Upload
vuongnguyet
View
229
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Eleonora Pacewicz
„Dobór ćwiczeń w korekcji wad postawy
w płaszczyźnie strzałkowej”
.
Koszalin 2008
2
SPIS TREŚCI
Wstęp ………………………………………………………………………..
Rozdział pierwszy
Mechanizm utrzymania osiowej równowagi kręgosłupa w płaszczyźnie
strzałkowej…………………………………………………………………………....
Rozdział drugi
Trójtorowość postępowania korekcyjnego………………………………………
I. Reedukacja posturalna - kształtowanie nawyku prawidłowej
postawy……
II. Korekcja odchyleń w sferze morfologicznej…………………………
A. Zasady doboru ćwiczeń…………………………………………….
III. Zapewnienie dziecku odpowiednich warunków środowiska
zewnętrznego……………………………………………………………..
Rozdział trzeci
Wady w płaszczyźnie strzałkowej. Opis wady i przykłady
ćwiczeń……………………………………………………………………………
I. Plecy wklęsłe………………………....................................................
II. Plecy okrągłe…………………………………………………………….
III. Plecy wklęsło-okrągłe…………………………………………………..
IV. Plecy kołyskowe………………………………………………………....
V. Plecy płaskie……………………………………………………………..
Zakończenie……………………………………………………………..
Bibliografia……………………………………………………………….
3
6
9
9
10
10
18
20
20
29
37
44
45
51
53
3
Wstęp
Nieustanne i szybkie tempo zmian zachodzące w środowisku człowieka
odbija się na nim niekorzystnie. Zmiany te często „procentują” schorzeniami
spowodowanymi niedostosowaniem się człowieka do ich tempa: nerwice,
zaburzenia psychiczne, choroby układu krąŜenia (stres), a w zakresie narządu
ruchu częstą dolegliwością u dorosłych są wiąŜące się z przeciąŜeniem odcinka
lędźwiowego kręgosłupa bóle krzyŜa. Czy naleŜałoby więc uznać pionizację
człowieka za wybryk natury?
Patrząc na sylwetkę człowieka zaobserwować moŜna, Ŝe zakres ruchu
zgięcia róŜnych odcinków kręgosłupa jest naprzemiennie większy to do przodu,
to do tyłu. Kręgi szyjne z głową zginają się do przodu, kręgi piersiowe do tyłu,
lędźwiowe wybitnie do przodu, krzyŜowe do tyłu. Zgięcie w stawie biodrowym
następuje do przodu, w stawie kolanowym tylko do tyłu, w stawie skokowym do
przodu, a w stawach śródstopno-paliczkowych silnie podeszwowo. Wygięcia
kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej siedemnastokrotnie wzmacniają jego
wytrzymałość. W amortyzacyjnej funkcji wspierają go spręŜyste krąŜki
międzykręgowe. Stawy międzykręgowe i stawy kończyn są silnie stabilizowane
przez więzadła i torebki stawowe. Te walory naszego aparatu ruchu umoŜliwiają
nam utrzymanie pionowej postawy i duŜą amortyzację podczas skoków i chodu,
ale tylko przy sprawnie działającym czynnym układzie ruchu, czyli mięśniach
szkieletowych działający antagonistycznie w stosunku do siebie.
Dla utrzymania równowagi chwiejnej, charakteryzującej postawę człowieka,
niezbędna jest harmonijna praca czynnego aparatu ruchu polegająca na
zmiennym napinaniu odpowiednich grup mięśniowych i stałym minimalnym
przemieszczaniu ciała. Regulacja ta sterowana jest przez układ nerwowy, który
o stanie zagroŜenia stabilności informowany jest przez receptory narządów
równowagi, wzroku, skóry oraz proprioreceptory mięśni i stawów.
Biochemiczne i fizjologiczne uwarunkowanie samoregulacji w utrzymywaniu
wyprostowanego ciała w pozycji stojącej dotyczy tylko zachowania równowagi,
4
a nie jakości postawy. Znamienną właściwością postawy jest jej zmienność w
filo- i ontogenezie. Kształt kręgosłupa w pozycji stojącej wykazuje
współzaleŜność z usytuowaniem głowy, barków, łopatek, z wysklepieniem
klatki piersiowej i z przodopochyleniem miednicy tworząc zespół cech
charakteryzujących postawę ciała. RóŜnorodność czynników wpływających na
kształtowanie się postawy sprawia, Ŝe staje się ona cechą indywidualną,
charakterystyczną dla kaŜdego człowieka. Przy czym nie zawsze jest to postawa
prawidłowa, posiadająca następujące cechy:
- zapewnia optymalne zrównowaŜenie i stabilność ciała,
- jej utrzymanie wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego,
- zapewnia duŜą wydolność statyczno-dynamiczną,
- stwarza warunki do właściwego ułoŜenia i działania narządów wewnętrznych.
Odchylenia od wyŜej wymienionych cech postawy prawidłowej prowadzą do
załamania się wzajemnej harmonii, przy czym naruszenie ustalonej równowagi
w jednym odcinku, w celu zachowania ogólnego zrównowaŜenia ciała, wyzwala
ciąg następstw(kompensacja wstępująca i zstępująca) tworząc zespół błędów i
wad.
Błędy i wady szpecą sylwetkę i niestety mogą negatywnie oddziaływać na
funkcjonowanie organizmu:
- pogłębienie kifozy piersiowej wywołuje wysunięcie głowy ku przodowi, a to
przyczynia do większego obciąŜenia i spłaszczenia klatki piersiowej, co
pogarsza warunki pracy układu krąŜenia i układu oddechowego,
- nadmiernej lordozie lędźwiowej towarzyszy wystawanie brzucha, a związane z
tym rozciągnięcie mięśni i opuszczenie trzewi jest niekorzystne dla pracy układu
trawiennego,
- hiperlordoza szyjna moŜe być przyczyną bólów głowy,
- zbyt duŜe albo zbyt małe krzywizny kręgosłupa, wszelkie objawy asymetrii
ciała przyczyniają się do nierównomiernego obciąŜenia powierzchni stawowych,
co moŜe prowadzić do zmian degeneracyjnych stawów i dolegliwości bólowych,
5
- świadomość posiadania złej postawy moŜe rodzić kompleksy, utrudniające
podejmowanie decyzji o realizacji własnych pragnień, zamierzeń.
To tylko niektóre z moŜliwych negatywnych wpływów wad postawy na jakość
funkcjonowania organizmu. Dlatego teŜ w pełni uzasadnione jest dąŜenie do
kształtowania i korygowania postawy ciała.
Chciałabym by ta praca w przystępny sposób opowiedziała o tym, jak
dochodzi do powstawania wad postawy w płaszczyźnie strzałkowej, jak te
procesy zwalczać i jak im przeciwdziałać.
6
Rozdział pierwszy
Mechanizm utrzymania osiowej równowagi kręgosłupa w płaszczyźnie
strzałkowej
Tadeusz Kasperczyk bardzo obrazowo porównał nasz kręgosłup do
osadzonego w miednicy masztu, który bez odpowiednio napiętego olinowania
nie spełniałby naleŜycie swej funkcji. Aby dać sobie szansę na utrzymanie
postawy prawidłowej tj. „takiego kształtu ciała wynikającego z budowy i
nawykowego usytuowania poszczególnych jego części, który sprzyja
podstawowym funkcjom organizmu”1 naleŜy zadbać o to, aby długość i napięcie
owego olinowania z przodu i z tyłu masztu zapewniało zachowanie
fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, które umoŜliwiają równowaŜenie całości
postawy drogą przesunięć odpowiednich segmentów ciała nad płaszczyzną
podporu. Z przodu za utrzymanie pozycji stojącej odpowiadają:
- mięśnie szyi,
- mięśnie klatki piersiowej,
- mięśnie brzucha,
- mięśnie czworogłowe uda.
Z tyłu:
- mięsień prostownik grzbietu,
- mięśnie pośladkowe,
- mięśnie kulszowo-goleniowe.
Kąt przodopochylenia miednicy ma wpływ na pogłębienie lub
zmniejszenie fizjologicznych wygięć kręgosłupa. Wartość kąta
przodopochylenia miednicy moŜna zmierzyć kątomierzem Wilesa lub cyrklem
połoŜniczym połączonym z kątomierzem albo poprzez wykreślenie taśmą
centymetrową linii od górnego brzegu spojenia łonowego do kolca biodrowego
górnego tylnego. Linia ta z linią poziomą powinny tworzyć kąt 50 do 60 st. Kąt 1 Zeyland-Malawka E. 1992. O kryteriach oceny postawy. (W:) Postawa ciała człowieka i metody jej oceny. Pod red. J. ŚliŜyńskiego. AWF Katowice.
7
większy od 60st. świadczy o hiperlordozie lędźwiowej, a mniejszy od 50st. o
zmniejszeniu fizjologicznej lordozy. W obydwu przypadkach mamy do
czynienia z zaburzeniami statyki i dynamiki kręgosłupa, które mogą być
przyczyną schorzeń i dolegliwości.
Miednica bierze udział w łańcuchu zmian kinetycznych za pośrednictwem
dwóch ruchomych elementów:
- stawu biodrowego,
- odcinka lędźwiowego kręgosłupa.
W ustaleniu połoŜenia miednicy biorą udział dwa zespoły mięśni:
- zwiększające swym skurczem przodopochylenie miednicy: mięsień prosty uda,
mięsień biodrowo-lędźwiowy (z przodu), mięsień czworoboczny lędźwi,
mięsień prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego (z tyłu),
- zmniejszające swym skurczem przodopochylenie miednicy: mięśnie
pośladkowe wielkie, mięśnie półbłoniaste, mięśnie półściegniste, głowy długie
mięśni dwugłowych, mięśnie przywodziciele wielkie, mięśnie pośladkowe
średnie, mięśnie brzucha.
Z wyŜej wymienionych mięśni na szczególną uwagę zasługuje mięsień
biodrowo-lędźwiowy.
Składa się z trzech części: mięśnia biodrowego biegnącego od
wewnętrznej powierzchni talerza miedniczego, mięśnia lędźwiowego małego i
mięśnia lędźwiowego duŜego przyczepiających się bezpośrednio na kręgosłupie
w jego odcinku lędźwiowym (Th12-L5). Dolny przyczep tych mięśni znajduje się
na krętarzu mniejszym kości udowej. Mięsień biodrowo-lędźwiowy swym
skurczem wpływa na pogłębienie lordozy lędźwiowej bezpośrednio poprzez
pociąganie w dół odcinka lędźwiowego kręgosłupa przez mięśnie lędźwiowe i
pośrednio poprzez pociąganie w dół talerza miednicy przez mięsień biodrowy.
Optimum jego działania stanowią ruchy zgięcia w stawach biodrowych pod
kątem prostym. Przykurcz tego mięśnia powoduje zwiększenie lordozy
lędźwiowej. W postępowaniu korekcyjnym w przypadku hiperlordozy
8
lędźwiowej dąŜymy do skrócenia mięśni brzucha poprzez ćwiczenia w pozycji
zbliŜenia przyczepów zapominając często o tym, Ŝe mięsień biodrowo-
lędźwiowy równieŜ pracuje wówczas w warunkach zbliŜenia przyczepów.
Postępując w ten sposób mimo skracania mięśni brzucha nie zmniejszamy
hiperlordozy lędźwiowej, poniewaŜ przykurczeniu ulegają równieŜ mięśnie
biodrowo-lędźwiowe, które w pozycji pionizacji pociągane przez swoje dolne
przyczepy hiperlordozę pogłębiają.
9
Rozdział drugi
Trójtorowo ść postępowania korekcyjnego
Jeśli chcemy skutecznie przeciwdziałać pogłębianiu się wady postawy musimy
mieć na uwadze źródła jej powstawania. „Postawa jest nawykiem ruchowym
kształtującym się na określonym podłoŜu morfologicznym i funkcjonalnym oraz
związanym z codzienną działalnością danego osobnika”1.
Istotą zaburzeń w sferze fizjologicznej jest nawyk nieprawidłowej
postawy, w sferze morfologicznej jest brak równowagi napięcia mięśniowego, w
sferze środowiskowej niekorzystne warunki środowiska zewnętrznego, w
którym Ŝyje dziecko. Wszystkie te trzy sfery muszą być w pracy korekcyjnej
równolegle uwzględniane, stąd mowa o trójtorowości metod postępowania
korekcyjnego.
I. Reedukacja posturalna – kształtowanie nawyku prawidłowej postawy
Proces reedukacji przebiega w czterech fazach:
1. Uświadomienie dziecku nieprawidłowości jego postawy
Dla dziecka z wadą postawy nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś
zwykłym, nie wymagającym wysiłku. Przyjęcie postawy skorygowanej
wymaga często znacznego wysiłku nie tylko mięśniowego lecz i
psychicznego. Odpowiednio waŜna i przekonująca musi być motywacja
dziecka, aby chciało ono wziąć aktywny udział w reedukacji posturslnej.
2. Umiejętność dokonywania korekcji lokalnych i globalnych
Doprowadzenie do wygaszenia nieprawidłowego nawyku ruchowego i
wytworzenie nawyku prawidłowego z wykorzystaniem zastępczych sprzęŜeń
zwrotnych.
3. Wyrobienie wytrzymałości posturalnej
1 Kutzner-Kozińska M. 1986. Korekcja wad postawy. WSiP Warszawa
10
Wytworzenie zdolności do długotrwałego utrzymywania skorygowanej
postawy.
4. Utrwalenie nawyku postawy prawidłowej
Wykształcenie automatycznych mechanizmów przyjmowania postawy
prawidłowej.
II. Korekcja odchyleń w sferze morfologicznej
Ma na celu usunięcie dystonii mięśniowej i wytworzenie gorsetu
mięśniowego z mięśni posturalnych oraz ogólne wzmocnienie dziecka i
poprawę jego sprawności ruchowej.
A. Zasady doboru ćwiczeń
1. Określenie odpowiedniego zakresu ruchu
NiezaleŜnie od etiologii mechanizm utrwalania się postawy nieprawidłowej
jest taki sam: na skutek nawykowego lub wywołanego innymi przyczynami
częstego przyjmowania takich samych pozycji ciała przyczepy pewnych grup
mięśniowych są stale zbliŜane a innych oddalane. Pierwsze będą ulegały
skróceniu lub nawet przykurczeniu, a drugie rozciągnięciu. NaleŜy znieść
ograniczenie ruchomości stawów poprzez rozciąganie okołostawowych
tkanek miękkich, oraz mięśnie zbyt krótkie wydłuŜyć, a zbyt długie skrócić
poprzez ćwiczenia w odpowiednim zakresie ruchu. Aby otrzymać mięsień
krótki, jego skurcze (izometryczne lub izotoniczne) powinny odbywać się w
pozycji gdy przyczepy mięśni są zbliŜone a ruchy wykonywane są w
nieduŜym zakresie (zakres wewnętrzny). Aby uzyskać wydłuŜenie mięśnia
jego praca zachodzić musi w warunkach oddalenie przyczepów, przy czym
amplituda ruchów jest takŜe niewielka (zakres zewnętrzny). Ćwiczeniami
wykonywanymi w pełnym zakresie ruchów nie uzyska się ani wydłuŜenia ani
11
skrócenia mięśni. Jeśli chcemy mięśnie rozciągnąć uŜywamy siły
zewnętrznej, np. partner, obciąŜenie, druga kończyna.
2. Pozycje wyjściowe
Właściwy dobór pozycji wyjściowych w duŜym stopniu determinuje
wartość stosowanego ćwiczenia. Odpowiednio dobrana pozycja wyjściowa
pozwala na właściwe zlokalizowanie ruchu.
W początkowym okresie stosowania ćwiczeń korekcyjnych dobiera się
pozycje ułatwiające poprawne ich wykonywanie oraz unieruchamiające te
odcinki ciała, które nie mogą brać udziału w danym ćwiczeniu. Z czasem
poprzez dobór pozycji stwarzających utrudnienia zwiększa się intensywność
ćwiczeń oraz dąŜy do tego by ruch był właściwie zlokalizowany bez
biernego blokowania, a prawidłowe ułoŜenie poszczególnych części ciała
było utrzymywane czynnie, poprzez statyczną pracę mięśni.
Ta sama pozycja wyjściowa moŜe być korzystna dla określonej postawy,
a niekorzystna dla innych. Korygowanie jednego odcinka ciała moŜe
pogłębić nieprawidłowości w innej części ciała. Np. rotacje zewnętrzne
ramion koryguje nadmierną kifozę piersiową, wysunięcie barków w przód,
odstawanie łopatek, uwypukla klatkę piersiową ale pogłębia lordozę
lędźwiową. NaleŜy więc zalecić taką pozycję, która zabezpieczy lordozę
lędźwiową np. siad skrzyŜny.
Pamiętać teŜ naleŜy, Ŝe pozycje wydłuŜające ciało, maksymalnie jego
prostować, zwłaszcza prostowanie stawów kolanowych, obciągnięcie stóp,
wspięcia na palce, wznosy ramion, bierne zwisy pogłębiają lordozę
lędźwiową, natomiast pozycje skulne znoszą lordozę i kifozują kręgosłup.
Najczęściej stosowane pozycje wyjściowe:
- leŜenie tyłem
12
Poprzez odpowiednie przyleganie ciała do podłoŜa uzyskuje się w tej
pozycji dość łatwo korekcję nieprawidłowości widocznych w pozycji
stojącej.
U dzieci z nadmierną lordozą lędźwiową zalecamy zgięcie nóg w stawach
biodrowych i kolanowych w celu wygładzenia lordozy. U dzieci ze
zmniejszonym przodopochyleniem miednicy (plecy płaskie i okrągłe)
zalecimy maksymalne zgięcie podeszwowe stóp i wyprostowanie nóg w
stawach kolanowych oraz rozluźnienie mięśnia brzucha i pośladkowych lub
podłoŜenie kocyka pod odcinek lędźwiowy kręgosłupa aby uzyskać
powstanie lordozy lędźwiowej.
W przypadku duŜej nie korygującej się w leŜeniu tyłem kifozy
piersiowej (plecy kołyskowe i okrągłe) w pozycji tej będzie się pogłębiać
lordoza szyjna, a głowa odchylać w tył, naleŜy więc pod głowę podłoŜyć
złoŜony kocyk, tak aby znajdowała się ona w przedłuŜeniu tułowia.
- leŜenie przodem
Pozycja ta równieŜ zapewnia znaczną korekcję nieprawidłowości
postawy. PołoŜenie tułowia i nóg proste i symetryczne stopy oparte
grzbietową stroną o podłoŜe, ramiona w bok przodem zgięte, dłonie pod
głową. NaleŜy zwracać uwagę aby dzieci nie opierały się na łokciach,
poniewaŜ pogłębia się wtedy lordoza lędźwiowa.
U dzieci z nadmierną lordozą naleŜy podkładać pod brzuch zrolowany
kocyk.
- siad prosty
Pozycje siedzące zmniejszają lordozę lędźwiową, a w siadzie prostym, na
skutek pociągania miednicy ku tyłowi przez mięśnie kulszowo- goleniowe i
pośladkowe, powstaje nawet tendencja do wytwarzania się kifozy w
lędźwiowym odcinku kręgosłupa i kifotycznego wygięcia całego kręgosłupa.
13
Kifotyzujące oddziaływanie siadu prostego moŜna zmniejszyć przez
podparcie się na ramionach z dłońmi na podłoŜu z tyłu tułowia.
- siad skrzyŜny
Jest to pozycja polecana w przypadkach koślawości kolan i stóp. Nie
pozwala ona na dłuŜsze utrzymywanie tułowia w wyproście. W tej pozycji
dzieci nie powinny zbyt długo przebywać i trzeba je często korygować.
- siad ugięty
Miejsce podparcia dłoni powinno być modyfikowane w zaleŜności od
nieprawidłowości postawy.
- siad skulony
Pozycja pogłębiająca wadliwe ustawienie górnej części tułowia. MoŜe
być stosowany jako pokazowe pogłębianie się nieprawidłowej pozycji z
następowym jej skorygowaniem.
- siad na ławeczce (ze stania pobok)
W celu poprawienia ustawienia barków i uniknięcia pogłębienia się kifozy
piersiowej dłonie trzymają tylną krawędź ławeczki.
- siad okroczny na ławeczce
Zapewnia prawidłowe ustawienie miednicy, daje moŜliwość jej
unieruchomienia przez ściśnięcie udami ławeczki oraz duŜe uniezaleŜnienie od
ruchów ramion.
- siad klęczny
Korekcja układu ciała w tej pozycji jest utrzymana stosunkowo długo i
łatwo. Stopy oparte grzbietami o podłoŜe powinny być skierowane palcami do
14
wewnątrz, w przeciwnym razie przyśrodkowe łuki stóp będą ulegały
spłaszczeniu pod wpływem cięŜaru ciała spoczywającego na piętach.
- klęk obunóŜ
Kręgosłup przybiera kształt podobny jak podczas stania jednak istnieje
tendencja do pogłębiania się lordozy lędźwiowej na skutek pociągania
miednicy w dół przez mięśnie proste uda. Zalecany dla pleców płaskich i
okrągłych.
- klęk jednonóŜ
Zgięcie jednej nogi w stawie biodrowym i związane z tym oddalenie
dalszych przyczepów mięśni pośladkowych po tej samej stronie powoduje
bardziej poprawne niŜ w klęku obunóŜ ustawienie miednicy. Powoduje
asymetryczne skręcenie miednicy, naleŜy więc stosować go naprzemiennie.
- klęk podparty
Jest pozycją korzystną do ćwiczeń rozluźniających kręgosłup, który jest w
tej pozycji odciąŜony. Szczególnie polecany jest w przypadku pleców
okrągłych, poniewaŜ jednocześnie koryguje kifotyczne ustawienie piersiowej
części kręgosłupa i pogłębia lordozę lędźwiową poprzez bierne opadanie
kręgosłupa w dół. U dzieci z nadmierną lordozą lędźwiową klęk podparty musi
być wykonywany ze skorygowaniem ustawienia miednicy poprzez napięcie
mięśni brzucha i mięśni pośladkowych.
- zwis bierny
Bywa zalecany w celu biernego korygowania nadmiernych krzywizn
kręgosłupa oraz rozciągnięcia przykurczeń okołostawowych. Trzeba jednak
pamiętać, Ŝe podczas zwisu pogłębia się lordoza lędźwiowa i rozciągnięciu
ulegają nie tylko mięśnie przykurczone ale takŜe mięśnie ustalające łopatki.
15
Stąd zalecenie, aby stosować go z duŜą ostroŜnością w wybranych wypadkach
i przez krótki czas.
- zwis czynny
tzn. z ramionami ustawionymi poziomo i w połączeniu z silnym
napięciem mięśni ustalających łopatki wzmacnia mięśnie tułowia i obręczy
barkowej.
- pozycja stojąca
Stwarza najwięcej trudności w utrzymaniu poszczególnych odcinków
ciała, podczas wykonywania ćwiczeń, w ułoŜeniu skorygowanym. Pozycji
stojącej nie naleŜy zbyt długo podtrzymywać, poniewaŜ długotrwałe,
jednostajne obciąŜenie stóp powoduje szybkie naciąganie się mięśni i bierne
ich rozciąganie. Unikać teŜ naleŜy pozycji w rozkroku, poniewaŜ wówczas
obciąŜone są głównie przyśrodkowe brzegi stóp co powoduje spłaszczenie
podłuŜnego ich sklepienia.
- połoŜenie rąk
MoŜe oddziaływać na ustawienie barków, kręgosłupa, głowy. Np. wznos
ramion w górę, czy rotacja zewnętrzna zmniejsza kifozę piersiową ale
jednocześnie zwiększa lordozę szyjną i lędźwiową. ZałoŜenie rąk na biodrach
połączone z rotacją wewnętrzną zmniejsza lordozę lędźwiową, a zwiększa
kifozę piersiową oraz wysunięcie barków ku przodowi.
Dobrym ułoŜeniem ramion w przypadku nawykowego wysunięcia
barków ku przodowi, jest układ ramion skurczu tj. maksymalne zgięcie w
stawach łokciowych i nadgarstkowych, palce dotykają barków przy czym
łokcie znajdują się w płaszczyźnie czołowej i skierowane są jak najbardziej w
dół.
16
UłoŜenie lub splecenie rąk za głową z łokciami cofniętymi jest
korzystniejsze niŜ układ ramiona na kark, poniewaŜ w tym ostatnim istnieje
tendencja do wysuwania głowy w przód.
- usytuowanie głowy
Powinna znajdować się w przedłuŜeniu osi tułowia. KaŜdy człowiek
reaguje inaczej na przyjęcie takiej samej pozycji. Stąd konieczne jest ciągłe
sprawdzanie czy w wybranej pozycji wyjściowej uzyskano zamierzony efekt
korygujący.
3. Dozowanie intensywności ćwiczeń
Regulujemy poprzez:
- zwiększenie liczby powtórzeń,
- długość czasu wytrzymań,
- zmianę długości dźwigni i cięŜaru podnoszonego segmentu,
- obciąŜenia dodatkowe (np. przybory ),
- stopień nachylenia tułowia.
W ruchu korekcyjnym wielkość oporu (obciąŜenia) oraz czas jego trwania
są podporządkowane zdolności utrzymania uzyskanego uprzednio,
skorygowanego połoŜenia ciała.
4. Częste powtarzanie
Dla osiągnięcia bezpośredniego celu ćwiczeń i dla utrwalenia w pamięci
ruchowej poprawnie wykonywanych ruchów i utrzymywanych pozycji ciała.
5. Kontrola i autokontrola.
Kontrola przez prowadzącego, aby nie dopuścić do nieprawidłowego
wykonywania ćwiczeń, kontroli przez współćwiczącego, aby uczulić dzieci na
17
dostrzeganie jakości ruchu, autokontroli aby wyrabiać czucie ciała i nawyk
utrzymywania go w pozycjach skorygowanych.
6. Zasada dostępności
Stopniowanie trudności tj. od łatwego do trudnego, od znanego do
nieznanego, od prostego do złoŜonego.
7. Odpowiedni rytm
Rytm ćwiczeń nie moŜe być zbyt szybki, bo nie będą one dokładnie
wykonywane, ani zbyt wolny, Ŝeby nie były nuŜące.
8. Zasada wszechstronności i zmienności pracy oraz wysiłku.
9. Zasada dokładności ruchu.
18
III Zapewnienie dziecku odpowiednich warunków środowiska
zewnętrznego
Środowisko opiekuńczo-wychowawcze dziecka powinno wspomagać
proces korekcji przez zapewnienie dziecku odpowiednich warunków. Te
warunki to najczęściej:
- odpowiednie urządzenia mieszkania,
- zapewnienie dziecku odpowiedniej dawki snu tj. około 10 godzin na dobę,
- zadbanie o to, aby dziecko spało na twardym materacu z poduszką o takiej
grubości, by w leŜeniu na boku wypełniała ona przestrzeń między barkiem a
głową,
- równomierne rozłoŜenie ksiąŜek w tornistrze,
- dobranie wysokości ławek i krzeseł do wzrostu dziecka,
- zwracanie uwagi, by podczas pisania, ręka od łokcia do nadgarstka znajdowała
się na pulpicie,
- ćwiczenia śródlekcyjne,
- oglądanie telewizji w „siadzie telewizyjnym”,
- lekcje wf prowadzone w taki sposób, aby rozbudzały potrzebę ciągłej
aktywności ruchowej,
- gimnastyka poranna,
- zapewnienie racjonalnego wyŜywienie,
- nie przeciąŜanie dziecka zajęciami pozaszkolnymi,
- współpraca w nauczaniu dziecka przyjmowania pozycji prawidłowej (rodzice
powtarzają np. test ścienny , korygują błędy postawy),
- prowadzenie i kontrola wykonywanych ćwiczeń domowych,
- wyrobienie nawyków rekreacji rodzinnej.
Aby rodzice mogli być współpartnerami w korygowaniu wad postawy i
spełniać oczekiwane zadania powinni być odpowiednio przygotowani w
zakresie wiadomości i umiejętności.
19
Profilaktyka wad postawy zakłada oświatę zdrowotną adresowaną do
rodziców. Wiemy, Ŝe jest ona w Polsce znikoma. Brak w mediach audycji
radiowych, telewizyjnych, filmów dydaktycznych, popularnych publikacji
traktujących o zagroŜeniach, jakie dla funkcjonowania człowieka i tego małego i
tego duŜego, niosą zaniedbania w zakresie korekcji wad postawy oraz
materiałów instruktaŜowych, jak postępować w przypadku wystąpienia wady.
Rodzice dzieci uczęszczających na zajęcia korekcyjne winni bardziej
dogłębnie być informowani o wadzie, profilaktyce, postępowaniu korekcyjnym.
Wiedzę tę naleŜy przekazywać stopniowo, w sposób przystępny oraz łączyć z
demonstracją ćwiczeń korekcyjnych.
Realizacja powyŜszych postulatów powinna przybierać następujące
formy:
1. Podmiotowe traktowanie rodziców i dzieci podczas badania
ortopedycznego, wskazywanie zauwaŜonych nieprawidłowości i
sposób ich wykrywania.
2. Współpraca z rodzicami w przeprowadzeniu testów siłowej
wytrzymałości mięśni.
3. Udział rodziców w lekcjach.
4. Przekazywanie rodzicom informacji o aktualnie realizowanych
celach korekcyjnych.
5. Instruowanie w zakresie wykonywanych ćwiczeń domowych.
6. Prowadzenie róŜnych form samokontroli.
20
Rozdział trzeci
Wady postawy ciała w płaszczyźnie strzałkowej. Opis wady i przykłady
ćwiczeń korekcyjnych.
Ze względu na stopień przodopochylenia miednicy i ruchomość kręgosłupa
rozróŜnia się następujące typy wad postawy:
I. Plecy wklęsłe
Opis wady
Istota wady polega na zwiększeniu przodopochylenia miednicy i co za
tym idzie pogłębieniu lordozy lędźwiowej. MoŜe być wadą wrodzoną lub
nabytą, będącą skutkiem dystonii mięśniowej. Towarzyszy jej prawidłowa
ruchomość kr ęgosłupa. Ze względu na lokalizację zmian wyróŜniamy:
- pogłębienie fizjologicznej lordozy bez zmiany lokalizacji,
- przemieszczenie szczytu lordozy i stąd podział na:
• lordozę niską – krótką, z towarzyszącą jej kifozą o długim łuku
• lordozę wysoką – długą, obejmującą wygięciem lordotycznym takŜe
dolny odcinek piersiowy.
Sylwetkę dziecka z tą wadą charakteryzuje wypięty brzuch, uwypuklenie
pośladków, tułów pochylony do przodu. Dystonia mięśniowa sprowadza się
do nadmiernego napięcia (czasem przykurczu): mięśni prostownika grzbietu
odcinka lędźwiowego, mięśni czworobocznych lędźwi, mięśni biodrowo-
lędźwiowych, mięśni prostych uda i jednoczesnego osłabienia (często
rozciągnięcia): mięśni brzucha, mięśni pośladkowych wielkich i mięśni
kulszowo-goleniowych.
Postępowanie korekcyjne
WydłuŜanie poprzez pracę w zakresie zewnętrznym tj. w warunkach
oddalenia przyczepów mięśni przykurczonych: mięśni prostowników
grzbietu w odcinku lędźwiowym, mięśni zginaczy stawu biodrowego.
21
• przy rozciąganiu mięśni prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego i
mięśni czworobocznych mięśni trzeba zabezpieczyć odcinek piersiowy
kręgosłupa przed pogłębieniem kifozy lub wyrównywać niekorzystne
oddziaływanie ćwiczeniami wyprostnymi
• w ćwiczeniach rozciągających mięśni biodrowo-lędźwiowych i
prostych uda naleŜy zadbać o stabilizację przyczepu górnego tych
mięśni, aby oddalanie przyczepu dolnego nie powodowało pogłębiania
lordozy lędźwiowej. Najłatwiej moŜna ją osiągnąć przez zgięcie jednej
nogi w stawie biodrowym
Skracanie przez wzmacnianie w zakresie wewnętrznym mięśni
osłabionych (wydłuŜonych): mięśni brzucha, mięśni kulszowo-
goleniowych, mięśni pośladkowych.
• powinno odbywać się w postawie skorygowanej
• w plecach wklęsłych w szczególności rozciągnięta i osłabiona jest
część podpępkowa mięśnia prostego brzucha. Dlatego preferowane
jest sterowanie oddolne (ruch nóg przy ustabilizowanym tułowiu)
• pamiętać teŜ trzeba o bezpiecznym kącie pracy, tj. takim który nie
powoduje pogłębienia lordozy lędźwiowej ( najczęściej powyŜej 45st.)
• większa liczba ćwiczeń wzmacniających mięśni brzucha powoduje teŜ
wzmacnianie i skracanie mięśni biodrowo-lędźwiowych stąd
konieczność stosowania większej ilości ćwiczeń rozciągających te
mięśnie
• wzmacniając mięśnie pośladkowe i kulszowo-goleniowe nie naleŜy
przekraczać kąta 10-15 st. wyprostu w stawie biodrowym
22
Przykłady ćwiczeń
1.
Pozycja wyjściowa : półszpagat, pochylenie wyprostowanego tułowia w przód,
ramiona w pozycji „skrzydełek”.
Ruch : rozluźnienie zginaczy stawu biodrowego.
Oddziaływanie: rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda
2.
Pozycja wyjściowa: klęk podparty z jedna nogą wyprostowaną
Ruch: przejście do pozycji niskiej Klappa bez odrywania rąk od podłogi
Oddziaływanie: rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda nogi
wyprostowanej
23
3.
Pozycja wyjściowa: pozycja niska Klappa z jedną nogą wyprostowaną
Ruch: wymach nogą wyprostowaną w górę
Oddziaływanie: -rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda
nogi wyprostowanej
- wzmacnianie mięśni pośladkowych nogi wyprostowanej
4.
Pozycja wyjściowa: klęk podparty z jedną nogą wyprostowaną
Ruch: ugięcie ramion z przejściem do pozycji średniej Klappa z wymachem
nogi prostej
Oddziaływanie: - rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda
nogi wyprostowanej
- wzmacnianie mięśni pośladkowych nogi wyprostowanej
- wzmacnianie mięśni obręczy barkowej i ściągających łopatki
24
5.
Pozycja wyjściowa: przysiad zwieszony przodem do drabinki na 5-6 szczeblu z
jedną nogą wyprostowaną
Ruch: wymach nogą wyprostowaną w tył
Oddziaływanie: - rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda
nogi wyprostowanej
- wzmacnianie mięśni pośladkowych nogi wyprostowanej
- elongacja kręgosłupa
6.
Pozycja wyjściowa: postawa, ręce wyprostowane w górze,
Ruch: skłon tułowia z wymachem jednej nogi w górę
25
Oddziaływanie: -rozciąganie mięśnia biodrowo-lędźwiowego i prostego uda
nogi wymachowej
-rozciąganie mięśni prostownika grzbietu odcinka
lędźwiowego i mięśni czworobocznych lędźwi
- wzmacnianie mięśni pośladkowych nogi wymachowej
Uwaga: niewskazane dla dzieci z plecami okrągłymi.
7.
Pozycja wyjściowa: leŜenie przewrotne, ręce w pozycji „skrzydełek”
Ruch: wytrzymać, rozluźnić mięśnie grzbietu
Oddziaływanie: -rozciąganie mięśni prostownika grzbietu odcinka
lędźwiowego i mięśni czworobocznych lędźwi
8.
Pozycja wyjściowa: siad skulny
Ruch: przetaczanie na plecy i powrót do siadu skulnego
26
Oddziaływanie: -rozciąganie mięśni prostownika grzbietu odcinka
lędźwiowego i mięśni czworobocznych lędźwi
Nie wskazane dla dzieci z plecami okrągłymi
9.
Pozycja wyjściowa: stanie na czworakach z nogami wyprostowanymi
Ruch: marsz na czworakach bez uginania nóg
Oddziaływanie: rozciąganie mięśni prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego i
mięśni czworobocznych
10.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem, NN ugięte, stopy oparte o podłoŜe RR w
pozycji „skrzydełek” leŜą w podłodze
Ruch: - uniesienie nóg z próbą połoŜenia kolan na podłodze przy głowie
27
Oddziaływanie: -rozciąganie mięśni prostownika grzbietu odcinka
lędźwiowego i mięśni czworobocznych lędźwi
- wzmacnianie mięśni brzucha
11.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem przy drabince, RR ugięte w łokciach trzymają
1 szczebelek drabinki, NN złączone, wyprostowane
uniesione do pionu
Ruch: unoszenie miednicy nad podłogę
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni brzucha
12.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem, NN ugięte, stopy oparte o podłogę. Na
brzuchu leŜy piłka. RR w pozycji „skrzydełek” leŜą w
podłodze
28
Ruch: uniesienie NN i przyciskanie udami piłki do brzucha
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni brzucha
29
II. Plecy okrągłe
Opis wady
Wada lokalizująca się na odcinku piersiowym kręgosłupa. Połączona z
ograniczoną ruchomością kr ęgosłupa (długa, utrwalona kifoza) i ze
zmniejszonym przodopochyleniem miednicy.
Przy zbyt małej lordozie lędźwiowej cały tułów pochyla się do przodu,
zwiększa się lordoza szyjna i pochylenie głowy do przodu. Klatka piersiowa
ulega spłaszczeniu, barki wysuwają się do przodu, łopatki odstają. Kolana i
łokcie często są w pozycji lekkiego zgięcia. Dochodzi do zaburzeń pracy układu
oddechowego i krąŜenia.
Dystonia mięśniowa objawia się:
- skróceniem(nadmiernym napięciem, przykurczem) mięśni brzucha, mięśni
prostowników biodra i mięśni piersiowych
- osłabieniem, wydłuŜeniem (rozciągnięciem) mięśni biodrowo-lędźwiowych
prostowników grzbietu w odcinku piersiowym, mięśni ściągających łopatki,
mięśni karku.
Postępowanie korekcyjne
WydłuŜanie(rozciąganie) poprzez pracę w zakresie zewnętrznym mi ęśni
skróconych i przykurczonych: mięśni karku i szyi, mięśni brzucha, mięśni
pośladkowych i kulszowo-goleniowych, mięsni piersiowych.
Istnienie przykurczów ogranicza ruchomość stawową i uniemoŜliwia
przyjęcie postawy skorygowanej. Ich rozciąganie i przywrócenie pełnej
ruchomości stawowej jest pierwszym etapem likwidacji dystonii mięśniowej
30
• w początkowym okresie rozciąganie mięśni powinny dominować
ćwiczenia rozciągające bierne
• kierunek ruchów rozciągających powinien uwzględniać aktonowość
budowy mięśnia (ułoŜenie RR w górę, w bok, w dół skos)
• oddalające jeden z przyczepów mięśnia trzeba pamiętać o stabilizacji
drugiego przyczepu
Skracanie(wzmacnianie w zakresie wewnętrznym) mi ęśni osłabionych
(wydłuŜonych): mięśni grzbietu na całej długości, mięśni ustalających łopatki,
mięśni zginaczy uda.
Praca w zakresie wewnętrznym tj. w pozycji zbliŜenia przyczepów.
Wzmacniając mięśnie ściągające łopatki nie naleŜy przekraczać kąta 90st.
odwiedzenia w stawie ramiennym.
Przykłady ćwiczeń:
1.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem na duŜej piłce, NN ugięte, stopy oparte o
podłogę, RR wyprostowane przy głowie lub uniesione w
górę skos, piłka na wysokości szczytu kifozy
Ruch: rozluźnić mięśnie piersiowe
31
Oddziaływanie: - rozciąganie mięśni piersiowych
- redresja kifozy piersiowej
2.
Pozycja wyjściowa: stanie przodem do drabinki w odległości 0,5-1m od niej.
Ręce w pozycji „skrzydełek”
Ruch: opad w stronę drabinki z uchwytem szczebelków na wysokości barków i
dotknięciem klatką piersiową do drabinki
Oddziaływanie: rozciąganie mięśni piersiowych
3.
Pozycja wyjściowa: leŜenie przodem na ławeczce po kolce biodrowe przednie
górne, tułów poza ławeczką. RR wyprostowane wygięte
w przód, dłonie oparte o podłogę.
32
Ruch: rozluźnić mięśnie piersiowe
Oddziaływanie: rozciąganie mięśni piersiowych
4.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem na ławeczce. NN ugięte, stopy oparte o ławeczkę. RR wyprostowane, wyciągnięte w bok. Dłonie na podłodze. Pod plecami, na wysokości szczytu kifozy piersiowej, zrolowany kocyk
Ruch: przesuwanie wyprostowanych rąk w stronę głowy i w stronę bioder z przyciskaniem dłoni do podłogi
Oddziaływanie: - rozciąganie mięśni piersiowych, - wzmacnianie mięśni ściągających łopatki 5.
Pozycja wyjściowa: siad ugięty tyłem do drabinek, biodra przy drabince, RR
trzymają szczebel dosięŜny.
33
Ruch: uwypuklenie klatki piersiowej z oderwaniem pleców od drabinki.
Oddziaływanie: - rozciąganie mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego.
6.
Pozycja wyjściowa: siad klęczny, plecy proste, RR w pozycji „skrzydełek”.
Ruch: opad tułowia w przód, powrót do siadu klęcznego.
Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinak piersiowego
i mięśni karku,
- wzmacnianie mięśni ściągających łopatki.
7.
Pozycja wyjściowa: siad skrzyŜny, plecy wyprostowane, głowa wyciągnięta w
górę, wzrok skierowany przed siebie, palce dłoni
splecione, oparte na potylicy.
34
Ruch: mocowanie się głowy z rękoma.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego
i mięśni karku.
8.
Pozycja wyjściowa: zwis tyłem na drąŜku na ugiętych z oparciem potylicy o drąŜek.
Ruch: wytrzymać Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego
i mięśni karku, - wzmacnianie mięśni ściągających łopatki, - elongacja kręgosłupa. 9.
Pozycja wyjściowa: siad ugięty, plecy wyprostowane, RR ugięte, łokcie
cofnięte, między łokciami piłka.
Ruch: utrzymać piłkę między łokciami.
35
Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni ściągających łopatki,
-wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka
piersiowego.
10.
Pozycja wyjściowa: leŜenie przodem na skośnej ruchomej ławeczce, NN wyprostowane, złączone, dłonie trzymają szczebelek drabinki powyŜej zaczepu ławeczki.
Ruch: podciąganie się w górę i zjazd w dół. Oddziaływanie: - wzmacnianie mięśni ściągających łopatki, -wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka
piersiowego, -elegancja kręgosłupa. 11.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem, NN ugięte w stawach biodrowych i
kolanowych, stopy oparte o podłogę przytrzymane dłońmi
przez współćwiczącego.
Ruch: próby zbliŜania kolan do klatki piersiowej przeciw oporowi.
Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni zginaczy uda
-wzmacnianie mięśni brzucha.
36
12.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem na podwyŜszeniu, stopy ustabilizowane,
tułów w skłonie tył poza powierzchnię podporu
Ruch: przejście do siadu niepełnego do kąta 45st.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni brzucha w pozycji oddalenia przyczepów
37
III. Plecy wkl ęsło-okrągłe
Opis wady
Wadzie tej towarzyszy zwiększony kąt przodopochylenia miednicy, co
prowadzi do nadmiernej lordozy lędźwiowej, a przez odcinkową kompensację
dochodzi do pogłębienia kifozy piersiowej .Występują w niej cechy
charakterystyczne dla pleców wklęsłych i okrągłych. Przy czym zachowana jest
prawidłowa ruchomość kr ęgosłupa.
Dystonia mięśniowa przejawia się w:
- rozciągnięciu(osłabieniu) mięśni pośladkowych, mięśni prostownika grzbietu
w odcinku piersiowym, mięśni brzucha
- przykurczeniu(nadmiernym napięciu) mięśni biodrowo-lędźwiowych, mięśni
prostownika grzbietu w odcinku lędźwiowym, mięśni piersiowych
Postępowanie korekcyjne
Skracanie(wzmacnianie w zakresie wewnętrznym) mi ęśni
osłabionych(wydłuŜonych): mięśni brzucha, mięśni pośladkowych kulszowo-
goleniowych, mięśni grzbietu w odcinku piersiowym, mięśni ustalających
łopatki.
WydłuŜanie( względnie rozciąganie) poprzez pracę w zakresie zewnętrznym
mięśni przykurczonych: mięśni grzbietu w odcinku lędźwiowym, mięśni karku
i szyi, mięśni biodrowo-lędźwiowych, mięśni piersiowych.
Przystępując do ćwiczeń naleŜy pamiętać o stabilizacji odcinkowej, którą moŜna
osiągnąć przez:
- ograniczenie zakresu ruchu,
- pozycje ustalające odcinki sąsiednie, np. skulne ustawienie nóg zabezpiecza
odcinek lędźwiowy kręgosłupa przed pogłębianiem lordozy,
- przybory np. laska gimnastyczna umieszczona na plecach na wysokości
łopatek zabezpiecza odcinek piersiowy kręgosłupa przed pogłębianiem kifozy,
38
Przykłady ćwiczeń:
1.
Pozycja wyjściowa: wypad przodem do drabinek. Pochylenie wyprostowanego
tułowia w przód. Noga wykroczna oparta na 3-5 szczeblu,
noga zakroczna stoi na kocyku.
Ruch: noga zakroczna ślizga się na kocyku w tył.
Oddziaływanie: rozciąganie mięśni biodrowo-lędźwiowego i prostegouda nogi
zakrocznej.
2.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem na ławeczce po stawy biodrowe, jedna noga
ugięta, kolano przy klatce piersiowej, drugie
39
wyprostowane poza ławeczką, ręce trzymają kolana nogi
ugiętej.
Ruch: próba dotknięcia stopą nogi wyprostowanej podłoŜa.
Oddziaływanie: -rozciąganie mięśni biodrowo-lędźwiowych i mięśni prostego
uda nogi wyprostowanej,
-wzmacnianie mięśni pośladkowych nogi wyprostowanej.
3.
Pozycja wyjściowa: leŜenie przodem do drabinek, kocyk pod pępkiem, ręce trzymają szczebel na wysokości nie powodującej odrywania Ŝeber od podłogi.
Ruch: wytrzymać, rozluźnić mięśnie piersiowe. Oddziaływanie: rozciąganie mięśni piersiowych. 4.
Pozycja wyjściowa: siad okraczny na ławeczce, RR w „skrzydełka”
Ruch: wolny opad tułowia w przód i powrót do pozycji wyjściowej.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni grzbietu na całej długości.
40
5.
Pozycja wyjściowa: leŜenie przodem na kocyku między ławeczkami, dłonie
trzymają brzegi ławeczki.
Ruch: ślizg na kocyku w przód między ławeczkami.
Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni ściągających łopatki,
-wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka
piersiowego i mięśni karku.
6.
Pozycja wyjściowa: stojąc tyłem do drąŜka, chwyt drąŜka RR ugiętymi w
łokciach na wysokości karku, NN związane gumą thera
band
Ruch: naprzemienne odprowadzanie nogi w tył z wytrzymaniem.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni prostownika uda, mięśni pośladkowych.
41
7.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem z piłką między stopami nóg ugiętych w
kolanach, dłonie w odwróceniu.
Ruch: wyprost nóg do pionu.
Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni brzucha.
8.
Pozycja wyjściowa: podpór tyłem z nogami ugiętymi.
Ruch: w podporze tyłem.
Oddziaływanie: -rozciąganie mięśni piersiowych,
-wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu,
-wzmacnianie mięśni ściągających łopatki,
-wzmacnianie mięśni pośladkowych.
42
9.
Pozycja wyjściowa: zwis tyłem na wystającym szczeblu drabinki z rękoma ugiętymi w stawie łokciowych, kark oparty na szczeblu drabinki.
Ruch: podciąganie kolan do klatki piersiowej. Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni brzucha, -wzmacnianie mięśni ściągających łopatki i prostowników
grzbietu odcinka piersiowego i szyjnego. 10.
Pozycja wyjściowa: ćwiczący leŜą przodem na kocykach trzymając za kostki ćwiczącego leŜącego z przodu.
Ruch: pierwszy ćwiczący wykonuje ślizg na kocyku ciągnąc „pociąg”. Oddziaływanie: - wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu, -wzmacnianie mięśni ściągających łopatki, -elongacja kręgosłupa.
43
11.
Pozycja wyjściowa: siad ugięty, stopy ustabilizowane, stabilizacja odcinka
piersiowego kręgosłupa poprzez laskę trzymaną na
wysokości łopatek.
Ruch: opad tułowia w tył do kąta 45st.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśnie brzucha.
12.
Pozycja wyjściowa: zwis na drąŜku na ugiętych rękach, NN ugięte, kolana powyŜej bioder, głowa na drąŜku.
Ruch: wytrzymać. Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni ściągających łopatki, -wzmacnianie mięśni brzucha, -elongacja kręgosłupa.
44
IV. Plecy kołyskowe Opis wady
Zwiększone przodopochylenie miednicy i ograniczona ruchomość
kr ęgosłupa powodują, Ŝe w tej wadzie obserwujemy występowanie długiej,
utrwalonej kifozy piersiowej, skrócenie i pogłębienie lordozy szyjnej i
lędźwiowej. Sylwetka charakterystyczna dla osób z tą wadą odznacza się
przodującym brzuchem, głową i barkami wysuniętymi do przodu, odstającymi
łopatkami, spłaszczoną klatką piersiową, co rzutuje na upośledzenie
funkcjonowania układu oddechowego i układu krąŜenia. Rozciągnięte ściany
jamy brzusznej mogą upośledzać pracę układu trawiennego i prowadzić do
zaburzeń miesiączkowania u kobiet poprzez zmiany połoŜenia narządów w
jamie brzusznej. U osób z tą wadą często dochodzi do bolesnych przeciąŜeń w
odcinku krzyŜowym.
Postępowanie korekcyjne w tej wadzie jest podobne jak w plecach wklęsło-
okrągłych poszerzone o zabiegi zwiększające ruchomość kręgosłupa w odcinku
piersiowym(redresje).
45
V. Plecy płaskie
Opis wady
Charakteryzują się zmniejszeniem kąta przodopochylenia miednicy i
prawidłową ruchomością kr ęgosłupa. Obserwujemy w tej wadzie
zmniejszenie wszystkich fizjologicznych wygięć kręgosłupa. Dotyka ona
najczęściej osoby słabo umięśnione, choć podobny mechanizm moŜe
występować u osób silnie umięśnionych, najczęściej u dzieci wcześnie
rozpoczynających intensywne ćwiczenia, zwłaszcza w warunkach elongacji i
hiperkorekcji. Wadzie tej towarzyszy często płaska klatka piersiowa i opadające
barki. Taka budowa ciała nie sprzyja właściwemu funkcjonowaniu narządów
wewnętrznych klatki piersiowej i jamy brzusznej. U osób słabo umięśnionych,
plecy płaskie mogą prowokować rozwój bocznych skrzywień kręgosłupa.
Kręgosłup pozbawiony krzywizn nie spełnia swej funkcji amortyzującej, przez
co głowa jest naraŜona na silniejsze wstrząsy, które mogą być przyczyną bóli
głowy.
Dystonia mięśniowa w plecach płaskich polega na:
- przykurczu mięśni brzucha, mięśni pośladkowych i kulszowo-goleniowych
- wydłuŜeniu mięśni biodrowo-lędźwiowych, mięśni prostych uda.
Postępowanie korekcyjne
Skracanie poprzez wzmacnianie w zakresie wewnętrznym mi ęśni
wydłuŜonych: mięśni grzbietu w odcinku lędźwiowym, mięśni biodrowo-
lędźwiowych, mięśni unoszących barki( naramienny, górna część
czworobocznego ).
WydłuŜanie poprzez wzmacnianie w zakresie zewnętrznym mi ęśni
przykurczonych: mięśni brzucha, mięśni pośladkowych i kulszowo-
goleniowych.
46
- naleŜy przestrzegać, aby mięśnie grzbietu odcinka piersiowego nie pracowały
w zakresie wewnętrznym,
- nie stosować elongacji,
- stosować pozycje lordozujące odcinek lędźwiowy kręgosłupa
Przykłady ćwiczeń:
1.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem na podwyŜszeniu ze stopami
ustabilizowanymi, dłonie splecione na klatce piersiowej,
tułów zwisa poza powierzchnią podporu.
Ruch: przejście do siadu niepełnego.
Oddziaływanie: wzmocnienie mięśni brzucha.
2.
Pozycja wyjściowa: leŜenie przodem na podwyŜszeniu tak, Ŝeby NN zwisały poza powierzchnią podporu. Między stopami piłka.
Ruch: unoszenie piłki, bez przekraczania kolanami linii tułowia. Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni pośladkowych.
47
3.
Pozycja wyjściowa: leŜenie przodem, moŜe być kocyk pod klatką piersiową.
Ruch: unoszenie miednicy z lekkim podciąganiem kolan.
Oddziaływanie: -wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka
lędźwiowego.
4.
Pozycja wyjściowa: klęk obunóŜ, ramiona skrzyŜne, dłonie na barkach, broda
przyciągnięta do klatki piersiowej.
Ruch: postępowanie na kolanach w lekkim opadzie w przód.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni prostownika grzbietu odcinka
lędźwiowego.
48
5.
Pozycja wyjściowa: siad klęczny, RR skrzyŜne, dłonie na barkach, broda przyciągnięta do klatki piersiowej, stopy ustalone.
Ruch: skłon tułowia w tył zlokalizowany w odcinku lędźwiowym. Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni brzucha. 6.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem, kocyk pod odcinkiem lędźwiowym, lewa ręka podtrzymuje lewe udo uniesionej nogi. Ruch: prostowanie uda przeciw oporowi ręki.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni pośladkowych w zakresie zewnętrznym.
7.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem, kocyk pod odcinkiem lędźwiowym, ramiona
skrzyŜowane, dłonie na barkach, broda przyciągnięta do
klatki piersiowej, nogi załoŜone jedne na drugich zgięte w
stawach kolanowych.
Ruch: mocowanie się nóg
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni biodrowo-lędźwiowego nogi będącej pod
spodem, wzmocnienie mięśni pośladkowych nogi oporującej.
49
8.
Pozycja wyjściowa: klęk obunóŜ, ramiona w bok, broda przyciągnięta,
współćwiczący za plecami ćwiczącego składa dłonie na
jego ramiona
Ruch: wznos ramion bokiem w górę przeciw oporowi.
Oddziaływanie: wzmacnianie mięśni unoszących barki
9.
Pozycja wyjściowa: leŜenie przodem na ławeczce wzdłuŜ, brzuch i klatka
piersiowa poza ławeczką, ramiona skrzyŜne, dłonie na
barkach, broda przyciągnięta, stopy ustalone.
Ruch: unoszenie tułowia w górę.
Oddziaływanie: wzmacnianie odcinka lędźwiowego mięśnia prostownika
grzbietu.
10.
Pozycja wyjściowa: leŜenie przodem na 3,4 częściach skrzyni, pod klatką
piersiową złoŜony kocyk, łokcie skierowane w dół, nogi
ugięte w stawach kolanowych, biodrowych poza skrzynią.
Ruch: unoszenie miednicy w górę.
Oddziaływanie: wzmacnianie odcinka lędźwiowego mięśnia prostownika
grzbietu.
50
11.
Pozycja wyjściowa: leŜenie tyłem, kocyk pod odcinkiem lędźwiowym
kręgosłupa.
Ruch: noŜyce, kółka, nisko nad podłogą.
Oddziaływanie : wzmacnianie mięśni biodrowo-lędźwiowych.
12.
Pozycja wyjściowa: przysiad z rękoma skrzyŜowanymi na klatce piersiowej.
Ruch: marsz w przysiadzie.
Oddziaływanie: skracanie mięśni biodrowo-lędźwiowych i wydłuŜanie mięśni
pośladkowych.
W programie postępowania korekcyjnego poza ćwiczeniami specjalnymi,
mającymi na celu zniesienie dystonii mięśniowej, nie moŜe zabraknąć działań
wspomagających uzyskanie przez dziecko pełnej sprawności fizycznej:
- ćwiczeń kształtujących,
- ćwiczeń oddechowych,
- ćwiczeń wytrzymałościowych,
- ćwiczeń elongacyjnych, antygrawitacyjnych (nie naleŜy stosować w
przypadku pleców płaskich),
- ćwiczeń korygujących,
- ćwiczeń wyrabiających czucie głębokie w oparciu o zastępcze sprzęŜenie
zwrotne,
- ćwiczeń rozluźniających,
- ćwiczeń równowaŜnych,
- ćwiczeń kształtujących orientację przestrzenną ciała.
51
Zakończenie
Wady nabyte nawykowe, bo do takich najczęściej naleŜą opisane w tej
pracy wady kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej, wynikające ze zmian w
długości i sile mięśni stabilizujących miednicę, w duŜej mierze są skutkiem
siedzącego trybu Ŝycia, jaki proponuje nam nasza cywilizacja. Kręgosłup ulega
zmianom adaptacyjnym. MoŜna by uznać je za kolejny krok na drodze ewolucji
naszego gatunku i nie przeciwdziałać im, ale na szczęście posiadamy zdolność
odczuwania bólu. Najczęściej dopiero dolegliwości bólowe mobilizują nas do
działań na rzecz zdrowia.
Ciało ludzkie, aby mogło być w pełni sprawne i zdrowe potrzebuje przez
całe swoje Ŝycie odpowiedniej dawki wysiłku fizycznego. Wiemy o tym. A jak
tę wiedzę wykorzystujemy w Ŝyciu? Tylko 25 % młodzieŜy w wieku 11-18 lat
uprawia sport lub systematycznie korzysta z zajęć rekreacyjnych, 5 % osób w
wieku 18-25 lat jest wystarczająco aktywnych ruchowo, a w grupie osób
starszych zaledwie 1 % deklaruje dbałość o systematyczną aktywność ruchową.
ZatrwaŜające dane. Wynika z nich, Ŝe w większości, my dorośli nie
wykazujemy wystarczającej dbałości o naszą sprawność fizyczną, o stan naszej
postawy, o nasze zdrowie. Jak w tym stanie rzeczy chcemy przekonać nasze
pociechy o konieczności dbania o odpowiedni poziom swojej sprawności
fizycznej nie dając im naleŜytego przykładu?
W myśl zasady, Ŝe lepiej zapobiegać niŜ leczyć, naleŜałoby zadbać o
stwarzanie dzieciom odpowiedniej atmosfery do kreowania postawy
prawidłowej. Musi to być postępowanie wielostronne i ciągłe. Na małe dzieci
najlepiej jest wpływać otaczając je przykładami postawy prawidłowej, przede
wszystkim w osobach rodziców. Musi ono mieć wzór, który będzie
podświadomie naśladować, do którego później świadomie powinno dąŜyć.
MłodzieŜy naleŜy ukazać korzyści i straty wynikające z jakości postawy i
utwierdzić w przekonaniu, Ŝe za własną postawę kaŜdy sam jest najbardziej
52
odpowiedzialny. Człowiek dorosły powinien znać skutki przybierania postawy
nieprawidłowej i niekorzystnych pozycji związanych z pracą zawodową i
Ŝyciem codziennym i wiedzieć, jak przeciwdziałać zagroŜeniom z tym
związanym.
Postawa jest często wyrazem osobowości człowieka, jego stosunku do
siebie i otaczającego go świata. Istnieje równieŜ zaleŜność odwrotna polegająca
na wpływie postawy na stan psychiczny, emocjonalny człowieka. Gray
powiedział: „wyprostuj się a stwierdzisz, Ŝe nie tylko twoje ciało się prostuje,
ale i twój duch”1.
1 Gray M. 1989. Siła Ŝycia. PWN Warszawa
53
Bibliografia:
1. Gray M. 1989. Siły Ŝycia. PWN Warszawa.
2. Kasperczyk T. 1998.Wady postawy ciała diagnostyka i leczenie. Kraków.
3. Kutner-Kozińska M. 1986. Korekcja wad postawy. WSiP Warszawa.
4. Marecki Bogusław 2004. Anatomia funkcjonalna w zakresie studiów
wychowania fizycznego i fizjoterapii. AWF Poznań.
5. Owczarek S. 1998. Atlas ćwiczeń korekcyjnych. WSiP Warszawa.
6. Owczarek S., Kutner-Kozińska M., Popiel M. 1992. Formy i metody
współpracy z rodzicami w profilaktyce i korekcji wad postawy. (W: ) Postawa
ciała człowieka i metody jej oceny. Pod red. ŚliŜyńskiego J. AWF Katowice.
7. Zeyland-Malawka E. 1992. Korygować czy kreować postawę ciała. (W)
Postawa ciała człowieka i metody jej oceny. Pod red. ŚliŜyńskiego J. AWF
Katowice.
8. Zeyland-Malawka E. 1999. Ćwiczenia korekcyjne. AWF Gdańsk.