VA N A F G H A N I S TA N TOT ZWITSERLAND

blz.

2ColombiaRafael Espinosa“De jungle is adembenemend”

Costa RicaYorleny Fallas“Koffiebonen plukken is pijnlijk voor je nagels”

Teksten: Maaike Floor, Liesbeth Baeten Coördinatie: Kris Vanmarsenille Eindredactie: Carine TollenaereFoto’s, illustraties: Bert Hulselmans,Thomas Legrève, Sarah Van den Elsken, Patrick De Roo, Belga,Gilberth Córdoba, Reuters, EPA, AP, GVA

Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn

blz.

4CubaRuben Valle“De Antwerpse kathedraal is een gebouw uit een droom”

blz.

7

�

donderdag 4 december 2008

Colombia

In het noorden van Zuid-Amerika vormt de Republiek Colombia de verbinding met Mid-den-Amerika. Op een oppervlakte bijna dub-bel zo groot als Frankrijk wisselen hooggeberg-te, kust, vlaktes en oerwoud elkaar af. Bijna de helft van de 45 miljoen Colombianen woont in de steden. Colombia is een van de oudste democratieën in

Zuid-Amerika. Het land was vroeger een kolonie van Spanje en een be-langrijke bron van goud, maar in 1810 verklaar-de Colombia zich onaf-hankelijk. Pas in 1819 was er sprake van echte onafhankelijkheid voor Colombia, dat toen nog bestond uit het huidige Colombia, Ecuador, Ve-nezuela en Panama. In 1830 viel ook dat uit el-kaar. Ecuador en Vene-zuela werden onafhan-kelijke staten, Panama bleef onderdeel van Co-lombia tot 1903. Van in het begin was de poli-tieke situatie onstabiel. In 1958 spraken de twee grote politieke partijen,

de Conservatieven en de Liberalen, af om afwis-selend het bestuur van het land waar te nemen. Dat leidde niet tot een wezenlijke verminde-ring van het geweld omdat velen deze afspraak niet democratisch vonden. Pas in 1991 werd de huidige grondwet gestemd. Maar de situatie is nog steeds onrustig. De strijd tegen paramili-tair geweld, guerrilla, cocaïnemaffia, corruptie en machtsmisbruik heeft voortdurend invloed op de politiek. Dat neemt niet weg dat president Álvaro Uribe er door een harde aanpak gaandeweg in slaagt om de rebellen steeds verder te verdrijven uit de grote steden en andere plaatsen die interna-tionale bezoekers trekken zodat toerisme tegen-woordig wel mogelijk wordt.

De zussen Anna en Dora en hun kinderen. In het midden broer Hugo, die zijn zussen volgde naar Antwerpen.

Manos unidas

Una manomás una mano

no son dos manos;Son manos unidas.

Une tu manoa nuestras manospara que el mundo

no estéen pocas manos

sino en todas las manos.

Verenigde handen

Een handPlus een handZijn geen twee

handen;Het zijn verenigde

handen.Verenig je hand

Met onze handenZodat de wereld nietin weinig handen ismaar in alle handen.

Officieel: Republiek van ColombiaHoofdstad: BogotaOppervlakte: 1,1 miljoen km2 Aantal inwoners: 45 miljoenLevensverwachting: 68 jaar (mannen), 75 jaar (vrouwen)Talen: SpaansGodsdiensten: Rooms-Katholiek (90%), andere (10%)Munteenheid: Colombiaanse peso (COP)Telefoon landencode: +57Internet landencode: .coBevolkingssamenstelling: mestizo (58%), blanken (20%), mulatten (14%), zwarten (4%), gemengd zwart-Amerindiaans (3%), Amerin-diaans (1%) Export: petroleum, koffie, kool, nikkel, smaragd, textiel, bananen, snijbloemen

“Ik zie mijn hondje via de webcam” Garcia’s moeten wennen aan de rust in Antwerpen

C A R I B I S C H E Z E E

GR

OT

EO

CE

AA

N

C O L O M B I A

A

N

D

E

S

VENEZUELAPANAMA

Aruba(NL.)

ECUADOR

E v e n a a r

Barranquilla

Cartagena

SantaMarta

Medellin

Cucuta

Covenas

Cali

Ibague

Buenaventura

Pasto

MituTumaco

Bogota

Gonzalo Arango

Nog veel onrust

Tien voor taal

Colombiaanse Rafael Espinosa fotografeert nu Antwerpen

“De jungle is adembenemend”

Twaalf jaar had Rafael voor de krant El Tiempo in Colombia ge-werkt voor hij zijn geluk in Span-je ging beproeven. Hij werkte er voor de plaatselijke media in Ma-drid en Valencia. Toen een goede vriend in een tra-gisch auto-ongeval in Colombia stierf, kwam Rafael weer in con-tact met diens Belgische vrouw Leen Persy. Er ging heel wat tijd over, maar de vriendschap bleef bestaan en flakkerde zelfs op tot liefde. Sinds een halfjaar woont Rafael bij haar in Deurne. Voor zijn verblijfsvergunning moet hij wel elke drie maanden terug naar Spanje. “Dat is jammer. Ik snak ernaar om

te werken, maar dat mag niet”, legt Rafael uit. Intussen haalt hij er wat werk en materiaal bij. De passie laait op. “Ik ga hier vaak al-leen op pad”, zegt Rafael terwijl hij beelden toont van het Middel-heimpark. “Ik wil altijd bijleren. Ik weet nooit genoeg.” Als fotograaf vindt hij de ge-schiedenis, de kunst en de ar-chitectuur van Europa geweldig interessant. Maar ook de taal fas-cineert hem. “In een andere taal dan Spaans communiceren, kennen we in Zuid-Amerika bijna niet.” In Deurne volgt Rafael Nederland-se les. “De leraar oogt als een ver-strooide professor en kan enorm

Via een omweg kwam de Colom-biaanse fotograaf

Rafael Espinosa een halfjaar gele-den in België. Met

hoop en dromen voor een ander

leven arriveerde hij bij een nieuwe

liefde die hij al jaren kende.

25

�

Anna, de jongste zus, volgde in de zomer van 1995 een Belgische man die ze had leren kennen. “Het was de eerste keer dat ik een vliegtuig nam. Ik was heel moe toen ik aan-kwam. Mijn eerste indruk van Bel-gië? Dat het heel heet was. Net zo-als in Colombia. Maar het was hier zomer en ik voelde me goed”, zegt Anna lachend. “Zes maanden later ben ik getrouwd. Intussen hebben we drie kinderen, Leandro, Sebas-tian en Marisol.” Toch was het een hele aanpassing om van de grote stad Bogota naar het dorp Wommelgem te verhui-zen. “ Ik weet nog dat er zo weinig actie was. Ik verveelde me. Ik zag voortdurend mensen met de fiets rijden terwijl ik niet eens naar de bakker kon omdat ik de taal niet sprak.”Toen de lessen Nederlands in

september begonnen, startte ook Anna’s sociaal leven. Bovendien kwam acht maanden later haar oudere zus Dora op vakantie. “Ze is een halfjaar gebleven”, vertelt Anna. “Maar ik was in België ver-liefd geworden en kwam na een maand al terug om te trouwen”, vult Dora aan. “Ik heb er zelfs mijn studies Rechten voor laten staan. Ik had al vier jaar gedaan en moest nog drie jaar doen. Dat was een beetje fout. We hebben twee kin-deren gekregen, Ariana en David, maar we leven nu gescheiden. Al is er nu wel een nieuwe liefde in mijn leven”, vult ze aan. “En ik ben nu naaister in een interieurwinkel, een job die ik graag doe.”Ook de broer van de vrouwen had intussen de grote oversteek ge-waagd. Na enkele vakanties be-sloot Hugo om definitief in Ant-

werpen te blijven. “Ik werkte voordien op de koffieplantage van onze ouders, maar in de crisis in de jaren negentig, Phenomenon del Nino, maakte de droogte het werk wel heel moeilijk. Na wat wikken en wegen heb ik gekozen om hier een nieuw leven te beginnen. En ik ben content hier. Het leven is hier goed georganiseerd. In Colombia heerst altijd chaos.”

“In Colombia heerst

altijd chaos.”Hugo Garcia

De rest van de familie is nog nooit op vakantie gekomen. Vooral de grootouders vinden het wel een beetje erg dat de helft van hun kroost hier zit. Maar het internet schept mogelijkheden waar beide kanten van de lijn blij mee zijn. “Ik heb een hondje in Colombia”, zegt zoontje Leandro enthousiast. “Hij heet Zwartje want hij is helemaal zwart. Ik kan hem zien via de web-cam. Misschien kan ik hem vol-gend jaar weer aaien.”

“Ik zie mijn hondje via de webcam” Garcia’s moeten wennen aan de rust in Antwerpen Grenzeloze

vriendschapIn dit rubriekje vragen we onze gesprekspartner

naar kennissen of vrienden buiten hun eigen gemeenschap.

Rafael Espinosa leerde tijdens de Nederlandseles de Mexicaan Arturo (24) kennen. Die woont hier bij zijn Belgische vriendin. Ondanks het leeftijdsverschil bouwden de mannen een fijne vriendschap op. In België is Mexico vooral bekend als vakantieland en om de pittige keuken met burrito’s, taco’s en guacamole.

In Antwerpen wonen 83 Colombianen.

Hoogvliegers

ShakiraDe Colombiaanse Shakira Isabel Mebarak Ripoll (31), bekend als Shakira, moet als zangeres niet meer voorgesteld worden. Maar zingen is niet het enige dat de sensuele buikdanseres doet. Ze zet zich ook in voor straatkinde-ren met de stichting Pies Des-calzos en toont zich solidair met Latijns-Amerika door financiële hulp te bieden aan door rampen geteisterde gebieden. In haar muziek heeft Shakira een stijl ontwikkeld die Latijns-Amerikaanse stijlen combineert met rock, pop en Arabische invloeden. Haar bekend-ste nummers zijn Whenever, Wherever, waarmee ze in 2002 wereldwijd doorbrak, en het waan-zinnig populaire Hips don’t lie uit 2006. Momen-teel werkt de zangeres aan een nieuw album. De release zou voor het voorjaar van 2009 zijn.

Pablo EscobarDrugsbaron Pablo Escobar werd rijk, beroemd en berucht door zijn wereldwijde handel in co-caïne. Onder het motto ’plata o plomo’, dat zoveel betekende als ’geld of kogel’, kocht hij vele overheidsdienaren om. Op zijn hoogtepunt streek Escobar 1 mil-joen dollar per dag op. Onze ei-gen Marc Sleen liet slechterik Pablo Escobar door Nero in het album De Grote Geheimzinnig-aard naar de maan wensen. Toevallig overleed de echte Escobar vlak na de publicatie van het album in 1993. Escobar werd doodgeschoten tij-dens zijn arrestatie op 2 december.

Gabriel García Márquez Gabriel García Márquez (81) is een Colombiaans schrijver, jour-nalist en politiek activist die in 1982 de Nobelprijs voor de Lite-ratuur won. Een van zijn bekend-ste werken is Honderd jaar een-zaamheid. Daarvan werden sinds de uitgave in 1967 wereldwijd 30 miljoen exemplaren verkocht. In 1972 verscheen de Nederland-se vertaling bij uitgever Meulen-hoff. Márquez staat bekend als een meesterlijke verteller die in eenvoudige taal elke lezer weet te boeien. Hij doet dit door wonderlijke gebeur-tenissen te mengen met realisme alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. De goed ge-vonden plots en intriges maken van zijn boeken echte pageturners.

Agentschap voor Binnenlands BestuurBoudewijnlaan 30 bus 70, 1000 Brussel

Onthaalbureau Inburgering AntwerpenCarnotstraat 110, 2060 Antwerpeninburgering@stad.antwerpen.be

Onthaalbureau Inburgering Provincie AntwerpenBrusselsepoortstraat 8, 2800 Mechelenonthaalbureau@prismavzw.be

www.inburgering.be

Drie van de zes Garcia-kinderen zijn jaren geleden in België terechtgekomen. De andere drie wonen met hun ouders aan de overkant van de Atlantische plas. Gelukkig is er internet. Zo kunnen de kleintjes Spaans oefenen en kunnen de oudjes hun kinderen zien opgroeien.

Colombiaanse Rafael Espinosa fotografeert nu Antwerpen

RafaelEspinosa:“Ik heb een probleem met de president en in Colombia betekent dat zoveel als lid zijn van de guerrilla.“

goed lesgeven. Hij spreekt enkel Neder-lands. We kennen echt nog niet veel Neder-lands, en toch verstaan we hem moeiteloos. Fantastisch.” “Wat ik nog fascinerend vind aan België? De ouderlingenhuizen, al ben ik hier nog niet lang genoeg om me er een juist beeld van te vormen. In Colombia blijven ouderen bij hun familie wonen. Hier gebeurt dat meest-al niet. Ouderen zitten hier in een tehuis, maar ze hebben er wel gezelschap. Tijdens een fotoreportage in Spanje heb ik gezien hoe ouderen helemaal aan hun lot worden overgelaten en echt eenzaam zijn. Dat vind ik moeilijk om te aanvaarden.” De fotograaf denkt vaak terug aan Colombia. “Vooral de jungle is adembenemend. Op een keer waren er plannen om een weg van Chili door Amerika tot Canada aan te leggen. Ik trok toen voor een opdracht het ruwe oer-woud in om de situatie te fotograferen. Het project werd uiteindelijk afgeblazen omdat de begroeiing ondoordringbaar was. Een in-drukwekkende ervaring. Ondertussen voel ik me thuis in België, ook al vormt de taal voorlopig nog een barrière. De mensen zijn hier rustig. Dat heb ik graag.”

�

donderdag 4 december 2008

”Ik lijk wel een omaatje”Soms zet Paola Murcia zich onder haar palmboom in de woonkamer. Blad bovenhaar hoofd, blik op oneindig en nadenken over Costa Rica. ”Ik heb graag planten in huis. Ik lijk wel een omaatje. Zeker wanneer ik ze aan het verpotten ben. Maar dat kan me niet schelen.”

Paola Murcia koestert haar Costa Ricaanse planten

Costa Rica

Costa Rica is een van de rijkere landen in de regio. Daarom wordt het ook wel het Zwitserland van Centraal-Amerika ge-noemd. Costa Rica betekent letterlijk ’rijke kust’. Christoffel Columbus zette er in 1502 voor het eerst voet aan wal.Voor de Spanjaarden Costa Rica in de 16de eeuw ontdekten en overheersten, woonden er alleen Chibcha-indianen. In 1821 werd Costa Rica onafhankelijk van Spanje en werd het onderdeel van het MexicaanseRijk. Twee jaar later werden de VerenigdeStaten van Centraal-Amerika opgericht, met onder andere Costa Rica. Die federatie bleef tot 1840 bestaan. De eerste democratische verkiezingen werden georganiseerd in 1899. Toch heeft er ook nog een dictator geregeerd in Costa Rica. Van 1917 tot 1919 was Federico Tinoco Granados aan de macht. In 1948 was de uitslag van de verkiezingen zo omstreden dat er een burgeroorlog uitbrak. José Figueres Ferrer leidde daarna het land. Hij stelde een nieuwe grondwet op en schafte het leger af.

Huidig president is Oscar Arias Sanchez, sinds 2006. Hij was van 1986 tot 1990 ook al president, en won in 1987 de Nobelprijs voor de Vrede dankzij zijn bemiddelen-de rol bij de guerrillaoorlogen in Midden-Amerika.

Tien voor taalMe extraña araña. Maar natuurlijk!

Que dicha! Keitof!

Que hablada de paja!Wat een onzin.

No tiene unos cinquitos que me preste?Heb je wat kleingeld dat ik kan lenen?

No me funca esta vara! Er gaat iets fout.

Mas serio que un mono con un banano plástico... Je bent te serieus. (letterlijk: je bent serieuzer

dan een aap met een plastic banaan)

Apenas como me la receto el doctor... Dat meisje ziet er geweldig uit.

Más perdido que un supositorio en un elefante. Ik ben compleet verdwaald. (letterlijk: verdwaald

als een zetpil in een olifant)

El que no llora...no mama. Je moet spreken om te krijgen wat je wil. (letter-lijk: een baby moet huilen voor hij eten krijgt.)

Y como dijo Mickey Mouse... todo mundo pa su house.Tijd om naar huis te gaan.

(letterlijk: zoals gezegd door Mickey Mouse, iedereen naar the house)

Het was even wennen, de be-drijfscultuur van Chiquita in Bel-gië. Stille bureaus en serieuze ge-zichten. “In Costa Rica stond de radio al-tijd aan. En om 9u en 16u dronken we altijd samen koffie. Nu werk ik met de radio aan, of een ipod in. Een beetje muziek heb ik wel no-dig”, vertelt Yorleny Fallas. “Soms zing ik mee en dan zeiden mijn collega’s lachend dat ze me voor België naar het Eurosong-festival zouden sturen. Ondanks de verschillen met Costa Rica, heb ik fijne collega’s. Ik maak echt deel uit van het team.” Yorleny woont ook graag in Ant-werpen. De stad met de mooie gebouwen. “De Meir is prach-tig. Ik vind Antwerpen ook een hele veilige stad. En weet je dat

mijn hond Patrache heet? Naar het verhaal van weesjongen Nello en zijn hondje Patrache? Al wist ik vroeger helemaal niet dat het een Antwerps verhaal was. Ik kende alleen de film.” Die eerste maanden waren moei-lijk. “Ook omdat mijn vader net was gestorven. Ik stierf drie keer per dag van verdriet. Ik belde naar huis en kon mijn vader niet spre-ken.” Yorleny is opgegroeid in Guade-rama, in de bergen, een uur van de hoofdstad San José. Haar ouders hadden een koffieplantage. “In april staan de koffieplanten vol witte bloesem, die een zoete geur verspreiden. Heerlijk ruikt dat. Ik hielp vroeger met het pluk-ken van de bonen, maar dat was wel pijnlijk voor je nagels.”

Soms ziet Yorleny hier in de win-kel koffie uit Costa Rica. “Dan voel ik me heel fier. Dat geldt ook voor de bananen. Ik ben trots dat ieder-een Chiquita kent.”

“Ik heb geleerd om naar de straatnamen

te kijken en de huisnummers te onthouden. In Costa Rica

heb je dat niet.”Yorleny Fallas

Bij Chiquita is Yorleny verant-woordelijk voor het invoeren van een nieuw computersysteem. “Voor dat project zal ik hier in totaal zo’n 2,5 jaar werken. Voor mij is dit een ervaring om pro-fessioneel te groeien én een an-dere cultuur en een ander land te leren kennen.”Yorleny is vooral onder de indruk van alle renovaties in de stad en

“Ik ben trots dat iedereen

Chiquita kent”Veel mensen klagen over alle wegwerkzaam-heden in Antwerpen. Maar als het aan Yorleny ligt, hoeft dat niet meer. “Het is toch schitterend dat je ziet wat er met het belastinggeld gebeurt? In Costa Rica gebeurt er op dat vlak nogal weinig. De wegen zitten vol gaten.”

Yorleny Fallas werkt in bananenbusiness op Antwerps Eilandje

© GRAPHIC NEWS

G

OR

TE

OC

EA A N

C A R I B I S C H EZ E E

Liberia

La Cruz

Puntarenas

Alajuela

Puerto Quepos

Cortes

Cartago

PuertoLimon

Pandora

San Jose

50km

PANAMA

NICARAGUA

C O S T A R I C A

Niet alleen Chiquita haalde talent uit Costa Rica naar Antwerpen, ook bananenmerk Dole haalde een ech-te Costa Ricaanse naar België. Toen de nieuwe vestiging in de Antwerp-se haven opende, was Paola Murciaerbij. ”Een spannende tijd voor ie-dereen die er werkte. Ik ben de tussenpersoon voor de contacten in Costa Rica en hier. Dus ik werd overladen met vragen. Tegelijkertijd moest ik zelf wennen aan de nieuwe

stad, aan een andere taal, een an-der klimaat.” Haar bazen uit Frankrijk en Duits-land hadden Paola op het hart ge-drukt dat een auto echt niet no-dig was in een Europese stad. ”Wij hebben een goed transportsysteem, vertelden ze. Maar dan kennen ze de Antwerpse haven nog niet. Ik was iedere dag anderhalf uur onderweg. Als ik was uitgestapt bij de dichtst-bijzijnde bushalte, moest ik nog een kilometer lopen.” Intussen rijdt ze dus met een auto door de haven.

“Ik heb een hele nieuwe garderobe

moeten kopen. Truien en al dat soort troep.”

Paola woonde niet heel haar leven in Costa Rica. ”Ik ben er geboren, en heb er vervolgens vijf jaar gewoond. Mijn ouders zijn Colombiaans, maar mijn vader ging voor zijn werk tien jaar naar Costa Rica. Mijn ouders zijn heel nostalgisch over die pe-riode. Het was de mooiste tijd van hun leven. Ik heb ook nog herin-neringen aan die eerste jaren. En mijn moeder is altijd blijven bena-drukken dat ik een echte Costa Ri-caanse ben.” Paola ging studeren in Amerika en keerde acht jaar geleden terug naar Costa Rica. ”Ik leerde mijn eigen

De Arenal is een recentelijk weer actief geworden vulkaan in het noordwesten van Costa Rica, op 90 kilometer ten noordwesten van de hoofdstad San José.

26

�

-

Beroemdeastronaut

Franklin Ramón Chang-Diaz is een

Costa Ricaanse astronaut. Met

zeven missies in de ruimte is hij record-

houder ruimte-reizen. Hij is ook

een van de eerstelatino’s in de ruimte.

Bryan RuizHij voetbalt bij AA Gent, maar

Bryan Ruiz komt uit Costa Rica. Net zoals twee van zijn ploeg-

genoten trouwens: Randall Azofeifa en

Roy Myrie.

Pozol IrazuVoor 7 personen, 1,30u voorbereiding

Officieel: Costa RicaHoofdstad: San JoséOppervlakte: 51.100 km²Aantal inwoners: 4,2 miljoenLevensverwachting: 74,8 jaar (mannen), 80,1 jaar (vrouwen)Talen: Spaans en Engels.Godsdiensten: rooms-katholiek (76%),evangelicalisme (14%), Jehova’s getuigen(1,3%), protestant (0,7%), niet (3%), overig (4,8%)Munteenheid: colon (CRC)Telefoon landencode: +506Internet landencode: .crBevolkingssamenstelling: kleurlingen en witten (94%), zwarten (3%), Chinezen (1%), overige (2%)Export: koffie, bananen, ananasPlaats op lijst van rijkste landen: 48/177

In Antwerpen wonen 8 Costa Ricanen.

Buen provecho!Eet Smakelijk!

Ingrediënten- 1 kilo maïs - 1 kleine varkenskop- 1 kilo varkensvlees- 1 kleine lepel komijn - 1 kleine lepel paprikapoeder- kip consomé- 3 laurierblaadjes- 1/2 bol geplette look- 1 lepel tijmblaadjes- 1 stuk selder- 1 chilipeper

BereidingDe varkenskop en het varkensvlees laten koken. Afgieten (bewaar het kookvocht).Been het kopvlees uit. Snijd het vlees in stukjes. Doe de mais in het kookvocht. Voeg het vlees toe als de mais ploft. Doe de rest erbij en laat sudderen.

”Ik lijk wel een omaatje”Paola Murcia koestert haar Costa Ricaanse planten

Yorleny Fallas moest wennen aan de rust op het Chiquita-kantoor.

Yorleny Fallas werkt in bananenbusiness op Antwerps Eilandje

Paola Murcia: “Costa Rica is een prachtig land.”

van de wegen die worden heraan-gelegd. Het openbaar vervoer is nog zo-iets. “In Costa Rica heb je geen trams en treinen. Dat is hier alle-maal perfect georganiseerd.”De mensen vindt ze wel afstan-delijk. “Laatst heb ik in de super-markt heel lang zitten studeren op al die schoonmaakmiddelen. Ik wist niet welke types ik voor kleding kan gebruiken en welke

voor de vaat. Niemand die me aansprak, terwijl mensen in Costa Rica meteen zouden vragen wat ik nodig had.” De weg vinden was een ander praktisch probleem. “Ik heb hier geleerd om straatnamen en huis-nummers te onthouden. Wij heb-ben dat niet. Onze straten zijn ook altijd recht. En als iemand de weg wijst, stuurt hij je naar een her-kenningspunt en zegt hoeveel me-

ter je dan nog naar het noorden,het oosten, het zuiden of het wes-ten moet. Maar intussen kan ik al heel goed met jullie systeem overweg.”Alleen aan het weinige groen kan Yorleny moeilijk wennen. “En het is zo koud en zo vroeg donker. Het leek me heerlijk dat het hier niet zo warm en vochtig zou zijn als in Costa Rica. Maar nu ik hier zit, mis ik zelfs die vochtigheid.”

land opnieuw kennen. Ik vond werk bij Dole en bezocht bana-nenplantages. Zo zag ik plaatsen die ik nog niet kende.” Ze voeldeer zich meteen thuis. ”Ik herkende bepaalde etenswaren van vroeger. De poedermelk die ik zo lekker vind, de salsa lizano, een heerlijke saus. Tegelijkertijd kon ik er ook Amerikaanse producten kopen.” Paola is ook enthousiast over de natuur van haar land. ”Meer dan eenderde van Costa Rica bestaat uit nationale parken. Je hebt er de mooiste stranden die ik ooit heb gezien. Er is een vulkaan, die ’s nachts uitbarst zodat je de rode lava kunt zien. Er zijn thermische baden. Echt waar, je gelooft ge-woon niet wat je ziet.”

Toch vindt ze Antwerpen leuk. ”Ikwas echt onder de indruk van deGrote Markt en die historische ge-bouwen. En al die Madonnabeel-den op de hoeken van de straat. Net plaatjes uit films! Ik heb met-een een boek over de geschiedenis van de Lage Landen gekocht.” Paola woont met haar Duitse vriend in de Schildersstraat, naasthet Koninklijk Museum voor Schone Kunsten. ”Een fijne buurt, met al die cafeetjes. Ik ga ook graag naar Café Local. Het Zuid is veel aangenamer dan de stations-buurt, waar ik eerst woonde. Daar waren veel prostituees en louche figuren.” Paola vindt de Antwerpenaars heel zelfstandig. ”Dat heeft voor-

delen, maar ze zijn daardoor niet zo warm. In het begin kende ik bijna niemand en voelde ik me alleen. Maar iedereen denkt dat het wel goed gaat omdat zij zich in die situatie goed zouden voelen.”Er zijn nog tegenvallers. ”Onlangs zat ik in het districtshuis zes uur te wachten voor mijn verblijfsver-gunning. Echt absurd, en de men-sen waren niet zo vriendelijk.”Ook het weer valt tegen. ”In de winter kom ik weinig buiten. Zo koud en zo donker. Ik heb een hele nieuwe garderobe moeten kopen toen ik hier kwam. Truien en al dat soort troep. Winterschoenen ook.” Ze zucht eens diep. ”Het is echt al lang geleden dat ik mijn slippers nog eens aanhad.”

Hoogvliegers

Paola Murcia: “Costa Rica

Koffie, bananen en ananas

�

donderdag 4 december 2008

Gsm blijft luxeartikelIn 1492 wordt Cuba ontdekt door Columbus. De Spanjaarden koloniseren het eiland. De Amerikanen veroveren Cuba daarna, maar ruilen het met de Spanjaarden voor Flori-da.

Tussen 1750 en 1850 beleeft Cuba gouden tijden. Maar er worden wel honderdduizen-den slaven ingevoerd vanuit Afrika om op de suikerrietplantages te werken. Eind 19de eeuw zijn er meerdere onafhankelijkheids-oorlogen. In 1898 verslaat Cuba de Spanjaar-den met hulp van de VS.

In 1929 - met de grote depressie - komt Cuba in een recessie terecht. In de steden is er grote rijkdom, op het platteland grote armoede. Het regime van Batista komt onderdruk te staan.

Op 26 juli 1953 bestormt Fidel met zestig medestan-ders een kazerne in het oosten van Cuba. De aanval mislukt, er vallen veel doden en Fidel wordt gevan-gen gezet. Nadat hij is vrijgelaten, vlucht hij naar Mexico, waar hij Che Guevara ont-moet. Samen met andere revolutio-nairen trekken ze in 1958 naar Cuba om het regime van Ba-tista omver te wer-pen. Fidel Castro is eerst premier, maar zet later de president af en wordt zelf pre-sident.

Bij een Amerikaanse invasie in de Varkens-baai in 1961, proberen 1.400 (Cubaanse) Amerikanen zich bij de contrarevolutionai-ren aan te sluiten. Castro verslaat hen. In 1962 - middenin de Koude Oorlog - instal-leert Rusland kernraketten in Cuba. Die zijn gericht op de VS. Daarmee is de Cuba-crisis een feit. De VS stellen een militaire blok-kade op rond Cuba. Door een akkoord over het verwijderen van de raketten, wordt een oorlog maar net vermeden.

Cuba kreunt, nadat de Soviet-Unie zich heeft teruggetrokken als donor en handelspart-ner, na de val van de Berlijnse Muur en het uiteenvallen van de unie. Ook het handels-embargo van Amerika - ingesteld in 1960 -blijft voortduren. Het toerisme zorgt wel voor wat inkomsten.

Sinds februari 2008 heeft Raúl Castro, de broer van Fidel, de macht overgenomen om-dat Fidel gezondheidsproblemen heeft. Raúl versoepelt de regels. De Cubanen mogen nu bijvoorbeeld allemaal een gsm, een com-puter en een dvd-speler hebben. Toch blij-ven dat wel luxeproducten, want de gemid-delde Cubaan verdient maar 15 à 20 dollar per maand.

Cuba

27

Fidel Castro.

Hij zit in het laatste jaar van het conservatorium, maartegelijkertijd speelt Ruben Valle in verschillende groepen die optreden in Antwerpen en de rest van Europa. ”Ik vind het een eer én mijn plicht om Cubaanse muziek te spelen. Als ik Antwerpen ooit verlaat, heb ik hier toch iets achtergelaten.” ”Ik wil mijn roots laten horen”

Er staan drie flessen rum in de keuken. ”En boven heb ik ernog twee staan”, lacht Rubenterwijl hij echte Cubaansekoffie zet. Hij is net terug van twee weken Cuba. Even zijn familie opzoeken. Zijn biolo-gische klok is nog van slag. ”Om vier uur ’s morgens was ik klaar wakker. Dus ben ik maar wat tv gaan kijken. Maar vanmorgen was het lastig om wakker te worden.” Zo’n zes jaar geleden kwam Ruben voor het eerst naar Ant-werpen met een salsagroep. ”Ik was nog nooit buiten Cuba geweest. Antwerpen was dus de eerste kennismaking met Europa. Met de band hadden we een huis gehuurd in de Markgravelei, een toffe buurt. De Schelde is ook prachtig. En

ik was helemaal weg van de kathedraal, echt een gebouw uit een droom.” Het jaar erna kwam Ruben opnieuw optreden. In de zo-mer. Hij deed ingangsexamen voor het conservatorium. ”Ik werd toegelaten en heb mijn toeristenvisum kunnen ver-anderen in een studenten-vi-sum. In Cuba volgde ik eenklassieke muziekopleiding. Hier kon ik me toespitsen op jazzmuziek. Dat wilde ik graag. Bovendien is er in Cuba op dit moment weinig toekomst voor muzikanten. Er zijn er veel te veel.”Op het politieke regime na, is Rubens leven weinig ver-anderd sinds hij in Antwer-pen woont. ”In Cuba zat ik op het conservatorium en trad ik Ruben Valle: “Cuba telt te veel musici.”

“Soms zwemmen er vissen door de straten”

“Cubanen hebben weinig stress”, zegt Yonel lachend. Daarom vindt hij het ook wel grappig hoe op-gewonden de Belgen kunnen zijn als het een beetje stormt. Of hoe gestresst ze op een gewone dag over straat lopen. “Iedereen loopt zo snel. Dat is grappig om te ob-serveren. Het is hier ook vrij stil op straat. In Cuba hoor je altijd harde muziek, en vaak geroep en getier.” Yonel leerde Tinka kennen toen

zij daar op vakantie was met haar twee kindjes. “Een beetje een uit de hand gelopen vakantieliefde”, lacht Tinka. “Al is het niet zo evi-dent om in Cuba een relatie te hebben, want de politie contro-leert Cubanen die met buitenlan-ders optrekken, omdat er Cubanen zijn die aanpappen met toeristen in de hoop daar beter van te wor-den. Die controles zijn vaak wel absurd, maar in Yonels wijk ken-nen ze me ondertussen.”

In Cuba werkte Yonel als lasser en volgde hij een computercursus. “Pas sinds kort mogen Cubanen thuis ook een computer hebben. Vroeger mocht dat niet”, legt hij uit. Een vriend van hem kluste in die tijd na zijn werk bij in het on-derhoud van computers. Tinka: “Veel Cubanen combineren twee baantjes om zo wat extra te verdienen. Al is dat niet altijd zon-der risico. Er zijn mensen die ze-ven jaar worden opgesloten omdat

Yonel Trujillo (34) is niet bang voor cyclonen

Yonel Trujillo vindt het grappig om te zien hoe opgewonden Belgen kunnen zijn als het een beetje stormt. In Cuba razen er ieder jaar wel een paar cyclonen over. “Vaak staat er na afloop water in de straten, en zie je de vissen zwemmen. We maken ons daar niet zo druk om.”

© GRAPHIC NEWSC A R I B I S C H E Z E E

S t r a a t v a n F l o r i d a

C U B A

HavanaPinar del Rio

Nueva Gerona

SantaClara

Camaguey

Ciegode Avila

Manzanillo

Santiago de Cuba

Holguin

Guantanamo

200km

Isla de laJuventud

HAITI

BAHAMA’S

VS

KaaimanEilanden

(GB)

JAMAICA

VS-BasisGuantanamo Bay

Rechts: Yonel loopt met kindjes Ziou en Iumi over straat in Havana.

Saxofonist Ruben Valle (25) treedt op in heel Europa

�

Elf miljoen Cubanen

Buen provecho!Eet smakelijk!

Officieel: Republica de CubaHoofdstad: HavanaOppervlakte: 110.860 km²Aantal inwoners: 11,4 miljoenLevensverwachting: 75 jaar (mannen) en 79,6 jaar (vrouwen)Talen: SpaansGodsdiensten: katholieken, santeria, joden, getuigen van Jehova.Munteenheid: Cubaanse peso en peso con-vertibeleTelefoon landencode: +53Internet landencode: .cuBevolkingssamenstelling: witten (65,1%), kleurlingen (24,8%), zwarten (10,1%)Export: suiker, tabak, koffie, nikkel.Plaats op lijst van rijkste landen: 51/177

In Antwerpen wonen 88 Cubanen.

Arroz con gris of arroz moro Zwarte rijst

Dit een typisch Cubaans bijge-recht, dat men meestal in grote hoeveelheden bereidt. Het is lekker bij allerlei soorten gestoofd vlees.

Voor 4 personen:- halve ui- 1 teentje look- halve rode + groene paprika- 100g spekblokjes (of andere zoute vleessoort)- 200g zwarte bonen - 200g rijst- komijn- eventueel blaadje laurier - een fijgesneden tomaat- een bouillonblokje

Kook de zwarte bonen gaar. Gebruik twee keer zoveel water als bonen. Snijd de ui, knoflook en paprika’s in kleine stukjes. Braad ze aan in een grote kookpot. Kruid met komijn. Voeg de rijst er bij en roer goed om. Voeg de zwarte bonenmet hun kookvocht toe aan het rijstmengsel. Kook verder op een zacht vuurtje totdat de rijst gaar is.

Cerdo asado en casuela Gebraden varkensvlees

Voor 4 personen:- 500g varkensgebraad- sap van 1/2 limoen (citroen mag ook)- ½ verpulverd bouillonblokje - 3 teentjes look

Pel de knoflook en snijd elk teentje twee keer in de lengte door. Druk ze goed plat met de zijkant van het mes. Prik met een puntig mes een 20-tal keer in het vlees. Overgiet het in een diep bord met het limoen-sap en strooi het bouillon-blokje erover. Met je han-den wentel je het vlees goed door het mengsel. Duw de stukjes look in de gaatjes in het vlees. Dek af en laat een twintigtal minuutjes marine-ren. Braad het vlees gaar.

”Ik wil mijn roots laten horen”

“Soms zwemmen er vissen door de straten”

Yonel Trujillo (34) is niet bang voor cyclonen

Yonel is net als veel Cubanen geen gewone katholiek, maar is aangesloten bij santeria. Een populaire godsdienst die eigenlijk een kruising is tussen het katholicisme en de Afrikaanse Yorubareligie.

Santería: bijzondere godsdienst

De slaven uit West-Afrika na-men hun religie mee toen ze inde negentiende eeuw naar Cuba werden gebracht. Omdat de Span-jaarden verboden om de traditio-nele godsdienst te beoefenen, de-den ze alsof ze katholieke hei-ligen aanbaden maar bleven ze intussen hun eigen goden aan-bidden. Zo overleefde het ge-loof de slavernij. De naam san-tería - letterlijk de weg van de heiligen - komt van het contactdat met de orisha’s (goden) en de geesten van overledenen wordt gelegd door sommige gelovigen.Via rituelen kan je met elke orishaeen speciale band creëren. Ie-dere orisha staat voor een aparteeigenschap, dus kan het interes-sant zijn om op bepaalde momen-ten in je leven een ritueel vaneen orisha te ondergaan.Tinka: “Yonels moeder is een spi-ritiste en heeft een bewaarengel van een overleden persoon. Zijn geest heeft de familie al veel ge-holpen. Soms neemt hij het li-chaam van Yonels moeder over. Omdat die man vroeger van rum hield, drinkt zijn moeder op die momenten een fles rum leeg zon-der daar een kater van te krijgen. Terwijl ze normaal nooit drinkt.”De Santeria is heel populair in Cuba. Niet alleen Afro-Cubanen zijn ingewijd, maar ook kleurlin-gen en zelfs blanken. Het gerucht gaat dat ook Fidel Castro is inge-wijd in de santería.

- 100g spekblokjes (of andere zoute

Saxofonist Ruben Valle (25) treedt op in heel Europa

ze illegaal rundvlees verkopen.” Yonel is heel beschermend opge-voed. “Mijn moeder Marcia was de dochter van een Fidelist en kwam uit een klein dorpje, maar wijwoonden in Havana. Ze hield ons dus goed in de gaten.” Omdat haar schoonvader bevriend was met Batista, de laatste president/dic-tator die aan de macht was voor Fidel Castro, voelde ze zich niet altijd veilig.

ArgwaanTinka: “Ze was ook echt van het ene uiterste in het andere geval-len. In de revolutie liepen de men-sen door de straten en riepen: deze straat is van Fidel, deze straat is van Fidel. Ze was bang. Ze heeft rond die periode ook alle foto’s met Batista en luxueuze en an-tieke spullen uit het huis verwij-derd. Uit angst.”In 1980 opende Fidel Castro de haven van Mariel om sommige Cubanen naar de VS te laten ver-trekken. Zowel mensen die naar hun familie wilden als mensen van wie Fidel het beter vond dat ze vertrokken, zelfs gevangenen. Ook Yonels gezin werd opgehaald. Zijn vader vertrok naar de VS, zijn

moeder weigerde. Iedere week werd ze opgehaald met de kin-deren, maar niemand hield haar tegen als ze met haar kinderen de boot weer verliet en naar huis terugkeerde. “Ik heb een fijne tijd gehad in Cuba, maar voor mijn moeder is het niet altijd gemakkelijk ge-weest”, vertelt Yonel. “Ik ben soms ook wel een beetje argwanend. Je weet nooit wie je kunt vertrouwen. Daarom wilde ik ook meteen we-ten hoe jullie aan mijn nummer kwamen en wat de bedoeling was van dit gesprek.”Yonel doet nu verschillende baan-tjes, meestal als uitzendkracht. “Ik zou graag als lasser werken, of iets met sport doen, maar daar-voor moet ik eerst mijn Neder-lands verbeteren.” Zijn nieuwe leven bevalt hem, maar de zee mist hij wel in Ant-werpen. “En ook de geur van water en de zonsondergangen. Ik woon-de bij de Malecon, de beroemde kade in Havana. Dus ik hing daar vaak rond. Daarom ga ik in Ant-werpen graag naar de Schelde. Al was het wel even wennen dat het water soms hoog en soms laag staat. In Cuba heb je dat niet.”

op. Hier doe ik hetzelfde. Daarom voelde ik me hier snel thuis. Ik ben ook niet echt veranderd. Als ik in Cuba ben, doe ik dezelfde dingen met mijn vrienden als vroeger. Ik spreek ook hetzelfde Cubaanse Spaans als vroeger. Sommige Cu-banen die in Europa wonen, gaan Spaans spreken zoals de Europea-nen. Ze gedragen zich vaak ook arroganter dan vroeger.” Eén keer per jaar probeert Rubennaar Cuba te gaan om bij zijn fa-milie te zijn. ”Ik ben opgegroeid in een huis waar mijn broer, mijn ouders en ook mijn grootouders woonden. We aten twee keer per dag samen en hadden een ster-ke band. In Cuba hebben mensen sowieso meer contact met elkaar, alleen al omdat ze elkaar nodig hebben. Hier zijn mensen indivi-dualistischer, zelfverzekerd ook.”

Als kind wist Ruben wel dat de meeste andere landen een ander regime hadden dan dat van Fidel Castro. ”Maar je beseft dat pas als je kunt vergelijken met een ander systeem. Ik moest er bijvoorbeeld aan wennen om al mijn financiële zaken op orde te krijgen.”“Sinds Fidel een stap teruggezet heeft, is er in de praktijk trouwens niet erg veel veranderd. Het groot-ste verschil is dat ik na mijn werk of les gewoon naar de winkel kan gaan om alles te kopen wat ik no-dig heb. Mijn vrienden en familie in Cuba moeten na hun werk soms echt op creatieve manieren aan eten of spullen zien te komen, om-dat het niet meer te krijgen is in de winkel. Dat kost tijd en is lastig als je een gezin moet onderhouden, maar het geeft ook wel weer een bepaalde kleur aan het leven.”

Als Ruben naar huis gaat, neemt hij behalve goede shampoo, lek-ker bier en kleding ook gewoon leuke dingen mee. ”De laatste keer was dat een puzzel van de Colruyt. Vroeger puzzelde ik graag samen met mijn moeder. Nu hebben we dat opnieuw gedaan.”

www.grupo-contrabando.com@

�

donderdag 4 december 2008

“Ik ken Raúl Castro persoonlijk”

Rum, sigaren en Fidel Castro. De Belgen maken altijd dezelfde as-sociaties als ze aan Cuba denken, ontdekte Leonardo Prohenza. “Met onze vzw willen we Cuba-nen met elkaar in contact bren-gen, maar ook de mensen hier meer over Cuba vertellen. Over ons onderwijssysteem bijvoor-beeld, met speciale televisie-zenders waarop alle klassen in Cuba tegelijkertijd bepaalde les-sen kunnen volgen.”Veel mensen houden van salsa,maar ze weten niet dat er in Cuba wel vijftig soorten dansen zijn. “Ik zou ook graag fototentoon-stellingen organiseren in Ant-werpen, en workshops met al die kunstenaars die hier wonen. Die kiezen allemaal voor Antwerpen. Omdat het een gezellige stad is waarschijnlijk.” Nu al is de vzw betrokken bij fes-tivals en expo’s in heel België, maar in Antwerpen zoekt ze naar een eigen lokaal. “We plannen

ook twee keer in de maand een Cubaanse middag in een café.”Volgens Leonardo wonen er 200 Cubanen in Antwerpen, heel wat meer dan de 88 die officieel gere-gistreerd staan. “Er zijn ook veel Cubanen die de Belgische nati-onaliteit hebben.”

“Cuba blijft zoals het is”

Leonardo trok in 2002 naar Ant-werpen. “In 2000 leerde ik mijn vriend, een Antwerpenaar, ken-nen in Havana. In die tijd was ho-moseksualiteit nog een taboe in Cuba, nu niet meer. Weldra kun-nen homo’s ook in Cuba trouwen.”Het kostte Leonardo twee jaar om een visum te krijgen. “Cuba laat zijn universitair geschoolden niet graag gaan”, legt hij uit. Leonardo vertrok trouwens met gemengde gevoelens. “Ik had een boeiendejob. Ik werkte voor de regering,

als vertaler Engels-Spaans. Ik was bevriend met Fidels broer Raúl Castro, die nu aan de macht is. Fidel heb ik ook eens gespro-ken, maar bij Raúl kwam ik ook thuis. Hij woonde op de boven-ste verdieping van een hoog ge-bouw, met een zwembad op het dak. Een heel mooi huis.” In België is Leonardo leraar Spaans. “Het was moeilijk om mijn diploma hier te laten erken-nen en om snel werk te vinden.De inburgeringscursus vond ikwel leuk in die periode. Je leerde hoe de Belgische samenleving in elkaar zit, welke verenigingen er bestaan en waar je naartoe moet als je problemen hebt.”Intussen kent hij de weg hier perfect, al gaat hij nog graag naarCuba. “Eén keer per jaar probeerik terug te gaan. Het leven in Cuba is beter dan twee jaar ge-leden en de regering is opener. Maar het is niet eenvoudig om aan eten en toiletspullen te ko-men. Cuba is een van de groot-ste producenten van suiker, maar de laatste keer dat ik er was, was nergens suiker te krijgen.” Leonardo vindt dat het sociaslis-tische systeem goed is Cuba. “On-derwijs en gezondheidszorg zijn gratis. Ook als de Castro’s weg zijn, blijft Cuba zoals het is.”

www.ceb.bewww.cubamigos.be

@@

Vijf jaar geleden werd de vereniging Cubanos en Belgica opgericht, met Leonardo Prohenza (42) uit Berchem als secretaris. “We zijn van plan om veel meer in Antwerpen te organiseren”, vertelt hij. “Er wonen hier heel wat Cubaanse kunstenaars. En er is veel over onze cultuur dat de Belgen niet weten.”

Leonardo van de vzw Cubanos en Belgica,

die 350 leden telt.

Onidio uit Cuba baat de Cuba Bella uit.

Ismail Kadare.

Volgende week:Algerije, Angola, Argentinië

Hoogvliegers

Buena Vista Social Club De eerste cd van Buena Vis-ta Social Club is in een paar dagen opgenomen. Wereld-wijd was de cd een succes en hij won ook een Grammy Award. De bejaarde Ibrahim Ferrer, Rubén Gonzales en de anderen werden wereld-beroemd.

Che GuevaraErnesto Guevara is eigenlijk een Argentijn, maar hij kreeg de Cubaanse nationaliteit na zijn aandeel in Fidel Castro’s Revolutionaire Beweging, die in 1959 aan de macht kwam. Che (letterlijk vriend of maat) was een revolutionair en een Cu-baans guerrillaleider. In 1967

werd hij geëxecuteerd in Bolivia, waar hij ook als guerrilla actief was. Na zijn dood werd hij een symbool voor de strijd tegen onrecht. Dat hij zelf ook veel executies uitvoerde, wordt meestal niet vermeld. Che is een cultfiguur geworden en zijn afbeelding is nog steeds populair voor tassen, kleding en andere spullen.

Ibrahim Ferrer overleed in 2005.

.

CubA bellACuba Bella, Grote Pieter Poststraat 8. Woensdag tot zondag vanaf 21u.Donderdag 4/12 vanaf 22u: liveoptreden.

Tien voor taalMandar una carta a Fidel.

(een brief sturen naar Fidel.) Een grote boodschap doen.

Qué fula tu eres! Wat ben jij een lastig mens!

Qué vola asere? Hoe gaat het ermee makker?

Como estan los chamacos/fiñes?Hoe gaat het met de kinderen?

Pegar tarros.Vreemdgaan.

Comemierda.Nietsnut, iemand die stomme dingen

doet of zegt.

Chancletas.Slippers.

Colarse.Voordringen in de rij (nationale sport in Cuba)

Blumer. Vrouwenslip.

Calzoncillo.Mannenslip.

Trusa. Zwembroek (van het Engelse trouser)

Yuma. Toerist.

Frutabomba.Papaya.

Un mango. Een knappe man of vrouw.

Un puro. Een ouder persoon of een sigaar.

Volgende week:Congo-Brazzaville en

Democratische Republiek Congo

Al tien jaar is de Cuba Bella in de Grote Pieterpotstraat een populair dansadres. Onidio Ortiz Pestano (40) uit Cuba en de Belgische NadineJacobs (51) baten de zaak nuvijf jaar uit. “Er komen niet alleen Cubanen, maar ook veel mensen uit andere La-tijns-Amerikaanse landen”, vertelt Onidio. “Vrijdag en zaterdag zijn onze topavon-

den, al is het dan soms te druk om te dansen. De eer-ste en de derde donderdag van de maand hebben we livemuziek.” In de Cuba Bella doen voor-al de cocktails het goed. En vroeg sluiten is er niet bij. Nadine: “Meestal sluiten we om 5u. Maar als er dan nog volk zit, kan het ook 7u wor-den.”

Dansen in Cuba Bella

Leonardo Prohenza is secretaris van vereniging Cubanos en Belgica