T ARTlŞMALI İLMİ TOPLANTlLAR DiZİSİ - 40

GENÇLİK DÖNEMİ

Ve EGİTİMİ-11 Tartışmalı ilmi Toplantı

18-20 Nisan 2003

BURSA

Prof. Dr. Mehmet Emin AY * Dr. Turgay GÜNDÜZ

Prof. Dr. Ahmet GÜÇ * Yrd. Doç. Dr. Naci KULA

Doç. Dr. Faruk KARACA * Doç. Dr. Talip KÜÇÜKCAN

Prof. Dr. Veysel BOZKURT * Doç. Dr. Mehmet BA YYiGİT

Yrd. Doç. Dr. Mustafa AYDIN • Qr. İbrahim GÜRSES

Yrd. Doç. Dr. Mustafa ÖCAL • Dr. Nermin ÇİFTÇİ

Dr. Halil EKŞİ

İstanbul 2003

GENÇLİK DÖNEMi v~ E(; iTiM i

EN SAR NEŞRİY AT: 74 İSLAMf İLİMLER ARAŞTIRMA V AKFI

Tartışmalı İlıni Toplantılar Dizisi: 40

Tebliğierin

Muhteva ve dil bakımından sorumluluğu Tebliğ sahiplerine aittir

Editör: Prof. Dr. Hayati HÖKELEKLİ

Yayma Hazırlayanlar: Dr. İsmail KURT

Seyit Ali TÜZ

Baskı:

Step Ajans Davut Paşa Cd.

Kale İş Merkezi, 224 0212 482 13 41

ISBN 975-6794-18-6

EN SAR NEŞRİY AT TİCARET A.Ş. Süleymaniye Caddesi, 1 1 Süleymaniye/İstanbul

e-mail: cıısarv(öi.ttııct.nct.tr- Web site: www.ensar.org Tel-Faks: +90 (0212) 513 43 41-513 03 09-513 09 90

Turgay

Tebligimi, da iki konuya olarakBunlardan birincisi

yeni bir ele budin ve bir

celemeye Bu

vedaki

bir bir bilgi ve

ve ve

yerlerini gerekli bilgi, beceri ve elde

Daha bir ve dokuya

ifade

kaynaklarda ifadelir. bu ve ve

de soz edilecektir. bir iqin, iki

iki

terbiye ve te'dib

Turk Yay., c. I, 435.Atlas 1994.

gibi iki kokten

1. ve turevleri, etmek,

bulunmak, efendisiolmak, koymak,

Irk etmek, sahip ve inalik olmak, olmak, sahibi olmak, buyutmek,

tirinek; gibi

2. kokiinden geligmek,

kokten,turevler, bir

veya ekine) vb.) beslemek;gibi

pek yerde Rabb keliinesi, na bir gekilde "terbiye etmek,

ettnek, koruyup etinek,

olmak, sahip olmak" gibiterbiye

lab dalerde gekilde "terbiye"

tefsirlerin"terbiye" ise te'dib,

ts., I,

s. Zebidi,h. 1306, c. s. 260-261.

c. XIV, 304-307; X,5. bs.

s. 90;Kaya), Bcyan Yay., Istanbul, s. 33-35.

193811357, c.XV, 107; Said b.

1329. s. 3;

Escr c. I, 63-61.

VE

vs. gibi "Terbiye"

ise, biiyutme,

Hadislerde de terbiye birlikte

olarak veveya

Gerek gerek ve Hadislerdeki

olarak aksine,"terbiye" egitiinin olarak

dikkati Terbiye

maddi boyutunu getirenme, gibi yoniiyle

bir ifade eden, ve zihinsel pekbir sahip Rabb veya terbiye

ya da eden bir olarakkelimenin

kabul Yine, bubirlikte terbiye ustlenen uzerinde her

tasarrufta bir ve cezaverme gibi hususlar

Bu durum, Rabb kul bir ya da

bir ile sorumluluk

ki buyuk bir Fakat,ve bir

-ki gore her ayni

Bkz. Ebu b. Cerir,

3. bs. ark. 1968, c. XIX, s.

Ebu b. 3.

c. I , s. 137; s. 13; c. 69, c. X, s. 243-244; c.

94; Kesir,Yay., 1984, I , s. 418, 487; c. 339.

8, 23; 6328.

b.bs. 159.

Yay., Istanbul. 2Bkz, Atlas,

Yay., 1994, S. 140 (4

ustten alta boyle bir

terbiye kelimesi; dini

ve dikkate gerek sahip-

ve bir (terbiye

ii-adesini taraf, kendi iradesini

sahip veya oyle

rekse ve ve inuhtevasiyla

cukluk bir

egitiin, kadar devam eden bir

Terbiye, bir gore,

ifade eden hangi sozbir soz

edecegiz.

2.

Siizliiklel.de, "e-d-b" "edeb" kelirnesi

ifade eder. incelik,

terbiye, iyi ve takdir" gibi

c. I , 206; c. s. 144; b.Attar), 2. bs.

c. 86.

bir konuda gibi anlarnlara sahiptir.

edep cahiliye ve

"davet, incelik,

det" gibi daha din ya da sahipken dahabu yaninda 'bir bilgi',

te'dib ise birini bir konuda

maya cahiliye doneminde hem de

sonra asil ve olan ve bunun hayatta ve toplumsal

mugtur.

din ve hayati edcb

kelimesi de,

sebep olan ya da veya hareket takdire edilen

iyi bir egitirnle karakter disiplini, takdire

hareketler, kesimlerin birbirlerine

gereken medeni ve ve gerekli olanbilgiler; ve

ler veren ve iyi birbilgiler; saf bilgi ve butun

kendisini vealan bilgi ve gerekli vc

ve ve sanata ve

debiyata kadar uzanan muhtevasina sahip

Keriin'de e-d-b bir

Fnkat hadislerde edeb, te'dib, gibi

age, c. I, s. 206; I, s. 144; "te'dib"

ve ve veBkz. Mecduddin,

1304, I, 134.Mustnfa, "Edep", c.

"Edcb",1964, c. 105.

c. I , c. 1, s. 144.

Bkz. Mustafa, "Edep", c. X, .Bkz. c. 334.

Bkz. c. s.

pek qok yerde Bu ilk

sebebinde, Peygainber'insoruya olarak bir

Hz,'in ve

"bana veti" edepten ise, vesep her der. hadislerde

evde tedip

Te'dib hadislerden bagka bir ornek de,Ebi rivayet edilen bir Hz.

rivayetve

bir bir

'in

ki gibi

te'dib etti, etti, dedi .... Burada uzere,

te'dibe

rivayet bir hadiste, miieddibinkendi edebini edebi'nin

de Hz. Peygamber'in birbir olarak

bu ziyafet sofrasrna

Bkz. el-

4.

b. bs. 1351,s. 70.

2. 1972, c. I, s.I, s. 225.

Bkz. c. I, s. 224; c. I,Birr 33;

c. I , 263; 4, 263; c. s.c. s. 412: c. s.77; c.

67 (560).I .

bu

Tasavvuf ve edep bir

tutar. ilk b. Mubarek edebi,

At8 birlikte

edep, "butiin ve iyiEdeb'in, ve

ve biri soyleinek de bir

Hz ve

ifadesi ileedeb de bir ortayate'dib, yiice bir verecektix.

bu yaparken, ifadesinin

ifade gerekve

ve enpet yonde olarak yer

diizenindenesnelerin ve olarak

tasdikine ve birifade

b.

c. I, 100; el-Hindi,

1979, bkz.546.

I,(haz. 3, Yay.,

nbul, 1991,

c. X, s. 414.457.

.412- 15.

4.

c. I-lasail, ( t h k .

), 357.

Bu iki ve gerekse Hadislerde,kavramlar da

teblig, davet, ta'lirn, rslah, riyazet, tehzib

3. Bir

itibariyle egitim tam olarak ifade ettigimiz "terbiye" bir yana

ta'lirn, tehzib, davet gibi etrnemiz gerekir. buyansiyan ve da

Daha once te'dib de gibive bu kaynaklarin

ilk eserlerde herbir ve yonde ifade eden

kavramlardaverecek alanina derecede Yani

ifade edenve izin vermeyen bir

sahip tespit Bu kavramlarla ifade edilen egitim bugun modern egitirntayi da agan bir bireysellik ve ozgiirliik yanrnda,renen, egiten ile arasindaki dengesini,

ve kendini verilenegitim bilgi ve edep

durumdarumunda olana ise

vs. de bu hassasiyeti okumakve irade ve verdigi degeri

3 7 en husus ki

ta-

bu

DIN VE

bir

(Biyo-

. ,

kendisiyle kelime ve

de bu anlayig dingenqlik niteliklerini incelerneye

gore,

15-25 yag kapsayan dilimidir. psikolojisi ile ilgili

kaynaklarda genqlik, 11 13, erkeklerde f3-15ile ve 20-25 kadar devam eden

donemdir. genqlik,

kadar devam eden bir

Din ve egitimi ise, "bireylerde ve

ve olug olarak canli

ve

ve bu bir herve etkiler" olarak tanimlanabilir.

genqlikve etmek zorunda bir

neindir. bu ozellikleriyleilgili olan bir Fakat, genqlik

modern ve

bir

kadarseyirde hissedilip

ve ihtiyaq

duyar; bu da baba ve biiyiik birbu iligki, ona en

duygular ve hissini Fakar

duygusal ve

ve yapar. Bu etkiler, her

sayesinde genq, yavag

vag ve kendi

ile bu yuksek ve

ve ilan

bu gence onu

ve bu en azabiiyiik

Ne ki insana

yan gorunene vefaydaya olarak insana

ki gibi de etkiler Her once

de ki, genq ne ne de yetigkindir.

Pek

yer bir

modern aksine genq, bir

ve sahiptir.

bir

birey ve

bir bir

bu ve

ve siirede

unsuru Sozde degil,

hak ve

veya

ve kendi

eder. da esas

ergenlik da "siireksizlik"

Stanley Freud'un psikanalitikve Mc Candless'in

bir Bu

ra gore bir

ve stres da ergenlikgirinesiyle birlikte qocukluk olarak

arasinda ve bir

lar. Ne onceki hog dedo-

birlikte bu ve

bir ve stres

ve aile desosyal hayata kendiue yer

duygusunun tabii bir

de verir.da bir

tabii bir seyirdeolur.

Krsaca, ve

tabii bir olarakdin ve bir olarak

ya dabir bu ve

bir da

bir husustur.

Bu sonra, ve genqlikozellikleri dikkate bu din ve

Bu bir

F(Yay., Kitabcvi Yay., Ankara, 1995. 60.

63.

ve bir

lecegi

ziliinsel din

egitiminde temel ifade eder.

Gerqek dini ya da bir

belli bilgi ve hur iradeyi gerektirdigi ergenlik

once olarak dindar ve olrnanin

doneminde, din ve

konularinin gencin ve dahil diizeyinde

onemli bir yer bu donemde geligen ve gi-

ren ve his dogrudan Ergenlik doneminde

gencin, tam din ve

olarak din egitiminde oncelikli olarak

gereken yonler

din ve buson derece

lik onernli ortaya

Somutve

bir ve donemidir. Soyut

rneye sadece ve burada"

ve de sorgular. Soyut sonsuza

bu sonsuzlukta kendini konumlandirma ihtiyaci da

duyar. bu donemde din, gencin ilgi gelir.

Soyut birlikte halinin

insanda yeni bir ortaya

gore kabul veya reddeder. nitelikleri

arainaya bu da onun

gormesini duyu ve irngelenenleri girer. Kendi bilincine

Sergilenen bu

Clark, W. "Erginlik ve Dinc. 23, 1977, 258-259, 5.

Bkz. Kitabevi, 3. bs., 1992,s. 70.

VE

din ve siirecegerektirir.

Genglik doneminde soyut etkinlikile faaliyetinin ve belirleyici bir seyretmesi birbiriyle egilimine sahiptir. ergenlikle

irlikte bir Kendi iyicevaran kendi kendini etkisi altinda,

her otoriteye, ve inudahalelerine birkoymaya Bir yandan ve

yolunda yandan kendi mucadelesine

nedenle, genqlik doneminde zihinselnin kendi kendini ve alma kendiden harekete geqirmeye imkan bir nitelikte

Zihinsel qocuklukdediiktif karaktere, ise endiiktif karaktere sahip

gerekir. herhangi bir vekesinlik ifade eden bir ses

yonelik bir miidahaledir. Halbuki doneminde boyle bir bilgi ve olarak ortaya

ve ilk dogrudan veyane yonelik bir girigimde doneminde

olan benlik ma, arzusuna bir bir

rak Halbuki, herhangi bir yonelik bir yonelik

bilgi" hiiviyetine bir olarakbir

nucu olarak ortaya veya terk edilmesi getirecektir. kanaatimizce

de buraya kadar Bundan ote bir gencin,ve kendi inisiyatifinden kopararak esir

maya olur ki bu hem insana hem dini ve hem dekabul bir durum olur.

Din ve en onemli biri, dinigeleneklerde bir yer tutan

Hokelekli, Hayati, Kendi Kiiltiir, Kiiltiir

Yay., sy: 53, Ankara, 1986, 8.

ve olan olarak

biredilen ve

ve

birsarf Fakat

bizzat bir

etme" sureci ancak enve ve bu

Onun ergenlerinve karar arz

Bir din egitim soz olan

olarak bilgi, veveya iken,

yatan sondan bir onceki temelyerine, prensipleri veya

sel ise, bir yatanbir

nedenini verir, ki bu da

enbilgi ve daha ileri bir

herverir; kutsal iradesine ve

her bir olanen bilgi, kuru onun ayni bir

nun Din gibi, deolarak

olarak telalcki

bir davet olarak toplumrmnozellikle ifade Bu

sin, hakka

s. 63.vc Din 5.

R:

S .

Scyyid 28-16.

ifade

de bu soylenebilir.

din ve yo-

... ayetindeki

din ve

yok

hedefbag, destekli bir faaliyeti gerektirir.

din ve bilgi ve doniik

duygu etkileri ifade eder.

dini ve bir sevk eden etkenlerentelektiiel duygusal olanlar da

duygusal da birbu duygu ve bir anne

ve da, birolmak yerine, yonde ve

gosterir.

Din ve

gerekli ve gibibilgi ve degerler

lama, ile ifade

gibida ise tek

hem de duyguyu Dinkendisi, ve ile olgu gibi,

da da kendibir

Y a y , 2002, s. 62-63.

Bull, 142-143.

teinel kendisiyle,

sanlar, ve olanbir zemine

.

Duygular, zenginligini, sadakati, mayi, empatiyi, kendinden feragat etrneyi ortaya bir

sahip potansiyeli veBu hayattaki etik tavrin,

duygusal yetilerin bir gosterende Duygulara modern

Hatta,niteliklerin qogunun, duygusal geldigi ifade

genqlik din vedesteklilik, "Rabbinin hikmetle, ...ki ifadeetrnektedir.

3.

Herhangi bir faaliyetinde hedeflerin tespiti sonderece din ve de venegatif bahsetmek merkezlive destekli din ve ortaya

da yonelik

Gerek koydugu gerekse uzuniyi kabul edilir,

ise kotu veya kabul edilir,surecinin daha bu bir yapmak

Fakat, gerek doneminin ozellikleri ve gerekseirade-sorurnluluk denkleminde ortaya koydugu edinme

onceligi son gerektiren

Lee, of 202.Daniel, 16. Yay., is-

2000, s. 10.

Bkz. Goleman, 46.56 Bkz. Coleman, 64.

DIN VE 6

bir sahiptir. Yani bir olarak bir

tinde Bu vedestekli din ve sayesinde

din ifade eder:

ya da bir ifadeden bir sahibinin bilgi, ve iradesi ile

bir eyleindir. bilgisi ve iradesi

bir ona aidiyeti soz konusu olainaz.

noktada iradesibir eylem Bir ortaya

ki bu ve dini

Modern gibi, tespit edilen

dogrultusunda olarak bir

rr. Gerek teorik olarak ilgili ve gerekse ilk ve

gibi, dini bir (bilginin veve haberdar etme),

otesine

din ve egitimindehedeflilik, ayetindeki

din ve kazandirina

olarak diyebiliriz ki, "terbiye

gerek kendi gerek gencin

ve gerekse ilkeler kabul edilebilir Bu ilk ilk

yer olarakliktir. iradesi, bu

ozne, merkezli-ki ise, ve

ve

sahiptir."8. bs., Ankara, 1992, s.

her ikisi de ozne ederler.

aidiyetini bir veda sadece has sa-

ve ve

bir Nuh (as) veda

yok

da iradesinden

bir olasak

o

boylelikle, kotu de olsa, o

Son bir ki

bir din ilk onlar bir dindar

ve bir

adaletli sosyal etmelidirler.

ki once "biz

ki da kafa

ve bu qaba Bu yonde

de hususlarda goriilecektir.

60 11/25-48