Dissertatio theologica de universali religionis divisione in naturalem & christianam, quam consens. max. vener. facult. theol. in regia academia Upsalisensi præside ... Nicolao Wallerio ... publico examini modeste subjicit Olaus Tollstedt Pauli filius Helsingus in auditorio Carolino maj. d. XXX. Aprilis, anni MDCCLX. H. P. M. S{ JV ç £ 'j1 d i s s e r t a t i o ' t h e o l o g i c a
DE UNIVERSALI RELIGIONIS
D IV IS IO N S IN NATURALEM & CHRISTIANAM,
QUAM CO N SEN S. MAX. V E N ER . F A C U L T . T H E O L .
IN REGIA ACADEMIA U P S A U E N S I ,
PRÆSIDE VIRO M A X . R E V E R , atque CELEBERRIM O
D ino D oct. N IC O L A O W ALLERJO,
S. S. T H K O L , PROFESS. Re g . O r d . e t K a l s e n . R e g , S c i e n t . A c a d . S t o c k h . M EMBtïL
PURLJCO E X A M I N I MOD E S I E SU B JIC Ï7 OLAUS TOLLSTEDT P a u l i F ilius
H E L SIN G U S IN A U D ITO R IO C A R O L IN O M A J. D. X X X . APRILIS,
ANNI MDCCLX, H. P. M . S.
« @ ! s » s i s i s a s i s i a a a U P S A L I Æ.
VIRO Admodum Reverendo Fraclariffl?no
D n. M ag. c a n u t o NIC. LENÆO,
PA STO R I in Delsbo Dexterrimo, adjacentisque Di- ftri&us PH/EPOS1T O longe Meritiffimo.
Rrceclarijfimo V IRO
Scholae Cathedr. Uplalienfïs R E C T . AdcuratifTimo. Admodum Reverendo & Rneclarißimo VIRO
D n. M ag. CASPARO W I K M A N ,
PA STO R I Ecclefiarum, quae in M o & Rengfio colliguntur Dignifîîmo.
PA TRO N IS a c FA U T O R IB U S M A G N IS.
Leves halce ingenii primitias, in dcvinftiffimi ani' mi argumentum , ob innumera fere in le coi-
lata beneficia, cum ardentidimo, pro Veftra, Patro­ ni & Promotores, prolperitate, voto, D. I)% D.
Admod. Rev. & Rracl. N O M , VESTRORUM
cultor humillimus O L A U S T O L L S T E D T .
Vice Härads - Höfdingen Adel och Widtlagfarfie,
Herr A N D E R S GROPMAN
Same Radmannen n ti Hndickswaü Adel och Hôçaçtad
Herr JONAS DRAKE. Mine Gunftige Gynnare.
Ä / f '72 gMdje okas, och m in bnfkan upfylles, da j ag fa r tillägna få Värdiga Gynnare detta
m itt förfta Snilleprof. Det år et litet ve dermale af den årkånfla, fom ja g Eder fo r oåndeliga väl­ gärningar år /kyld ig , hvars eld ej glöm/kan fkal vara i fidnd at utfiåcka , e 11 ers tiders omfkiften förbyta. AUmagten kröne Edra dagar med mång­ fa ld ig fållhet, farnt late Eder fedan ninta den lo tt, fo jn dem Trognom förvarad år ! On/kar a f inner- Jla h jerta , under det ja g med be/låndig tilgifven­ het lefver
&del och viddagfarne Vice H err HåradsHofdingens Samt
Adel och Bogagtade H err Rådmannens
ödmjuke tjenare O L O F T O L L S T E D T .
i Mm Herre.
Huru /kulle jag kunna dolja den fågnad , /om
lågar i mitt fpåda b rö f l , då J , Min H e r r e ,
för det allmånna urgifven et få vackert fnille fo-
fler, fom vi/ar at flit i ungdoms våhren varit E-
dar omafte del? Edra vånner och når/kylta glådja
fig öfver Edra fram/leg, och efven jag, /om nyt-
tiar Edar få nåra omvårdnad och tilfyn. H im ­
melen tilmåte Eder en belöning , fom /varar e-
mot Edart trågna arbete, då har jag vunnit, hvad
jag af hjertat onfkar och J ernåd t, hvad J för-
tjent. P E T E R A LB R E C H T H A R D .
1. N . 1. §. I.
cligionis notio duo includit, obli­ gationem ad cultum Dei, ipfum: que cultum. Quod ad obli­ gationem attinet , ipfa religionis vox hoc ipfum declarare vide­ tu r : difta enim eft a religando, quia hominem D E O obftringit,
& velut cum eo colligat. Vide La&antium Libr. IV. Cap. X X V III. inft. Divin. Auguftinum de Civitate Dei Libr X. Cap. IV. Quod autem ad cu ltum , o-. m nes uno quafi ore illum ad religionem referunt, de­ finientes religionem per certum modum D Eum co* lendi. Religio igitur in genere nonnifi ex duplici re« fpeQ u dividi poteft, fiquidem fundamentum divifio- nis ex ipla ejus indole ac natura defbmendum cft; vel refpeftu habito ad obligationem, quam includit, ejusque diverfitatem; vel ad ipfum cultum , quocon- ftituitur, & ejus diverfitatem. Docebit vero præfena Diflertatio, quod ex utroque hoc fundamento religio
A in
a JM æ in genere & iiniverfaliter dividatur in Naturalem Sc Chriftianam. T u a m vero B. L. benignam cenfuram nobis expetimus & pollicemur.
$• Includit religio omnium primo obligatiopem ad
cultum religiofum. Omnis vero obligatio refpeCtum involvit ad fuperiorem, a quo pendet, nam par pa­ rem obligare non potefl, prouti contra recentiores Philofophos toties demonftratum eft : Ergo religio in genere refpeCtum involvit ad fuperiorem, & in jure iuperioritatis ejus fundatur atque abfolvitur obliga­ tione ad jllum religiofe colendum. Superior autem ejus evadit, vel per totalem dependentiam, vel per ultroneum confenfum, tertium non datur, nt M ora­ lium DoCtores offendunt; fundatur igicur religio vel in totali dependentia, vel in ultroneo confenfu. Aff religio abfolvitur cultu religiofo, b. e. ejusmodi cnl- t u , quo fuperior colitur ut ens Sum m um , feu ut ens omnibus perfectionibus abfolutis gaudens , prout no­ tio cultus religiofi inculcat: ergo religio fundatur in illa re , per quam ens Summum feu Deus eft fuperior omnium hominum, de quorum religionis fundamento fpeciatim heic ag itu r, feu in illa re , per quam Deus fibi acqvifivit jus perfeCtum poftulandi ab hominibus obfequium & cultum* In hanc autem rem , fi ulterius inquiriamus, deprehendemus, quod illa tota quanta unice abfolvatur totali dependentia, nam per ultro­ neum confenfum jus fuperioritatis tantum modo ori­ tur inter æqvales & pares. Hinc igitur fua fponte fc- qvitur, quod religio ultimato fundetur in totali ho­ minum a D EO dependentia. <$. III«
$• w . Si vero dependendam illam, qua homines a
D E O dependent, inquiram us, deprehendemus, il­ lam gencratim duplicis ehe generis, unam quoad cffe S t confervari, alteram , quoad ætcrnum falvari. De­ pendere homines totaliter a DEO quoad elTe & co n - îe rv a ri , non modo revelatio, fed & ratio multis m o­ dis oftendic. Eosdem vero ah eodem D EO quoad aeterum falvari, poftquam (ibi per peccata Ipiritua- lem aeque ac aeternam contraxerunt mortem, æque totaliter dependere, revelatio, qualibet fere pagina m onftra t, dum docet Deum ex immenfa in nos gra­ tia , per miflionem Filii fui in mundum acqvifivifle nobis falutem ainiffam, & hanc adeo care emtam & rcflittitam, nobis adplicare, fine ullo noftro adjuto­ rio & opera. Haec duo dependentiæ genera depre­ hendimus quoque diverfæ effe indolis ac naturæ, quatenus ex diverfis toto coelo a&ibus Divinis pro­ fluunt, creatione ac confervatione nimirum ex una p a r te , & redemtione ac falvatione ex altera, & qua­ tenus circa res di/erfas verfantur, efiè & bene efle.
§. IV. Qvatenus v?ro ut paragr. vidimus, religio
fundatur ultimata in totali hominum a DEO depen­ den tia , & haec dependentia, ut paragr. 3. vidi- m u s , generatirr eft duplex, (equitur Tua fponte, quod religio in duas fpecies diverlas diftingvcnda veniat. Nimirum dependentia illa totalis, qva ho- homines in univ;rfum omnes a DEO in efle & con- fervari dependert, parit ac producit apud eos obii-
‘ A 2 gatio-
JK ) 4 C S»
gationem ad Illum, ut creatorem ac confervacorem, colendum , (eu quod idem, ad a&iones luas dirigendas ad manifeftationem gloriae eius, & ejus attribura per opus creationis & confervationis patefa&a, ut moti- vum attionum fuarum confiderandum. Vicillim de­ pendentia illa totalis, qua homo in negotio (alutis totus a DEO pendet, novam ejus parit obligationem, ad Illum ceu Liberatorem luum agnofeendum, & ad ea p rx ftanda , quae juftificato homini a DEO praeci­ piuntur. Prior obligatio vocatur religio Naturalis ; pofterior vero religio Chriftiana; ergo religio gene- ratim ac univerfaliter relpe&u habito ad obligatio­ nem , quam includit, & ad ejus fundam entum, di- ftingvi debet in Naturalem & Chriftianam.
Ç. V. Efle vero hanc divifionem religionis legitimam,
completam & adæqvatam, facili negotio etiam de- monftratur: nam non dantur, nec dari poflunt, hocce refpefru , nifî duæ hominis adD Eum relationes: H o ­ mo enim , pro duplici ftatu, confideratur, ut creatura rationalis, vel viribus fervandi legem inftru&a; vel ut peccati labe corrupta. D Eum ergo refpicit, vel u t Creatorem vel ut Redemtorem. Priori refpe&u, ex- furgit religio Naturalis, qua obligatur hom o ad D E ­ u m , u tfu u m Creatorem agnofeendum & colendum. Pofteriori autem refpe&u, locum habet religio Chri- ftiana, qua obligatur homo ad D E u m , tanqvam fuum. Redemtorem colendum Qvatenus igitur tertia relatio nec da tu r , nec dari po teft, patet, completam effe hanc divifionem, quod plenius ex dicendis mox patebit.
5. VI. Religio Naturalis obftringit hominem » ut créa-
t tu ra m ,a d D Eum tanquam Creatoremagnofcendum colendum, ( 5.4. ) DEum vcro y u tC rea to r ,abho-
:rmlne, tanqvam creatura rationali, reqvirit & poltu- I;at gloriæ fuae manifeftationem: Eum enim in finem om nia creavit, prout in Thologia Naturali æque ac Revelata ad oculum demonflratur. Celebratur autem g lo ria D EI, quando attributa ejus ftint motiva a s io ­ n u m noftrarum, obligat igitur religio Naturalis ho­ m in e m , u t ex diftin&a & viva altributorum Divino­ r u m , quae in creatione ac confervatione patciafta fiun t,cognitione, petat actionum fuarum motiva, ncc iideo ab hac norma in ulla vel minutiflima, ut fic lo- iq v a r , a&ione, fub poena aeviternæ condemnationis, idifcedat» §. vir.
Sed non confiderat religio Naturalis opera legis «antum ut media, per quæ celebretur gloria D E I; v e ru m illa etiam injungit, ut media obtinendæ falu- tis æternæ. N am gloria DEI & hominum felicitas, f u n t fines creationis fubordinatæ, ut Theologia N a ­ turalis demonftrat: qvicqvid igitur infervit manife- ftationi gloriae D EI, illud etiam facit ad veram homi­ n u m felicitatem. Q vum itaque religio naturalis in­ junga t opera legis tanqvam media, per quæ celebran­ da cft gloria D E I, patet, quod fimul illa urgeat, m e­ dia falutis æ ternæobtinendae, ex propriis viribus, & pcrfe&e efie præftanda. Quod vel inde adhuc cla­ r iu s patet, quia exa&iflima cum lege naturae confor-
A 5 mita»,
congruentiam, quam DEus per voluntatem fuam na,
turalem non potefl non infinito amore pr,ofequi.
DEus itaqui erga creaturam rationalem, quæ exa&is-
fimam legi præftat obedientiam, non potefl non ita
le g e re re , u te i & aliis omnibus declaret, fe infinico
amore ample£ti ejus obedientiam ; fed hoc fieri ne-
q vit, nifi per præmia infinita in æterna ac fcliciffima
vita, nam præmia finita finitum tantum amorem in­
dicant. Ergo exa£liffima fegis obedientia eft medium,
æternam obtinendi falutem. Hinc etiam legis perito,
qværerenti quid fa&urus efiet, ut vitam æternam
obtineret, rcfpondit Salvator Sanfriffimus Luc. X .
v. 2g. promittens ei æternam falutem, fi legi com ­
pletum præflarctobfeqvium. Pater igitur h inc , quod
religio Naturalis præfcribat & urgeat opera.legis na­
t u r i ut media confeqvendæ falucis, ut adeo re£ls
dicatur, religio operum. 5. VIII.
Pergamus ad religionem Chriflianam, ejus in­
dolem & naturam brevibus delineaturi. Quo circa
omnium primo obfervandum, quod religio Chrifliana
non tollat vel abroget N atu ra lem , nam fi id faceret,
fimul tollerec dependendam hominis a DEO in efie Sc
confervari, in qua fundatur illa, quod tamen eflabfo-
lute impofTibile, Accedit ergo ad naturalem, tanqvam
accefiorium qvodam, ob flatum hominis corruptum ,
cui naturalis mederi non potefl, & adeo urget omnia
officia, quæ naturalis, feu omnia opera legis naturæ,
unde & Salvator Nofter San&iffimus, in omnibus fuis
ccondonibus illafevere inculcat. Urget tamen Chriftiana r celigio opera legis cum additamento quodam , ut nimi- r ru m fîmul præftentur moti vis, ex opere redemtionis, qj]uod fir, quando, in Eo, qui efi unica & perfe&iffima iaalutis nofiræ cauffa, nempe Filio DEI in carne manife- ffttato, totam Divinam gloriam in Ipfo elucentem admira- r m u r , Ipfum propterca adoramus, & ob immenfam ip- fxius bonitatem, nobis exhibitam, amamus, atque in om inibus a&ionibus noftris a nutu benigniffimi Salva* tcoris N oflri nos dependere offendimus.
6. IX. H aec tamem opera legis urget, eam tantum ob
ccauffam, qu iaD E u s, ut ea faciamus præcepic. Rom. IIII. 8. IV. 26. I Theffi IV. 7. & quia DEus per illa ces lebratur, Math. V. 16. I. Cor. X. 31. 2 Petr« 11.12. u ttque a D E O per illa DEO gratitudinern noftram pro to)t beneficiis, nobis exhibitis, declaremus, Rom. XCÎ1. i . 2. urget illa infuper, ne, per pcccata, fide & grratia excidamus. I. Cor. VI. 29. Eph. IV 30. & ut bconam atque tranqvillam confccntiam confervemus, Avdor. X X IV . 16. i. T im . I. 1$. 19. & ut ita fpes ncoftra vitæ aeternæ eo firmior reddatur. 2. Petr. 1. 10. Dlenique ea u rge t, quia illis, & in hac, & in futura viita praemia promiffa funt, P rov. II. 6. Apoc. XIV. i 3£ N ullo vero modo illa urget ut media falutis ae- tetrnæ adipifeendæ, prout naturalis ( §. 7. ) ; immo ne qw idem ut conditionem fine qua non. Nam fi falva- re îm ur per opera legis in flatu hoc corrupto , cuime- deetur Religio Chrifliana, necefie effet, ut ipfi viribus luoftris quid boni ad huc facere peffemus, & ut haec
opera
» > • ( »
©pera aut digna edent seterna falute, aut u t D E n u s ilobis fub operum conditione (alutem, promifîfFèet. Sed exprefle inculcat Religio Chridiana naturalem hico- minis impotentiam qvicquam boni faciendi. E t lic:cet homo regenitus, excitante, movente & cooperannte Spiritu San&o aliquid boni facere incipiat, quum ttta* men peccati radix femper maneat, bona ejus opeirra eam habere neqveunt efficaciam, ut DEus illis nuuo- vcatur, ad hominem æternum falvandum. N ec d((e- ninque ullibi docet Scriptura Sacra, quæ eft religiiio- nis Chridianæ unicum fundamentum do£brinalUec, D&um intuitu operum (alutem promififle.
§. X. Si ergo qværatur, fub qua conditione promniit-
tat religio Chridiana falurem æternam? Refpcndcmuiis* fub conditione fidei. N im irum offert religio Chirri« ftiana Chridum Redemtorem , Qui obedientiafua pans- fiva omnes cruciatus infernales loco nodri perpeffiius ed , & obedientia a&iva teram legem, nodri loctoo, perfe&isffime implevit; hunc Redemtorem offert hateee religio,cum omni (uo m erito , & fimul annunciat (O- m nibus, qui Illum, cum fuo merito, vera fide rec :i- piunt, falutem æternam. Hoc ipfum tedantur varria Scripturæ. tedimonia, utpote Eph. II. g. Tit. III. .5 . Marc. XIV. 16. Joh . III. 16. Adlor. XVI. 31. Ronm. I. 17. & innumera alia.
§. XI. O&ert igitur religio Chridiana 1 alutem actcrnanm
fine omni merito ( §. 9* ), & adeo tanto beneficiim omnino indignis, tantum modo fub conditione fideii.
H o c
jH o c dicitur conferre falutem gratis & ex gratia, er- go religio Chriftiana falutem offert & confert gratis
<&ex gratia, R o m .III. 24. qvum contra, u tp a ra g r , VII. vidimus, religio Naturalis illam offerat fubcon­
d it ione operum, feu meriti. Jam vero Paulus Rom. XI. 6. gratiam & m eritum ita fibi invicem opponit,
lu t uno lublato, alterum neceffario ponatur; ergo in­ iter religionem Naturalem & Chriftianam non datur im edium ; feu religio in genere & univerlaliter fpe&a- i ta , red e diftingvicur in Naturalem & Chrirtianam.
S. D, G.
Till Herr AUCTORN
Cjåag bar hör dt hvad Rygtet qväder ? J Orden lata g ladt och galit ; Se hur munter Yngling trader
Yram på W is hets liufa fä lt > A t t hos hennes egna vånner
Tacka frug ter hämta f ä , Och bland dem fo?n Dygden känner ,
Upp till högfla fållhet gä. Fortgång mot det arbet fva re
Som du idkar käckt och natt , Onfkan utan fölgd ej vare :
Hinne Du tid ?nälet rått. Sjelfva Pallas fam m anflåte
Snart Din Krants a f lager grön. Tid och Lycka ej förgäte , *,
A tt Din f l i t förtjänar lön.
Välment yttradt af
C A RL H Æ L L IN D E R .
Ttll Herr AUCTORN.
Lycka till min Varde Vån Vackert verk att vål forfvara! H oppas, Himlen ej lår fpara,
G e Dig lön med Vittra Mån.
OLOF FALKENSON.