donderdag 8 oktober 2009

DiversAntwerpen

Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn

Van Afghanistan tot Zwitserland

www.gva.be

“Ik werd me pas met de jaren bewust van mijn roots”

blz. 2 - 3

“Vrouwen op café was voor mij heel ongewoon”

“Liever het grijze België dan de hitte van Paraguay”

blz. 4 blz. 5

PalestinaMaha Najjar

PanamaNilsa Muñoz

ParaguayDaicy en Ana Parides

PeruFabiana Cuba

“Wij werken hard, maar het leven begint pas ná het werk”

blz. 6 - 7 - 8

BelgiëPalestina

Panama

ParaguayPeru

Teksten: Hans Van Goethem, Paul De Bruyn, Liesbeth Baeten, Koen Verstraeten, Marjorie Blomme Coördinatie: Kris Vanmarsenille Eindredactie: Carine TollenaereFoto’s: Wim Hendrix, Bert Hulselmans, Arlette Stubbe, Joris Herregods, GPD, EPA, AP, GVA

�.DIVERS ANTWERPEN donderdag 8 oktober �009

Toen en nu

Na 6.000 jaar nog geen eigen land

Het gebied dat nu bekend-staat als Palestina of de Pales-tijnse gebieden wordt al gedu-rende ruim 6.000 jaar door men-sen bewoond. Het heeft een van de oudste beschavingen in de wereld. Toch is er nooit een on-afhankelijke staat Palestina ge-weest. Of die er op korte termijn komt, is erg onzeker.

De naam Palestina stamt uit

PalestinaBijna de helft leeft onder de armoedegrens

het Grieks. Het was het land waar de Filistijnen woonden, maar de streek stond al veel vroeger be-kend als het Bijbelse Kanaän. Na eeuwen Egyptisch bestuur werd ze rond 1200 v.C. veroverd door de Israëlieten. Nadat Israël onder de voet was gelopen door de As-syriërs, volgde de ene vreemde bezetting na de andere: eerst de Grieken, daarna de Romeinen en de Byzantijnen en dan de Arabie-ren, die de islam invoerden. Ge-durende een eeuw maakte het gebied deel uit van het christelij-ke koninkrijk Jeruzalem en dan

volgde weer eeuwen Arabische overheersing, met als slotstuk het Ottomaanse rijk.

De moderne periode begint bij het einde van het Ottomaan-se rijk in 1917 en het Britse man-daat. Tegelijk met de pogingen een Joodse staat te stichten, laai-de het verzet van de oorspron-kelijke bewoners daartegen op. Dat barstte voorgoed los na de stichting van Israël in 1948 en ze-ker na 1967. Israël veroverde toen de Westelijke Jordaanoever en Gaza. Daarmee werd de ‘Pales-tijnse kwestie’ een feit. Duizen-

Vandaag de dag bestaat van Israël en vooral van de Palestijnse gebieden vooral het beeld van oorlogsgebied. Al zijn dat niet bepaald de herinneringen die Maha Najjar (46) heeft aan haar jeugd in Nazareth.

“Die stad ligt zeer noordelijk in Israël en heeft een grote Arabische bevolking. Ik kan me ook geen span-ningen herinneren tussen Joden en Arabieren. We waren ons evenmin bewust van onze Palestijnse achter-grond. De Arabieren vierden zelfs de Israëlische onafhankelijkheids-dag mee toen ik klein was, in de ja-ren 1960 en ’70.”

Naar eigen zeggen behoort Najjar tot een minderheid binnen de min-derheid van de Arabische Israëli’s. “Ik ben van oorsprong christelijk. In totaal is 20 procent van de Arabie-ren in Israël christelijk. Ook in België wordt haast automatisch aangeno-men dat je moslim bent. Onlangs ver-baasde een man die naast mij en een Arabische vriendin op de bus stond te wachten zich erover dat we niet gesluierd waren. Maar niet alle Ara-bieren zijn moslim en dan nog lopen niet alle vrouwen gesluierd.”

Pas wanneer ze in 1980 Engelse literatuur ging studeren aan de uni-

versiteit van Haifa, begon Najjar zich stilaan bewust te worden van haar Palestijnse achtergrond. “Het was ook de periode dat Israël Libanon binnenviel en de bloedbaden liet ge-beuren in de vluchtelingenkampen van Sabra en Shatila. Stilaan werd ik geconfronteerd met de verschil-len tussen Joden en Palestijnen. En, weliswaar clandestien, ging er infor-matie rond over de Palestijnse kant van het verhaal.”

Na haar studies werkte Najjar een aantal jaar voor een klein Israë-lisch bedrijf – “geleid door een afgezwaai-de officier van de geheime dienst Mossad, die kregen dat voor hun pensioen” – maar uiteindelijk be-sloot ze opnieuw te gaan studeren.

“Ik wou advocate worden om iets voor de mensen te kunnen beteke-nen. Middenin die studies rechten,

“Palestijnen zijn almaar meer gestrest, depressief zelfs”De liefde bracht juriste Maha Najjar naar België. Van oorsprong is ze Palestijnse, maar naast de inmiddels Belgische nationaliteit heeft ze in feite de Israëlische nationaliteit. “Ik ben mij maar met de jaren bewust geworden van mijn Palestijnse wortels.”

“Ik kan me geen spanningen herinneringen tussen Joden en Arabieren”maha najjarJuriste

donderdag 8 oktober 2009 DIVERS ANTWERPEN.�

den Joodse kolonisten vestig-den zich in het gebied omdat ze menen dat het hen volgens de Bijbel toekomt. De Palestij-nen repliceerden met geweld. Het wereldwijde probleem van het terrorisme als politiek wa-pen vindt daar zijn oorsprong. De kwestie was ook de direc-te aanleiding voor de derde oorlog tussen Israël en de Ara-bische wereld in 1973 en van de eerste Palestijnse intifada (volksopstand) in 1987 en de tweede sinds 2000.

De akkoorden van Oslo in

1993 tussen de Israëlische pre-mier Rabin en de Palestijnse lei-der Arafat deden de hoop ople-ven. De Palestijnen kregen be-perkt zelfbestuur. Een eigen staat leek in de maak, maar meer geweld heeft alle hoop weggeveegd. De Israëlische actie tegen de radicale Hamas in Gaza vorig jaar was voorlopig de laatste escalatie.

De Israëlische regering van premier Netanyahu is absoluut tegen een Palestijnse staat. Zij staat de bouw van steeds meer nederzettingen toe, zodat het

Palestijnse gebied versnipperd raakt. Israël bouwt ook een muur rond de gebieden. Voor de Palestijnen wordt het uit-bouwen van een volwaardige staat steeds moeilijker. Op 15 november 1988 riep het Palestijns Nationaal Congres de onafhankelijkheid uit. Zo’n 100 landen erkennen de staat Palestina, maar Europa en de VS niet. De Palestijnen zijn zelf diep verdeeld. De bittere riva-liteit tussen de islamitische Ha-mas en de seculiere PLO maakt vooruitgang zeer moeilijk.

Oppervlakte: Westelijke Jor-daanoever 5.860 km² (inclusief Oost-Jeruzalem), Gaza 360 km², samen een vijfde van België

Inwoners: Westoever 2.461.000; Gaza 1.482.000 (tellingen 2007). Ook 200.000 Joodse kolonisten in Oost-Jeruzalem en 177.000 in 242 ne-derzettingen op de Westoever

Gemiddelde bevolkings-dichtheid: 666 inwoners per

Miljoenen op kleine ruimte

Cijfers

km², in Gaza zelfs 4.118 inwo-ners per km². Het is een van de dichtst bevolkte gebieden ter wereld

President: Mahmoud Abbas, sinds 2005 (niet erkend door Hamas)

Hoofdstad: Oost-Jeruzalem (opgeëist door Palestijnen), Ramallah (de facto hoofdstad)

Religie: moslims 98%, christenen 2%.

Werkloosheid: 16,3%. Verder leeft 46% van de bevolking onder de armoede-grens.

Vlaamse Buggenhout, tussen Den-dermonde en Londerzeel. “Een gul-den middenweg. Ignace zag het als Bruggeling niet zitten om in Brus-sel te gaan wonen. Antwerpen is nog een optie geweest omdat mijn kennis van het Hebreeuws werk zou kunnen opleveren. Maar het is Buggenhout geworden. Vandaar kon ik pendelen richting Brussel.”

Najjar wou aan de Vrije Universiteit Brussel haar studies rechten verder zetten en op die manier Nederlands leren. “Maar daarvoor moest ik eerst slagen voor een test Nederlands. Ik was de taal al fonetisch aan het leren, ik sprak ze dus wel, maar ik schreef heel veel fouten. Ik haalde negen op twintig, maar ben toen gaan pleiten om mij een kans te geven. Met suc-ces, ik kon Europees recht studeren en heb vervolgens gedoctoreerd als onderzoeker in die richting.”

In 1996 verkreeg Najjar de Bel-gische nationaliteit. “Voor de be-voegde commissie zei ik: ‘Ik woon hier, werk hier, heb een gezin en wil als advocaat aan de balie werken.’ Het was mijn eerste pleidooi.”

Zes jaar later maakte ze ook haar droom waar en ging ze aan de slag als advocaat. “Toch ben ik drie jaar geleden gestopt. Het was leuk werk, maar ik trok mij de zaken waarmee ik bezig was, te hard aan. Ik zag een vacature voor de personeelsdienst van de VUB en herinnerde me hoe warm ik er destijds onthaald werd. Nu werk ik er als juriste.”

Naast juriste is Najjar ook moe-der. “Onze zoon Walter wordt zes-tien in november. Jarenlang was hij niet geïnteresseerd in z’n Arabische roots. Thuis spreken we trouwens nog steeds Engels, uit gewoonte. In de nasleep van 9/11, de tweede intifada en al de bomaanslagen die er in Israël op volgden, wou hij zelfs een paar jaar liever niet meer mee op familiebezoek in het anders relatief veilige Nazareth. Maar sinds een tijd is Walter erg geïnteresseerd geraakt in z’n roots. Hij stelt veel vragen, zijn

mp3-speler staat vol Arabisch gezon-gen muziek – moderne r & b – en zo pikt hij heel vlug de taal op.”

Of Najjar heimwee heeft naar haar vaderland? “Daar heb ik af en toe last van. Vaak op christelijke feestdagen als Kerstmis en Pasen. Zelf geloof ik niet meer, maar het doet me denken aan samenkomen met de familie. Die vakantiedagen probeer ik in Naza-reth door te brengen.”

“Na mijn pensioen hoop ik er weer langere periodes te verblijven, maar niet in de heetste maanden juli en augustus. Da’s me te warm. Wat dat betreft ben ik een echte Belg gewor-den. (lacht) Ik ga graag naar daar, maar keer even graag terug. In Bel-gië ben ik thuis en ik durf mezelf ook helemaal geassimileerd te noe-men.”

“Ik vraag mezelf wel eens af of ik mijn oude dag in de omgeving van Nazareth zou willen doorbrengen. Daar twijfel ik aan. Als het ooit weer het paradijs wordt, zeg ik dan. En dat is het er nu verre van. Als ik er vrienden en familie ontmoet, merk ik dat ze de jongste jaren veel meer gestrest zijn, depressief zelfs, door toenemende spanningen tussen Jo-den en Arabieren. Iedereen is er veel wantrouwiger. En eerlijk gezegd ben ik ook niet optimistisch over de toe-komst daar.”

Recept

Makloubeh(letterlijk ‘ondersteboven’ in het Nederlands)

of blokjes aubergine, bakken in de frituurpan.

Als alles klaar is, leg je de groeten in de pan als een laagje bovenop het gebakken vlees. Boven de groenten doe je vervolgens de geweekte rijst als een volgend laagje. Doe vervol-gens bouillon bovenop de rijst tot die helemaal bedekt is. Laat dit al-les op een laag vuurtje pruttelen tot de smaak van bouillon, groenten en vlees goed is doorgedrongen.

Uiteindelijk keer je het pangerecht ondersteboven op het bord waardoor de onderste laag bestaat uit rijst, ver-volgens groenten en bovenaan het vlees. “Dat is gebruikelijk in de Ara-bische cultuur omdat dit een teken van welvaart is.”Smakelijk!

“Als je op bezoek gaat bij Palestijnen is het zo goed als zeker dat ze je makloubeh, wat ‘ondersteboven’ betekent, zullen serveren. Je zou dit het nationale gerecht van Palestina kunnen noemen”, zegt Maha Najjar.

Begin met het laten weken van een portie rijst. Niet koken dus, maar na een half uur weken laten uitlekken.

Voor groenten kan je bloemkool in kleine roosjes snijden of aubergi-nes in kleine blokjes. De groenten kruiden met peper, zout, rode pa-prika en bharat (in het Engels ver-kocht als ‘old spice’). Wie het graag zoet heeft, kan er ook wat kaneel bij doen. Bedoeling is om deze gekrui-de groentestukjes te frituren.

In een pan met olijfolie laat je eerst ajuin aanstoven. Vervolgens kleine blokjes vlees toevoegen. Bij voorkeur rundvlees, al kan dit ook met kip. Wie zin heeft, kan dit op smaak brengen met knoflook.

Wanneer je het vlees bakt, kan je de groenten, de bloemkoolroosjes

Palestijnen wonen in Antwerpen

8

Hebben Palestijnen een paspoort?

in 1987, brak de eerste intifada uit, de opstand binnen de Palestijnse gebieden tegen de Israëlische be-zetting.”

“Tijdens mijn studies in Jeruzalem werkte ik voor een Joodse advocate die de verdediging van Palestijnse terreurverdachten voor het Israë-lische hooggerechtshof op zich nam, om te voorkomen dat ze werden ge-deporteerd of dat hun huis werd ge-sloopt. In 96% van de gevallen was dit vruchteloos. Met dat werk leerde ik dat het gelijkheidsprincipe in Is-raël vooral op papier bestaat, niet in werkelijkheid.”

Begin jaren 1990 leerde Najjar via gemeenschappelijke vrienden haar latere echtgenoot Ignace kennen. Hij was als Belgisch soldaat lid van de VN-missie die toeziet op het nale-ven van het staakt-het-vuren tussen Israël, Syrië en Libanon.

“Al vrij vlug wilden we trouwen. Aanvankelijk hadden mijn ouders het daar moeilijk mee, want Igna-ce was geen Arabier maar gelukkig wel van christelijke oorsprong. Maar door zijn beroep was het onmogelijk om in Israël te trouwen en zelfs om er te blijven. In 1992 is hij teruggekeerd naar België. Zes maanden later ben ik hem gevolgd.”

Als woonplaats koos het koppel na enig debatteren voor het Oost-

“Pas met de jaren werd ik me bewust van mijn Palestijnse roots”maha najjarJuriste

“Sinds 1994 bestaat een Palestijns paspoort, maar dat is een reisdocu-ment en geen bewijs van staatsbur-gerschap”, legt Maha Najjar uit.

Dat heeft te maken met het inge-wikkelde en omstreden statuut met wat we als een gevolg van de Vre-desakkoorden in Oslo kennen als de Palestijnse Gebieden, de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook (en volgens sommigen ook Oost-Jeru-zalem). Palestijnen hebben daar-door de meest uiteenlopende offi-ciële nationaliteiten.

“Omdat ik als Arabische in Naza-reth en dus op Israëlisch grondge-bied ben geboren, heb ik in feite de Israëlische nationaliteit. Sommige mensen in de Gazastrook hebben

de Egyptische nationaliteit, op de Westelijke Jordaanoever hebben sommigen de Jordaanse.”

“In 1988 werd Palestina al uit-geroepen tot onafhankelijke staat door de Palestijnse Nationale Raad, die toen in Tunesië in ballingschap verbleef, maar die staat wordt niet erkend. Dat kan ook niet volgens het internationaal recht. Er zijn nog geen officiële grenzen vastgelegd en dat is een belangrijk kenmerk van een soevereine staat.”

“Bedoeling is dat er ooit akkoor-den komen over die grenzen en dat er een eigen Palestijnse staat komt. Het is de vraag of Israël en de Ver-enigde Staten die ooit gaan erken-nen.”

BEL DE HELE WERELD ROND TEGEN EXTREEM LAGE TARIEVEN

BELLEN NAAR HET BUITENLAND

VANAF

PER MIN.

€0,12* ORTELNAAR

ORTEL€0 **

www.ortelmobile.be connecting the world

�. donderdag 8 oktober 2009

Toen en nu

Tol betalen aan Panamakanaal

In de 16de eeuw ontdekten en settelden de Spanjaarden zich in Panama.

In 1821 werd Spanje de deur gewezen en ging Panama een unie aan met Colombia, Ecuador en Venezuela: de Republiek van Gran Colombia. Die hield 9 jaar stand.

Nadien bleef Panama een deel van Colombia tot het zich in 1903 met steun van de VS afsplitste.

PanamaMeest zuidelijk gelegen land van Centraal-Amerika

Camaron que se duerme se lo lleva la corriente.Letterlijk:de garnaal die in slaap valt, wordt meegezogen door de onderstroom.->Wees alert.

Un burro le dice al otro orejon. Letterlijk: een ezel zegt het tegen een ander paar grote oren.->De pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet.

Tien voor taal

(Panamezen wonen in Antwerpen

7“Vrouwen op café was voor mij heel ongewoon”nilsa muñozpoetsvrouw

ReceptMango Banaan SmoothieIngrediënten

2 ½ kopjes geschilde, rijpe man-go in stukken

½ kopje vanille-yoghurt1 kopje magere melk½ banaan, gepeld2 el vers limoen- of citroensap

BereidingLaat de mango 1 tot 1½ uur in de diepvries, tot ze hard zijn. Mix dan alle ingrediënten in de blender tot een zachte massa. Serveer meteen in ijsgekoelde glazen.

Voor het bestaan van het Panamakanaal was Portobelo de poort naar Zuid-Amerika.

De plek werd ‘mooie haven’ ge-noemd door Christopher Columbus,die er in 1502 schuilde voor een he-vige storm. De stad zelf werd pas ge-sticht in 1597. In dat jaar vond ook de eerste handelsbeurs plaats waar Pa-nama’s rol als draaischijf voor inter-nationaal verkeer duidelijk werd.

Tot 1738 vond er elk jaar een der-gelijke beurs plaats: de Portobelo fair. Die duurde telkens 1 à 2 maan-den en werd ingeluid door de aan-komst van de Spaanse schepen. Het slaperige plaatsje veranderde dan in een bruisend centrum waar mil-

Het Panamakanaal loopt door Panama en is ruim 81 km lang. Het verbindt de Caraïbische Zee met de Grote Oceaan.

Dredging International, lid van de DEME-groep uit Zwijndrecht, is momenteel het Panamakanaal aan het uitdiepen. Het verbreden en uit-diepen van het kanaal zal ook de moderne grote containerschepen toelaten gebruik te maken van het Panamakanaal.

Naast de baggerwerkzaamheden worden ook twee nieuwe zeeslui-zen geconstrueerd die ook door een Belgische ingenieursfirma zijn ontworpen. De sluizen zijn geïnspi-

Cijfersingenieurs bouwden het Pana-makanaal van 1904 tot 1914.

In 1977 kwamen Panama en de VS overeen om het kanaal tegen het einde van de eeuw volledig over te laten aan Panama.

In de volgende decennia werd daar stap voor stap werk van gemaakt.

Intussen werd in 1989 met de hulp van de VS dictator Manuel Noriega afgezet.

Eind 1999 werden het Panamakanaal en het gebied dat er bijhoort overgeheveld aan Panama.

Officieel: Republiek PanamaHoofdstad: Panama Oppervlakte: 75.420 km² Inwoners: 3.360.474 miljoenLevensverwachting: 74,5 jaar

(mannen), 80,2 jaar (vrouwen)Taal: Spaans (officieel), Engels

(14%). Velen zijn tweetaligReligie: rooms-katholiek

(85%), protestant (15%)Munt: balboas Landcode telefoon: +507Landcode internet: .paExport: bananen, garnalen,

suiker, koffie, kledingPlaats op lijst rijkste landen:

62/177

De patisserie en chocolade vind ik fantastisch, dat kennen wij helemaal niet. Groenten en vruchten die in Panama gewoon zijn, kan je in Bel-gië niet of enkel tegen een hele dure prijs krijgen. Ik leerde dus nieuwe groenten kennen. Witloof bijvoor-beeld vind ik heel lekker met hesp en kaassaus.”

“Een laatste gewoonte die me verbaast, heeft te maken met reli-gie. België is verondersteld om een katholiek land te zijn. Maar dat is helemaal niet zo. Ik ben lid van de evangelische kerk. Dat is echt een deel van mijn leven. Belgen die ka-tholiek zijn gaan enkel naar de kerk om te trouwen en als er een begra-fenis is.”

“Naast die culturele verschillen, apprecieer ik het enorm dat ieder-een in België kan werken of stude-ren. Iedereen kan hier onafhankelijk zijn. In Panama leven we veel meer in familieverband, wat een warm en beschermend gevoel geeft. Tegelijk blijf je afhankelijk. In België heb ik de kans om op eigen benen te staan.”

België verbreedt Panamakanaal

reerd op de Berendrechtsluis in Ant-werpen, de grootste ter wereld.

Dredging International verwijdert

in totaal 9 miljoen m³ puin, slib en ste-nen. De werkzaamheden startten in april 2008 en duren tot juni 2012.

Poort naar Zuid-Amerikajoenen gouden peso’s van hand wis-selden in ruil voor de rijkdommen van Zuid-Amerika. Niet moeilijk dat deze acties ook piraten van heinde en ver aantrokken.

Net deze aanvallen maakten het voor de Spanjaarden noodzakelijk om andere toegangswegen op te zoeken. Daardoor, en door bouw van de trans-Panama-spoorweg en het graven van het Panamakanaal, nam de hoofdrol van Portobelo gaande-weg af.

Tegenwoordig kan je het char-mante stadje gemakkelijk bezoe-ken via land. Elk jaar op 21 oktober herbeleeft Portobelo zijn glorierijke verleden met een religieuze proces-sie.

“In België kan ik op eigen benen staan”

lijkheid was het klimaat. In Panama hebben we twee seizoenen: droog en nat. En het is er altijd warm. Hier leerde ik de echte koude kennen. Dat was de eerste shock.”

“Daarna kwam de cultuur. Dat kwam deels door de taal. De eerste twee jaar sprak ik Engels. Op een gegeven moment heb ik besloten dat niet meer te doen omdat ik zo het Nederlands niet goed zou leren.”

“Taal was echter niet de enige fac-tor. Sommige gewoontes waren voor mij gewoon heel vreemd. Vrouwen die op café gaan bijvoorbeeld.”

Feestjes“Hoewel Panama de jongste ja-

ren op dit vlak aan het veranderen is, was het voor mij toen onbekend. Bij ons zitten de vrouwen veel thuis. Daartegenover staat dat Panamese vrouwen graag feestjes en etentjes in huiselijke kring organiseren. Ik begrijp nu wel dat op café gaan hier heel gewoon is, maar ik doe het nog steeds niet.”

“Ook eten is in België heel anders.

Eind augustus vierde Nilsa Muñoz (32) 8 jaar België. In die tijd is ze nog niet terug geweest naar thuisland Panama.

“Ik hoop volgend jaar te gaan. Ik mis mijn familie. In het begin had ik het best moeilijk maar hier kan ik op eigen benen staan. Dat geeft

me voldoening.”

“De bedoeling was om in België architectuur te stude-ren. Ik had al 1 jaar architec-tuur in Panama gestudeerd voor ik naar hier ben geko-men.”

“Eerst heb ik drie ni-veaus Nederlands gevolgd aan de universiteit. Daar-na volgde ik in Brussel ar-chitectuur. Eén semester, dan ben ik gestopt. Het was veel te moeilijk.”

“Ik ben dan verder Ne-derlands gaan studeren aan de universiteit en ben beginnen werken als poetsvrouw. Dat doe ik nu nog steeds. Vanaf januari hoop ik een cursus voor inte-rieurdecoratie te be-ginnen via de VDAB.”

“Ik woon graag in België, maar toen ik

hier pas was, had ik het best zwaar. De eerste moei-

Beide landen ondertekenden een verdrag dat de VS toelieten om een kanaal te graven en dat soevereiniteit gaf over het stuk land aan weerszijden van de kanaalzone.

Amerikaanse militaire

donderdag 8 oktober 2009 .�

Toen en nu

Oud-bisschop leidt het land

Paraguay kent een roerige ge-schiedenis, met veel dictators, oor-logen en machtsovernames. In 1954 greep Alfredo Stroessner als opper-bevelhebber van het leger de macht om deze tot 1989 niet meer uit han-den te geven. Na opnieuw een staatsgreep in 1989, door generaal Andrés Rodriguez, en een nieuwe grondwet in 1992, vonden in 1993 de eerste vrije verkiezingen plaats. De voormalige bisschop Fernando Lugo is nu president.

ParaguayLetterlijk: water dat naar de oceaan vloeit

Taal: Spaans, GuariniHoofdstad: AsunciónRegeringsvorm: republiekAantal inwoners: 7 miljoenBevolking: 95% mestizo, een

mix van indianen en Spanjaar-den. Ook enkele omvangrijke ge-meenschappen van mennonie-ten, Duitse en Russische anabap-tisten die in de jaren 1920 naar Paraguay trokken. In deze dor-pen wordt nog Duits gesproken

Religie: 90% rooms-katholiekOppervlakte: 406.752 km²Munt: guaraníKlimaat: subtropisch

Export: soja en katoen zijn be-langrijkste exportproducten. Ver-der worden veel maïs, suikerriet, cassave, tarwe, rijst, tabak en bananen verbouwd. Ook de vee-teelt is een belangrijke sector.

Natuurlijke rijkdommen: geen. Wel kan het land voor het opwekken van energie vertrou-wen op de Rio Parana. Paraguay is samen met Brazilië in het bezit van de grootste waterkracht-centrale ter wereld, de Itaipú-centrale.

Plaats op lijst rijkste landen: 95/177

“Liever het grijze België dan het hete Paraguay”

In de wijk Antwerpen - Dam vonden wij Ana Fermina Parides Franco en haar dochter Daicy Carolina.

Ana spreekt met zachte stem, maar is radicaal in haar mening. “Ik ben liever in het grijze België dan in het warme Paraguay.”

Ana is geboren in de hoofdstad Asunción op 7 juli 1951. Vader was een zeeman (wat heel merkwaar-dig is want Paraguay is een van die weinige landen die niet aan een zee grenzen), moeder was huisvrouw. Haar ouders gingen uiteen toen zij nog jong was. Ana kreeg acht kinde-ren, twee dochters en zes zonen.

“Mijn oudste dochter Mirta emi-greerde naar België, trouwde hier en kreeg drie kinderen, twee jonge-tjes en een meisje. Zij nodigde mij uit om naar Europa te komen. Ik kwam voor een vakantie van veer-tien dagen. Dan voor een maand en uiteindelijk bij de derde keer - dat was in 1999 - vroeg ik samen met mijn jongste dochtertje mijn immi-gratiepapieren aan.”

“Ik heb absoluut geen heimwee naar Paraguay. Het is vijf jaar gele-den dat ik er nog ben geweest. Ik ben liever hier dan daar. Liever de grijze lucht van Vlaanderen dan de hitte van Paraguay.

“Natuurlijk mis ik mijn zonen, maar via de telefoon en het inter-

net blijf ik met hen in verbinding. Nee, geen van hen is ooit tot hier gekomen. Dat is veel te duur.”

Tot voor kort had Ana een baan als poetsvrouw bij een petrochemisch bedrijf in de haven. Ana spreekt slechts een weinig Nederlands en dat beperkt haar contact met Bel-gen. En de andere tien Paragua-yanen in Antwerpen kent zij ook niet zo goed. Ana leeft een terug-getrokken bestaan.

Al heeft zij Paraguay voorgoed achter zich gelaten, toch kookt zij nog elke dag op ’s lands wijze. Dus geen frieten en stoofvlees, bloem-kool met worst en tomaat-gar-naal.

“Paraguayanen zijn soepeters. Zoals ‘bori bori’, dat is soep van maïs, kaas, olie, groenten, kip of rundvlees. Of ‘locro’, een winter-soep van witte maïs, en ‘albondiga’, soep met balletjes.”

De nationale schotel is de Sopa Paraguaya en dat is ondanks de naam eigenlijk geen soep. Het gaat hier om een warm maïsbrood. Het volksverhaal vertelt dat halverwege

de 19de eeuw de corpulente stich-ter van de staat, Don Carlos Anto-nio Lopez, net als de meeste van zijn landgenoten elke dag ‘witte soep’ at, een brij van varkensvet, maïsmeel, melk, verse kaas en eieren. Op een keer deed de kokkin per ongeluk te veel maïs in de brij. Geschrokken kieperde ze de massa in een oven-schaal en zette hem in de hete klei-oven. Don Carlos was verrukt over het resultaat en doopte haar vondst Sopa Paraguaya.

“Deze sopa is heel populair bij trouwerijen, religieuze en andere feesten. ’s Zomers bij de asado, dat is een barbecue, of zomaar met een salade.”

Dochter Daicy is zestien jaar en net als bij haar moeder is er niets dat haar naar Paraguay lokt. Hier is haar thuis.

“Omdat mama zo weinig Neder-lands spreekt, moet ik haar alles uitleggen. Ik heb ook niet zo veel Belgische vriendinnen. Mijn beste vriendinnen zijn Brazilaans.”

Daicy volgt deeltijds onderwijs. Zij zit in haar derde jaar keuken-hulp. Dus verschijnen binnenkort toch nog Paraguayaanse frieten op tafel.

Ana Parides kreeg een sim-pakket van Ortel Mobile toegestuurd om naar familie en vrienden in haar thuisland te bellen.

i

Ana en Daicy Parides: “We hebben geen heimwee.”

Artiesten scoren met Cubaans volksliedjeDigno Garcia

De beroemdste Paraguayaan in België was Digno Garcia. Hij werd geboren in 1919 in een dorp niet ver van de hoofdstad Asunción. Als harpspeler introduceerde hij een nieuwe stijl met een eigen ritme. Toen zijn eerste band uiteen ging, vormde Garcia een nieuw trio on-der de naam Digno Garcia y sus Ca-rios. Hij speelde samen met Lucho Marin en Miguel Angel Gamarra en diens opvolger Ricardo Ortiz. Gar-cia trouwde met de Vlaamse Vera Engelen. Na hun huwelijk in 1962 vestigden ze zich in Geraardsber-gen, waar hij tot zijn dood in 1984 bleef wonen. Vanuit Geraardsber-gen toerde het trio de hele wereld rond. Zijn grootste successen kende Digno met de herwerkte versie van de Cubaanse traditional Guantana-mera en een eigen interpretatie van La Felicidad en Brigitte Bardot.

Los ParaguayosLos Paraguayos is een orkest dat

gevormd wordt door muzikanten uit Paraguay. Sinds de oprichting in de jaren 1950 zijn vele zangers, har-pisten, gitaristen en bongospelers gekomen en weer vertrokken. De groep speelt Zuid-Amerikaanse en Mexicaanse liedjes, o.a. bewerkin-gen van klassiekers als Guantana-mera, El Cóndor Pasa en La Bamba.Ondanks de vele wisselingen in de bezetting bleef de groep populair. Hun laatste wereldtournee dateert van 2007.

Paraguay naar WK VoetbalParaguay heeft zich verzekerd van een ticket voor het WK Voetbal van

2010 in Zuid-Afrika.Op de 16de speeldag van de Zuid-Amerikaanse kwalificatiezone haalde

Paraguay het in Asunción met 1-0 van het grote Argentinië. Op twee speel-dagen van het einde was het daardoor zeker van een plaats bij de eerste vier, die recht hebben op rechtstreekse kwalificatie voor het WK.

Bekende Paraguayaanse spelers zijn onder anderen Roberto Acuna (Deportiva de la Coruna), Antolin Alcaraz (Club Brugge), Edgar Barreto (Atalanta Bergamo), Carlos Humberto Paredes (Borussia Dortmund) en Roque Santa Cruz (Manchester City).

“Paraguayanen zijn soepeters”AnA pArides

Paraguayanen wonen in Antwerpen

12

Guantanamera, het bekende Cubaanse volksliedje, maakte ook heel wat Paraguayaanse muzikanten beroemd.

�. donderdag 8 oktober 2009

Cijfers

PeruCaral oudste bekende stad van Amerika

Grote steden lokken boeren

Peru ligt aan de westkust van Zuid-Ame-rika en wordt begrensd door Ecuador en Co-lombia in het noorden, Brazilië in het oosten, Bolivia in het oosten en zuiden, Chili in het zuiden en de Grote Oceaan in het westen.

Inca’sDat er in Peru Spaans gesproken wordt,

danken de Peruanen aan de Spaanse bezet-ting in de 16de eeuw. Maar het land heeft een veel langere en minstens even indruk-wekkende geschiedenis. Die begint lang voor de komst van de Spaanse veroveraars. Tot dan was Peru het hart van het Incarijk, met Cuzco als hoofdstad. De Inca’s waren een indianenvolk dat leefde in het westelijk deel van Zuid-Amerika, in de Andes, op het kruispunt van het huidige Ecuador, Peru, Bolivia, Argentinië en Chili. Hun gouden periode duurde van 1438 tot 1532. In dat jaar veroverde de Spaanse conquistador Francisco Pizarro het rijk en verwoestte het aan een ijltempo. Eigenlijk waren de Inca’s nog voor de inval van het Spaanse leger al ernstig verzwakt door een pokkenepidemie, die helft van de Incabevolking doodde, on-der wie hun leider Huayna Capac. Dat was de aanleiding voor een burgeroorlog tussen zijn zonen Huáscar en Atahualpa om de erf-opvolging.

GoudkoortsIn 1532 kwam de Spaanse soldaat en

avonturier Francisco Pizarro in het noor-den aan. Hij was al jaren op het continent, waar lokale stammen in Brazilië en Vene-zuela hem bij zijn aankomst hadden verteld dat er over de bergen een rijk was gesticht, met tempels met goud behangen muren. Pizarro’s goudkoorts steeg met de jaren: hoe ouder hij werd, hoe groter de obsessie werd om dat goud en het rijk van de Inca’s te vinden. Uiteindelijk kwam hij aan in het noorden van Peru, op zoek naar Atahualpa, de Incaleider.

Die laatste besefte niet welk gevaar hij liep toen hij de Spanjaarden uitnodigde in zijn

hoofdstad. Hij onderschatte de kracht en tac-tiek van het Spaanse leger, ze waren ook met belachelijk weinig. Maar Pizarro nam Ata-hualpa gevangen en lanceerde een verras-singsaanval op de stad. In deze bloederige strijd lieten tienduizenden Incasoldaten het leven. Ook in Cuzco werd een gelijksoortige strijd gestreden. Huàscar werd in opdracht van Atahualpa vermoord, waarna deze laat-ste ter dood veroordeeld werd door Pizarro. Dat was het begin van de Spaanse bezetting, met de stichting van het onderkoninkrijk Nieuw Kastilië in 1542 als hoogtepunt.

Voortdurende conflictenIn 1821 werd Peru onafhankelijk van

Spanje. Het land werd afwisselend door mi-litaire en burgerregeringen bestuurd, met dictators en democratische regeringen die elkaar opvolgden.

Peru lag in de decennia die er op volgden in voortdurend conflict met Bolivia en Chili, met de laatste om kostbare zoutwinning in de woestijnen.

Ook in de afgelopen dertig jaar werd het land niet gespaard van oorlog en terreur. De meest recente oorlogen dateren van1980 tot

1992. Tijdens die periode ging de Peruaanse bevolking gebukt onder de gewelddadige acties van de maoistische terreurbeweging Lichtend Pad, die de bestaande orde omver wou werpen. Het brute geweld heeft aan zeker 30.000 mensen het leven gekost. De acties van Lichtend Pad waren de grootste rem op de ontwikkeling van Peru, tot de lei-ding ervan in 1992 gevangen werd gezet.

Snel groeiende stedenPeru telt 25 miljoen inwoners. Ongeveer

72 procent van de bevolking woont in ste-den. Die zijn de laatste decennia fel gegroeid. Die groei is het gevolg van migratie van het platteland naar de stedelijke gebieden. Voor-al de campesinos (plattelandsmensen) uit de bergstreken trekken naar de steden in de hoop er werk te vinden. Die kans is klein: in de meeste steden heerst overbevolking en er is weinig werkgelegenheid. In en rond Lima wonen bijna 10 miljoen mensen. Ve-len van hen leven in de pueblos jovenes, de sloppenwijken van Lima. Slechts 6% van de bevolking woont in het regenwoud, dat meer dan de helft van het landoppervlak van Peru inpalmt.

De campesinos in de bergstreken zijn arm. Velen trekken naar de steden in de hoop er werk te vinden.

“In Peru begint het leven pas na het werk”

Fabiana Cuba (33) uit Antwerpen runt samen met haar man en ouders het restaurant El Sabor Andino (De smaak uit de Andes) aan de Ankerrui.

Na bijna tien jaar in Antwerpen kan Fabiana zeggen dat de stad ook een beetje ‘haar’ stad geworden is. “Het was niet gemakkelijk in het begin”, steekt de mooie Peruaanse van wal.

“Ik ben afkomstig uit Arequipa, een stad op zo’n veertien uur rijden ten zuiden van Lima. Er wonen 800.000 mensen. Dat is niet alleen het dubbele aantal inwoners van Antwerpen, ook in oppervlakte is Arequipa twee of drie keer zo groot. Hier in Antwer-pen ligt alles lekker dicht bij elkaar. Dat was wel wennen in het begin.”

Peruaan gemiddeld 26 jaar jong

Officiële naam: Republiek Peru

Officiële landstaal: Spaans, Quechua en Aymara zijn co-officieel in gebieden waar ze dominant zijn

Hoofdstad: LimaRegeringsvorm: democratieStaatsvorm:

grondwettelijke republiekStaatshoofd: president

Alan Garcia Perez Vicepresident:

Luis Giampietri Rojas Tweede vicepresident:

Lourdes Mendoza del Solar Oppervlakte:

1.285.216 km² Inwoners:

29.546.963Gemiddelde leeftijd:

26,1 jaar Levensverwachting:

70,74 jaarEtnische bevolkingsgroe-

pen: Amerikaans-indiaans 45%, mestizo (mix van Amerikaans-indianen en blanken) 37%, blanken 15%, zwarten, Japan-ners, Chinezen en andere: 3%

Religie: rooms-katholiek 81,3%, evangelisch 12,5%, andere 3,3%, niet gespecifieerd of geen religie 2,9%

Alfabetisering: 92,9%Onafhankelijk sinds:

18 juli 1821 (van Spanje)Nationale feestdag:

onafhankelijkheidsdag, 18 juli Volkslied: Somos libres,

seàmoslo siempreMunteenheid: sol Internetcode: .pe Landencode: 51Plaats op lijst rijkste

landen: 87/177

“In Peru wordt het nooit echt koud. Daardoor is het leven er helemaal anders”fabiana cubarestauranthoudster

Fabiana leerde haar echtgenoot, Bart, in Peru kennen.

“Hij was er op vakantie met een groep Vla-mingen en Walen. Op oudejaarsavond zaten we toevallig in hetzelfde café, waar ik met vrienden van de universiteit aan het feesten was. We waren van plan om het jaar daar-op in Lille te gaan studeren, als voortzetting van onze studies. Daarom waren we al volop Frans aan het oefenen. Toen een van de men-sen uit het gezelschap van Bart hoorde dat we Frans spraken, kwam die bij ons zitten. De rest is geschiedenis.” (lacht)

Na een paar jaar over en weer reizen, be-

sloot het koppel in België te komen wo-nen.

“Door het werk van mijn vader had ik al veel ervaring met reizen en verhuizen. Voor mij was het dus ‘gemakkelijker’ om opnieuw te beginnen. Ik had bovendien ook al een paar keer in het buitenland ge-studeerd, onder andere in Finland, waar ik toch al een beetje kennis had gemaakt met het Europese klimaat. Hoewel het in België veel zachter en aangenamer weer is”, zegt Fabiana lachend.

De derde dag na haar aankomst ging Fa-biana al Nederlands studeren aan de Ufsia.

donderdag 8 oktober 2009 .�

Fabiana Cuba met haar familie: “Wij zijn hier heel gelukkig.” El Sabor AndinoAnkerrui 54,AntwerpenTel. 03-289.32.90www.elsaborandino.be

Restaurant

De kracht van natuur en cultuur

Machu Picchu trekt jaarlijks 400.000 bezoekers.

“Ik wilde koste wat het kost Nederlands kun-nen. Dat vond ik erg belangrijk. Door mijn studies Communicatiewetenschappen in Peru, had ik al een behoorlijke talenknobbel ontwikkeld: ik spreek Spaans, Frans, Engels

en een beetje Fins.”“Nederlands bleek een heel moeilijke taal

te zijn, maar ik trok me uit de slag. Toen ik het aanbod kreeg om voor een Engelstalig bedrijf te gaan werken, dacht ik werk en studie te kun-

Machu PicchuMachu Picchu (Oudeman Hoogte in het Quechuais) is de best bewaarde Inca-stad van Peru. Omdat ze nooit ontdekt werd door de Spanjaarden, werd ze ook niet vernietigd.In 1983 werd de stad opgenomen op de werelderfgoedlijst van Unesco. Het is een populaire toeristische attractie die van grote betekenis is voor het toeris-me van de hele regio. Per jaar komen er zo’n 400.000 bezoekers. Sinds de jaren 1990 verschenen winkels, hotels en der-gelijke en worden er veel nieuwe gebou-wen neergezet langs het oude incapad. In 2007 werd Machu Picchu online tot een van de “zeven nieuwe wereldwon-deren” gekozen.

TiticacameerMet haar oppervlakte van 8.340 km² is het Titi-cacameer het op één na grootste meer van Zuid-Amerika. Het ligt in de Andes tussen Peru en Bolivia op 3.812 m hoogte en is het hoogste be-vaarbare meer ter wereld. In het meer liggen 41 eilanden. Sommige hiervan zijn dichtbe-volkt. De bekendste eilanden zijn Isla del Sol, Amantaní en Taquile. Het meer ligt voor de helft in Peru en voor de andere helft in buur-

land Bolivia.

UrosVooral de rieteilanden van de Uros-indianen zijn wereldberoemd. Deze eilanden zijn ge-maakt van riet (totorariet), dat langs de oe-vers van het Titicacameer groeit.Er zijn ongeveer veertig bewoonde eiland-jes. De bewoners maken van alles van riet: huizen, huisraad, boten enz. Als de water-stand hoog is, drijven deze eilanden. Zodra het riet aan de onderkant vergaat, wordt een nieuwe laag toegevoegd. Oorspronkelijk wa-ren deze eilanden het toevluchtsoord van de Uros-indianen voor de oprukkende Inca’s. Tegenwoordig leven de Uros van de toeristen, die vanuit Puno de eilanden bezoeken.

NazcalijnenDe lijnen van Nazca zijn geogliefen, tekenin-gen in het zand van de pampa’s van Jumana en Nazca in Peru. De tientallen figuren van die-ren, honderden geometrische vormen en dui-zenden lijnen en lijnenspellen zijn in het woes-tijnzand van de hoogvlakte van Peru lang be-waard gebleven. De hoogvlakte is een van de droogste gebieden op Aarde en kent een ge-middelde jaartemperatuur van 25 graden Cel-sius. Het is er bijna altijd windstil.

nen combineren. Dat was niet alleen heel zwaar, het was ook niet goed voor mijn Nederlands. Omdat er op de werkvloer voortdurend Engels gesproken werd, leer-de ik niet genoeg Nederlands bij. Dus gaf ik die job op en zette ik mijn studies Neder-lands verder.”

“Na een paar jaar besloten mijn man, mijn ouders en ik om een Peruaans restau-rant op te richten in Antwerpen. We hadden het plan om een eigen zaak op te starten al eerder, in Peru, opgevat, maar ik ben blij dat we er toch een paar jaar mee gewacht hebben. Voor mij was het heel belangrijk het land, de mentaliteit en de markt te le-ren kennen.”

“Nu ken ik de Vlamingen, weet ik wat ze leuk vinden en hoe ze zullen reageren. Die dingen zijn van levensbelang voor het wel-slagen van je zaak.”

Fabiana’s ouders en haar zus wonen nu ook in België. Haar moeder, een chef-kok, is de tweede helft van de chef-tandem in de keuken van El Sabor Andino.

“Voor mij was het ontzettend leuk dat ik mijn familie eindelijk weer dicht bij mij had. Familie is heel belangrijk voor Peruanen. Mijn andere familieleden en vrienden mis ik heel hard. En natuurlijk mis ik ook het klimaat: in Peru wordt het nooit echt koud. Daardoor is het leven er helemaal anders. Hier sluiten de winkels om zes uur ’s avonds en daarmee is het sociale leven ook al voor een groot deel gedaan. In Peru sluiten de winkels pas om tien uur, het leven van de Pe-ruanen begint pas ná het werk. Dan gaan we naar de winkel, wandelen we, spreken we af met vrienden of gaan we naar de bioscoop. We werken de hele dag hard, beginnen er vroeg aan, maar na het werk is het tijd voor ontspanning. Maar ondanks die kleine ver-schillen, ben ik hier heel gelukkig met mijn man, mijn dochter en mijn familie.”

�. donderdag � oktober 2009

Peruanen wonen in Antwerpen

248 Volgendeweek:

Polen

“Terugkeren naar Peru? Misschien als we gepensioneerd zijn!”In 2005 leerde Gleni Lorena (36) haar man kennen tijdens een huwelijksfeest van gemeenschappelijke vrienden in Peru. Zes maanden later besloot ze om voorgoed naar België te verhuizen.

tolerante en open mensen. Ze zijn ruimdenkend en geven allochtonen veel kansen. Veel van mijn vrienden zijn Vlamingen en met racisme heb ik nooit te maken gekregen.”

Gleni mist haar vrienden en fami-lie, hoewel haar broer en zus ook in België wonen.

“Ik ben vorig jaar, na 2,5 jaar, nog eens terug geweest naar Peru. Dat deed echt deugd. Ik heb bewust zo lang gewacht om terug te keren, om-dat ik vind dat je in het begin niet te

“Antwerpen is een geweldige stad”, steekt de spontane Gleni van wal.

“Ik kom uit Lima, een grote stad met tien miljoen inwoners. Daar-mee vergeleken is Antwerpen natuurlijk niet groot, maar er is wel altijd iets te doen. Het is een mul-ticulturele stad, waar ik al veel in-teressante mensen heb leren ken-nen.”

“Vlamingen zijn vriendelijke,

Gleni Lorena: “In het begin moet je niet te vaak teruggaan, anders blijf je je een bezoeker voelen in je nieuwe thuisland.”

Ceviche

Recept

De Peruaanse keuken is een van de meest gevarieerde van de wereld, en heeft met 491 gerechten het record van grootste variëteit.

Peru beschikt over een gastronomie van vier continenten in één land. Het heeft ongeveer 2.000 verschillende soepgerechten en 250 traditionele desserts.

Ingrediënten 500 gr rauwe vis met vast

vlees 2 kleine uien 4 sappige verse tomaten 4 verse groene chili naar

smaak (eventueel te vervangen door verse groene paprika)

enkele teentjes knoflook 8 verse limoentjes een handvol verse koriander 1 koffielepel olijfolie Zout naar smaak Zwarte peper naar smaak

Bereiding Hak de uien, knoflook,

tomaten, chili en koriander fijn. Pers de limoentjes uit en

voeg ze aan de groenten toe. Snijd de vis in tamelijk kleine

stukjes. Bestrooi die met peper en zout en voeg ze ook toe.

Laat de vis vier uur marineren in de koelkast .

Meng er alvorens het gerecht (ijskoud) op te dienen de olijf-olie door.

Eventueel wat ketchup en worcestershiresaus toevoegen.

Bevolking

Op Bolivia na, woont het grootste aantal indianen in Peru. Ze leven in stammen, verspreid over het land.

Quecha’s zijn hoogland-indianen uit de bergstreken.

Aymara-indianen wonen in de streek rond het Titica-cameer.

Uros-indianen vormen in dit gebied een unieke groep. Zij leven op de totora-rieteneilanden in het Titica-cameer.

In het Amazonegebied wonen verschillende indianenstammen, met elk hun eigen taal en gebrui-ken.

Sommige stam-men mijden ieder contact met de westerse wereld, andere hebben zich gedeel-telijk aange-past.

200.000 indianen leven in Amazonegebied

ken. Sommige stam-

men mijden ieder contact met de westerse wereld, andere hebben zich gedeel-telijk aange-past.

vaak terug moet gaan anders blijf je je een bezoeker voelen in je nieuwe thuisland. België en Antwerpen zijn mijn thuis nu en ik denk niet dat we snel zullen terugkeren naar Peru.”

“Natuurlijk kan je nooit voorspel-len wat de toekomst zal brengen, maar voorlopig blijven we lekker hier.”

“Wie weet, misschien als we ge-pensioneerd zijn, ‘remigreren’ we om te genieten van het mooie weer en de prachtige natuur daar.”

Op dit moment leven er ongeveer 200.000 indianen in het Amazonegebied. Ze zijn onderverdeeld in

53 etnische groepen en leven over het algemeen op

een vaste plek.