaagd of : joegen (z'n koeien in de weigedaan) .

37

194 . Vroeger was ie arm . Hij bementeneerde (bewerkte) z'nbedrijf zo goed mogelijk, maar hij had 'n zwakke gezondheid .Nu werken z'n kinderen mee in 't bedrijf en nu zie je dan ook,dat ie funk koevereert (vooruitgaat, tot 'n zekere welstandkomt) .

195 . Belief je nog 'n sneetje?Nee, dank je, ik heb m'n gerak gehad (portie, aandeel) .

196. Wanneer is ie bij je geweest?Nou, 't was onder melkerstoid of : melktoid (onder melkenstijd,in de tijd van 't avondmelken, zo tussen 16 en 18 uur) .

197 . De lucht staat slecht (er hangt 'n zwarte lucht, er lijktslecht weer to komen) . Zouden we dik-op water krijgen (veelregen) ?Wel nee, jongen, we krijgen hoog-op (hoog-uit, hoogstens) 'nklein buitje .

198 . 1k had m'n koeien 'n pik of : 'n duig hoof gegeven (zoveelhoof als men aan 'n vork steekt), toen oonde (ooide, jongde)'n dee f ('n jong schaap dat voor 't eerst lammeren krijgt) . lkheb acht van die eerst-oonders (die voor de eerste keer ooien) .

38

In totaal heb ik vijftien oonskeipen (fokschapen die zullen wer­pen). Ik hoop heel wat loisies (ooilammeren) te telen. Opm.: Het werkwoord 'ooien' wordt door Van Dale niet alfa­betisch onder de 0 vermeld, maar weI onder 't trefwoord 'Schot­ter'.

199. Door haar knappe gezicht is ze altijd even aan de voorhaal (bevoorrecht, in 't voordeel) .

200. In m'n toom biggen zit 'n achterkomertje (achterblijver­tje) en 'n verdeiger (een die helemaal niet gedijt).

201. De zieke is erg stug (erg ziek en daardoor stil en lusteloos) . Opm.: 'Stug' betekent in 't Ned.: Stroef, stuurs, onvriendelijk by. Men spreekt weI's van stugge Westfriezen ...

202. Je fiets staat in de kapberg Cn naast de stolphoeve ge­bouwde kleinere stolphoeve, die uitsluitend gebruikt wordt als bergplaats voor hooi en ander veevoer, als veestalling, enz.). Zo'n kapberg is 'n goeie douw-tn (bergruimte).

203. 't Is al in de neitoid (herfst), maar 't is nog gewasseli;k weer (groeizaam) . Straks in oktober-november beginnen de bouwboeren te winter­lagen (het bouwland diep om te ploegen) . Moeder brengt haar huis dan ook op de winterlaag ('t huis inrichten voor de winterbewoning: kachel plaatsen, gordijnen en vloerbedekking verwisselen, enz.) .

204. Wat heb jedaar 'n baan prachtige tarwe (perceel, akker, oppervlakte) .

205. Hij heeft dit jaar niet fortuinig geboerd (fortuinlijk, voor­delig, winstgevend) . Er kwam misoogst, doordat alle gewassen waren aangetast door het gebit (ongedierte, als luizen rupsen, kevers enz.) .

206. Die koe is geld (gust, vaar, niet drachtig).

39

40

Foto, genomen ± 1905 bij het zgn . Heidense Kerkhof to Westwoud, datnog begraafplaats is . (Het Heidense Kerkje is in 1875 gesloopt) .Op de hondewagen Aris van Ammers, verver en krengenslager in de'Ouwe Dik' (Oudijk) gemeente Westwoud, geboren 30-5-1853 to Blokkeren zijn vrouw Pietertje Portugies, met hul, boerehoedje en kruis-en-ketting,geboren 14-6-1854 to Abbekerk .De brug met duiker leidt naar het kerkhof . Op de brug: links AnnaHinke van Spierdijk. In het midden : Bet Hansen, de weduwe vanSimon Dol (met hul en boerehoedje) . Rechts zou de vrouw van de foto-graaf staan .Over de rechterschouder van Pietertje is Piet van Kampen to zien, depalingboer, die met zijn viskraampje de Westfriese kermissen afreisde . Vanhet meisje in het wit op het hek is de naam ons niet bekend . De hondenheetten Kas en Wolf .

207 . Dat pas met graszaad ingezaaide tuintje is al goed begriet(goed met gras begroeid) .

208 . M'n vader huurt z'n boerderij van 'n heerskip ('n pacht-heer, 'n vermogend heer, die een of meer boerderijen heeft ge-kocht en deze verhuurt) .

209 . De helt (handvat, greep) van m'n graa f (spade, schopmet naar onder spits toelopend blad) .

210 . Je hebt je plaas (boerderij) duur verkocht . Je hoort flurechtevoort (voortaan, in 't vervolg) tot de kapitaalkrachtigen ;je zit met hulle of : hullie (hen) op 't kret (op de betere plaats,in de hogere rangen, met meer aanzien) .Opm .: De boerenwagen had 'n (voor-) kret, waar de bestuurderop zat en 'n achterkret als of sluiting van de laadruimte .Van 'n vrouw met 'n omvangrijk achterste zegt men wel : Watheef t ze 'n achterkret!

211 . Ik kocht 'n kaakmand appels (van teen gevlochten mandmet twee oren en 'n inhoud van + % hi) .

212 . Buurman Stapel zaait in z'n voortuintje hooikrok (f ijneafval van hoof, waarin veel graszaad zit) .

213 . Die koe groeit niet, er ligt geen let op (glans) . Hij (zij)heef t 'n week met licht gestaan (nageboorte) .

214 . Deze koe geef t elk meel (maal, elke morgen en avond)elf liter . Dat is geen gek meel (hoeveelheid) .

215 . De mispet, de mishoup, de miskarn (de mesthoop, demestvaalt) wordt naar 't land gereden .

216 . Die koe is onkant (de twee voorverrels of de twee ach-terverrels scheiden niet elk evenveel melk af) .

217 . Op de grote najaarsmark in Hoorn kochten de opzettershun koetjes (landbouwers, die meestal alleen 's winters enkelekoeien hielden) .

218 . Tijdens dat broeiige weer zaten er veel poepemiggen opde paarden (lastige steekmug) .

219 . Tegen voertijd staan de varkens met de voorpoten op't rem (afsluithek van 'n dierenhok) .

220 . Hij is 'n ruige (land-) bouwer (doet z'n werk in grovetrekken, niet in de puntjes afgewerkt, maar met de Franse slag) .

4 1

221 . 't Paard is bang van zijn eigen skad (schaduw) .

222, 1k laat dat (die) pink maar 'n jaar skotteren ('n jaar latenoverslaan met kalven) .Oom Henk is tachtig, maar hij skottert nog als 'n veertiger(lopen in funk tempo) .

223 . De hooisptters hebben 'n slo fter of : slochter dwars door't sterk broeiende hoof gegraven (doorgang, geul, gleuf, sleuf) .

224 . Deze koe moet over een week kalven, hij (zij) uurt alfunk (de uier begint al to zwellen) . Hij maakt elk jaar 'n bestuur ('n goed gezwollen uier) met veel aamt .

225 . De kippen lopen allemaal to eizen (voedsel zoeken enoppikken) .

226 . Wat kwamen oom Jan en tante Kneeltje in de verwen-ning (gunstige verandering, betere situatie) : uit 'n ouwe boe-renstolphoeve in 'n nieuwe bungalow .

227 . Dat schaap lag 'n hele nacht verwenteld (zodanig dat 'tniet overeind kon komen, by. op de rug in 'n greppel) . KeesGlas, de jager heeft in de jachttijd heel wat van die beestenopzocht (overeind geholpen) .

228 . Het vierkant in 'n stolphoeve zijn de uier zware stijlenvan 'n boerenplaats waartussen 't hoof geborgen wordt . Dieruimte heet de berg (de bergplaats voor hoof).

229. Die merrie moet volen ('n vool, veulen werpen) .

230. 't Waai (de wei, de vloeistof die overblijft als de kaas-stof uit de melk gehaald is) .

231 . Hij is 'n warrig kereltje (twistziek, onhandelbaar, kop-pig) .

232 . Voordat je met melken van de koe begint, moet je wur-pelen (de spenen nat maken en zachtjes wrijven, waardoor't dier de melk niet langer ophoudt, maar last 'vallen') .

42

233. Zwager Piet maait z'n erf je nog met de zoin (zeis) .Piet, Ger en Peter snijen 's winters 't net nog of met de snikof: de zekel (de sikkel) .

234 . De hongerige varkens kwamen bij de zeunis (varkenstrog,voerbak) .

235 . Wat was 't in de bollentijd druk! Maar 't is gelukkigan 't zai (voorbij) .

236 . Cor heef t daar 'n aardige bedoening (bedrijf je, boerde-rijtje, enz .) .

237 . De koe is bestand (drachtig) . Die andere koe is nietbestand to krijgen. Die stoeit telkens uit of : komt telkens terugof: breekt telkens weer op (werd telkens weer tochtig) . Die looptdan 'n hele dag to staggen (springt op andere koeien als gevolgvan de tochtigheid) .Deze dikke (drachtige) koe zal gauw kalven ; hai (ze) begintal to steerten (de staart voortdurend bewegen als onmiddellijkvoorteken) .Arie Wit was bullouper (stiereleider) voor de bullestiek (rund-veef okvereniging) van De Gouw in Hoogwoud .

238 . De krengenslager (de slager, die zieke of gestorven koeienslacht) had deze week twee wrakke (zieke) koeien van PietBeerepoot .

239. Alle toeters (blaasinstrumenten) van 't f anf arekorpswaren opgepoetst .Wat staan er 'n toeters in de beret van de weg (schermbloemigeplantensoort : anthriscus sylvestris) .

240 . Ik kocht dinsdag in Purmerend 'n koe, maar bij 't ofspat-ten (kontroleren of de melk zuiver is, door uit elke speen 'npaar straaltjes melk to trekken) merkte ik bij de eerste speit(straal) al, dat er stodden (klonters) in de melk zaten . De koehad droop . lk heb 'm ('r) gekat .

241 . De schapen lopen op de dres (tot grasland gemaakt bouw-land), die nu vier jaar nadat ik 'm leggen leiten heb (omgezet heb

43

in grasland) al heel goed begriet is (goed met gras begroeid) .Er komen 's zomers nog wel wat lange toilen op (grashalmenvan het kamgras), maar die magi ik in de loop van de zomer'n paar keren of .

242 . De 'Ganzewoid' wil ik dit jaar maar etten (beweiden,laten afgrazen, niet voor hooiteelt gebruiken) . Er lopen watschapen en 'n stuk of tien landlopers op (schrammen, jongevarkens) .

243 . Als 't in de nazomer nog wat groeizaam weer is, wil iknog 'n perceeltje grassen ('t gras afmaaien en direct aan 't veegeven of in 'n kuil of silo bewaren voor wintervoer) .

244 . Toen de hooiroken weggehaald werden, kwamen destalingen voor de dag (de plekken met vergeeld gras, waarop deroken gestaan hadden) .

245 . De veehouder had ook 'n paar bunder bouwerai (bouw-land), maar de bouw ('t bouwland) werd wel wat stiefmoederlijkbehandeld. Hij was geen tukke bouwer ('n akkerbouwer, diez'n land zo veel mogelijk vrij houdt van onkruid) .

246 . Door de voortdurende regens werd de grond strandig o fpostig (samengedrukt en verhard) .

247 . Op dat koolblad zitten veel roipen (rupsen) .

248 . De nep (kleine uien) wordt sours voor de inmaak ver-kocht .

249 . 'n Koe stond aan de kant van de sloot eendebier, kogge-waai to drinken (slootwater, water uit de sloten van 'De VierNoorder Koggen') .

250 . Vader, goof dat vervelende jock maar in 't achterend(keuken, bijkeuken; vroeger was 't 'n klein vertrekje bij deachterdeur, waar de klompen stonden en 't werkgoed hing) .

251 . Als 't vroeger hevig onweerde, zetten vader en moederons op 'n rijtje op 't stalhout (de steenlaag van de stallen, waar

44

in de winter de achterpoten van de koeien op steunden) enbegon 't gezamenlijk gebed .

252 . In de vorige eeuw markte m'n vader z'n kazen in Opmeer,later in Hoorn .Ondeugdelijke kazen, zoals bommers met geluid er in (die bij't bekloppen met gesloten vuist niet goed klonken) en pissers(die aan de buitenkant nat uitsloegen) gingen niet naar de markt,maar werden in ons gezin opgegeten .De keisrandjes (de randjes, die na 't persen werden afgesneden)kregen ouwe Nardus en Naatje, die er nog 'n randjeskeisie vanpersten .De keiskoppen (de kaasvormen) en de zetters (de houten kaas-koppen waarin de kazen gezouten werden) en de volgers (hou-ten napje, dat op de kaasvorm gezet werd en dat door de persin de kaasvorm kon gedrukt worden), worden op 't ogenblikweer gezocht en sours duur betaald, our nu gebruikt to worden alsbloempot en asbak . Als Brederode 't nog kon zien, dan had ie z'ngevleugelde woordje wel klaar!

253 . Als kind sliep m'n vrouw in 'n onderkooi op de koegang(slaapplaats gelijkvloers met de gang) met nog 'n bed er boven,waar twee kinderen sliepen .

254 . 'n Moerloper is 'n lam of kalf, dat nog bij moer, het moe-derdier, loopt, dus nog niet ofwonnen is (afgewend) . Ook ge-zegd van iemand die nog ongetrouwd en bij moeder thuis woont .

255 . Gert Bakker heeft de hele boel verzopen (is door drank-misbruik 'los' geraakt) . Met wat steun van z'n ouders is ie nou 'nmartelaartje op Burgerbrug (heeft daar 'n klein bedrijfje) . Ja,'t is sluu f uitloupen mit Gert (slecht afgelopen) .

256 . 't Paard ging an de riebel, an de fl enter (sloeg op hol) .Viak to voren liep 't paard nog op 'n kwikkeltje ('n langzaamdrafje) .

257 . Zijn arbeider was hem hands (hun werkmethoden pastenbij elkaar) . Hij was net z'n druk (die bij zijn beleid paste, voorhem de juiste man) . De arbeider was 'n pokige, geramezeerdekerel (sterk, onvermoeibaar) .

45

in de winter de achterpoten van de koeien op steunden) en begon 't gezamenlijk gebed.

252. In de vorige eeuw markte m'n vader z'n kazen in Opmeer, later in Hoorn. Ondeugdelijke kazen, zoals bommers met geluid er in (die bij 't bekloppen met gesloten vuist niet goed klonken) en pissers (die aan de buitenkant nat uitsloegen) gingen niet naar de markt, maar werden in ons gezin opgegeten. De keisrandjes (de randjes, die na 't persen werden afgesneden) kregen ouwe Nardus en Naatje, die er nog 'n randjeskeisie van persten. De keiskoppen (de kaasvormen) en de zetters (de houten kaas­koppen waarin de kazen gezouten werden) en de volgers (hou­ten napje, dat op de kaasvorm gezet werd en dat door de pers in de kaasvorm kon gedrukt worden), worden op 't ogenblik weer gezocht en soms duur betaald, om nu gebruikt te worden als bioempot en asbak. Ais Brederode 't nog kon zien, dan had ie z'n gevleugelde woordje weI klaar!

253. Ais kind sliep m'n vrouw in 'n onderkooi op de koegang (slaapplaats gelijkvloers met de gang) met nog 'n bed er boven, waar twee kinderen sliepen.

254. 'n Moerloper is 'n lam of kalf, dat nog bij moer, het moe­derdier, loopt, dus nog niet ofwonnen is (afgewend). Ook ge­zegd van iemand die nog ongetrouwd en bij moeder thuis woont.

255. Gert Bakker heeft de hele boel verzopen (is door drank­misbruik 'los' geraakt). Met wat steun van z'n ouders is ie nou 'n martelaart;e op Burgerbrug (heeft daar 'n klein bedrijfje). Ja, 't is sluuf uitloupen mit Gert (slecht afgelopen) .

256. 't Paard ging an de riebel, an de flenter (sIoeg op hoI). Vlak te voren Iiep 't paard nog op 'n kwikkelt;e ('n langzaam drafje) .

257. Zijn arbeider was hem hands (hun werkmethoden pasten bij elkaar). Hij was net z'n druk (die bij zijn beleid paste, voor hem de juiste man). De arb eider was 'n pokige, geramezeerde kerel (sterk, onvermoeibaar).

45

258 . 1k verkocht m'n koe op de Schager markt al vroeg. Werekenden of achter de koe en ik gaf 'n paard je aan de koper(f ooitje) . Als men in 'n cafe of rekent, betaalt de verkoper hetgelag van beiden .

259 . Komende winter zullen we de knotwilgen bollen (de on-geveer zes jaar oude slieten er of hakken, die dan tot patenwerden gezaagd) .

260 . 't Paard had 'n grim aan (halster) .

261 . Z'n bedrijf bestaat uit 'n woonhuis met twaalf bundergroenland (grasland, weiland) .

262 . In 'n groot gezin met jonge kinderen is 't 's middagstussen vijf en zeven uur voor de moeder hooitoid (dan heef t ze't heel druk) .

263 . Jaap Hoed ging elke dag tweemaal met de melkkros ofmelkkor naar 't Noord (laag houten wagentje op vier wielen) .Vroeger ging ie met de hondesnor (hondewagen) .

264 . Als je in de stal geen staartlijntjes aanbrengt, hangen dekwasten in de groep (de pluimen van de koestaarten) .

265 . Voor de kerstdagen kochten we 'n pondje volvette mes-hanger (jonge, vette kaas, die aan 't mes blijft hangen) .

266 . Die koe ziet er ru ps uit (pips, heef t opstaande Karen).

267 . Skaibutter, 'scheiboter' werd gemaakt als de koeien pasin de wei liepen, dus direct na 't 'scheiden' van de stal .

268 . Hij sloeg paten in de grond met 'n slaai (slegge, sleg,grote houten hamer) .

269 . Dat paard heef t lange fitlokken (vlok haar aan de achter-kant van de poten, vlak boven de hoef) .

270. Die geit staat an 't zeel in de beret van de weg (aan 'ntouw of ketting) .

46

271 . Kijk, daar zijn twee koeien aan 't noiden (vechten met dehorens tegen elkaar . 't Gebeurt dan wel dat er 'n horen be-schadigd of geheel of gebroken wordt, waardoor de verkoop-waarde van 't dier vermindert) .

272 . Gnortend worden varkens vet (knorrend) .

273 . Die koe zal gauw kalven, de waterpog (allantois) en devoetpog (amnion) zijn al gebroken ('t vruchtwater) .

274 . Met 'n skraper (wieder) zuiverde men de gewassen op't bouwland van onkruid .

275 . Skrot is ofval van appels en peren, stek .

276 . In de winterkou krijgt men op de f iets of in het werksours kno f f elige of : verkno f f elde of : domme (door de kou minof meer ongevoelige) handen . Als men dan in 'n verwarmd ver-trek komt, beginners de handen to kimmelen (prikkelen) . Menkan proberen ze warm to beuken (de armen krachtig over deborst slaan zodat de rechterhand tegen de linkerbovenarm slaaten de linkerhand tegen de rechterbovenarm) .

277 . Herresdags (in de herf st) is 't druk in m'n bedrijf . 't Isnou winterdag (in de winter), dan is 't niet zo druk .De tijdbepalingen van 't voorjaar, van de zeumer, van de herrest,van de winter kunnen naar 't verleden en naar de toekomstwizen :Van de zeumer (komende zomer) kom ik je 'ns opzoeken .Van de zeumer (voorbije zomer) ben ik getrouwd .Van 't voorjaar (komend voorjaar) ga ik naar Spanje .Van 't voorjaar ('t voorbije voorjaar) regende 't vaak .

278 . 't Is buiten hu f terig (vinnig koud) .De reparatie aan m'n auto kon we! 's veel kosten . Daar ben ikwel wat hu fterig voor (huiverig, bang) .

279 . Door die snorrelwind (draaiende, wielende luchtstroming)bij de hoek van ons huffs, waaide m'n hoed of en ging de lucht in .

47

280 . Heb je voile schoenen? Hier in de gang ligt 'n klaak prut('n plak modder) .Door de regen is 't oprijpad erg pruttig (modderig, slijkerig) .'t Is de laatste dagen nogal regenig (regenachtig) .

281 . Peter had vannacht 'n f linke koorts ; hij lag to remelen(ijlen, bazelen) .

282 . Als de kinderen zo druk zijn, dan kon je omteven (meest-al, doorgaans, in de regel) slecht weer verwachten by . storm ofsneeuw. Vanmorgen krokkelde 't al wat( heel lichtelijk sneeuwenmet 'n enkel vlokje) . Misschien komt er wel storm, hagel ofsneeuw. Ja, zok of zuk of: zok o f zok of : zuk o f zoin (zoiets,jets van die aard) zal 't wel wezen .

283 . Van regen kon je niet spreken, maar 't was ook geendroog weer, 't motterde wat (motregenen, stof regenen) .

284 . Er lag 'n pak sneeuw ; de mensen liepen met klostersonder de klompen en schoenen (klonten sneeuw) .

285 . Je kon niet zeggen, dat 't regende, 't miegelde wat (mot-regenen, miezelen) .

286 . De vorst raakt voorbij, 't is al wat ontleitend (heel lichtdooiend) .

287 . Wat denk je van 't weer?De lucht smeert wel wat (de lucht is wat dreigend, er vormtzich misschien 'n bui) .

288 . 't Wordt al tweilichtig (schemerig, vermenging van dag-en kunstlicht) . Dit woord wordt ook gebruikt, als verlichtingmisleidend werkt, doordat spiegeling en daardoor ontstaan ge-zichtsbedrog het verkeer gevaarlijk maken: 't Was in die buurtzo tweilichtig, dat ik temet to water reed .

289 . We kunnen vannacht wel op 'n donderbui rekenen, 'tblikt of : blikkert al de hele avond (weerlichten) .

48

290 . Na de extra koude winter had 't land de kleum in (waskoud en nat, waardoor de groei van 't gras, enz, belemmerdwerd) .We' vonden in de sneeuw 'n vogeltje dat de kleum in had (ver-kleumd, door en door koud) .

291 . Vlak voor onze deur botsten twee auto's tegen elkaar .Drie gewonden . Wat 'n matskudding (plotselinge opschudding,beroering) !

292 . En 't was juist zo mistig . Je kon mit skik gien (nauwe-lijks) 25 meter ver zien .

293 . Die jongen ziet er uit als 'n loeter (lummel, dommerik),maar 't is maar schijn .

294 . 't Water soppert in m'n schoenen na die hevige regenbui('t geluid dat bij 't lopen in natte schoenen gehoord wordt) .

295 . Heb je onderweg nog regen gehad?Ja, zo'n ga (a) ltje (heel klein buitje) .

296 . 't Is moordenaarsweer (dichte mist) .

297 . Juist op onze f eestdag was 't van dat slobberige, snotte-rige weer (regenachtig) .

298 . 't Was buiten stinkend heet (uitzonderlijk warm) .

299 . Alleen de pijprokers gebruiken nog de poiperoder (pijp-uithaler) .300 . Zo kon je die biljartstoot niet maken, je had meer skeef tomoeten geven (ef f ekt) .

301 . De kinderen glissen op de gladde weg (glijden) .Ouwe mensen moeten oppassen, dat ze niet uitglissen (uitglij-den) .

302 . In die danstent was 't 'n lawaai van gevlogen (hels, heelerg) .

49

Schoolfoto van personeel en leerlingen van openbare lagere school toBerkhout in 1912 .Bovenste rij leerlingen v.l .n .r . :Cor Koster Dz., Piet Schuts, Piet Kommer, Cor Leegwater Jz ., LauStam Lz., Klaas Ottenbros Dz., Adriaan Koppes Az ., Maarten Beets,Gerrit Leegwater .2e rij v .l .n .r . :Wim Langereis Wz ., Piet Stam Lz ., Mien Beunder, Trien Veld, AnnieHaringhuizen, Christian Kommer, Cor Wit Dz ., Willem Nobel Dz .3e rij v .l .n .r . :Betje Nierop, ? van Diepen, Berths Koppes, Teunie van Diepen, AfieLeegwater, Jeltje Klok, Nellie Wit Dd ., Gene Wit Dd .4e rij v .l .n .r . :? Smit, ? Smit, Joh . Stam Lz., Piet Koppes Az ., Piet Groot Jz ., CorKoppes Az., Cor Stam Lz., Gerrit Kommer, Jan Nobel Dz .De leerkrachten :Links van de leerlingen Mevr. Van Dijk (met gehokte bef) , naaijuf f rouw,overladen in 1970 . Ze was getrouwd met meester Van Dijk (rechts opde foto, zittend), die op 15-1-1932 to Berkhout overleed .Links (in witte bloes) juf f rouw Albada, overladen, die gehuwd is geweestmet (de nog levende) meester Otten (niet op de foto) .Rechts, staande, hat hoof d van de school, meester Geert Holle, geborento Wildervank op 28-11-1866 . Als kind voer hij mee op de schoenerbrikvan zijn vader en maakte reizen naar de Oostzee, de Middellandse Zeeen naar Engeland, waar hij op tienjarige leeftijd schipbreuk lead . Zijnvader stierf jong en Geert ward pleegkind van zijn oom in Veendam, diehem lies opleiden tot onderwijzer . Ofschoon zijn hart naar de zee bleef

50

trekken, werd hij een uitstekend onderwijzer. Hij kwam aan de schoolin Westzaan, waar hij zijn zes jaar jongere vrouw, Ida Bakker, leerdekennen . In 1894 werd hij hoofd van de school in Haringhuizen, laterin Kolhorn en in 1904 to Berkhout, waar hij 23 jaar woonde . In 1926raakte hij wegens ziekte uit zijn dienst, werd gepensioneerd en vertrok op1-10-1927 naar Heiloo, waar hij op 9-9-1936 overleed . Zijn vrouw stierfprecies zeventien jaar later op 9-9-1953 to Hoorn . Hun drie dochters,geboren in de gemeente Barsingerhorn, leven nog .Van de hand van meester Holle verscheen en vijftal veel gelezenjeugdboeken. Zijn oud-leerlingen denken nog met veel waardering aanhun leermeester terug .Zeer merkwaardig is de overeenkomst in het heengaan van meester Holleen zijn vrouw : beiden stierven op een woensdag om 17 uur op 9 sep-tember . Beiden werden begraven op een zaterdag op de begraafplaats toAlkmaar. Alleen de sterfjaren zijn verschillend .

303 . 't Was 'n royaal f eest, 't was er in folio (grootscheeps,onbekrompen, uit de royale portemonnee) .

304 . De heren dronken 'n jong klaartje en moeder schonk voorde dames 'n vrouwenslokkie (drankje zonder veel alkohol, by . 'nlikeurtje, 'n zacht wijntje) .

305 . Als er sneeuw of ijs is, halen de kinderen de tong (prik-slee) van de zolder .

306 . Hij heef t in z'n vakantie 600 km gef ietst . Dat is geenappelepap (dat is niet zo maar wat, dat is 'n zware opgave ge-weest) .

307 . De schooljongens gaan in de winter skosse-loupen (vande ene ijsschots op de andere springen en lopen) .

308 . Op Keuveltjes-eivend (avond van 11 november, Sint-Maarten) werd onze Ria geboren, 'n gezonde robber ('n leven-dig, druk kind) .

309 . 'n Theerondje, 'n schaakrondje, ' n kaartrondje is in 'tWf r. 'n vaste groep of club waarmee men regelmatig schaakt,kaart, enz .Opm.: Ned . is : Nog een rondje kaarten, dan scheiden we er uit,d.i, nog zo veel malen als er spelers zijn, elk nog een beurt .Ober, 'n 'rondje' voor dit tafeltje! Ieder 'n gelagje voor mijnrekening.

5 1

310. Geef me nog een wuppertje toe ('n borreltje) . Ik hebnog green bril, ik ben nog niet kachel (nog niet dronken) .Vorige week had ik 'n star, 'n poepie-an (was ik dronken) .

311 . Dat witvissie van de buren gaat elke dag naar de schoolin Hoorn (iemand die permanent bleek ziet, bleekscheet) . Ookcollectief voor jonge meisjes van 14-18 : Wat waren er veel wit-vissies op 't bal (teeners, bakvissen) .

312 . Wat stonden er veel spullen op de kermis (spelen, attrac-ties, als draaimolen, schiettent, schuitjes, enz .) !

313 . Als de bedtijd van de kinderen op acht uur is gesteld, danproberen ze wel 't uit to smeren tot half negen (uitstellen, ver-laten) .

314 . De kinderen horen 's avonds tijdig binnenmikken to zijn(in huffs).De oudere kinderen zitten 's avonds niet meer thuis, zoalsvroeger. Ze gaan de runnik op, an de bentel, an de gnart, an def lort (de straat op, ervandoor, weg) .De meisjes van Jan Jasper zijn van die echte bentelkonten (die's avonds graag langs de straat drentelen) .

315 . Haar nieuwe jurk heeft 'n speurig kleurtje (hel, opvallend,opzichtig) . Dat rood speurt zo helder of tegen dat wit (af ste-ken) .

316 . M'n sleutel zit in de rechtertas (zijzak, buitenzak) vanm'n jas. Sours heb ik 'm in 't tassie van m'n vessie (vest) .

317 . 't Is koud buiten ; je moet 'n doek (halsdoek, sjaal, shawl)our je hats doen .

318 . Is ie 'n lichtgebouwd ventje?Welnee, 't is 'n buf fel van 'n kerel ('n reus) !Jan is 'n beleef de, goeie knul (jongeman) , maar z'n broer is 'ngrote buf fel ('n onbehouwen vent, 'n schof t) .Opm.: 'Knul' is ook Ned . maar daarin wijkt de betekenis ofvan de Westfriese. In 't Ned. betekent het 'lomperd, 'n onbe-holpen mens .

52

319 . Je vriend is 'n skriebel (schriel, mager) kereltje . Z'nmeisje is ook 'n sluu f Clang en dun, rijzig en smal) dinkie (meis-je) . Laatst hadden die twee 'n hooglopende ruzie . 1k dachtdat loupt sluu f uit (dat loopt slecht af) . Maar de ruzie werdweer bijgelegd. Van de week zag ik ze samen 'n sluu f wol kopenbid Jan Sprlnger (knot, streng) .

320 . Wat heeft die vent 'n staan-uit! (hij is blufferig, ver-waand, ingebeeld, pedant, f atterig) . Hij met z'n def tigdoenerij !

321 . Dat gezin heef t 't arm. Je kunt 't aan de kinderen zien,ze lopen in ouwe barrelen (kleren) .

322 . Boer Jaap tekende voor 'n flink bedrag op de lijst ; die isniet krimmeneel (gierig, krenterig) .

323. Op carnaval had ie zich verkleed ; hij zag er kakkelolliguit (potsierlijk, belachelijk, als 'n hansworst) ; de meesten kon-nen 'm geniesen (herkenden 'm niet eens) .

324 . Wie 's morgens vroeg moet opstaan, moet 's avondsbaitois of : betois naar bed .

53

325 . Als je de hele dag in spier (in touw) bent geweest, danga je, je 's avonds niet graag meer opdiggelen (opmaken, op-dirken) om nog 'n paar uur op de Hoornse kermis to saggelen(slenteren) .

326 . Toen ik om zeven uur in de avond bij hem kwam, liepie nog in z'n kielegoed (blauwe kiel en broek), maar hij trokgauw z'n verkleidersgoed aan (avondpak voor door de week) .

327 . Onze kinderen hebben zwart of donkerblond haar; al-leen Greetje is vossig (heeft voskleurig haar) .

328 . 1k ontmoette m'n meisje voor 't eerst op de katjeskermis(najaarskermis, in tegenstelling tot de eerste, de zomerkermis)in Spanbroek .

329 . 't Zal me ontskieten (benieuwen), wat voor nieuwe man-tel m'n vrouw vandaag gekocht heef t .Opm.: 'Ontschieten' komt wel in verschillende andere beteke-nissen in 't Ned, voor .

330 . De schoenenmode verandert nog al 'ns : nu ziet men weervan die lange skietskuiten (lange, smalle modellen) .

331 . Wat is dat 'n nesk meisje (in de puntjes gekleed, watdeftig doende, ook in houding en gang) . Dat is zo, maar 't isook 'n epper ding (monter, zeer toonbaar, knap, keurig) .

332 . 1s dat kereltje drie jaar oud? Wat 'n buf fel van 'n jongen('n zware jongen - niet in ongunstige zin) !Z'n kleine zusje heef t de papf les leeg en moet nog 'n bu f f eltjegeven ('n Boer, 'n oprisping laten) .

333 . Dat kind had 'n f erwielen jurkje aan (f luwelen) .

334. Nou, nou, meid, wat zie je er fieter uit (netjes, leuk,elegant, charmant, bevallig) .

335 . Trien heef t 'n leuk, plat bekkie ('n knap gezichtje), maar't is to bot (jammer) dat ze pluurt (met half dicht geknepen ogenkijken) .

54

336 . Van opstel is 't goed gevormd meisje (gestalte, postuur,f iguur, lichaamsbouw) .

337 . Bep had wel senee in Piet (genie, sjenie, voelde zich tothem aangetrokken) .Hou je van kantklossen?Ja, ik heb er wel senee, sjnieighoid in (zin in, lust toe, belangstel-ling voor) .

338 . 1k word al in 't voorjaar vaal (krijg al 'n door de zonne-brand gebruind gezicht) .Wat keek die vent vaal (boos, vals) .

339 . Zij is altijd slordig in de kleren ; sours hangen de bellener bij neer (lappen, harden) . Als ze nog 'ns een aardig jurkjekoopt, dan is ie in korte tijd verbeld (gehavend, slordig) .Van de week werd 'r f iets door 'n auto in elkaar gereden . Dehele f iets was an bellen (kapot, in elkaar) .

340 . Als tante Marijtje uitging, had ze apes our en an (defeestkleding en alle sieraden, ze was dan op z'n paasbest) .

341 . Houdt die vrouw nog zo van mooi?0 ja, 't is uitered (uitermate, overdreven, over 't erge heen) .'t Kost alles!

342 . Ze is niet zuinig op 'r kleren ; als ze 'n nieuwe jurk heef tis ie binnen 'n half jaar an 'n hoed (in de hond, naar de maan,versleten) .

343 . De vriend van onze Ans is zo'n etagere panlat Clang endun mens) . En Ans is ook zo'n schrale bienophipper (slank,dun iemand) .

344 . Wat heef t oom Dorus toch grote blai-poten (grote voeten) .

345 . Vroeger droeg men tegen de kou 'n krol (snort bontmuts,die men over de oren kon trekken) . Nu lopen veel mensen in deheren hoed (de haren hoed, d .i . blootshoof ds) .

55

346 . Die vrouw heef t geen goed f iguur, 't is zo'n hosklos (zeis zo dik en lomp) .

347 . Die jongen van de post ismager) .

'n etagere skrook (is heel

348 . Ze is zestig, maar 't is nog 'n kant woif ('n knappe vrouw,'n mooie verschijning) .

349 . M'n zus heef t er 'n hekel aan dat ze zoveel zeumerveugelsop 'r gezicht heef t (zomersproeten) .

350 . Moeder was aan 't wasgoed to kreuken of : op to kreuken(opvouwen) .

351 . Buurvrouw, ik ga naar huffs, want ik moet m'n strijkgoednog indo f f en (invochten) en dan zal 'k our elf uur de aardappe-len overdoen (op 't vuur zetten) .

352 . Buurman was juist bij ons met koppiestoid (de tijd van ge-zamenlijk kof f ie of thee drinken in 't gezin to + 10 uur en 15uur) .

353 . In Hoorn kocht ik 'n stet galgen (bretels) , maar toe(toen) ontdekte ik, dat ik geniesen (niet eens) geld bij me had .Ik had zo'n trek in 'n f rikbal (gehaktbal) , maar ik ben 't staltje(stalletje, markttentje) voorbij gelopen, want zonder geld koopje niet veel . Ik hoop maar, dat m'n vrouw 'ns gauw f rik besteltbij Piet de slager .Toen ik thuis kwam moesten we broeder eten (j an-in-de-zak,jan-in-de-pan) . Als toetje kwam er 'n panje (pannetje) metpent (iets stijver dan pap) . Sours is 't een panje met troet (nogstijver dan pent) . Vgl . nr . 876 .

354 . Moeder heeft plussel of : posken (meelbeslag) gemaaktour pangkoek (pannekoek) to bakken in de pangkoekerspan(koekepan) .'S Maandags eten we de lessies (de restjes, de overschotjes) vanzondag op .Ons Jan eet altijd de kruintjes op (de broodkapjes) .

56

355 . Moeder kreeg op haar verjaardag van haar kinderen 'nkoppie met 'n bakkie of : 'n kom-en-bakkie of : 'n kombakkie('n kop en schotel) .Ze zet wel viermaal per dag f risse (verse) kof f ie . Wat drinkjij je koffie toch heet op . Wat kun iii 't heet douven of : dougen(verdragen) .Gister viel de nieuwe kof f iepot an barrelen (aan stukken, kapot,aan diggelen) .Opm.: 'Doyen' is wel Ned ., maar betekent dan ''n vlam smoren',by. kaarsen doyen . Zijn lust tot werken is gedoofd .

356 . Gonnie moet er maar 'ns een gekookt eitje bij hebben : zeis niet sterk en nog al enkeld (dun, stank, lichtgebouwd) .'t Komt enkeld voor dat men 'n prijs wint ('n enkele keer) .1k heb enkeld 's zondags vrij (alleen, slechts) .

357 . Moeder, ik blijf op brood (ik neem brood mee naar m'nwerk, naar school, enz .) . Maar snij niet van die knurven, vandie pielen (dikke sneeen), je weet wet, van 'n stoet-in-zessen('n bruinbrood) .

358 . Met zes kleine kinderen heef t 'n moeder altijd wet of werk(bezigheid) . En als zij ze 's avonds uitgekleed, gewassen en naarbed gebracht heef t, is dat 'n heel dein-o f ('n heel werk aan kant) .

359 . Dat portie eten is voor 'n zieke kip (zo weinig dat mener bij lange na niet genoeg aan heef t) .

360 . Hou je van rooie bieten? Nee, ik vind er gien kauw an(niet smakelijk, ik kauw er niet graag op) .

361 . Hoe ver ben je heen met je was?'t Loupt op 't lessie ('t loopt naar 't einde, 't is gauw klaar) .

362 . Ho, Kesie, je moet 't brood ook opeten, niet alleen dejam er of slikken (likken) .

363 . 1k had de groenteboer niet gezien ; toen heb ik maar'n kooksie aardappelen van buurvrouw geleend ('n kooksel, 'nmaaltje) .

57

364 . Mary is morgen jarig. Ik moet nog wat kopen voor dehapsnap (lekkere hapjes) .

365 . Kleine kinderen klieken graag met water, modder, enz .(kladden, morsen, knoeien) .Opm. : 'Klieken' betekent in 't Ned . : eten laten overschieten : Jemag niet klieken, je moet je bord leeg eten .'Kliekjesdag', waarop de restanten van vorige maaltijden wordengegeten .Maandag is kliekjesdag .In 't Wfr, is dat : lessiesdag .

366. Kind, je moet die groene knar (harde, nog onrijpe appelof peer) niet opeten. Jullie zijn net van die wintervarkens, vandie groenkauwers, die rijp en onrijp naar binnen werken .Is 't nog 'n jonge vent? Wel nee, 't is 'n ouwe knar ('n al ouderevrijer of man) .

367 . Koolprak dien je niet op als gastmaal (stamppot van koolen aardappelen) .

368 . Tegen twaalven gingen we to middegen (warm-eten, mid-dagmalen) .

369 . Hij zat lekker to muizelen (muizen, smikkelen, lekker toeten) .

370 . Dat meisje is nog maar 16 jaar, maar ze kan al kokenas 'n newt (als de beste) .

371 . Als je enige uren zwaar werk hebt gedaan, dan krijg jeskroei (honger) .

372 . In dat gezin skuttelt 't niet ruim (er heerst armoe,er komtniet veel op de schotel) .

373 . Nu snoepen de kinderen van 'n bonbonnetje, 'n reepje,'n schuimpje, 'n dropje. Wij kregen vroeger 'n sletje, 'n kokkin,'n steek of 'n ander suikerdinkie .

58

374 . Dat vet steigert gauw (stolt) .

375 . Dit pekelspek is zo to zout voor 't gebruik, je moet 'teerst uitvarsen (ontzilten, ontzouten, in 't water zetten om 'tovertollige zout er uit to laten trekken) .

376 . Op de stevige, voedzame kost van vroeger kon je werken .Nou eten ze van die wup-wap (die moderne, licht verteerbaresnufjes met weinig calorieen) ; 'n paar uur na 't eten rammelje van de honger!En de kleren van nu . . . ook grotendeels wup-wap (lichte, dunne,gauw versleten stof. Als je de kraut er achter houdt, kun je dieer doorheen lezen .

377 . Herman heef t zich 'ns to zaad eten aan gekookte eieren(te veel ervan gegeten) . Nu lust ie ze niet meer .

378 . Moeder is meestal de hele morgen in de keuken aan 'tsteuren (koken) en aan 't sti dderen (werken en eten bereiden) .Ze bestuddert (bestuurt, beheert) trouwens haar hele huishoudengoed .

379 . De gasten hadden afgesproken, de gastvrouw op stompto zetten (voor schut, voor gek) door zo veel to eten, dat allesop zou zijn .

380 . Als Tamis honger heef t, is 't 'n lust hem to begluren alsie mondgauw (etende) is . 't Laatste piesie (kruimeltje, kleinig-heidje) gaat naar binnen!

381 . Moeder kan van die lekkere, liemige of liemerige papkoken (dik, kleverig) .

382 . je blijkt alles to kunnen eten, je hebt vast 'n bedelaars-maag ('n uitstekende spijsvertering) .

383 . Op oudejaarsavond had moeder bo f f ers gebakken (kleine,dikke pannekoek, waarin gist gebruikt is) en bollebuisies (pof-fertjes)

59

384 . Moeder liet de spinazie uitdruipen op de gatenbak (devergiet) .

385 . Dat brood is daaiig (klef, ongaar) .

386 . Je moet de spinazie net glis-onder in de pan op 't vuurzetten (precies onder water en niet meer) .

387 . Ik ga weg, want ik wil eterstoid thuis wezen (etenstijd ;meestal is hiermee bedoeld de tijd van 't warm-eten, ± 12 uur) .

388 . Die vervelende meiden zaten in 'n hoek van de kamer togninniken to gni f f elen (grinniken, onderdrukt lachen) .

389 . A. Gedag, hoor, de groeten aan je yolk (je huisgenoten, jegezin) .

B. Dankie, vansgloike (dank je, ingelijks, hetzelfde) .Die Piet Hoek is nog yolk van me (f amilie) .

390 . Hij was zo verlendig dat ie er van alles uitbraakte (uiter-mate boos, woedend) .

391 . De koffie stond al enkele uren to ruttelen (pruttelen) op't lichtje. Tante Sijpie durft je best 'n bedelaarskoppie voor tozetten ('n kopje ouwe, opgewarmde koffie) .

392 . Uit de volksmond hoort men voor 't woord 'handen' soursde minder beschaaf de woorden vierken, f leiken en zelf s klau-wen, knorren, knoken .

393 . Bij het klaverjassen gaan ik en jij spelen tegen Mien enPiet (jij en ik) .Opm. ; Onder de oudere generatie hoort men nog tamelijk veel'ik en jij' . Bij de oudere buitenbevolking roept het vousvoyeren

met u en uw spreken, nog wel wat weerstand op .Men tutoyeert = aanspreken met jij en jou, gemakkelijker .De jongeren passen zich aan bij het algemeen landelijk gebruik .

394 . Er zijn van die mensen, die er plezier in schijnen tohebben, als ze iemand kunnen o fhalen (kwaad van hem spreken,neerhalen, z'n eer en goede naam aantasten) .

60

Foto, genomen ± 1925 nabij het Oude Slot to Schagen, van de (ge-huurde) kettewagen van 'Lombok' .De bestuurder op 't kret is een zoon van Bolle Kees Wit uit de Nieuw-straat. Hij was 'hulpie' van Lombok, de man die naast de wagen staat .Op 't rijtuig de kisten, manden en korven, waarin biggen, kippen, een-den, ganzen, konijnen, enz . naar de Schager markt werden vervoerd .Lombok, geboren in 1892, had een gedrongen, vrij zwaar gebouwd postuurmet hoge schouders en een ronde rug . Iedereen kende hem als Lombok.Zijn eigenlijke naam was Jan Pagano . Hij was vrijgezel en in de kost bijeen Joods echtpaar : Joseph Isaac de Jong, koopman, geboren in 1867en Annette Marie Seif f ers, vanwege haar mooie kroeshaar 'Krulle Jean-nette' genoemd .Lombok was een f atsoenlijke, eerlijke koopman, die alles kocht wat ookmaar enigszins op handel leek . Dit wilt de in Schagen en omstrekenzeer bekende, humoristische of slager op boelhuizen, Arie van Twuyver .Had deze een boelhuis, by . in cafe 'Ceres' en vonden enkele minderaantrekkelijke 'koopjes', die toch opgeruimd moesten worden, geenaftrek, dan zette Arie in voor een kwartje en zei daarna : 'Eenmaal,ander maal, voor de derde maal - voor Lombok', zelf s als Lombok nieteens aanwezig was! Lombok accepteerde deze noodsprongen van Arie,haalde de koopjes op en vond in die incourante waar toch nog wel iets,dat hij later weer kwijt kon aan zijn collega's, met wie hij samenkwamin het logement 'De Drie Flessen' van Koeman in de Nieuwstraat . Bijeen volgende gelegenheid speelde Arie wel weer eens in de kaart vanLombok, als tegenprestatie voor bewezen diensten .Zo is Lombok in Schagen en omgeving jarenlang een begrip geweest inkoopmanskringen, evenals de koopzieke 'scharrelaar' Simon Keet .

61

395 . Onze voordeur is 'n beetje wensk of: wins of : woinsk(scheluw, scheef getrokken, enigszins uit 't vlak gebogen) . Degordijnen hingen ook wat wins .

396 . Die bloempot staat op 't raampost (vensterbank) .

397 . Ouwerwisse (ouderwetse) stoelen hebben nog triemen(sporten, steunlatjes tussen de poten) .

398 . Heb je de kachel al in de brand (brandend, aangemaakt) ?'In de brand' zitten is we! Ned . maar betekent dan: In moei-lijkheden zitten, bv, in geldnood .

399 . Ik heb 'n andere kachel gekocht. Sjonge, wat kan dielekker o fstiemen ('n geweldige warmte of geven)

400 . Die twee oudjcs kunnen leuk koetelen (met elkaar hurlhuishoudelijke bezigheden, enz . doen) . We laten ze maar watkoetelen (begaan, hun gang gaan, zonder ons ermee to bemoei-en) .

402

401 . M'n kamers moeten voor Kerstmis er 'n beetje knap ofgnap of: gnappies (proper, netjes) uitzien . Daarom zullen wein de week voor Kerstmis de kamers skaken ('n schoonmaak-

62

beurt geven, 'n tussentijdse opknapbeurt, meestal 'n paar malenper j aar) .Klaas, niet zulke rare praatjes, 'n beetje knappies, hoor (netjes,f atsoenlijk) .Pietje is al drie jaar en nog niet gnap (proper, zindelijk) .

402 . De moid (dienstmeisje) lag op kniesen (op haar knieen)in de gang, om do prut (modder) van de slobbers (bezoekers,die de modder aan hun schoenen naar binnen gebracht hebben)op to foilen (dweilen) . Wat was 't een prutboel (smeerboel,modderboel) .

403 . Joos (mensen), komen jullie to konkelen (schaf ten, to± 10 uur in de voormiddag 'n rustpauze onder 't werk, waarin'n kop kof f ie door de bass wordt aangeboden) .Opm. : 'Konkelen' is wel Ned. maar betekent dan knoeien,knoeierijen plegen, kuipen, intrigeren, kwaadspreken, by . :Door konkelen achter onze rug hebben ze ons die mooie be-trekking of gesnoept .

404 . Kom vanavond om 'n koppie ('n kop koffie drinken) ;dan zitten we rustig, want dan zijn de kloine joos (de kinderen)naar bed. Als alle joos er omheen zitten, dan kun je niet vrijuit praten .Met joos kunnen ook de zoons bedoeld worden, in tegenstellingtot de moiden of : de moidjes, de dochters . We hebben 'n gezinvan zeven kinderen, vier joos en drie moiden .

405 . 1k ben bij m'n zus op de zuikerstikken geweest (op kraam-visite) .Stik (boterham) . Stik-eten (brood-eten) .Stikkebordje (boterhambordje) .Stikkebuul (broodzak) .Hij blijft op stikken (hij blijft over, met brood) . Gastestikken(extra lekkere boterhammen als voor gasten) .

406 . Ik blijf maar eventjes, want ik heb bestoken (beperkte)tijd; over 'n kwartier komt de bus fangs voor Hoorn. lk zaldaar 'n verrotte (rotte, rottende) kies laten trekken. Buurvrouwdurf t niet naar de tandarts . Had je dat gedacht van zo'n helhaak

63

(furie, helleveeg) ? Laatst kreeg ze 'n plotselinge maagaandoe-ning en ze moest houpstoups (plotseling, overhaast, hals overkop, holderdebolder, hol over bol) naar 't ziekenhuis . Toenwas ze helemaal van de rel (van de kook, van streek, radeloos,in de war) .

407 . Hier heb ik 'n grote uien (ui) .Haal 'ns drie uiens (uien) .

408 . Deze appel is niet gaaf van huid, hij is skrof f elig (ruw,roffelig) .

409 . Wat is de seep f leeuw (flauw, niet hartig) .

410 . Kleine Toos zit sours erg to prieken met haar eten (sme-ren, kladden, knoeien, morsen) . Vanmorgen heef t ze de kof f ie-pot omgekeerd; de kof f ieprut lag op 't vloerkleed, 1k gaf 'r 'nstandje en toen zat ze met 'n troetlip of : prutlip (hangende lip,pruillip) de onschuld uit to hangen . Maar ik moest alles oproden(opknappen, opruimen) .'s Avonds zei m'n man : 'Dat kun je van Ootje Tontel (schertsendvan een klein meisje gezegd) verwachten' .De volgende dag ging ik naar Purmerend . 1k had 'n koe diewegkwijnde . M'n broer zei: 'Die moet je oproden (verkopen,van de hand doen) ' .

411 . Dat is 'n piender (pienter) kind .

412 . De pot (waterketel) kookt nog niet, maar hij gonst(zingt) al wel .Opm .: 'Gonzen' is we! Ned., maar dan in zinnen als : De bijgonst. Oris TV-toestel gonsde de hele avond .

413 . Waar lucht (ruikt) 't hier van? 't Lucht hier lekker ('truikt hier f ijn) . Laat me 'ns luchten (ruiken) of die melk gooris. Dat meel, die havermout, dat brood lucht ousk (ruikt muf) .Opm.: 'Luchten is we! Ned ., maar betekent dan : zich uiten : z'nhart luchten, aan de buitenlucht blootstellen : beddegoed luchten .ventileren : de slaapkamer luchten, pronken met : z'n kennis luch-ten .

64

414 . Loupende vort (onder 't lopen, terwijl ie liep) of : raiendevort (terwijl ie reed, onder 't rijden) at ie z'n brood op .

415 . Ik zat in de kerk, ik nam m'n knip (portemonnee) uitm'n diesek (broekzak), ik nam er 'n kwartje uit en gooide diein de klinkbuul (kerkezakje met belletje) .Onderweg naar huffs heb ik m'n knip strooid (verloren) .Opm.: 'strooien' is ook Ned., maar betekent dan : uitspreiden,uitstrooien . By. zand, kunstmest strooien .

416 . M'n fiets staat in de boet (schuur) .De Langedijker koolboeten (de Langedijkse koolschuren) .Opm.: 'Langedijker koolboeten' is door 't vele gebruik ingebur-gerd en wordt daarom als goed aangemerkt, zoals by. ook :Deventer koek, Weesper moppen, Haarlemmer olie .

417 . Hij is 'n vuile zegger (iemand die scherp in de mond isen sours harde waarheden zegt) . Pas op voor die hond, die isvuil (kwaadaardig, vals) . 't Is 'n vuilak .

418 . Wat heef t die koe 'n best jaar ('n grote uier) . Een koe-jaar (koe-uier of koeie-uier), een goitejaar, een skeipejaar .Wat staan de koejaren tegen melkerstoid (melkenstijd) don (ge-spannen) !Oom Jan Koopman zit don-an of : pre-an (vergenoegd en trots)in z'n nieuwe bungalow .

419 . De kat heeft uier jonkies (jongen) . Jonkies kan ook be-tekenen 'jonge mensen' . By . : Oudere mensen hebben andere be-langstelling dan jonkies .

420 . Die moid (dat meisje) reed temet (bijna) tegen me op(aan) .M'n broer is met 'n moid (meisje) naar 'n bruilof t geweest .Meid is wel Ned. maar betekent dan dienstmeisje, hulpin de huishouding . In die zin is 't echter 'n verouderd woord .Wel goed Ned . is 't als by. 'n meisje tegen haar vriendin zegt :Meid, kom mee, we gaan weg . 0 meid, wat is dat 'n leuk bloesje!

65

421 . Dat is 'n pittige moid ('n knap meisje van gezicht) . Zedraagt 'n pittig (leuk) jurkje .Opm. : 't Woord pittige in dit zinnetje kan ook betekenen : lief,aardig, met 'n fijn karakter . Kleine Jolanda van de buren iszo'n pittigie (lief kindje) .Vader is erg ziek geweest . Nu is ie weer vrai pittig (tamelijkgoed) .Is 't droog weer? Nee, 't regent nog pittig (tamelijk veel) .Opm. : Het gebruik van dit woord is in heel West-Frieslandzeer f rekwent . In 't Ned . betekent het : kernachtig, snedig, ener-giek, enz, maar men hoort 't zelden : 'n pittig gezegde, pittigesigaretten .

422 . Jan rooit op (lijkt op) z'n vader, dat was ook 'n rooie .Opm.: 'rooien' is Ned . in : Die twee kunnen 't goed met elkaarrooien (vinden) . Hij heef t er geen roof op (geen slag van) . Hijrooit de aardappelen .

423 . 1 emeselesten (laatst, onlangs) is m'n ienigste (enigste ;beter is : enige) snaartje (schoonzuster) gestorven .Opm. : Voor iemeslesten gebruikt men ook iemesdagen . Dat isjets korter geleden dan iemeslesten .'Snaar' is in 't Ned . schoondochter. De Westf ries gebruikt alleen't verkleinwoord snaartje .

424 . 'n Aantal spelende kinderen schoot gister, natuurlijk perongeluk, 'n voetbal door m'n raam . Vandaag zijn ze niet to zien,ze zijn bunzig (bang, bevreesd) . Ze weten heel goed, dat 't breistachteran komt (dat 't zwaarste, 't moeilijkste, aan 't slot komt),namelijk de vergoeding van de schade!

425 . Buurvrouw kon vanavond niet mee naar de uitvoering ;ze kon geen meisje als oppasser krijgen (oppasster, oppaseres) .Goed Ned, is ook: Ik kon geen 'oppas' krijgen .

426 . Hij heef t 'n weerbare vrouw (handig, efficient werkend,met hoog tempo werkend) .Opm.: 'Weerbaar' is ook Ned ., maar betekent dan : in staat zichto verweren, zich kunnende verdedigen . By .: Duitslands is 'nweerbaar land .

66

427 . De burgemeester is erg nauw to wachten (gauw op z'ntenen getrapt) .

428 . Die zwager van je is 'n snokkere of : snukkere kerel . Alshij van de partij is, kom je vaak in 'n snokkere situatie (wateigenaardig, wat buitenissig, meestal met 'n komisch tintje er-aan) .'n Snokker kind (lief, aardig) .

429 . Heef t je broer 'n goeie vrouw? Ja, maar ze is 'n beetjenuwelijk, wat nuwbakken (wat al to levendig, wat uitgelaten,enigszins overdreven aanhankelijk, wat ongewoon toenaderenden lacherig) .Opm. : 'Nieuwbakken' is ook Ned, maar betekent dan 'vers', by .nieuwbakken brood. En 'pas geworden', by. 'n nieuwbakkenonderwijzer (pas geslaagd) .

430 . Heef t je zoon 't goed op z'n bedrijfje?0 ja, hij heeft 'n roik stik brood (hij verdient meer dan ruimz'n brood, hij heef t 't heel goed) .

431 . De oudste zoon van oom Dirk past slecht op ; 't is 'nbarrel (hij is van slecht gedrag) . Hij is al jaren an de barrel(aan 't pierewaaien en doordraaien) .

432 . Wat betaalde hij voor iie ouwe piano? 0, hij gaf ermaar 'n flurt voor ('n beetje, 'n schijntje, 'n appel en 'n ei) .

433 . Is vrouw Pietersen 'n zuinige huisvrouw?Nee, net-aarsdm (integendeel) ze is opmakerig (niet zuinig, ver-kwistend) . Ze is wel helder-en-skoon (proper, zindelijk) .

434 . De vrouw van Jan Jansen is lang niet skoon (niet proper,niet zindelijk in haar huishoudelijk werk) . 't Is 'n echte kladde-butter ('n smeerpoe(t) s, 'n morsebel, 'n totebel, 'n morsigmens) . Van zo iemand zegt men wel: Ze wast in de pispot enze droogt voor 't kistgat .Opm. : 't Kistgat is 'n kleine rechthoekige opening aan de boven-zijde van een van de vier zijden van 'n stolphoeve .De uitdrukking betekent: Ze spans zich niet in, om proper tozijn; ze slaat er met de Franse slag naar) .

67

435 . Bij buurvrouw Koenis mag je de kamers en bedden enkasten elk ogenblik bekijken, 't is 'n tuk minsie ('n properevrouw) . Ja. burmuan Piet heef t 'n tuk woi f ('n zindelijkevrouw) . Hij zegt dan ook van tijd tot tijd : 'Woif, 't rooit er weerop' (vrouwtje, 't is weer dik in orde) .Opm. : Zoals men reeds zal hebben opgemerkt, heef t 'woif'hier 'n gunstige betekenis .

436 . Die vrouw is elke middag an de f lort (de deur uit, by .naar de buren om 'n praatje) . 't Is 'n echte f lortkont.

437 . Ik moet m'n bienen (voeten) wassen .Ik kwam op m'n tonen (tenen) de kamer binnen .Onze voorzitter spreekt heel moeilijk in 't openbaar . Als ie bezigis, zit ik met m'n tonen krom (in spanning) .

438 . Meester, hij kneep m'n (me) in m'n hi! (bovenbeen,dijbeen) .Opm. : 'Bil' is in 't Ned . een deel van 't zitvlak . By . : Piet kreegvoor z'n billen, 'n pak voor z'n broek .

439 . Meester, Gert zit allemaar to kwatten (voortdurend, als-maar, to spuwen of spugen) .

440 . Greetje zegt: Moeder, als ik op de f jets rij, willen dievervelende jongens me allemaar (telkens weer) teugen (tegen-houden) .

441, Wat zit m'n haar in de tis (t) (in de war, verward, ge-klist) .

442 . Toen ik hem vroeg of ie er wat van wist begon ie togloimen (glimlachen) .

443 . Dat kind keek me aan met mooie glande (grote, heldere)ogen .

444 . Ik ben miers (k) (ik heb trek in jets hartigs) .

68

443

445. Piet had gevoetbald bij snikheet weer . Wat zag ie erverboe ft uit (rood en bezweet) . 't Was of ie de haan jaagdhad (oververhit) .

446 . ik heb de hele dag in buiten (buiten ; 't woord 'in' hoortniet in de zin) in de koud (kou) gewerkt ; flu ik bij de kachelzit, word ik rozig (warm met hoogrooie kleur) .Opm.: 'Koud' is wel Ned ., maar alleen als bijvoeglijk naam-woord, by . een koud huffs, je gezicht is koud . Als zelfstandignaamwoord moet het zijn 'kou' .Wat scheelt je?Ik heb de koud to pakken (ik heb kou gevat, ik ben verkouden),ik moet voortdurend f niesen (niezen) . Ik merkte 't vannacht al,ik kon me in bed niet bewarmen (niet warm worden) .

447 . 't Is jammer dat die jongen zo hakkert (hakkelen, stotte-ren) .

448 . Die ouwe man wordt stoetelig (stuntelig) . 't Wordt 'nstoetel (hij wordt onredzaam, onhandig, onbeholpen) .

449 . Vader zat de hele avond to bremmen (staccato-hoesten, ge-dempt hoesten ; sours als aanwensel, sours als uiting van onrust) .

69

450 . Hij kan vandaag niet schrijven, hij heef t 'n zwel of : swel(zweer, gezwel) aan z'n vinger .

451 . Een maagpatient kan lang niet alle voedsel verneren(verteren) .Die bittere opmerking van m'n zwager kan ik niet best ver-neren (verwerken) .

452 . 1k heb m'n hand verbrand (gebrand) .Dat huffs is door 't onweer verbrand (afgebrand) .

453 . Als ik wondjes heb, genezen ze niet gauw, ze grutten(etteren) maar door . Ik ben nogal grutterig (ontvankelijk voorinfectie) .

454 . De zieke lag to vroeten in bed (woelen) .'Wroeten is wel Ned . by . in :'t Varken wroet met de snuit in de modder .In die familie-ruzie moet je niet gaan wroeten (stoker).

455. We krijgen stellig ander weer : de kinderen zijn zo uit-hoinig, doenig, heen-en-werig (druk, beweeglijk, anders dan ge-woon) .

456 . jongen zit niet zo to raggen op je stoel (wiemelen, rijen) .

457 . Piet, niet zo hompen (stoten of aanstoten), dan kan ikniet schrijven .

458 . Marian, nou zit le haar goed, zei moeder Annie . En nouniet de hele avond er aan zitten to veugelen (schikken, ver-anderen) .

459 . Eerdat je bij die fotograaf goed staat of zit, heeft ie heelwat aan je zitten to fiemelen, veugelen, f lik f looien (betekenenalle dries met de harden ordenen, schikken, aanraken) .Die vrouw is maar wat aan 't f likf looien, maar haar werk raaktniet of (hier betekent het : de schijn geven bezig to zijn, zonderdat veel resultant to zien is) .Opm.: 'Flikf looien' is ook Ned ., maar betekent dan: iemandvleien om daar voordeel uit to trekken .

70

460 . Hij heef t 't wild in de bienen (hij is erg gehaast, by . inz'n werk) . In z'n haast stro f f elde (struikelde) ie over 'n steep .

461 . Waardoor kom je to last op school, Gert?Meester, ik heb wauweld (spelende to langzaam gelopen) .

462 . 't Kind zat to gnokken (begerig to kijken) naar al datlekkers .Als moeder vlees snijdt, staat de hond erbij to gnokken .

463. Marie, schiet wat op met je werk ; je zit maar wat todangelen, to trutten, to teizen, to tezen (treuzelen, talmen, nietopschieten) .

464 . Dat kind heeft 'n nieuwe jurk . Wat is ze er kuin op(trots op, gelukkig mee) ! Ja, ze is zo kuin as de poes (zo trotsals 'n pauw) .

465 . Annemiek kon wegens ziekte niet naar 't verjaringsfeestjevan haar vriendinnetje . 't Begrootte m'n om haar (ik vond 'tjammer voor haar) . 't Was erg begrotelijk (spijtig, zielig) .Ik koop die dure hoed niet ; 't begroot m'n van m'n centen (ikvind 't jammer m'n geld ervoor uit to geven) .Opm.: 'Begroten' betekent in 't Ned . : schatten, taxeren, ramen .

71

466 . Wat schreeuw je toch, ik verskiet ervan (schrik) .Opm.: 'Verschieten' is Ned., maar betekent dan onder meer :'van kleur veranderen' . By. Hij schrok zo hevig, dat ie van kleurverschoot. Etalage-stof f en verschieten door de zon .

467 . Ik ben er nuwskierig (benieuwd) naar of m'n vriend ge-slaagd is .Opm.: 'Nieuwsgierig' is goed Ned ., maar heef t 'n ongunstige be-tekenis. Daarom past 't niet in bovenstaande zin . Maar wel in :Nieuwsgierig Aagje . Meid, wees niet zo nieuwsgierig, ga nietachter de deur staan luisteren! Wat was buurvrouw nieuwsgierignaar de prijs van m'n mantel!

468 . Toen moeder in 't ziekenhuis lag, had ze zo'n verlangstnaar kleine Pietje (verlangen) .Opm. : Dit woord heef t uitsluitend betrekking op personen . Menzegt dus niet : Ik had toch zo'n verlangst naar m'n nieuwe auto .

469 . Als je 'n uur met die man praat, zegt ie wel honderd keer'nie waar' . Dat is 'n lelijke anwenst (aanwensel) .Tijdens z'n openingswoord zat de voorzitter voortdurend metz'n potlood to spelen . Wat 'n hinderlijke anwenst!

470. Ton is nog maar zes j aar en toch al gortig (hij geloof t't sinterklaasverhaal niet meer) .Opm. : 'gortig' is wel Ned . maar in andere betekenissen, by .: Datvarkensvlees is gortig (ranzig) . Die vent maakt 't al to gortig(al to bout, al to grof) .

471 . Is Dorus thuis? Nee, die is 'n kwartier geleden an de loupgaan uitgelopen, bv, voor 't doen van boodschappen of om 'nburenbezoek of to leggen) . Passies (zo juist, zoeven, zo pas) zeiie, dat ie vanmiddag an de reed zal gaan (zal uitrijden, ergensnaar toe zal rijden) . Hoe 't ook zij, hij is nou niet bai de werken(niet aanwezig, niet thuis) .Wist je dat ie al twee maanden uit 'n werken is (niet werkende,by. wegens ziekte) ?

472 . Als je 'n lange refs maakt, ga je onderweg wel 'ns op-steken ('n cafe aandoen, even aanleggen) .

72

Als je 'ns bij me langs komt, moet je 'ns even opsteken ('n kortbezoek brengen) .Ik kreeg 's avonds heel laat nog twee opstekers (klanten) inm'n cafe .

473 . Ik ging naar tante Kneel op visite, maar ik maakte 'ndot-rois (vergeef se refs), want tante was niet thuis . Ik vond't erg jammer, ik kon er wel van janken (huilen) .

474 . wil je die knoop even opzoeken (oprapen) ?Opm. : 'Opzoeken' is wel goed Ned . in by . lk ga vanavond m'nvriendin 'ns opzoeken. Hij heef t dat in het woordenboek op-gezocht .

475 . Jan, voordat je weggaat, eerst je boeken oppakken (op-bergen) . Ik had die foto zo goed oppakt (opgeborgen) dat ik'm zelf niet meer vinden kon .

476 . Zeg, nou moet je vortgaan (weggaan, vertrekken), want't is meer dan tijd .V ort (ga weg) j o, schiet op!Hij ging vort (weg) en kwam e f kesternei (iets later) verom(terug) .

477 . Dit pak is zwaar, wil je even 'n endje nemen (helpendragen) ?

478 . Ik vind 't bijzonder aardig dat je me opgezocht hebt enje verdoen 't maar weer 'ns gauw (je moet gauw weer 'nskomen) .Hij is niet to beklagen, hij heef t genoeg geld en hij heef t 'n autotot z'n verdoen (tot z'n beschikking, tot z'n gerief) .Opm .: 'Verdoen' is wel Ned. in zinnen als : Hij verdoet (ver-bruikt nodeloos) veel geld,veel tijd, enz . met . . .Hij wou zich verdoen (van 't leven beroven) .

479 . Morgen ga ik uit en daarom zal ik vandaag maar wat opvoor (vooruit) werken .Ik ben met m'n werk liever op voor (vooruit) dan op achter(achter, achterop) .De klok is op achter (loopt achter, is achter) .De kerkklok is op voor (loopt voor, is voor) .

73

480 . Ouwe Trijntje zit de hele dag van achter haar gordijntjesto glouwen (gluren, nieuwsgierig kijken) naar alles wat voor-bijgaat .Ik heb 'n vrijpostige dienstbode ; ze zit in al m'n kasten toglouwen, to miereken, to streunen of : strunen (struinen, snuf-felen, doorzoeken) .

481 . We raakten met elkaar aan 't spouken of : spoken (ravot-ten) en toen wist Kees me de f oto van m'n meisje to ontgnof f e-

len (ontf utselen, of handig maken) .

482 . Ik skeurde (sleurde, trok) hem er aan z'n haren bij .

483 . Ik zat buiten in de loute to lezen (luwte) .

484 . Aan de lucht to zien kon 't morgen wel 'ns snei-jagen(sneeuwen) .

485 . Die man is van mijn oudte (leeftijd, jaren) .

486 . De deur is vast (gesloten, op slot) .De deur is los (niet op slot) .Wil je de deur even vastmaken (op slot doen) .Pas 'n uur geleden heb ik 'm losmaakt (ontsloten) .

487 . Tussen buurvrouw en haar nieuwe dienstbode wil 't nieterg hotten (vlotten, boteren) . 't Meisje is nog maar achttien en't is nogal 'n drok dinkie (ze is levendig en houdt van dansenen f eesten) . Sours is ze helemaal van de rel (onhandelbaar, vande kaart) . Buurvrouw heef t nog heel wat met 'r to stroiken(steh_en) .

488 . Dat werk is in 'n dag o f are f to doen (anderhalve dag) .Zou 't in areve dag kunnen (anderhalve dag) ?

489 . Hoe lang heb je vanmiddag geslapen?'n Braa f uur of : 'n uur brag f (ruim 'n uur) .'n Stoi f kwartier (ruim 'n kwartier) .'n Dik half uur (ruim 'n half uur) .

74

480. Ouwe Trijntje zit de hele dag van achter haar gordijntjes te glouwen (gluren, nieuwsgierig kijken) naar alles wat voor­bijgaat. Ik heb 'n vrijpostige dienstbode; ze zit in al m'n kasten te glouwen, te miereken, te streunen of: strunen (struinen, snuf­felen, doorzoeken) .

481. We raakten met elkaar aan 't spouken of: spoken (ravot­ten) en toen wist Kees me de foto van m'n meisje te ontgnoffe­len (ontfutselen, afhandig maken).

482. Ik skeurde (sleurde, trok) hem er aan z'n haren bij.

483. Ik zat buiten in de loute te lezen (luwte).

484. Aan de lucht te zien kon 't morgen weI 'ns snei-jagen (sneeuwen) .

485. Die man is van mijn oudte (leeftijd, jaren) .

486. De deur is vast (gesloten,op slot). De deur is los (niet op slot) . Wil Je de deur even vastmaken (op slot doen) . Pas 'n uur gel eden heb ik 'm losmaakt (ontsloten).

487. Tussen buurvrouw en haar nieuwe dienstbode wil 't niet erg hotten (vlotten, boteren). 't Meisje is nog maar achttien en 't is nogal 'n drok dinkie (ze is levendig en houdt van dansen en feesten). Soms is ze helemaal van de rei (onhandelbaar, van de kaart). Buurvrouw heeft nog heel wat met 'r te stroiken (stellen) .

488. Dat werk is in 'n dag o! are! te doen (anderhalve dag). Zou 't in areve dag kunnen (anderhalve dag)?

489. Hoe lang heb je vanmiddag geslapen? 'n Braa! uur of: 'n uur braa! (ruim 'n uur). 'n Stoi! kwartier (ruim 'n kwartier). 'n Dik half uur (ruim 'n half uur).

74

490 . Lesten (laatst) sprak ik er ien (iemand) die haar bruids-jurk maakt en dein (conf ectie-werk) gekocht had .

491 . Buurman komt o f tig bij ons (vaak, dikwijls) . Vergelijkmet het Duitse woord 'oft' en het Engelse 'often' .

492 . Van de kamer tot de voordeur is maar twee stapen(stappen, passen) .

493 . Hoeveel kilometer hebben we nog of to leggen?Ik denk van nog tachtig . Zo zo, dat is nog 'n heel rak ('n heleruk) .Moeten we nog twee uur met dit zware werk doorgaan? Nounou, dat is nog 'n heel rak (nog 'n lange tijd, dat is nog 'n heleopgave) . 't Eerste sko f t was me al lang genoeg ('t eerste ge-deelte van de werktijd) .

494 . Ik kreeg per post 'n belastingbrie f (biljet) .Kleine Ineke kreeg van tante 'n brief (zak) zuurtjes .

r

i

Q

Zet die brief met gele bonen maar in de kas. (Zet die zak metbruine bonen maar in de kast) .De dief zit in de kas (kast, gevangenis) .Opm.: 'Kas' is wel Ned . maar betekent dan o .m. geldlade vanby. 'n winkelier of 'n bankkantoor .'Broeikas' en 'broeikast' zijn beide Ned .

75

495 . De halft (helf t) van de mensen lust geen uien .Opm.: Als bijvoeglijk naamwoord is 'half' wel goed Ned . By .'n half woord, 'n halve appel .

496 . Heb je genoeg melk in je koffie? Nee, goof er nog maar'n go f f ie in (doe er nog maar 'n scheutje in) .lk kreeg me daar 'n go f of : go f f erd van de dicht waaiende deur(stoot, duw, klap) !

497 . Klaas heef t 'n hele zood knikkers ('n grote hoeveelheid,'n massa) .De woorden 'zo' of 'zood' of 'zooitje' of 'zoodje' zijn goed Ned . :'n zooi mensen (menigte, massa, heleboel)'n zooitje peulen ('n kooksel)'n hele zooi boeken ('n grote hoeveelheid)'t is me daar 'n zoodje of zooitje ('n min volkje of : 'n groterommel) .De Westfries gebruikt bijna uitsluitend de vormen 'zood' en'zootje' . Het gebruik is zeer veelvuldig ; men hoort deze woordenoveral en altijd, evenals pittig, puur, bedat.

498 . 'n Hele stuit knikkers, sigarebandjes, auto's, geld, enz .(grote hoeveelheid, menigte) .Het woord is dus synoniem met 'zood' .'n Stuit hoof, 'n stuit mest ('n overgebleven stuk van 'n hooi-klamp of mestvaalt) .

499 . Wie de buul ('t geld) heef t, is bass .(Wie de geldbuidel, de portemonnee heef t, die heef t de macht) .

500 . Klaas is niet arm; hij heef t wel wat in z'n boekie (porte-f euille, portemonnee) .

501 . Wat hebben jullie veel miggen (vliegen) in de kamer .Opm.: 'Muggen' zijn in 't Ned . o.m. langpootmuggen .

502 . 1k meen 'n vlooi (vlo) to voelen.'n Orekruiper vind ik griezelig (oorworm) .

76

Foto, genomen in 1953 voor de f raaie schouw in cafe ''t Wapen vanWijdenes', waar thans de familie Westerlaken woont . De schouw is,helaas, uitgebroken . . . Boven de vuurpot hangt de koperen konkelpotaan de heugel .De dame in stoel is mevr . Aaf je de Vries-Stieltjes (1878-1963), gehuwdgeweest met Simon de Vries . Ze is geboren to Twisk en overleed in't jozefpark to Blokker. De schenkende dame is haar dochter, mevr . AnnieBeemsterboer-de Vries, geb . 9-9-1907 to Wognum, echtgenote van deheer P. Beemsterboer Azn ., geb . 29-3-1903 to Venhuizen, gewezen burge-meester van de gemeente Berkhout, sedert 1968 gepensioneerd en nogto Berkhout woonachtig.De kleding, enz. als op de f oto, werd in het eerste kwart van deze eeuwin West-Friesland nog algemeen als 'beste kleidje' gedragen .

77

503 . 'n Flouk of : vlouk slootje (ondiep) . 'n Flouk bord (on-diep) .

504 . Ik meende dat ik 'n dooie muffs opraapte, maar 't was 'nlevendige (levende) .Is 't eerlijk (werkelijk) waar?Dikwijls zegt men kortweg : Is 't eerlijk?

505 . Vrouw, wat moet er wezen van de slager?Antwoord: Slager, doe maar op 't oud o f (als altijd, als ge-woonlijk) .

506 . Wanneer komt ie? Hij heeft gezegd van een maandag(maandag of a .s. maandag of maandag a .s .) .Opm . : Goed Ned . is: 't was op een maandag in mei . Hij wasj arig op een dinsdag .

507 . Wat hij zegt is niet waar, 't is leugen ('t is een leugen) .Als je koopt moet je betalen, is 't waar o f leugen? (daar is geentwijfel aan, dal staat vast) .

508 . Hij sprong over sloot (over de sloot) .

78

509 . Moeder is our de thee naar tante (op middagvisite, op dethee) .Wij gaan vanavond our de ko f f ie naar tante Lies (op avondvisite,op de kof f ie) .Oom Dirk was bij ons to gast (is bij ons wezen middag-eten, to± 12 uur) .Opm. : 'lemand to gast nodigen' betekent in 't Ned . : iemand uit-nodigen voor 'n bezoek. Dan behoef t niet noodzakelijk 'n mid-dagmaal gebruikt to worden . 't Kan wel ; hij kan zelf s blijvenlogeren. In 't Westf ries blijf t 'n gast nooit logeren .

510 . Mijn dochter gaat elke week twee dagen to werk (ergenswerken, uit werken) . Op 't ogenblik is ze to help bij 'n ziekebuurvrouw (te helpen, als hulp) . Ze heef t ook 'n werkhuis aan't andere eind van 't dorp. Als 't slecht weer is, komt haar werk-gever met de auto our 'r to haal (haar halen) .Opm . : 'Te werk' is wel Ned ., maar in 'n zin als by . : 1k wil 'nradiotoestel bouwen ; hoe zal ik daarbij to werk gaan?

511 . Het voorzetsel 'te' komt in West-Friesland veel voor,sours goed, sours foutief gebruikt . Zo kan de zin : 'Jan is tovoetballen' betekenen :a. Jan is gaan voetballen (als medespeler)b . Jan is naar 't voetballen (als toeschouwer) .Hier nog enkele voorbeelden van 'goed en kwaad' dooreen :Hij is to kermis, to hooien, to melken, to kaarten, to gast, tokerk, to bruilof t .Zij is to krullen (naar de kapper) . Hij komt in onze kerk topreken ('te' is overbodig), enz .

512 . 1k ben zo meteen klaar met schrijven, dan mag je m'npotlood wel efkes (even, eventjes, effen) gebruiken, maar jemag 't niet weghel pen (zoek maken, 't mag niet zoek raken) .

513 . Meestal is ie vriendelijk, maar betaien (sours, somtijds)zegt ie geen woord .

514. Hij ligt in 't ziekenhuis ; 't verwondert me niet . Vanachteren bekeken (achteraf bezien) was ie de laatste tijd al erglusteloos, lk zag 'm elke dag ; hij woont geneven over ons (tegen-over) .

79

515 . Wat is alles opheden toch duur (nu, in deze tijd, vandaag-aan-de-dag) .

516 . Is Tinus er al? Nee, maar demie of: demee of : deimiekomt ie wel (straks) .

517 . Is je man thuis? Nee, hij is even uitverdan (even weg,even naar iemand toe) .Ik dacht dat ie vandaag niet meer terug zou komen maar op slot(tenslotte, eindelijk) kwam ie toch opperdan (kwam ie toch, hijbleef niet weg) . Voor die historische optocht hebben ze alleouwe kleren weer opperdan gehaald (te voorschijn) .Waar woont Kramer? In dat huffs in Noord-Scharwoude, dat watinverdan staat (jets achter uit, jets verder van de weg dan dehuizen aan weerskanten) .De boerderij van Piet Kruyer op Zuid-Spierdijk staat funk uit-verdan (naar voren, dichter bij de weg dan de huizen aanweerszijden) .

518 . Je hebt wel niet veel zin in je studie, maar je moet 'top 'n echter (voortaan, in 't vervolg) met regelmaat proberento doen .

80

519 . 't Is buiten verlegen koud (heel erg) .Ik vind dat liedje verlegen mooi .Neeltje lust verlegen graag paling .Opm. : 'Verlegen' is wel Ned, maar betekent dan : bleu, be-deesd, beschroomd . Die jongen is zo verlegen dat ie geen meisjedurf t vragen .

520 . Ik zal nog even m'n schoenen poetsen en dan is 't bedat(intussen) tijd voor de bus .Je bent wel was last op kraamvisite ; 't kind zou bedat (intussen,bijna) kunnen lopen .Ik dacht dat ik nog 'n hele tijd zou moeten reizen, maar ik waser bedat al (bijna)Opm .: Het gebruik van dit woord is zeer f rekwent .

521 . Hij is puur ziek (tamelijk, erg) .Dat heeft puur gekost (heel was, tamelijk veel) .Bij het of scheid zaten de bruid en haar moeder puur to sno f f en(tamelijk erg to snikken) .Opm. : 'Puur' betekent in 't Ned, zuiver, onvervalst, enkel by .pure honing, puur goud, pure nonsens . Hij deed dat puur omto plagen . 't Woord words in 't Wf r . zeer veel gebruikt . Zie 491 .

522 . 't Is buiten onguur koud ( heel erg, buitengewoon) .'Onguur' betekent in 't Ned . schrikwekkend: 'n Ongure kerelmet 'n onguur gezicht .

523 . Ik vond dat toneelstuk sko f tig mooi (heel erg, buiten-gewoon) .Opm.: Dit woord is de laatste decennia in West-Friesland in om-loop gekomen .

524 . Die man heeft hoegenaamd geen vrienden (bijna geen) .Opm. : Het woord betekent in 't Ned . : volstrekt niet, volstrektgeen . In 't Ned . zou bovenstaande zin dus betekenen : Hij heef tgeen enkele vriend .

525 . Hij kwam mitterhaast (bijna) nooit bij ons .Zij is mitterhaast dertig (bijna) .Opm.: 'l etterhaast' betekent in 't Ned .: in haast, spoedig .

8 1

526 . Doe dat kunstje met de kaart nog eens .Ik ken 't gien meer (niet meer) en daarom doe ik 't gien meer(niet meer) .

527 . Hij leef t gemakkelijk . Hij heef t nergens gien last van enhij heef t nooit gien haast . Hij heef t dan ook nooit gien kans op'n goeie betrekking .('t Woordje 'geen' hoort niet in de zin) .

528 . Wie zit er in de derde bank? Daar zit er genien (geenof niemand) .

529 . Hij drinkt wel 's 'n borreltje to veel, maar hij is evengoed'n beste vent (toch, desondanks) .Ik verbood 't hem, maar hij deed 't evengoed (toch) .Opm. 1 : 'Evengoed' is wel Ned., maar betekent dan 'evenzeer','in gelijke mate', by . Ik ben evengoed teleurgesteld als iii .Opm. 2 : 'Even' en 'goed', los van elkaar geschreven zulllen welgeen moeilijkheid opleveren. Ze vormen dan 'n gewone stellendetrap van vergelijking, by . : Vader is even goed als moeder .

530. Wat woont die familie hier ienlik (eenzaam, afgelegen) .Hun dochtertje is dan ook erg ienkind (eenkennig) .

531 . Is je man meegekomen? Nee, ik ben alliendig (alleen) .Hij komt alliendig (alleen maar, slechts) als ie wat aan je ver-dienen kan .

532 . Hij was voor mij 'n botvreemde of : gulvreemde ('n ge-heel en al vreemde) .

533 . Klaas wou met alle verdol (met alle geweld, zonder zichto laten weerhouden) naar de markt!

534 . Tante kwam 'n dagje bij moeder ; de hele dag zaten dietwee pent-an (knusjes, genoeglijk) to breien en to praten .

535 . Hij las overstil of: overzacht of : overzachies (onhoorbaar) .Opm. : Als de klemtoon op de eerste lettergreep gelegd wordtzijn de woorden 'overstil' en 'overzacht' algemeen Ned, by . :

82

Het was in de huiskamer overstil (al to stil, zeer stil) . Hij sprakoverzacht (al to zacht, zeer zacht) .

536 . DP trap is steil, doe maar lenigies-an (niet to haastig, voor-zichtig, kalm-aan) .Zo lenig-an worden we allemaal ouder (langzaam-aan) .

537 . Buurman en buurvrouw gaan baiegaar naar de zangrepe-titie (beiden, allebei) .

538 . 1k heb m'n tuin gespit ; ik ben er hessig van (warm,bezweet) .Als 't wat druk met 't werk is, dan is vader zo hessig (jachtig,hitsig, vurig, druk doend) .Vgl. boizen .

539 . 1k ben moe. De hele dag heb ik door de stad moetenf lenteren (lopen) om rekeningen to innen .

540 . Jij geloof de me we!, maar hulle of : hullie of: zullie (zij)geloof den me niet .

541 . Moeder kan f ijn steuren (koken, kokkerellen) . Vorigeweek heb ik me bijna vereisd (te veel gegeten, omdat 't zolekker was) .Als ze weet dat je komt, bewaart ze meestal 'n steurtje vis ofvlees voor je (restje, kookseltje) . Ze weet we!, dat ze geen witlofvoor me moet neerzetten . Daar kan ik wel van koken of : kouken(walgen, kokhalzen) . Daar begin ik van to koken of: to vrouken(walgen) .

542 . Het wederkerend voornaamwoord zich gebruikt de West-fries nooit in de spreektaal .Hij wast 'm (zich) elke ochtend .Iij verbeeldt 'm of : z'n oigen heel wat (zich) .

Hij schrok z'n oigen 'n hoedje (zich) .

543 . Hoeke (wat voor) schoenen heb je gekocht? Heb je 'nnieuwe wintermantel? Hoentje (hoe ene, wat voor een)? 't Isvrijwel zontje (zo ene, eenzelf de) als buurvrouw Jaantje heef t .

83

544 . Ik heb die auto onbeziens gekocht, maar ik ben er danook mee in de skeer lou pen (in de val gelopen) .

545 . We mochten op de kermis ieder twee gulden verkou pen(besteden, versnoepen) .

546 . We wonen zoit-an de kerk (naast) .

547 . M'n kousen ladderen telkens weer ; nu heb ik goeie ster-kers (heel sterke) gekocht . Die langers (lange) waren niet sterk .'t Hoeven niet juist dikkers (dikke) to wezen, 't kunnen tochwel sterkers (sterke) zijn .Koop maar zo gauw mogelijk andere kousen, want beuren moet't toch .Opm. : Hier voelt men 'gebeuren' als 'n deelwoord en laat 'ge'verkeerdelijk weg .Dit doet zich ook voor bij het werkwoord 'geloven' . Van ouderemensen hoort men nog : Dat wil ik wel louven . Ik lou f van wel .

548. Hoe voldoet je nieuwe knecht? Heel goed, 't is 'n best('n beste) .Hier heb je 'n appel . Sjonge, dat is 'n hele best ('n heel beste) .ja, 't is 'n besterd ('n heel grote) . Zo'n groterd (grote) heb ikal lang niet gehad .Opm. : 'Dikkerd' is wel Ned ., by. Er lag 'n lekkere dikkerd inde kinderwagen .

549 . Wat was ik bloid (blij), toen ik dat hoorde .Opm. : In het Ned . zijn er twee woorden voor : 'blij' en 'blijde' .Het laatste is schrijftaal . Men gebruikt in de spreektaal altijd'blij' . By. Ik ben er blij om, dat je me zowel in droeve als in blijedagen bijstaat .

550 . Is jouw jurk hetzelf de als (de) mijne?ja meid, hij is precies eveliens (hetzelf de) .

551 . Wat is 't reiste pad (de kortste weg) van hier naarMedemblik?Ik dacht dat schijnbaar eenvoudige sommetje even to maken,maar dat zat niet zo reid ('t ging niet zo gemakkelijk, 't was nietzo eenvoudig als ik dacht) .

84

Voor de reiighoid of : voor de vlugte (our tijd to winnen) hoefje niet over dat landpad to gaan, 't kost evenveel tijd als overde openbare weg .lk moest vanmorgen al vroeg weg . Van 't gewone huishoudelijkewerk kon ik alleen 't neist en 't reist maar doen ('t allernood-zakelijkste) .Voor de onverdochse (onverwachte) gasten kookte moeder rijst .Dat is reid werk (dat gaat gauw en gemakkelijk) .

552 . Ouwe paarden, die zijn gaan liggen, kunnen sours nietmeer op eigen kracht overeind komen . Men tilt ze dan aan destaart op. Dat heet steerten .Vader is lastig voor z'n arbeiders ; hij loopt sours de hele dag tosteerten (aanzetten, aanvuren, aanporren, aanmerkingen maken) .

553 . Truus weegt niet veel, 't is 'n dundas ('n dun, slank,rijzig f iguurtje) .

554 . Nel, je kachel brandt funk, 't is hier loeker (warm) .

555 . Sours heb ik van die zangerige benen ('n moe gevoel inde benen) .De brei is zangerig (lichtelijk aangebrand) .Opm.: 'Zangerig' is Ned . in de betekenis van welluidend, melo-dieus. By . : 'n zangerig gedicht, 'n zangerig lied) .

556 . Hij heeft dat werk in korte tijd opgeleverd ; hij heeftm goed verweerd (zich funk ingespannen) .

557 . Bij het werkwoord 'overrijden', in de betekenis van 'met'n voertuig er overheen rijden', dat in 't Ned . de klemtoon krijgtop de derde lettergreep, legt de Westf ries 't accent op de eersteAls je 'n kind zou overraien, zou je dat nooit kunnen vergeten .Wie heef t dat kind overreden (overreden) ?Wil de Westf ries deze laatste zin in 't Ned . zeggen, dan zegt iedikwijls verkeerdelijk overgereden .

558 . 1k zag 'n kind to water (in 't water) vallen, lk vloog met'n stuff f (met 'n vaart) de deur uit, our 't to redden .

85

Men gebruikt 'te water' ook in 't Ned ., by . : 'n boot to water laten,vervoer to water,to water gaan (gaan zwemmen) .

559 . Wat 'n vervelend gehoor, als die man met z'n schcenenzo slur f t (slof t, langs de grond schuurt) .

560 . Alle kleren lagen omwoid (verspreid, uiteen, uit elkaar)op de vloer . Toen ik 't zag, dacht ik: Sommige moeders kunnen't raar of skieten of : o f steken (eigenaardig aanpakken) .

86

561 . Wat is alles toch rotduur (peperduur) .

562 . Hij gooide de bloempot an garrelementen (kapot, aansplinters en scherven, aan gruizementen, aan gruizelementen) .

563 . 1k moest gauw of maken (voortmaken, opschieten), an-tlers zou ik de bus niet halen .Als die f amilie op 'n f eestje bij elkaar komt, dan kunnen ze wato f maken (wat 'n drukte maken, goed f eest vieren) .Opm.: 'Af maken' is Ned, in verschillende andere betekenissen,by . z'n werk ofmaken, 'n zieke koe of maken, enz .

564 . Moeder, wat moeten we klaarmaken als baispul voor mor-gen (groente bij 't hoof dgerecht) ?

565, lk had hem in lange tijd niet meer gezien, ik bekende ofbekon hem niet eens (herkende) .

566 . Hoe ver ben je met de schoonmaak heen?0, 't loupt op 'n of snaier ('t loopt naar 't eind, 't is bijna afge-lopen) .

567 . Komende zondag gaan we met onze kinderen naar 'n speel-tuin. Ze kunnen dan heerlijk hun tuul uittulen ('ns heerlijk uit-leven) .

568 . Die man heef t in z'n gezin niet veel to f orten (in to bren-gen, to zeggen) .

569 . Dat ie 'n grote mond tegen me zou opzetten, dat was ikwachtende ( dat verwachtte ik, daar rekende ik op) . Hij speeldedan ook op as de rouk (hevig, hef tig) .Toen ie het ongeluk zag gebeuren, vloog ie as de rouk (heel vlug)om 'n dokter .

570 . Wat komt daar nu allemaal door de dam (de poort, 'tdamhek) ? Laat ik nou zeven onverdochse gasten (onverwachte,niet verwachte gasten, die komen middag-eten) krijgen!

571 . Dat heb je niet goed gedaan . Ga 't maar overnuw doen(opnieuw) . Onderlest (laatst, onlangs) heb je dezelf de f outgemaakt .

572 . Wanneer heb je Cor voor 't eerst ontmoet? Drie jaar ge-leden op Hemelsvaartdag (Hemelvaartsdag) . Hij leek me eerstveuls (veel) to oud, maar ik dacht, ik kan 't zachs (licht, allicht)proberen . En nou ben ik erg met 'm in 't zin (in m'n schik) . Enik hoop dat hij 't ook nei 't zin heef t (naar z'n zin heef t) .

573 . M'n ouwe bromfiets moet opgeruimd worden . Elke dag zitik er aan to madderen of : medderen (knoeien, klungelen, in-spannend werken) .Dat gemadder moet nu 'ns uit zijn (dat moeilijke werk) .

87

574 . Als er 'n pak snei (laag sneeuw) ligt, wat geef t dat toch'n proest (smerige, natte boel) als 't gaat dooien!

575 . Doe je opgestroopte mouwen flu maar nei de leigte (naarbeneden, omlaag) .Jongen, kom uit die boom, kom nei de leigte (naar beneden) .

576 . Hoor ik vader thuiskomen? Ik denk van al (wel) .

577 . Tante Aaf is de ene dag goed to spreken en de andere dagslecht . Je moet 'r wat gunstig tref f en, ze is erg bai de rullen (wis-selend van stemming, niet gelijkmoedig) . 't Is hop o f drop, malo f dral (alles of niks, mooi of lelijk, ze vervalt in uitersten) .De verbouw van uiens (uien) is erg wisselvallig. Hij kan veelgeven, maar hij kan ook veel nemen, 't is hop o f drop (alles ofniks) .

578 . Is de auto van de koster nuw (nieuw) ?Nee hoor, 't is geen nuw (nieuwe), 't is 'n oud (ouwe) . Maardat doet er niet toe, 't is 'n best (beste) en nog 'n mooike(mooie) ook .

579 . In het drukke verkeer is 't voor kleine kinderen gevaarlijkop straat . 't Moet er wel wat an daien ('t lot moet hun watgunstig zijn, ze moeten wat geluk hebben) .'t Moet maar teugendaien (tegenlopen), dan kun je niks bereiken .Ik heb 'n toom van twaalf biggen liggen, elf mooie en een mis-daier ('n onvolgroeide, die achter gebleven is in vergelijking metde andere) .

580 . Hij heeft geen gemakkelijke vrouw ; hij moet 'r wel funkop bit raien (straf f e maatregelen nemen om baas to blijven) .

581 . Piet zingt wel goed, maar Klaas kan gien woishouwen(niet zuiver zingen) .

582 . Eeri stadter (stedeling) gewent niet gemakkelijk op 'ndorp .

583 . Bij buurvrouw Agie hangt zo'n ouskige of : ouske (muf f e,

88

onf risse) lucht in huffs . Dat komt wel doordat 'r huffs ergdrem (vochtig) is . Met mal (broeiig) weer merk je het 't meest .

584 . Als je die meneer uitnodigt op ons f eest, dan moet je z'nvrouw ook inviteren, dat vloit wel (dat spreekt vanzelf, dat hoorter zo bij, dat kan bijna niet antlers).

585 . Anneke is nog maar twee jaar; toch kept ze alle buur-kinderen al op 'n urt (heel precies, nauwkeurig) . Ja, 't is 'n lepestinkerd (vluggerd), ze doorziet de toestand gauw en weet daar 'rvoordeel mee to doen . Sours loopt ze zo permandig (parmantig)armpie-deur (gearmd) met Gertje van de buren .

586 . Is Piet al aan z'n werk? 0 ja, hij is al 'n kwartier an deveers (aan de gang, bezig) .Als je toch naar de stall moet voor je auto, dan kun je met de-zel f de veers (meteen, met dezelf de gang) hoestpillen meebrengen .

587 . Reed de auto, toen het ongeluk gebeurde, dut-op (naardeze kant, in de richting van de spreker) ? Nee, hij ging dat-o p(in de richting van de spreker af) . Ben je in kort (kortelings,korte tijd geleden, dezer dagen) nog bij het slachtof f er van deaanrijding geweest?

89

588 . Joris en Aaltje gaan in 't bejaardenhuis ; baietwei (allebei)in de tachtig ; ze worden onhandig . Wat ze met 'r handen opzoe-ken (oprapen) gooien ze met 'r gat weer ondersteboven . Deloden hangen op de grond, 't geren is van de klos (ze zijn af-geleef d en hulpbehoevend) .Zie spreekwoorden, enz .

589 . Gister had ik 'n snippie, 'n brikkie, 'n oppertje ('n bui-tenkansje, 'n extraatje) : duizend gulden uit de staatsloterij .Ik was van plan, vandaag met m'n vrouw er 'n lekker etentjevan to nemen in ''t Karrewiel' bij Willy, maar ik kan niet weg-gaan, want er staat 'n koe op kalven (ze kan elk ogenblik kal-ven) .

590 . Tamis is 'n prettige man; hij heeft altijd klucht (plezier,lol) . Ja, hij kan zo leuk klucht maken met onze kinderen (lolmaken, grapjes maken, leuk omgaan met) .Je moet 't je niet aantrekken, hij zei 't maar voor de klucht (voorde grap) .Ik reed de klucht (kluft, afhellende schuinte) van de Hensbroe-ker brug op .

591 . Op 't verjaarsfeest van hun moeder kregen ze ruzie entoen was 't mooi van 't gasten (de pret was voorbij, de aardig-heid was er af) .

592 . Wat is dat 'n druk kind!Ja, hij is zo wild as hoof (zeer druk en ongedurig) .

593 . 's Zondags om negen uur is in onze kerk 'n zingende (ge-zongen, in tegenstelling met 'stille') mis .

594 . Is Piet al binnen? 0 ja, al lang al . (Dit overbodig her-halen van 'al' komt ook buiten West-Friesland voor) .

595 . Men moet hem niet ansassen (aanhitsen, ophitsen, opsto-ken, aansarren), hij is toch al zo oplopend .

596 . Je mag niet die appel van dat kleine kind of pollen (af-troggelen, of bedelen) .

90

Foto, genomen to Hoogwoud in het begin van de 23ste eeuw, van hethuffs van Herman Friedrich Carl HABERMANN, geboren to Bippen bijHannover op 26-9-1846 en overleden to Hoogwoud op 3-7-1939 . Zijnvrouw (in 't zwart) , Marie van der Oord, werd geboren to Wognumop 2-4-1860 en overleed to Hoogwoud op 5-12-1948 . Hun huwelijk waskinderloos. De heer Habermann was 'poepezak' of 'lappiespoep' (manu-f acturier) en ventte, met de zak op de rug, in de naaste omgeving tovoet. Op groter afstand ging hij met de kettekar met strijkbare kap .Het meisje met hoed is Anneke Hazelhoff, thans mevr . First, wonende toZaandam. Het jongetje met matrozenkraag is Dirk Breebaart, geboren8-10-1905, thans burgemeester van Hoogwoud en voorzitter van het Histo-risch Genootschap 'Oud West-Friesland' . Daarnaast staat Corrie Stroomermet een van haar tantezeggers . Het huffs van de heer Habermann in deBurgemeester Hoogenboomlaan nr. 48 is nu bewoond door mej. Erends .In de vorige eeuw vestigden veel Duitse manufacturiers zich in onsland: V & D, C & A, Koster, Stokman, Schmalz, Voss, Bruggeman, enz .

597 . Autorijden, dat is z'n druk (z'n lievelingsbezigheid) .

598 . Wat zit je toch to f rikbillen (je zit maar to draaien op jestoel, je zit geen ogenblik stil) !

599 . Piet van Arie is 'n gestopt ventje (gezet, kort en dik) .

91

600 . Ons Tonnie is erg huizig (huiselijk, hokvast, gaat nieigraag uit) .

601 . Tussen ons huffs en dat van buurman is 'n open glop ('nonbebouwd gedeelte van enige tientallen meters breed) .

602 . Voor dat stukje bouwterrein zijn verscheiden gaaienaars(gegadigden) .In 'n warenhuis vind je altijd wel wat van je gaaiing (galling) .

603 . 't Is hollebollig weer (ongestadig, veranderlijk) .Opm.: In 't Ned, betekent het : dwaas, koddig, zonderling, by . 'nhollebollig verhaal .

604 . Wat heeft dat kind 'n rabbig of : rappig jasje aan (raft-hg, slordig, versleten) ! Het is hot (erg) verlegen om 'n nieuwpakje .

605 . Nei (na) drieen ga ik nei (naar) Alkmaar .

606 . Hou je van vinken, van koonders (kanen) ?

607 . Deer komt iemand over 't possie of : de post (loopbrugge-tje) . 0, dat is die rare meut (zonderlinge vrouw, ouwe vrijster),die komt wel weer to potteglouwen (pottekijken, afneuzen) . Zelast 'r paraplu in 't hossie staan (klein portaaltje voor de achter-deur) . Geeft 'r niet die stoel, die uit z'n krikkemikken is (uit z'nvoegen, gammel) .

608 . Hoeveel zuiker (suiker) moet er in dat gebak?'n Koppie streken-of ('n kopje afgestreken vol) . Zie ook 878 .

609 . 't Kleine kindje had de hele wieg onder (vol) gespuwd .Wat 'n brat ('n vuile massa) ! Alles zat onder (was vuil) .

610 . Vind je de stof van Afies jas niet wat f luterig (dun enlicht) ?Moeder, mag ik wat dikker boterhammen mee naar school, nietvan die fluters (heel dunne sneetjes)?

92

611 . Hij heef t 'n beste vrouw getrof f en, ze is niet handskoon(ze wil werken, haar handen behoeven niet schoon to blijven) .

612 . We handsen mekaar goed (we kunnen 't uitstekend metelkaar vinden) .Met dat werkje moet ik can de andere kant staan ; aan deze kanthandst (hands) 't me niet .

613 . Kind, was zit je toch to skrobben (schurken) !Och, vergeef 'm maar wat : hij is 'n acme skrobber ('n armedrommel) .

614 . Je hebt 't niet direct to doen, 't bit 'r niet bai (er is noggeen haast) . 't Kan over 'n uurtje nog wel .Opm. : Deze uitdrukking words ook gebruikt als uiting vanafkeuring, verwijt of verontwaardiging, ook om to kennen togeven, dat jets overbodig of ongewenst is. Voorbeelden :Vrouw: '1k heb vanmiddag 'n bloesje gekocht, 't kostte maatwee tientjes' .Man: 'Nou, dat loft er bai, je weet toch, dat we op 't ogenblikzo slecht in ons geld zitten!'Zoon: '1k ga vanavond naar de bioscoop' .Moeder : 'Loft dat 'r zo bai? Je vader is jarig en dan hoor jethuis to blijven' .

615 . Een paar van die echte brakken (rakkers, deugnieten)van schooljongens hadden m'n f jets opgeknapt . lk gaf ze'n bogie ('n pluimpje) en was bokkeneuten (pinda's, sausjes) .Ze gingen bloid (blij) op huffs an (naar huffs).

616 . lk heb gister m'n tuintje gespit . Toen ik klaar was, had ik't jak an of : had ik 't end in de bek (ik was doodmoe, ik konniet meer) .

617 . Ons Vera spukelt wat met Gerard van de koster (ze isin 't beginstadium van 'n kennismaking) .

618, lk heb trek in was snakkerigs (hartigs), maar 't moetniet zo broin-zout (heel erg zout) wezen, lk wil zo maar 'nsnakker hapje (hartig, gekruid, pikant van smack).

93

616

619, We moeten 'ns wat schoenveters kopen voor de breek(als reserve) .

620 . 1k verskrookte (schroeide) m'n jas aan de kachel .

621 . Z'n vrouw is gestorven en nu is ie boekie-zoek (voelt zicheenzaam en verlaten) .

622 . We gaan nog niet, we wachten even tot de grooste gons(massa) van de kerkmensen voorbij is . Onderweg naar huffskregen we 'n gons water ('n plensbui, 'n stortbui) !

623. Tijdens de voorstelling zat 'n groepje jongelui achterin dezaal to grielen (giechelen) . Ja, de bezoekers zijn alshans (vanallerlei slag) .

624. Hoe zit ie er bai? (Hoe is z'n vermogenstoestand?) . Nou,hij had 'n funk vermogen, maar hij heef t 't in de loop van z'nleven gaandeweg verrutteld (verkwanseld, versjacherd) .

625. Hij had to vlug gereden in de bebouwde kom en kreeg'n hoge boete . Hij was voorgoed beleerd of : toekocht (af geleerd,deed 't nooit meer) .

94

626 . Als je je kinderen door druk verkeer naar school moetlaten gaan, zit je wel dr's mit loi f houwen (zit je wel 'ns metangst en vrees) .

627 . Hoe sta je met je werk?Ik ben 'n heel-end-heen klaar (bijna) .

628 . Wat is die jongen van Schilder toch 'n lange her (lange,dunne jongen) .

629 . Als de kinderen in bed liggen, ga ik ze lekker inhokkelen(instonpen, toedekken) .'t Is fel koud, je moet dat kind goed inhokkelen als 't straksnaar school gaat (warm inpakken, aankleden, our 't tegen de kouto beschermen) .

630 . De jongelui van nu willen graag alle feestjes en partijtjesbewaaien (aflopen, bezoeken) .

631 . De verloof de van Jaap kan sours zo uitheems doen (aan-stellerig, uitgelaten, ongewoon) .

632 . Ik verskeurde (scheurde) m'n nieuwe mantel aan 'nspijker, ik was er beloord van (kapot, erg teleurgesteld) .

633 . Bij 't voetballen trap ik gemakkelijker met m'n linksebien (linkerbeen) dan met m'n rechtse bien (rechterbeen) .

634 . Ik had eigenlijk geen tijd our naar dat verjaarfeest to gaan,maar m'n beste vriend verjaarde en dus kon ik 't niet omkrom-bienen (ontlopen, ik kon er niet aan ontkomen) .

635 . Veel f ietsen staan 's nachts buiten. Ik zet de mijne voorde sekurighoid (voor alle zekerheid, voor de veiligheid, voor-zichtigheidshalve) in de boet (schuur) .

636 . Vanmiddag ben ik op 'n hip en 'n drip (in haast, in kortetijd) naar Alkmaar geweest .Ja, dat vermoedde ik . Je had misschien maar 'n kleinigheidje

95

to doen, dan kun je dat met de bus net op 'n heen-en-weertje(met 'n maar kort verblijf in Alkmaar) .Ik zat zo behaaglijk bij de warme kachel, dat ik de hip niet krog-ge kon our naar de vergadering to gaan (de cooed niet kon op-brengen, er niet toe kon komen) .

637 . 't Had zo hard gevroren, dat twee weken na 't intredenvan de dooi 't he! ('t hal) nog in de grond zat .

638 . 't Vijftienjarig dochtertje van hiernaast is al funk to vrai-en (ze vrijt al met jongens) .

639 . Hoe ver ben je met verven?Hier tot toe (tot hier) . Niet deer tot toe (tot daar) .

640 . Heeft jouw Dorus al verkeri~:g? Nee, maar hij heeft we!'n moidje (meisje) op skot (op 't oog) .Gister op 'n f eestje meenden ze me in 't ootje to nemen, maarik kreeg ze op skot (in de gaten) .

641 . Buurvrouw gaat meestal op vrijdag al wat zaterdag-wer-ken ('t zaterdagse werk doen) . Dan zit ze op zaterdag rustig tokoppiesen (koffie of thee drinken) . Sours roept ze dan : 'Zallewe gezellig 'n koppie doen (Kom je gezellig 'n kopje drinken) ?

96

642 . 't Is voor hem alle dagen poeren (heel hard werken) entoch is 't in z'n gezin nog 'geef ons heden ons dagelijks brood'(maar 'n sober bestaan) .

643 . Wat stond de tafel straks vol ; nu is ie weer ruim (op-geruimd) .Die ouwe kast is 'n onruim in de kamer ('n obstakel, 'n sta-in-de-weg) .

644 . Hij is oud, hij werk meist niet meer (bijna niet, haast niet,meestentijds niet) .

645 . Hij kreeg zomaar een-twee-drie de val op het baantje vankoster (zin in, genoegen in) .Opm. : 'Val' in deze betekenis is dus niet alleen gewestelijk ingebruik in Zuid-Nederland, zoals Van Dale vermeldt .

646 . Over de benoeming van die ambtenaar heb ik niks tokerdiezen (niets over to zeggen of to beslissen) .

647. Als men haar verloof de to na komt, kan ze zo heerlijkop de ketting springen (in 't geweer komen, hem met vuur ver-dedigen) .

648 . De bezoekers van de kermis to Nibbixwoud kwamenweg en weer vandaan (van overal, van heinde en ver) .

649 . Loop je straks even aan : ik heb 'n boskip an je (iets metje to bespreken) .

650 . Ik kan niet komen, omreden (omdat) moeder ziek is .Wel goed Ned . is : Ik kan niet komen om redenen, die ik lieverniet meedeel .

651 . 1k ga niet mee naar de toneeluitvoering, want ze zeidenme, dat er niks an vongen is (dat ie niet mooi is, integendeel) .Sommige mensen vinden bonen met vet lekker, ik vind er niksan vongen (niet lekker) .

652. Ik dank je voor 't gezellig avondje en ik zal nou maars op huffs o f gaan (naar huffs gaan) .

97

653 . Vandaag is er niemand anders thuis dan opa, die bij onsover de vloer (inwonend) is en dan nog onze thuishaalder(pleegzoon of pleegdochter) . Die hebben we thuishaald (in onsgezin opgenomen) toen z'n moeder stierf .Opa is zo vergetelijk (vergeetachtig) , als ie maar niet vergeetde kippen to voeren .

654 . 'S Oches ('s ochtends, 's morgens) vroeg naar de Alk-maarse markt was 'n kouwe stiek ('n kouwe refs) . Op de marktraakte er nog 'n koe van me los . Zo'n Alkmaarse jongen heeft 'mvoor me vastzet (vastgebonden) , maar dat kon ie niet eens,'t was 'n struul, 'n druul, 'n drol, 'n kal f, 'n stult (lummel,sukkel, suf f erd, lomperd) .De hele dag markten en dan nog met de boel naar huffs . Allesbij elkaar was 't 'n stoere dag ('n dag van aanpakken, hardwerken, 'n vermoeiende dag) .

655 . Alles liep me vandaag tegen: m'n derde koe van voren(van voor of geteld) versmakte 't (verwierp 't kalf, kalfde tovroeg) ; 'n stelletje kwajoos (deugnieten) hebben m'n auto be-skransd (bekrast, beschramd) ; ik heb ze direct openterd (weg-gestuurd) . 1k ging daarna m'n appelen sorteren en toen bleek

656

98

dat er aan de meeste 'n steedje (rottend plekje) zat . Als ik 't zoroezen moet (schatten, ramen, begroten), dus zo bai de roes zeg-gen (ruw schatten), dan vermoed ik, dat de helft voor dehandel verloren is . Ja, als alles teugendaait (tegenloopt) dankun je geen goeds doen .

656 . Dat groepje jongens op de straat is de hele middag alaan 't ma! jagen (drukte maken en kattekwaad uithalen ; soursalleen: stoeien, ravotten) . Gister maakten ze 'n stokie (vuurtje,brandje) achter 'n hooiklamp . Als je ze 'n standje geef t, ver-breeuwen ze er niet van (verbouwereren) .

657 . Zou Cor de flens (influenza) krijgen? Hij heef t van diepoggen (verhogingen, verdikkingen) onder z'n ogen . Vanmor-gen had ie verbeelding van (trek in) verloren brood (wentel-teef jes) . Gister vroeg ie our sop (wittebrood in melk gekookt) .Hij begon to eten, maar 't beskoot niks ('t beliep, 't betekende) .Ja, hij is erg vervongen (pijnlijk en ziekelijk door kouvatting) .Hij is altijd zo'n vroegspouk (staat altijd heel vroeg op), maarvenochend (vanmorgen) kwam ie laat uit bed .Opm.: het gebruik van venochend en 's oches of alleen oches('s morgens) is zeer f rekwent . De Westf ries gebruikt vrijwelnooit ''5 morgens' en 'vanmorgen' .

658 . De vrouw van m'n broer was niet erg goed (lichtelijkziek) . Weeksternei of : weeksteran (de volgende week) ging 'tbeter .

659 . Toen ie tachtig werd kon oom Jaap z'n verstand nogtamelijk goed gebruiken, maar jaarsteran ('t volgend jaar) wasie kinds .

660 . Koos is niet zo'n goeie leerling, hij kan de vleet of : vlootniet goed bijhouden (de leerlingen van middelmatige aanleg) .Sours is ie moedeloos en ziet er gien verwin op (ziet er geen kanstoe, geen mogelijkheid toe) . Erg is ook, dat sours zo'n lokkebout(lummelachtige, grote jongen) hem nog plaagt . Koos staat dansours to lidderen van woede (beven, trillen), maar hij kan 'nvechtpartijtje niet hachten (riskeren), want hij kan z'n tegen-stander niet mannen .

99

661 . M'n vrouw kreeg op 'r verjaardag 'n nieuwe stofzuiger .Dat was in de emmer (dat was in de roos geschoten, dat vondze f ijn) !Gerrit is bij de ouders van z'n verloofde erg in de emmer (in desmack, ze lopen met 'm weg) .

662 . Heef t jullie Hans al verkering?Nee, maar hij lingers wel was op dat meisje van Cor Wagemaker .Als je over haar praat, dan kijkt ie pruimig en muiterig (vrolijk,opgewekt) . Maar ik weet niet of zij Hans wel hebben wil ; hijis zo'n pluut, zo'n etagere skrook, zo'n opeten ventje, zo'n brei-denmig (min, mager, onooglijk kereltje) . Als ie over dat meisjepraat, dan kan ie 't zo heerlijk opbochelen (prijzen) . Hij ver-zorgt zelfs z'n uiterlijk al beter; deze week moest ik 't poddeheerin z'n nek al wegknippen (de nekharen) .

663 . Vader is al bijna tachtig, maar hij skottert (loupt) nogdagelijks vijf kilometer naar en van de kerk . En moeder zit nogelke dag to ribben of : rippen (naaien) . 't Is nog 'n talie van'n woi f ('n forse, sterke vrouw) . En 't is geen smerige sod (zeis proper) . Ze kunnen goed rondkomen, want vader heeft altijd

100

goed verdiend en z'n centjes niet verbarreld (verkwist, verbrast) .Z'n buurman komt elke dag bij 'm om 'n roukie ('n praatje ondergezellig roken) . Zo'n roukiesgast vindt vader leak . Ze vindenhun kleinkinderen wel wat reurig (druk, al to levendig). AlleenAnneliesje, die handige smeerhoorn (vleister), kan 't niet ver-bruien.

664 . Let op de overbodige s in :Verders (verder, overigens) was er geen nieuws .Je doet veels to veel zout in de aardappelen .Verders (tenslotte) veel groeten van tante .

665, lk wou de hond vangen, maar ik kon 'm niet begaan(pakken, grijpen) . Zij liep op 'n drafje, maar ze kon de rijdendebus toch niet meer begaan (bereiken, inhalen) .

666 . Toen buurvrouw hoorde, dat ze 'n prijsje had gewonnenin de staatsloterij, was ze helemaal onthikt (opgetogen, zichtbaarblij) .

667 . Niekje komt met erg vuile kleren uit school en zegt : BartjeBarrel heef t me volgooid met prut (geheel begooid met molder).

668. Zit niet de hele tijd aan 't tafelkleed to f roezelen (from-melen) .

669 . Vader: Jongen, last je die tweedehands auto niet aan-smeren!Zoon : Dat heb gien last, hoor (dat gebeurt niet, heb daar geenzorg over, ik laat me niet beetnemen) .

670 . 1k heb er al 'n heel (hele) tijd over nagedacht .lk hoorde er in 't groot van op (grotelijks) .

671 . Hoe voldoet je nieuwe wagen?Uitstekend, 't is 'n hele best (heel beste) .

672 . Keessie van drie jaar kan niet to lang alleen in de kamermet kleine Toosje . 1k heb altijd vrees dat ie dat kind 'n rampo f winnen zal (haar pijn doen bv, door haar to slaan) .

10 1

673 . Dinsdags ga ik graag naar de Purmerender markt . Maar't lukt me altijd niet (niet altijd), ik heb 't thuis wel 'ns to druk .Heb je dat boek gelezen?Nee, helemaal niet (niet helemaal) ; ik heb er enkele stukkenuit gelezen .

674 . Ik was net-an op tijd voor de bus (net, juist, precies) .

675 . Hier gaat veel verkeer bai fangs (bai hoort niet in de zin) .Oom joris gaat er niet zo krap bai fangs (is niet krenterig, nietgierig) .

676 . Buurman Bertus, de zadelmaker, zat in z'n werkplaatsjenog op de blauwbakken (tegels, plavuizen) . Hij was organistin de kerk. Als de klok begon to luiden voor de dienst, deed iez'n klompen uit, stapte in z'n pantof f els en ging zovors ofzovoort naar de kerk (dadelijk, direct, onmiddellijk) . Vgl . hetDuitse 'sof ort' .

677 . Op (in) 'n nacht was er 'n koe in ons bloementuintjegeweest; apes was verrinneweerd (beschadigd, vernield) .

678 . Ik hou er niet van, als 'n gastvrouw zulke voile lokken(koppen) kof f ie schenkt .

679 . Omveer (elders, ver van huffs) hoor je sours de nieuwtjesvan je elgen omgevmg .

680 . Hij is rijk, maar neidat ie geld heb leef t ie krenterig (naarmate hij geld heef t, in verhouding tot z'n geldbezit) .

681 . In dat huffs kan 't fangs de vloer zoigen (tochten, trekken) .

682 . In de eerste helf t van de maand was 't mooi weer, maarnu is 't weer van de pen (doorlopend slecht, guur) .

683 . Hij is groosk op z'n studerende zoon (groots, trots) .Zij is to groosk our met arme lui our to gaan (hooghartig, kwet-send trots) . Zie ook nr . 880 .

102

684 . Als er op 'n dag veel werk is, loopt vader de hele dag tobleizen en to poeperen (te f oeteren en to mopperen) en 't isallemaal poepedri f t fluid to keer gaan, maar weinig presteren) .

685 . Ik kreeg onderweg 'n lekke band, dat was 'n vervelendinterval ('n onverwacht, ongewenst voorval) .Opm. : In 't Ned . is 'n interval in de muziek de afstand tussentwee tonen, bv, tussen sol en do) .686 . Die schooljongen is 'n echte bazeroet (kwajongen, robbe-does) . Hij krijgt van z'n oplopende vader wel 'ns 'n optrawaf f el('n draai om z'n oren, 'n oplawaai, 'n dreun) .

687 . Ik denk dat ie mitterhaast zestig is (bijna) .Opm. : 'Metterhaast' is ook Ned, met de betekenis 'in haast' : Diereparatie is metterhaast gedaan .

688 . Hoe zit die zaak in elkaar?Ik zal wel 'ns luikhoren (stiekem informeren) naar de juistetoedracht .

689 . Daar heb ik geen zin aan (in) .

690 . Hij heef t geen werk, hij loopt al twee maanden om (aan)de kant. 't Vorig jaar heeft ie ook maandenlang om de landenloupen (lopen luieren, nietsdoen) . Z'n vrouw verdient in hunkleine kafeetje ook maar weinig, wat spelden- en neeldengeld(wat geringe inkomsten, wat kleine ontvangsten) .

691 . Je vindt in 't hele averom (gewest, omgeving, omtrek)niet zo'n beste werkster .

692 . Hemn is gauw dood gegaan, inkort (kort geleden) heb ikm nog ontmoet .

693 . Toen ik nog jongeklant of: jongkirrel was, gingen weop gele klompen naar de kerk (jongeman, zo van 18-30 jaar) .

694 . Wat 'n mensen op de receptie bij Ko Konijn, le f ie en A f iewaren er (mensen van allerlei slag) .

1 03

695 . In De Streek brengt men de of valstof f en naar de bolk(de vuilnisbelt) .

696 . M'n beste buurman Janus gaat verhuizen. Wat zal ikmisgroipen (wat zal ik hem missen) !M'n auto is al enige dagen in de reparatie ; ik groip erg mis (ikben erg ontrief d, 't geniis drukt zwaar) .

697. 't Is in dat gezin 'n echte poepebedoening ('n rommeliggezin, wat armoedig) .

698 . Nou is 't al middernacht en Truus is nog niet thuis vande vergaring (vergadering) van de handbal ; ik heb er gien deeg(sours : deig) van (ik ben vreselijk ongerust) .

699 . Ik heb nog suiker genoeg in huffs ; daar ben ik niet ourbegaan (niet our verlegen, daar heb ik geen behoef to aan) .

700 . De buurkinderen zaten voortdurend achter m'n kippento bosken (j agen) .

701 . Dat jochie van vier breeuwt al precies als z'n moeder(brouwen, met keel-r spreken) .

702 . Klasie kwam huilende binnen, hij was in de brandenekelsvallen (brandnetels) .

703 . Ik won honderd golden uit de staatsloterij ; dat was 'nbrikkie (buitenkansje) . Zie : oppertje .

704 . Als je ; zoveel tegenslag krijgt als hij, dan wil je 't wetbesteden (dan verlies je de cooed, dan versaag je, dan zie je ergeen gat meer in) .

705 . In de lage deuropening moest ik bokken (bukken, buigen)our niet m'n hoof d to stoten .

706 . 't Was van dat bone weer (vochtig-warm, broeiig weer) .

104

Foto, genomen to Hoorn b .g .v . het 25-jarig bestaan van het HistorischGenootschap 'Oud West-Friesland' in augustus 1949 . De heer D . Bree-baart, geboren op 8-10-1905 to Hoogwoud en burgemeester van die ge-meente van 1946 tot heden . Sedert 1956 is hij voorzitter van genoemdgenootschap als opvolger van de heer G . Nobel .Zijn echtgenote, mevr . J . Breebaart-Pluister met Westfriese kap, kaphoedjeen kleding als in het begin van deze eeuw in West-Friesland gebruikelijkwas op feestdagen .Het paard draagt een zogenoemd bikkelebaven hoofdstel ; het leer isbelegd met schelpjes .

1 05

707 . Hij is maar 'n arme broodvechter (iemand met 'n scha-mel loon, die geen vermogen heeft) . De burrie (burgemeester)hoops hem, op grond van de sociale verzekeringswetten, iets tokunnen toespelen .

708 . 't Is zaliger to geven dan to ontvangen .Ja, deer is veul van an (daar is veel van waar) .

709. Hij kan dat werk niet om vijf uur klaar hebben. Jawel,hij moet maar was antornen (zich inspannen) .

710 . Voor z'n gezin heef t ie z'n hele leven gewerkt as-er-an-toe(heel hard) .

711 . Hij heef t funk geerf d, deer-vandaan (daarom, dienten-gevolge) last ie 'n nieuw huffs bouwen .

712 . Klaas Smal is tachtig, maar hij werkt nog als 'n dertien(als 'n paard, nog hard) .

713 . Ik heb dat kostuum zomaar op de domme roof uit de krautbesteld (op goed geluk, in goed vertrouwen, op de bonnef ooi) .

714 . Je hebt dit jaar al tweemaal loonsverhoging gevraagd engekregen . Nu moet je niet voor de derde keer vragen : je moet't niet fakseren of : f okseren (forceren, 't uiterste eisen, op despits drijven) .

715 . Die man is elke avond an de f lenter (op de hort, de baanop, naar iemand op bezoek) .

716 . Ja, dan drink ik voor de geloikighoid ook maar bier, netals de anderen (voor de gelijkheid, om in de pas to blijven) .

717 . Ik dacht 'n gaatje in de betonnen muur to boren, maar diewas zo hard, dat ik er geen ginning in krijgen kon (begin) .

718 . Op dat borduurwerk keek ik me heel (zag alles gelijk, zaggeen kleur, of stand en diepte meer) .

1 06

719 . Hij is 'n heerdkoekrentenier (met 'n heel gering inkomen,die niet meer kan toelopen dan de (vroeger) in 't gezin gebakkeneenvoudige haardkoeken) .

720 . Jongen, hg niet to kalegezichten (te zaniken, to temen, tovervelen) .

721 . Kalkedodders zijn kale, jonge vogeltjes, die nog maarkorte tijd uit 't ei zijn .

722 . Je mag Kesie niet knoeien (pijn doen, bv, door knijpen,stoten, trappen) .

723 . Ik hou niet van z'n konkele f oesies (smoesjes ; overdrevenbeleefdheid, mooipraterij) .

724 . Rob komt dikwijls to last op z'n werk . En dan komt ienog koeterdekoet 't straatje op (kalmpjesaan, niet gehaast) .

725 . We zullen 'm vanmiddag 'ns 'n lap zetten (veel werkdoen, extra aanpakken) .

726 . Ik geloof niet, dat je ooit je geld krijgt van die vreemdelampedanser (oneerlijk iemand ; iemand die traag betaald) .

727 . Hij heeft 'n makkelijke betrekking, 'n lappertjesleven(gemakkelijk en onbekommerd met weinig werkuren) .

728 . 't Was geen blanco papiertje, er stond lezen op (tekst, erstond iets op to lezen) .

729 . We zijn nu weer uitgerust en we zullen nog 'n hortjedoen ('n poosje werken) .

730 . 't Is noidig (pijnlijk, teleurstellend) als je meent 'n bogie(goedkeuring, 'n woord van lof of waardering) verdiend to heb-ben, maar je krijgt 'n rapplement .

731 . Pas op, val niet, hier is 'n o fstappie ('n tree naar bene-den) .

107

Opm.: Merkwaardig is, dat Van Dale wel 'opstapje' vermeldt,maar niet 'af stapje' .

732 . Goed gekapt, 'n nieuwe jurk . . . en toen stak ze o f (ver-trekken, heengaan) .Met dat smoesje steek ik niet o f (dat last ik me niet wijsmaken,dat neem ik niet au serieux) .

733 . Ze kwamen om (op) de kof f ie, om (op) de thee .Oom Dirk woont om de noord, om de zuid (ten noorden of tenzuiden ten opzichte van de eigen woonplaats) .

734 . Hij werd onzoet of gerost (heel erg, ongenadig, onzacht) .

735 . Het regende. Alle kinderen waren thuis, 't was 'n oorlogs-leven ('n hels lawaai) .

736 . Kinderen moet je niet tegen elkaar opstoepen (opstoken,ophitsen) .

737 . Dat zei dat kind niet uit zichzelf . Je kon duidelijk merken,dat 'r moeder haar dat instoept had (ingefluisterd, ingegeven,ingeblazen) .

738 . Nadat m'n man is gestorven, is m'n broer (h)otemetoot inm'n bedrijf je (regelaar, albestel, iemand die de taken regelt) .

739 . 'n Stil dorpje met weinig passaat (passage, doorgaand ver-keer) .

740 . Wat is 't 'n rare passiekwant ('n vreemde sinjeur) !

741 . Wat zit je toch met dat stompe mes in de ham to pielen(onhandig snijden) . 1k kon met die poddevilder niet eens 'ntouw doorsnijden (oud, bot mes) .

742 . Je bent ons allemaal to plat of : to plat o f (bij ons verge-leken in 't voordeel) .

743 . Er waren to weinig stoelen . Toen gingen we maar op onsplatte gat op de grond zitten (met gestrekte benen zittend opde vloer) .

X08

744 . Dat is praat op zolder (onbenullige praat, dikwijls on-logisch, leuterpraat) .

745 . Moet je nou, om dat onbenullige sjaaltje to zoeken, allesover de rei halen (overhoop halen) ?

746 . 1k kon vanmorgen niet opschieten, ik had wel zes teu-genloupers in een uur (moeilijkheden, tegenslagen) .

747 . Toen de hond begon to blaff en gingen de dieven an derippeteer (aan de haal, er van door) .

748 Zij twijfelt nooit lang, ze kan rizzeleveren (resolveren,vlug 'n besluit nemen) . Zie ook nr . 878 .

749 . Hoe last werd je kindje geboren?Zo siesink elf uur (ongeveer, circa, om en bij) .

750 . De agent pakte de inbreker bai z'n skabbelakken (bij dekraag, bij de kladden, bij de vodden, bij de lurven) .

751 . Kind, wees altijd eerlijk, want slechtighoid komt altijduit en wordt bestraft (oneerlijkheid, diefstal, onrechtvaardig-heid) .

752 . Hij ging failliet ; nu verdient ie z'n kost met daghuren(in daghuur, in dagloon werken, als dagloner, als arbeider) .

753 . Dat gezin heef t 'n hele smak joos (veel kinderen) .Die vent heeft 'n smoit of : 'n smak geld (heel veel) . Vgl . Stuiten zood .

754 . Hij heeft de hele dag z'n smultje in de mond (korte tabaks-

pijpje)

755 . 1k moest wachten voor de bongels of : bommels (despoorbomen) .

756. Vroeger kreeg men nog al eens 'n kassieskirrel aan de deur('n marskramer, die z'n koopwaar uit z'n 'kastje' aan de deuraanbood) .

1 09

757 . Sond (sinds, sedert) kerstmis heb ik 'm niet meer gezien .

758 . Ik kon eerst maar niet met dat werk beginners, maar ein-delijk nam ik de spat op (begon ik er aan) .

759 . De staal (steel) van 'n bezem, van 'n hark, van 'n schopenz .

760 . Om op 't land to komen moesten we over 'n smal steggie(smal brugje of bruggetje) .

761 . De auto ging zo vlug voorbij, dat ik er maar 'n zwenkof : zwink van zag ('n flits, 'n glimp) .Opm. : 'Zwenk' is Ned, in by .: 't Gebeurde in 'n zwenk, d .i . in 'nommezien, in 'n oogwenk, in 'n handomdraai .

762 . Vanavond zullen we maar taielijk naar bed gaan ; mor-gen moeten we vroeg opstaan . (tijdig, bijtijds, vroegtijdig) .

763 . Buurvrouw kwam toe (door) de achterdeur binnen enging er toe de voordeur uit .Hij moet zelf maar beslissen, hij is toe z'n jaren (meerderjarig) .De tong hing de hond toe z'n bek uit (uit z'n bek) .

764 . Tante Marie houdt veel van uiten (uitgaan), ze is allemaaran de f lort (op pad, buitenshuis) .

765 . Wat zijn de kinderen uiteremi iterig (uitgelaten, uitbundig,druk en lacherig) .

766 . De stervende ging kalm uit (stierf, overleed) .

767 . Weyert Komen heef t honderden doden uitgekleed (af ge-legd) .

768 . Onverwachts vloog er 'n hond voor m'n f iets langs ; ikwas er helemaal niet op verdocht (verdacht, op voorbereid) .

769 . Van verveulendighoid (uit verveling) ging ik maar watom 't huffs lopen .

1 10

770 . Die dienstbode was na drie weken al vet (ze is ontijdigontslagen of heef t ontslag genomen) . 't Meisje is heel proper,maar haar mevrouw is 'n vetdo f f er ('n vieze vetterik, 'n vetteviezerik) . Die naturen strookten niet met elkaar .

771 . Maandag werd ik opgebeld om 12 uur 's nachts en daags-teran (de volgende dag) was 't weer-an (weer zo) op dezelf detij d .

772, je hoef t je niet to vervelen, je kunt altijd wel weerwerkzoeken (bezigheid om de verveling to verdrijven) .

773 . Vader is morgen jarig . Moeder, kunt u 'm vanavondwegstoetelen (met 'n zacht lijntje uit huffs krijgen), we willenals verrassing z'n stoel versieren?

774 . Op 't ingebouwde bed sliep m'n broer Kees op de kantof: op 't kantje (de kant waar men in 't bed stapte) en ik lagin de weig (tegen de achterwand) .

775 . Morgen ga ik 't plafond wittelen (witten) . 1k zal dewitteles maar klaar maken (witsel, witkalk) .

776 . Dat kind wuppelde door de kamer (voortdurend op enneer wippen) .

777 . Hij staat nummer twee op de voordracht . 't Staat erzoet voor ('t staat er gunstig voor) .

778 . Zo as ik aan hem dacht, kwam ie de kamer binnen (ter-wijl, op 't ogenblik dat) .

779 . Hij kreeg op z'n barstjansen (op z'n f alie) .

780 . Fraaie handwerken . . . deer hew 'k gien toetoid in ofgien tuur op (geen zin in, geen lust toe, geen belangstelling voor) .

781 . Als je to veel in 'n vogelnestje kijkt en de eitjes aanraakt,heb je kans dat je 't vogeltje hal maakt (zo bang, dat het 't nestjeverlaat en niet meer terugkomt) .

1 1 1

782. Straatwieden vind ik 'n vervelend werkje ; ik heb er 'ngrent aan (hekel) .

783 . Wanneer trouwt je zoon?Bai goeddeeg 't volgend jaar (als alles loopt zoals we 't ons fluvoorstellen) .

784 . Moeder kon haar naairing niet vinden (snort vingerhoed,die aan de top open is) .

785 . Als je pas bessen of andere zure vruchten hebt gegeten,kunnen je tanden eggig zijn (zodanig, dat o.m. het roken 'n an-dere, minder aangename smack heef t) .

786 . In de skoonmakerstoid (schoonmaaktijd) heeft iedereenhaast .

778 . An 't heen-en-weerspul to zien (aan 't doen en laten) indat gezin, kun je wel merken, dat 't kan lijen; ze kopen alleswat mooi en duur Is .

788 . Arie had 'n leuk meisje gevonden, maar Jaap Groot zatvoortdurend onder die relatie to stoepen of : stoepelen (stoken,kuipen, intrigeren, our Arie 't meisje of handig to maken) .

789 . Je moet Jan Louwersen f inancieel niet onderschatten, dieheeft wel labberdepoep (geld) . 1k wou dat ik z'n geld in 'nbesketen doekie kreeg ('t geldbezit is stellig zo groot, dat 't demoeite waard zou zijn, 't uit de vuiligheid to zoeken) .

790 . Ik had 'n hekel aan dat gemier (dat vervelende gedoe) .Ik vergriezelde me (ergerde me, verbeet me, had 't land) .

791 . Ik stuur je nog wel 'n boodje (bericht, mededeling) of ikop je verjaardag kom of niet .

792 . Met 'n groot gezin is er heel wat to wrakstikken of : vrak-stikken (te zorgen, to overleggen) . Om elk 't zijne to gevenmoet je je dan sours erg benoupen (zich beperkingen opleggen,n zuinig beheer voeren) .

1 12

793 . 't Gebeurde vroeger wel, dat je je op vrijdag verslabbe-zeerde (per ongeluk, ongewild, vlees at) .

794 . Zo'n lief klein beukertje (kereltje) van 'n jaar of drieraakte bijna onder 'n auto .

795 . Als Trien Groot hier langs loopt, zal ze altijd inglouwen(nieuwsgierig naar binnen kijken) .

796 . Die twee binken (knapen, jongens op de lagere-school-leef tijd) van de melkboer hebben op hun zwerf tocht nattebienen (voeten) gehaald . Ze gingen hun kousen drogen in dezon en toen ze bij moeder thuis kwamen, waren de kousen alleennog maar wat do f (slof, bijna onmerkbaar vochtig) . Bij moederhadden ze 't natuurlijk verpeuterd (verbruid, verkorven, bedor-ven) .

797 . Die kast is bij 't vervoer (ge-) skandaliseerd (beschadigd) .Opm . ; in 't Ned . betekent iemand 'Sc (h) andaliseren', hem belas-teren, z'n eer roven .

798 . 't Was erg stil om me heen ; ik raakte eventjes beskoten(ingedommeld, sluimerend) in de stoel .

799 . De wind f luttert door de naden van dit schot (er doorheen spelen, zodat 't tocht) .

800 . Dat dorp was hilkendal (helemaal) vreemd voor me .

801 . Daar heb ik geen heugenski p meer van (herinnering,heugenis)

802, 1k heb 'm gesproken in de hos ('t portaal) van de kerk .

803 . Ze huilde snot en kwoil (tranen met tuiten) .

804 . 't Hele hussie (de hele boel, alles bij elkaar) was geencent waard .

1 1 3

805 . Op de markt in Hoorn zocht ik Jaap Buis ; na lang zoe-ken wist ik hem op de kop to tikken (te vinden, to ontmoeten) .In 't Ned. gebruikt men deze uitdrukking alleen voor taken,niet voor personen. De betekenis is dan : jets wat zeldzaam is,toevallig vinden en kopen : In Arnhem wist ik 'n ouwe bijbel opde kop to tikken.

806 . Mag ik je loinhout even gebruiken (je liniaal) ?

807 . Dat meisje doet zich vreemd voor, ze heef t van die raremeneuvels of: meneuvers (manieren, gedragingen) .Vgl. 't Franse 'manoeuvre' .

808 . Ik kreeg van Piet van Zijl als cadeau 'n flesje Fransecognac. Daar zit mor in (pit, kracht, hoog alkoholgehalte) .

809 . Van zondag op maandag hadden we vijf nachtgasten(loges) .

810 . Ik werd op twee f eestjes, die op dezelf de dag vielen, uit-genodigd; een er van moest ik dus of f eren (af wijzen, weigeren,prijsgeven) .

811 . Die gordijnen zijn zo rabbig (slordig, raf elig, onaf ge-werkt) .Dat timmerwerk is rabbig (ruw, onef f en niet netjes of gewerkt) .

812 . Lummel die ik ben, ik heb 't stom (p) vergeten (totaal) !

813 . Strak kan, als bijwoord van tijd, betrekking hebben op hetverleden maar ook op de toekomst :Strak was ie hier nog (zoeven) .Strak komt ie hier wel langs (aanstonds) .

814 . Doe de melk door de temes (teems, melkzeef) .Dat schaaltje is zo lek als 'n temms (zo lek als 'n mandje) .

815 . Z'n overhemd was op drie plaatsen stik of : stikkenig ofstikkend of : stukkend (kapot) .

1 14

816 . Weet jij dat onze vroegere dienstbode plotseling gestorvenis?Ja, deer bin ik wetig van (dat weet ik)

817, lk moet honderd loten van de f anf areverloting zien toplaatsen; ik heb er al 70 verkocht, dat wint al (dat schiet al op,dat vordert al aardig) .

818 . Oom Bram is 'n grote poeskop (driftig, kort aangebondeniemand) . En als ie dan erg op z'n reg is (nit z'n humeur) danwordt tante Mointje ook pruttekollig (ontstemd) . Toen ik binnen-kwam zag ik al, dat 't niet erg reiden was (dat ik niet erg wel-kom was) , dat ik op dit ogenblik kwam; daar broeide wat .Oom Bram vertelde dat ie lesten (laatst) skammerottig (ge-meen, laag) behandeld was . Hij kocht van 'n goeie kennis 'n koevoor eerlijk (als gezond, zonder gebreken) maar 't was 'n drie-speend (een van de vier spenen gaf geen melk) . Nou is dat wel 'nuitwendig gebrek, maar oom Bram had de koe niet of spat (zienr. 240) , maar in goed vertrouwen meegenomen naar huffs .Van achteren bekeken (achteraf bezien) had ie minder vertrou-wen moeten geven. Dat was dus allegaar slecht bedaki (alle-maal slecht gelopen, slecht gelukt) .Oom en tante eten er wel gien stik minder om (geen snee broodminder door), ze hebben achterland genoeg (reserve-bezit) maarze vinden 't zo beroerd, dat ze door 'n goeie kennis bedrogenworden .Jullie begrijpen nou we!, dat ik bij oom Bram aan de winderigedeur kwam (op 'n ongelegen ogenblik) .

819 . Heb je nog pijn?Ja, maar 'n kloin biske ('n beetje) .

820 . Kind, heb je later niet liever 'n witboordjesbaantje ('n be-roep waarin je 'n wit boord kan dragen), dan dat je elke dagmet 't gra f ie-van-zessen gaat? (al 's morgens vroeg naar de akkerals landarbeider) .

821 . Omstreeks 1900 ging men nei 't huisie ('t toilet) . 't Woordverouderde en maakte plaats voor 'de plee' . Ook dat raakte inonbruik en werd vervangen door 'de W.C.', of korting van water-

1 15

closet, die al weer verdrongen wordt (is) door ''t toilet' .Opm.: In de omgeving van Brussel en wellicht elders in Vlaan-deren, hoort men bij de dorpsbevolking nog 't woord 'huuske' .

822. Voor clandestien slachten heeft ie in de oorlogstijd 'nmaand in de kas gezeten (in de kast, de bajes, de nor, de petoet) .

823 . Ons buurman komt dagelijks 'n paar minuutjes bij onsvoor 'n gezellig praatje . Hai heb 't padje nei oos toe reeuw loupen(bij ons de drempel plat gelopen) .

824. Hij is as de welicht ('weerlicht', heel snel) naar huffsgegaan, toen ie hoorde dat z'n zoontje 'n ongeval had gehad .Om de welicht niet (beslist niet, voor geen prijs)!Malle welicht ('n uitroep, die betekent : Wat ben je toch 'n kome-diant, 'n pfas) !

825 . Als je de prachtige woning van familie Hopman 'ns wiltzien, dan moet je dat (daar) 'n langs wandelen .

826 . Hij zal niet komen, 't weer is 'm wel to slecht, skat ik(vermoed ik) .

827 . Ik kreeg meleur (peck, malheur) aan m'n auto .jongen, je maakt je dik om 'n kleinigheid . Wat 'n meleur! (Tildaar nou niet to zwaar aan, 't heef t niets to betekenen) .

828 . De gastvrouw zegt : Lekker eten, hoor, benoup je niet(beperk je niet, doe je zelf niet tekort, neem 't er goed van) .

829 . Wat zit je toch to broeden (broeien) bij de kachel, ga 'nsnaar buiten!

830 . Na lang oef enen in 't vendelzwaaien had ie er eindelijkde fuut van weg (de slag, de greep van to pakken) .

831 . Wat 'n eeuwig geservituut over zo'n onbenullige zaak(doorzeuren, doorzaniken, uitspinnen) .

1 16

832 . Dat ambtenaartje is zo'n hennemelker (napluizer, mug-genzif ter) .

833 . Hij heeft altijd 'n kees (pruim) achter z'n kiezen .

834 . Ouwe mensen overschatten sours zichzelf en zijn kroesop hun prestaties (f ier, trots, kordaat) .

835 . Je moet het haar van die koe niet tegen de beg in borste-len (tegen de draad in) .

836 . Ik durf de m'n client niet vragen our 't achterstallige geld,maar m'n vader stie f elde er heen (ging) .Vgl. het Duitse 'stief eln' .

837 . Hij wil niet de hele dag in huffs zitten, hij gaat de Ovoid uit(de deur uit, op stag, de straat op) .

838 . De Wfr. zegt niet : Hij gooit iets in 't water, maar :Hai gooide 'n stien in sloot of: to water .

839 . Twintig kilometer tegen de wind in fietsen is 'n hele plok('n zware opgave, 'n moeilijke tocht) .We hebben de piano op z'n plaats gekregen, maar 't was 'n helehois ('n zwaar karwei) .We zullen nog 'n rukkie of : rokkie of: hoichie doen (nog 'npoosje gaan werken) .

840 . Ik kon nog net thuiskomen . 't Was kierie-kierie of debenzine in de autotank was op (op 't kantje af, op 't randje af,op 't nippertje) .Opm .: In 't Ned. zegt men meestal : 'kiele-kiele', dat ook in't Wfr . gebruikt wordt .

841 . Ik ben blij dat ik thuis ben op de f iets, er staat 'n bonkwind (veel) .

842 . We hadden al 'n hele tijd geen spinazie gegeten ; ik waser zomaar weer 'ns nuw nei (ik kreeg er trek in) .

843 . Toen ik nog in de kloine joos zat (toen onze kinderen

1 1 7

nog klein waren), kon ik geen hiel lichten, maar flu ga ik 'nshier en daar heen .

844 . Bij tante Doortje drink ik niet graag thee : de thee dietante zet is net kettewater (dun, slap, niet to drinken) .

845 . Je verbaast je er telkens weer over, dat je weekloon zogauw op is. Je vraagt je of : Weer bedaart 't (waar belandt 't) ?Jan was van plan de operette in Spanbroek bij to wonen . Uitver-kocht! Waar bedaarde-n-ie denk je? Bij Martje Loos van Simonin Wadway (belandde) .

GREPEN UIT DE GRAMMATICA

Jets over woordsoorten, woordvorming, woordorde, vervoeging,verbuiging, meervoudsvorming, zinsdelen, uitspraak, enz .

(Ter vergelijking en aanvulling van het hierna volgende uit degrammatica, enz, maken wij de lezer attent op het zeer interes-sante en gedegen opstel in de 36e Bundel van het HistorischGenootschap 'Oud West-Friesland', blz . 122-132, 'op verken-ning in de West f riese taaltuin' van de hand van Jan Pannekeet,leraar M.O.-B Nederlands en uitstekend kenner en schrijver vanhet Westf ries) .

850 . Er zijn enige werkwoorden, waarvan de Wf r, dikwijls eenandere verleden tijd gebruikt dan de Nederlandse . Vaak wordsdan de ie-of i-klank een o-klank . By . :Hij hol p me nooit (hielp) .De jas hong aan de muur (hing) .Ze gong to last weg (ging) .Hij stong of : sting voor de deur (stond) .Piet vong'n vogeltje (ving) .Ik (ont) vong geld (ontving) .Heb je al geld vongen (ontvangen) ?'t Wier me op dat feestje to last (werd) .Wat gouwen de biggen vandaag (golden) ?

1 18

Opm. : In West-Friesland hoort men van het Nederlands spre-kende deel van de bevolking heel dikwijls gevangen voor 'ont-vangen'. Heb je al geld gevangen of : ingevangen?Wellicht hoort men dit ook buiten W.Fr .

851 . Let 'ns op de vervoeging van 'doen' in het Wf r .Ik doen dat liever niet (doe) .Jij doene dat liever niet (doet) .Hai doet dat liever niet .Wai doene dat liever niet (doen) .Zai (my) . doene dat niet (doen) .Hetzelf de geld voor de werkwoorden gaan, staan, slaan en zien .Met 'je' of 'jij' als onderwerp voor 't werkwoord geplaatst, ge-bruikt de Wf r . altij d een vorm van het werkwoord, die op eeindigt, zelfs bij de werkwoorden in de verleden tijd . Echter nietin omgekeerde woordschikking, dus niet in de vragende vorm .Het Ned. gebruikt dan in de tegenwoordige tijd de stam + t,maar in de verleden tijd alleen de van klank veranderde stam .Voorbeelden :tegenwoordige tijd :Jij geve niet veel . Maar : Gee f jij niet veel?Jij kinne die man niet (kept).Je prate maar rack .Je zegge niet alles .Jij binne gauw tevreden (bent) .Je gane to hard (gaat) .verleden tijd :Je gavve m'n gien kans (gaf) .Jij mochte niet komen (mocht) .Je zagge m'n niet (zag) .Je stonde of : stinge in de weg (stond) .Jij wazze to last (was) .Je ginge of : gouge voetballen (ging) .Jij sloege of : siege to hard (sloeg) .

852 . De vervoeging van 'zijn' in het Westf ries :Ik ben arm .Jij benne arm (bent) .Hai of zai is arm .Wai benne arm (zijn) .

1 1 9

Zai (meervoud) benne arm (zijn) .Opm. : Voor ben en benne hoort men ook bin en binne.Het voltooid deelwoord van 'zijn' is in het Ned . 'geweest'; in hetWfr, weest.Het Ned. gebruikt bij dit deelwoord een vorm van 'zijn' alshulpwerkwoord. Niet een vorm van 'hebben', zoals het West-fries .Voorbeelden :Ik heb nei Hoorn weest (Ned . : ben) .Jij hewwe niet mee weest (Ned . : bent) .Hai heb er nag nooit weest (Ned . : is) .Wai hewwe d'r ook niet weest (Ned . : zijn) .Zai hewwe d'r wel weest (Ned . : zijn) .In zinnen als de onderstaande gebruikt de Wfr . nooit het werk-woord 'zijn' maar 'wezen', dat ook goed Ned . is :Zou hij arm zijn? Zou ie arm weze?Ik zou geen politieagent willen zijn .I k zou gien pelitieagent weze wille .,t Kan wel zijn 't Kin wel weze .Je behoef t geen onderwijzer to zijn om to kunnen rekenen .Je hoeve gien onderwoizer to wezen om rekene to kinnen .

853 . Enkele in het Ned . zwakke werkwoorden worden in hetWfr. sterk vervoegd . By. In de bus rees (reisde) ik met KetrienNobel. Ik had al meer keren met 'r meerezen (meegereisd) . Ikheb 'r alle goeds toewonsen ( toegewenst) . Toen ze weg gingheb ik 'r neiwoven (nagewuif d) . Toen ze de weg overstak,snorde er 'n auto rakelings langs haar, ik ees (ijsde) ervan. Wer-kelijk, ik heb ervan ezen (geijsd) . Maar Ketrien mork (merkte)het niet. Ze liep gewoon door met 'n roosje op 'r mantel, dat erop de receptie, die ze bijgewoond had, op vastspolden (vastge-speld) was .Ook het omgekeerde komt voor ; een in 't Ned . sterk werkwoordwords in 't Wfr. zwak vervoegd. By. Hij bidde (bad) vlug . Hijheef t niet erg devoot bid (gebeden) .

854 . De Wfr. last 'ge-' van 't voltooid deelwoord bijna altijdweg :Ik heb ploegd, skreven, dein, eten, hoord, enz .Ik ben gaan, uitskolden, wegstuurd, meegaan, enz .

120

Opvallend is, dat 't Wf r . dit 'ge-' niet weglaat als 't voltooiddeelwoord gebruikt words als bijvoeglijk naamwoord :1k heb de akker ploegd.Maar: de geploegde akker .Wie heb de klok opwonden?Maar: de opgewonden kink .Jij hewwe de brief skreven .Maar : de geskreven brief .De kamer is net baiveegd .Maar : de baigeveegde kamer .Vergissing is uitsloten .Maar: de uitgesloten vergissing .We schreven boven 'bijna altijd' . En zijn namelijk enkele uit-zonderingen :Een krammenap voor gekramde nap ;annomen werk; de opskoten jeugd ;'n opeten manje, en wellicht nog enkele .Wordt 'n deelwoord ontkennend gemaakt door 't voorvoegsel'on-' dan blijft 'ge-' in 't deelwoord gehandhaafd :Hai is trouwd. Zai is ongetrouwd .Dat boek hew 'k lezen, maar dat are boek hew 'k ongelezenleiten .Deuze bolle binne sorteerd, maar dat pertaaitje is nag ongesor-teerd .Dut ai is kookt, maar dat is ongekookt .

855 . Het onbepaald voornaamwoord 'men' words meestal ver-vangen door 'ze' :Men zegt dat ie rijk is .Ze zegge dat ie roik is .Dat heeft men mij nooit gezegd .Dat hewwe ze m'n nooit zoid .Waarom moet men altijd kwaad van haar denken?Weerom moete ze altoid kwaad van hear dinke?Men luisterde bijna niet naar de spreker .Ze luisterde temet niet nei de spreker .

856 . De vragende voornaamwoorden 'wie' en 'wat' en 't bij-woord of voegwoord 'hoe' worden in het Wf r . vaak gevolgd dooro f of door dat, welke woorden dan overbodig zijn :

12 1

Gaan d'rs koike, wie dat er roept .Vraag 'rs, wat o f er beurd is .Help m'n effen : ik weet niet hoe o f 't moet .

857 . De betrekkelijke voornaamwoorden wie, wiens en wierworden omschreven met voorzetsel of op andere wijze :De man wie je net betaald hebt, is mijn oom .De man die of : an wie je net betaald hewwe, enz .De vrouw wier kinderen gestorven zijn, is bedroefd .De vrouw die d'r kinderen of : van wie de kinderen sturven binne,is bedroefd .

858 . In 't ziekenhuis heef t ie m'n (me, mij) bezocht .Momn (mij) bezocht ie 't laatst .Hij bezocht meer patienten, hij kwam niet voor momn (mij) alleen .Opm.: Hier gebruikt men dus voor het persoonlijk voornaam-woord de vorm van het bezittelijk voornaamwoord .

859 . Is die jas van je broer?Nei, 't is m'n oigen (s) (de mijne, hij is van mij) .Zijn die sigaretten van jou?Ja, 't binne moines ( (de) mijne) .Nei, 't binne jouwes ( ( de) jouwe) .Nei, 't binne zoines ( ( de) zijne) .Nei, 't binne heures ( (de) hare) .Nei, 't binne hullies ( ( de)hunne) .Een o .i. zeer eigenaardig gebruik van mom, zoin, enz, ziet menin de volgende zinnen, waar 't bezittelijk voornaamwoord gevolgdwordt door een aanwijzend voornaamwoord .Momn die joon (mijn jongen, mijn zoon) kan goed zingen .Zoin die koe (zijn koe, die koe van hem) woog 800 pond .Jouw dat hoof (jouw hoof, dat hoof van jou) is beter gewonnendan momn dat hoof (mijn hoof, het hoof van mij) .Oos dat geld (ons geld, het geld van ons) telt niet mee tussenal die miljoenen .Let 'ns op de plaats van 't woordje 'van' in de merkwaardigebouw van de volgende zinnen :Tinies jurk moet de kraag van wossen worre .Pietes auto moeten de banden van verloid worre .Jannes skuit worre de zaikante van teerd .

122

860 . De voornaamwoordelijke bijwoorden 'waarvan', 'waarin','waaraan', 'waardoor', enz . worden in 't Wf r vaak deer . . .van,deer . . . in, deer . . . an, deer . . . deur, enz .De boerderij, waarover jij 't had . . .De boerderai, deer jij 't over hadde . . .De moord, waaraan hij schuldig was . . .De moord, deer hai skuldig an was . . .Vondels gedichten, waarvan ik telkens weer geniet . . .Vondels gedichten, deer ik iedere keer weer van geniet . . .

861 . Als gebiedende wijs (de gebodsvorm) van de eenletter-grepige werkwoorden doen, gaan, stag, zien, slaan, gebruiktde Wf r. de inf initief vorm :Doen je best, moid .Gaan an je werk, joon .Staan niet to suf f en, man .Zien dat je klaar komme .Slaan je d'r maar zo goed mogelijk deur .De aanvoegende wijs (de wensvorm) van werkwoorden wordtmaar in 'n pear vormen gehoord :Leve de koningin!Bruidspaar, God zegene u beiden .

862 . LI GGEN-LEGGEN .Ik heb in bed bid (gelegen) .'t Schip bit in de haven (ligt) .Je kleren leggen op de stoel (liggen) .We leggen to slapen (lagen) .lk heb het kindje in bed bid (gelegd) .Je, ik meende, dat moeder het kindje zo juist in bed lag (legde) .Nee, toch niet, ik heb 't er in bid of: gelegen (gelegd) .Ik moest omrijden, omdat de weg omloid of: omgelegen was(omgelegd) .Opm. : Het juiste gebruik van de woorden 'liggen' en 'leggen'is voor de Westfries moeilijk, zoals trouwens ook voor veel men-sen uit andere provincies . Met onderstaande hulpmiddelen kunje tot een juist gebruik komen .a. 'Liggen' is een sterk werkwoord, d .w.z. in de verleden tijd

verandert een klank in de stain en het voltooid deelwoordeindigt op -en: ik hg, ik lag, ik heb gelegen .

123

b . 'Liggen' geef t een rusttoestand .C . 'Liggen' kunnen we vergelijken met en vervangen door 'zit-

ten' . Het klinkt dan als behoorlijk Nederlands in onze oren .Voorbeelden : Ik hg (zit) op mijn bed . Gister lag (zat) ik inhet gras. Wie heef t op die bank gelegen (gezeten) ?

a . 'Leggen' is een zwak werkwoord, d .w.z, de verleden tijdwordt gevormd door -de achter de stam, terwijl het voltooiddeelwoord niet op -en, maar op -d eindigt .fk leg, ik legde, ik heb gelegd .

b. 'Leggen' drukt een beweging uit .'Leggen' kunnen we vergelijken met en vervangen door 'zet-ten'. Het klinkt dan als behoorlijk Nederlands .Voorbeelden :Heb jij dat boek weggelegd (gezet)?Ik leg nooit een boek weg (zet) .Wie legde de stenen in de straat (zette) .

Na enige oefening met dit eenvoudige hulpmiddel zul je gemak-kelijk kunnen bepalen, of je in het gesprek of op papier een vormvan 'liggen' of van 'leggen' moet gebruiken .Samenvatting van het hulpmiddel :ik hg, ik lag, ik heb gelegen(ik zit, ik zat, ik heb gezeten) .ik leg, ik legde, ik heb gelegd(ik zet, ik zette, ik heb gezet) .

863 . Moeilijker dan het juist gebruik van 'liggen' en 'leggen'is het onderscheid tussen 'kunnen' en 'kennen' .De Westfries haspelt ze dan ook dikwijls door elkaar .Daarom vooraf de vervoeging van beide werkwoorden :

K U N N E N (een onregelmatig werkwoord)

tegenw. tijd :

verleden tijd:ik kan

ik konje kunt

je konhij kan

hij konwij kunnen

wij kondenu kunt (of : kan)

u konzij kunnen

zij kondenVoltooid deelwoord : gekund

1 24

K E N N E N (regelmatig, zwak werkwoord)

tegenw . tijd:

verleden tijd :ik ken

ik kendeje kent

je kendehij kept

hij kendewij kennen

wij kennenu kept

u kendezij kennen

zij kendenVoltooid deelwoord : gekend.

In het Westf ries is de vervoeging voor beide werkwoorden het-zelf de ; ik ken of : kin - ik kon - ik heb kend of : kind (ofkeunen) . Sommige Westf riezen vervoegen als volgt :ik ken of: kin - ik kon - ik heb kend of: kind (of : keunen) .Voorbeelden : Ik kin (ken) dat meisje niet . 1k heb haar nooitkind (gekend) . Kon jij haar (kende)? Wel nee, hoe kin (kan) ikhaar nou kinne (kennen) ? Kin (kun) je goed levertraan inne-men? Nee, dat heb ik nooit kind of: keunen (gekend) . Wijkonne niemand uit het gezelschap (kenden) .

Hier volgen nog een paar aanwijzingen voor het juist gebruikvan beide woorden : 'kennen' betekent in het Ned . :a. weten wie iemand is of hoe iets is ; herkennen :

Ik ken die man aan zijn zonderlinge kleren .Ken je die man, die daar loopt?Jan kept z'n pappenheimers .Zij kept geen lief de .

b, geleerd hebben : Piet kept z'n les niet .Hij kept z'n taal niet goed, maar hij kept wel z'n yak .

C . erkennen, er in betrekken : Voordat ik een besluit neem, wilik mijn vader in deze zaak kennen .De burgemeester wil graag gekend zijn in zaken van enigbelang .

'Kunnen' betekent in het Ned, o .m . :in staat zijn, bij machte zijn ; verstand hebben van ; mogen .Ik kan u niet helpen. Je kunt goed etaleren .Als je je werk of hebt, kun je wel naar huffs gaan .Belangrijk voor het onderscheid tussen 'kennen' en 'kunnen' isdat men altijd 'kunnen'

of een vorm daarvan

moet gebrui-

125

ken, als er in de zin een heel werkwoord, d .w.z . een inf initietstaat, die bij dat 'kunnen' behoort .Voorbeelden : Hij kan al goed zwemmen (kan . . . zwemmen).je kunt niet eens goed lezen (kunt . . . lezen) .Zij kon haar f out niet goed praten (kon . . . praten) .Ook als men die inf initief er bij kan denken, gebruikt men eenvorm van 'kunnen' : Het schroef je kan niet los (gedraaid worden)

(kan . . . worden), je kunt dus niet mee (gaan) - (kunt . . .gaan) . Uit die lap kan geen rok (gemaakt worden) - (kan . . .worden) .Ga nu 'ns na, waarom de volgende vormen goed gebruikt zijn .Hij kept zijn les wel, maar hij kan hem niet opzeggen .Als hij het kaartspel goed kept, waarom kan hij dan niet evenmee spelen?U kept me wel, maar u kunt niet op m'n naam komen .

864 . Voor vrouwelijke dieren gebruikt de Westfries altijd devoornaamwoordelijke aanduiding van het mannelijke flier . Een-voudig gezegd : hij gebruikt voor de kat en de kater beide hetwoord 'hij' . By . : De koe is vet ; hij (zij) moet binnenkort naar demarkt. Zijn (haar) volgende bass zal wel een slager zijn .Opm. : Dit verschijnsel is niet alleen Westfries of Noordhollands,maar vrij algemeen gebruikelijk in het noorden van ons land .

865 . Een veel voorkomend verschijnsel in het Westfries is, flatmen bijzinnen van tijd last beginners met 'al' . In het Ned. be-ginners deze zinnen met'als' .Dit is misleidend, omdat 'al' in het Ned. in flit geval zou bete-kenen: 'of schoon', 'hoewel'. Let ook op de woordvolgorde!a. Al komt hij straks, dan zal ik hem vriendelijk ontvangen .

(In het Ned, luidt de zin : Als hij straks komt, dan . . .)b. Al ben ik klaar, wat moet ik dan doers?

(Ned . : Als ik klaar ben, wat . . .)c. Al regent het straks niet meer, mag ik dan weer buiten spe-

len?(Ned . : Als het straks niet meer regent, . . .)

d . Al vraagt hij me ten huwelijk, dan antwoord ik bevestigend .(Ned . : Als hij me ten huwelijk vraagt, . . .)

'Al' is wel goed Ned., maar betekent dan o .m . 'of schoon', 'hoe-wel'. Goed Ned . is het in de volgende zinnen :

126

1 . Al is hij oud, hij leest nog zonder bril (betekent : Of schoonhij oud is, enz .) .

2 . Zij wordt niet verwend, al is ze 't jongste kind (betekent :Ofschoon zij 't jongste kind is, enz .) .

3 . Al is het weer slecht, wij gaan toch uit (betekent: Hoewel ofofschoon het weer slecht is, enz .) .

Opm. : Als u twijf elt, of u het woordje 'al' goed gebruikt hebt,probeer dan of u er een zin van kunt maken met 'ofschoon' ofwel met 'wanneer' . In het eerste geval was uw zin goed, in hettweede geval f outief .

866 . In West-Friesland gebruikt men tamelijk veel het voeg-woord 'dat', wanneer het Ned. 'toen' zou gebruiken .Hier volgen enkele van die dat-zinnen :Dat (toen) ik thuiskwam, moest ik direct aardappelen schillen .Net dat (toen) ik het zei, kwam ze binnen .Dat (toen) hij z'n zieke vader zag, schrok hij even .Dat (toen) ik die f iets kocht, waren ze nog niet zo duur .

867 . In het Ned, mag men zeggen :1 . Zou-ie hem hebben gezien?

Zou-ie hem gezien hebben?De Westfries gebruikt altijd de woordorde als in het laatstegeval : Zou-ie 'm zien hewwe?

2 . Ze vertelden, dat ze lekker hadden gegeten of : gegeten had-den .Westfries : Ze vertelde, dat ze lekker eten hadde.

3 . 't Heeft zo moeten zijn .Westfries : 't Heb zo weze moeten .

4. Wie zou er zijn binnen gekomen (of : binnen gekomen zijn) ?Westfries : Wie zou er binnen kommen weze?

5 . Ik moest die man nooit hebben ontmoet (of : ontmoet heb-ben) .Westfries : Ik most die man nooit ontmoet hewwe.

6. Ik zou nooit met hem willen trouwen (of : trouwen willen) .Westfries : Ik zou nooit mit 'm trouwe wille .

868 . Sours gebruikt de Wf r . de sterke deelwoordvorm van 'nwerkwoord dat zwak is . By . :Wat heb ik toch zweiten (gezweet) !

127

Wat was ik toch bezweiten (bezweet) !Ik heb van oom Joris heel wat urven of : orven (geerf d) .De winnaars hebben loten our de prijzen (geloot) .Er werden vier prijzen verloten (verloot) .De uitgeloten (uitgelote) prijzen werden uitgereikt .

869 . Ik ben veel kleiner as hunnie (dan zij) .1k ben later jarig as zoin (dan hij) .Hij is ouder as momn (dan ik) .Zinnen als deze zijn de laatste decennia bij de jeugd in twanggekomen .Opm.: In de stellende trap van 't bijvoeglijk naamwoord ge-bruikt men in 't Ned . 'als', in de vergrotende trap 'dan' :Hij is even oud als jij (gelijkheid) .Hij is ouder dan jij (ongelijkheid) .De Wfr. gebruikt altijd 'als' :Hai is even groot as jij (gelijkheid) .Hai is groter as jij (ongelijkheid) .

870 . Sours spreken de kinderen hun ouders en anderen aanin de derde persoon in plaats van in de tweede . Het doet enigs-zins kinderlijk aan . Voorbeelden :Heef t moeder (U) m'n jurk al genaaid?Nu moet tante (U) gaan zitten, dan ga ik de of was doen .Moeder (U) mag niet meer stiekem m'n liefdesbrieven lezen,hoor .Is dokter (U) al op vakantie geweest?Weet juf f rouw (U) al, wanneer 't schoolf eest zal zijn?Opm. : Dit gebruik zal ook in andere delen van ons land be-staan .

871 . Hij woont op (in,te) Hoogwoud, op Andijk, op Ursem .De Wfr. gebruikt dit 'op' niet voor alle plaatsnamen . Hij plaatst't voor verscheidene dorpsnamen, maar niet voor stadsnamen . Hijzegt dus niet : Hij woont op Hoorn, op Schagen, op Alkmaar,op Enkhuizen, op Medemblik . Hij gebruikt dan 'in' .

872 . Als men in 't Ned . een stelling, een algemene waarheid wiluitdrukken, gebruikt men de bepalende lidwoorden 'de' en 'het' .De Wfr, gebruikt dan bij voorkeur 't bepalende lidwoord 'een' :

1 28

De mol is nuttiger dan men denkt .De koe is 'n herkauwend dier .Het paard is 'n trekdier .In deze gevallen zegt de Wfr, een mol, een koe, een paard .

873 . Bet gebruik van het achtervoegsel -ig met de betekenisvan 'tamelijk' komt in 't Wfr. veel voor : luig, langig, latig,leigig, warmig, koutig, louvig, ziekig, enz .'t Is hier nogal warmig .Hij kwam latig .Ik vind die jurk langig .

874 . Van enige zelf standige naamwoorden heef t 't Wfr . ook'n meervoudsvorm op -s, terwijl 't Ned, uitsluitend -en heeft .Voorbeelden :

NED. :

WESTFRIES :knechten

knechtseknieen

knieseharingen

heringsleuningen

leuningspalingen

palingsverdiepingen

verdiepingslezingen

lezingsboerderijen

boerderais

875 . De Wfr. gebruikt voor enige zelf standige naamwoordenhet lidwoord 'de' terwijl 't Ned . 'het' gebruikt of omgekeerd . By . :

NED. :

WESTFRIES:Bet wicht (gewicht)

De wichtBet konijn

De knoinBet midden

In de middendBet snot

De snotDe pink (rund)

Dat pinkDe gort

Bet gortDe big

Bet bigDe wei

Bet waaiDe speen

Bet speenDe rit

Bet rit

129

Opm .: 't Gezamenlijk onderdak voor z'n vee noemt de Wfr .evenals in 't Ned . 'de' stal, of schoon hij meer spreekt van hetkoejes of de koegang . Daarnaast kept hij ook 'n onzijdig woord'stal' = stalgedeelte voor twee koeien, by .: Op dat stal staan tweezware koeien. Vgl . nr.183 .

876 . De verkleiningsuitgangen in 't Wfr . zijn -je, -tje ; ie, -kie,-pie. De zgn. verlengde uitgang -etje kept 't Wfr. niet .

NED . :

WESTFRIES :mannetje

manjepannetje

panjekannetje

kanjejongetje

joonjebrilletje

briltjestalletje

staltjezonnetje

zontjegangetje

gankieweggetje

weggiebruggetj°

breggieheggetje

heggie, hoininkiekippetje

kippiedingetje

dinkieringetje

rinkietangetje

tankiekammetje

kampieboompje

boompieriempje

riempieraampje

raampieDe verkleiningsuitgang -ie is zeer f rekwent .

877 . Om aan to duiden waar 'n vrouw woont of waar ze ge-boren is, gebruikt de Wfr, meestal de mannelijke vorm van deplaatsnamen :Waar komt je meisje vandaan?'t Is 'n Amsterdammer (Amsterdamse) .Ze is 'n Spierdijker (Spierdijkse) .In 't Ned, eindigen de woorden, die gevormd zijn van plaats-namen en vrouwen aanduiden, bijna alle op -se of ische .

1 30

MAN :'n Ursemmer'n Spanbroeker'n Hagenaar'n Drent (enaar)'n Zeeuw'n Niedorper'n Spanjaard'n Romein (uit Rome)'n Geldersman'n Noordhollander'n Medemblikker'n Belg'n Egyptenaar'n Fransman

worEen enkele maal

doordt de vrouwelijke benaming gevormd-in :Vergelijk :'n Fries

'n Friezin of Friese'n Rus

'n Russin

878 . Opvallend is in W .F. de uitspraak van de woorden :Zabel (sabel) , vuik (fuik) , dezember (december) , kirrel (kerel),wirreld (wereld) , dirkteur (directeur) , pestoor (pastoor) , kabbe-laan (kapelaan) , zuiker (suiker) , de achternaam Kobbes (Kop-pes) , f itten (vitten) , 'n f iese boel ('n vieze boel) .Het grammatisch f iguur epenthesis, inlassing van 'n klank of'n lettergreep, komt in W .F. vrij veel voor :Stilder (stiller) , rilderig (rillerig) , meevalder (meevaller) .Enkelde (enkele) mensen kopen de alderduurste kleren . Dubbel-de lonen voor dubbeld (dubbel) werk .Skoenesmeer of skoenepoes (schoensmeer) .Elle f, twale f , zellef , mellek, hellepen, allemachtig, kleremaker

(kleermaker), enz .Enige Ned, woorden worden door de Wfr, geradbraakt : rizze-

leveren voor resolveren .gri f f emeerd voor geref ormeerd .f okseren of fakseren voor f orceren .stollesteren voor solliciteren .permetasie voor parentage .

VROUW:'n Ursemse'n Spanbroekse'n Haagse'n Drentse'n Zeeuwse'n Niedorpse'n Spaanse'n Romeinse'n Gelderse'n Noordhollandse'n Medemblikse'n Belgische'n Egyptische'n Franse, Francaise

13 1

De Ned. ei of ij wordt in 't Wf r, of of ai, uitgezonderd in 't per-soonlijk voornaamwoord 'jij' . Daarin blijft de Ned. ei-klankbewaard .In 'n aantal woorden spreekt de Wf r . de t niet uit, by . als de tgevolgd wordt door 'n s :poesen voor poetsenprussen voor prutsenmesselen voor metselenloos voor loodskosschool voor kostschoolskossen voor schotsen

879 . De Westf riezen gebruiken veel stopwoorden, stoplappenen tussenwerpsels . Sommige zijn specifiek Westfries, anderealgemeen Nederlands .Jan komt hier straks nog wel, dingk?Ja, dat zal wel, dingk .Hou je van goeie muziek?Vanzel f (natuurlijk) , wie zou 't niet graag horen!Piet Oudejans gaat weer trouwen . Is 't verdaid? (verwondering) .Verdubbe, wat is 't al last!Nou, we gingen naar Hoorn en nou, we kwamen in 'n winkel,en nou, we konden niet slagen en nou, toen gingen we naar 'nandere zaak en nou, toen slaagden we eindelijk .Hier nog 'n aantal :(Dat) zodoendeZal 'k maar zeggenOm zo to zeggenZalle we zeggenLeiten we zeggenWeet je wat't is . . .Ik bedoel maar . . .(H) oorPietje, we gaan straks naar oma, ze?Weet je welGossiemijne!Non moet je 'ns luisterenJo, no, ei, go, enz .En niet to vergeten de dus-mensen met twintigmaal dus in 'nminuut! enz, enz .

132

880 . In de spelling De Vries en Te Winkel, die gevigeerd heef tvan ± 1865 tot 1935 werd een aantal woorden met ch geschre-ven, die voor 1900 door de Wf r, werden uitgesproken als k .By .: wasschen, visschen, tusschen, musschen . Men las: wasken,visken, tusken, mosken . Nog 'n paar restanten hiervan zijn :mosken en, in figuurlijke zin visken :Je moete d'rs zien uit to visken, hoeveul ie van z'n vader urvenheb .Hai is groosk (in de vroegere spelling 'grootsch') op z'n zeundie burgemeister is .

881 . Een beoordeling van de Westf reizen en hun dialect ont-lenen we aan 'Schets van het Westf riesche Dialect' door K . Kui-per (1952) .'In zangerigheid, sappigheid en gemoedelijkheid doer het West-fries onder voor het Brabants en Gelders : gevolg van de starre,hoekige natuur van de Friezen . Is de taal niet gaps het yolk?Weerspiegelt zich in haar niet de reflex van elk gewichtig ge-beuren op historisch, geograf isch en kultureel gebied?

De bodemgesteldheid was van invloed op onze volkstaal : deeeuwenlange strijd tegen de waterwolf . Stormvloeden dijkbreu-ken, rampen die aan duizenden het leven kostten ; deze nooiteindigende kamp heef t het karakter gestaald, de geest gebonden,dit yolk gemaakt tot een stoer, eenzelvig, koppig, wat eigenzin-nig en zwijgzaam ras, arm aan woorden dus weinig spraakzaam,kort van uitdrukking, op het stugge of . Slag op slag werden deakkers overspoeld, oogsten vernietigd, have en goed geteisterd,levens bedreigd : kwade kansen van het bestaan, die weinig plaatslieten aan vreugdevolle klanken en uitbundigheid in taal en uit-spraak. De volkstaal bleef sober, rudimentair . . .'

In 't algemeen is de articulatie van de Westf ries weinig energiek :gehele zinnen kunnen worden gezegd, zonder dat men de lippenvan de spreker noemenswaard ziet bewegen . Er zijn natuurlijkgunstige uitzonderingen .

1 33

WESTFRIESE SPREEKWOORDEN, ZEGSWIJZENEN UITDRUKKINGEN

In de rangschikking is een zo goed mogelijke alf abetische volg-orde nagestreef d. Sours zijn twee uitdrukkingen die (ongeveer)dezelfde betekenis hebben, bij elkaar geplaatst.Misschien komen er enkele in voor, die in de hier vermelde ofin een gewijzigde vorm of betekenis, in een wijder gebied danWest-Friesland gehoord worden .Dat sommige zegswijzen, enz, uit deze rubriek ook elders in ditwerk voorkomen, zal de lezer niet verwonderen .

Je moet geen auto kopen van tien jaar oud . Je koopt 'n ander-mans verdriet. Dat is altijd de achterdeur uit (nadelig, 'n schade-post, vrijwel zeker verlies in zicht) .Vgl . De voordeur inkommen .

Als men een nieuwsgierig kind, dat naar de inhoud vraagt vanjets wat verpakt is, met een kluitje in 't net wil sturen, zegtmet wel : Apies mit kale gatjes .

Hij heeft een verbeelding as 'n zak armetur f (hij doet zich voorals iemand van betekenis, maar kan er niet een acceptabele vormvoor kiezen) .

Ik heb 't zo drok as 'n barbier mit ien klant (door een toevalligesamenloop van omstandigheden schijnt 't of ik 't heel druk heb .Meestal maar voor enkele ogenblikken) .Eenzelf de betekenis heef t de uitdrukking Ik heb 't zo drok as't waswoi f .

„Hebben de gasten aan die taf el voldoende brood, vlees, kaas,enz?" vraagt moeder .Er wordt geroepen : „Ja, we hewwe hier apes wat 'n bedelaartoekomt!" (van alles voldoende) .

Niet toegeven, hoor, je bien stoi f houwenstaan) !

134

(op je stuk blijven

Hij is arm geweest, maar hai heb de biene onder 't gat kregen(hij heef t zoveel verdiend, dat ie er f inancieel goed bij zit) .

Men vroeg hem om 'n gift voor 't Rode Kruis, maar hai hadkouwe biene (hij weigerde, hij had er geen lust toe) .

't Bien is stik tussen die twei (de vriendschap is uit, 't is ruziegeworden) .

Hij raasde en tierde en dreigde, maar je moet je dat niet aan-trekken, dat zakt wel in de biene (dat sterf t wel uit, zondersporen achter to laten) .

Als ie op school nog straf tegoed had, dan ging ie sours de binkspeulen of: pinkie draaien (de school verzuimen, spijbelen) .'t Was me zo'n rosbaier (robbedoes, kwajongen) .

Die veehandelaar is mit de bille deur de broek (f ailliet) , hij isvan de boel of (failliet, arm) . Hij heeft de kiel en de stok nogover .

Ik kon direct na aankoop van die koe er vijf tig gulden op win-nen. Ik verkocht 'm, want die binnen binne bin de beste (dezewinst is zeker, 't staat nog to bezien of 'k er later meer aanverdienen zal) .

Die knaap moet mit 'n strak bit reden worre ('n strakke opvoe-ding hebben), antlers springt ie uit de band .

Die man heb woinig bloed in z'n ore (hij is niet funk, heef tgeen eigen gef undeerde mening) .

Ik verdien geen vast loon met 't onderhouden van 't tuintje vanm'n buurman, maar van tijd tot tijd valt er we! 'ns wat van 'tblok (krijg ik 'n extraatje, 'n verrassing) .

In een gesprek springt ie van bok op jasper (hij verandert tel-kens van onderwerp, hij springt van de hak op de tak) .

De dienstbode werd ontslagen : die maakte er maar 'n bolsteertje

135

van (deed 'r werk met de Franse slag, maakte zich er met 'nJantje van Leiden van af, gooide er met de pet naar) .

Als je 'n vrouw hebt, die de brai over de matten smeert (die 'nonverstandig f inancieel beleid in haar huishouden voert, die metgeld smijt) dan kun je als man niet zoveel verdienen, dat jehuishoudbudget sluitend is to krijgen .

Ik had vier koeien op handel gekocht . Bij verkoop gaf de eenwat winst en de ander bracht enig verlies . Toen ze verkochtwaren, had ik net de broek heel houwen (quitte gespeeld, zon-der winst of verlies) .

Hij had beloof d het werk voor honderd gulden uit to voeren,maar nu trekt ie an de broek (krabt ie achteruit, breekt ie z'nwoord, haalt ie bakzeil) .

De bruid in de skuit,Din binne de movie praatjes uit.(eenmaal getrouwd dan treedt de ware aard van de man aan dedag en de uitbundige vleierij is voorbij) .

Van brullef ten komt brulle f ten (op 'n bruilof t kunnen lief des-relaties ontstaan, die weer tot 'n bruilof t leiden) .

Bij 'n ambachtsman raakt heel wat gereedschap onder 't peerdz'n buk (gaat ongemerkt verloren door onachtzaamheid en on-voldoende toezicht) .

Bij dat diner heeft die ongemanierde vent z'n buk op de leest zet(onmatig veel gegeten) .

In taie van nood loupt domenie mit de bul (in tijd van noodgebruikt men sours de meest dwaze hulpmiddelen) .

Nou zal de butter geld gelde (nu komt de verrassing, nu zul jezien wie je voor je hebt) .

Wat was ie verhit van 't voetballen, z'n gezicht glom as 'n but-terdiggel in de maneskoin (glom heel erg) .

136

Die vrouw loopt op alle dage (kan elk ogenblik bevallen) .

1k kocht 'n oud televisietoestel, dat nog 'n vrij goed beeld geef t,voor veertig gulden, 1k dacht : deer kinne gien darme uit loupe(dat is 'n gering risico, dat kan nooit veel kosten) .

]e magge liever 'n druipend dakkie hewwe as 'n stortbui (menheeft meer aan regelmatig terugkerende kleine geldelijke steundan aan 'n groter bedrag voor eens) .

Dat kin je an je diesek Doelen (dat is voor iedereen duidelijk,dat is nogal glad) .

Van de dis nei de mis (mest), dat is onbeleef d (van de eettaf elnaar 't toilet) .

Hai bekoikt de wirreld voor 'n doedelzak (staat versteld, weetniet wat 'm overkomt; is niet de slimste) .

Hij werd zo wit as 'n doek (lijkbleek), toen ie de Jobstijdinghoorde .

Als men aan iemand 'n bedrag to betalen heeft, vraagt men sours :Hier o f in De Doelen? (kontant betalen of later?)Opm.: 'De Doelen' is 'n horeca-bedrijf in Hoorn, waar de han-delaren op marktdag kunnen of rekenen .

Bij de etersta f el (aan de eettafel) zegt Pietje : „Ik heb toch gienstoel!" Moeder antwoordt : „Steek je duim in je gat, din he jen stoel mit 'n krek") .

Men moet niet krenterig en ook niet verkwistend zijn, tussendut en dat is ook nog wat (tussen de uitersten ligt de midden-weg) .

Hai is bai de duvet z'n steert vandaan kropen (hij is 'n eerlozeschurk) .

Honderd jaar edelman,honderd jaar bedelman .(Door de wisseling van het lot kunnen in ons leven perioden

1 3 7

van voorspoed of gewisseld worden met perioden van tegen-spoed) .

Ko werd 16 jaar en kreeg 'n nieuwe brommer, dat was in deemmer ('n welkome verrassing, dat was naar de zin) .

Die boon weet nag niet wat end voor moet (hij weet zich noggeen behoorlijke houding to geven) .

Na 'n dag funk aanpakken van dat zware werk heb je 't endin de bek of : 't jak an (ben je erg vermoeid) .

't Moet eerst erger, wil 't beter ('t moet eerst nog onaangenamerworden; daarna pas komt misschien 't keerpunt ten goede) .Gezegd bv, van 'n zieke, wiens ziekte 't hoogtepunt nog nietheef t bereikt .

Een garnaal heb ook 'n kop ('n onontwikkeld iemand kan ookn gezonde gedachte over jets hebben) .

1k won maar 'n heel klein prijsje uit de loterij, maar 't is altijdbeter dan 'n zeer gat (beter dan niks, beter dan 'n verlies) .

Ze had 't lang geduldig gedragen, dat men haar 't leven zuurmaakte. Eindelijk kon ze geen geduld meer opbrengen . Ze gooide't gat aarsom (ze kwam in verzet, ze probeerde 't op 'n anderemanier dan ze tot dusverre gedaan had) .

Als je reklameert tegen 'n belastingaanslag, moet je bij deinspectie meestal mit 't gat bloot (je vermogenspositie open-leggen) .

Moeder is 88 en 't geren is van de klos, de lode hange op degrond (ze is afgeleefd) .

Deer he je 't gedonder in de glazekas (t) ! (uitroep van verwonde-ring, by. als een onverwachte bezoeker binnenkomt of als menz'n misnoegen over 'n onverwachte tegenvaller wil uiten) .

1 38

Gaat 't op 'n gelden,Din gaat 't op 'n skelden(Door 't geld komt de ruzie) .

Boere en varkens worre gnortende vet ('t mopperen en gromme-len zit in hun aard en schaadt hun niet) .

Ik kwam 's nachts our drie uur thuis van de Hoornse kermis .Vader vond 't to last,

de rei pe ware gaarof : 't gort was gaar(beide betekenen : Vader was erg boos en liet 't merken ook) .

Grote Griet van Broekerhaven! ('n uitroep van verbazing ofverwondering) .

Hij is zo groosk as 'n skelig varken op z'n snoet (verwaand op'n bespottelijke manier) .

Hij is van Grotebroek (is 'n bluffer, 'n ophakker, 'n opsnijder,'n pocher) .

Die man is 'n uitstekend arbeider . Hij is in alle hame pas (kanbijna alle snort werk goed uitvoeren, is van alle markten thuis) .

Op dat kantoor stuurden ze me van hai tot bleik (van 't kastjenaar de muur, van Pontius naar Pilatus, van bakboord naarstuurboord, van de een naar de ander zonder dat men jets ver-der komt) .

Wat 'n benauwd half-elf ie! ('n heel benepen, hoog stemmetje) .

Deer is ju f f rouw Handeloos (gezegd als de deur door de windopengaat) .

't Is ienmaal wel," zoi Harmen Kramer (er komt eenmaal 'nejnde, verder gaan we niet) .Sours voegt men aan de zegswijze toe : maar din hood ie nag iengulden . Harmen Kramer woonde to Koedijk en was veehandelaar .

139

De hen went naar de ben (Men voegt zieh naar degenen met wie men dagelijks omgaat). Veelal gezegd van 'n echtpaar, als de van huis uit goede echtgenoot (e) de minder goede eigenschappen van de ander overneemt.

Dat klusje kun je wel 'ns voor me opknappen: Je hewwe gien hen uit de butter te jagen (niets te doen, je zit toch te luieren).

We zullen de groene herberg maar fns aandoen (even uitrusten op de berm van de weg of in het bos).

Als we 9t niet anders gaan aanpakken dan komen we herder nach verder (geen stap verder, we vorderen dan in 't geheel niet).

Die man ziet er uit as 'n kladdig himd (hij lijkt niet gezond, ziet er verlept uit).

Zuurkool met worst is heerlijk! Je zouwe je leste himd er voor verkoupe of: vertere (je zou je laatste cent ervoor besteden).

Ik moet eigenlijk direct aan 't werk, maar ik kin de hip niet krogge (ik kan er uit gemakzucht of tegenzin nog niet mee beginnen).

Hij werkt mit 'n hof en 'n bof (wel snel maar niet zo nauwkeurig, met de Franse slag).

Ze hadden heel wat koek, gebak en vlees in huis en ze atte alles voor ruig hooi op (direct, zonder ook maar iets te bewaren voor de dag van morgen).

Aan iemand, die niet de slimste is, geeft men soms voor de grap 'n onuitvoerbare opdracht, in de hoop dat ie zieh laat beet-nemen. Voorbeelden van zulke dwaze opdrachten zijn: Haal jij *ns bij buurman de hooiskeer. Vraag 'ns ter leen bij buurvrouw 't erebaieladdertje (aardbeienladdertje). Haal in de winkel voor 'n dubbeltje slaraak. Vraag aan schoenmaker Konijn de glazen eis ter leen.

140

't Is to Hoorn net as to Enkhuizen (de mensen zijn overal een-der; men doet overal dezelfde ervaringen op) .

Mit je kont op 'n hortKin je raie dat 't snort(Gezegd als men 'n verzoek van remand weigerde) .

Hij heeft 'n moeilijk karakter, hij gooit altoid mit dwars hout(is altijd in de oppositie, in de contramine en rang niet altijdop deugdelijke gronden) .

Wat je niet houwe kinne moet je geve (als je jets niet kunt be-reiken, dan moet je dat toegeven en je er bij neerleggen) .

Van houwers komme spouwers (gierige ouders hebben soursverkwistende kinderen) .

We zaten gezellig to lollen over ie f ie en a f ie (te praten over koet-jes en kalfjes, over alles en nog wat) .Hai kaki niet voor elven en din is 't nag erg dun, din kin 't nagdeur 'n rietje (hij is erg gierig, krenterig, deun) .

Hij heef t 'n heel jong vrouwtje . Ja, die is de kal f skleeuwe nagniet kwoit (nog erg jong) .Eenzelfde betekenis heef t ; Ja, die heb de kloine tand nag in debek . Het jonge rundvee heeft tot de vierjarige leeftijd nog kleinewisseltanden in de bek .Ook hoort men ; 't Volevlois (veulenvlees) bit 'r nag op, metdezelfde betekenis als de beide voorgaande zegswijzen .

Je kon in de kamer de rook wel snijen ; de gasten dampten askalkovens (heel erg) .

Onze buren vierden hun zilveren huwelijksfeest . We zagen hennaar de feestzaal gaan ;mit kap en dek op (in gala, in feest-

kleding) .

Hoor buurvrouw 'ns to keer gaan! Ze heb de kaper op (is heel

boos, erg ontstemd, uit 'r humeur) .Een kaper was 'n wollen routs, die of hing op schouders en borst .

141

Hij werd opgezet als men 'buitenwerk' in de kou had to doen,by. kleren aan de lijn hangen, de straat schrobben .

Hij zat in de poepse karn (in 't nauw, in de verlegenheid, in depenarie) .

Ik heb in 't begin van december al karsttoid houwen (de huur-prijs van de boerderij, die 'k gebruik, aan m'n huurbaas betaald) .Opm. : de pacht voor 't lopende pachtjaar moet uiterlijk opKerstmis betaald worden . De huurbaas is de verpachter .Karsttoid houwen kon ook betekenen: veranderen van dienst-bode. Als de boeremoiden van betrekking wilden veranderen,gebeurde dit op Kerstmis . Voor de boereknechtsen had dat plaatsop Vrouwedag, Maria Lichtmis, 2 f ebruari .

Greetje van oom Jan heef t verkering met 'n rijke boerezoon . Dievrijer staat of: is bij haar ouders goed in de kas (in de gunst,in 'n goed blaadje) .Eenzelf de betekenis heef t : hij is de voordeur in kommen (heef t'n gunstige entree gemaakt) .

Ik most an de kat o f an de keis (had 'n verplichte keus to doenuit twee onaangename dingen, ik stond voor 'n dilemma) .

Dat loikt kat nach varken (dat lijkt helemaal niet) .

't Is makkelijker 'n kip pissen to leren dan van 'n boer (veehou-der) 'n bouwer (akkerbouwer) to maken ('t laatste is bijna evenonmogelijk als 't eerste) .

't Kiezen van 'n levensgezel (lin) is niet gemakkelijk . In de ver-keringstijd verheelt men z'n gebreken en is 't altijd : 'Liefje watlust je?" Je komt bij elkaar mit je sundese kleren en je sundesepraatjes (in kleding en gesprek ben je op z'n zondags, je zet jebeste beentje voor) . Tegen momn die joon (die jongen van mij)heb ik gezegd: Je snoetert (vrijt) wel 'ns met Mary, maar laterkun je van snoeteren-alleen niet leven . Leer 'r kennen en dat ismoeilijk, want je koike mekaar wel teugen de kop, maar nietin de krop (je leert elkaar maar oppervlakkig kennen in de ver-keringstijd) .

1 42

Jolle koike as kippe, die hulle aiere niet kwoit komme kinne(angstig, bang, benauwd, benepen kijken) .

Na de balavond mocht 'k Greetje Scholten wel naar huffs bren-gen, maar ik werd an de klink van de deur ophongen (mocht nietmee in huffs gaan en daarmee was 't weer uit tussen ons) .

Dat vertel ik je nou lekker niet, deer bin je nag to kloin en tokladdig voor (nog to klein, nog to jong voor) . De uitdrukkingheef t 'n enigszins plagende, kleinerende strekking .

Buurvrouw Geertje loupt de klompen skoon o f (is 'n zuinigehuisvrouw) .

As de knoiper op de steert komt . . . (als 't vuur aan de schenenwordt gelegd, als 't gevaar dreigend wordt, als de noodzaakblijkt . . .) .

Hij is niet lui ; integendeel hij is brandheet (vurig, ijverig) , hijstaat to skrapen as 'n knot (als 'n vurig paard, dat met 'n voor-pootshoef fangs de grond strijkt en schraapt van ongeduld) .Ook gezegd van 'n jets oudere man of vrouw die nog graag zouwillen trouwen :Zou ie nog belangstelling voor 't huwelijk hebben? Nou en of, hijstaat nag to skrapen as 'n vurige knot .

Ouwe knollen moete eerst of, zei grootvader en hij nam z'nkleinzoon 't werk ui t de hand .

Buurvrouw vertelde 't verhaal van haar vakantiereis met allebijzonderheden. 't Werd 'n koe mit 'n fang loi f ('n al to uitvoerig,langdradig verhaal, dat verveling wekte) .

Ouwe Tinus is dood . 't I s koe dood en hoof o p (hij liet niets na,toen ie stierf had ie precies z'n bezit verbruikt) .

De winst wordt elk jaar kleiner : 't bedrijf groeit naar beneden,net as de koesteerte ('t gaat gestadig achteruit) .

We hebben 't koperwerk 'ns gepoetst, deer is voorlou pig de koiko f (dat geeft voorlopig geen werk, dat is weer in orde) .

143

01 . Heer geef t koud nei klere (beproef t ons niet boven onzekrachten. Vgl . Kracht naar kruis) .

Ziezo, die kous is of (dat is of gedaan, daar zetten we 'n puntachter) .

De rechtvaardigste mens heeft wel 'ns 'n gaatje in z'n kous (doetwel 'ns iets verkeerds) .

Hij heef t 'n knap meisje ; deer kin ie mee voor de krame om(daar kan ie mee pronken, die hoeft ie niet aan 't gezicht toonttrekken) .

Hai heb 't voor z'n kriek (hij is ziek, dronken, enz .) .

Dat liep over kuir f en klamp heen (dat liep de spuigaten uit,dat ping alle perken to buiten) .As je mit stoive kuite legge (als je flood bent) kun je aangedaanonrecht niet meer herstellen .

Dat had ie niet moeten doen : hij vong er de kwartel mee (hijkwam bedrogen uit, hij liep er mee tegen de lamp) .

M'n hypotheekgeld werd opgezegd . Dan zit je raar to kwatten(zit je in grote moeilijkheden) .1k heb 'r 'n hekel aan als tante Doortje hier komt ; ze zit de heletijd to labben en to lellen (kwaadspreken), de mensen bai dereg op to halen (kwaad van hen to spreken) .

Moeder was gisteravond alleen in huffs. Om elf uur klopte eriemand op de ruit. Moeders hart sloeg as 'n lammeresteertje(van angst bonsde 't hevig) .

Hij loupt al wekenlang om de laude (heef t geen werk ; zoekt nietnaar werk, doet liever niets flan iets) . Vgl, nr . 690 .

Ik had 'n leuk meisje op 't oog; ik heb haar 'n paar malen ge-vraagd of 'k nader kennis met haar zou mogen maken, maarze slaat 't lemoen van d'r kont (ze wil niet, ze wijst me af) .'t Lamoen is 't U-vormig houten raam, waar 't aangespannen

1 44

paard in staat . 'n Onbetrouwbaar of angstig geworden paardtrapt sours met z'n achterpoten het lamoen van zich of .

Hai kin liegen dat de luize op z'n kop barsten . Hai liegt as 'nskeipedie f (of 't gedrukt staat, of : dat ie zwart wordt) .

Z'n lip hong op 't onderste knoupsgat (hij keek erg teleurgesteld,erg sip) .

Hij paste slecht op ; hij heeft z'n zaak helemaal van de lode loupeleiten (te niet laten gaan, naar de kelder geholpen) .

De lode hange op de grond . Zie : 't geren is van de klos .

1k was zo louf as 'n maaier of : as 'n hond. (erg vermoeid) .

Als we klaagden over lou fto (vermoeidheid) zei m'n moedersteevast :Lou f kin lang an, je biene binne nag lang niet tot je kniese toeo f sleten (sterke, gezonde jonge mensen mogen nooit klagen overmoeheid) .

Hai laic an 'n gestadige lou f to (is lui) .

Hij heeft 'n leventje as 'n luis op 'n zeer hou f d (hij komt heelgemakkelijk aan z'n kost) .

Die vent heb luize (rare streken, doet zich sours anders voor danie is, heef t 'n kronkel in z'n karakter) .

Sours boite de luize je de keel o f (kleinigheden kunnen soursgrote gevolgen hebben) .

Lang heer en luize krog je voor niks, maar al 't are moet je betale(de hele samenleving draait our geld) .

Van de luize kom je in de nete (als je kinderen het huffs uit zijnen getrouwd zijn, dan komen je kleinkinderen je huffs weer in) .

Buurvrouw Sijtje sukkelt 't hele voorjaar al met 'r gezondheid ;ze is nogal mankeliek (van zwakke gezondheid) . Ze moet eerst

145

't maigras onder de biene hewwe ('t moet meimaand wordenmet beter weer) dan wordt ze wel weer beter .

Boer A tot boer B: He je al mai houwen? (heb je je koeien alvan stal naar buiten gedaan?) .

't Is mis mit de bloemkool ('t is font gelopen, ' t is misgegaan) .

Nei 'n missie volgt 'n wissie (na 'n miskraam volgt veelal 'nnormale zwangerschap en geboorte) .

Rauw in de mondmaar vast mit de kont(ruwe taal wij st nog niet op oneerbare levenswij s) .

Wie mooi wil gaan, moet poin uitstaan (wie er verzorgd wil uit-zien, moet zich de ongemakken van de make-up, van de opmaakgetroosten) .

Kinderen maken zich veel keren per dag vuil . Men kan ze nietelk ogenblik schone kleren aantrekken . Zeg maar: mortel an,mortel o f ('t vuil komt er al spelende aan en gaat er al spelendeweer af) .

A1s we 's avonds last thuis kwamen van 'n feestje, moesten wetoch de volgende morgen op de gewone tijd uit bed . Moeder zeidan: Bai nacht de man, bai dag de man . We zaten dan wel eensdoedelig of : doederig (lodderig, slaperig) onder de koeien (temelken) .

Z'n nagels binne to kort om dat bedrijf to koeen (hij heef t nietgenoeg geld) .

Deur nauwte komt grauwte (door geldgebrek komt ruzie) .

As de nuchtere kalve skreeuwe (in 't voorjaar, maart-april),dan zitten alle boeren op de neide to skrapen (de naden op debodem van de geldkist uit to schrapen ; ze zitten dan op zwartzaad) . Din legge de rotte dood voor de kas (t) (zelf s voor deratten is er dan in de etenskast niks to halen) .

146

In m'n bedrijf is die arbeider m'n old (egge) en m'n ploeg (m'nrechterhand, m'n manusje-van-alles) .

Hai hoe f t voor vier ton niet op to roizen (hij bezit meer dan datbedrag) .

Z'n ore legge dicht an z'n hou f d (hij is gauw aangebrand, drif tig,hef tig, zoals 'n paard dat kwaad wordt, z'n oren tegen het hoof dlegt) .

Hij had veel gegeten . Hij was zo dik as 'n pachter of : as 'n pod(pad) .

Grotelui's ziekte en armelui's pan gkoek stinken ver (daaraanwordt veel aandacht besteed, die lopen in 't oog) .

Hij woont hier dichtbij . Je kinne 'm mit 'n warme pangkoekbeloupe (dan is die nog warm als je er aankomt) .

Door compagnon to worden van die handelaar heb ie 'n matpeerd reden ('n dwaze zet gedaan, onvoorzichtig gehandeld,'n strop gehad) .

'n Wit peerd heb vent stro nodig ('n pronkzuchtige vrouw, diealle nieuwe modesnuf jes aanschaf t, besteedt daar veel geld aan) .

Hai lult (kletst) uit 'n peerdekop (hij kletst zonder oordeel, on-logisch en onsamenhangend) .Jullie moeten niet denken dat we alles maar kunnen aanschaffenen betalen . We hewwe glen Peerdje Skoitgeld ('t geld groeit hierniet aan 'n boom) .

Met die brutale dienstbode moet je pent bij stik houwe (niet totoegeeflijk zijn, haar afpassen, anders word je door haar ge-regeerd) .

Hai stonk as 'n piek in de wind (heel erg) .

Hij zal met grote moeite misschien 'n prijs halen . Maar rekenerop, dat z'n tegenstander hem de pis dun maken zal (hem op

1 47

z'n hielen zal zitten, hem in 't nauw zal drijven, hem tot 't uiter-ste zal drijven) .

Die arbeider piss z'n baas in z'n diesek (vleit z'n baas op 'n in 'toog lopende, kruiperig onderdanige, manier) .

1k ruilde m'n bijna versleten brommer voor 'n andere, maar diewas nog slechter . 't Was dus : Pissebed weg, kakkebed terug.

Als Jan iets verzoekt krijgt ie niets gedaan, maar als Piet methetzelfde verzoek komt, words 't direct ingewilligd . 't Skeeltveul wie er poep zoit (de ene mens heeft meer invloed dan deandere) .1k wil er graag 'ii poot in hewwe (medezeggenschap, deelgenoot-schap) .

1k heb nou nog geen tijd, maar ik kom 'ns gauw de pop voor't gat zoene (op kraamvisite) .Tegen iemand, die niet gemakkelijk 'n vuil of zwaar werkjedoes, zegt men we! : Pak maar an, je binne niet van poppestront(je bent niet van porselein, je zult er geen schadelijke gevolgenvan ondervinden, je kunt 't we!) .Hai is zo f oin as gemalen poppestront hij is overdreven gods-dienstig, tot aan dweepziek toe) .

Gien praatje zo grooto f 't bloedt in drie dage dood(words meestal gezegd ter geruststelling van hen, die door dekwaadspreker of lasteraar in hun goede naam tekort gedaan zijn) .

Dat was 'n prois teugen zeer doen an ('n zeer hoge prijs) .

Jeugd tussen pruime en krente (te groot voor serves en to kleinvoor taf ellaken) . Zie nr.17 .

De dochters van Krelis Bakker zijn van die grooske tieten (hoog-hartige meisjes), die gien 'pruim zegge voor 'n mandvol (zotrots, dat ze 't woord 'pruim' niet zouden willen zeggen, al kon-den ze er 'n mandvol pruimen mee verdienen) .

1 48

't Raast meer as 't wint ('t is veel werk, maar weinig winst).

Dirk is 'n man mit 'n reg, 'n dikke boer, 'n diknek ('n rijk, zeer vermögend man).

As ft op de ieri regent, din druipt 't op de aar (bv. als de baas flink verdient, dan ondervindt de arbeider daar de gunstige gevolgen van in zijn loon).

Je kinne gien twei regknokkels uit ien varken snaie (je kunt 't on-mogelijke niet doen; je mag geen dubbel voordeel verwachten).

De reipe wazze gaar (zie: 't gort was gaar).

Alles liep tegen: z'n vrouw werd ziek, de dienstbode liep weg, z'n zoon kreeg *n ongeval met 'n motor, z'n schuur brandde af. Zo ging 't van repàs op repàs (van de ene tegenslag in de andere).

Spekuleren op de beurs is riskant: 't is roik of op de doik (veel winnen of alles verliezen, alles of niks).

Vandaag gaan we de bloembollen rollen (zeven, sorteren naar grootte). Zoek de roi (zeef) maar. Bij 'n diepgaand onderzoek van de bekwaamheid van de solli-citanten, gaat Siem wel door de roi (wordt wel te licht bevonden, heeft wel te weinig bekwaamheid voor de functie).

Vertel 't maar in De Roip (ik geloof je niet).

Ze praat op 't rommelen van de pels of (ze vertelt zonder onder-breken kletskoek zonder kop of staart).

/// binne niet rottigt al beurs je wat (je verlangt veel, je stelt hoge eisen).

Ik heb er skeet nach dreed aan verdiend (niets).

'n Koe mit skeiperibbe (by. 'n lang, tenger meisje).

Dat meisje is al tegen de veertig, ze komt op 't skeipewoidje terecht (haar trouwkansen zijn zo goed als voorbij).

149

Dat handeltje werd 'n skip van baileg (er was verlies, men moester geld bij leggen) .

Hij had gezegd dat ie helpen zou, maar nou skoit ie bai de reipof : reep neer (trekt z'n woorden in, voldoet niet aan de verwach-tingen) .

Gelukkig heef t dat gezin nu geen armoe meer . Vroeger was 'tbij die mensen snot op brood (grote armoede) .

Onze poes is overreden ; kloine Piet huilde snot en kwoil (waserg verdrietig)

Zeg maar Soimen, din vloek je niet (ik geloof niets van wat jezegt) .

Spaaiers binne daaiersof: Spouwers binne houwers(Beide betekenen : babies die veel spuwen gedijen goed enmen behoef t niet bevreesd to zijn, dat men ze zal verliezen) .

D'r zitte altoid spatters (erwten die niet gaar to koken zijn) inde groene urte (in 'n gezin kan 'n losbol voorkomen) .

0, je hewwe spek an mai toe (je hebt nog ruimschoots voorraad,je zit nog lang niet verlegen) .Overschat iemand z'n voorraad, dan zegt men spottend : spekan mai toe, maar 't was mit Vrouwedag al op!

Spelde- en neeldegeld (zie nr . 690) .

Zo komt Jan Splinter door de winter (met wat hulp van hieren van daar komt de arme door de moeilijke wintertijd) .

Spotters krogge spotters loon (spotters huisje brandt ook wel ;wie met anderen spot, kan zelf ook door ongeluk of bezoekinggetrof f en worden) .

Spouwers binne houwers (zie spaaiers) .

150

0, m'n kind, de mevrouw bij wie je werkt, is wel 'ns wat korze-lig, maar je moet maar wat toegeven, want mevrouw is net als dejonge hennen, ze sukkelt mit de derde steert ze zit in de meno-pauze, in de overgangsjaren) .

Hij had lekker en veel gegeten, hai stende (steunde, zuchtte)as 'n poep (maaier) die gort eten heb .

Hij schrikt er niet voor terug om je een stoel to zetten ('n poetsto bakken, 'n kool to stoven, 'n loer to draaien) .

't V roor stok en stien (dat 't kraakte) .

Lang stro en gien urte (veel drukte maar weinig resultant, veelgeschreeuw maar weinig wol) .

Hij slaagde met twee vieren en 'n vijf, 't Was stront bai 't himd of('t was nog net voldoende, 't was bij 't kantje af) .

Die heb de kloine tand nag in de bek (zie Kalf skleeuwe) .

Die monteur is 'n eersteklas vakman, die kin z'n tot draaie ofdroive (die werkt verstandig, vakkundig en kan z'n kansengoed berekenen) .

Hij zal niet gauw platzak zijn, want hai staat an 'n goed touw(heef t vermogende ouders) en hij heef t zelf ook nog wel achter-land (reserves by . in de vorm van bedrijf sgoederen) .

Dat is tro f f en, Troin! (dat kwam precies in je straatje, zo zagje 't graag, dat was naar je wens) .

Trouwe is houwe (eenmaal getrouwd zijnde, kun je 't moeilijkongedaan maken. Kies dus verstandig en niet overhaast jelevenspartner) .

Twaal f boere en ien bonsum (bunzing) , samen dertien stinkers.

W ie uitgast moet ook ingasten (wie als gast naar anderen gnat,moet op zijn beurt die anderen inviteren) .

151

Je moete je niet uitkleide voordat je to bed gave (men moet nietal voor z'n dood z'n gehele bezit uitdelen aan z'n latere erf ge-namen, maar voldoende reserve houden) .

Die kleine dreumes weet op 'n urt (precies, heel nauwkeurig)wanneer z'n vader 's middags thuiskomt .

M'n jurk wordt zo vaal as 'n luis (verschiet van kleur, wordterg vaal) .

De mosk (mus) heb z'n vere nodig, maar de zwaan ook (de ar-beider heef t z'n inkomen nodig om z'n gezin to onderhouden,maar de mensen in hogere betrekkingen met meer inkomen heb-ben dat hoger inkomen nodig om overeenkomstig hun opvoedingen stand to leven) . (Zie nr . 880) .

Beter er om verlegen as ermee verlegen (meestal tot troost ge-zegd tegen iemand, die graag zou willen trouwen, maar geenman - of vrouw - kan vinden) .

Dat was 'n toespraak van lik m'n vessie (slecht, onbetekenend,van slecht gehalte) .

Hij heeft de kans gehad om met dat leuke meisje to trouwen .Maar hij wachtte to lang met het nemen van 'n besluit. Toen was'n ander hem to vlug af . Hai heb 't veugeltje over 't touw hippeleiten ('n mooie kans ongebruikt voorbij laten gaan) .

Die jongen is lui, men moet 'm voortdurend achter z'n voddezitte (achter de broek) .

't Volevlois bit 'r nag op (zie kalfskleeuwe) .

Woinig yolk, 'n lekker leven (tegengestelde betekenis van : Veelvarkens maken de spoeling dun) .

Jij borne bai die f emilie de voordeur inkommen (zie: in de kasstaan) .

V rouwereid en peerdestront binne web goed, maar je moete ze

1 52

derekt gebruike, aars verskrale ze (bij to late aanwending verlie-zen ze hun effekt, ze zijn maar korte tijd werkzaam) .

Is ie 'n kennis van je?In spot wordt geantwoord : Nee, niet bepaald, maar we hewwevroeger nag 'rs bai dezelf de boer waai haald (we hebben elkaarmaar 'n heel enkele keer ontmoet) .De boerenleenbanken moeten er voor waken, dat zuur waai bongtekent voor karremelk (dat de ene onvermogende, borg zegt voorde andere) .

Warskippers en vis luchte (ruiken) maar drie dage fris . Vgl .nr. 22 .

Ik heb 't zo drok as 't waswoi f (zie : barbier mit ien klant) .

We krijgen waarschijnlijk harde wind : de schoolkinderen hewwede wurvel in de kop (zijn erg druk en luidruchtig) .Als 't op deze manier niet gaat, dan moeten we aarsom mit dewiele (dan moeten we 't op 'n andere wijze proberen, 't van 'nandere kant bekijken) .

Voetballen, dat is z'n windje (z'n hobby) .

Die man is ijverig en voor z'n taak berekend . Jammer dat ie vantijd tot tijd 'ns over de zelen slaat (zich bedrinkt en minderpassende dingen doet) .

Hai gebruikt sours woorde as worste, maar niet zo vet (hij ge-bruikt minder beschaaf de woorden en bluf t en overdrijf t) .

Die moeder van dat grote gezin heef t jaren lang dag en nachtmoeten werken . Nu is ze overwerkt . Geen wonder : 'n rains isgien zoilskuit (de mens kan niet onbeperkt werken, maar heef tz'n rust nodig, 'n mens is geen puthaak) .

Die koopman is zwart in de bek (overvraagt schromelijk voorzijn koopwaar) .

1 53

'T KETTEVOOL *)

't Was in 1936 . Jaap Jonker weunde op 'n mooi spultje op deHoek van Soibekarspel. 't Was alweer 'n heel toidje leden datz'n vrouw, Geertje Huygens, sturven was . Nou was ie duswedenaar mit drie kindere : Luwe, Neeltje en Piet . Ze ware welgroot, maar ze misse moeder toch . Wedenaar weze is niet allestegloik . Deer is niks an vongen . Opnuw trouwe is ook 'n helehacht. As 't niet hotte wil, din zit je mit de gebakken pere, wanttrouwe is houwe . En din dut nag : as je 56 binne, kin je d'r nietzomaar ien op de kop tikke . Je dinke opslot, dat je 'n pot binne,weer gien deksel meer op past, zoas 'n komfoor .Maar je magge 't toch perbere!

'n Kilemetertje verder weunde op de Gouw, op H 3, GerritjeBoon, de weduw van Wullem Homes . Ze had gien kindere . Zezat ook op 'n pittig spultje . Jo Hollander, 'r knecht, bemente-neerde 't bedroif ie goed. Gerritje was 'n verlegen goed en pittigwoif ie. De hele buurt mocht 'r graag. Ze was 43 maar 't vole-vlois lag er nag op . Ze prakkezeerde niet over trouwen . Ze had'n beste man in 't graf. Ze was er voif tien jaar mee trouwdweest en hai was nou al drie jaar dood .Ze wist vanzelf niet dat Jaap Jonker wel d'rs over heur prakke-zeerde. Maar hai was dertien jaar ouwer en op die leef toil gaanje niet meer zo makkelijk uit vraien as dat je twintig binne .Hoe most ie ze nou op zai klauwe? Lief de zoekt liste . Hai namDirk Jongert in de arm . Die handelde nag wel 'rs in 'n beisie .Gerritje had 'n beste zeug mit 'n mooi toom bigge leggen . Ja,die moet Dirk Jongert troupe voor Jaap, maar din moet Jaapvanzelf mee, om to koiken of de zeug 'm anstaat of niet . Datbeurde. En zo zat Jaap mit Dirk bai Gerritje an 'n koppie,lekker to lollen . Jonker vond 't 'n prachtwoif ie . Hai wou 'rgraag weer d'rs zien. Maar din, as ze alliendig was . Nou hadGerritje, behalve die zeug mit bigge, ook nag 'n kettevool tokoup. Jonker most wel gien kettevool hewwe, maar je kinne tochwel d'rs vrage nei de prois! En din niet to houg biede, din kinje altemet 'rs heengaan en wat bai biede. Ja, zo moet 't, en dinheb gien rains er erg in . . .Nou Jaap, bin je al zo ver heen, m'n joon, dat je dinke, dat ge-nien er erg in hewwe zal?

1 54

De bure van Gerritje en d'r ouwe vader, Jaap Boon, hadde 't algauw in de smieze . De buurvrouwe stonde al d'rs achter 't ger-dointje to gluren. As je om 'n veehandeltje komme, din komje omteven in je kielegoed, maar Jaap kwam al gauw in z'ngnappe goed bai 't vool koike en din metien of f en koppiese baiGerritje .Jo Hollander, de knecht, kreeg 't ook op skot . Hai werd nitteligop Jaap. Niet dat ie zelf mit Gerritje trouwe won . . , hai waszo'n twintig jaar jonger dan zai . . . maar hai had er 'n leventjeas 'n luis op 'n zeer houf d . En wat moet die stomme Jaap Jonker,die struul, nou de boel in de war sture! Jo werd erg lillijk teugenJaap Jonker. Die had er 'n barre hekel an, dat Jo z'n oigenvoordeed as 'n waakhond over Gerritje . En wat kon Gerritje,die ziel, 'r an doen? Ze kon Jo nag niet misse . En ze wou 'rouwe skoene niet weggooie, voordat ze nuwe had .Mit de Opmeerse tentoonstelling zouwe Gerritje en Jaap mekaarontmoete bai 'n kennis . Jaap was er taieg, maar Gerritje kwamniet. Ze was thuis uitglist en omvallen . Ze had 'r puur bezeerd ;ze lag in de kof f er . Jaap was onrustig en hai ging nei de Gouwom to inf ermeren . Hai durf de niet nei Gerritje to gaan, wantde knecht was in de boet an 't werk en die had de huissleutelin z'n diesek . 'n Buurvrouw, Duw Skouten heb 'r maar overJaap ontf ermd. Ze is nei de boet gaan en ze heb de sleutel ande knecht vroegen ; kwansuis om Gerritje to bezoeken, maar zeheb Jaap Jonker binnensmokkeld, zonder dat de knecht 'r erg inhad .Jolle wille vanzelf wete, hoe dat allegaar of kommen is . Jo, deknecht, kon 't niet winne, hoor . Verlief de minse geve 't nooitop; die gaan mit 'r kop deur 'n heelstiens muur! Jaap en Ger-ritje binne trouwd op 3 september 1936 op Japes verjaardag .Hai wier 57 en zes weken later wier Gerritje 44 . Ze moste eerstwat dezelfde lucht krogge, maar toe hewwe ze nag mooie jarehad. Ze paste persies bai mekaar . Ze binne nag ien en dertigjaar gelukkig trouwd weest. De kindere van Jaap binne bloidmit hulle tweide moeder en Gerritje is gek op Japes joos en opde zeuven gropmoederszeggers . In 1966 binne Jaap en Gerritjemit mekaar in 't bejaardenhuis 'De Houge Woid' in Nibbix-woud gaan . Jaarsteran op ouwejaarsdag is Jaap sturven . Hai was88. Ja, overal komt 'n end an . . . Gerritje pinkt nag veul keer 'ntraantje weg as ze an Jaap dinkt . Gelukkig dat ze d'r op z'n toid

1 55

uitgaat . Mit 'r vroegere vriendinne van Soibekarspel, Nies Pluis-ter, Alie Wit en Corrie Klaver, die ook allegaar weduwvrouwbinne, gaat ze wel d'rs op vekantie, sours 'n heel end van huffs,hoor. Dat geef t 'n beetje of laaiing . En de kindere en kloinkin-dere weune allegaar betrekkelijk kort in de buurt, op Soibe-karspel en Blokker. Ze kome veul bai Gerritje en dat vindt zeerg f oin, deer lubbert ze van op . En mit de telef oon kin ze ooknag best worre . Ja, ja,we moete Gerritje nag 'n heel toidje houwe,our van toil tot toid in 'De Houge Woid' wat ouwe koeie mit'r uit sloot to halen . Je zouwe Jaap ook nag wel d'rs graag zien enspreke wille, maar dat is verbai . As je indertoid an 'm vroege :'Jaap Jonker, hoe bin jij an dat pittige woif ie kommen?' Din zoidie: 'Deer hew 'k twei tussenpersone voor nodig had : 'n ouwe zeugen 'n kettevool' .

*) veulen van 'n hit .

1 56

NEI DE NOORD

't Was 'n mooie dag weer. Ik zoide teugen Dirk Waiboer : Leitewe d'rs 'n ritje make nei de Noord, iii kinne deer onder Skagen'n houp minse. Dirk is 'n echte kirrel, ik kin 't best mit 'mhewwe. En ja hoor, hai mocht van Nel van Dam, z'n vrouw, enwe stief elde op Skagen an. Oos vrouwe hadde oos ieder 'nbuultje mit stikke meegeven, maar we hadde de knip vanzelf ookmee. We ginge over de Wup, de Leige Hoek deur . Piet Laan enAgie hewwe deer 'n hele bedoening, 'n f linke plaas, mit veulstamboekvee en varkens . 't Is vast goed land ook, want z'nkoeie hadde beste jare . Piet liep net in 't land . We zwaaide enhai gaf 'n skreeuw. We konne 'm goed hore, want hai heb 'nzwere strot!Bai de molen an de Langerois stopte we oos poipie en toen gingewe de grote nuwe weg op . We hadde al 'n heel eind reden engezellig mit mekaar klest, toe stond 'r op 'n bordje : „'t Veld" .Dirk zoi : Nou moste we nag of f en deurraie en din steke we opbai Tante Nel in Zoidewind. Ik vroeg : Wie is Tante Nel? Nou,zoi Dirk, de hele Kop van Noord-Holand kin Tante Nel, deweduwe van Gert Ligthart . Ik begroip niet dat je die niet kinne .Maar we gaan d'r heen en din kin je d'r voor altoid .'t Zag 'r netjes uit in d'r cafe . Op zo'n snort opkamer za tte 'nstik of wat kirrels to praten en to lachen en vanzelf ook to bor-relen . Skik maar bai, hoor, manne, zoi Tante Nel, alleman hebhier evenveul recht . 't Was 'r merakel gezellig . Dirk en ikzatte ook pent-an in 'n grote leuningstoel . Tante Nel heb voorieder 'n goed woord over. Ze is in alle hame pas. Deer zat ienman hai,die al 'n kloin sneetje in 't oor had en die gooide baiongeluk 'n kom-en-bakkie van taf el op de grond . 't Was anbarrele . Ik keek 'rs nei Tante Nel, maar die verhaalde d'r gienoor om. Ik docht bai m'n zelf : je wete, hoe je mit je yolk omgaanmoete, je kin 't heft douge, moid .An 't skot honge spreuke, die percies paste voor 'n cafe :

„Morgen ga ik sparen"en „Om de poen is 't to doen ."

Later kwamme d'r nag 'n hele troep bolleminse, die de bloeme-trekkerai van Van der Hoek in 't Veld bekeken hadde . TanteNel gong 'r gezellig bai zitten to lollepotten . En niks overdrevennuwbakken, hoor . 0 nei, alles gewoon en pittig. Iederien mocht

1 57

't hore en zien . Je kinne nooit zegge, dat 't 'n malle kol is . Zekin alle minse en alle minse kinne heur .We hewwe d'r, zonder dat we d'r erg in hadde, 'n heel toidzeten . Dirk zoi op 't lest : We komme zo herder nach verder, wemoete weg. We hewwe betaald en dat we buiten kwamme zoiDirk : We moete nodig nei huffs, want ik moet melkerstoid thuisweze bai momn Nel .We hadde oos toid verklest bai Tante Nel . Al kom je deer, dinbin je niet zomaar weg . Dirk had oigelijk nei Blauwboer in deWieringerwaard wild, maar deer kon niks meer van komme . Datzou veuls to last worren weze. We gonge maar op huffs an . On-derweg hewwe we d'r nag drok over neipraat. We hadde iedertwei kejakkies dronken bai Tante Nel ; din praat 't 'n beetjemakkelijker .Om half voif liep Dirk weer in z'n kielegoed achter 'n melk-krossie bai zoin Nel . We hadde 'n mooi daggie had .Wat ik nou net vertelde, dat beurde 'n jaar of tien leden . TanteNel Raatgers is er mee uitskaien . Ze heb 'r cafe overdein an PietSteenman . In juli 1962 is ze weggaan nei Alkmaar . Deer rinte-niert ze nou al weer negen jaar. Ze loupt nou nei de zeuventig .Ze is vast nag even gezellig . Je zouwe d'r nag wel d'rs zien wille .Ze kon zo lekker vertelle . Ze hield van de klucht, maar ze konook best ernstig weze. Ik hoor d'r nag vertellen over 't gezinvan Jan Wit van Blokhuizen, die zo om-en-de-bai negentien-twintig z'n vrouw, Anna Wijnker, en drie van z'n dochters ennag 'n zeun verloor an tbc . Tante Nel zoi : Die minse hewwe tovroeg leef d ; nou zouwe de dokters er wel reid voor wete, maartoe nag niet . Miskien dat de minse over tien of twintig jaar't zelf de redenere over de kanker, as ze deer wat teugen vondenhewwe . Leite we 't hope . Ik bedoel niet, zoi ze, de kankeraars,want deer loikt wel gien kruid teugen wossen, die zalle wel deur-kankere, maar ik bedoel de kankerlaaiers, die deur die verveulen-de ziekte nei 't kerkhof sleept worre. Ja, ik wil Tante Nel nog weld'rs spreke. Mevrouw Bloem en Zuster Vendel weune nou ookin Alkmaar bai 'r in de buurt . Die drie kinne as bure gezelligzitte to teuten mit mekaar . Dirk en ik gaan elk jaar mit oosvrouwe nei 't verjaarsfeist van Zuster . En as 't weer zo ver is, dinmoste we of kes nei Tante Nel an de Wullem de Zwoigerlaangaan. Ja, dat doene we .

1 58

TANTE BREGGIE

Vroeger weunde d'r 'n tante van oos in de gemeente Abberkerk .Non bedoel ik de toil, dat Klaas Zoip deer burgemeister was .Dat was toe nag 'n erebaantje . Ze verdiende d'r niks mee. Deerombenoemde de Koningin 'r meistentois ien, die genog knoupe anz'n jas had, 'n roike boer of zok of zoin, die 't buiten 'n paarambtenare-cintjes wel redde kon . Burgemeister Zoip was 'n besteburgemeister in z'n kloine gemeente van zeuvenhonderd minse .Hai kon niet best in 't openbaar spreke . Din zoid-ie mit 'n helezood woorde 'n heel kloin beetje . Dat is vanzelf niet erg, wantdeer hewwe we allegaar wel wat spul mee, as we staan moete toprevelen teugenover 'n zaaltje mit minse . En we benoide demensen, die zo makkelijk prate, zonder dat ze nei woorde zoekemoete, van die of loupende wekkers .Burgemeister praatte moeilijk en hai nam er z'n maatregele voor .As ie 'n stel trouwde in 't ouwe gemeentehuisie, din hield iealtoid dezelfde toespraak. Die had ie op pepier staan en datlag in de laad van de taf el in de trouwzaal . Toe Jan Rood-de-slager trouwde mit Emma Klaver lag de toespraak niet op z'nplaas in de laad . Burgemeister vroeg an de veldwachter : Vier-stra, weer is m'n pepiertje? Vierstra zoi : Dat moet op z'n plaaslegge, burgemeister. Maar 't was er niet. Ze hewwe alletweinag 'n toidje zocht, maar ze vonde 't niet . Zwarte Jan, devader van de bruid, zoi : Burgemeister left maar zitte, 't is zowel goed, hoor . Ze binne dus trouwd zonder toespraak . 't Huwe-lijk is er niet minder mooi om weest . Wanneer 't pepier terechtkommen is, weet ik niet, maar 'n paar jaar later hoorde 'k deouwe toespraak toch weer bai 'n trouwpertaai .Maar ik was begonnen over m'n tante . Wat kon die altoid lekkervertelle over 'r jonge jare en over latere taie . Hele verhale! Dinpraatte ze weer luid en din weer temet overstil . Ze kon grootkoike en plure, boers prate en def tig . Ze kon ook verlegen mooizinge. En roime dat ze kon! 't End was er van weg . En altoidleuk, nooit hatelijk of boiterig . Nei, hoor, deer hield ze nietvan. Leve en leve leite, zoi ze altoid . 't Was 'n pracht om tanteBreggie to horen . En 't zuurtjesbriefie had ze altoid in 't laatjevan 'r tafelkassie leggen . As kindere stonde wai 'r wel 'rs baito gnokken. As we 't lappe konne, din zette we tante an 't ver-telle over vroeger . En as we er 'n heel toid om teut en zeurd

1 59

hadde, din zoi ze opslot ; Nou, vooruit mit de goit . En din begonze .Toe de Zuierzei nag nat was, weunde op Lammerskaag an dezeidoik in 'n cafe, Jan Ruiter, 'n geboren kasteloin . Overdag wasie messelaar en 's elves en 's zundes was ie kasteloin . Hai en z'nvrouw en z'n twei dochters konne allegaar even goed mit 't her-bergvolk opskiete . Hai trok de minse an, leek 't wel . En 't gonger altoid even gnap en netjes, deer zurgde Jan Ruiter wel voor .As 't in de herrest Medemblikker harddraverai was en as ouwe-lui en jongelui deer heen weest wazze, din stakke die uit Abbe-kerk-zelf en uit De Weere en uit Ierswoud en zo, 's elves alle-gaar op bai Jan Ruiter . Nou, din was 't er gezellig, hoor . MitLammerskager kermis was er ook altoid merakel veul yolk .Din was 't hele huishouwen van Ruiter in spier . Z'n twei doch-ters mit hulle manne, Meister de Boer en Fris Moisberg, dieliege din allegaar to bedienen . Din kon 't er voor 'n toidje bardrok weze. Deer was altoid 'n goed stukkie meziek . In die toldbleve de muzekante in 't cafe to warskip en ze atte 'r ook, wantze kwamme sours van ver op 't f ietsie en din was 't de moeiteniet our 's nachts nei huffs to gaan, want d'are ochend moste zeer vroeg weer weze voor 't eerste deuntje .Om de tafel vertelde Jan Ruiter,'n echte grapjas, an de muze-kante van 'n man, die graag kattevlois lustre en deerom wel d'rs

1 60

'n kat in z'n buurt mepte, our 'm lekker op to peuzelen . Demuzekanten koukte d'r van, as ze er allien maar an dochte!In de volgende nacht maakte Jan Ruiter 'n beste, vette katdood. Z'n vrouw breidde de lappies en op kermismaandag kwamde pan op taf el . De muzekante die van niks wiste, smulde vande lekkere happies en preze de kok erg . Nei 't eten vroeg JanRuiter : Wat hewwe jolle nou eten, dink je? Ze dochte vankalf slappies. Toe liet Ruiter de natte huid van de kat zien,mit de kop er nag an . . . De muzekante koukte hulle hart uit't loif en gavve allegaar de kattelappe terug! Ze spaaide allesvol. Wat 'n proest! Jan Ruiter skik! Maar z'n vrouw most dehele brat oprode . . .Dat is nou eerlijk waar beurd, zoi tante Breggie . En ik heb 'rsinfermeerd bai minse, die 't, wete kinne en verachtig, 't is eerlijkzo gaan, as tante oos vertelde .Wat genote we, as kindere, van die vertelling . En later, toetante Breggie dood was, hewwe we 't nag veul over 'r mooieverhaaltjes had . Sours was 't 'n opraapseltje, maar de meistekere was 't helegaar waar. Wat is 't tebot, dat zokke minse astante Breggie doodgaan .

IN 'T BEJAARDENHUIS

Acht jaar leden was ik in 't ouwe-van-dage-huffs in Oostwoud .'t Hiet 'Woudrust'. In ien van de kamertjes weunde toe PietKaper, 'n gezellige ouwe bags van zes en tachtig . Wat wist diekirrel 'n zood over West-Friesland to vertellen . Ik had 'n moidjevan m'n mee van of f en in de twintig . Die zat mit 'r mond open toluisteren nei Piet z'n verhale . Hai kon zo smakelijk vertelle enhai praatte nag zo duidelijk. Helemaal niet mit 'n slappe lip ofzo, je kon 'm best verstaan . Hai zoi dat er zo teugen de veertigouwelui in dat rustoord kinne. As er ien van hulle komt tosterven, din staat er drekt ientje op de stoep klaar our er in tokommen. 't Is altoid vol . En je hewwe 't er best, zoi Piet, jehore gien klachte, behalve vanzelf van ien of areve kankerpit,die 't nooit en nergens nei z'n zin heb, maar die mag je niettelle .Ik vroeg of 't gien saaie boel was in zo'n huffs . 0 nei, zoi Piet,de manjes prate, rouke en klesse wat en ze loupe 't durp 'rs in

1 6 1

en de woif ies die braie en kwebbele de hele dag . Je kinne d'rgien woord tussen krogge . En d'r is hier nag heel wat variatie .We hewwe televisie en radio en op z'n toid 'n f eisie . Burge-meister, dokter en domenie en al die hoge potentate kommehier op z'n toid . Nei, 't is hier helegaar niet verveulend, hoor .En best van eten en drinken . We hewwe 't hier goed en wieaars zoit, die liegt .Ik vroeg of er nag heel wat diknekke op Oostwoud weunde .Ja, zoi Piet, die zalle d'r nag wel weze. Ik clink wel dat KrelisZoip f inanseel niet zo verkleumd is . En deer binne d'r wel meer,die goed van d'r oigen roize kinne . Je moete d'rs nei Klaas Zoipvan Krelis toe gaan, reidde Piet m'n an . Klaas houdt nag al vanoudhedens, kappekante, boerehoedjes en are ouwe rommel . Haidoet 'r nag wel 'rs 'n handeltje in . We hewwe d'r of f ies weest .Afie Laan brocht oos nei 't koejes . Vader Krelis en Klaas warean 't voeren, want we kwamme net onder melkerstoid . Westonde of f en to koiken en toe zoi Klaas teugen m'n dochtePas op, zus, gaan op zai, die koe spat je vol as je d'r niet omdinke, want die heb 't zo vast niet, die gaat wel d'rs mit 'nbogie .Klaas had niet veul toid voor oos : hai had 't to drok, maar wemochte gerust nag 'rs terugkomme en din mocht m'n dochtermit kap en dek op de foto. Toe we in buiten wazze zoi ze : Watworre ouwe minse toch mooi, vader . Ik zoide : Ja, m'n kind,die hewwe 'n heel leven achter de reg, ze hewwe a1 heel wataaitjes en klappe had en deer wille ze graag van vertelle . Zekoike niet meer, zoas jij vooruit, maar ze koike achterom.We moste nag bezine hewwe en we ginge nei 'n pomp in Oost-woud. Deer hadde ze nag gien superbezine . Momn dat moidje zoi :Ze hewwe hier wel superminse!Dat is nou allegaar acht jaar leden . 't Is nou 1971 . Van 't voor-jaar zoid 'k teugen m'n vrouw : Ik wil Piet Kaper nag 'rs zienen ik gong nei Oostwoud . 't Was zowat konkeltoid, 'n uur ofhalf elf . De ouwelui zatte in de grote zaal an 'n kopie . Ik kreegook 'n koppie van zo'n moidje dat deer werkt . Ik zat alliendigan 'n tafeltje . Ze dochte dat ik 'n nuweling was . Al heel gauwkwam Klaas Wurkem bai m'n zitten . Die vertelde dat ie deoudste in dat huffs was en dat ie dut jaar 93 worre zou . Dat ievroeger boerewerkman was . Dat 't 'n slecht yak was, maar datje d'r oud mee worre kon ; dat kon je nou an hem zien!

1 62

Hai vroeg m'n of ik wist, dat de Twiskers glad-ore noemt wiereen de Oostwoudrs blaie. Dat wist ik niet. Toe kwam JanSlagter bai 't tafeltje zitten. Die zoi dat ie de oudste in datrusthuis was . Dat ie dut jaar 94 worre zou, as alles goed ging . lkzeg teugen 'm : Passies heb Klaas Wurkem m'n verteld, dat ie deoudste is. Hoe zit dat nou? Ja, zoi Slagter, Klaas lult 'r wel d'rs'n punt an, maar hai is veertien maande jonger as ik . Ja, dat iseerlijk waar, hoor, zoi Wullem de Graaf, die ook bai 't tafeltjekommen was mit z'n vrouw Meroitje Smit . lk bin van de winternag mit m'n vrouw op skase weest . Maar wai binne heel watjonger; wai worre van 't jaar 82 . Zo deed elk van de oudjes 'nduit in 't zakkie! 't Was bar gezellig . Maar op slot zeg 'k teugende lui : ik moet Piet Kaper nag effen hewwe. Din bin je ver-keerd, zoi Slagter, want die is aref jaar leden om 'n akkefietjeverhuisd nei 't rusthuis 'De Zonnehof' in Midwoud . lk heb toede dirktrice, mevrouw Huizinga bedankt voor 't kopie en koekieen ik bin weggaan .Onderweg zag ik meister Van Bohemen staan mit de joos vanz'n klas op de speulplaas van 't skool . Hai vertelde m'n dat ie inmai van dut jaar 12% jaar houf d van die skool weze zou . 1 kdocht, ze zalle je din wel goed befeiste . lk bin deurreden, wantik most nei Piet Kaper . Bai 'De Zonnehof' mocht ik 'r eerst nietin, want 't was gien bezoektoid . Willems en z'n vrouw binnedeer hotemetoot en die liete m'n op slot toch nei Piet gaan .'t Kwam bepaald omdat ik 'n tas onder m'n arm had . Ze hewwedocht, dat ik 'n notaris was!Piet zat pent-an op z'n praatstoel . Wat was ie nag funk! Zehuisde mit z'n tweien op 'n kamer, Piet en Cor Koeman uitAlkmaar,1k zoi, Piet, je binne nag niks veranderd bai acht jaarleden. Dat zegge ze wel meer, zoi Piet . En dat komt, omdat ikhier mit 'n jongkerel huffs, want Koeman is nag maar 83! Deerbloif je jong bai. Je wete dat ik van 19 augustus 1877 bin . Asalles meeloupt, din wor ik dut jaar 94 . lk bin heel goed ; allien'n beetje douf, maar ik hew genog hoord in m'n leven! lk vroegook nei z'n zwager Piet Woidenes, die vroeger van Nibbixwoudkomt en die zo onguur veul wiskundeboeke skreven heb . 0 m'njoon, zoi Piet, die is nag springlevend . Twei maande leden isie op 22 dezember 98 worren. Hai is van achttien twei en zeu-ventig. Hai zit alle dage nag in de boeke en hai kin nag verrektgoed rekene .

163

Mit zo'n kirrel as Piet Kaper rack je nooit uitpraat . Ik hew zoid,dat ik op negentien augustus terugkomme zal, om 'm to f illece-teren. Piet zoi : dat vind ik erg pittig van je, maar 't kin weze,dat Magere Hoin oos to gauw is .

IN OUDORP

'n Toidje leden most ik op 't raadhuis van Oudorp weze, 'n leukouwerwis gebouwtje. Ik had 'n boskippie an de burgemeister .Voor zo'n skuif raampie kwam 'n pittig moidje mit van dielange gebloemde kouse . Ze vroeg : Wat kan ik voor u doen,meneer? Ik zoide : M'n vrouw zoekt 'n skoonmaakster . Ze grin-nikte of f en en toe vroeg ik de burgemeister maar to spreken . Maaropheden hewwe ze d'r genien . Kok, hulle leste burgemeister is'n jaar of wat leden nei Edam gaan . Ze hadde wel 'n loco-burge-meister, Visser, 'n overjarige spoorwegman, die al mit pensioenis. Deer hew ik 'n toidje mee praat en ik vond 't 'n f oine kirrel .Die moet deer wel wat deursuddere tot ze an Alkmaar plaktworre, clink ik . Toe ik m'n boskip dein had, bin ik nei 'n paargoeie kennisse gaan, Jan Blom en Griet Swart . Die hewwe deeran de Zes Wide 'n mooi tuindersspul . Kindere hewwe ze niet .Dat moet je verwondere, want ze weune vlak bai 't Ooievaars-nest! Ik kwam an de deur ; Griet had m'n 't erf op zien kom-men en kwam al andribbelen deur 't gankie . Gort, he je je vrouw

164

niet mee, zoi ze . Ik zeg : Nei, die is an 't skaken of an dekloine skoonmaak, net zo je 't noeme wille . Griet zette drekt 'nkoppie en ze perbeerde of ze Jan beskreeuwe kon, die in debroeikas werkte. Ze liep op blote biene ; ze had net 'r bienewossen en die moste nag wat opdrouge. 'n Snokker gezicht : 'nbetrekkelijk bejaard rains op blote biene. Maar opheden steektdat allegaar zo krap niet . Dat was vroeger heel aars . Griet end'r zusse mochte veertig jaar leden van hulle vader geniesen lichtekouse an en kort polka-heer mocht al evenmin . Vader WullemWas de ienigste niet, hoor, die deuze Binge of keurde ; 'n hele zooddochte d'r zo over . Maar de jonge moide wouwe vanzelf graagmit de mode meedoen. Griet had sours bar de pest in Bat ze d'raars bai liep as 'r vriendinnen, Duw Vermeulen, Neel Skuit,Anne Smit, Trien van Diepen, Bert en Truus Koppes en zo meer .Maar ze maakte er mit vader gien ruzie our . As ze nei VanGoizen to dansen gong, din had ze zwarte kouse an d'r biene ende lichte mee in de tas . In 't Heiloer Bos of zo gonge de zwarteuit en de lichte an . As ze van 't dansen terugkwam, verwisseldeze ze weer in 't bos en kwam netjes mit zwarte thuis, tot grotetevredenhoid van vader, die z'n moidjes prees our hulle voor-beeld van ingetogenhoid .0, vader Wullem, wat ware ze je to gauw of! Maar toch hielde zevan je, hoor . Maar je oiste wat van ze, Bat ze niet volbringe kon-ne. Goed, Bat je maar niet in deuze told leve, man, want dinvrat je je oigen op .Maar Griet is toch 'n best woif worren, die alles voor 'n aarover heb. Jan is ook 'n echt verstandig kirreltje . Ik mag 'mgraag. Hai kin zo lekker lache en hai en Griet handse mekaarzo goed . Ja, 'n leuk span . Ze raie 'n Opel Rekord . Griet had eer-der 'r raaibewois as Jan . Din zat ie mit 'n minderwaardighoids-gevoel naast Ootje of achterin de wagen . Je voele wel, Bat ie Batniet verdouwe kon . Hai gong op raailes . Nou Bat ie z'n raai-bewois heb, mag ie ook wel d'rs sture . Griet is nag al d'rs veulan de gnart mit die auto. Raaie Bat ze kin . Ze vliegt ermee deurde nauwste gate! En je hore toch niet, Bat ze trammelant krogt .Jan leef t voor z'n bedroif mit kasse, z'n kool, z'n tomate, z'neerappele . Din doet 't fen 't goed en din 't aar . Maar as ie 'rs 'nlekkere warme diesek heb, din stuff t er 'n zood of voor de ont-vanger in Alkmaar .Ze hewwe 'n oom- en tantezegger over huffs en in 't bedroif : Jos

165

Zoon. Die moet 'rs 'n pittig moidje zoeke, din mag ie meskienwel op oom Jannes spul . Maar Jos kin nag niet op z'n slagkomme. Hai kin wel wat to kieskeurig weze! Miskien dinkt ie :Beter erom verlegen as ermee verlegen. Maar ja, din kom je nietveul veerder .Griet gaat niet inkeld mit de auto uit . Ze is 'n jaar of wat ledenmit de vliegmesien nei 'r f emielie in Brazilie weest . Mans toch, ei .Ja, ze durf t wel wat an .Op veertien mai 1970 wazze Jan en Griet veertig jaar trouwd .Wat 'n feist! 'n Mooie zingende mis in de kerk . Jan is al meeras voif tig jaar koorzanger. Hai heb 'r 'n onderskaiing voor kregenvan de pans . En nou, bai z'n f eist dede de koorzangers vanzelfhulle uiterste best . Ze zonge as loisters . Nei de kerk was er 'ndrokke receptie . De minse kwamme weg en weer vandaan . Grietmaar lache en Jan maar zoene mit al die woive en jonge moide,die to f illeceteren kwamme. Hoin Stuyt uit De Waard wasceremoniemeister. Nou, die kon 'm redde! Hai zoi teugen debruigom : Jan, hou nou 'rs op mit dat geslikbek, we gaan nou't welkomstlied zinge!'S Eives kwamme d'r nag voif en negentig nichte en neve bai .Minse, minse wat 'n feist! De bruid en bruigom werde alletweimit de kousedrougers omhoug deur de zaal droegen . Lekkerete en drinke, danse en zinge, toesprake en voordrachte. Alleseven lekker en mooi .Zo vertelde Griet over hulle feist . Ik kon niet wegkomme. Maaropslot bin ik toch vortgaan . Griet liet m'n de achterdeur uit('n voordeur heb ze niet) en ze zoi : Je verdoen 't maar weer 's,maar din je vrouw meeneme . Nou, dat moet 'rs beure .

't ARE HUTS

Je hewwe van die minse, die zo lekker vertelle kinne, dat je oreto gast binne . Zo'n stet weunt er ook op Sint-Maartensbrug ande Grote Sloot nummer 160 : Gert Schuyt Kz, en z'n vrouwAgie Witsen. In f ebruari 1971 bin ik 'r zomaar op de bonnef ooiof heen stief eld . De vrouw van Gert, 'n vrindelij k woif ie vanbraaf zestig, liet m'n d'r in . Al gauw zatte ze op 'r praatstoelen hai vertelde van z'n f emilie en z'n boerderai naast z'n huffs,'De Gedachtenis'. Hai vertelde van vader Klaas Schuyt en

166

moeder Maartje Groeneveld . Dat vader Klaas in 1941 op ien-en-tachtigjarige leeftoid de eerste stien bid had van 'De Gedach-tenis' en dat 't werkelijk 'n gedachtenis voor 'm was, vooralan z'n ouwers zaliger. Dat 't hele spul, weunhuis en koeies, inminder dan twei maande deur timmerman Leeuw neerzet wasen dat 't maar zeuven en twintig duzend kost had . Dat ie er laternag 'n melkstal en 'n varkensboet mit kippehok bai bouweleiten heb, samen voor achttien duzend . Op heden is de helegebouweboel wel drie keer zoveul waard as 't kost heb . En dinbit er nag 32 bunder land bai .Gert weunt er zelf niet meer op . 'n Jaar of wat leden is ie rente-nieren gaan in 'n huffs van 'm, dat er naast staat en dat ze altoid„'t are huffs" noemde . Op 'De Gedachtenis' weunt nou z'n zeunJacob Gerrit mit z'n vrouw led Kuttering en hulle drie kindere .Die heb nou dat prachtige bedroif mit 'n mooi stal vee . VaderGert gaat er elke ochend om voif uur heen, om de varkens ende kalve to voeren. Din gaat ie om 'n uur of zeuven weer neihuffs en din kruipt ie nag 'n paar uurtjes achter Agie . Zo louptie sours meer kere op 'n dag over en weer en staat ie mit deduim in 't vessie achter de mooie stamboekkoeien van JacobGert. Nou haalt de melkf abriek de melk op mit 'n tankauto,maar tien Jaar leden beurde dat nag mit de skuit, die van Zoi-persluis tot Ouwe Sluis ging deur de Grote Sloot . En din zag jedat op de skuit zwaaien van de voile busse en dat of zetten vande lege . 'n Kostelijk gezicht!Gert en Agie leve voor d'r gezin van vier kindere : ien moidje endrie joos . De oudste, Klaas, is trouwd en weunt dicht in debuurt van z'n ouwers . Din heb je Jacob Gerrit, deer hadde we't al over . Af ie is trouwd mit Jacob van der Sluis . Ze boere ookop Sint-Maartensbrug . Ze hewwe zes jonge Sluysies . Din hebje de jongste nag : Gerrit. Die is nei vader vernoemd . Hai is in1964 trouwd mit Titia I Jzerman . Ze slaagde baietwei op deleste maart van 1969 voor vee-ars . Gerrit maakt nou an deUniversitoit van Utrecht nag al werk van de veeverloskunde .Hai heb veul verstand van de koizersneed, je wete wel, din makeze 'n zaideurtje an 'n koe en deer hale ze 't kalf uit . Z'n vrouwbehandelt de kloinere beiste, zoas katte, honde, marremotte,veugeltjes en zok en zok. Ja, die twei rooie dat deer in Jutf aaswel. Ze hewwe 'n erg pittig dochtertje, Maccia .Jacob Witsen, de vader van vrouw Schuyt, is op zeuven mai in

167

1965 sturven. Hai was honderd jaar en ruim vier maande! Wat'n zegen voor zo'n ouwe vader, as je je kindere, je grovaders-zeggers en je overgrovaderszeggers zo lang zien magge . Dinbin je tech echt 'n aartsvader .Ja, Ger# Schuyt betekent wel wat in z'n durp . Hai is doikgraafvan 'De Zoip en Hazepolder', die mit z'n 7200 bunders, z'ndrie molens en z'n zeuventien gemalen temet even groot is asDe Biemster .Gert is al meer dan 25 jaar bestuurslid en voorzitter van de boe-renleenbank Skagerbrug. Toe 't net 'n kwart eeuw was, kreeg ievan de bank 'n prachtige stoeltjesklok, die bai 'm an de wandhangt Hai is er bar kuin op . En Agie niet minder. Ja, 't is 'nheel lei k stet en ze hewwe 'n mooi huwelijk . 't Binne rasechteWestfrieze, die 'n goeie roof op leven hewwe . As je deer an 'nkoppie zitte, en 't is 'n lekker koppie, gien ouwe lent, din kinje temet niet wegkomme . Dat ik net weggaan zou, vertelde Gertnag effen, hoe ie an 't opskrift op z'n huis kommen was . Hai zoi :Vroeger noemde we dut tweide huis van oos altoid al 't are huis,leite we dat er nou maar opskildere . En dat is beurd . En asjolle rcu 'rs om de noord komme, moet je beslist 'rs nei 'De Ge-dachtenis' gaan om 't mooie stamboekvee en de mechines ende hele boel van Jacob Gert to bekoiken en led, want die isook 't bekoiken waard, en din gaan je effen nei 't ARE HUTSen je vrage nei hulle vekantierois van vlede jaar, nei de Noorsefjorde bai Alesund. Din hoor je wat! Gert vertelt wat en dinAgie weer over dat prachtige uitje . En dat ze op die rois 'n Suri-namer mit z'n vrouw ontmoet hewwe en dat ze mit z'n vierenverskrikkelijk genoten hewwe . En din komt Agie mit 'n dikboek mit f oto's van die vekantie . Onder elke f oto heb ze watskreven en ze vertelt ervan . En din zal 't mit jolle net gaan asmit mom : je kinne niet wegkomme . Ik most op m'n terugrois nagbai Jaap Stammes in Skagen an, je wete wel, die ouwe danseruit de Skager Dansclub . Ik had of sproken om voif uur, maar ikkwam om zes uur pas an . Jaap grommelde eerst wel wat, maareffen later haalde ie toch 'n ouwerwisse ham, die nag in deskoorstien roukt was . Hai hield 'm voor z'n buk en sneed 'r mit'n groot mes 'n pact dikke plakke of voor momn en voor m'nvrouw. Lekker! Percies de smack van de ham, zoas die vroegermit kermis of bai are f eisies bai oos thuis op taf el kwam . Denuwerwisse slagers kinne dat smakie en niet meer an krogge .

1 68

Hoe kon je nou zo laat komme, zoi Jaap? Ik zeg teugen 'm :Gaan jij nou maar 's nei Gert Schuyt en Agie, in 't ARE HUTSan de Grote Sloot, din kom jij ook 'n uur to last thuis .

SKAGER MOIDEMARKT

Vlede jaar was ik op de leste-donderdag-op-ien-nei in augustusin Skagen en daar zag ik 'n oomzegger van m'n 'n skotje 1 )markten. Arie Skouten had 'm op z'n vrachtauto nei Skagenbrocht. 't Is altoid leuk, om die veehandel van dichtbai to zien .'t Was 'n lekker roip beisie en deer kwamme al gauw hande op .Thois Beers hood tien pond bai de negen, maar ze konne 'top 'n end toch niet rooie . Toe kwam Wullem Ackermann . Zeraakte puur an 't handeklappen en op slot kreeg Wullem geluk .Mit de skot in 't boekie 2 ) gong m'n oomzegger de markt op .Ik ging ook 'n kant uit . Hoe later 't werd, hoe meer yolk dater kwam. En wat voor yolk! Je hoorde verskaiene tale, Duffs,Frans, Engels en nag wel meer . Ik liep teugen Dirk Dekker an,de peerdeskos uit 't Waarland . Ik zeg : Dirk, wat is 't hier drok,wat is hier an de hand? Hai zoi : 't is de leste van de tien donder-dage en 't is moidemarkt . Wat zeg je?, zoid-'k. Maar Dirk hadwoinig toid . Hai riep nag : Ik moet Rinus Honing uit De Waardnag zf f en spreke, voordat ie nei huffs gaat . Deer hew ik 'n knolvan kocht, maar die loupt niet helegaar rond . Gaan maar nei't station, din hoor je d'r wel meer van . 't Beste, hoor! En Dirkwas weg. Ik kwam bai 't station en wat 'n yolk! Deer stond oomGert Pater voor de microf oon to klessen en z'n vrouw, tanteJans liep deer ook mit kap en dek op . Oom Gert praatte zo lek-ker boers ! Precies nag zoas ie 't vroeger bai z'n ouwers opTuitjehorn leerd heb. Je konne deer mit-ien al kaartjes koupevoor de moidemarkt, rooie kaartjes voor manne en witte voorvrouwe. Ik kocht er ien. Deer stond nummer 13 op en ook denaam van 't cafe, deer je 's eives tussen negen en tien kommemoste, om 't moidje of de vrouw to zoeken, die 't witte num-mer 13 oches kocht had . Din mochte die twei gloike nummersop die eivend mit mekaar uit .Ik keek 'rs wat rond en deer kwamme veul minse uit 't spooren mit auto's en mit f ietse . Meister Bregman uit Den Helder enJan Peetoom uit Skagen stonde deer puur mit mekaar to smoe-

1 69

zen hoe 't allegaar most . Bregman is gek op Skagen; hai heb'n heel dik en heel mooi boek over de geskiedenis van Skagenskreven. De optocht begon bai de houf dweg . Ouwerwisse karre,bakwagens, sjeze, kapwagens, boerewagens - van alles reed ermee. Voorop liep 't meziekkorps 'De Uienhoup' . Jaap Marreveldvan Dirkshorn, 'n uienbouwer, is de maatslaander . Ze speuldeheel mooi. Zo ging alles achter mekaar nei de Grote Kerk op deMarkt .Ik liep mee mit 'n meneer Louwe, 'n kranteskroiver uit Skagen .Die skreef 'n verslag van de f eestdag voor de kraut . Toe de op-tocht of loupen was, vroeg ie, of ik 'n koppie bai 'm an huffsdrinke wou, 't was net zowat koppiestoid . Dat hew ik vanzelfgraag dein. Erg leuke minse . Ik vroeg an Louwe : Hoe kommedie feiste hier nou oigelijk . 't Is al zeuventien jaar leden, zoid-ie,dat ze 't voor 't eerst dein hewwe . Oom Gert Pater is de op-richter en gangmaker weest en je kinne gerust zegge, dat ernag veul op 'm droif t . Hai en tante Jans, z'n vrouw, binned'r vol van ; ze doen er alles voor . En dat is veul . 't Is niet alliende donderdag, maar deervoor heb je 't klaarmaken en deernei 'topruimen . Voor heel Skagen betekent 't wel wat . De kasteloinsen de are neringdoende binne d'r erg bloid mee . Deer komt veulyolk en iederien left er 'n paar cinte achter .Om twaalf uur was er dansen deur de Skager Westf riese Dans-groep, zomaar op de weg. Ze wazze allegaar in Westf riese klere,'n mooi gezicht . Tante Nel Helder speulde piano bai de GroteKerk op de Markt, zomaar in buiten . Oom Gert stond er voorde micref oon to redeneren . Wat kin die kirrel prate, 't vliegt erof! Ik zag burgemeister Wognum ook nag loupen . Je konne zien,dat ie er kuin op was, dat 't in zoin gemeente zo drok en ge-zellig was . 't Is jammer dat ie ziek worren is . Toe heb ie 't boiltjed'r maar bai neerloid . Vlede jaar in oktober is burgemeisterDe Wilde 'm opvolgd . Die zal ook wel geniete van de feiste .Op 't Noord zat 'n hele zood kloine joos an 'n eterstaf el to smik-kelen. Dat krege ze allegaar voor niks van de f eistvereniging .Ze zatte lekker to lurken an hulle koppie sukkela-melk. Ze wazzein 'n Westf ries pakkie en ze danste ook zo pittig . 'n Groepie er-van verkocht wat snuisteraitjes in staltjes. Ja, alleman deed mee,heel Skagen viel in 't haam, om de f olkloristische feiste, zoasoom Gert ze altoid noemt, zo mooi to maken as 't kin . 's Mid-des om half drie hew ik keken op 't kerkeploin nei de ouwer-

170

wisse stoel&ans voor vekantie-minse . Prachtig! Zo'n voif tigpare. 't Ging um proize . Ik zou graag meedein hewwe, maar 'twas vooral voor vreemdelinge .Ik kocht 'rs 'n koppie in 'n cafeetje en 'n lekker, warm skelle-vissie bai Piet Kuyt . Oigelijk most ik nodig nei huffs . Maar ja,dat stomme nummertje dertien! Je binne nuwskierig, wie datwitte nummer kocht hewwe zal . Gelukkig had ik teugen m'nvrouw zoid, dat ik miskien nag effen bai ouwe Jaap Borst in 'tbejaardehuis in De Waard an gaan zou . Aars zou de vrouw nagonrustig worre kinne .Op slot werd 't toch 's eives half tien . Ik nei 'De Rooie Leeuw',die op m'n nummertje stond. En verachtig, deer loupt 'n moidjevan om-en-de-bai voif en twintig mit 't are nummertje dertien .

Oom Gert en Tante Jans in de bloemen in 1968

17 1

Ik erheen en ik liet momn nummertje dertien zien . Hoe moetewe 't hewwe, zoid-ik? Nou, we gaan mit mekaar op de dans-vloer, zoi ze . Dat vond ik vanzelf pittig . Ze hiette Leonie . Wehewwe danst en praat en wat dronken mit 'n hele zood steltjesom de tafel en 't was zomaar half elf, leek 't wel . Toe zoi OomGert, dat alle minse die mit dut spel meedein hadde, nou of skoidvan mekaar nerve moste, want, zoid ie, 't moet mooi bloive,'t moet gien rommeltje worre . lk gaf momn dat moidje eerst nogn lekker oisie en toe ping ze mit 'r broer nei Barghorn 't Was'n verrekt pittig ding! Ik kocht nag 'n palinkie voor de vrouw -dat was 'n pareplu om de bul op to vangen - en toe gauw neihuffs . 't Was to last om nag nei Jaap Borst to gaan ; die lag vastal under de mannef akture . Wit je wel glouve, dat ik onderwegnag wel d'rs effen docht an dat pittige moidje!Ik kwam thuis ; de vrouw was nag op. Ik zoi . Goeieneivenden . . . de vrouw zoide 't lessie. Ja, ik was ienmaal to laat .Ik dink, dat ik ankomde jaar wet niet nei de Moidemarkt rack .

1 ) een jonge koe, die in het derde levensjaar nog niet kalf t .2 ) portefeuille .

BAI OOS OP 'T DURP

Veertig jaar van m'n leven mocht ik huize mit 'n zood goeieminse in Spierdoik . Ik zit er nag mit plezier an to dinken .'n Buurman van oos was Waiert Komen, hai was al van 1878 .Z'n houf dvak was timmerman . Hai werkte veul samen mit z'nbroer Klaas op 't Noordje . Die was zes jaar jonger . Ze hadde 'ryak leerd van vader Jan, die bekend stond as Jan Spoiker, omdatie op z'n rekeninge voor de klante de gebruikte spoikers opskreefen berekende . Toe vader Jan doodging hewwe Klaas en Waiertde zaak vortzet . Grote bouwwerke leverde ze niet . Ze maakteskoeiinge, damhekke, boetjes en allerhande kluswerkies . Ze werk-te voor 'n zacht uurloontje . Hulle specialitoit was : doodkistemake. En dat konne ze heel goed . Honderde hewwe ze d'r maakt,gekoupe en duurdere, maar allegaar goed of werkt. Waiert ge-bruikte of tig de stopwoordjes 'Da sek' (Dat zeg 'k) . En as ie't over z'n doodkiste had, din zoid-ie : Da sek, ze binne solied,

172

A. C . van den Berg

A. C. Overtoompastoor to Spierdijk

hoofd jongensschool1936-1955

to Spierdijk (1917-1941)

ze kinne d'r jare in huize, voordat ze de wurme in huffs krogge,da sek .As er op 't durp ientje flood was, din holpe ze al mit 't uitklei-den. Ze meitte de dooie en din maakte ze drekt de kist, sourswerkte ze in de nacht deur . Agnes Jol, de vrouw van Klaas,voerde de kist van binnen en din brochte ze 'm nei 't sterf huffs .Ze holpe bai 't kisten en ze gonge ook nag 'n eivend to rozekrans-bidden, omdat ze de kist leverd hadde .Samen mit ouwe Wullem de Vries, z'n zwager, onderhield ie 'tkerkhof . Wullem was 'n grote kirrel, Waiert was 'n opeten manje .Je zagge ze din gaan mit de graaf over skoer nei 't kerkhof, netareve cint . Wullem gaf twei stage teugen Waiert drie . Ze dede't voor noppes, din kwamme ze houg in de hemel, zoi pestoorVan Zon . Nou was flat voor Wullem niet zo hard nodig, wantdie had 'n beetje hougtevreis .Ja, Waiert was in 1920 z'n skoonvader Klaas Leek as doodgraveropvolgd. Toe ie 't ruim veertig jaar dein had, had ie 'r 969 be-graven. En as je 'm vroeg, of ie 'r nooit 'rs beroerd van werd,flat ie altoid mit de Dood en 't kerkhof omgaan most, din zoid-ie :Helegaar niet, da sek, helegaar niet, dut werk moet nou ienmaalook dein worre . En je hewwe nergens zoveul minse bai mekaarmit zo woinig ruzie, da sek, mit zo woinig herrie . Waiert was inalle hame pas : hai was naast doodgraver ook dubbeltjesophaal-

173

der, zundes onder de dienste in de kerk. Hai wist percies, wie eroigen plase hadde en wie 'r zittersgeld betale moste, omdat ze op'n aar z'n plaas zatte .As bestuurslid van de Vincentiusvereniging ging ie trouw rondTangs de huize en din kwam ie rammelend mit 't kollektebussie't streitje op . En as de cinte in 't bussie viele, din zoid-ie altoid :God loons, minse, maar weer tot d'are keer, da sek, maar weertot d'are keer .Wullem was vroeger vrachtman op Hoorn, mit peerd-en-wagen .As ie din Tangs 't huisie van Klaas en Agnes kwam, din wou z'npeerd niet verder, want die wist al, dat ie van Agnes altoid 'nstik roggebrood kreeg . Agnes hield veul van beiste . Ze had 'nheel regiment katte. Elke zwurf kat haalde ze in huffs . As je bai'r kwam, din ware alle stoele bezet mit katte . Alle kloine joosuit de buurt konne Agnes ook heel goed. Ze ginge d'r allegaarheen om 'n snoepie . Die klantjes wete gauw as 'r was to halenvalt. Agnes kwam din mit 'r trommeltje an de deur om uit todelen .De kindere van Waiert gonge trouwe en Trien Leek, z'n vrouwgong dood onder de Eerste Wereldoorlog . Z'n thuishaalder, Af ieVlaar trouwde ook en Waiert bleef alliendig over . Kluize is nietlekker. Din kin je wel prate teugen de kachel of de klok, maardie zegge niks terug . . . Toe is ie introkken bai Klaas en Agnes .Mit z'n drietjes leef de ze plezierig ; ze hoorde bai mekaar . Maarin negentien ien en zestig ging Klaas hemele . Hai was temetzeuven en zeuventig . 't Is al 'n pittige leeftoid . Waiert en z'nsnaartje boerde verder, totdat Agnes - Waiert noemde 'r altoidtante Sientje - de kerk niet meer hale kon ; ze kon 't niet uit-loupe. Ze viel onderweg wel d'rs om en din most je d'r steerte,net as 'n ouwe knol . Toe is 't ouwe stel in 't rusthuis in Spier-doik beland, in 'n mooie bovenkamer an de weg . Waiert voeldez'n oigen 'n burgemeister en sting voor 't raam to koik nei 'tkerkhof, deer ie zoveul werkt had . Heel in de verse kon ie dewatertoren van Hoorn (die ze nou pas sloupt hewwe) zienstaan. Maar Waiert, die zoveul keer in z'n leven de loif spreukvan de doodgraver gebruikt had : 'Ze komme wel', kwam zelf ookan de beurt. Op zeuventien november 1965 is ie sturven . Hai was87. Pestoor Verbeem heb veul zurg an de uitvaart besteed, omdatWaiert zoveul goed an de kerk dein had . Dat vonde alle minsemooi . Waiert is begraven deur 'n nuwe doodgraver . . .

174

Waiert je binne 'n goed rains weest . Je wazze altoid opgeruimden bloid. Je hadde voor groot en kloin 'n woord of 'n skreeuwover en je wouwe graag iederien helpe . Je hadde gien voiande,allien vrinde . Je mochte op 't kerkhof 'rs of f en kibbele mit Gertde Koster, maar dat telt niet mee, daagsteran wazze jolle allesvergeten. Nei, je hadde gien voiande . En zokke minse binne d'rniet dik . Je binne nou voilig op de plaas, deer de flood sterf t .Non wille jolle miskien nag wel wete, hoe of 't verder gaan ismit zwager Wullem. Hai had 'n heel hok mit joos, ik mien vannegen, zes joos en drie moide . Ze binne allegaar op 'n goeieplaas in de maaskappai terecht kommen .Wullem heb 'n zood werk dein in z'n leven . Toe Waiert en Agnesnei 't rusthuis gonge, kwam Wullem 'n toidje later in hulle huisieop 't Noord, alliendig. In 1954 was z'n vrouw, Agie Leek, dood-gaan. 't Was 'n heel best woif . Wullem greep erg mis . Maar haileef de op de neigedachtenis van z'n goeie vrouw verder, mit z'nkindere en z'n grovaderszeggers . Hai had 'n ouwe bedstee volmit nuwe dekens leggen . As er 'n kloinkind van 'm trouwde,din mochte ze 'n deken uitzoeke as huwelijkscadeau . 1k ver-zeker je, flat ze persies wiste, weer opa weunde!Hai liet 's nachts de deur van z'n huisie los . En as je an 'mvroege, weerom ie flat deed, din zoid-ie ; M'n kind, 'n ouweman kin best wat overkomme en din moete de minse niet voor'n vaste deur komme . Din moete m'n bure, Siemen en Aagt enJaap en Jitske er in komme kinne, as ik er niet meer uit kommekin. We vroege nag; Bin je 's nachts niet bang, as je deur los is?Bang? zoi Wullem, gaan nou 'rs mee . Hai gong nei z'n inge-bouwde bed, lichtte z'n kussen op, haalde d'r 'n grote boil ondervandaan en hai zoide; As ik bai flag of bai nacht lui in huffskrog, die er niet hore, din zalle ze ondervinde, flat 'n acht entachtigjarige niet mit 'm solle left . Maar as 't Hoin mit z'n zoinis, din zal 'k m'n kop buige moete . Kort ernei is 't beurd. Wul-lem was op 23 september 1967 nei Agie gaan en nei Waiert enTrien Leek en nei Klaas . Hai was uit de toid, maar niet uit deherinnering .Van 't hele stel is Agnes nag alliendig over . Ze is in 't nuwe rust-huis ''t Oeverland' in Spierdoik . Ze is van 25 november 1879 . Jemoete d'rs heengaan op 'r verjaardag, din koik je je ouge uit,wie d'r allegaar kome bai die goeie ouwe ziel . Ze is nag heelpittig en best bai 'r verstand . Ze kantelt we! 'rs om, maar din

175

zoeke de Zusters of de moidjes, die deer werke, d'r weer op .Dokter Bloem stelt de motor din weer wat bai en din gaat zeweer 'n toidje mee . We kinne d'r onmogelijk misse .Vroeger docht ik altoid, dat je pas 'n hoilige weze kon nei jedood, maar 't leven heb m'n woizer maakt : ze loupe om oosheen, as we ze maar zien wille .

Weyert Komen Willem de Vries

HERINNERING

As ik zo 'rs in m'n ientje zit to dinken, din gaan ik in m'ngedachten wel d'rs terug nei m'n kinderjare en de toil van m'njeugd en din zien ik weer, wat ik toe zag en ik hoor weer deminse van toe prate en vertelle. Ik bin din weer an 't werk baim'n vader en moeder. Ik zat, as skoolkind al, to koeie- en toskeipemelken. As er 'n skeip oonde, die wat nauw was, zoi m'nvader; Haal jij dat lam er 's uit, iii hewwe nag kloine handjes,jij kinne dat beter as wai mit oos grote hande . En as er 's eivesteugen bedtoid 'n koe begon to steerten, omdat ie kalve most,din zoid 'k teugen moeder: Je moete m'n vannacht roepe, hoor,want ik wil kalve-trekke .In m'n geist zit ik weer in de skoolbank bai juf f rouw Nellie van

176

Woik in de eerste en tweide klas . Ze was erg lief voor kindereen ze kon zo mooi vertelle van Ot en Sien en van de plate, deerwe de letters van lere moste . Ik hoor de worst nag sissen in depan op de plaat en van dat gesis leerde wai de letter S . Ze leef tnag, ze is 87 jaar en weunt in 't bejaardehuis 'Twiskerland' inTwisk . Ik kom nag wel d'rs bai 'r . Heur vader, meister VanWoik, was van 1871-1909 houfd van de openbare skool in DeWeere. Hai was 'n geleerde man . Hai heb 'n stik of drie van z'noigen kindere en verskillende are jonge minse klaar maakt voorde onderwoizersakte en hai gaf ook lesse an manne, die burge-meister worre zouwe, zoas Klaas Zoip van Abbekerk en deouwe Breibaart van Hougwoud, de vader van de Breibaart vannou, die ook al weer gauw uitskaie zal . Ik weet nag goed dat dieouwe Breibaart, 'n hele grote zwere kirrel, bai oos op skoolkwam op 30 april 1909 om to zeggen, dat er 'n prinsessie ge-boren was en dat we deerom vrai van skool krege . Dat lestewas voor oos vanzelf 't belangroikste, want we mochte baijuliaantje toch niet op de zuikerstikke komme .Behalve moeder en ik hewwe ze uit oos gezin allegaar op skoolloupen bai meister Van Woik. In 1909 kwam meister Van deWiel. Deer hew ik onderwois van had op 't gewone skool enlater voor de onderwoizersakte. Ook 'n beste meister . Ik dinknag veul an 'm en ik heb later in skool veul dinge 't zelf de deinas m'n leermeister, omdat ik merkte dat 't goed was . Mit wee-moed in m'n hart hew ik meeloupen, toe ie nei z'n leste rust-plaas op 't kerkhof in Heiloo brocht wier . . .Onder pestoor Stroomer en pestoor Duyvestoin bin ik misdienderweest tot m'n twaalfde jaar . Toe most ik 't land uit bai m'nvader en ik kreeg van pestoor 'n erg mooi horlogie mit blauwecoif ers . Ik heb 't nag . Van later, toe ik to vraien raakte, hew iknag 'n herinnering an die pestoor bewaard, die ik nou wel leukvind, maar toe niet. Op 'n zundageivend zoende ik, midden opde weg, in hartstikke donkey, Geertje Klaver van de DikkeBoer en in-iens stonde we in 't licht van de zaklanteern vanpestoor. We verskote oos lam en we stove ieder 'n kant uit . Indie toid mocht je dat zomaar niet doen! Binnen 't uur wistevader en moeder 't al van pestoor . Toe ik thuiskwam, kreeg ikdie warme pangkoek under m'n neus . Wat 'n consternatie! Ikwend voortaan krap op 't bit reden, ze hielde de touwtjes strak .Ze perbeerde m'n ervan to overtuigen, dat zok gien pas gaf en

1 77

dat ik dat toch wete most . Maar ik kon er gien berouw overkrogge. En nag niet!Ouwe Kees Pronk, die vroeger vrachtman op Hoorn weest was,heb tussen z'n zestigste en voif en zestigste jaar werkman-in-lichte-werkies weest bai m'n vader op de boerderai . As er din156 rentezegels voor 'm plakt wiere, din kreeg ie, as ie voif enzestig was, drie golden ouwerdomsrente in de week . . . Z'nvrouw noemde we Griet de Kleremaker, omdat Kees kleremakerwas . Ze was erg douf en praatte temet altoid in d'r oigen . 't Waz-ze erg goeie en heel arme minsies en ze weunde in 'n heel kloinhuisie . lk mocht er van m'n moeder wel d'rs 'n steurtje eten of'n hompie keis heenbringe . Din leerde Kees momn 't dammen .Zo hew ik deer veul ure zeten . Net as bai Nardus Groot enNaatje. Deer stuurde moeder m'n ook wel d'rs heen mit 'n paarkan karremelk of 'n stukkie butter . Naatje mocht ook de keis-randjes bai oos vandaan hale en deer maakte ze din 'n randjes-keisie van. Zo moste die arme ouwe minse er deur zien to kom-men. Nardus was vroeger boerewerkman weest, maar lag lateraltoid to bed. Hai was helemaal verrimmetiekt en z'n handebeef de erg . Hai was de belezer van 't durp . As je kiespoinhadde of 'n stienpuist of are pointjes en kwaaltjes, din ging je neiNardus. Die streek mit z'n bevende duim over de zieke plek enbad mitien 'n gebedje . En din ging je genezen nei huffs . Waikindere en ook 'n hele zood groters gelouf de erin en 't leek ver-achtig wel to helpen ook .Dirk Groot, z'n zeun, was koster en doodgraver . As kinderekwamme we bai 'm koike op 't kerkhof en we zatte to rom-melen in de doodsbientjes, die we weer an mekaar perbeerde topassen . Later, toe ik studeerde, hew ik er 'n zoodje van 'm tolien had, din kon ik beter zien,hoe't geraamte van 'n mins inmekaar zat . Ik mocht 't teugen gien mins zegge, want din zouwede minse dinke, van wie z'n grovader of gropmoeder zou ie deonderdele op z'n kamertje leggen hewwe? En din krogge we last .Dirk hield ook knoine en 'n beste ram . Deer ginge we van toldtot toil heen mit oos voesters, want we vonde 't 'n prachtigeram en 't dekgeld was leig . En as we kwamme to betalen, dinkrege we van Leentje, Dirkes vrouw, 'n kokkin (snoepje) .We hewwe veul eivende mit Dirk zitte to kaarten, to ketrielesen(quadrilleren) . Kindere hadde ze niet. Leentje kwam to stervenen Dirk skee er uit mit kosteren en kwam in 'n aar huffs . Hai

1 78

heb nag heel wat jare leefd . Later stonde we ook bai de doodkistvan Dirk . En din dringt 't pas tot je deur, dat ie zo'n goed rainswas. Jammer dat je zo'n goeie vriend verlieze moete. Weeromgaan zokke minse dood? dink je din, deer was wel wat aars vanmindere kwalitoit in to leveren weest! Ze hewwe deer Bovenook de beste 't lief st, loikt 't wel .Din had je Piet Poland en Jans Aartman . Op 'n paar bundertjesoud bouwland most Piet z'n kossie skarrele voor z'n grote gezin .Hai was 'n gewone, grove bouwer mit eerappele, urte, bone, tarf,haver en wat suikerwortele . In de wintermaande zette ie 'npaar koetjes op, die ie van de ien of are boer om de melk had .Din had ie 's winters 'n paar kan melk daags en 'n mispetje's zeumers voor z'n bouwtje . Wat hewwe die minse werkt, vanlicht tot donkey, 't hele jaar deur . In de hooitoid kwam ie weld'rs bai oos, as 't erg drok was en in de zeidtoid hielp ie mitzichten . 'n Beste, slachtige werkman. Din verdiende ie 'n paargolden extra, die Jans best gebruike kon . Arm leefd en arm stur-ven, maar nooit 'n cint skuld. Ze konne hikke nach geeuwe . Zewazze tevreden in en deur de armoed .As joon van 'n jaar of voiftien gong ik veul eivende nei PietGrootjes en Jans Rood . Ze ware al op leef toid, toe ze as wede-naar en weduwvrouw mit mekaar trouwde . Maar 't hotte niet tus-sen die twei. As Piet de kat de deur uitliet, haalde Jans 'm erdrekt weer in . En as Jans 'n mooi vertelsel over vroeger deed, dintrok Piet 'n vlak gezicht . Jans was 'n vrolijk woif, die in ienasem lache en huile kon en Piet kon van die sterke verhale vanvroeger vertelle, die zo spannend wazze, dat je d'r 'n beetjebang in donkey van werd . En toch vond je 't leuk! An die kib-belende Piet en Jans hew ik toch plezierige herinneringe .Thois Kuyper en Rins Koemeister hadde in 't durp 'n poepe-winkel. Z'n vader, ouwe Fris, was 'n heel gewoon messelaartjeweest, die er sobertjes deur most . Thois was 'n piendere, werk-zame joon, die z'n toid ver vooruit was en die wat andurfde . Haikreeg van pestoor Van Leeuwen voif en twintig golden om watnegotie to koupen : wat geren en band, spelde en neelde, lappiesgoed en zok en zok. Hai begon 'n winkeltje . Hai leerde wat Duisen begon to handelen in Duise naaimechienes, die toe pas in dehandel kwamme . Hai kwam in 't bestuur van de durpsboereleen-bank en hai werd agent van 'n grote brandverzekering en dirk-teur van 'n keisfebriek . Hai ruimde heel wat ruzietjes en mis-

1 79

verstande onder de minse op : hai had 'n groot vertrouwen . Finan-ceel heb ie ook 'n heleboel minse vortholpen . Z'n acht kinderehewwe allegaar wat extra leerd bai meister Van Woik of op areskole en ze hewwe allegaar hullie weg vonden . Toe ie pittig debiene onder 't loif had en recht had op wat rust, ging ie in1918 dood. Weerom nou? Hai was nag maar zeuven en voif tig .Hai had nag zoveul goeds doen kinnen . . . Z'n joos, Siemen enBram, hewwe de zaak wel vortzet, maar hai had 'm opbouwd .Zo zag ik 'n hele zood minse heengaan, die ik graag houwewillen had .M'n vader gong ook in die toil dood. Die kon ik ook slechtmisse, maar deer wordt niet nei vroegen . 1k mocht van moederuit de boerderai stappe en lere gaan voor skoolmeister . 1k hewspantouw en melkblok neerloid en ik bin in skool terecht kom-men .180

Op 'n goeie dag zag ik in 't cafe geneven over oos, 'n moidjeloupen, die deer bakerde, en die m'n erg anstond. Ik bin mit 'ran 't klessen raakt, eerst onzin, later ernst. Ik huffs er nou alkloin veertig jaar mee .Ik heb 't over verskaiene minse uit m'n geboortedurp had . En't leke allegaar wel goeie minse . Ware 't zokke goeie minse, ofwil ik ze graag zo zien? Ik heb er over neidocht en ik clink dat't net is as bai Ernest Claes, de grote Vlaamse skroiver, die askind nit z'n geboorteplaas wegging om to studeren en die lateras man over z'n kinderjare vertelt. Van hem skreve ze : 'Hij zagz'n geboortestreek als kind . Als man schreef hij er later over . Alskind zag hij geen drama's, geen zonde, geen tragiek . En als man,met rijper inzicht, gleed hij er vergoelijkend overheen en zegt :'Onder de mensen van mijn geboorteplaats Zichem, ken ik er nieteen met verborgen kwaad in zijn verstokt hart' .'

18 1

1 82

A

aanspreking in 3epersoon, 870

aanvoegende wijs, 861aardig, 55achter, op-, 479achteren, van-

bekeken, 818achterend, 250achterkommertje, 200achterkousig, 98achterland, 818achterkret, 210achterom, 183al, 594al (wel), 576algedurig, 98allemaar, 439, 440alliendig, 531alshands, 623altijd niet, 673al-zinnen, 865an, er is iets van-,708,173

ansassen, 595antornen,709anwenst, 469appelepap, gien-, 306areve, 488armpie-deur, 585as-er-an-toe, 710atterkoud, 105averom, 691

B

baan (akker), 204baaieren, 47baiegaar, 537baietwei, 588baispul, 564baitois of betois, 324baizitten, er-, 624baker, 2bakkie, 355bal (bang), 781barrel, an de-, 431barrel, 'n-, 431, 152

REGISTER

De getallen achter de woorden verwijzen naar de nummers van de zinnen .

barrelen, an-, 355barrelen (kleren) , 321barreleskeet,151barstjansen, 779bazeroet, 686bedaid, 818bedaren, 845bedat, 520beddepisser, 15bedelaarskoppie, 391bedelaarsmaag, 382bedoening, 236begaan, - om, 699begaan, 665begriet, 241, 207begrotelijk, 465begroten, 465beheeftig,102bekennen, 565bekeren, 61bekon, 565be!, 339beleerd, 625bellen, an-, 339bellen, 339beloord, 632bementeneren, 194benauwd, 69benepen, 74benoupen, 828, 792bentel, an de-, 314bentelkont, 314beren, 32berg, 228besketen, 789, 99besketen, -doekje, 789beskieten, 657beskoten, 798beskranzen,655best, 'n-, 578, 548, 611bestaan, 100bestand, 237besteden, 704besterd, 548bestoken, 406bestruk, 101bestudderen, 378betaien, 513beterder, 62betois . 324

betrekk. vnw ., 857beuken, 276beukertje, 794beunhasie,190beuren, 547,141bewaaien, 630bewarmen, 446bezitt . vnw ., 859bezweiten, 16bienen (voeten),

796, 437bienen, 't wild in

de-, 460bienophipper, 343hi!, 438,163binken, 796binnenmikken, 314biske, 819bit, 580blaipoten, 344blauwbakken, 676bleizen, 684blikk (er) en, 289bloid, 615, 549blokbobberig, 70bobberkop, 70boekie, 500boekie-zoek, 621hoe!, de - verzuipen,255

boet, 635, 416bof f ers, 383bogie, 730, 615boizen, 47bokken, 705bokkeneuten, 615ho!, 706bolk, 695bollebuisies, 383bollen, 259bommer, 252bongels, 755bonk (veel) , 841honk(ie), 90boodje, 791booi of boos, 45bordig, 82bosken,700boskip, 649

bot, 604botvreemd, 532bouwer, 245bouw (erai), 245, 185braaf, 489brakken, 615brand, in de-, 398brandenekels, 702brat, 609breek, voor de-, 619breeuwen, 701breiden-mig, 662breist, 424bremmen, 449brief, 494briek, 74brikkie, 703, 589bril, 310broeden, 829broeder, 353broekeskoiter, 94broinzout, 618brood, 642, 357brood, roik stik-, 430broodvechter, 707bruidstranen, 33buffet, 318buffeltje, 332buisies, 57buiten, in-, 446buitenpoorter, 35buizen, 83but, 187bullestiek, 237bulloper, 237bunzig, 424burrie, 707buul, 499

C

ch (uitspraak), 880

D

daagsteran, 771daaiig, 385daaps, 136daghuren, 752dag-of-aref, 488daien, 579dam (poort), 570damp, de- in, 83

dangelen, 463days, 32dat (toen) , 825, 866dat-op, 587deef, 198deelwoorden, 868deer tot toe, 639deervandaan, 711deig (of : deeg) , 698dein-of, 358demie (of : demee),516

dertien, as 'n-, 712deurrouker, 77diesek, 415dik, 489, 237, 92dikkers, 547diknek,163dik-op, 197dinkie, 487, 319doedelig of : doederig,

78doek, 317doenig, 455dof, 796doinen, 78dom, 276don, 418, 78don-an, 418dorrel, 3dotrois, 473dougen (of: douven),

355douw-in, 202drabber, 152dranzen, 25drem, 583fires, 241dreutel, 145driel, 138driespeend, 818drok, 487drol, 654druk, z'n-, 597, 257druul, 654duig,198dun, 187dundas, 553dunne, 'n-, 144dut-op, 587

E

echter, op 'n-, 518

een voor de, 872een maandag, 506eendebier, 249eendepul, 189eerapel roden,186eerlijk (waar),

504, 818eerstoonder, 198of kes, 512of kesternei, 476eggig, 785ei en ij (uitspraak),878

eisie, 191eizen, 225emmer, in de-, 661en, zie inleiding voor

nr . 1end, 't - in de bek, 616endje (nemen), 477enkeld, 356epper, 331eterstoid, 387etten, 242eveliens, 550evengoed, 529

F

f akseren of : f okseren,878, 714

ferwiel, 333f iemelen, 459fieter, 334f itlok, 269f leeuw, 409f leiken, 392flens, 657f lenter, an de-,

715, 256flenteren, 539flikflooien, 459flort, an de-, 764,

436, 314f lortkont, 436f louk of : vlouk, 503flurt, 432f luter (ig) , 610f luteren, 799fniesen, 446f oilen of : voilen, 402folio, in-, 303f orten, 568f ortuinig, 205

1 83

frik, 353frikbal, 353frikbillen, 598Iris, 355f roezelen, 668f ronten, 71f uut, 830

G

gaaienaar, 602gaaiing, 602ga (a) ltje, 295galgen, 353garrelementen, 562gast, to-, 509gasten, 591gastestikken, 405gat,163gatenbak, 384ge- van 't deelwoord,

854gebiedende wijs, 861gebit, 205gekop, 50geld, 690, 206geldbedragen,181gele (bonen), 494geling,105geloikighoid, 716gemadder, 573gemier, 790geneven over, 514geniesen, 353, 323geradbraakte woorden,

878gerak,195gerammeseerd, 257geservituut, 831geslacht, 875, 877gestopt, 599gevlogen, van-, 302gewasselijk, 203glen (overbodig), 527glen (meer), 526gienien (of genien),

528gijp (of: geip), 59ginning, 717gland, 443glis-onder, 386glissen, 301gloimen, 442glop, 601

1 84

glouwen, 480gluipzak,140gnap (pies), 401, 73gnart, an de-, 314gnif f elen, 388gninniken, 388gnokken, 462gnorten, 272goed, zundese-,122goed, niet erg-, 658goeddeeg, bai-, 783goedelijk, 15gof (lie), 496gons, 622gonzen, 412gortig, 470graf ie (v. zessen), 820graaf, 209grassen, 243grent, 782grielen, 623grim, 260groebelig, 139groenkauwers, 366groenland, 261grommelpot, 53groosk, 683, 880groot, - van eten, 103groot, in 't-, 670groterd, 548groters, 37gruizig, 188grutten, 453grutterig, 453gulvreemd, 532

H

haal, 63haan, de - jagen, 445hachten, 660Hagenaar - Haagse,

enz,, 877hakkepiel (en), 75hakkeren, 447half t, 495hands, 257handsen, 612handskoon, 611hapsnap,364hardhands,146Karen, 107hartlast, 36heel, 718, 670

heel (voor hele),670, 671

heel-end-heen, 627heen-en-weerspul, 787heen-en-weertje, 636heen-en-werig, 455heer (d) koekrentenier,

719heerskip, 208hel, 637helder-en-skoon, 433helemaal niet, 673helen, 53helhaak, 406helt, 209hemelsvaartdag, 572hennemelker, 832herresdags, 277herrest, van de-, 277hessig, 538heugenskip,801hier tot toe, 639hieuw,108hilkendaal, 800hip, 636hip en drip, 636hoed, de heren-, 345hoegenaamd, 524hoek (ie) , 31hoeke, 543hoentje, 543hoetelaar,168hoichie, 839hois, 839hollebollig, 603hompen, 457hond, an de-, 342hsndesnor, 263hoog-op, 197hooigat, 85hooikrok, 212hooitoid (fig,) , 262hop of drop, 577horig,109horrelbien,153hortje, 729hos, 802hosklos, 346hossie, 607hotemetoot, 738hotten, 487houpstoups, 406houwelijk, 15hufterig, 278huffs, over-, 38

huffs, op - an, 615huisriemrond, 12huisie, 821huizig, 600hull(i)e, 540, 210hurk, 82hussie, 804

I

Ief ie en Af ie, 694iemesdagen, 423iemeslesten, 423ien, 490ienigste, 423ienkind, 530ienlik, 530iepekonterig, 157iepkes, 71-ig, 873ik en iii, 393indof f en, 351inf,initief, 861inglouwen, 795inhokkelen, 629inkort, 692, 587inlassing letters, 878insteken, 73instoepen, 737interval, 685inverdan, 517

1

jaar, 418jaarsteran, 659jagen (koeien), 193jak, 't - an, 616janken, 473jeukbonk, 90jisten, 71jokkebel, 56jongeklant, 693jongkerel, 693jonkies, 419joos, 843, 404, 403, 3

K

kaakmand, 211kachel (dronken), 310kakkelollig, 323kalegezichten, 720

kalf, 654kalkedodder, 721kalven, 589kant (en) , 348kantje 774, 86kapberg, 202kappenaaister, 76kassieskirrel, 756kas, 822, 494kat - achter-,14katjeskermis, 328kauw, 360kees, 833keiskoppen, 252keisrandjes, 252kerdiezen, 646kettewater, 844ketting, 647keuveltjeseivend, 308kieftenbroedje, 14kielegoed, 326kiepas,113kierie-kierie, 840kikkef likken,146kikker,110kimmelen, 276kip, voor 'n zieke-, 359kirrel, 878klaak, 280kladdebutter, 434klammen, 26kleum, 290klieken, 365kliemzerig,142klinkbuul, 415kloin, - van eten, 103klointjes, 37klosters, 284klucht, 590knap (gnap), 401, 73knappies, 401knar, 366kneerten, 57kneertig, 57kneertkont, 57kniesen, 402knip, 415knoeien, 722knoest, 75knoestig,146knof f elig, 276knook, 392knor, 392knul, 318knurven, 357

koegang, 183koeien, onder de-,193koejaar, 418koejes, 183koekemie, 89koekhakken, 68koetelen, 400koeterdekoet, 724koevereren, 194koffie, om de-, 733, 509koffie, - ophalen, 21kof f ieprut, 410koggewaai, 249koik (ie) op, 16koken, 541kokkin, 373kombakkie, 355konkelef oesies, 723konkelen, 403konnen, 323kooksie, 363koolboet, 416koolprak, 367koonders, 606koppen (gekop), 50koppie, 404, 355koppie, 641koppiesen, 641koppiestoid, 352koren, 541koud, 446kouken, 541kramdenap of kram-

menap, 83krap, 69krengenslager, 238krenten (zie pruimen)krentetoet, 139kret, op 't-, 210kreuken, 350kriek, voor z'n-, 147krikkemikken, 607krimmeneel, 322kroes, 834krokkelen, 282krol, 345kruielouper, 112kruintjes, 354kui, 187kuin, 464kunnen en kennen, 863kwajoos, 655kwast, 264kwatten, 439kwikkeltje, 256

185

L

labberdepoep, 789labberent, 87lampedanser, 726land, 't - in, 185land, 't - uit, 185landloupers, 242langers, 547langs, bai-, 675lap, 725lappertjesleven, 727last, 669leg, de - kroggen, 81leggen, 862leggenleiten, 241leigte, 575lenig-an, 536lenigies-an, 536lessie, 't loupt op 't-,

361lessies, 354lessiesdag, 365lesten, 818let, 213leugen, 507leuk, 55leukerd, 55levendig, 504lezen, 728licht, 213lidderen, 660lidwoord, 84liegebel, 56hem (er) ig, 381Tier, 628liggen, 862linger, an de-, 13lingeren, 662linkse (bien), 633beg, 835loeker, 554loeren, 24loeter, 293loif,135loif houwen, 626loif loup, 151loinhout, 806loisies, 198hoist, 188bit, 't -'r bai, 614lok, 678lokkebout, 660los, 486,169los (maken), 486

1 86

louf (te), 58loup, an de-, 471loupende-vort, 414loute, 483louven, 547louvig, 58lucht, 413,197luchten, 413luceversdosie, 81lui, 58, 20luikhoren, 688luisnek, 77luup, 154

M

maakt en dein, 490madderen, 573mai-houwen, 193mak, 111coal (weer) , 583coal of drat, 577malabelighoid, lmalbol,11maljagen, 656coal-oor,11mammen, 6mannig,129martelaartje, 255matskudding, 291medderen, 573meel, 214meervoud met s, 874meeuwsk, 74meist niet, 644mekeren, 61meleur, 827melkbon,187melkerstoid of : melk-

toid,196melkkor, 263melkkros, 263meneuvels of meneu-

vers, 807meshanger, 265meut, 607middegen, 368miegelen, 285miereken, 480mierevreter,113miers (k), 444miesker, 76mieskerig, 76mieskertje, 76

mietje, 76miezerig, 74, 73miggen, 501minnetjes, 81minnezeren, 114minsie, 89mfsdaier, 579misgroipen, 696mishoup, 215miskarn, 215mispet, 215mitterhaast, 687, 525cooed, - op, 192moerlouper, 254moid, 420, 402moiden, 404, 193moidje, 640, 404mom (mij, me), 438mondgauw, 380monepolie,166mooike, 578moordenaarsweer, 296mor, 808motteren, 283muiterig, 662muizelen, 369

N

naairing, 784nachtgasten, 809narren, 82nauw (te wachten),427

nauwnemend, 52nei, 605neidat, 680't neist en 't reist, 551neitoid, 203neiweet, 34nep (uitjes), 248net-aarsom, 433net-an, 674nesk, 331newt, as 'n-, 370nittelig, 138noiden, 271noidig, 730non, op de-, 82noord, om de-, 733nooslijk, 65nozen, 65nuw, - nei, 842nuw, 'n-, 578

nuwbakken, 429nuwelijk, 429nuwerwisse, 71nuwskierig, 467

0

oche (n) s, 's-, 657,654of (overbodig) , 856of bericht, 15of f eren, 810ofgaan, op huffs-, 652of halen, 394of maken, 563of pollen, 596of skieten, 560of slaveren, 192of slikken, 362of snaier, 566of spatten, 240of speuren, 315of stappie, 731of steken, 732, 560of stiemen, 399of tig, 491of werk, 358of winnen, 672, 254ofzakken, 20, 19oigen (s), m'n-, 542om, - de koffie, 733, 50com en an, 340omkrombienen, 634omreden, 650omteven, 282omv (e) er, 679omwaaien, 15omwoid, 560onder (vol) , 609onderkooi, 253onderlest, 571onderrechten, 116onen, 198onga (a) ns, 117onguur, 522onkant, 216onruim, 643onrustig, 72ontgnoffelen, 481onthikt, 666ontleitend, 286ontskieten, 329onverdoch (t) se, 570,

551onzoet, 734

oonskeipen, 198oorlogsleven, 735Ootje Tontel, 410op, - Andoik, enz ., 811opbochelen, 662, 95opbreken, 237opdiggelen, 325openteren, 655opeten, 662opgerven,158opgnappen, 30opgnappersgoed, 30opheden, 515opknapperspak, 30opkreuken, 350opkwieken, 118oplubberen,118opmakerig, 433opmepper, 140oppakken, 475oppasser, 425opperdan, 517oppertje, 589, 165oproden,410oproizen,170opskuilen, 27opsmeren, 95opsteken, 472opstekers, 472opstel, 336opstieming,119opstoepen, 736optrawaf f el, 686, 140optater, 140opvliegers, 119opzetter, 217opzoeken, 588, 474, 227orekruiper, 502oud, 'n-, 578oud, op 't - of, 505oudte, 485ousk (ig) , 583, 413ouwerwisse, 397overdoen,351overhuis, 38overnuw, 571overraien, 557overspruitelijk, 120overstil, 535overzacht, 535

P

paardje (f ooi) , 258

padje, -reeuw loupen,823

pangkoek, 354pangkoekerspan, 354panje, 353panlat, 343passaat, 739passiekwant, 740passies, 471pen, van de-, 682pent, 353penteneurig, 121permandig, 585permetasie, 39persoonlijk vnw ., 858pent-an, 534pielen, 741, 357piender, 411piepen, 20pieperen, 20piesie, 380pieterig, 139pik,198pisser, 252pittig, 497, 421, 33plaas, 210plat, 'n - bekkie, 335plat, platte gat, 743plat, to - of, 742plok, 839pluren, 335plussel, 354pluut, 662poddeheer, 662podden, 2poddevilder, 741poepebedoening, 697poepedrif t, 684poepemiggen, 218poeperen, 684poepewinkel, 177poepezak, 177poepie-an, 310poeren, 642poeskop, 818poestig, 51poet, 82poggen, 657poin-in-'t-loif,151, 72poiperoder, 299pokig, 257polig, 48ponteneurig,121poor, 'n - hewwe in,

178

1 87

poppie, 8portelbuk,155posken, 354possie, 607post, 607postig, 246pot, 412potteglouwen, 607praat (op zolder), 744pratig, 91pret (ruzie),123pre-an, 418prieken, 410prik, 175proest, 574pruimen, 17pruimig, 662prut (tig) , 402, 280prut (boel) , 402prutlip, 410pruttekollig, 818pul,189pupperig,124purkie, 33puur, 521, 497punt, 82

R

raampost, 396rabbig, 811, 604raggen, 456raiende vort, 414rak, 493ramp (ofwinnen), 672randjeskeisie, 252rappig, 604rechtevoort, 210rechtse (bien), 633redden, 67reddig, 54redut, op-, 82reed, an de-, 471reed, hai - 'm, 93reg, 818regel, lange-,183regenig, 280rei of ree, 745reid, 551reiden, 818reiighoid, 551reiste, 551rel, van de-, 487, 406rem, 219

188

remelen, 281repeteer, ande-, 747reurig, 663reuring, 28reutels, 163reven, 141ribben, 663riebel, 256rippen, 663rizzeleveren, 748robber, 308roden,186roes, 655roezen,655roip, 247roizen, 66rokken (rukken),171rokkie (rukkie), 839rommelnacht, 19rondje, 309rondom, 104roof, 713rooien op, 435, 422rotduur, 561rouk, as de-, 569roukie, 663roukiesgast, 663rozig, 446ruig, 220ruitelen, 189ruim, 643rullen, bai de-, 577runnik, 314rugs, 266rut, 169ruttelen, 391,161ruwaan, 57ruwanig, 57

S

saggelen, 325sekurighoid, 635sermen, 143siesink, 749sjagroinig, 69sjenee (ighoid), 337sjeneeighoid, 337skabbelakken, 750skad,221skaken,401skadelijk,125skaibutter, 267skammerottig, 818

skandalizeren, 797skat ik, 826skeefte, 300skeer, 544skelen, 96skelig,106skeuren, 482skietskuiten, 330skik, mit-, 292skil deur,179skimmelig, 148skitteljacht, 17skoer, op-, 40skof t, 493skof tig, 523skolpers,189skolvers, 189skoon, 434skoon-voor, 162skoonmakerstoid, 786skossen,160, 159skosseloupen, 307skot, 66skot, op-, 640skotteren, 663, 222skraper, 274skreeuwen, 46skriebel, 319skriebelig, 74skrobben, 613skrobber, 613skroei, 371skrof f elig, 408skrook, 662, 347skrot, 275skuddelen, 29skuil douwen, 27skuttelen, 372slaai, 268slachtig,190slaggerig, 73slechtighoid, 751sletje, 373slim, 126slobber, 402slobberig, 297slochter, 223sloot, over-, 508slot, op-, 517slurven, 559sluuf (uitloupen), 255sluuf, 319smak, 753smeerhoorn, 663, 95smeren, 287

smoit, 753smultje, 754snaartje, 423, 119snakker (ig) , 618snei, 574sneiblind, 9sneijagen, 484sneiproest, 574snik, 233snippie, 589snof f en, 521snokker of snukker, 428snollebol, 7snollen, 7snorrelwind, 279snot (en kwoil) , 803snotbriebel, 80snotkiekel of -kukel, 80snotterig (weer), 297sond, 757soortig,188sop, 657sopperen, 294spat, de - opnemen, 758speit, 240spek,164spelling, 880speurig, 315spier, 325spo (u) ken, 481spragen, 23sproos, 60spukelen, 617spullen, 312spultje, 182staal, 759staan-uit, 320stadter, 582staggen, 237stal, dat-, 183, 874stalhout, 251stal (1) ingen, 244staltje, 353, 183stag, op-, 10stapen, 492star( dronken), 310stedekop,156steed, 127steedje, 655steek, 373steerten, 552, 237steggie, 760steigeren, 374sterkers, 547steuren, 541, 378

steurtje, 541stiefelen, 836stiek, 654, 4stik, 405, 818stik-eten, 405, 47stikken, op-, 405stikkebordje, 405stikkebuul, 405stikkend, stikkenig,

stukkend, 815, 30stinkend, 298stinkerd, 585stodden, 240stoeien, 237stoep (el) en, 788stoer, 654stoet, 357stoetel, 448stoetelig, 448stoif, 489stoig (er), 79stokie, 656stom(p), op - zetten,379

stom (p), - vergeten,812

stoplappen, 879stopwoorden en tussen-werpsels, 879

storm-en-onweer, 15strak, 813strandig, 246streken-of, 608streunen, 480stroffelen, 460stroiken, 487strooien, 415stro (u) perig, 164stroppen, 164strunen (zie streunen)struul, 654studderen, 378stug, 201stuff, 558stuipekop, 156stuit, 753, 498stult, 654sturven, 128suikerdinkie, 373sullebutter, 88swuuphard, 82

T

taielijk, 762talie, 663tas, 316te, 511, 510tebot, 335,15teizen (tijzen), 463tekken,189temes, 814temet, 420terugkomen (v, koei-

en), 237teugen, 440teugendaien, 655, 579teugenlouper, 746tent, 5thee, om de-, 733, 509thuishaalder, 653tiet,149, 42tikken, opde kop-, 805tis (t), 441titten, 6titteren, 6tod, 663toe, 763toe (toen), 353, 73toekocht, 625toet,188toet, fen - mem, 167toeter, 239toeter (bloem), 239toetoid, 780toid, op z'n-, 31toilen, 241tokkeren, 78tokkie of tukkie, 23tonen, 437tong, 305trappen van verge-

lijking, 869trekkerig, 48triemen, 397troet, 353troetlip, 410trouwreid, 41trut, 54trutten, 463tuk (proper), 435, 245tukkie of tokkie, 23tuul, 567tuur, 780tweilichtig, 288

189

1 90

U

U vervangen doorderde persoon, 870

uiens, 577, 407uiten, 764uitered, 341uiteremuiterig, 765(zie muiterig)

uitgaan (sterven), 766uitglissen, 301uitheems, 631uithoinig, 455uitjoegen, 68uitkleiden, 767uitnemen (kamer), 15uitsmeren, 313uitspouken, 17uitspraak, 878uitstoeien, 237uittulen, 567uitvarsen, 375uitverdan, 517uitzakken, 86uren, 224urt, op 'n-, 585urven,128uur (uier), 224

V

vaal, 338val, 645van (plaats in de zin),

859van-an, 708, 173vangen,172vansgloiken, 389vast (maken), 486vastzetten, 654,187veers, 586verbarrelen, 663verbeelding, - van,

657, 68verbeld, 339verboeft, 445verbranden,452verbreeuwen, 656verdaid, 879verdeiger, 200verders, 664verdocht, -op, 768verdoen,478verdol, 533

vereisd, 541vergaring, 698vergerven, 189vergetelijk, 653vergriezelen, 790vergrotende trap, 869verhouwen, 59verkleidersgoed, 326, 30verkleinwoorden, 876verkleiningsuitgang, 876verknof f eld, 276verkoupen, 545verkouwenis, 78verlangst, 468verl, tijd, 850verlegen, 519verlendig, 390verloren brood, 657verneren, 451venochend,657verom, 476verpeuteren, 796verreisd, 59verrinneweerd, 677verrot, 406verruttelen, 624verskeuren, 632verskieten, 466verskoondersgoed, 19verskroken, 620verslabbezeren, 793versmakken, 655verveulendighoid, 769vervoeging, doen, gaan,

enz., 851, 852, 853vervongen,657verwenning, 226verwenteld, 227verweren, zich-, 556verwin, 660verwulf (t), 130vessie, 316vet, 770vetdof f er, 770veugelen, 458, 459veins, 572vierduitsgoed,17vierkant, 228vinken, 606vleet of vloot, 660vierk, 392vloer, over de-, 653vloit, dat - we!, 584vlooi, 502vlook (zie flouk)

vloot (zie vleet)vlouk (zie f louk)vlug (ger) , 19vlugte, 551voeren, 184voetpog, 273voilen (foilen), 402volen, 229volevlois, 18volgers, 252volgooien, 667volk, 389,131vongen, niks an-, 651vongen of gevangen,

172vool, 229voor, op voor, 479voorhaal,199voorjaar, van 't-, 277voorkret, 210vnw. aanduiding

dieren, 864vnw. bijwoord, 860voren, van-, 655vores, 122vort, 476, 414vortgaan, 476vorthelpen,180vossig, 327vragend vnw ., met over-bodig o f en dat, 856

vraien, 638vrakstikken, 792vroegspouk, 657vroeten, 454vrouken, 541vrouweslokkie, 304vuil, 417vuilak, 417vuiltoid, 15

W

waai, 230wachtende, 569war, door de-, 97warrig, 231warskip, 22warskippers, 22water, 't nare-,115water, to-, 838, 558waterpog, 273wauwelen, 461week, 164, 140

weeksteran, 658weer-an, 771weerbaar, 426weerwerk, 772weerwoest, 48weerzeerte, 137weg-en-weer, 648weghelpen, 512wegskoiten, 176wegstoetelen, 773weig, 774welicht, 824wensk, winsk, woinsk,

395werken, bai de-, 471werken, uit 'n-, 471Westfries, de en het,

881wetig, 816wezen i .p .v . zijn, 852wild, -in de bienen, 460wild, -as hoof, 592wind, 15winderig, 818winnen, 817windje-waai,150winter, v .d : , 277winterdag, 277winterlaag, 203winterlagen, 203wintervarkens, 366witboordjesbaantje, 820wittelen, 775

witteles, 775witvissen, 311woeg, 64Ovoid, de - uit, 837woif, 435woishouwen, 581woivig, 129woordorde, 867woortje, 79wrak, 238wrakstikken, 792wuppelen, 776wuppertje, 310wup-wap, 376wurpelen, 232

Z

zaad, de - eten, 377zachs, 572zai, an 't-, 235zakkerig, 86zangeren, 78zangerig, 555zaterdag-werken, 641ze i .p .v . men, 855zeel, 270zeelt, 43zeerte, 132zeg, geen - van, 44zekel, 233zels, 49

zerighoid, 132zetter, 252zeumer, v .d .-, 277zeumerveugels, 349zeunis, 234zich, 542zin, vervoegmg van,

852zin, -an, 689zin, in 't-, 572zin, nei 't-, 572zingende (mis) , 593zo in : zo as . . ., 778zoet, 777zoigen, 681zoin, 233zoit-an, 546zok of zok, 282zontje, 543zood, 753, 497zoo (i) tje, 753, 497zoor, 60zovoors of zovoort,

676, 133zuienaar, 174zuiker, 608, 878zuikerstikken, 405, 33zuinig, - liggen, 134, 81zuk of zoin, 282zuk of zuk, 282zull (i) e, 540zwel of swel, 450zwenk of zwink, 761

19 1

Register

Foto's uit West -Friesland :

Brief van Neel van Hoogwoud aan haarzuster in Kalverdijk

.Woorden en uitdrukkingenGrepen uit de grammatica, enzW est f riese spreekwoorden en zegswijzen . . .

Schetsen in 't West fries :a. 't Kettevoolb. Nei de Noordc. Tante Breggied. In 't Bejaardenhuise. In Oudurpf. 't Are Huisg. Skager Moidemarkth. Bai oos op 't durp (met foto's) . .i . Herinnering (met foto)

.

.

„

„„

„ 182

•

118

•

134

•

12

•

13

• 154157

• 159161164

•

166

•

169

•

172

•

176

INHOUD

Inleidend woord door D . Breebaart blz. 5Geleidewoord bij 1 e druk door Dr . Jo Daan . 6Voorbericht bij 1 e druk 7Voorbericht bij de herziene uitgave 10

1 . Jubileum Dr, van Balen (1920)

. 262. 't Heidense Kerkhof (± 1905)

. 403. Schoolf oto Berkhout (1912)

. 504. Lombok, de Schagense koopman (± 1925) 615 . Moeder en dochter voor 'n schouw in Wijdenes

(1953) 776 . De 'poepezak' Habermann in Hoogwoud (± 1912) 917 . Burg. Breebaart en echtgenote op de jubileumviering

van 'Oud West-Friesland' to Hoorn (1949)

„ 105

De auteur heeft altijd een bijzondere belangstelling gehad voor het dialect van West-Friesland. Ais jongeman vulde hij wekelijks een hoekje Westfries in de gewestelijke pers. In de loop van zijn leven heeft hij veel van en over het dialect opgeschreven. AI vele jaren zijn door hem de vragenlijsten van het Instituut voor Dialectologie en Volkskunde van de Kon. Ned. Akademie van Wetenschap­pen te Amsterdam, naar beste vermogen Ingevuld. Voortgekomen uit West-Friesland - hij werkte van 1927 tot aan zijn pensionering in 1967 aan de jongensschool in Spierdijk - heeft het gewest hem altijd geboeid door z'n mensen en vooral door de taal, folklore, zeden en ge­woonten van die mensen. In het begin van de zestlger jaren kreeg hij van het be­

stuur van het Historisch Genootschap 'Oud West-Friesland', waarvan hij deel uit­maakte, het verzoek, een boekje over het Westfries sam en te stellen, dat als eerste van de uit te geven serie 'Stolphoevereeks' het licht zou zien. Van dat werk, dat spoedig uitverkocht was, is thans verschenen de tweede druk, die geheel omge­werkt en aanzienlijk vermeerderd is. Het boek kan ongetwijfeld van nut zijn voor person en die in West-Friesland komen wonen of werken en het dialect moeten leren verstaan. We denken hierbij aan geestelijken, medici, docenten, ambtenaren, vertegenwoordigers, journalisten en zeer speciaal aan leraren en onderwijzers, die aan de hand van het boek de aandacht van hun leerlingen kunnen vestigen op verholen Westfriesismen. Ook zullen velen genoegen scheppen In de humor welke spreekt uit een aantal van de in het boek voorkomende zinnen en uit de schetsen in het Westfries. Op een aantal foto's uit de eerste helft van deze eeuw, met uitvoerige onderschrif­ten, zal menig lezer een familielid of kennis aantreffen.

ISBN 90 205 0690 0