Szkolenie regionalne dla szkolnych liderów edukacji

wczesnoszkolnej województwa łódzkiego

Łódź 2014

„Realizacja zagadnień etycznych i antykorupcyjnych w edukacji wczesnoszkolnej

w świetle podstawy programowej – teoria i praktyka”

w ramach projektu „Etyka nie tylko dla smyka”

WRKO-410/18/2014/DN

Cele projektu: • przygotowanie nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej

do realizacji zagadnień etycznych i antykorupcyjnych w pracy dydaktyczno-wychowawczej, w oparciu o podstawę programową

• kształtowanie postaw moralno-etycznych uczniów klas I-III • rozwijanie refleksji moralno-etycznej uczniów • kształtowanie umiejętności uczniów do podejmowania

odpowiedzialnych wyborów moralno-etycznych • wychowanie społeczeństwa demokratycznego działającego

w oparciu o zasady postępowania etycznego

Moduły: 1. Rola i zadania lidera w realizacji pilotażu projektu „Etyka nie tylko dla smyka”. 2. Realizacja zagadnień etycznych i antykorupcyjnych w edukacji wczesnoszkolnej w podstawie programowej kształcenia ogólnego. 3. Zagadnienia etyczne i antykorupcyjne – wprowadzenie teoretyczne 4. Podejście interaktywne w kształtowaniu postaw moralno-etycznych uczniów I etapu edukacyjnego – metodyka.

Wartości etyczne w podstawie programowej

Edukacja polonistyczna - szacunek dla innych - asertywność (odwaga) - pokora, uprzejmość - zaangażowanie – ważne są cele i wartości, - wspólnotowość (grupa, rodzina) Klasa III - refleksyjność - etyka dyskursu - logiczno-komunikacyjne, odróżnienia tezy i opinie - umiejętność prowadzenia dyskusji

- etyka - przyjaźń - umiejętność - odróżnienia żądań od potrzeb „logika jest etyką myśli” - zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zdanie - postawa krytyczna - pluralizm kulturowy, tolerancja, wspólność gatunku ludzkiego

2. Edukacja plastyczna - wrażliwość - wolność - odpowiedzialność - odwaga - tolerancja Klasa III - tożsamość, poczucie – świadomość przynależności kulturowej

3. Edukacja społeczna - rozpoznawanie wartości - odwaga - mądrość - empatia - prawdomówność - uczciwość - umiejętność odróżnienia dobra od zła - odpowiedzialność – sprawiedliwość (jakie wartości stoją za zachowaniem) - wiarygodność

3. Edukacja społeczna - wspólnotowość, - współdziałanie - etyka biznesu - interes osobisty a reguły społeczne - empatia - pracowitość, - wytrwałość - rzetelność - sumienność

- szacunek do swojej i do cudzej pracy - odpowiedzialność za siebie i za innych - poczucie bezpieczeństwa - odwaga cywilna - umiarkowanie - oszczędność/gospodarność

3. Edukacja społeczna Klasa III - nie krzywdzi słabszych, - odpoczywanie – zarządzanie czasem i własną energią, organizacja czasu wolnego - poczucie własnej wartości, samoocena, racjonalne stawianie sobie wymagań - umiejętność radzenia sobie w sytuacji zwycięstwa i porażki

4. Edukacja przyrodnicza - etyka ekologiczna - odpowiedzialność za przyrodę – szacunek - odpowiedzialność za siebie

5. Edukacja matematyczna

- zarządzanie czasem jako zarządzanie wartościami

- planowanie czasu, zarządzanie potrzebami

- wytrwałość

- umiejętność rozpoznawania własnymi emocjami

np. w sytuacji porażki i umiejętność radzenia sobie

z nimi

- odpowiedzialność

6. Zajęcia komputerowe i techniczne

- dbanie o swoje zdrowie

etyka/ etykieta komputerowa – uetycznienie świata

komputerowego

Zajęcia techniczne

- wartość życia swojego i innych + przyroda i zwierzęta

- afirmacja

- odpowiedzialność

7. Wychowanie fizyczne i zdrowotne

- szacunek dla siebie, dla swojego zdrowia

- wspólnotowość

- tolerancja, prostota

- godność ludzka

- wykluczenie - przeciwdziałanie wykluczeniu

- umiejętność integrowania się

Etyka w edukacji wczesnoszkolnej

– podstawowe pojęcia

Ludzie nie tylko działają, ale także nieustannie oceniają działania zarówno swoje, jak i innych, a także skutki owych działań. Zakres, charakter i kryteria ocen są bardzo zróżnicowane. Przykładowo: sądy oceniamy ze względu na tzw. kryterium epistemologiczne, posługując się pojęciami prawda i fałsz. Wiele rzeczy oceniamy z kolei posługując się kryteriami estetycznymi, tzn. używając pojęć piękno i brzydota. Wreszcie – jednym z najczęściej spotykanych sposobów oceniania jest ocena moralna. Dla jej sformułowania podstawowe są pojęcia dobro i zło.

Człowiek jako istota refleksyjna dąży do tego,

by pojęcia i kryteria używane w aktach oceny

uczynić jasnymi i zrozumiałymi.

W kulturze europejskiej głównym obszarem

uprawiania refleksji mającej na celu sformułowanie

jasnych, uniwersalnych zasad oceny była filozofia.

W ramach filozofii pytano więc o znaczenie i kryteria

prawdy, piękna, dobra.

etyka

Etyka (gr ethikos - zwyczajny,

obyczajny) to nauka

o moralności lub teoria

moralności.

Filozofia moralności. Auguste Rodin

Myśliciel

Filozoficzna refleksja o ocenach moralnych zrodziła się w kulturze i filozofii starożytnej Grecji. Biorąc pod uwagę znaczenie źródłowe terminu etyka (etyka od ethos już w Grecji starożytnej oznaczała zespół wartości czy też cnót, które powinny towarzyszyć ludzkiemu działaniu) i jego późniejszą ewolucję, a zwłaszcza oddzielenie znaczeniowe pojęcia etyka od pojęcia moralność, możemy etykę określić jako wiedzę o moralności, a więc wiedzę o kryteriach, sposobach, zasadach dokonywania ocen moralnych.

etyka - zadania

Etyka próbuje wyjaśnić czym jest dobro moralne, w szczególności tzw. dobro najwyższe, sumienie, odpowiedzialność, powinność moralna. Etyka od najdawniejszych czasów starała się również odpowiedzieć na pytanie: jak żyć, jaki jest cel, sens i wartość życia, czym jest szczęście i jak je osiągnąć.

Mówi się często moralność zamiast etyka.

W nauce jednak odróżnia się moralność od etyki.

Moralność obejmuje decyzje i czyny człowieka,

etyka zaś jest teoretyczną refleksją nad tak

pojętą moralnością, jest nauką o moralności,

moralność jest natomiast przedmiotem etyki.

etyka - podział

W zależności od sposobu podejścia do badanego przedmiotu etykę można podzielić na:

- etykę opisową - etykę normatywną - metaetykę;

etyka opisowa

Jeden z trzech głównych działów etyki, obok

etyki normatywnej i metaetyki. Niekiedy nazywa

się ją etologią.

etyka opisowa

Nauka ta opisuje różne systemy etyczne,

powstałe w różnych okresach historycznych

i różnych społecznościach. Przygląda się ich

kształtowaniu, starając się dotrzeć do jego

przyczyn.

Zwraca też uwagę na znaczenie tychże systemów

w odpowiadających im społecznościach.

Etyka opisowa (deskryptywna), to wiedza, której przedmiotem są istniejące niegdyś lub współcześnie reguły, wartości, dylematy moralne. Mówiąc inaczej, ten dział etyki opisuje i wyjaśnia to, co ludzie faktycznie czynią, dokonując ocen moralnych, a także to, jak rozumieją mechanizm własnych ocen.

etyka opisowa

etyka opisowa

Wyróżnia się w niej:

- historię moralności (opisującą moralność z historycznego punktu widzenia)

- psychologię moralności (badającą stosunek podmiotu do obowiązujących do norm moralnych z punktu widzenia psychologii)

- socjologię moralności (interesującą się moralnością w odniesieniu do grup społecznych)

etyka normatywna

Rodzaj etyki, który wskazuje jak należy

postępować, jakie są kryteria oceny działań i ich

uzasadniania. Jest ona przeciwstawiana etyce

opisowej, która opisuje, jakiego rodzaju normy

moralne ludzie stosują w swoich działaniach.

etyka normatywna

W zależności od tego, jakie pojęcia uznają za centralne,

można wyróżnić następujące rodzaje etyk normatywnych:

- aksjologiczne – stawia w centrum uwagi pojęcie wartości,

- deontologiczne – stawia w centrum uwagi pojęcie powinności (obowiązku),

- odpowiedzialności – stawia w centrum uwagi pojęcie odpowiedzialności,

- aretologiczne – stawia w centrum uwagi pojęcie cnoty (Areté).

metaetyka

Jeden z trzech głównych działów etyki obok etyki

opisowej i normatywnej. Jej początki datuje się

na pierwsze lata XX wieku, kiedy to pojawiło się

dzieło George’a Edwarda Moore’a pod tytułem

„Zasady etyki”. Samo słowo metaetyka oznacza

zaś gnoseologiczne, logiczne i metodologiczne

zagadnienia etyki normatywnej.

Metaetyka to dział etyki, którego

przedmiotem są pewne cechy języka i metod

stosowanych w etyce, natura wypowiedzi

etycznych, metody argumentacji etycznej itp.

metaetyka

Problematyka metaetyki jest bardzo obszerna.

Obejmuje ona nawet takie zagadnienia jak

wolność woli, odpowiedzialność moralna

i przedmiot oceny etycznej, lecz włącza je przede

wszystkim od strony znaczenia uwikłanych w te

zagadnienia podstawowych pojęć, poddając te

pojęcia subtelnej analizie logicznej.

metaetyka W węższym natomiast sensie metaetyka zajmuje się pewnymi wyodrębnionymi zagadnieniami, z których dwa – od czasu ukształtowania się jej w odrębnych działach etyki – wysunęły się na czoło. Pierwsze z tych zagadnień dotyczy znaczenia orzeczników etycznych (dobry, zły, słuszny, podły). Drugim z podstawowych problemów jest kwestia, czy sądom etycznym przysługuje wartość logiczna i czy wolno je traktować jako fałszywe lub prawdziwe.

Filozofia – dziedziny (gałęzie)

1. Metafizyka , czyli teoria bycia

2. Epistemologia, czyli teoria poznania

3. Etyka, czyli teoria wartości

Filozofia – działy

1. Epistemologia

2. Ontologia

3. Antropologia filozoficzna

Filozofia – działy

Można wyróżnić tradycyjnie pięć centralnych obszarów filozofii: - ontologia- dotyczącą natury bytu i rzeczywistości, - epistemologia (gnoseologia, teoria poznania) - zajmuje się problemem poznania, wiedzy, prawdy i ich relacji do rzeczywistości, - etyka (czasami wraz z estetyką łączoną w aksjologię) - czyli kwestie dotyczące wartości, norm postępowania, cnót, - historia filozofii - czyli naukę historyczną zajmującą się dziejami filozofii, - logika

Filozofia – działy

Współcześnie wyróżniamy 6 działów (dyscyplin, teorii) filozofii: - teoria poznania - gnozeologia (epistemologia). - teoria bytu - ontologia lub metafizyka - antropologia - etyka - estetyka - teoria wartości - aksjologia

Filozofia - działy

Podział ze względu na przedmiot zainteresowań:

- filozofia czasu

- filozofia przestrzeni

- filozofia historii

- filozofia przyrody

Filozofia – działy

- filozofia umysłu

- filozofia percepcji

- filozofia języka

- logika filozoficzna

- filozofia nauki

Filozofia – działy

- antropologia filozoficzna

- filozofia społeczna

- filozofia edukacji

- filozofia polityczna

- filozofia prawa

Filozofia – działy

- filozofia techniki

- filozofia kultury

- filozofia religii

- estetyka

- filozofia medycyny

- filozofia wartości

- metafilozofia

- historia filozofii

Aksjologia

z gr. αξιοs - godny, cenny.

Terminu aksjologia został wprowadzony przez P. Lapiego w Logique de la volonté (1902), utrwalił go E. Hartmann w Grundriss der Axiologie (1908).

Eduard von Hartmann

Aksjologia

W węższym znaczeniu — szczegółowa teoria wartości,

wchodząca w skład poszczególnych dyscyplin naukowych,

dziedzina rozważań nad wartościami określonego rodzaju,

np. moralnymi, estetycznymi, poznawczymi,

ekonomicznymi, religijnymi

aksjologia

W węższym znaczeniu — szczegółowa teoria wartości, wchodząca w skład poszczególnych dyscyplin naukowych, dziedzina rozważań nad wartościami określonego rodzaju, np. moralnymi, estetycznymi, poznawczymi, ekonomicznymi, religijnymi

aksjologia

W szerszym znaczeniu — ogólna teoria wartości, nauka o wartościach, wieloaspektowe rozważania teoretyczne dotyczące pojęcia wartości.

W ramach aksjologii rozwinęła się

etyka i estetyka

zagadnienia aksjologii - istnienie wartości, - sposób istnienia wartości, - stosunek wartości do bytu, - poznawcze ujmowanie wartości, - klasyfikacja, typologia i hierarchizacja wartości, - kryteria i zasady podziału wartości, - tzw. wartość najwyższa, która sprowadza się do

pytania o to, którą z wartości w odniesieniu do jednej, jak też różnych dziedzin, uznać za najwyższą,

- znaczenie wartości w życiu człowieka i w kulturze

W obrębie stosunku wartości do bytu powstały dwa przeciwstawne stanowiska

- obiektywizm aksjologiczny

- subiektywizm aksjologiczny

obiektywizm aksjologiczny

Stanowisko, zgodnie z którym wartości (etyczne

i estetyczne) istnieją niezależnie od odbierającej

je świadomości, np. Platon - Wartość jest

niezależna od aktów poznania, a nawet to ona

właśnie je umożliwia, jest zatem obiektywna.

subiektywizm aksjologiczny

Stanowisko uzależniające sądy o wartościach

(moralnych i estetycznych) od osobistych

przeżyć, wrażeń, reakcji emocjonalnych.

obiektywizm aksjologiczny

Subiektywizm głosi, że oceny wyrażają

indywidualne lub zbiorowe doznania bądź

dyspozycje do tych doznań, są więc zdaniami

psychologicznymi, które sprawdzić można

jedynie drogą introspekcji lub ankiet.

obiektywizm aksjologiczny

Według subiektywizmu aksjologicznego, w zdaniach wyrażone są emocje, wzruszenia (subiektywizm emocjonalny), doznania popędowe (subiektywizm woluntarystyczny) bądź przeżycia poznawcze (subiektywizm intelektualistyczny). np. Sofiści - dobro i zło są każdorazowym tworem funkcji oceniania, stanowią projekty podmiotu narzucane, różnie w różnych sytuacjach, na ten lub ów przedmiot oceny.

Literatura

1. Durozoi G., Roussel A., Filozofia. Słownik. Pojęcia. Postacie. Problemy, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997

2. Kunzmann P., Burkard F. P., Wiedmann, Atlas filozofii, Prószyński i Spółka, Warszawa 1999

3. Jedynak St. (red.), Mały słownik etyczny, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1999