1

ESAME DI STATO – CLASSE III B – (PROF.SSA MARIA ROSA ORRÙ)

2012

Dispensa testi

latini e greci Anno Scolastico 2011-2012

L I C E O G I N N A S I O G . M . D E T T O R I - C A G L I A R I

2

LATINO

SENECA

EPISTULAE MORALES AD LUCILIUM

Lettera XLVII.

SENECA LUCILIO SUO SALUTEM

1-4 [1] Libenter ex iis qui a te veniunt cognovi familiariter te cum servis tuis vivere: hoc prudentiam tuam, hoc eruditionem decet. 'Servi sunt.' Immo homines. 'Servi sunt ' Immo contubernales. 'Servi sunt.' Immo humiles amici. 'Servi sunt.' Immo conservi, si cogitaveris tantundem in utrosque licere fortunae. [2] Itaque rideo istos qui turpe existimant cum servo suo cenare: quare, nisi quia superbissima consuetudo cenanti domino stantium servorum turbam circumdedit? Est ille plus quam capit, et ingenti aviditate onerat distentum ventrem ac desuetum iam ventris officio, ut maiore opera omnia egerat quam ingessit. [3] At infelicibus servis movere labra ne in hoc quidem ut loquantur, licet; virga murmur omne compescitur, et ne fortuita quidem verberibus excepta sunt, tussis, sternumenta, singultus; magno malo ulla voce interpellatum silentium luitur; nocte tota ieiuni mutique perstant. [4] Sic fit ut isti de domino loquantur quibus coram domino loqui non licet. At illi quibus non tantum coram dominis sed cum ipsis erat sermo, quorum os non consuebatur, parati erant pro domino porrigere cervicem, periculum imminens in caput suum avertere; in conviviis loquebantur, sed in tormentis tacebant. 10-14 [10] Vis tu cogitare istum quem servum tuum vocas ex isdem seminibus ortum eodem frui caelo, aeque spirare, aeque vivere, aeque mori! tam tu illum videre ingenuum potes quam ille te servum. Variana clade multos splendidissime natos, senatorium per militiam auspicantes gradum, fortuna depressit: alium ex illis pastorem, alium custodem casae fecit. Contemne nunc eius fortunae hominem in quam transire dum contemnis potes. [11] Nolo in ingentem me locum immittere et de usu servorum disputare, in quos superbissimi, crudelissimi, contumeliosissimi sumus. Haec tamen praecepti mei summa est: sic cum inferiore vivas quemadmodum tecum superiorem velis vivere. Quotiens in mentem venerit quantum tibi in servum <tuum> liceat, veniat in mentem tantundem in te domino tuo licere. [12] 'At ego' inquis 'nullum habeo dominum.' Bona aetas est: forsitan habebis. Nescis qua aetate Hecuba servire coeperit, qua Croesus, qua Darei mater, qua Platon, qua Diogenes? [13] Vive cum servo clementer, comiter quoque, et in sermonem illum admitte et in consilium et in convictum.

3

De tranquillitate animi (2, 6-11; 2, 13-15)

Omnes in eadem causa sunt, et hi qui levitate vexantur ac taedio adsiduaque mutatione propositi, quibus semper magis placet quod reliquerunt, et illi qui marcent et oscitantur. Adice eos qui non aliter quam quibus difficilis somnus est versant se et hoc atque illo modo componunt donec quietem lassitudine inveniant: statum vitae suae reformando subinde in eo novissime manent in quo illos non mutandi odium sed senectus ad novandum pigra deprendit. Adice et illos qui non constantiae vitio parum leues sunt sed inertiae, et viuunt non quomodo volunt sed quomodo coeperunt. Innumerabiles deinceps proprietates sunt sed unus effectus vitii, sibi displicere. Hoc oritur ab intemperie animi et cupiditatibus timidis aut parum prosperis, ubi aut non audent quantum concupiscunt aut non consequuntur et in spem toti prominent; semper instabiles mobilesque sunt, quod necesse est accidere pendentibus. Ad vota sua omni via tendunt et inhonesta se ac difficilia docent coguntque, et ubi sine praemio labor est, torquet illos inritum dedecus, nec dolent prava se <sed> frustra voluisse. Tunc illos et paenitentia coepti tenet et incipiendi timor subrepitque illa animi iactatio non invenientis exitum, quia nec imperare cupiditatibus suis nec obsequi possunt, et cunctatio vitae parum se explicantis et inter destituta vota torpentis animi situs. Quae omnia graviora sunt, ubi odio infelicitatis operosae ad otium perfugerunt, ad secreta studia, quae pati non potest animus ad civilia erectus agendique cupidus et natura inquies, parum scilicet in se solaciorum habens; ideo, detractis oblectationibus quas ipsae occupationes discurrentibus praebent, domum solitudinem parietes non fert, invitus aspicit se sibi relictum. Hinc illud est taedium et displicentia sui et nusquam residentis animi volutatio et otii sui tristis atque aegra patientia, utique ubi causas fateri pudet et tormenta introsus egit verecundia, in angusto inclusae cupiditates sine exitu se ipsae strangulant; inde maeror marcorque et mille fluctus mentis incertae, quam spes inchoatae suspensam habent, deploratae tristem; inde ille adfectus otium suum detestantium querentiumque nihil ipsos habere quod agant et alienis incrementis inimicissima invidia. Alit enim livorem infelix inertia et omnes destrui cupiunt, quia se non potuere provehere; ex hac deinde aversatione alienorum processuum et suorum desperatione obirascens fortunae animus et de saeculo querens et in angulos se retrahens et poenae incubans suae, dum illum taedet sui pigetque (…). (…) Inde peregrinationes suscipiuntur vagae et litora pererrantur et modo mari se modo terra experitur semper praesentibus infesta levitas. 'Nunc Campaniam petamus.' Iam delicata fastidio sunt: 'inculta videantur, Bruttios et Lucaniae saltus persequamur.' Aliquid tamen inter deserta amoeni requiritur, in quo luxuriosi oculi longo locorum horrentium squalore releventur: 'Tarentum petatur laudatusque portus et hiberna caeli mitioris et regio vel antiquae satis opulenta turbae.' 'Iam flectamus cursum ad urbem': nimis diu a plausu et fragore aures vacauerunt, iuvat iam et humano sanguine frui. Aliud ex alio iter suscipitur et spectacula spectaculis mutantur. Vt ait Lucretius, hoc se quisque modo semper fugit. Sed quid prodest, si non effugit? sequitur se ipse et urget gravissimus comes. Itaque scire debemus non locorum vitium esse quo laboramus, sed nostrum: infirmi sumus ad omne tolerandum, nec laboris patientes nec voluptatis nec nostri nec ullius rei diutius. Hoc quosdam egit ad mortem, quod proposita saepe mutando in eadem revoluebantur et non reliquerant novitati locum: fastidio esse illis coepit vita et ipse mundus et subit illud tabidarum deliciarum: 'quousque eadem?'

4

De brevitate vitae, 1

Maior pars mortalium, Pauline, de naturae malignitate conqueritur, quod in exiguum aevi gignimur, quod haec tam velociter, tam rapide dati nobis temporis spatia decurrunt, adeo ut exceptis admodum paucis ceteros in ipso vitae apparatu vita destituat. Nec huic publico, ut opinantur, malo turba tantum et inprudens vulgus ingemuit: clarorum quoque virorum hic adfectus querellas evocauit. Inde illa maximi medicorum exclamatio est, 'vitam brevem esse, longam artem'; inde Aristotelis cum rerum natura exigentis minime conveniens sapienti viro lis est: 'aetatis illam animalibus tantum indulsisse ut quina aut dena saecula educerent, homini in tam multa ac magna genito tanto citeriorem terminum stare.' Non exiguum temporis habemus, sed multum perdimus. Satis longa vita et in maximarum rerum consummationem large data est, si tota bene conlocaretur; sed ubi per luxum ac neglegentiam diffluit, ubi nulli bonae rei inpenditur, ultima demum necessitate cogente quam ire non intelleximus transisse sentimus. Ita est: non accipimus brevem vitam sed facimus nec inopes eius sed prodigi sumus. Sicut amplae et regiae opes, ubi ad malum dominum

pervenerunt, momento dissipantur, at quamvis modicae, si bono custodi traditae sunt, usu crescunt, ita aetas nostra bene disponenti multum patet.

2, 1-3

Quid de rerum natura querimur? Illa se benigne gessit: vita, si uti scias, longa est. <At> alium insatiabilis tenet avaritia, alium in supervacuis laboribus operosa sedulitas; alius vino madet, alius inertia torpet; alium defetigat ex alienis iudiciis suspensa semper ambitio, alium mercandi praeceps cupiditas circa omnis terras, omnia maria spe lucri ducit; quosdam torquet cupido militiae, numquam non aut alienis periculis intentos aut suis anxios; sunt quos ingratus superiorum cultus voluntaria servitute consumat; multos aut adfectatio alienae fortunae aut suae querella detinuit; plerosque nihil certum sequentis vaga et inconstans et sibi displicens levitas per nova consilia iactavit; quibusdam nihil quo cursum derigant placet, sed marcentis oscitantisque fata deprendunt, adeo ut quod apud maximum poetarum more oraculi dictum est verum esse non dubitem: 'exigua pars est vitae qua vivimus.' Ceterum quidem omne spatium non vita sed tempus est. Urgent et circumstant vitia undique nec resurgere aut in dispectum veri attollere oculos sinunt, sed mersos et in cupiditatem infixos premunt. Numquam illis recurrere ad se licet; si quando aliqua fortuito quies contigit, velut profundum mare, in quo post ventum quoque volutatio est, fluctuantur, nec umquam illis a cupiditatibus suis otium est.

5

Quintiliano Institutio oratoria

II, 2, 4-8 Sumat igitur ante omnia parentis erga discipulos suos animum, ac succedere se in eorum locum a quibus sibi liberi tradantur existimet. Ipse nec habeat uitia nec ferat. Non austeritas eius tristis, non dissoluta sit comitas, ne inde odium, hinc contemptus oriatur. Plurimus ei de honesto ac bono sermo sit: nam quo saepius monuerit, hoc rarius castigabit; minime iracundus, nec tamen eorum quae emendanda erunt dissimulator, simplex in docendo, patiens laboris, adsiduus potius quam inmodicus. Interrogantibus libenter respondeat, non interrogantes percontetur ultro. In laudandis discipulorum dictionibus nec malignus nec effusus, quia res altera taedium laboris, altera securitatem parit. In emendando quae corrigenda erunt non acerbus minimeque contumeliosus; nam id quidem multos a proposito studendi fugat, quod quidam sic obiurgant quasi oderint. Ipse aliquid, immo multa cotidie dicat quae secum auditores referant. Licet enim satis exemplorum ad imitandum ex lectione sup-peditet, tamen uiua illa, ut dicitur, uox alit plenius, praecipueque praeceptoris quem discipuli, si modo recte sunt instituti, et amant et uerentur. Vix autem dici potest quanto libentius imitemur eos quibus fauemus. II,9, 1-3 Plura de officiis docentium locutus discipulos id unum interim moneo, ut praeceptores suos non minus quam ipsa studia ament et parentes esse non quidem corporum, sed mentium credant. Multum haec pietas conferet studio; nam ita et libenter audient et dictis credent et esse similes concupiscent, in ipsos denique coetus scholarum laeti alacres conuenient, emendati non irascentur, laudati gaudebunt, ut sint carissimi studio merebuntur. Nam ut illorum officium est docere, sic horum praebere se dociles: alioqui neutrum sine altero sufficit; et sicut hominis ortus ex utroque gignentium confertur, et frustra sparseris semina nisi illa praemollitus fouerit sulcus, ita eloquentia coalescere nequit nisi sociata tradentis accipientisque concordia. X, I, 65-67 Antiqua comoedia cum sinceram illam sermonis Attici gratiam prope sola retinet, tum

facundissimae libertatis, etsi est in insectandis vitiis praecipua, plurimum tamen virium etiam in

ceteris partibus habet. Nam et grandis et elegans et venusta, et nescio an ulla, post Homerum

tamen, (…) aut similior sit oratoribus aut ad oratores faciendos aptior. LXVI. Plures eius auctores,

Aristophanes tamen et Eupolis Cratinusque praecipui. Tragoedias primus in lucem Aeschylus

protulit, sublimis et gravis et grandilocus saepe usque ad vitium, sed rudis in plerisque et

incompositus: propter quod correctas eius fabulas in certamen deferre posterioribus poetis

Athenienses permisere: suntque eo modo multi coronati. LXVII. Sed longe clarius inlustraverunt

6

hoc opus Sophocles atque Euripides, quorum, in dispari dicendi via, uter sit poeta melior inter

plurimos quaeritur. Idque ego sane, quoniam ad praesentem materiam nihil pertinet, iniudicatum

relinquo. Illud quidem nemo non fateatur necesse est, iis qui se ad agendum comparant utiliorem

longe fore Euripiden.

X, 1,85-88 - Idem nobis per Romanos quoque auctores ordo ducendus est. Itaque ut apud illos Homerus, sic apud nos Vergilius auspicatissimum dederit exordium, omnium eius generis poetarum Graecorum nostrorumque haud dubie proximus. Utar enim verbis isdem quae ex Afro Domitio iuvenis excepi, qui mihi interroganti quem Homero crederet maxime accedere 'secundus' inquit 'est Vergilius, propior tamen primo quam tertio'. Et hercule ut illi naturae caelesti atque inmortali cesserimus, ita curae et diligentiae vel ideo in hoc plus est, quod ei fuit magis laborandum, et quantum eminentibus vincimur, fortasse aequalitate pensamus. Ceteri omnes longe sequentur. Nam Macer et Lucretius legendi quidem, sed non ut phrasin, id est corpus eloquentiae, faciant, elegantes in sua quisque materia, sed alter humilis, alter difficilis (…) . Ennium sicut sacros vetustate lucos adoremus, in quibus grandia et antiqua robora iam non tantam habent speciem quantam religionem. Propiores alii atque ad hoc de quo loquimur magis utiles. Lascivus quidem in herois quoque Ouidius et nimium amator ingenii sui, laudandus tamen partibus. (…) – X, 1,90 - Lucanus ardens et concitatus et sententiis clarissimus et, ut dicam quod sentio, magis oratoribus quam poetis imitandus. X, 1,93-94 - Elegia quoque Graecos provocamus, cuius mihi tersus atque elegans maxime videtur auctor Tibullus. Sunt qui Propertium malint. Ovidius utroque lascivior, sicut durior Gallus. Satura quidem tota nostra est, in qua primus insignem laudem adeptus Lucilius quosdam ita deditos sibi adhuc habet amatores ut eum non eiusdem modo operis auctoribus sed omnibus poetis praeferre non dubitent. Ego quantum ab illis, tantum ab Horatio dissentio, qui Lucilium 'fluere lutulentum' et esse aliquid quod tollere possis putat. Nam et eruditio in eo mira et libertas atque inde acerbitas et abunde salis. Multum est tersior ac purus magis Horatius et, nisi labor eius amore, praecipuus. Multum et verae gloriae quamvis uno libro Persius meruit. Sunt clari hodieque et qui olim nominabuntur.

TACITO

DE VITA ET MORIBUS IVLII AGRICOLAE LIBER

I, Clarorum virorum facta moresque posteris tradere, antiquitus usitatum, ne nostris quidem temporibus quamquam incuriosa suorum aetas omisit, quotiens magna aliqua ac nobilis virtus vicit ac supergressa est vitium parvis magnisque civitatibus commune, ignorantiam recti et invidiam. sed apud priores ut agere digna memoratu pronum magisque

7

in aperto erat, ita celeberrimus quisque ingenio ad prodendam virtutis memoriam sine gratia aut ambitione bonae tantum conscientiae pretio ducebatur. ac plerique suam ipsi vitam narrare fiduciam potius morum quam adrogantiam arbitrati sunt, nec id Rutilio et Scauro citra fidem aut obtrectationi fuit: adeo virtutes isdem temporibus optime aestimantur, quibus facillime gignuntur. at nunc narraturo mihi vitam defuncti hominis venia opus fuit, quam non petissem incusaturus: tam saeva et infesta virtutibus tempora. III - Nunc demum redit animus; et quamquam primo statim beatissimi saeculi ortu Nerva Caesar res olim dissociabilis miscuerit, principatum ac libertatem, augeatque cotidie felicitatem temporum Nerva Traianus, nec spem modo ac votum securitas publica, sed ipsius voti fiduciam ac robur adsumpserit, natura tamen infirmitatis humanae tardiora sunt remedia quam mala; et ut corpora nostra lente augescunt, cito extinguuntur, sic ingenia studiaque oppresseris facilius quam revocaveris: subit quippe etiam ipsius inertiae dulcedo, et invisa primo desidia postremo amatur. quid, si per quindecim annos, grande mortalis aevi spatium, multi fortuitis casibus, promptissimus quisque saevitia principis interciderunt, pauci et, ut ita dixerim, non modo aliorum sed etiam nostri superstites sumus, exemptis e media vita tot annis, quibus iuvenes ad senectutem, senes prope ad ipsos exactae aetatis terminos per silentium venimus? non tamen pigebit vel incondita ac rudi voce memoriam prioris servitutis ac testimonium praesentium bonorum composuisse. hic interim liber honori Agricolae soceri mei destinatus, professione pietatis aut laudatus erit aut excusatus. 30,1 - 'Quotiens causas belli et necessitatem nostram intueor, magnus mihi animus est hodiernum diem consensumque vestrum initium libertatis toti Britanniae fore: nam et universi co<i>stis et servitutis expertes, et nullae ultra terrae ac ne mare quidem securum inminente nobis classe Romana. ita proelium atque arma, quae fortibus honesta, eadem etiam ignavis tutissima sunt. priores pugnae, quibus adversus Romanos varia fortuna certatum est, spem ac subsidium in nostris manibus habebant, quia nobilissimi totius Britanniae eoque in ipsis penetralibus siti nec ulla servientium litora aspicientes, oculos quoque a contactu dominationis inviolatos habebamus. nos terrarum ac libertatis extremos recessus ipse ac sinus famae in hunc diem defendit: nunc terminus Britanniae patet, atque omne ignotum pro magnifico est; sed nulla iam ultra gens, nihil nisi fluctus ac saxa, et infestiores Romani, quorum superbiam frustra per obsequium ac modestiam effugias. raptores orbis, postquam cuncta vastantibus defuere terrae, mare scrutantur: si locuples hostis est, avari, si pauper, ambitiosi, quos non Oriens, non Occidens satiaverit: soli omnium opes atque inopiam pari adfectu concupiscunt. auferre trucidare rapere falsis nominibus imperium, atque ubi solitudinem faciunt, pacem appellant.

Historiae

I Initium mihi operis Servius Galba iterum Titus Vinius consules erunt. nam post conditam urbem octingentos et viginti prioris aevi annos multi auctores rettulerunt, dum res populi Romani memorabantur pari eloquentia ac libertate: postquam bellatum apud Actium atque omnem potentiam ad unum conferri pacis interfuit, magna illa ingenia cessere; simul veritas pluribus modis infracta, primum inscitia rei publicae ut alienae, mox libidine adsentandi aut rursus odio

8

adversus dominantis: ita neutris cura posteritatis inter infen-sos vel obnoxios. sed ambitionem scriptoris facile averseris, obtrectatio et livor pronis auribus accipiuntur; quippe adulationi foedum crimen servitutis, malignitati falsa species libertatis inest. mihi Galba Otho Vitellius nec beneficio nec iniuria cogniti. dignitatem nostram a Vespasiano inchoatam, a Tito auctam, a Domitiano longius provectam non abnuerim: sed incorruptam fidem professis neque amore quisquam et sine odio dicendus est. quod si vita suppeditet, principatum divi Nervae et imperium Traiani, uberiorem securioremque materiam, senectuti seposui, rara temporum felicitate ubi sentire quae velis et quae sentias dicere licet.

Annales

XVI, 18-19 De C. Petronio pauca supra repetenda sunt. nam illi dies per somnum, nox officiis et oblectamentis vitae transigebatur; utque alios industria, ita hunc ignavia ad famam protulerat, habebaturque non ganeo et profligator, ut plerique sua haurientium, sed erudito luxu. ac dicta factaque eius quanto solutiora et quandam sui neglegentiam praeferentia, tanto gratius in speciem simplicitatis accipiebantur. proconsul tamen Bithyniae et mox con sul vigentem se ac parem negotiis ostendit. dein revolutus ad vitia seu vitiorum imitatione inter paucos familiarium Neroni adsumptus est, elegantiae arbiter, dum nihil amoenum et molle adfluentia putat, nisi quod ei Petronius adprobavisset. unde invidia Tigellini quasi adversus aemulum et scientia voluptatum potiorem. ergo crudelitatem principis, cui ceterae libidines cedebant, adgreditur, amicitiam Scaevini Petronio obiectans, corrupto ad indicium servo ademptaque defensione et maiore parte familiae in vincla rapta. Forte illis diebus Campaniam petiverat Caesar, et Cumas usque progressus Petronius illic attinebatur; nec tulit ultra timoris aut spei moras. neque tamen praeceps vitam expulit, sed incisas venas, ut libitum, obligatas aperire rursum et adloqui amicos, non per seria aut quibus gloriam constantiae peteret. audiebatque referentis nihil de immortalitate animae et sapientium placitis, sed levia carmina et facilis versus. servorum alios largitione, quosdam verberibus adfecit. iniit epulas, somno indulsit, ut quamquam coacta mors fortuitae similis esset. ne codicillis quidem, quod plerique pereuntium, Neronem aut Tigellinum aut quem alium potentium adulatus est, sed flagitia principis sub nominibus exoletorum feminarumque et novitatem cuiusque stupri perscripsit atque obsignata misit Neroni. fregitque anulum ne mox usui esset ad facienda pericula.

9

GRECO

CALLIMACO

Pologo degli AITIA

(Contro i Telchini)

......]i moi Telc‹nej ™pitrÚzousin ¢oidÍ,

n»idej o‣ MoÚshj oÙk ™gšnonto f…loi,

e†neken oÙc en ¥eisma dihnek�j À basil[h

......]aj ™n polla‹j ½nusa cili£sin

À.....].ouj ¼rwaj, œpoj d' ™p• tutqÕn ˜l[…ssw

pa‹j ¤te, tîn d' ™tšwn ¹ dek¦s oÙk Ñl…gh.

......].[.]kai Te[l]c‹sin ™gë tÒde· 'fàlon a[

.......] t»k[ein] Âpar ™pist£menon,

......].. rehn[Ñl]igÒsticoj· ¢ll¦ kaqšlkei

....polÝ t¾n makr¾n Ômpnia QesmofÒro[j·

to‹n d�] duo‹n M…mnermoj Óti glukÚj, aƒ kat¦ leptÒn

......] ¹ meg£lh d' oÙk ™d…daxe gun».

.....]on ™p• Qr»ikaj ¢p' A„gÚptoio [pštoito

a†mat]iPugma…wn ¹domšnh [g]šra[noj,

Massagštai ka• makrÕn ÑisteÚoien ™p' ¥ndra

MÁdon]· ¢[hdon…des] d' ïde melicr[Ò]terai.

œllete Baskan…hj ÑloÕn gšnos· aâqi d• tšcnV

10

kr…nete,]m¾ sco…nJ Pers…di t¾n sof…hn·

mhd' ¢p' ™meà dif©te mšga yofšousan ¢oid»n

t…ktesqai· bront©n oÙk ™mÒn, ¢ll¦ DiÒj.'

ka• g¦r Óte prètiston ™mo‹j ™p• dšlton œqhka

goÚnasin, 'A[pÒ]llwn e•pen Ó moi LÚkioj·

'.......]...¢oidš, tÕ m•n qÚoj Ótti p£ciston

qršyai, t¾]nMoàsan d' çgaq� leptalšhn·

prÕj dš se] ka• tÒd' ¥nwga, t¦ m¾ patšousin ¤maxai d…fron ™l]©n mhd' oŒmon

¢n¦ platÚn, ¢ll¦ keleÚqouj

¢tr…pto]uj, e„ ka• steinotšrhn ™l£seij.'

t¦ ste…bein, ˜tšrwn ‡cnia m¾ kaq' Ðm£

tù piqÒmh]n· ™n• to‹j g¦r ¢e…domen o‣ ligÝn Ãcon

tšttigoj, q]Òrubon d' oÙk ™f…lhsan Ônwn.

qhr• m•n oÙatÒenti pane…kelon Ñgk»saito

¥lloj, ™g]ë d' e‡hn oØl[a]cÚj, Ð pterÒeij,

« p£ntwj, †na gÁraj †na drÒson ¿n m•n ¢e…dw

prèkion ™k d…hj ºšroj e•dar œdwn,

aâqi tÕd' ™kdÚoimi, tÒ moi b£roj Ósson œpesti

triglècinÑloù nÁsoj ™p' 'Egkel£dJ.

.......Moàsai g¦r Ósouj ‡don Ôqmati pa‹daj

m¾ loxù, polioÝs oÙk ¢pšqento f…louj.

11

INNO AD APOLLO (vv. 105/112)

Ð FqÒnoj 'ApÒllwnoj ™p' oÜata l£qrioj e•pen·

'oÙk ¥gamai tÕn ¢oidÕn Öj oÙd' Ósa pÒntoj ¢e…dei.'

tÕn FqÒnon æpÒllwn pod… t' ½lasen ïdš t' œeipen·

''Assur…ou potamo‹o mšgaj rÒoj, ¢ll¦ t¦ poll£

lÚmata gÁj ka• pollÕn ™f' Ûdati surfetÕn ›lkei.

Dho‹ d' oÙk ¢pÕ pantÕj Ûdwr foršousi mšlissai,

¢ll' ¼tij kaqar» te ka• ¢cr£antoj ¢nšrpei

p…dakoj ™x ƒerÁj Ñl…gh lib¦j ¥kron ¥wton.'

Ep.21 (A.P. VII, 525)

“Ostij ™mÕn par¦ sÁma fšreij pÒda, Kallim£cou me

‡sqi Kurhna…ou pa‹d£ te ka• genšthn.

e„de…hj d' ¥mfw ken· Ð mšn kote patr…doj Óplwn

Ãrxen, Ð d' ½eisen kršssona baskan…hj.

oÙ nšmesij· Moàsai g£r, Ósouj ‡don Ômmati pa‹daj

m¾ loxù, polioÝj oÙk ¢pšqento f…louj.

Ep.28 (A.P. XII, 43)

'Ecqa…rw tÕ po…hma tÕ kuklikÕn oÙd� keleÚqJ

ca…rw, t…j polloÝj ïde ka• ïde fšrei·

misî ka• per…foiton ™rèmenon oÙd' ¢pÕ kr»nhj

p…nw· sikca…nw p£nta t¦ dhmÒsia.

Lusan…h, sÝ d� na…ci kalÕj kalÒj· ¢ll¦ pr•n e„pe‹n

toàto safîj, ºcè fhs… tij· ”Alloj œcei.

12

Teocrito – Idilli

Id. VII, Talisie, 27-51 (Poetica)

….'Luk…da f…le, fant… tu p£ntej

Ãmen surikt¦n mšg' Øpe…rocon œn te nomeàsin

œn t' ¢mat»ressi. tÕ d¾ m£la qumÕn „a…nei

¡mšteron· ka…toi kat' ™mÕn nÒon „sofar…zein

œlpomai. ¡ d' ÐdÕj ¤de qalusi£j· Ã g¦r ˜ta‹roi

¢nšrej eÙpšplJ Dam£teri da‹ta teleànti

Ôlbw ¢parcÒmenoi· m£la g£r sfisi p…oni mštrJ

¡ da…mwn eÜkriqon ¢nepl»rwsen ¢lw£n.

¢ll' ¥ge d», xun¦ g¦r ÐdÕj xun¦ d� ka• ¢èj,

boukoliasdèmesqa· t£c' éteroj ¥llon Ñnase‹.

ka• g¦r ™gë Mois©n kapurÕn stÒma, kºm� lšgonti

p£ntej ¢oidÕn ¥riston· ™gë dš tij oÙ tacupeiq»j,

oÙ D©n· oÙ g£r pw kat' ™mÕn nÒon oÜte tÕn ™sqlÒn

Sikel…dan n…khmi tÕn ™k S£mw oÜte Fil…tan

¢e…dwn, b£tracoj d• pot' ¢kr…daj éj tij ™r…sdw.'

ìj ™f£man ™p…tadej· Ð d' a„pÒloj ¡dÝ gel£ssaj,

't£n toi', œfa, 'korÚnan dwrÚttomai, oÛneken ™ss…

p©n ™p' ¢laqe…v peplasmšnon ™k DiÕj œrnoj.

éj moi ka• tšktwn mšg' ¢pšcqetai Óstij ™reunÍ

•son Ôreuj koruf´ telšsai dÒmon 'Wromšdontoj,

ka• Mois©n Ôrnicej Ósoi pot• C‹on ¢oidÒn

13

¢nt…a kokkÚzontej ™tèsia mocq…zonti.

¢ll' ¥ge boukolik©j tacšwj ¢rxèmeq' ¢oid©j,

Simic…da· kºgë mšnÓrh, f…loj, e‡ toi ¢ršskei

toàq' Óti pr©n ™n Ôrei tÕ melÚdrion ™xepÒnasa.

EPIGRAMMI

Anite

VI, 312 Povero caprone!

`Hn…a d» toi pa‹dej ™n…, tr£ge, foinikÒenta

qšntej ka• las…J fim¦ per• stÒmati

†ppia paideÚousi qeoà per• naÕn ¥eqla,

Ôfr' aÙtoÝj foršVj ½pia terpomšnouj.

VII, 190 Epicedio del grillo e della cicala

'Akr…di, t´ kat' ¥rouran ¢hdÒni, ka• druoko…tv

tšttigi xunÕn tÚmbon œteuxe Murè,

14

parqšnion st£xasa kÒra d£kru· diss¦ g¦r aÙt©j

pa…gni' Ð duspeiq¾j õcet' œcwn 'A…daj.

Nosside

V, 170 Le rose di Afrodite

“Adion oÙd�n œrwtoj· § d' Ôlbia, deÚtera p£nta

™st…n· ¢pÕ stÒmatoj d' œptusa ka• tÕ mšli.

toàto lšgei Noss…j· t…na d' ¡ KÚprij oÙk ™f…lhsen,

oÙk o•den t»na g', ¥nqea po‹a rÒda.

II, 718 Io fui cara alle Muse

’W xe‹n', e„ tÚ ge ple‹j pot• kall…coron Mitul£nan

t©n Sapfoàj car…twn ¥nqoj ™nausÒmenoj,

e„pe‹n, æj MoÚsaisi f…lan t»nv te Lokr•j g©

t…kte m' ‡san cêj moi toÜnoma Noss…j, ‡qi.

15

Polibio – Storie

L’esordio generale

E„ m�n to‹j prÕ ¹mîn ¢nagr£fousi t¦j pr£xeij paralele‹fqai sunšbaine tÕn

Øp�r aÙtÁj tÁj ƒstor…aj œpainon, ‡swj ¢nagka‹on Ãn tÕ protršpesqai p£ntaj prÕj

t¾n a†resin ka• paradoc¾n tîn toioÚtwn Øpomnhm£twn di¦ tÕ mhdem…an

˜toimotšran e�nai to‹j ¢nqrèpoij diÒrqwsin tÁj tîn progegenhmšnwn pr£xewn

™pist»mhj. ™pe• d' oÙ tin•j oÙd' ™p• posÒn, ¢ll¦ p£ntej æj œpoj e„pe‹n ¢rcÍ ka•

tšlei kšcrhntai toÚtJ, f£skontej ¢lhqinwt£thn m�n e�nai paide…an ka•

gumnas…an prÕj t¦j politik¦j pr£xeij t¾n ™k tÁj ƒstor…aj m£qhsin, ™nargest£thn

d� ka• mÒnhn did£skalon toà dÚnasqai t¦j tÁj tÚchj metabol¦j genna…wj

Øpofšrein t¾n tîn ¢llotr…wn peripeteiîn ØpÒmnhsin, dÁlon æj oÙden• m�n ¨n

dÒxai kaq»kein per• tîn kalîj ka• pollo‹j e„rhmšnwn tautologe‹n, ¼kista

d'¹m‹n. aÙtÕ g¦r tÕ par£doxon tîn pr£xewn, Øp•r ïn proVr»meqa gr£fein, ƒkanÒn

™sti prokalšsasqai ka• parormÁsai p£nta ka• nšon ka• presbÚteron prÕj t¾n

œnteuxin tÁj pragmate…aj. t…j g¦r oÛtwj Øp£rcei faàloj À r®qumoj ¢nqrèpwn Öj

oÙk ¨n boÚloito gnînai pîj ka• t…ni gšnei polite…aj ™pikrathqšnta scedÕn

¤panta t¦ kat¦ t¾n o„koumšnhn oÙc Óloij pent»konta ka• tris•n œtesin ØpÕ m…an

¢rc¾n œpese t¾n `Rwma…wn, Ö prÒteron oÙc eØr…sketai gegonÒj, t…j d� p£lin oÛtwj

™kpaq¾j prÒj ti tîn ¥llwn qeam£twn À maqhm£twn Öj prourgia…teron ¥n ti

poi»saito tÁsde tÁj ™mpeir…aj;

Critiche a Filarco: storia e tragedia sono due cose diverse

...Spoud£zwn d' e„j œleon ™kkale‹sqai toÝj ¢naginèskontaj ka• sumpaqe‹j poie‹n

to‹j legomšnoij, e„s£gei periplok¦j gunaikîn ka• kÒmaj dierrimmšnaj ka•

mastîn ™kbol£j, prÕj d� toÚtoij d£krua ka• qr»nouj ¢ndrîn ka• gunaikîn

¢nam•x tšknoij ka• goneàsi ghraio‹j ¢pagomšnwn. poie‹ d� toàto par' Ólhn t¾n

ƒstor…an, peirèmenoj (™n) ˜k£stoij ¢e• prÕ Ñfqalmîn tiqšnai t¦ dein£. tÕ m•n oân

¢genn�j ka• gunaikîdej tÁj aƒršsewj aÙtoà pare…sqw, tÕ d� tÁj ƒstor…aj o„ke‹on

¤ma ka• cr»simon ™xetazšsqw. de‹ toigaroàn oÙk ™pipl»ttein tÕn suggrafša

terateuÒmenon di¦ tÁj ƒstor…aj toÝj ™ntugc£nontaj oÙd� toÝj ™ndecomšnouj

lÒgouj zhte‹n ka• t¦ parepÒmena to‹j Øpokeimšnoij ™xariqme‹sqai, kaq£per oƒ

16

tragJdiogr£foi, tîn d� pracqšntwn ka• rhqšntwn kat' ¢l»qeian aÙtîn

mnhmoneÚein p£mpan, (k)¨n p£nu mštria tugc£nwsin Ônta. tÕ g¦r tšloj ƒstor…aj

ka• tragJd…aj oÙ taÙtÒn, ¢ll¦ toÙnant…on. ™ke‹ m�n g¦r de‹ di¦ tîn

piqanwt£twn lÒgwn ™kplÁxai ka• yucagwgÁsai kat¦ tÕ parÕn toÝj ¢koÚontaj, ™nq£de d� di¦ tîn ¢lhqinîn œrgwn ka• lÒgwn e„j tÕn p£nta crÒnon did£xai ka•

pe‹sai toÝj filomaqoàntaj, ™peid»per ™n ™ke…noij m�n ¹ge‹tai tÕ piqanÒn, k¨n Ï

yeàdoj, di¦ t¾n ¢p£thn tîn qewmšnwn, ™n d� toÚtoij t¢lhq�j di¦ t¾n çfšleian

tîn filomaqoÚntwn.

dalle Historiae, II, 56, 1-12

Critica a Timeo: l’alterazione della verità

Kaq£per g¦r ™k tîn paroimiîn ƒkanÕn e�na… fasi stalagmÕn ›na toà meg…stou

teÚcouj e„j tÕ gnînai tÕ p©n œgcuma, tÕn aÙtÕn trÒpon ka• per• tîn Øpokeimšnwn

cr¾ dialamb£nein· ™peid¦n g¦r n À deÚteron eØreqÍ yeàdoj ™n to‹j suggr£m-

masi, ka• toàto gegonÕj Ï kat¦ proa…resin, dÁlon æj oÙd�n ¨n œti bšbaion oÙd'

¢sfal�j gšnoito tîn ØpÕ toà toioÚtou suggrafšwj legomšnwn. †na d� ka• toÝj

filotimÒteron diakeimšnouj metape…swmen, rhtšon ¨n e‡h per• tÁj aƒršsewj aÙtoà

ka• melšthj tÁj kat¦ t¦j dhmhgor…aj ka• t¦j parakl»seij, œti d• toÝj

presbeutikoÝj lÒgouj, ka• sull»bdhn p©n (tÕ) toioàto gšnoj, § scedÕn æj e„

kef£laia tîn pr£xeèn ™sti ka• sunšcei t¾n Ólhn ƒstor…an· diÒti g¦r taàta par'

¢l»qeian ™n to‹j Øpomn»masi katatštace T…maioj, ka• toàto pepo…hke kat¦

prÒqesin, t…j oÙ parakolouqe‹ tîn ¢negnwkÒtwn; oÙ g¦r t¦ rhqšnta gšgrafen,

oÙd' æj ™rr»qh kat' ¢l»qeian, ¢ll¦ proqšmenoj æj de‹ rhqÁnai, p£ntaj

™xariqme‹tai toÝj rhqšntaj lÒgouj ka• t¦ parepÒmena to‹j pr£gmasin oÛtwj æj

¨n e‡ tij ™n diatribÍ prÕj ØpÒqesin ™piceiro…h *** ésper ¢pÒdeixin tÁj ˜autoà

dun£mewj poioÚmenoj, ¢ll' oÙk ™x»ghsin tîn kat' ¢l»qeian e„rhmšnwn.

dalle Historiae, XII, 25a

17

PLUTARCO

Vite Parallele

Vita di Alessandro 1

TÕn 'Alex£ndrou toà basilšwj b…on ka• tÕn Ka…saroj, Øf' oá katelÚqh Pomp»ioj, ™n toÚtJ tù bibl…J gr£fontej, di¦ tÕ plÁqoj tîn Øpokeimšnwn pr£xewn oÙd�n ¥llo proeroàmen À paraithsÒmeqa toÝj ¢naginèskontaj, ™¦n m¾ p£nta mhd� kaq' ›kaston ™xeirgasmšnwj ti tîn peribo»twn ¢paggšllwmen, ¢ll' ™pitšmnontej t¦ ple‹sta, m¾ sukofante‹n. oÜte g¦r ƒstor…aj gr£fomen, ¢ll¦ b…ouj, oÜte ta‹j ™pifanest£taij pr£xesi p£ntwj œnesti d»lwsij ¢retÁj À kak…aj, ¢ll¦ pr©gma bracÝ poll£kij ka• rÁma ka• paidi£ tij œmfasin ½qouj ™po…hse m©llon À m£cai muriÒnekroi ka• parat£xeij aƒ mšgistai ka• poliork…ai pÒlewn. ésper oân oƒ zJgr£foi t¦j ÐmoiÒthtaj ¢pÕ toà prosèpou ka• tîn per• t¾n Ôyin e„dîn oŒj ™mfa…netai tÕ Ãqoj ¢nalamb£nousin,

™l£cista tîn loipîn merîn front…zontej, oÛtwj ¹m‹n dotšon e„j t¦ tÁj yucÁj shme‹a m©llon ™ndÚesqai, ka• di¦ toÚtwn e„dopoie‹n tÕn ˜k£stou b…on, ™£santaj ˜tšroij t¦ megšqh ka• toÝj ¢gînaj.

Vita di Nicia, 1,5

™mo• d' Ólwj mšn ¹ per• lšxin ¤milla ka• zhlotup…a prÕj ˜tšrouj mikroprepšj fa…netai ka• sofistikÒn, ¨n dš• prÕj t¦ ¢m…mhta g…gnhtai, ka• telšwj ¢na…sqhton. §j goàn Qoukud…dhj ™x»negke pr£xeij ka• F…listoj ™pe• parelqe‹n oÙk œsti, m£list£ ge d¾ tÕn trÒpon ka• t¾n di£qesin toà ¢ndrÕj ØpÕ pollîn ka• meg£lwn paqîn kaluptomšnhn periecoÚsaj, ™pidramën bracšwj ka• di¦ tîn ¢nagka…wn, †na m¾ pant£pasin ¢mel¾j dokî ka• ¢rgÕj e‹nai, t¦ diafeÚgonta toÝj polloÚj, Øf' ˜tšrwn d' e„rhmšna spor£dhn À prÕj ¢naq»masin À yhf…smasin eØrhmšna palaio‹j pepe…ramai sunagage‹n, oÙ t¾n ¥crhston ¢qro…zwn ƒstor…an, ¢ll¦ t¾n prÕj katanÒhsin ½qouj ka• trÒpou paradidoÚj.