DINÉ BIZAAD - Rosetta Stone...’Ashkii yázhí bee ’ak’e’elchíhí doo bee hól ǫ da. 32 ’Ashkii łééch ’í bee hól . ’Ashkii yázhí łééch ’í doo bee hól

Level 1

Nava

jo Language Renaissance

Course C

ontent Navajo Level 2

2360019

DINÉ BIZAAD

Course Content

NAVAJO

RosettaStone.comRosettaStone.co.uk VERSION 3

DINÉ BIZAAD

Course Content

VERSION 3

Level 1NAVAJO

Nava

jo Language Renaissance

CCB-NAV-L1-1.0 - 157480

ISBN 978-1-61716-400-2

All information in this document is subject to change without notice. This document is provided for informational purposes only and Rosetta Stone Ltd. makes no guarantees, representations or warranties, either express or implied, about the information contained within the document or about the document itself. Rosetta Stone,® Language Learning Success,™ and Dynamic Immersion,® are trademarks of Rosetta Stone Ltd.Copyright © 2010 Rosetta Stone Ltd. All rights reserved.

Printed in the United States of America.

Rosetta Stone Harrisonburg, Virginia USA T (540) 432-6166 • (800) 788-0822 in the USA and Canada F (540) 432-0953 RosettaStone.com

Bóhoo’aahígíí Bee Hadít’éSaad Bitł’ání

1.1 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí .................................................................................. 11.2 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí .................................................................................. 31.3 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí .................................................................................. 51.4 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí .................................................................................. 81.5 Biniiyé ’Áhát’ínígíí Bóhoo’’ ................................................................ 11

’Ádéíhodzoolzįįł2.1 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 112.2 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 142.3 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 162.4 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 182.5 Biniiyé ’Áhát’ínígíí Bóhoo’’ ................................................................ 21

Na’anish dóó ’Ólta’3.1 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 213.2 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 233.3 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 263.4 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 283.5 Biniiyé ’Áhát’ínígíí Bóhoo’’ ................................................................ 30

Na’iiniih4.1 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 314.2 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 344.3 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 364.4 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí ................................................................................ 384.5 Biniiyé ’Áhát’ínígíí Bóhoo’’ ................................................................ 40

Saad bee hadadilne’é .................................................................................... 41

1

1.1 ’Áłtsé Bóhoo’aahígíí

01 Yá’át’ééh.’Aoo’, yá’át’ééh.Yá’át’ééh.’Aoo’, yá’át’ééh.

02 ’asdzáníhastiin’asdzáníhastiin

03 ’Asdzání ’adl.’Asdzání ’ay.Hastiin ’adl.Hastiin ’ay.

04 ’asdzáníhastiin

05 ’at’ééyázhí’ashkii yázhí’ashkii yázhí’at’ééyázhí

06 ’At’ééyázhí ’ay.’At’ééyázhí ’adl.’Ashkii yázhí ’ay.’Ashkii yázhí ’adl.

07 ’at’ééyázhí’ashkii yázhí

08 ’At’ééyázhí ’adl.’Ashkii yázhí ’adl.’At’ééyázhí ’ay.’Ashkii yázhí ’ay.

09 Hastiin ’ay.’Asdzání ’ay.’At’ééyázhí ’ay.’Ashkii yázhí ’ay.

10 Hastiin ’ay.’At’ééyázhí ’adl.Hastiin ’adl.’At’ééyázhí ’ay.

11 ’At’ééyázhí yilwoł.’Ashkii yázhí yilwoł.Hastiin yilwoł.’Asdzání yilwoł.

12 ’At’ééyázhí ’ółta’.’Ashkii yázhí ’ółta’.Hastiin ’ółta’.’Asdzání ’ółta’.

13 ’Ashkii yázhí ’ółta’.’Asdzání ’ółta’.’Ashkii yázhí yilwoł.’Asdzání yilwoł.

14 ’ashiiké yázhí’at’ééké yázhíhastóísáanii

15 ’Asdzání ’ay.Sáanii da’ay.’Ashkii yázhí ’ółta’.’Ashiiké yázhí da’ółta’.

16 Hastiin ’adl.Hastóí da’adl.’At’ééyázhí yilwoł.’At’ééké yázhí yijah.

17 Hastóí da’ółta’.Sáanii da’ółta’.Hastóí yijah.Sáanii yijah.

18 ’At’ééyázhí ’ółta’.Sáanii da’ółta’.’Asdzání ’ółta’.’At’ééké yázhí da’ółta’.

19 ’Ashiiké yázhí da’ay.’At’ééké yázhí yijah.Sáanii da’adl.Hastóí da’ółta’.

20 ’At’ééyázhí ’adl.’At’ééké yázhí ’adl.’At’ééké yázhí da’adl.’Ashkii yázhí ’ay.’Ashiiké yázhí ’ay.’Ashiiké yázhí da’ay.

2

1.1 Náás

21 ’at’ééyázhí’at’ééké yázhí’at’ééké yázhí’ashkii yázhí’ashiiké yázhí’ashiiké yázhí

22 ’Ashkii yázhí ’ay.’Ashiiké yázhí ’adl.’Ashiiké yázhí da’adl.’Ashkii yázhí ’ółta’.’Ashiiké yázhí ’ay.’Ashiiké yázhí da’ółta’.

23 ’Asdzání ’ółta’.Sáanii ’ółta’.Hastiin ’ółta’.Hastóí ’ółta’.

24 Yilwoł.’Ay.’Adl.’Ółta’.

25 Yilwoł.’Adl.Da’ay.Da’ółta’.

26 ’Adl.’Ay.’Adl.’Ay.

27 Hastiin ch’iyáán ’íílééh.’Asdzání ch’iyáán ’íílééh.Hastóí ch’iyáán ’ádeilééh.Sáanii ch’iyáán ’íílééh.

28 ’Ashiiké yázhí na’ałk’.’At’ééyázhí na’ałk’.Hastiin na’ałk’.Sáanii nida’ałk’.

29 Hastiin ch’iyáán ’íílééh.Hastóí ch’iyáán ’ádeilééh.Hastiin ’ay.Hastóí da’ay.

30 ’Asdzání yilwoł.’Asdzání na’ałk’.Sáanii yijah.Sáanii nida’ałk’.

31 Na’ałk’.Yilwoł.Ch’iyáán ’íílééh.’Ay.

32 ’Ashkii yázhí ’ak’e’ełchí.Sáanii ’ak’e’ełchí.’At’ééké yázhí ’ak’eda’ałchí.

33 Da’ay.Nida’ałk’.’Ak’eda’ałchí.

34 ’Asdzání ’ółta’.’Ashkii yázhí ’adl.’Asdzání ’ak’e’ełchí.’Ashkii yázhí ’ay.

35 ’At’ééyázhí ’ółta’.’At’ééké yázhí da’ółta’.’At’ééyázhí ’ak’e’ełchí.’At’ééké yázhí ’ak’eda’ałchí.

36 Hágoónee’.Hágoónee’.

3


01 Yá’át’ééh.’Aoo’, yá’át’ééh.

02 dah díníilghaazhdah díníilghaazhdah díníilghaazh’ayęęzhii’ayęęzhiibilasáana

03 bááhbááhbááhgohwééhgohwééh’abe’

04 dah díníilghaazh’ayęęzhiibilasáanabááhgohwééh’abe’

05 ’at’ééyázhí dóó ’asdzání’ashkii yázhí dóó hastiindah díníilghaazh dóó gohwééh

06 hastiin dóó ’asdzání’alóós dóó bilasáanabááh dóó tó

07 ’Ashkii yázhí ’abe’ yidl.’Asdzání gohwééh yidl.’Ashkii yázhí dóó hastiin tó yidl.’At’ééyázhí bááh yiy.Hastiin ’ayęęzhii yiy.Hastiin dóó ’asdzání ’alóós yiy.

08 Bilasáana yiy.Dah díníilghaazh yiy.’Ayęęzhii deiy.’Alóós yiy.’Ayęęzhii yiy.Bilasáana deiy.

09 ’Ayęęzhii deiy.Dah díníilghaazh yiy.’Alóós yiy.Tó yidl.

10 łééch’ímósíł’dibé

11 chidíchidíchidíhane’ binaaltsooshane’ binaaltsoosdzi’izí

12 łééch’ímósíł’chidíhane’ binaaltsoosdzi’izídibé

13 Hastiin chidí yoołbs.’Asdzání chidí yoołbs.’Ashkii yázhí yigááł.’At’ééyázhí yigááł.

14 Hastiin yilwoł.’Asdzání yigááł.’At’ééyázhí yilwoł.’Ashkii yázhí yigááł.

15 Bilasáana deiy.Chidí yoołbs.Hane’ binaaltsoos yółta’.Naaltsoos yółta’.

16 Mósí bee hól.Ł’ bee hól.Łééch’í bee dahól.Dibé bee hól.

17 Chidí bee hól.Dah díníilghaazh bee hól.Hane’ binaaltsoos bee hól.

18 naaltsoosbee ’ak’e’elchíhíłóó’ts’aa’

4

1.2 Náás

19 Naaltsoos bee hól.Łóó’ bee hól.Bee ’ak’e’elchíhí bee dahól.

20 Hastiin ’ałhosh.Sáanii da’ałhosh.Hastóí ’ałhosh.

21 Łóó’ na’ałk’.Mósí ’ałhosh.Łééch’í ’ay.Ł’ yilwoł.

22 ’Ashkii yázhí yilwoł.’Ashiiké yázhí ’ahinoolchééł.’Ashiiké yázhí yijah.’At’ééyázhí yigááł.’At’ééké yázhí yi’ash.’At’ééké yázhí yikah.

23 Hastóí dóó sáanii nida’ałk’.Hastiin dóó ’asdzání ’ółta’.Hastóí dóó ’asdzání yikah.’At’ééké yázhí ’ałhosh.’At’ééké yázhí yi’ash.Hastóí dóó sáanii yijah.

24 Hastiin yilwoł.Sáanii ’ahinoolchééł.’At’ééké yázhí yijah.

25 ’Áłchíní tó deidl.Hastóí dóó sáanii da’ay.’Áłchíní na’ałk’.Hastóí dóó sáanii yikah.

26 ’At’ééké yázhí ’ahinoolchééł.’Áłchíní yijah.Hastiin ’ółta’.Hastóí dóó ’asdzání da’ółta’.

27 Hastiin ’oołbs.’Ashkii yázhí doo ’oołbs da.’Asdzání ’oołbs.’At’ééyázhí doo ’oołbs da.

28 Ch’iyáán ’ádeilééh.Doo ch’iyáán ’ádeiléeh da.’Ak’eda’ałchí.Doo ’ak’eda’ałchíi da.Dibé yilwoł.Dibé doo yilwoł da.

29 Nida’ałk’.Doo nida’ałkǫ’ da.’Ałhosh.Doo ’ałhosh da.

30 Doo ch’iyáán ’ádeiléeh da. Da’ay.Doo da’ay da. Ch’iyáán ’ádeilééh.Doo yigáał da. Yilwoł.Doo yilwoł da. Yigááł.

31 Sáanii naaltsoos bee dahól.Sáanii doo naaltsoos bee dahólǫ da.’Ashkii yázhí bee ’ak’e’elchíhí bee hól.’Ashkii yázhí bee ’ak’e’elchíhí doo bee hólǫ da.

32 ’Ashkii łééch’í bee hól.’Ashkii yázhí łééch’í doo bee hólǫ da.’At’ééké yázhí dzi’izí bee dahól.’At’ééké yázhí dzi’izí doo bee dahólǫ da.’Asdzání ts’aa’ bee hól.’Asdzání ts’aa’ doo bee hólǫ da.

33 Łééch’í yilwoł.Łééch’í doo yilwoł da.’Ashiiké yázhí tó yidl.’Ashiiké yázhí tó doo yidl da.Ł’ ’ahinoolchééł.Ł’ doo ’ahinoolchéeł da.

34 Ha’át’íísh ’át’é?Bilasáana ’át’é.Ha’át’íísh ’át’é?Hane’ binaaltsoos ’át’é.Ha’át’íísh ’át’é?Ts’aa’ ’át’é.

35 Ha’át’íísh ’át’é?Mósí ’át’é.Ha’át’íísh ’át’é?Dzi’izí ’át’é.Ha’át’íísh ’át’é?Dibé ’át’é.

5

36 Ha’át’íísh ’át’é?’Ayęęzhii ’át’é.Ha’át’íísh ’át’é?Bee ’ak’e’elchíhí ’át’é.Ha’át’íísh ’át’é?Łóó’ ’át’é.Ha’át’íísh ’át’é?’Alóós ’át’é.

37 Da’ ’ałhosh?’Aoo’, ’ałhosh.Da’ ’ałhosh?Nidaga’, doo ’ałhosh da.

38 Da’ łééch’í na’ałk’?’Aoo’.Da’ ł’ na’ałk’?Nidaga’.

39 Da’ hane’ binaaltsoos yółta’?Nidaga’.Da’ naaltsoos yółta’?’Aoo’.

40 Da’ bilasáana yiy?Nidaga’.Da’ bilasáana yiy?’Aoo’.




02 łigaiłigaiłigaiłizhinłizhinłichíí’

03 yágo dootł’izhyágo dootł’izhyágo dootł’izhch’ilgo dootł’izhch’ilgo dootł’izhłitso

04 yágo dootł’izhłigaich’ilgo dootł’izhłizhinłichíí’łitso

05 Chidí łigai.Chidí bikée’jį’ ’adeez’áhí łigai.’Alóós łigai.Chidí ch’ilgo dootł’izh.Chidí bikée’jį’ ’adeez’áhí ch’ilgo dootł’izh.Bilasáana ch’ilgo dootł’izh.

06 chidíchidí bikée’jį’ ’adeez’áhíchidíchidí bikée’jį’ ’adeez’áhí

07 Dzi’izí łichíí’.’Ayęęzhii daalchíí’.Naaltsoos ch’ilgo dootł’izh.Bilasáana ch’ilgo dadootł’izh.Dzi’izí łigai.Ł’ daalgai.

08 ’Ayęęzhii yágo dootł’izh.’Ayęęzhii yágo dadootł’izh.Dzi’izí łitso.Dzi’izí daaltso.Chidí łizhin.Chidí daalzhin.Jooł łichíí’.Jooł daalchíí’.

6

1.3 Náás

09 Chidí łichíí’.Chidí łichíí’.Mósí łizhin.Mósí łizhin.

10 Łóó’ łichíí’.Łóó’ daalchíí’.Dzi’izí łitso.Dzi’izí daaltso.

11 Díí łichíí’.Díí yágo dootł’izh.Díí łizhin.Díí łigai.Díí ch’ilgo dootł’izh.Díí łitso.

12 Díí łichíí’.Díí daalgai.Díí łitso.Díí ch’ilgo dadootł’izh.

13 Díí łizhin dóó łigai.Díí daalchíí’.Díí daalgai.Díí yágo dootł’izh dóó ch’ilgo dootł’izh.

14 Dibé łizhin.Dibé łigai.Chidí bikée’jį’ ’adeez’áhí łizhin.Chidí bikée’jį’ ’adeez’áhí łigai.

15 ’ooljéé’’ooljéé’’ooljéé’jóhonaa’éíjóhonaa’éíyá

16 tsintsintsinch’ilátah hózhóónch’ilátah hózhóóntł’oh

17 ’ooljéé’jóhonaa’éíyátsinch’ilátah hózhóóntł’oh

18 Tł’oh ch’ilgo dootł’izh.Yá yágo dootł’izh.’Ooljéé’ łigai.Jóhonaa’éí łitso.Ch’ilátah hózhóón łichíí’.

19 Jóhonaa’éí łitso.Bilasáana łitso.Yá yágo dootł’izh.’Ayęęzhii yágo dootł’izh.

20 ’Ooljéé’ łigai.Chidí łigai.Tł’oh ch’ilgo dootł’izh.Jooł ch’ilgo dootł’izh.

21 ’Ayęęzhii nitsaa.’Ayęęzhii ’áłts’ísí.Ts’aa’ danitsaa.Ts’aa’ ’ádaałts’ísí.

22 Ch’ilátah hózhóón danitsaa.Ts’aa’ ’áłts’ísí.Ch’ilátah hózhóón ’áłts’ísí.Jooł nitsaa.

23 Tsin nitsaa.Tsin ’áłts’ísí.Ch’ilátah hózhóón danitsaa.Ch’ilátah hózhóón ’ádaałts’ísí.

24 Bee ’ak’e’elchíhí ’áłts’ísí.Bee ’ak’e’elchíhí ’ádaałts’ísí.Łééch’í ’áłts’ísí.Łééch’í ’ádaałts’ísí.

25 ’azee’ííł’íníbá’ólta’ísiláo’ółta’í

7

26 ’Ółta’í nil.Bá’ólta’í nil.Siláo danil.Siláo nil.’Ółta’í nil.Bá’ólta’í danil.

27 Bá’ólta’í nishł.Bá’ólta’í doo nishłį da.’Azee’ííł’íní nishł.’Azee’ííł’íní doo nishłį da.’Ółta’í nishł.’Ółta’í doo nishłį da.

28 Siláo nil.Bá’ólta’í nil.’Azee’ííł’íní nil.’Ółta’í danil.

29 ’Ashkii yázhí nishł.’At’ééyázhí nishł.Hastiin nishł.’Asdzání nishł.

30 Da’ ’azee’ííł’íní níl?’Aoo’, ’azee’ííł’íní nishł.Da’ ’azee’ííł’íní níl?Nidaga’, ’azee’ííł’íní doo nishłį da.

31 Bá’ólta’í nishł.Bá’ólta’í niidl.’At’ééyázhí nishł.’At’ééké yázhí niidl.

32 Siláo niidl.’Azee’ííł’íní niidl.’At’ééké yázhí daniidl.’Ashiiké yázhí daniidl.

33 ’Azee’ííł’íní nishł.’Azee’ííł’íní níl.’Azee’ííł’íní niidl.’Azee’ííł’íní daniidl.’Azee’ííł’íní danil.’Azee’ííł’íní nil.

34 Mósí bee hól.Łééch’í bee dahól.Ł’ bee hól.

35 Naaltsoos ch’ilgo dootł’izhígíí shee hól.Naaltsoos łitsooígíí shee hól.Naaltsoos łichí’ígíí shee hól.

36 Naaltsoos ch’ilgo dootł’izhígíí nee hól.Naaltsoos łitsooígíí nee hól.Naaltsoos łichí’ígíí nee hól.

37 Ha’át’íísh nee hól?Bee ’ak’e’elchíhí shee hól.Ha’át’íísh nee hól?Ts’aa’ shee hól.

38 Ch’ilátah hózhóón daalchí’ígíí shee hól.Ch’ilátah hózhóón daalchí’ígíí nee hól.Ch’ilátah hózhóón daalchí’ígíí bee hól.Ch’ilátah hózhóón daalchí’ígíí bee hól.Ch’ilátah hózhóón daalchí’ígíí nihee dahól.Ch’ilátah hózhóón daalchí’ígíí bee hól.

39 Dzi’izí łichí’ígíí shee hól.Dzi’izí ch’ilgo dootł’izhígíí nihee hól.Naaltsoos shee hól.Naaltsoos nihee dahól.

40 Hastiin ha’át’íísh yaa naaghá?Hastiin ch’iyáán ’íílééh.’Asdzání ha’át’íísh yaa naaghá?’Asdzání ’ółta’.’Ashkii yázhí ha’át’íísh yaa naaghá?’Ashkii yázhí yilwoł.

41 ’Azee’ííł’íní ha’át’íísh yaa naaghá?’Azee’ííł’íní ’ak’e’ełchí.Siláo ha’át’íísh yaa naaghá?Siláo ’oołbs.’At’ééyázhí ha’át’íísh yaa naaghá?’At’ééyázhí yigááł.

42 Ha’át’íísh nidl?Tó yishdl.Ha’át’íísh niy?Bilasáana yish.

43 Ha’át’íísh baa naniná?’Ak’e’eshchí.Ha’át’íísh baa naniná?’Eesbs.

8

1.3 Náás

44 Ha’át’íísh baa naniná?’Ash.Hastiin ha’át’íísh yaa naaghá?’Alóós yiy.Ha’át’íísh baa naniná?’Ííníshta’.’Asdzání ha’át’íísh yaa naaghá?’Ółta’.



01 chidí t’ááłá’í’ayęęzhii t’ááłá’íłééch’í naakibee ’ak’e’elchíhí naakidzi’izí táá’mósí táá’

02 ’ashiiké yázhí d’hastóí d’łóó’ ’ashdla’hane’ binaaltsoos ’ashdla’’at’ééké yázhí hastbilasáana hast

03 t’ááłá’ínaakitáá’d’’ashdla’hast

04 naaltsoos t’ááłá’ínaaltsoos d’naaltsoos hastnaaltsoos ’ashdla’naaltsoos naakinaaltsoos táá’

05 béésh bee hane’é naakijooł táá’tsásk’eh t’ááłá’í

06 bikáá’ dah ’asdáhíbikáá’ dah ’asdáhíbikáá’ dah ’asdáhíbikáá’adáníbikáá’adáníbh ha’íízhahí

07 bh ha’íízhahíjoołbéésh bee hane’ébikáá’adáníbikáá’ dah ’asdáhítsásk’eh

08 ’Ayęęzhii si’.Bh ha’íízhahí si’.Jooł si’.Béésh bee hane’é si’.

9

09 Bikáá’adání naaki sinil.Béésh bee hane’é táá’ sinil.Bikáá’ dah ’asdáhí d’ sinil.’Ayęęzhii hast sinil.

10 Bh ha’íízhahí t’ááłá’í si’.Bikáá’ dah ’asdáhí táá’ sinil.Jooł t’ááłá’í si’.Bilasáana d’ sinil.

11 Bilasáana díkwíísh sinil?Bilasáana t’ááłá’í si’.Bikáá’ dah ’asdáhí díkwíísh sinil?Bikáá’ dah ’asdáhí hast sinil.Béésh bee hane’é díkwíísh sinil?Béésh bee hane’é ’ashdla’ sinil.

12 Tsásk’eh díkwíísh sinil?Tsásk’eh naaki sinil.Jooł díkwíísh sinil?Jooł t’ááłá’í si’.Bikáá’ dah ’asdáhí díkwíísh sinil?Bikáá’ dah ’asdáhí d’ sinil.

13 łeets’aa’ nímazíłeets’aa’ nímazíłeets’aa’ nímazíłeets’aat’híłeets’aat’híbh ha’íízhahí

14 Łeets’aat’hí táa’go daalgai.Bilasáana naakigo ch’ilgo dootł’izh.Ch’ilátah hózhóón t’ááłá’ígo łichíí’.Łeets’aa’ nímazí dį’go yágo dadootł’izh.

15 Bikáá’adání díkwíísh daalgai?Bikáá’adání naakigo łigai.Jooł díkwíísh daalchíí’?Jooł t’ááłá’ígo łichíí’.Łeets’aa’ nímazí díkwíísh daaltso?Łeets’aa’ nímazí naakigo łitso.Béésh bee hane’é díkwíísh daalzhin?Béésh bee hane’é t’ááłá’ígo łizhin.

16 Mósí sit.Łééch’í sit.’Asdzání sit.

17 ’Asdzání sit.Łééch’í shitéézh.Hastóí shijéé’.Łééch’í sit.Mósí shitéézh.Hastóí shijéé’.

18 ’Ółta’í díkwíísh shijéé’?’Ółta’í naaki shitéézh.’At’ééké yázhí díkwíísh shijéé’?’At’ééké yázhí d’ shijéé’.

19 Sét.Shiitéézh.Shiijéé’.

20 Sét.Shiitéézh.Shiijéé’.Łééch’í sit.Łééch’í shitéézh.Łééch’í shijéé’.

21 Sínít.Shootéézh.Shoojéé’.

22 Da’ shoojéé’?Nidaga’, doo shiijée’ da.Da’ shitéézh?’Aoo’, shitéézh.Da’ sínít?Nidaga’, doo sétį da.Da’ shootéézh?’Aoo’, shiitéézh.

23 Jooł si’.’Ayęęzhii sinil.Bikáá’ dah ’asdáhí sinil.Łééch’í sit.Hastóí shitéézh.’At’ééké yázhí shijéé’.

24 Jooł t’ááłá’í si’.Mósí naaki shitéézh.’Ayęęzhii táá’ sinil.Łééch’í d’ shijéé’.

25 kékékédeijį’éé’deijį’éé’tł’aajį’éé’

10

1.4 Náás

26 ’éétsoh’éétsoh’éétsohhadiil’éé’hadiil’éé’tł’aakał

27 kédeijį’éé’tł’aajį’éé’’éétsohhadiil’éé’tł’aakał

28 deijį’éé’ yágo dootł’izhdeijį’éé’ łichíí’’éé’ naats’ǫǫdít’hí ch’ilgo dootł’izh’éé’ naats’ǫǫdít’hí łitso

29 ’At’ééyázhí ’éé’ naats’ǫǫdít’hí bee hól.’Asdzání ké bee hól.Hastiin tł’aajį’éé’ bee hól.Hastóí ch’ah bee dahól.

30 Ké shee hól.Hadiil’éé’ shee hól.Ch’ah nihee dahól.’Éétsoh nihee hól.

31 ’Asdzání hadiil’éé’ bee hól.’Asdzání tł’aakał bee hól.’Asdzání tł’aajį’éé’ bee hól.’Asdzání ch’ah bee hól.

32 Ch’ah t’ááłá’ígo nayiiłniih.Ch’ah naakigo nayiiłniih.’Éé’ naats’ǫǫdít’hí táa’go nayiiłniih.’Éé’ naats’ǫǫdít’hí dį’go nayiiłniih.

33 Tł’aakał nahashniih.Tł’aakał shee hól.Tł’aajį’éé’ nahashniih.Tł’aajį’éé’ shee hól.

34 Háísh ’ay?Siláo ’ay.Háísh ’ółta’?’Ółta’í da’ółta’.Háísh ’adl?Sáanii da’adl.Háísh ’ak’e’ełchí?’At’ééyázhí ’ak’e’ełchí.

35 Háísh ’éétsoh bee hól?Bí, ’éétsoh bee hól.Háísh ’éétsoh nayiiłniih?Bí, ’éétsoh nayiiłniih.Háísh ch’ah bee hól?Bí, ch’ah bee hól.Háísh ch’ah nayiiłniih?Bí, ch’ah nayiiłniih.

36 Háísh ch’ah bee hól?Bí, ch’ah bee hól.Háísh jooł bee hól?Bí, jooł bee hól.Háísh naaltsoos bee hól?Bí, naaltsoos bee hól.Háísh hane’ binaaltsoos bee hól?Bí, hane’ binaaltsoos bee hól.

37 Háísh ké bee hól?Ké shee hól.Háísh ch’ah bee hól?Ch’ah nihee hól.

38 Łeets’aa’ nímazí díkwíísh nee hól?Łeets’aa’ nímazí táá’ shee hól.Łeets’aat’hí díkwíísh nee hól?Łeets’aat’hí naaki shee hól.

39 Łeets’aa’ nímazí díkwíísh sinil?Łeets’aa’ nímazí t’ááłá’í si’.Da’ tł’oh ch’ilgo dootł’izh?’Aoo’, tł’oh ch’ilgo dootł’izh.

40 Díí ha’át’íísh ’át’é?Díí bááh ’át’é.Díí ha’át’íísh ’át’é?Díí tsásk’eh ’át’é.Díí ha’át’íísh ’át’é?Díí tó ’át’é.Díí ha’át’íísh ’át’é?Díí łeets’aat’hí ’át’é.

41 Ha’át’íísh ’át’é?Dzi’izí ’át’é.Háísh dzi’izí bee hól?Bí, dzi’izí bee hól.Da’ dzi’izí bee hól?’Aoo’.

11

1.5 Biniiyé ’Áhát’ínígíí Bóhoo’’


02 Da’ łééch’í nee hól?’Aoo’, łééch’í shee hól.

03 Ha’át’íí baa naniná?Naaltsoos yíníshta’.

04 Díí ha’át’íí ’át’é?Díí gohwééh ’át’é.

05 Da’ bh ha’íízhahí nee hól?’Aoo’, bh ha’íízhahí shee hól.

06 Ha’át’íí nee hól?Bááh shee hól.

07 Ha’át’íí nee hól?Bilasáana nihee hól.

08 Łééch’í ha’át’íí yaa naaghá?Łééch’í ’ay!


01 hastiin dóó łééch’í’asdzání dóó bilééch’í’at’ééyázhí dóó ł’siláo dóó bil’

02 ’asdzání dóó bichidí’asdzání dóó bimósíhastiin dóó bichidíhastiin dóó bimósí

03 tł’aakałShitł’aakał hól.’éé’ naats’ǫǫdít’híShi’éé’ naats’ǫǫdít’hí hól.kéBikee’ dahól.

04 ’Asdzání bideijį’éé’ hól.’Ashkii yázhí bich’ah hól.’Asdzání bitł’aakał hól.Shi’éétsoh hól.

05 ’Áłchíní binaaltsoos dayółta’.Shinaaltsoos yíníshta’.Hastiin binaaltsoos yółta’.’At’ééké yázhí binaaltsoos yółta’.

06 ła’ hooghanídóóła’ hooghanídóóła’ hooghanídóó

07 ’awéé’’amá dóó be’awéé’’azhé’é dóó be’awéé’

08 hastiin dóó be’esdz dóó ba’áłchíní’asdzání dóó bich’é’é’asdzání dóó biyáázhhastiin dóó be’esdz dóó ba’áłchíníhastiin dóó bitsi’hastiin dóó biye’

09 ’amábahastiinbich’é’ébiyáázh

10 ’azhé’ébe’esdzbitsi’biye’

12

2.1 Náás

11 ’azhé’é dóó biye’’amá dóó biyáázh’azhé’é dóó bitsi’’amá dóó bich’é’é

12 Díí shimá ’át’é.Díí she’awéé’ ’át’é.Díí shich’é’é ’át’é.Díí shiye’ ’át’é.

13 hastiin be’esdz dóó ba’áłchíní’asdzání bahastiin dóó biyáázh’asdzání dóó bahastiin dóó be’awéé’hastiin dóó be’esdz dóó bitsi’

14 Díí shimá ’át’é.Díí shizhé’é ’át’é.Díí shiyáázh ’át’é.Díí sitsi’ ’át’é.Díí she’esdz ’át’é.Díí shahastiin ’át’é.

15 ’Azhé’é dóó biye’ nidaané.’Amá dóó bich’é’é nidaané.’Ashkii yázhí dóó bilééch’í naané.’Asdzání dóó bimósí naané.

16 ’Aye’ doo naanée da. Bizhé’é naané.’Azhé’é doo ’ółta’ da. Bitsi’ ’ółta’.’Áłchíní doo ch’iyáán ’ííléeh da. Bizhé’é ch’iyáán ’íílééh.

17 Da’ díí nikee’ ’át’é?Da’ díí nijooł ’át’é?Da’ díí ni’éétsoh ’át’é?Da’ díí nich’ah ’át’é?

18 Hastiin ha’át’íísh yaa naaghá?Hastiin ch’iyáán ’íílééh.’Asdzání ha’át’íísh yaa naaghá?’Asdzání ’ółta’.’Ashkii yázhí ha’át’íísh yaa naaghá?’Ashkii yázhí yilwoł.

19 Sha’áłchíní ha’át’íísh yaa naakai?Na’áłchíní da’ółta’.Sha’áłchíní ha’át’íísh yaa naakai?Na’áłchíní da’ay.

20 Díí nichidí ’át’é.Díí shádí ’át’é.Díí binaaltsoos ’át’é.Díí sha’áłchíní ’át’é.Díí ne’awéé’ ’át’é.Díí bimósí ’át’é.

21 Shínaaí bilasáana yiy.Sitsilí yilwoł.Shádí naaltsoos yółta’.Shideezhí naané.

22 Díí shínaaí ’át’é.Díí sitsilí ’át’é.Díí shádí ’át’é.Díí shideezhí ’át’é.

23 Díí shínaaí ’át’é.Díí sitsilí ’át’é.Díí shádí ’át’é.Díí shideezhí ’át’é.

24 Díí shimá ’át’é.Díí shizhé’é ’át’é.Díí sitsilí ’át’é.

25 Díí shideezhí ’át’é.Díí shínaaí ’át’é.Díí sik’is ’ádaat’é.

26 Díí sik’is ’át’é.Díí sik’is ’át’é.Díí sitsilí ’át’é.Díí sitsilí ’át’é.

27 Sik’is ’át’é.Shádí ’át’é.Sik’is ’át’é.Sitsilí ’át’é.

28 Ch’ah nihee dahól.Ch’ilátah hózhóón nihee dahól.Bilasáana nihee hól.Díí nihi’éétsoh ’át’é.Díí niha’áłchíní ’át’é.Díí nihimá dóó nihizhé’é ’át’é.

13

29 Díí shiyáázh ’át’é.Díí shimá ’át’é.Díí nihe’awéé’ ’át’é.Díí niha’áłchíní ’át’é.Díí nihimá ’át’é.Díí nihimá dóó nihizhé’é ’át’é.

30 Bidzi’izí nitsaa.Bidzi’izí ’áłts’ísí.Bidzi’izí ch’ilgo dootł’izh.Shidzi’izí yágo dootł’izh.Nihidzi’izí łizhin.

31 Ni sik’is níl.Ni she’esdz níl.Ni sitsilí níl.Ni shideezhí níl.Ni sik’is níl.

32 hasttsosts’idtseebíínáhást’éíneeznááła’ts’áadahnaakits’áadahnázbs

33 bee ’ak’e’elchíhí tsosts’id’awéé’ tsosts’id’ayęęzhii tseebííbikáá’ dah ’asdáhí tseebíích’ah náhást’éíbilasáana náhást’éí

34 łeets’aat’hí neeznáábh ha’íízhahí neeznááłeets’aa’ nímazí ła’ts’áadahch’ilátah hózhóón ła’ts’áadahjooł naakits’áadahnaaltsoos naakits’áadah

35 táá’, naaki, t’ááłá’í, názbshast, tsosts’id, tseebíí, náhást’éí, neeznááhast, tseebíí, neeznáá, naakits’áadahła’ts’áadah, názbs, náhást’éí, ’ashdla’

36 T’ááłá’í binááhai.Naaki binááhai.Táá’ binááhai.D’ binááhai.’Ashdla’ binááhai.Hast binááhai.Tsosts’id binááhai.Tseebíí binááhai.

37 Díkwíísh binááhai?Hast binááhai.Díkwíísh binááhai?Tsosts’id binááhai.

38 Díkwíísh ninááhai?’Ashdla’ shinááhai.Díkwíísh ninááhai?D’ shinááhai.Díkwíísh ninááhai?Neeznáá shinááhai.

39 Díkwíísh binááhai?Naakits’áadah binááhai.Díkwíísh ninááhai?’Ashdla’ shinááhai.Díkwíísh binááhai?Náhást’éí binááhai.Díkwíísh ninááhai?Náhást’éí shinááhai.

14


01 bii’ dahooghaníbii’ dahooghaníbii’ dahooghaníhooghanhooghandáádílkał

02 níłch’i naalkidíníłch’i naalkidíníłch’i naalkidíníłch’i halne’éníłch’i halne’ébee ’ nídíthí

03 hooghan nímazíhooghan nímazíhooghan nímazísaad biihi’níłísaad biihi’níłíkǫ’k’eh

04 bii’ dahooghanídáádílkałhooghanhooghan nímazíníłch’i naalkidíníłch’i halne’é

05 tsésǫ’tsésǫ’tsésǫ’kǫ’k’ehkǫ’k’ehłeets’aa’ bii’ tánágisí

06 na’íistání góne’na’íistání góne’na’íistání góne’ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ch’iyáán ’ádaal’íní góne’tá’ádazdigis góne’

07 na’íistání góne’tá’ádazdigis góne’ch’iyáán ’ádaal’íní góne’tsésǫ’kǫ’k’ehłeets’aa’ bii’ tánágisídáádílkał

08 Hastiin siz.’Ashkii yázhí sidá.’Asdzání siz.Hastiin sidá.

09 ’At’ééyázhí bii’ dahooghaní góne’ sidá.Hastóí hooghan nímazí góne’ naháazt.’Asdzání bii’ dahooghaní góne’ siz.Hastiin dóó be’esdz dóó biye’ hooghan góne’ naaz.

10 ’Asdzání siz.Séz.’Asdzání sidá.Sédá.

11 Ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ séz.Ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ sidá.Na’íistání góne’ séz.Na’íistání góne’ nahísíit.

12 ’Asdzání hooghan góne’ sidá.’Asdzání hooghan nímazí góne’ siz.Hooghan góne’ sédá.Hooghan nímazí góne’ séz.

13 Díkwíísh siláo naaz?Siláo t’ááłá’í siz.Díkwíísh ’ashiiké shijéé’?’Ashiiké naaki shitéézh.

14 da’nijah góne’da’nijah góne’da’nijah góne’da’adání góne’da’adání góne’tá’ádazdigis góne’

15 Hastiin da’adání góne’ siz.Na’íistání góne’ naaz.Mósí da’nijahí góne’ sidá.Da’nijahí góne’ naháazt.Naaltsoos da’adání góne’ si’.Saad biihi’níłí da’nijahí góne’ si’.

16 Ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ ch’ilgo hodootł’izh.Da’nijahí góne’ ch’ilgo hodootł’izh.Tá’ádazdigis góne’ ch’ilgo hodootł’izh.Na’íistání góne’ ch’ilgo hodootł’izh.Da’adání góne’ ch’ilgo hodootł’izh.Hooghan ch’ilgo dootł’izh.

15

17 Díí shizhé’é ’át’.Díí bimá ’át’.Díí shinálí ’asdz ’át’.Díí bizhé’é ’át’.Díí shinálí hastiin ’át’.

18 Díí shimá ’át’.Díí bimá ’át’.Díí shimásání ’át’.Díí bizhé’é ’át’.Díí shicheii ’át’.

19 Díí shimá ’át’é.Díí shimásání dóó shicheii ’át’é.Shimásání na’íistání góne’ sidá.Shicheii ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ siz.

20 ’At’ééyázhí dóó binálí ’asdz da’adání góne’ siz.

’Ashkii yázhí binálí hastiin tá’ádazdigis góne’ siz.

’At’ééyázhí dóó bicheii naané.’Ashkii yázhí bimásání tó yiłbéézh.

21 Tó yibéézh.Hastóí ’alóós yiłbéézh.Bimásání ’ayęęzhii yiłbéézh.Bicheii ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ gohwééh yiłbéézh.

22 Díí shinálí hastiin dóó shinálí ’asdz ’át’é.Shinálí ’asdz ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ siz.Shinálí hastiin bikáá’ dah ’asdáhí yikáá’ dah sidá.

23 ’Azhé’é biye’ yináznii’.’Amá bich’é’é yináznii’.’At’ééyázhí bimásání yináznii’.’At’ééyázhí bádí yináznii’.

24 Shimá ’ayóó ’íínísh’ní.Sitsilí ’ayóó ’íínísh’ní.Shideezhí ’ayóó ’íínísh’ní.Shicheii ’ayóó ’íínísh’ní.

25 ’Asdzání bahastiin ’ayóó ’áyó’ní.’Amá dóó ’azhé’é ba’áłchíní ’ayóó ’áyó’ní.’Ashkii yázhí bicheii ’ayóó ’áyó’ní.’At’ééyázhí bilééch’í ’ayóó ’áyó’ní.

26 ’At’ééyázhí bádí yináznii’.’At’ééyázhí bik’is yináznii’.’At’ééyázhí bicheii ’ayóó ’áyó’ní.She’awéé’ ’ayóó ’íínísh’ní.

27 Mósí bikáá’adání yiyaa siz.Łééch’í deijį’éé’ yiyaa sit.’Ashiiké yázhí tsásk’eh yiyaa shijéé’.

28 ’At’ééyázhí tsásk’eh yikáá’ sidá.’At’ééyázhí tsásk’eh yiyaa sit.Hastiin chidí yikáá’ sidá.Hastiin chidí yiyaa sit.

29 Saad biihi’níłí bikáá’adání bikáá’ si’.Níłch’i halne’é bikáá’ dah ’asdáhí bikáá’ si’.Saad biihi’níłí chidí bii’ si’.Bee ’ nídíthí ké bii’ sinil.

30 Mósí níłch’i naalkidí yikáá’ sidá.Mósí bikáá’adání yiyaa sidá.Tsásk’eh bikáá’ sédá.Tsásk’eh biyaa sét.

31 Hastiin chidí yii’ sidá.Hastiin chidí yikáá’ sidá.Hastiin chidí yiyaa siz.

32 Bilasáana sinil.Bilasáana bikáá’adání bikáá’ dah sinil.’Ashkii yázhí sidá.Hastiin bikáá’ dah ’asdáhí yikáá’ dah sidá.

33 Jooł chidí bii’ si’.Jooł chidí bikáá’ dah si’.Mósí chidí yii’ sidá.Mósí chidí yikáá’ dah sidá.

34 ’Ashkii yázhí ’íists’’.’Amá dóó ’azhé’é ’íists’’.Hastóí da’íists’’.Mósí łóó’ yinéł’.’Ashiiké yázhí níłch’i naalkidí deinéł’.’At’ééké yázhí mósí deinéł’.

35 Hastiin níłch’i halne’é yiyíists’’.’At’ééyázhí níłch’i halne’é yiyíists’’.’Amá dóó ’azhé’é ba’áłchíní yinéł’.’Ashkii yázhí dóó ’at’ééyázhí łóó’ yinéł’.

16

2.2 Náás

36 Níłch’i naalkidí nésh’.Chidí deinéł’.Bizhé’é yinéł’.Mósí daníil’.

37 Hastiin sidá.Saad biihi’níłí si’.Hane’ binaaltsoos siłtsooz.Hastóí naháazt.Bee ’ nídíthí sinil.Deijį’éé’ sinil.

38 ’Ashkii yázhí sidá.’Ashkii yázhí jooł yikáá’ sidá.’Ashkii yázhí jooł bikáá’ si’.

39 Mósí hane’ binaaltsoos yikáá’ sidá.Mósí hane’ binaaltsoos bikáá’ siłtsooz.Łééch’í deijį’éé’ yikáá’ sidá.Łééch’í deijį’éé’ bikáá’ siłtsooz.

40 Hastiin deijį’éé’ bikáá’ siłtsooz.Mósí hooghan yikáa’di dah sit.Łeets’aat’hí bikáá’adání bikáá’ dah si’.Łééch’í chidí yii’ dah sidá.

41 Hastiin ł’ yikáá’ dah sidá.’Ashkii yázhí naaltsoos bikáá’ dah sinil.Hastiin mósí bikáá’ sit.’Ashkii yázhí łééch’í yikáá’ sit.

42 Shibee ’ nídíthí háadi sinil?Nibee ’ nídíthí chidí bii’ sinil.Hane’ binaaltsoos háadi siłtsooz?Hane’ binaaltsoos bikáá’adání bikáá’ siłtsooz.Shinaaltsoos háadi sinil?Ninaaltsoos bikáá’ dah ’asdáhí bikáá’ sinil.Bh ha’íízhahí háadi si’?Bh ha’íízhahí łeets’aa’ bii’ tánágisí bii’ si’.

43 Da’ nínaaí ’át’é?’Aoo’, shínaaí ’át’é.Háadi shi’éétsoh siłtsooz?Ni’éétsoh bikáá’ dah ’asdáhí bikáá’ siłtsooz.

44 Háadi hane’ binaaltsoos siłtsooz?Hane’ binaaltsoos tsásk’eh bikáá’ siłtsooz.Háadi mósí sit?Mósí bikáá’ dah ’asdáhí yikáá’ sit.


01 Hooghan bii’ shighan.hooghanBii’ dahooghanígíí bii’ shighan.bii’ dahooghaní

02 Hooghan bii’ shighan.Bii’ dahooghanígíí yii’ bighan.Hooghan yii’ bighan.Bii’ dahooghanígíí bii’ nihighan.

03 Háadi nighan?Bii’ dahooghanígíí tseebíí góne’ shighan.Nish’, háadi nighan?Bii’ dahooghanígíí naaki góne’ shighan.

04 TségháhoodzáníTségháhoodzáníTségháhoodzáníTséyi’Tséyi’Tsé Bii’ Nidzisgaii

05 Háadi nighan?Tségháhoodzánídi shighan.Háadi nihighan?Tséyi’di nihighan.

06 kéyahkéyahkéyahkintahkintahna’ní’á

07 dá’ák’ehdá’ák’ehdá’ák’eh’atiin’atiintsé na’ní’á

08 kéyahkintah’atiindá’ák’ehna’ní’á

09 ’At’ééyázhí na’ní’á yikáá’ sidá.Hastiin ’atiingi siz.’Asdzání dá’ák’ehgi siz.

17

10 Tsé Bii’ Nidzisgaiid’ naaghá.Tséyi’d’ naa’aash.Tségháhoodzáníd’ naakai.

11 T’áá Diné Bikéyahd’ neiit’aash.T’áá Diné Bikéyahd’ naashá.T’áá Diné Bikéyahd’ naaghá.T’áá Diné Bikéyahd’ naoh’aash.

12 Tségháhoodzáníd’ naaghá.Tsé Bii’ Nidzisgaiid’ naa’aash.Tséyi’d’ naaghá.

13 Tségháhoodzáníd’ naashá.Tséyi’d’ naashá.Tsé Bii’ Nidzisgaiid’ naashá.

14 Náá’ádaałts’ózí BikéyahNáá’ádaałts’ózí BikéyahNáá’ádaałts’ózí Bikéyah’Éé’ Łichíi’ii Bikéyah’Éé’ Łichíi’ii BikéyahNaakaii Bikéyah

15 Háád’ naoh’aash?Franced’ neiit’aash.Háád’ naoh’aash?Náá’ádaałts’ózí Bikéyahd’ neiit’aash.Háád’ naniná?Franced’ naashá.

16 Háadi nighan?Tségháhoodzánídi shighan.Háád’ naniná?Kéyah ’Ashdladiiníd’ naashá.

17 Bikáá’ dah ’asdáhí dáádílkał bíighahgóó si’.Bikáá’ dah ’asdáhí dáádílkał bits’di si’.Shighan bíighahgóó ’atiin.’Atiin bits’di shighan.

18 ’Ashkii yázhí hooghan yíighahgóó siz.’At’ééyázhí hooghan yits’di siz.Łééch’í hooghan yíighahgóó sidá.Ł’ hooghan yits’di naaghá.

19 Tsin bíighahgóó séz.Tsin bits’di séz.Na’ní’á bíighahgóó séz.Na’ní’á bits’di séz.

20 Kéyah ’AshdladiinígííKéyah ’AshdladiinígííKéyah ’AshdladiinígííNááts’ózí BikéyahNááts’ózí BikéyahItaly

21 Díí shighan ’át’é.Díí hooghan ’át’é.Díí béésh bee hane’é ’át’é.Díí Tségháhoodzánídi ’áhoot’é.Díí naaltsoos nitsaa.Díí kéyah hótsaa.Chidí ch’ilgo dootł’izh.Ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ ch’ilgo hodootł’izh.

22 Díí ’atiin Parisdi ’át’é.Díí kintah Francedi ’áhoot’é.Díí na’ní’á New Yorkdi ’át’é.Díí kintah Kéyah ’Ashdladiinídi ’áhoot’é.

23 Na’íistání góne’ ch’ilgo hodootł’izh.Hooghan ch’ilgo dootł’izh.Kintah hótsaa.Tsin nitsaa.

24 Háád’ naniná?Kéyah ’Ashdladiiníd’ naashá.Háád’ naniná?Naakaii Bikéyahd’ naashá.

25 Naaltsoos háadi si’?Naaltsoos ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ si’.Haa’ígi si’?Naaltsoos bikáá’adání bikáa’gi si’.

26 Háadi nighan?Tséyi’di shighan.Haa’ígi nighan?’Ólta’ bíighahgi shighan.

27 FranceNááts’ózí BikéyahNaakaii BikéyahT’áá Diné Bikéyah

28 Dá’ák’eh yíighahgi siz.Dá’ák’eh yits’di siz.’Ahíighahgi bighan.’Ałts’di bighan.

18

2.3 Náás

29 Díí kéyah Italy hoolyé.Díí kéyah Nááts’ózí Bikéyah hoolyé.Díí kéyah Naakaii Bikéyah hoolyé.Díí kéyah ’Éé’ Łichíi’ii Bikéyah hoolyé.

30 Sarah Begay yinishyé.Díí shimá ’át’é. Anne Begay wolyé.Díí shizhé’é ’át’é. Mike Begay wolyé.Díí sitsilí ’át’é. John Begay wolyé.

31 Yá’át’ééh. Haash yinílyé?Sarah yinishyé.Nish’, haash yinílyé?Bobby yinishyé.

32 Yá’át’ééh, Bob yinishyé.’Aoo’, yá’át’ééh. Shí Mike yinishyé.Háád’ yínááł?Tségháhoodzáníd’ yishááł.Nish’ háád’ yínááł?Hooghand’ yishááł.

33 Hágoónee’.Hágoónee’.Hágoónee’.Hágoónee’.

34 Yá’át’ééh.’Aoo’, yá’át’ééh. Haash yinílyé?Bobby Jones yinishyé.Hágoónee’.

35 Yá’át’ééh. Viktor yinishyé.Yá’át’ééh. Lin yinishyé.Yá’át’ééh. Michelle yinishyé.Yá’át’ééh. Pierre yinishyé.

36 Moscow hoolyéedi shighan.Beijing hoolyéedi shighan.Rome hoolyéedi shighan.Paris hoolyéedi shighan.

37 Díí shimá ’át’é. Mei wolyé. Ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ ch’iyáán ’íílééh.

Díí sitsilí ’át’é. Vladimir wolyé. Da’nijahí góne’ ’ałhosh.

Díí shizhé’é ’át’é. Bertrand wolyé. Da’adání góne’ ’ay.


01 ’éé’ naats’ǫǫdii’éé’ naats’ǫǫdii’éé’ naats’ǫǫdiikélchíkélchísis łigaaí

02 tł’aakał dishooítł’aakał dishooítł’aakał dishooíyistłéyistłézéédéet’i’í

03 ’éé’ naats’ǫǫdiizéédéeláhítł’aakał dishooíyistłésis łigaaíkélchí

04 Sistłee’ łibá.Bistłee’ tsédídééh.Shi’éé’ naats’ǫǫdii tsédídééh.Bi’éé’ naats’ǫǫdii łibá.

05 Níneez.Nisneez.Hastiin nineez.’Ánísts’ísí.’Ashiiké yázhí ’áłts’ísí.’Ádaniilts’ísí.

06 ’asdzání nineezyistłé łigaitł’aakał dishooígíí łichíí’hastiin ’áłts’ísízéédéeláhí tsédídééh’éé’ naats’ǫǫdii łibá

07 Hastiin nineezígíí bizéédéet’i’í hól.Hastiin ’áłts’ísígíí bi’éé’ naats’ǫǫdii hól.’Asdzání nineezígíí bikélchí hól.’Asdzání ’áłts’ísígíí bi’éé’ naats’ǫǫdít’hí hól.

08 ’Asdzání nineezígíí bitł’aajį’éé’ hól.’Asdzání ’áłts’ísígíí bi’éé’ naats’ǫǫdít’hí hól.Hastiin nineezígíí bi’éé’ naats’ǫǫdii łizhin.Hastiin ’áłts’ísígíí bi’éé’ naats’ǫǫdii łizhin.

19

09 Siziiz dinilchíí’.Sizéédéeláhí dibéłchí’í.Shikee’ dibéłchí’í.Shihadiil’éé’ dinilchíí’.

10 łibátsédídééhdinilchíí’dibéłchí’íłitsxoyágo dootł’izhłitsoch’ilgo dootł’izh

11 Bitł’aajį’éé’ yágo dootł’izh.’Éé’ naats’ǫǫdít’hí łitsxo.Bi’éétsoh yágo dootł’izh.Bihadiil’éé’ łitsxo.

12 Sitsii’ dibéłchí’í.Nihitsii’ daaltso.Bitsii’ dibéłchí’í.Bitsii’ daaltso.

13 Sitsii’ łichíí’.Nihitsii’ łichíí’.Bitsii’ łibá.Nihitsii’ łibá.

14 Bitsii’ łizhin.Bitsii’ łibá.Bitsii’ łichíí’.Bitsii’ dibéłchí’í.Bitsii’ łitso.Bitsii’ łigai.

15 Sitsii’ dibéłchí’í.Sitsii’ łichíí’.

16 Bi’éé’ naats’ǫǫdii haash yit’éego naashch’’?Bi’éé’ naats’ǫǫdii yágo dootł’izh.Tł’aakał dishooígíí haash yit’éego naashch’’?Shitł’aakał dishooígíí łichíí’.

17 Bitsii’ haash yit’é?Bitsii’ łitso.Bitsii’ haash yit’é?Bitsii’ daalzhin.Nitsii’ haash yit’é?Sitsii’ łichíí’.

18 Shich’ah yágo dootł’izh.Sizéédéeláhí łitsxo.Siziiz dibéłchí’í.Shi’éé’ naats’ǫǫdii tsédídééh.

19 Hooghan dibéłchí’í.Sis dinilchíí’.Hooghan dinilchíí’.Sis dibéłchí’í.

20 ’At’ééyázhí yidlóóh.’Ashkii yázhí bił deesdoi.Hastiin yidlóóh.’Asdzání bił deesdoi.

21 Hastiin dichin nízin.’Ashkii yázhí dibáá’ nízin.’Asdzání dichin nízin.’At’ééyázhí dibáá’ nízin.

22 Dichin nisin.Dibáá’ nisin.Shił deesdoi.Yishdlóóh.

23 Da’ dibáá’ nínízin?’Aoo’, dibáá’ nisin.Da’ wohdlóóh?Nidaga’, doo yiidlóoh da.Da’ dichin nínízin?Nidaga’, doo dichin nisin da.Da’ nihił deesdoi?’Aoo’, nihił deesdoi.

24 Da’ nidlóóh?’Aoo’, yishdlóóh.Da’ dibáá’ nohsin?Nidaga’, doo dibáá’ niidzin da.Da’ nił deesdoi?Nidaga’, doo shił deesdoi da.Da’ dichin nohsin?’Aoo’, dichin niidzin.

25 ’Ashkii yázhí ch’ééh deeyá.’At’ééyázhí bitah honeezgai.Hastiin bitah honeezgai.’Asdzání ch’ééh deeyá.

20

2.4 Náás

26 Shitah honeezgai.Ch’ééh déyá.Yishdlóóh.Dichin nisin.

27 Da’ nitah honeezgai?Nidaga’, doo shitah honeezgai da.Da’ ch’ééh díníyá?Nidaga’, doo ch’ééh déyáa da.

28 Haanít’é?Shitah honeezgai.Haanít’é?Yá’ánísht’ééh.

29 Haanít’é?Shitah honeezgai.Haanít’é?Yá’ánísht’ééh.

30 Da’ ch’ééh díníyá?’Aoo’, ch’ééh déyá.Nish’?Shí doo ch’ééh déyáa da.

31 ’Ííníshta’.Naashnish.Bína’nishtin.Naashné.’Ash.Yishááł.

32 Da’ ’íy?Nidaga’.Ha’át’íísh baa naniná?’Ak’e’eshchí.

33 Da’ ’íłhosh?Nidaga’.Ha’át’íísh baa naniná?’Ííníshta’.

34 Yá’át’ééh.’Aoo’, yá’át’ééh. Ha’át’íísh baa naniná?Naashnish.

35 Yá’át’ééh.’Aoo’, yá’át’ééh. Ha’át’íísh baa naniná?Bína’nishtin.

36 Yá’át’ééh, Sarah. Ha’át’íísh baa naniná?Naashné.Nish’?’Ash.

37 Yá’át’ééh, Sally. Ha’át’íísh baa naniná?’Ash.Hágoónee’.Hágoónee’.

38 Yá’át’ééh, Sally. Ha’át’íísh baa naniná?Yishááł.Hágoónee’.Yá’át’ééh, Sarah. Ha’át’íísh baa naniná?’Ash.Hágoónee’.

39 Díí shimá ’át’é.Díí shizhé’é ’át’é.Díí shimásání ’át’é.Díí shicheii ’át’é.

40 Yá’át’ééh shimá.Yá’át’ééh shizhé’é.Yá’át’ééh shimásání.Yá’át’ééh shicheii.

41 Hágoónee’ shimá.Hágoónee’ shizhé’é.Hágoónee’ shimásání.Hágoónee’ shicheii.

42 Yá’át’ééh shizhé’é.’Aoo’, yá’át’ééh sitsi’.Ha’át’íísh baa naniná?Naashnish.

43 Yá’át’ééh shimásání.’Aoo’, yá’át’ééh sitsóí.Ha’át’íísh baa naniná?T’óó naashá.Nish’?T’óó sédá.

44 Yá’át’ééh shicheii.’Aoo’, yá’át’ééh sitsóí.Da’ dichin nínízin?’Aoo’, dichin nisin.

21




03 Haash yinílyé?Paulo Lima yinishyé.

04 Nish’, haash yinílyé?Pei-chi Yu yinishyé.

05 Da’ díí nitsilí ’át’é?’Aoo’, díí sitsilí ’át’é.

06 Haash yinílyé?Pei-li yinishyé.

07 Díkwíísh ninááhai?Náhást’éí shinááhai.

08 Háád’ naoh’aash?Náá’ádaałts’ózí Bikéyahd’ neiit’aash.

09 Háád’ naniná?Naakaii Bikéyahd’ naashá.

10 Da’ dichin nínízin?Nidaga’, doo dichin nisin da.

11 Da’ dichin nínízin?’Aoo’, dichin nisin.


13 Da’ díí ninaaltsoos?’Aoo’, díí shinaaltsoos.

14 Da’ díí nighanídóó ’ádaat’?’Aoo’, díí shighanídóó ’ádaat’.

15 Háadi nighan?Beijing bíighahdi shighan.

16 Da’ dibáá’ nínízin?’Aoo’, dibáá’ nisin.


01 Sáanii nidaalnish.’Asdzání ’atł’ó.Hastiin naalnish.’At’ééyázhí ’atł’ó.

02 Diyogí yishtł’ó.Diyogí deitł’ó.’Asdzání diyogí yitł’ó.

03 ’ólta’’azee’ ’ál’da’adáníhoneeni bá haz’

04 ’Azee’ííł’íní ’azee’ ’ál’ínídi naalnish.Hastóí honeeni bá haz’di naalnish.Sáanii da’adánídi naalnish.Bá’ólta’í ’ólta’di naalnish.

05 Honeeni bá haz’di naashné.’Ólta’di naashné.’Azee’ ’ál’ínídi naashnish.’Ólta’di naashnish.Hooghandi ’ashtł’ó.

06 Ła’ hooghanídóó hóne’é da’ay.Hastiin dóó ’asdzání tł’óo’di ’ay.Hastiin hóne’é yilwoł.’Asdzání tł’óo’di yilwoł.

07 Díí hastiin hóne’é naalnish.Díí hastóí tł’óo’di naalnish.Díí sáanii hóne’é naalnish.Díí ’asdzání tł’óo’di naalnish.

08 ’abíní’ałní’ní’dóó bik’ijį’’i’íí’tł’éé’’abíní’ałní’ní’dóó bik’ijį’’i’íí’tł’éé’

09 ’Abínígo ’áhoot’é.’Ałní’ní’dóó bik’ijį’ ’áhoot’é.’I’íí’go ’áhoot’é.Tł’ée’go ’áhoot’é.

22

3.1 Náás

10 ’Áłchíní ’abínígo ’ay.Hastóí ’ałní’ní’dóó bik’ijį’ ’ay.Ła’ hooghanídóó ’i’íí’go da’ay.

11 ’Abínígo ła’ hooghanídóó hóne’é da’ay.’Abínígo ła’ hooghanídóó tł’óo’di da’ay.’Ałní’ní’dóó bik’ijį’ hóne’é ’ay.’Ałní’ní’dóó bik’ijį’ tł’óo’di ’ay.

12 ’Abínígo hóne’é da’iid.’I’íí’go tł’óo’di ’iid.’Abínígo tł’óo’di ’iid.’I’íí’go hóne’é da’iid.

13 ’Abínígo naalnish.Tł’ée’go naalnish.’Ałní’ní’dóó bik’ijį’ nidaané.’I’íí’go níłch’i naalkidí yinéł’.

14 Háadi nanilnish?Honeeni bá haz’di naashnish.’Azee’ ’ál’ínídi naashnish.’Ólta’di naashnish.Da’adánídi naashnish.

15 Hahgo nanilnish?’Abínígo naashnish.Hahgo nanilnish?’Ałní’ní’dóó bik’ijį’ naashnish.Hahgo nanilnish?Tł’ée’go naashnish.

16 diyogídiyogídiyogí’ak’idahi’niłí’ak’idahi’niłíts’aa’

17 Ké dóó yistłé bee hól.Ké bee hól ’ákondi yistłé doo bee hólǫ da.Kélchí dóó tł’aakał dishooígíí shee hól.Ké shee hól ’ákondi tł’aakał dishooígíí doo shee hólǫ da.

18 Da’ ’ak’idahi’niłí nee hól?’Aoo’, ’ak’idahi’niłí shee hól.Da’ diyogí nee hól?Nidaga’, ’ákondi ts’aa’ shee hól.

19 Diyogí dóó ’ak’idahi’niłí bee hól.Diyogí bee hól, ’ákondi ’ak’idahi’niłí doo bee hólǫ da.

Ts’aa’ dóó diyogí bee hól.Ts’aa’ bee hól, ’ákondi diyogí doo bee hólǫ da.

20 ’Ashkii yázhí ’ayęęzhii bee hól dóó yiy.’Ashkii yázhí ’ayęęzhii yiy, ’ákondi ’at’ééyázhí ’ayęęzhii doo yiy da.

’At’ééyázhí naaltsoos bee hól dóó yółta’.’At’ééyázhí naaltsoos yółta’, ’ákondi ’ashkii yázhí doo naaltsoos yółta’ da.

21 Da’ ké dóó yistłé nee hól?Yistłé shee hól, ’ákondi ké doo shee hólǫ da.Da’ ’éétsoh dóó ch’ah nee hól?’Éétsoh shee hól, ’ákondi ch’ah doo shee hólǫ da.

22 ’ayęęzhii táá’ts’áadahbh ha’íízhahí d’ts’áadahzéédéeláhí ’ashdla’áadahsis hast’áadah

23 łeets’aat’hí tsosts’idts’áadahjooł tseebííts’áadahch’ilátah hózhóón náhást’éíts’áadahnaaltsoos naadiin

24 táá’ts’áadahd’ts’áadah’ashdla’áadahhast’áadahtsosts’idts’áadahtseebííts’áadahnáhást’éíts’áadahnaadiin

25 táá’ts’áadah, d’ts’áadahd’ts’áadah, ’ashdla’áadahnáhást’éíts’áadah, naadiin

26 ’ashdla’áadah, hast’áadahhast’áadah, tsosts’idts’áadahtsosts’idts’áadah, tseebííts’áadahtáá’ts’áadah, d’ts’áadah

23

27 Díkwíísh ninááhai?D’ts’áadah shinááhai.Díkwíísh ninááhai?Náhást’éíts’áadah shinááhai.

28 Yá’át’ééh, ha’át’íísh baa naniná?T’óó naashá.Yá’át’ééh.’Aoo’, yá’át’ééh.

29 Yá’át’ééh.’Aoo’, yá’át’ééh.Ha’át’íísh baa naniná?T’óó naashá.Hágoónee’.’Aoo’, hágoónee’.

30 Yá’át’ééh ’abíní.Dan Parker yinishyé.Díí ’éí Jane Taylor ’át’.Díí binaaltsoos.Yá’át’ééh, Mrs. Taylor.’Aoo’, yá’át’ééh.

31 Hahgo ’ak’e’íłchíi łeh?’Abínígo dóó ’e’e’áahgo ’ak’e’eshchíi łeh.’Ałní’ní’dóó bik’ijį’ ha’át’íí baa nanináa łeh?Shiyáázh bił naashnée łeh.

32 Háadi ’ak’e’íłchíi łeh?’Abínígo, honeeni bá haz’di ’ak’e’eshchíi łeh.’I’íí’go, na’íistání góne’ ’ak’e’eshchíi łeh.


01 ła’ajdamóonídeezidnááhai

02 tsosts’id j’Awéé’ t’ááłá’í biisk.naaki jMósí yázhí naadiin biisk.

03 t’ááłá’í damóot’ááłá’í nídeezidt’ááłá’í nááhai

04 Tseebííts’áadah biisk.Tseebííts’áadah damóo bee ’azl’.Tseebííts’áadah bee nídeezid.Tseebííts’áadah binááhai.

05 Yá’át’ééh.’Aoo’, yá’át’ééh.Ne’awéé’ díkwíísh damóo bee ’azl’?She’awéé’ náhást’éí damóo bee ’azl’.Niyáázh díkwíísh binááhai?Shiyáázh naaki binááhai.

06 Dííj Nida’iiníísh.Dííj Damóo Yázhí.Dííj Damóo.

07 Damóo BiiskáníNaakij Nida’anishTágíj Nida’anishD’íj Nida’anishNida’iinííshDamóo YázhíDamóo

08 Dííj Nida’iiníísh. Naashnish.Dííj Damóo Yázhí. Yishwoł.Dííj Damóo. Níłch’i naalkidí nésh’.

09 Dííj Damóo. Honeeni bá haz’di yi’ash.Dííj Damóo Biiskání. ’Ałní’ní’go ’iid.Dííj Naakij Nida’anish. Łóó’ nahashniih.

10 Dííj Tágíj Nida’anish. ’Ííníshta’.Dííj D’íj Nida’anish. Níłch’i halne’é yínísts’’.Dííj Nida’iiníísh. Nidaané.Dííj Damóo Yázhí. Na’ałk’.

24

3.2 Náás

11 Damóo BiiskáníNaakij Nida’anishTágíj Nida’anishD’íj Nida’anishNida’iinííshDamóo YázhíDamóo

12 ’ashkii yázhí’ashkii’at’ééyázhí’at’ééd

13 ’Amá dóó ’azhé’é ba’áłchíní yił nidaané.’At’ééd bik’is yił da’ay.’At’ééyázhí bicheii yił ’ółta’.’Ashkii bik’is yił nida’ałk’.

14 ’At’ééké yázhí daané’é yee nidaané.’At’ééké daané’é yee nidaané.’Ashiiké yázhí daané’é yee naané.’Ashiiké daané’é yee naané.

15 Háísh bił ’íy?Sik’is bił ’ash.Háísh bił ’íy?Shahastiin bił ’ash.

16 hooghanDíí bighan.Hooghandi neiikai.Shighandi daané’é bee nideii’né.

17 ’Ashkii yázhí bimásání yaa níyá.’At’ééd bik’is yaa níyá.’Asdzání Parisdi níyá.Hastiin Moscowdi níyá.

18 Sik’is baa níyá.Ła’ hooghanídóó Romedi yíkai.Hastiin dóó be’esdz Beijingdi ní’áázh.’Ashkii bicheii yaa níyá.

19 Díí sha’áłchíní ’ádaat’.Díí nihighan ’át’é.Díí nihaa yíkai.Díí sha’áłchíní ’ádaat’.Díí nihighan ’át’é.Díí nihaa yíkai.

20 Naakaii Bikéyahdi níyá.’Ashkii bimásání yaa níyá.Díí nihaa ní’áázh.New Yorkdi yíkai.Háísh baa yíníyá?Shizhé’é baa níyá.

21 Ha’át’íísh baa naniná?Shideezhí bił naashné.Háísh baa yíníyá?Shimásání baa níyá.

22 Nihaa ní’ázhígíí na’íistání góne’ siké.Nihaa ní’ázhígíí bił da’iid.Nihaa ní’ázhígíí bił nideii’né.

23 Wóshd’ yah ’aninááh!Wóshd’ da’nijahí góne’ yah ’aninááh!Wóshd’ da’adání góne’ yah ’aninááh!

24 Wóshd’ yah ’ooh’aash.’Ahéhee’.Wóshd’ yah ’oohkááh.’Ahéhee’.

25 Yá’át’ééh.’Aoo’, yá’át’ééh.Háád’ naniná?’Éé’ Łichíi’ii Bikéyahd’ naashá.Nizhóní k Kéyah ’Ashdladiinígi nihaa yíníyá.’Ahéhee’.

26 Yá’át’ééh.Wóshd’ yah ’oohkááh!

27 ’Asdzání gohwééh yiłchin.Hastiin ch’ilátah hózhóón yiłchin.’Asdzání ’alóós yiyiilnih.Hastiin dóó sáanii bááh dayiilnih.

28 Hastiin ’abe’ yiłchin.Hastóí dóó ’asdzání ’ayęęzhii dayiilnih.’Asdzání gohwééh yiłchin.Hastiin ’alóós yiyiilnih.

29 Ch’ilátah hózhóón łikání halchin.Yistłé niłchxon.Gohwééh łikan halchin.Deijį’éé’ niłchxon.

25

30 Ch’ilátah hózhóón łikání halchin.Łóó’ niłchxon.Deijį’éé’ łikání halchin.

31 ’Asdzání bááh yiyiilnih.’At’ééyázhí ’alóós yiyiilnih.Bilasáana łikan.Bááh łikan.Gohwééh doo łikan da.’Abe’ doo łikan da.

32 Hastiin ’abe’ yiłchin.’Abe’ niłchxon.’Alóós yiyiilnih.’Alóós łikan.

33 Díí niłchxon.Díí łikan halchin.Díí doo łikan da.Díí łikan.

34 ’ála’’álázhoozh’akee’’akézhoozh

35 ’álázhoozh d’’ála’ táá’’akézhoozh neeznáá’akee’ t’ááłá’í

36 Bikee’ ’át’é.Bikézhoozh ’át’é.Bíla’ ’át’é.Bílázhoozh ’át’é.

37 daansh’aak’eehai

38 haigo hooghandgo honeeni bá haz’dishįgo kintahdi’aak’eego tsin

39 Díí haigo tsin ’íí’á.Díí dgo tsin ’íí’á.Díí shįgo tsin ’íí’á.Díí ’aak’eego tsin ’íí’á.

40 Haigo ’át’é.Dgo ’át’é.Shįgo ’át’é.’Aak’eego ’át’é.

41 Yá’át’ééh. David Brown yinishyé. Nish’ haash yinílyé?

’Aoo’, yá’át’ééh. Michael Levy yinishyé.Háadi nanilnish?Da’adánídi naashnish.Hahgo nanilnish?Damóo Biiskání dóó Naakij Nida’anish dóó D’íj Nida’anish góne’ naashnish.

26


01 Hastiin ’ak’e’ełchí.’Asdzání ’ółta’.Hastiin yáłti’.’Asdzání yáłti’.

02 Hastiin Náá’ádaałts’ózí bizaad yółta’.’Asdzání Bilagáana bizaad yółta’.’Ashkii yázhí Arab K’ehjí ’ak’e’ełchí.’At’ééyázhí T’áá Dinék’ehjí ’ak’e’ełchí.

03 Arab k’ehjí ’ak’e’ełchí.Arab bizaad yółta’.Arab k’ehjí yáłti’.Náá’ádaałts’ózík’ehjí ’ak’e’ełchí.Náá’ádaałts’ózí bizaad yółta’.Náá’ádaałts’ózík’ehjí yáłti’.

04 ’At’ééd Bilagáanak’ehjí yáłti’.’Ashkii T’áá Dinék’ehjí yáłti’.Hastiin Bilagáanak’ehjí yáłti’.’Asdzání T’áá Dinék’ehjí yáłti’.

05 T’áá Dinék’ehjí ’ak’e’ełchí.T’áá Diné bizaad yółta’.T’áá Dinék’ehjí yáłti’.

06 Náá’ádaałts’ózí bizaad yíníshta’.Náá’ádaałts’ózík’ehjí ’ak’e’eshchí.T’áá Diné bizaad yíníshta’.T’áá Dinék’ehjí ’ak’e’eshchí.

07 Hastiin Australiad’ naaghá.’Asdzání ’Éé’ Łichíi’ii Bikéyahd’ naaghá.’At’ééyázhí Nááts’ózí Bikéyahd’ naaghá.Dibé T’áá Diné Bikéyahd’ naakai.Díí T’áá Diné ’át’é.

08 Dibé naaldlooshii ’át’é.Sáanii dóó hastóí dóó ’at’ééké dóó ’ashiiké bíla’ashdla’ii ’ádaat’é.

09 Díí naaldlooshii ’át’é.Díí bíla’ashdla’ii ’át’é.Díí T’áá Diné ’át’é.Díí naaldlooshii ’ádaat’é.Díí bíla’ashdla’ii ’ádaat’é.Díí T’áá Diné ’ádaat’é.

10 Náá’ádaałts’ózí Bikéyahdi Náá’ádaałts’ózík’ehjí yádaałti’.

T’áá Diné Bikéyahdi T’áá Dinék’ehjí yádaałti’.Australiadi Bilagáanak’ehjí yádaałti’.Egyptdi Arab k’ehjí yádaałti’.

11 T’áá Diné nishł.Doo T’áá Diné nishłį da.Díí naaldlooshii ’át’é.Díí doo naaldlooshii ’át’ée da.

12 Díí ’asdzání Egyptd’ naaghá. Arab k’ehjí yáłti’.Díí naaldlooshii Egyptdi hól. Doo Arab k’ehjí yáłti’ da.

Díí hastiin Australiad’ naaghá. Bilagáanak’ehjí yáłti’.

Díí naaldlooshii Australiadi hól. Doo Bilagáanak’ehjí yáłti’ da.

13 Díí bíla’ashdla’ii Náá’ádaałts’ózík’ehjí yáłti’.Díí bíla’ashdla’ii Arab k’ehjí yáłti’.Díí bíla’ashdla’ii Bilagáanak’ehjí yáłti’.Díí bíla’ashdla’ii T’áá Dinék’ehjí yáłti’.

14 Náá’ádaałts’ózík’ehjí yáshti’.Arab k’ehjí yáshti’.Bilagáanak’ehjí yáshti’.T’áá Dinék’ehjí yáshti’.

15 Da’ Arab k’ehjí yáníłti’?’Aoo’, Arab k’ehjí yáshti’.Da’ Náá’ádaałts’ózík’ehjí yáníłti’?Nidaga’, doo Náá’ádaałts’ózík’ehjí yáshti’ da.

16 Yá’át’ééh, da’ Náá’ádaałts’ózík’ehjí yáníłti’?Nidaga’, doo Náá’ádaałts’ózík’ehjí yáshti’ da.Yá’át’ééh, da’ Náá’ádaałts’ózík’ehjí yáníłti’?’Aoo’, Náá’ádaałts’ózík’ehjí yáshti’.

17 Yá’át’ééh.Da’ Bilagáanak’ehjí yáníłti’?’Aoo’, Bilagáanak’ehjí yáshti’.Yá’át’ééh.Da’ Bilagáanak’ehjí yáníłti’?’Aoo’, Bilagáanak’ehjí yáshti’.

27

18 dibé neeznáábh ha’íízhahí naadiinjooł tádiinłeets’aat’hí dízdiinzéédéeláhí ’ashdladiinch’ah hastdiin

19 neeznáánaadiintádiindízdiin’ashdladiinhastdiin

20 bh ha’íízhahí naadiinbh ha’íízhahí naadiin ła’bh ha’íízhahí naadiin naakiłeets’aat’hí naadiin táá’łeets’aat’hí naadiin d’łeets’aat’hí naadiin ’ashdla’

21 łeets’aa’ nímazí tádiin dóó bi’ d’łeets’aa’ nímazí tádiin dóó bi’ ’ashdla’łeets’aa’ nímazí tádiin dóó bi’ hastłeets’aat’hí tádiin dóó bi’ tsosts’idłeets’aat’hí tádiin dóó bi’ tseebííłeets’aat’hí tádiin dóó bi’ náhást’éí

22 dízdiin dóó bi’ d’dízdiin dóó bi’ ’ashdla’dízdiin dóó bi’ hastdízdiin dóó bi’ tsosts’iddízdiin dóó bi’ tseebíídízdiin dóó bi’ náhást’éí

23 dízdiindízdiin dóó bi’ t’ááłá’ídízdiin dóó bi’ naakidízdiin dóó bi’ táá’dízdiin dóó bi’ d’dízdiin dóó bi’ ’ashdla’dízdiin dóó bi’ hastdízdiin dóó bi’ tsosts’iddízdiin dóó bi’ tseebíídízdiin dóó bi’ náhást’éí

24 neeznáánaadiintádiindízdiin’ashdladiinhastdiin

25 diyogí ’ashdladiindibé tádiinł’ dízdiin

26 Díkwíísh ninááhai?Dízdiin dóó bi’ ’ashdla’ shinááhai.Díkwíísh binááhai?Tádiin binááhai.Díkwíísh ninááhai?Tádiin dóó bi’ ’ashdla’ shinááhai.

27 Łeets’aat’hí díkwíísh nihee hól?Naadiin d’ nihee hól.Łeets’aa’ nímazí díkwíísh nihee hól?Dízdiin dóó bi’ ’ashdla’ nihee hól.

28 Bilagáana bizaad bína’nishtin.Arab bizaad yína’niłtin.Náá’ádaałts’ózí bizaad yína’niłtin.Da’ Bilagáana bizaad bína’níłtin?

29 ’Ashiiké Arab bizaad yee neinitin.’Ashiiké Bilagáana bizaad yee neinitin.’At’ééké Náá’ádaałts’ózí bizaad yee neinitin.’At’ééké T’áá Diné bizaad yee neinitin.

30 Náá’ádaałts’ózí bizaad bíhoosh’aah.Arab bizaad yíhooł’aah.Bilagáana bizaad yíhooł’aah.T’áá Diné bizaad bídahwiil’aah.

31 Bilagáana bizaad bína’nishtin.Bilagáana bizaad bíhooł’aah.Arab bizaad bína’níłtin.Arab bizaad bídahwiil’aah.

32 Náá’ádaałts’ózí bizaad bína’nishtin.Náá’ádaałts’ózí bizaad bíhwiil’aah.T’áá Diné bizaad bína’nishtin.Diné bizaad bíhoosh’aah.

28

3.3 Náás

33 Reem yinishyé.Arab k’ehjí yáshti’, ’ákondi Bilagáana bizaad bíhoosh’aah.

Díí bá ’ííníshta’. Hastiin Smith wolyé.

34 Lin yinishyé.Shimá dóó shizhé’é Náá’ádaałts’ózí Bikéyahd’ naa’aash.

New Yorkdi nihighan.Shimá dóó shizhé’é doo Bilagáanak’ehjí yáłti’ da.

Náá’ádaałts’ózík’ehjí yáshti’.Bilagáana bizaad bíhoosh’aah.


01 ’Ashkii ch’ínádzííd.’Asdzání ch’ínádzííd.’At’ééd ch’ínádzííd.Hastiin ch’ínádzííd.

02 ’Ashkii yázhí ch’ínádzííd.Hastiin be’esdz ch’ínéísííd.Hastiin bik’is ch’ínéísííd.’At’ééyázhí ch’ínádzííd.

03 ’Asdzání ’at’ééyázhí ch’ínéísííd.’Asdzání ch’ínádzííd.Hastiin ch’ínádzííd.Hastiin ’ashkii yázhí ch’ínéísííd.

04 Tł’aajį’éé’ yiyiigis.’Éé’ naats’ǫǫdii yiyiigis.Deijį’éé’ yiisgis.Sistłee’ yiisgis.

05 Shíla’ tánásgis.’Asdzání bitsii’ tánéígis.Hastiin binii’ tánéígis.

06 Tł’aajį’éé’ yiisgis.Deijį’éé’ deisgis.Bh ha’íízhahí tánásgis.Łeets’aat’hí tánásgis.

07 Chidí tánéígis.’Asdzání binii’ tánéígis.Binii’ daaltso dóó tsédídéehgo dadootł’izh.

08 ’At’ééd binii’ tánéígis.Bichidí táádeigis.Bitł’aakał yiyiigis.Bi’éé’ naats’ǫǫdít’hí yiyiigis.

09 Bílázhoozh łichíí’.Binii’ łigai.Bikee’ ch’ilgo dootł’izh.

10 Hastiin haaz’éí yikáá’ dah siz.Hastiin siz.Naaltsoos bikáá’adání bikáá’ dah si’.Naaltsoos si’.

11 ’Ashkii yázhí sidá.Hastiin bikáá’ dah ’asdáhí yikáá’ dah sidá.Bilasáana sinil.Bilasáana dah sik.

29

12 Bikee’ bikáa’gi jooł dah si’.Bílázhoozh bikáa’gi jooł dah si’.Binii’ bikáa’gi jooł dah si’.

13 ’Atiingóó hoditłéé’.’Éé’ naats’ǫǫdít’hí yíłtseii.Łééch’í ditłéé’.Mósí yíłtseii.

14 Łééch’í ditłéé’.Łééch’í yíłtseii.Bitsii’ ditłéé’.Bitsii’ yíłtseii.

15 Yistłé chin bh.Deijį’éé’ chin bh ’ádin.Binii’ chin bh.Binii’ chin bh ’ádin.

16 Deijį’éé’ chin bh.Deijį’éé’ ditłéé’.Deijį’éé’ chin bh ’ádin dóó yíłtseii.

17 Háadi lá shimá naaghá?Nimá tá’ádazdigis góne’ naaghá.Háadi lá shizhé’é naaghá?Nizhé’é ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ naaghá.

18 Ha’át’íísh biniiyé níla’ táánígis?Shíla’ chin bhgo biniinaa tánásgis.Ha’át’íísh biniiyé ’éé’ naats’ǫǫdii nee hól?Yishdlóohgo biniinaa ’éé’ naats’ǫǫdii shee hól.

19 Ha’át’íísh biniiyé nihizhé’é ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ naaghá?

Nihizhé’é ch’iyáán ’íílééh biniiyé ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ naaghá.

Ha’át’íísh biniiyé nihimá łééch’í tánéígis?Nihimá łééch’í chin bhgo biniinaa tánéígis.Ha’át’íísh biniiyé tó nidl?Dibáá’ nisingo biniinaa tó yishdl.Ha’át’íísh biniiyé ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ naakai?

Łeets’aat’hí táádeigisgo biniinaa ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ naakai.

20 Ha’át’íísh biniiyé tá’ádazdigis góne’ naniná?Shíla’ tánásgis biniiyé tá’ádazdigis góne’ naashá.Ha’át’íísh biniiyé níla’ táánígis?Shíla’ chin bh biniinaa tánásgis.

21 Da’ hooghandi naniná?’Aoo’, hooghandi naashá.Da’ ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ naoh’aash?Nidaga’, na’íistání góne’ neiit’aash.T’áá Diné Bikéyahdi naaghá.Parisdi naakai.

22 ’awoo’ bee yich’iishí’awoo’ bee yich’iishí’awoo’ bee yich’iishí’awoo’ bił yich’iishí’awoo’ bił yich’iishí’awoo’

23 bé’ézhóó’bé’ézhóó’bé’ézhóó’táláwoshtáláwoshbee ’ádít’oodí

24 ’awoo’ bee yich’iishí’awoo’ bił yich’iishí’awoo’bé’ézhóó’táláwoshbee ’ádít’oodí

25 ’Asdzání bitsii’ yishóóh.Hastiin biwoo’ yich’iish.’At’ééké bitsii’ deishóóh.’Ashiiké biwoo’ yich’iish.

26 Shiwoo’ yishch’iish.Bitsii’ yishóóh.Bíla’ tánéígis.Biwoo’ yich’iish.

27 Bitsii’ tánéígis.Biwoo’ yich’iish.Bitsii’ tánéígis.Bitsii’ yishóóh.

28 Bé’ézhóó’ yee ł’ yishóóh.Táláwosh yee bíla’ tánéígis.’Awoo’ bee yich’iishí shiwoo’ bee yishch’iish.

29 ’Amá bich’é’é ch’ínéísííd.Bich’é’é bitsii’ yishóóh.Biyáázh biwoo’ yich’iish.Bahastiin binii’ tánéígis.

30

3.4 Náás

30 tsii’ááłtsii’ááłtsii’ááłtsásk’eh bik’ínáltihítsásk’eh bik’ínáltihíbeeldléí

31 tsásk’eh bik’ínáltihítsii’ááłbeeldléíbee ’ádít’oodí

32 Tsásk’eh bik’ínáltihí tsásk’eh bik’ésti’.’At’ééyázhí tsásk’eh bik’ínáltihí yiyaa sidá.Mósí tsii’ááł yikáá’ sit.Bee ’ádít’oodí tá’ádazdigis góne’ siłtsooz.

33 Tsásk’eh bik’ínáltihí dinilchí’ígíí chin bh ’ádin.Tsii’ááł dinilchí’ígíí chin bh ’ádin.Beeldléí dinilchí’ígíí chin bh ’ádin.Bee ’ádít’oodí dinilchí’ígíí chin bh ’ádin.

34 Ha’át’íísh biniinaa łééch’í niłchxon?Jó chin bh dóó ditłéé’ biniinaa.Ha’át’íísh biniinaa tsásk’eh bik’ínáltihí nizhóní halchin?

Jó chin bh ’ádin biniinaa.

35 Ha’át’íísh biniiyé ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ naakai?Jó łeets’aat’hí táádeigis.Ha’át’íísh biniiyé na’íistání góne’ naháazt?Jó níłch’i naalkidí deinéł’.

36 Ha’át’íísh biniinaa da’adání góne’ naháazt?Da’aygo biniinaa da’adání góne’ naháazt.Ha’át’íísh biniinaa da’adání góne’ naháazt?Jó da’ay.

37 ’Amá’ dóó ’azhé’é na’íistání góne’ ’ółta’.’Asdzání da’nijahí góne’ ’ałhosh.’At’ééyázhí da’nijahí góne’ ’ółta’.’Ashkii na’íistání góne’ ’ałhosh.

38 Ha’át’íísh nahíłniih?Ch’ilátah hózhóón nahashniih.Ch’ilátah hózhóón díkwíísh nahíłniih?Ch’ilátah hózhóón náhást’éigo nahashniih.Ha’át’íísh biniiyé ch’ilátah hózhóón nahíłniih?Shimásání bighangóó déyáago biniiyé ch’ilátah hózhóón nahashniih.

Nimásání háadi lá bighan?New Yorkdi bighan.


01 Yá’át’ééh Jane.’Aoo’, yá’át’ééh.

02 Łeets’aa’ nímazí díkwíísh nee hól?Łeets’aa’ nímazí naaki shee hól.

03 Łikanísh halchin?’Aoo’, łikan halchin.

04 Da’ łikan?’Aoo’, łikan.

05 Ha’át’íísh ’át’é?’Alóós ’át’é.

06 Yá’át’ééh!’Aoo’, yá’át’ééh!

07 Yá’át’ééh!’Aoo’, yá’át’ééh!

08 Ha’át’íísh baa naniná?T’óó naashá.

09 Díí sik’is ’át’é. Anna wolyé.’Éé’ Łichíi’ii Bikéyahd’ níyá.

10 Da’ ’Éé’ Łichíi’ii bizaad bee yáníłti’?’Aoo’, ’Éé’ Łichíi’ii bizaad bee yáshti’.

11 Háadi nanilnish?’Ólta’di naashnish.

12 Háadi nanilnish?’Azee’ ’ál’ínídi naashnish.

13 Da’ jooł bee naniné?’Aoo’, jooł bee naashné.

14 Nish’?’Aoo’.

15 Háadi naninée łeh?Honeeni bá haz’di naashnée łeh.



31

18 Háadi naniná?Ch’iyáán ’ádaal’íní góne’ naashá.

19 Ha’át’íísh baa naniná?Łeets’aat’hí tánásgis.

20 Ha’át’íísh biniinaa łeets’aat’hí táánígis?Jó níká’iishyeedgo biniinaa łeets’aat’hí ná tánásgis.


01 bee chaha’ohíbik’é yah ’ajigháhínák’ee sinilí łizhinígííhaaz’éí

02 Sáanii bee chaha’ohí bee dahól.Hastiin bik’é yah ’ajigháhí bee hól.’Asdzání nák’ee sinilí łizhinígíí bee hól.Hastóí haaz’éí bee hól.

03 Haaz’éí yinízin.Bee ’ádít’oodí yinízin.Táláwosh yinízin.Nák’ee sinilí łizhinígíí yinízin.

04 Béeso bikáá’adání bikáá’ dah sinil.Béeso bee hól.Béeso yinízin.

05 Béeso yinízin.Béeso bee hól.Bee chaha’ohí yinízin.Bee chaha’ohí bee hól.

06 Nák’ee sinilí łizhinígíí shee hól.Nák’ee sinilí łizhinígíí nisin.Bik’é yah ’ajigháhí nee hólsh?Bik’é yah ’ajigháhí nee hól.

07 Da’ bee ’ nídíthí nínízin?’Aoo’, bee ’ nídíthí nisin.Da’ béeso nínízin?’Aoo’, béeso nisin.

08 ’ootseed’ootseed’ootseed’éé’’éé’daané’é

09 tsin bineest’’tsin bineest’’tsin bineest’’ch’il daadánígíích’il daadánígíí’atsį’

32

4.1 Náás

10 ’atsį’ch’il daadánígíítsin bineest’’daané’é’éé’’ootseed

11 ’Atsį’ nayiiłniih.’Éé’ nayiiłniih.Daané’é nayiiłniih.Ch’il daadánígíí nayiiłniih.

12 yoo’yoo’yoo’látsínílátsíníyoostsah

13 yoo’látsíníyoostsah

14 Yoostsah ’ootseed ’át’é.Bee chaha’ohí doo ’ootseed ’át’ée da.Látsíní ’ootseed ’át’é.Nák’ee sinilí łizhinígíí doo ’ootseed ’át’ée da.

15 Hooghan ’ałk’id’ ’ályaa yę łigai.Chidí ’ániidígíí ch’ilgo dootł’izh.Hooghan ’ániidígíí łichíí’.Chidí ’ałk’id’ yę yágo dootł’izh.

16 Naaltsoos ’ałk’id’ yę łigai.Látsíní ’ániidígíí ’át’é.Naaltsoos ’ániidígíí łichíí’.Yoostsah ’ałk’id’ yę ’át’é.

17 níłch’i naalkidí ’ałk’id’ yęníłch’i naalkidí ’ániidígííbéésh bee hane’é ’ałk’id’ yębéésh bee hane’é ’ániidígíí

18 Tsin bineest’’ baa nahaniih.Chidí baa nahaniih.Tsin bineest’’ dóó ch’il daadánígíí baa nahaniih.

Ch’ilátah hózhóón baa nahaniih.

19 Ch’ah ’ałk’id’ yę baa nahaniih.’Ootseed ’ałk’id’ yę baa nahaniih.Bee chaha’ohí ’ániidígíí shaa nahaniih.Yoo’ ’ániidígíí shaa nahaniih.

20 Ch’ah ’ałk’id’ yę nayiiłniih.’Ootseed ’ałk’id’ yę nayiiłniih.Bee chaha’ohí ’ániidígíí nahashniih.Yoo’ ’ániidígíí nahashniih.

21 Díí shidzi’izí ’ałk’id’ yę ’át’é.Díí shidzi’izí ’ániidígíí ’át’é.Díí naaltsoos ’ałk’id’ yę ’át’é.Díí naaltsoos ’ániidígíí ’át’é.

22 ch’iyáán bá hooghanch’iyáán bá hooghanch’iyáán bá hooghanbee na’anishí bá hooghanbee na’anishí bá hooghan’ootseed bá hooghan

23 ch’iyáán bá hooghanbee na’anishí bá hooghan’ootseed bá hooghannaalyéhé bá hooghan

24 Ch’iyáán bá hooghandi na’iiłniih.Bee na’anishí bá hooghandi na’iiłniih.’Ootseed bá hooghandi na’iiłniih.Naalyéhé bá hooghandi na’iiłniih.

25 Háadi bááh nináhíłnih?Bááh ’ál’ínídi bááh nináháshnih.Háadi bááh łikaní nináhíłnih?Bááh łikaní bá hooghandi bááh łikaní nináháshnih.

26 Naaltsoos yíníshta’.’Azee’ nayiiłniih.Daalkaní deiy.Bááh łikaní baa nahaniih.

27 Ch’iyáán bá hooghandi ch’il daadání nayiiłniih.’Azee’ bá hooghandi ’azee’ nayiiłniih.Bááh łikaní bá hooghandi bááh łikaní nahíłniih.Naaltsoos nidahaniihídi naaltsoos nayiiłniih.Naalyéhé bá hooghandi ’azee’ nayiiłniih.

33

28 ’azee’bááh łikanídaalkaní’azee’ bá hooghanbááh bá hooghannaaltsoos nidahaniihídi

29 Naaltsoos nidahaniihídi naaltsoos nayiiłniih.Bee na’anishí bá hooghandi haaz’éí nahashniih.’Ootseed bá hooghandi ’ootseed nahiilniih.’Azee’ bá hooghandi ’azee’ baa nahaniih.

30 bee ’ak’e’elchíhí k’é’éltǫ’daané’é k’é’éltǫ’níłch’i halne’é k’é’éltǫ’béésh bee hane’é k’é’éltǫ’

31 Shíla’ k’é’éltǫ’.Shidaané’é k’é’éltǫ’.Haaz’éí doo k’é’éltǫ’ da.Shinák’ee sinilí doo k’é’éltǫ’ da.

32 ’At’ééyázhí daalkaní yinízin.’Ashkii yázhí daané’é yinízin.’Asdzání ’ootseed yinízin.Łééch’í ’atsį’ yinízin.

33 Yá’át’ééh, háadi ch’iyáán bá hooghan?Na’ní’áhí bíighahgi ch’iyáán bá hooghan.

34 Yá’át’ééh. Háadi ’azee’ bá hooghan? ’Azee’ ła’ nisin.

’Azee’ ’ál’íní bíighahgi ’azee’ bá hooghan.Yá’át’ééh. Háadi naaltsoos nidahaniih? Naaltsoos ła’ nisin.

Honeeni bá haz’ bíighahgi naaltsoos nidahaniih.

35 ’Ootseed yinízin.Bááh łikaní yinízin.Nák’ee sinilí yinízin.’Azee’ doo yinízin da.

36 Bee chaha’ohí ’ániidígíí ła’ nisin.Ha’át’íísh biniiyé bee chaha’ohí ’ániidígíí nínízin?

Jó bee chaha’ohí k’é’éltǫ’.

37 Ha’át’íísh nahíłniih?Tsin bineest’’ dóó daalkaní nahashniih.Ha’át’íísh nahíłniih?’Atsį’ dóó ch’il daadánígíí nahashniih.

38 Yá’át’ééh, da’ díí ’azee’ bá hooghandi ’át’é?Nidaga’, díí naaltsoos nidahaniihídi ’át’é. Elm Streetdi ’azee’ bá hooghan.

Yá’át’ééh, da’ díí bááh bá hooghandi ’át’é?Nidaga’, díí ch’iyáán bá hooghandi ’át’é. Honeeni bá haz’ání bíighahgi bááh bá hooghan.

39 Háadi lá bee na’anishí bá hooghan?Naaltsoos nidahaniihí bíighahgi bee na’anishí bá hooghan.

Ha’át’íísh nínízin?Haaz’éí ’ániidígíí nisin.

34


01 ’ahóóhai’ahóóhai’ahóóhaidilní bee nida’a’néhédilní bee nida’a’néhéna’alkid

02 ’Ashkii yázhí dóó bizhé’é na’alkidi naa’aash.’Ahóóhaidi naakai.Hastiin dóó ’asdzání dilní bee nida’a’néhígíí yiyíísts’’.

Níłch’i halne’é dayíists’’.

03 jooł yitalíjooł yitalíjooł yitalíjooł ’iih nálniihíjooł ’iih nálniihíjooł yikalí

04 dilní bee nida’a’néhé’ahóóhaina’alkidjooł yitalíjooł ’iih nálniihíjooł yikalí

05 ch’il łitsxooích’il łitsxooí bitoo’dééhchsht’ezhiitsohnáneeskaadí

06 ’At’ééyázhí ch’il łitsxooí bitoo’ yidl.Hastiin dóó ’asdzání dééh yidl.Hastiin chsht’ezhiitsoh yiy.’Asdzání ch’il łitsxooí yiy.’Ashkii yázhí náneeskaadí yiy.

07 Ch’il łitsxooí bił łikan.’Ashkii yázhí chsht’ezhiitsoh doo bił łikan da.’Asdzání náneeskaadí bił łikan.’At’ééyázhí bilasáana doo bił łikan da.

08 Hastóí chsht’ezhiitsoh bił łikan.Hastiin ch’il łitsxooí doo bił łikan da.Sáanii dééh bił łikan.’At’ééd ch’il łitsxooí bitoo’ doo bił łikan da.’Ashkii yázhí náneeskaadí bił łikan.’Asdzání náneeskaadí doo bił łikan da.

09 ’At’ééd ł’ bił yá’át’ééh.’Ashkii jooł yikalí doo bił yá’át’éeh da.Hastiin jooł yitalí bił yá’át’ééh.’Ółta’go bił yá’át’ééh.

10 ’At’ééd ké łichí’ígíí bił yá’át’ééh.’At’ééyázhí ké łichí’ígíí doo bił yá’át’éeh da.Hastiin dilní bee nida’a’néhé bił yá’át’ééh.Hastiin dilní bee nida’a’néhé doo bił yá’át’éeh da.

11 Náádiilwo’go bił yá’át’ééh.Ch’iyáán ’ííléehgo bił yá’át’ééh.Na’ałkǫ’go bił yá’át’ééh.

12 Sáanii jooł ’iih nálniihí yee nidaané.Sáanii jooł yikalí yee nidaané.Hastóí jooł yitalí yee nidaané.

13 ’At’ééd jooł yitalí yee naanéego doo bił yá’át’éeh da.

Hastiin jooł yitalí yee naanéego bił yá’át’ééh.’Ashkii jooł yikalí doo bił yá’át’éeh da.’Asdzání jooł yikalí yee naanéego bił yá’át’ééh.

14 Ha’át’íísh baa nanináago nił yá’át’ééh?’Ííníshta’go shił yá’át’ééh.Ha’át’íísh baa nanináago nił yá’át’ééh?Níłch’i halne’é yínísts’’go shił yá’át’ééh.

15 Háidíígíí tsin bineest’’ łichíí’?Díí tsin bineest’’ łichíí’.Háidíígíí tsin bineest’’ ch’ilgo dootł’izh?Díí tsin bineest’’ ch’ilgo dootł’izh.

16 Háidíígíí daané’é nitsaa?Jooł yágo dootł’izhígíí nitsaa.Háidíígíí daané’é ’áłts’ísí?Daané’é łitsooígíí ’áłts’ísí.Háidíígíí deijį’éé’ dibéłchí’í?Deijį’éé’ nitsaaígíí dibéłchí’í.Háidíígíí deijį’éé’ dinilchíí’?Deijį’éé’ ’áłts’ísígíí dinilchíí’.

17 Háísh ’éé’ naats’ǫǫdít’hí yágo dootł’izhígíí bee hól?

Háidíígíí ’éé’ naats’ǫǫdít’hí łichíí’?Háísh nák’ee sinilí łizhinígíí bee hól?Háidíígíí nák’ee sinilí łizhiní dinilchíí’?

35

18 Bilasáana ’atisgo shił łikan.’Abe’ ’atisgo shił łikan.Dééh ’atisgo shił łikan.

19 Háidíígíí ké ’atisgo nił yá’át’ééh?Ké yágo dootł’izhígíí ’atisgo shił yá’át’ééh.Háidíígíí deijį’éé’ ’atisgo nił yá’át’ééh?Deijį’éé’ łizhinígíí ’atisgo shił yá’át’ééh.

20 Háidíígíí dzi’izí ’atisgo nił yá’át’ééh?Dzi’izí ch’ilgo dootł’izhígíí ’atisgo shił yá’át’ééh.Háidíígíí hadiil’éé’ ’atisgo nił yá’át’ééh?Hadiil’éé’ łichí’ígíí ’atisgo shił yá’át’ééh.

21 Háidíígíí hooghan ’atisgo nił yá’át’ééh?Hooghan ’ániidígíí ’atisgo shił yá’át’ééh.Háidíígíí ’ootseed ’atisgo nił yá’át’ééh?Yoostsah ’atisgo shił yá’át’ééh.

22 naakiyáálnaakiyáálnaakiyááldyááldyáálhastyáál

23 naakiyááldyáálhastyáálbéeso

24 sindáołitsot’ááłá’í dootł’izhgíinsi

25 sindáołitsot’ááłá’í dootł’izhgíinsinaakiyááldyáálhastyáálbéeso

26 Bee ’ak’e’elchíhí d’ sindáo bh ’íl.Naaltsoos ’ashdla’áadah béeso bh ’íl.Naaltsoos łitso bh ’íl.

27 t’ááłá’í béeso dóó bi’ łitsot’ááłá’í béeso dóó bi’ dyáálnaaki béeso dóó bi’ naakiyáál’ashdla’ béeso dóó bi’ t’ááłá’í dootł’izh

28 Chsht’ezhiitsoh díkwíísh bh ’íl?Chsht’ezhiitsoh táá’ béeso bh ’íl.Dééh díkwíísh bh ’íl?Dééh naaki béeso dóó bi’ dyáál bh ’íl.Bik’é yah ’ajigháhí díkwíísh bh ’íl?Bik’é yah ’ajigháhí náhást’éí béeso dóó bi’ gíinsi bh ’íl.

Díí díkwíísh bh ’íl?Díí t’ááłá’í dootł’izh bh ’íl.

29 Dilní bee nida’a’néhídi bik’é yah ’ajigháhí díkwíísh bh ’íl?

Dízdiin béeso bh ’íl.Náneeskaadí díkwíísh bh ’íl?Hastyáál bh ’íl.Ch’il łitsxooí bitoo’ díkwíísh bh ’íl?T’ááłá’í béeso bh ’íl.Hane’ binaaltsoos díkwíísh bh ’íl?Gíinsi bh ’íl.

30 Níłch’i naalkidí ’atisgo bh ’íl.Ch’ah t’áá ’ach’į’go bh ’íl.Dilní bee nida’a’néhídi bik’é yah ’ajigháhí ’atisgo bh ’íl.

Hane’ binaaltsoos t’áá ’ach’į’go bh ’íl.

31 Tł’aajį’éé’ yágo dootł’izhígíí ’atisgo bh ’íl.Dzi’izí tsédídéhígíí t’áá ’ach’į’go bh ’íl.Béésh bee hane’é łizhinígíí ’atisgo bh ’íl.Nák’ee sinilí łizhinígíí t’áá ’ach’į’go bh ’íl.

32 Háidíígíí tł’aakał ’atisgo nił yá’át’ééh?Tł’aakał yágo dootł’izhígíí ’atisgo shił yá’át’ééh.Deijį’éé’ yágo dootł’izhígíí díkwíísh bh ’íl?Tsosts’id béeso dóó bi’ hastyáál bh ’íl.

33 Háidíígíí ’éé’ naats’ǫǫdii ’atisgo nił yá’át’ééh?’Éé’ naats’ǫǫdii łibáhígíí ’atisgo shił yá’át’ééh.’Éé’ naats’ǫǫdii łibáhígíí díkwíísh bh ’íl?Naadiin náhást’éí béeso bh ’íl.

36


01 bééshbééshbééshtsineheeshjíí’tsineheeshjíí’naaltsoos

02 hashtł’ishhashtł’ishhashtł’ishnaaltsoosnaaltsoostsineheeshjíí’

03 tsineheeshjíí’ bee ’ályaanaaltsoos bee ’ályaabéésh bee ’ályaahashtł’ish bee ’ályaa

04 Bikáá’adání tsineheeshjíí’ bee ’ályaa.Łeets’aa’ nímazí hashtł’ish bee ’ályaa.Díí bik’é yah ’ajigháhí naaltsoos bee ’ályaa.Díí haaz’éí béésh bee ’ályaa.

05 Łeets’aa’ nímazí tsineheeshjíí’ bee ’ályaa.Łeets’aat’hí hashtł’ish bee ’ályaa.Łeets’aa’ nímazí hashtł’ish bee ’ályaa.Łeets’aat’hí tsineheeshjíí’ bee ’ályaa.

06 Bh ha’íízhahí hashtł’ish bee ’ályaaígíí shee hól.

Bh ha’íízhahí naaltsoos bee ’ályaaígíí shee hól.

Bikáá’adání tsineheeshjíí’ bee ’ályaaígíí shee hól.

Bikáá’adání béésh bee ’ályaaígíí shee hól.

07 Díí tsineheeshjíí’ bee ’ályaa.Díí hashtł’ish bee ’ályaa.Díí naaltsoos bee ’ályaa.Díí béésh bee ’ályaa.

08 Béeso yázhí béésh bee ’ádaalyaa.Bee ’h hadaajilí doo naaltsoos bee ’ádaalyaa da.

Béeso hahadsígíí naaltsoos bee ’ádaalyaa.Béeso doo tsineheeshjíí’ bee ’ádaalyaa da.

09 Béeso yázhí yee ni’ílé.Naaltsoos béeso hahadsígíí yee ni’ílé.Bee ’h hadaajilí yee ni’ílé.Béeso bee ni’nishłé.

10 Da’ naaltsoos béeso hahadsí bee ni’nílé?Nidaga’, t’áá béeso bee ni’nishłé.Da’ bee ’h hadaajilí bee ni’nílé?Nidaga’, naaltsoos béeso hahadsí bee ni’nishłé.

Da’ t’áá béeso bee ni’nílé?Nidaga’, bee ’h hadaajilí bee ni’nishłé.

11 Bikáá’ dah ’asdáhí tsineheeshjíí’ bee ’ályaaígíí díkwíísh bááh ’íl?

Bikáá’ dah ’asdáhí tsineheeshjíí’ bee ’ályaaígíí hastdiin béeso bh ’íl.

Łeets’aa’ hashtł’ish bee ’ályaaígíí díkwíísh bh ’íl?

Łeets’aa’ hashtł’ish bee ’ályaaígíí tsosts’id béeso bh ’íl.

12 Díí ’ootseed ’íl.Díí ’ootseed doo ’ílį da.Díí bee ’i’iilkeedí ’íl.Díí bee ’i’iilkeedí doo ’ílį da.

13 Łeets’aa’ nímazí béésh bee ’ályaaígíí ’íl.Łeets’aa’ nímazí naaltsoos bee ’ályaaígíí doo ’ílį da.

Bikáá’ dah ’asdáhí tsineheeshjíí’ bee ’ályaaígíí ’íl.

Bh ha’íízhahí hashtł’ish bee ’ályaaígíí doo ’ílį da.

14 Díí chidí doo ’ílį da.Díí chidí ’íl.Díí hadiil’éé’ doo ’ílį da.Díí hadiil’éé’ ’íl.

15 Díí níłch’i naalkidí nidaaz.Díí bikáá’adání nidaaz.Díí béeso yázhí ’ászólí.Díí tsásk’eh bik’ínáltihí ’ászólí.

16 Díí bikáá’ dah ’asdáhí ’ászólí.Díí saad biihi’níłí ’ászólí.Díí tsásk’eh nidaaz.Díí níłch’i naalkidí nidaaz.

37

17 Díí dadilwo’.Díí doo dadilwo’ da.Dilwo’.Doo dilwo’ da.

18 Díí chidí dilwo’.Díí naaldlooshii doo dilwo’ da.Ł’ łichí’ígíí dilwo’.

19 Díí dilwo’.Díí ’ászólí.Díí nidaaz.Díí doo dilwo’ da.

20 Díí naaldlooshii dilwo’.Díí naaldlooshii ’aláahgo dilwo’.Díí chidí doo dilwo’ da.Díí chidí doo t’áá ’íiyisíí dilwo’ da.

21 Shinaaltsoos danidaaz.Binaaltsoos ’aláahgo danidaaz.Łeets’aa’ nímazí ’ászólí.Łeets’aa’ nímazí ’aláahgo ’ászólí.

22 Díí bee ’i’iilkeedí ’áłts’ísí.Díí bee ’i’iilkeedí ’aláahgo ’áłts’ísí.Díí bee ’i’iilkeedí t’áá ’íiyisíí ’áłts’ísí.Díí hooghan nitsaa.Díí hooghan ’aláahgo nitsaa.Díí hooghan t’áá ’íiyisíí nitsaa.

23 Hastiin haastihgo bitsii’ łibá.’Asdzání haastihgo bitsii’ łigai.’Asdzání ’ániid naagháago bitsii’ łizhin.Hastiin ’ániid naagháago bitsii’ yágo dootł’izh.

24 Hastiin haastihgo bá’ólta’í nil.’Asdzání haastihgo ’azee’ííł’íní nil.’Asdzání ’ániid naagháago bá’ólta’í nil.Hastiin ’ániid naagháhígíí ’azee’ííł’íní nil.

25 Shicheii haastih.Shich’é’é ’ániid naaghá.’Azee’ííł’íní haastih.’Azee’ííł’íní ’ániid naaghá.

26 Shighan nitsaa.Shighan ’aláahgo nitsaa.Saad biihi’níłí ’áłts’ísígíí shee hól.Saad biihi’níłí ’aláahgo ’áłts’ísígíí shee hól.

27 Díí bee ’i’iilkeedí ’íl.Díí níłch’i naalkidí ’atisgo ’íl.Díí saad biihi’níłí ts’ídá ’aláahgo ’íl.

28 Hastiin bááh łikaní ła’ yiy.’Asdzání bááh łikaní nitsaaígíí yiy.’At’ééd bááh łikaní ts’ídá nitsaaígíí yiy.

29 ’Asdzání bááh ła’ yiy.Hastiin bááh nitsaaígíí yiy.’Ashkii bááh ts’ídá nitsaaígíí bee hól.

30 ’Asdzání naaltsoos ła’ bee hól.’Asdz naaltsoos ’atisgo bee hól.’Asdzání naaltsoos ts’ídá ’aláahgo bee hól.Hastiin bee ’ak’e’elchíhí ła’ bee hól.Hastiin bee ’ak’e’elchíhí ’atisgo bee hól.Hastiin bee ’ak’e’elchíhí ts’ídá ’aláahgo bee hól.

31 Bilasáana ła’ bee hól.Bilasáana ’atisgo bee hól.Bilasáana ts’ídá ’aláahgo bee hól.

32 Łeets’aat’hí ła’ nisin.Łeets’aat’hí béésh dóó naaltsoos dóó tsin bee ’ádaalyaaígíí nihaa nidahaniih. Łeets’aat’hí háidíígíí nínízin?

Łeets’aat’hí ’ászólígíí nisin.Łeets’aat’hí tsineheeshjí’ígíí ’ászólí ’ákondi naaltsoosígíí t’áá ’íiyisíí ’ászólí.

33 Łeets’aat’hí naaltsoosígíí neeznáago díkwíísh bh ’íl?

Łeets’aat’hí naaltsoosígíí neeznáago t’ááłá’í béeso bh ’íl. Łeets’aat’hí díkwíigo nínízin?

Łeets’aat’hí neeznáago nisin.Da’ t’áá béeso bee ni’nílé?Nidaga’, bee ’h hadaajilí bee ni’nishłé.

38


01 Béeso ła’ bee hól.Béeso t’áá ’ach’į’go bee hól.Bááh ła’ bee hól.Bááh t’áá ’ach’į’go bee hól.

02 Hastiin ’alóós ła’ bee hól.’At’ééyázhí ’alóós t’áá ’ach’į’go bee hól.’Asdzání ’alóós t’áá ’íiyisíí ’ach’į’go bee hól.’At’ééyázhí bááh łikaní ła’ bee hól.’Asdzání bááh łikaní t’áá ’ach’į’go bee hól.Hastiin bááh łikaní t’áá ’íiyisíí ’ach’į’go bee hól.

03 ’Asdzání tsin bineest’’ ła’ bee hól.’Ashkii yázhí tsin bineest’’ ts’ídá ’aláahgo bee hól.

’At’ééd tsin bineest’’ t’áá ’ach’į’go bee hól.’At’ééyázhí tsin bineest’’ ’atisgo bee hól.

04 Díí bee ’ak’e’elchíhí ’ahedaałt’é.Díí bh ha’íízhahí ’ał’ ’ádaat’é.Díí bikáá’ dah ’asdáhí ’ał’ ’ádaat’é.Díí daané’é ’ahedaałt’é.

05 Díí zéédéeláhí ’aheełt’é.Díí zéédéeláhí ’ał’ ’ádaat’é.Díí béeso yázhí ’ahedaałt’é.Díí béeso yázhí ’ał’ ’ádaat’é.

06 Díí bh ha’íízhahí ’ahedaałt’é.Díí béésh bee hane’é ’ał’ ’át’é.Díí ch’ah ’ahedaałt’é.Díí béésh bee hane’é ’ał’ ’át’é.

07 Díí béeso yázhí ’ahedaałt’é.Díí béeso yázhí ’ał’ ’ádaat’é.Díí bh ha’íízhahí ’ahedaałt’é.Nihi’éé’ naats’ǫǫdít’hí ’ał’ ’ádaat’é.

08 Díí ch’ah ’aheełt’é.Díí łeets’aat’hí ’ahedaałt’é.Díí jooł ’ahedaałt’é.Díí łeets’aa’ nímazí ’ał’ ’ádaat’é.Díí bikáá’adání ’ał’ ’át’é.Díí bee ’ak’e’elchíhí ’ał’ ’ádaat’é.

09 Díí bikáá’ dah ’asdáhí t’áá ’íiyisíí ’áłts’ísí.T’áá ’íiyisíí níneez.T’áá ’íiyisíí ’ánísts’ísí.

10 Díí nák’ee sinilí łizhinígíí t’áá ’íiyisíí nitsaa.Díí ’éétsoh t’áá ’íiyisíí ’áłts’ísí.Díí ké shíighah.

11 Díí tł’aajį’éé’ t’áá ’íiyisíí nitsaa.Díí tł’aajį’éé’ t’áá ’íiyisíí ’áłts’ísí.Díí tł’aajį’éé’ shíighah.

12 Díí ké t’áá ’íiyisíí nineez.Díí ké t’áá ’íiyisíí ’áłts’ísí.Díí ké shíighah.

13 Da’ hadiil’éé’ níighah?’Aoo’, shíighah.Da’ deijį’éé’ níighah?Nidaga’, t’áá ’íiyisíí nitsaa.

14 Da’ hadiil’éé’ níighah?’Aoo’, shíighah.Da’ ch’ah níighah?Nidaga’, t’áá ’íiyisíí nitsaa.

15 Shich’ah t’áá ’íiyisíí nitsaa.Shinák’ee sinilí t’áá ’íiyisíí ’áłts’ísí.Shinák’ee sinilí t’áá ’íiyisíí nitsaa.Shich’ah t’áá ’íiyisíí ’áłts’ísí.

16 Da’ díí ’éé’ naats’ǫǫdít’hí nínízin?Nidaga’, díí ’éé’ naats’ǫǫdít’hí doo nisin da.Ha’át’íísh biniinaa?Jó t’áá ’íiyisíí nitsaa.

17 Da’ ’éétsoh níighah?Nidaga’, t’áá ’íiyisíí ’áłts’ísí.Díí ’éétsoh ’aláahgo nitsaa.

18 Jooł ła’ daaltsxo.Jooł doo daaltso da.Jooł t’áá ’át’é daaltso.

19 Łeets’aa’ nímazí ła’ hashtł’ish bee ’ádaalyaa.Bh ha’íízhahí doo naaltsoos bee ’ádaalyaa da.Daané’é t’áá ’át’é béésh bee ’ádaalyaa.Daané’é t’áá ’át’é tsin bee ’ádaalyaa.

20 ’Áłchíní ła’ naháazt.’Áłchíní t’áá ’át’é naháazt.’Áłchíní doo naháazt da.

21 Ch’ilátah hózhóón doo ła’ naaltsoos bee ’ályaa da.

Ch’ilátah hózhóón t’áá ’át’é naaltsoos bee ’ádaalyaa.

Ch’ilátah hózhóón ła’ naaltsoos bee ’ádaalyaa.

39

22 Hadiil’éé’ háidígíí ’atisgo nił yá’át’ééh?Hadiil’éé’ łichí’ígíí ’atisgo shił yá’át’ééh.Hadiil’éé’ háidígíí ts’ídá ’aláahgo nił yá’át’ééh?Hadiil’éé’ łizhinígíí ts’ídá ’aláahgo shił yá’át’ééh.

23 Mósí háidígíí nił yá’át’ééh?Mósí t’áá ’át’é shił yá’át’ééh.Daané’é háidígíí nił yá’át’ééh?Daané’é t’áá ’át’é shił yá’át’ééh.

24 Tsésǫ’ ’’ ’át’é.Dáádílkał dá’deelkaal.Chidí ’’ ’át’é.Ch’iyáán bá hooghan dá’deelkaal.

25 Dáádílkał ’’ ’át’é.Dáádílkał dá’deelkaal.Tsésǫ’ ’’ ’át’é.Tsésǫ’ dá’deelkaal.

26 ’Ootseed bá hooghan ’’ ’át’é.Naaltsoos nidahaniihídi ’’ ’át’é.’Azee’ bá hooghan dá’deelkaal.Daané’é bá hooghan dá’deelkaal.

27 Ch’iyáán bá hooghan ’’ ’át’é.Ch’iyáán bá hooghan dá’deelkaal.Bááh bá hooghan ’’ ’át’é.Bááh bá hooghan dá’deelkaal.

28 Da’ bááh łikaní ła’ nínízin?’Aoo’.’Ahéhee’.’Aoo’.

29 Yá’át’ééh. Da’ ch’iyáán bá hooghan ’’ ’át’é?’Aoo’, ch’iyáán bá hooghan ’’ ’át’é.’Ahéhee’.’Aoo’.

30 ’Ahéhee’.’Aoo’.’Ahéhee’.’Aoo’.

31 Dííj d’ shinááhai. Bááh łikaní nisin.Bááh łikaní haash yit’éhígíí nínízin?Bááh łikaní yágo dootł’izhígíí nisin.Bááh łikaní háidíígíí nínízin?Bááh łikaní ’aláahgo nitsaaígíí nisin.

32 Dííj shiyáázh d’ binááhai. Bááh łikaní nisin.Bááh łikaní haash yit’éhígíí nínízin?Bááh łikaní yágo dootł’izhígíí nisin.Bááh łikaní háidíígíí nínízin?Bááh łikaní ’aláahgo nitsaaígíí nisin.

33 Díí bááh łikaní yágo dootł’izhígíí ts’ídá ’aláahgo nitsaa.

Díkwíísh bh ’íl?Naadiin ’ashdla’ bh ’íl.’Ahéhee’.’Aoo’.

40



02 Da’ ch’ilátah hózhóón t’áá ’át’é ’ahedaałt’é?Nidaga’, ch’ilátah hózhóón doo t’áá ’át’é ’ahedaałt’ée da.

03 Ch’ilátah hózhóón haash yit’éhígíí nínízin?Ch’ilátah hózhóón łichí’ígíí nisin.

04 Díkwíísh nínízin?Tádiin dóó bi’ ’ashdla’go nisin.

05 ’Ahéhee’.’Aoo’.


07 Da’ ’ayęęzhii naa nahaniih?’Aoo’, ’ayęęzhii shaa nahaniih.

08 Díkwíísh ’ayęęzhii nínízin?’Ayęęzhii dízdiin dóó bi’ tseebíí nisin.



11 Díí bikáá’ dah ’asdáhí díkwíísh bh ’íl?Díí bikáá’ dah ’asdáhí ’ashdladiin béeso bh ’íl.

12 Ha’át’íísh bee ni’nílé?Bee ’h hadaajilí bee ni’nishłé.



15 Da’ díí da’adání ’’ ’át’é?’Aoo’, díí da’adání ’’ ’át’é.

A aB bCh chCh’ ch’D dDl dlDz dzE eG gGh ghH/X h/xHw hwI iJ jK kK’ k’Kw kwL lŁ łM mN n’O oS sSh shT tT’ t’Tł tlTł’ tł’Ts tsTs’ ts’W wY yZ zZh zh

Saad bee hadadilne’é

Documents

DINÉ BIZAAD - Rosetta Stone...’Ashkii yázhí bee ’ak’e’elchíhí doo bee hól ǫ da. 32 ’Ashkii łééch ’í bee hól . ’Ashkii yázhí łééch ’í doo bee hól