1 قانون اوقاف

فهرست

4 ... ................................................................................................................مقدمه چاپ ششم قوانين: فصل اول

ـ قانون تشكيالت و اختيارات سازمان اوقاف و امورخيريه 1 9........ ......................................................................................................)2/10/1363مصوب ( درخصوص نظارت ح توجيه ادارات اوقاف و امورخيريهـ طر2 .... .......................................................................................بر اعمال متوليان موقوفات 20.... ..........................................................................................توجيه ـ طرح 1/2 23 ..........................توجيه ـ مجوز مقام معظم رهبري در مورد اجراي طرح 2/2 قانون تشكيالت و اختيارات 9ستفساريه تبصره ذيل ماده ـ قانون ا 3 ......... ..................................................................................سازمان حج و اوقاف وامورخيريه

24 ...........................) ع(ـ موضوع استفسار ، بقعه متبركه حضرت امام رضا 1/3 24 ........ ...................................................................................................................جلسمنظر

) ع(ـ موضوع استفسار ، بقاع متبركه حضرت عبدالعظيم 2/3 25......... ..............................................................................................) س(و حضرت معصومه

25 ...............................................................................................................................نظر مجلس ارداد و اجاره امالك و اموال موقوفهـ اليحه قانوني تجديد قر4 مساجدمنا و نظار اماكن متبركه مذهبي وو تجديد انتخاب متوليان و ا 26..... ....................................................................)انقالب اسالمي شوراي 4/2/1358مصوب ( ، آب و اراضي موقوفه ـ قانون ابطال اسناد فروش رقبات 5 29......... ....................................................................................................) 28/1/1363مصوب ( فروش رقبات ، آب و اراضي موقوفه و ـ قانون ابطال اسناد 6 31.... .......................................................................................................) 25/11/1371مصوب (

قانون اوقاف 2

،اسناد فروش رقبات ابطالاق دو تبصره به ماده واحده قانون ـ قانون الح7 34......... ...............................................................)19/12/1380مصوب (آب و اراضي موقوفه الحاقي به ماده واحده قانون ابطال 5ـ قانون استفساريه تبصره 8 .............................)19/9/1382مصوب (آب و اراضي موقوفه ، اسناد فروش رقبات

36........ ................................................................................................................موضوع استفسار 36 ....... ......................................................................................................................نظر مجلس

ين نامه ها و مصوباتآي: فصل دوم

وقافين نامه اجرايي قانون تشكيالت و اختيارات سازمان اـ آي1 38............................................................................................)10/2/1365مصوب (و امورخيريه ين نامه اجراييبه تعاريف و اصطالحات مندرج در آيـ دستورالعمل مربوط 2 69..........................................................قانون تشكيالت و اختيارات سازمان اوقاف و امورخيريه ين نامه كيفيت تحقيق و رسيدگي در شعب تحقيق سازمان اوقاف ـ آي3

75.............................................................................................)30/9/1365مصوب (و امورخيريه 77......... ..............................................................................................قيوظايف شعب حقو. الف 78......... ...........................................................................................وظايف شعب حسابرسي. ب

ين نامه نحوه انتخاب و بركناري ، شرايط و حدود اختيارات و وظايف امين ،ـ آي4 91 .............................................)10/2/1365مصوب (يا هيأت امناي اماكن مذهبي و موقوفات

101..........................)10/2/1365مصوب (ين نامه نحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدايي ـ آي 5 ين نامه اجرايي اليحه قانوني تجديد قرارداد و اجاره امالك ـ آي 6

107....................................................................................)17/2/1358مصوب (و اموال موقوفه بات ، آب و اراضي موقوفهين نامه قانون ابطال اسناد فروش رقـ آي 7 110..............................................................................................................)7/9/1363مصوب (

3 قانون اوقاف

اراضي موقوفه ين نامه اجرايي قانون ابطال اسناد و فروش رقبات ، آب وآي ـ 8 120..............................................................................................................)3/2/1374مصوب ( ابطال اسناد فروشين نامه اجرايي قانون تصويب نامه راجع به اصالح آيـ 9 130 ............................)15/12/1378مصوب ( 3/2/1374مصوب رقبات ،آب و اراضي موقوفه

ين نامه اجرايي قانون ابطال اسناد و فروش رقبات ، آب ـ اصالح آي10 132.....................................................................................)2/8/1380مصوب (و اراضي موقوفه

رقبات ، آب ين نامه اجرايي قانون ابطال اسناد و فروشـ اصالح آي11 138 ..............................................................................)28/12/1381مصوب (و اراضي موقوفه

139.. ............................................................يكوكاري در سازمان اوقافـ ادغام جنبش ملي ن12 ورد تفكيك امور حج و زيارتمـ مصوبه شوراي عالي اداري در 13

140......................................................................................از سازمان حج و اوقاف و امورخيريه

قانون اوقاف 4

بسم اهللا الرحمن الرحيمبسم اهللا الرحمن الرحيمبسم اهللا الرحمن الرحيمبسم اهللا الرحمن الرحيم

ذي اوقف لعباده االرض و السموات الحمد هللا ال

مبدل السيئات برحمته الحسنات وهو ملقي النيات الخيرات و المبرات

والسالم علي أشرف مجري الصدقات ةوالصلو

لصالحاتمين خير فاعل الباقيات اوعلي آله المعصو

وبعد الحمد والصلوات

آنگاه كه انديشه احسان و انجام امور خير خصوصـاً امـور عـام المنفعـه بـا روح جاودانگي كه در ذات بشر قرار گرفته تلفيق مي گردد، شاهد خلـق يـك نهـاد خيريه با وصف تأبيدي خواهيم بود كه نيت شخص نيكوكار را الي االبد سـاري

كه گفته مي شود مسـئله وقـف حتـي بـه ين مبناستبر هم. و جاري مي سازدو با اسقاط حق تصـرفات اربعـه نيـز در » اليباع و ال يوهب و اليورث«صورت

بسياري از جوامع قابل مشاهده است و هم از اين روسـت كـه عـده اي بـر آن تأسيسـي يك حقيقت عرفيه داشـته و داراي جنبـة شده اند كه وقف در اسالم

.نمي باشده اي كه در مسئله وقف همواره بايد مدنظر باشد بررسـي ايـن موضـوع اما نكت

است كه فكر احسان و امر خير در چه زماني و در كدام جامعه بـه كالبـد وقـف در واقع اين مسئله را كه وقف به عنوان يـك شـكل و يـك . دميده شده است

5 قانون اوقاف

آنـيم كـه امـا بـر ، ابزار همواره وجود داشته و در اذهان بشر بوده را مي پذيريمگرديده و آدمي نيز به الهوتي وقف از وحي و شريعت به تدبير آدمي انشاجنبة

لذاست كـه در . حكم فطرتي خيرخواه و الهي آن را به جان و دل پذيرفته استتمامي اديان الهي، ما با شكل متعالي تري از وقف روبرو هستيم و اين تعالي را

بي شك اوج پيشرفت هاي علمـي . يافتالبته بايد در دين خاتم به غايت خود . مسلمانان در عصر شكوفايي اسالمي را بايد مديون اوقـاف آن زمـان دانسـت

سـخت عقبـة ، بيمارستان ها، كتابخانه هـا و تمـامي علميهاوقافي كه مدارس پس بجاست . افزاري امپراطوري علمي اسالمي را پشتيباني و حمايت مي نمود

جامعه انساني با تمام جوانـب آن ةف در اسالم، اداراگر گفته شود كه جايگاه وق .است

در تعاريف فقهي كه از وقف صورت گرفته به روايات متـواتر در ايـن خصـوص كه تضمين پايـداري » حبس االصل و تسبيل المنفعه«استناد گرديده و عبارت

و بقاي هميشگي موقوفات و خيرات و حسنات آن مي باشد را در يـك اجمـاع .ناي تعريف وقف به شمار آورده اندغالب مب

در آيـات و » جاريـه صـدقة «و » باقيات الصالحات«به كار رفتن تعابيري چون روايات ما، غير از آنكه دوام وقف را مدنظر قرار داده، بيانگر نوع نگرش اسـالم به اين نهاد مقدس و اهميتي است كـه بـراي آن در تـأمين زنـدگي دنيـوي و

.است يل اتضمين حيات اخروي قاين پايداري و دوام نهاد وقف و به تبـع آن جـاري بـودن حسـنات آن را بايـد سواي قواعدي كه وصف تأبيد را الزم و واجب فرض نموده، مديون متوليـان و

قانون اوقاف 6

مديران موقوفات دانست كه به مثابه امناي واقفـين و شـريك در اجـور حسـنه

فه را اولويـت امـور خـود ايشان، اجراي هرچه بهتر نيات و نگهداري اصل موقو .قرار داده اند

و هم از اين جهت است كه تشكيالت اوقاف به عنوان متولي عام از ايام ماضي جهـت اداره امـور ،تا به حال همواره مورد توجه قرار گرفتـه و لـزوم وجـود آن

جاريه بر صدقةموقوفات و نظارت و رسيدگي به كليه اموال و وجوهي كه نيت ت مورد توجه قرار گرفته و به عنـوان تضـمين بقـاي ايـن نهـاد آنها مترتب اس

.مقدس در هر دوره اي از تاريخ اسالمي در نظر گرفته شده استدر اين خصوص شكل گيري ساختار جديد حكومت در ايران پس از مشروطه و

ن و لزوم تعيين و تصويب قوانين جهت نظم و نسق امور پيچيده ايجاد نهاد مقنّنه تنها موجبات كـم ، ز و طرح مسائلي نظير تقابل سنت و مدرنيتهاجتماع امرو

رنگ شدن لزوم احياي اين سنت ديرينه نگرديد كه از اولـين قـوانين مصـوب قـانون وزارت معـارف و اوقـاف ) ق .هـ 1328( ش. هـ 1289كشور در سال

مي باشد كه تشكيالت اوقاف را در زمره يكي از هفت نهـاد مرجـع دولتـي آن .زمان قرار مي داد

پس از آن در تمام ادوار تقنيني شاهد اختصاص قسمتي از قوانين جديد به ايـن حوزه بوده ايم تا جايي كه امروز حضور نهاد وقف و توابع آن در قـوانين مرجـع

ـ دادرسي و نيز قوانين و آ هاي ينينظير قانون اساسي، مدني، آ ين نامـه هـاي يوزارتخانه ها و سازمان هاي دولتـي و نهادهـاي متعدد ثبتي، قوانين و مقررات

عمومي مختلف، عالوه بر در نظر گـرفتن پـنج دوره قانونگـذاري در خصـوص

7 قانون اوقاف

مجموعه تشكيالت اوقاف، نشان از حجم باالي قوانين موجـود در ايـن حـوزه .دارد

با وجود چنين مجموعه اي از قوانين و مقررات متنوع، اهميت تنقيح قـوانين در نيز روشن مي گردد و لزوم بررسي و تدوين مجموعـه اي منسـجم وقف حوزة

وقـف بـوده و بـراي حـوزة كه در بر دارنده ي نيازهاي قانوني دست اندركاران محققين و ساير افرادي كه مشتاق پژوهش در اين حـوزه هسـتند مفيـد واقـع گردد، بيش از پيش آشكار مي شود و ما را بر آن مي دارد تا دست به گردآوري مجموعه اي از قوانين كاربردي در اين حوزه بزنيم كه البتـه در ايـن خصـوص تالش هايي از سنوات گذشته صورت پذيرفته كه جـاي بسـي تقـدير و تشـكر

.داردحاضر كه حاصل تالش و زحمات همكاران محترم در سازمان اوقـاف مجموعة

ذف برخي ات جديد و حباشد پس از الحاق مصوبات و اصالحو امور خيريه مي موارد منسوخ به صورت دقيق مورد تنقيح قرار گرفته و متعاقب استقبال فراواني كه از چاپ قبلي اين مجموعه صورت پذيرفت و موجب ناياب شدن آن گرديد،

اميـد كـه مـورد حسـن . مـي گـردد براي نوبت ششم بـه زيـور طبـع آراسـته ران حـوزه ي وقـف بهره برداري قرار گرفته و راهگشاي همكـاران و دوسـتدا

والحمدهللا. باشد

علي محمدي نماينده ولي فقيه وسرپرست سازمان اوقاف وامورخيريه

:فصل اول

نيقوان

9 قانون اوقاف

1ماده سـازمان اوقـاف بـه سـازمان حـج و اوقـاف و ، ناز تاريخ تصـويب ايـن قـانو

تغيير نام مـي يابـد و امـور ذيـل بـه عهـده ايـن سـازمان واگـذار 1امورخيريه :مي گردد ـ اداره امور موقوفات عام ، كه فاقد متولي بـوده يـا مجهـول التوليـه اسـت و 1

موقوفات خاصه در صورتي كه مصلحت وقف و بطون الحقه و يا رفع اخـتالف 2.عليهم متوقف بر دخالت ولي فقيه باشد موقوف

كه ترتيب خاصـي بـراي اداره آنهـا داده ، اسالمي ـ اداره امور اماكن مذهبي2ِ .به استثناي مساجد و مدارس ديني و تكايا، نشده است

شوراي عالي اداري ، كليه امور مربوط به حج و 15/8/1370د ش مورخ /462ـ به موجب مصوبه شماره 1

مـتن كامـل ايـن (ار شد زيارت از سازمان حج و اوقاف و امورخيريه منفك و به سازمان حج و زيارت واگذ )درج شده است 140مصوبه در صفحه

در رابطه با اين بند و تبصـره يـك همـين مـاده ، در تـاريخ ) ره(العظمي امام خميني اهللا ـ حضرت آيت2اجازه تصدي اموري كه مربوط به ولي فقيه است را در سازمان حج و اوقاف و امورخيريه به 25/10/1363

همچنين مقام معظم رهبري نيز عالوه بر اذن فوق . ت سازمان مزبور صادر فرمودند نماينده امام و سرپرس، اجازه اجراي بند هفت و تبصره سه ماده يك قانون اوقاف را در حدود موازين شـرع ، طـي نامـه شـماره

.به نماينده ولي فقيه و سرپرست سازمان اوقاف و امورخيريه صادر فرمودند 23/1/1376مورخ 18736/1

قانون تشكيالت و اختيارات سازمان اوقاف و امورخيريه

)2/10/1363مصوب (

قانون اوقاف 10

سات و انجمن هاي خيريه اي كه از طـرف دولـت يـا سـاير سؤـ اداره امور م3

.يا بشود مراجع ذيصالح به سازمان محول شدهسات و انجمن هاي خيريه اي كه بـه تشـخيص دادسـتان محـل سؤـ اداره م4سـات و سؤامـين در م ، ضـم ) تا تعيين تكليف از طرف دادگـاه (اقد مدير باشد ف

حـل ، مـدير آن فاقـد انجمن هـاي خيريـه اي كـه بـه تشـخيص دادسـتان م در صـورت و همچنـين اسـت ) ا تعيين تكليف از طرف دادگاهت(صالحيت باشد

.)در مواردي كه ناظر پيش بيني شده باشد(نبودن يا عدم صالحيت ناظر ـ انجام امور مربوط به گورستان هاي متروكه موقوفه اي كـه متـولي معـين 5

.ندارد و اتخاذ تصميم الزم در مورد آنها .ـ كمك مالي در زمينه تبليغ و نشر معارف اسالمي 6ور ، صدقات و هر مال ديگري كه بـه غيـر از نذ ، محبوسات ه ،ـ اثالث باقي 7

عنوان وقف براي امور عام المنفعه و خيريه اختصاص يافته در حكـم موقوفـات عامه است و چنانچه فاقد متولي و متصدي باشد با اذن ولي فقيه تحـت اداره و

رعايـت مفـاد اسـناد . نظارت سازمان اوقاف و امورخيريه قـرار خواهـد گرفـت به اين اموال و رقبـات اعـم از وصـيت نامـه و حـبس نامـه و تنظيمي مربوط

1.جاريه در اداره امور و مصرف عوايد آنها ضروري خواهد بود هسير

الحاق يك بند و يك تبصـره بـه مـاده يـك قـانون « ـ بند هفت و تبصره سه ذيل آن به موجب قانون 1

بـه عنـوان مـاده واحـده در جلسـه علنـي روز » تشكيالت و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امورخيريـه ب و در يكشنبه مورخ دوازدهم اسفند ماه يكهزار و سيصد و هفتاد و پنج مجلـس شـوراي اسـالمي تصـوي

.به تأييد شوراي نگهبان رسيده است 22/12/1375تاريخ

11 قانون اوقاف

سرپرست سازمان بايد از طرف ولي فقيه ، مجاز در تصدي اموري : 1بصره ت .باشد ، كه متوقف بر اذن ولي فقيه است

و ) شيراز(ت احمدبن موسي و حضر )ع( بقاع متبركه حضرت رضا : 2تبصره

وقوفات مربوط به آنهـا كـه متـولي مو :و حضرت عبدالعظيم حضرت معصومه خــاص نداشــته باشــد و موقوفــاتي كــه بــراي اداره هــر كــدام آنهــا از طــرف ولي فقيه ، نايب التوليه تعيين شده يا بشود ، از شمول اين قانون مستثني است

.زمان خواهد بودو در غير اين صورت اداره آنها با سااموال سازمان اوقاف و امورخيريه در صورت نياز در مورد رقبات و : 3تبصره

بـه ، يد نماينده ولي فقيـه و سرپرسـت آن سـازمان موضوع بند هفت باال با تأي منظور جلوگيري از تعـدي و تفـريط در اداره آنهـا نسـبت بـه نصـب امـين يـا

.ت امنا اقدام خواهد كردئهي 2ماده

تاريخ تصويب اين قانون سازمان اوقاف از نخست وزيري منتزع و اداره امـور ازتحت عنـوان ، خارج از كشور و امور اوقاف حج و زيارت اماكن متبركه اسالميِ

ســازمان حــج و اوقــاف و امورخيريــه وابســته بــه وزارت ارشــاد اســالمي اداره .مي شود 3ماده

متـولي يـا سـازمان حسـب مـورد داراي شخصيت حقوقي است و ، هر موقوفه .نماينده آن مي باشد

قانون اوقاف 12

4ماده

متولي موقوفه كسي است كه به موجب مفاد وقف نامه و مقررات قانون مـدني در مورد اعتراض اشخاص با رعايت مـواد . يا اين قانون ، واجد اين سمت باشد

.اين قانون اقدام خواهد شد 17تا 14تـا تشـخيص ، عزل يا فـوت مـي شـود موقوفاتي كه متولي آنها : 1تبصره

تـا رفـع ، ه مـي شـود لخوفاتي كه متولي آنها ممنوع المداو موق ي ،متولي بعددر حكم موقوفات بدون متولي است ، امين ممنوعيت يا ضم.

هرگاه شخص يا اشخاصي كه در وقفنامه به عنوان متـولي معـين : 2تبصره ر در وقف نامه منطبق بـا شـخص شده اند وجود نداشته باشند و يا اوصاف مقر

.موقوفه در حكم موقوفه مجهول التوليه است ، يا اشخاص معيني نگردددر موقوفاتي كه شرط مباشرت نشده باشـد هرگـاه متـولي بـراي : 3تبصره

وكيـل ، وكيلـي انتخـاب كنـد موقوفـه انجام تمام يا قسمتي از امور مربوط به در صـورتي كـه وكيـل . را داشـته باشـد مزبور بايد توانايي انجام مورد وكالت

به تشخيص سازمان قادر به ايفاي وظايف محوله نباشد مراتـب كتبـاً ، انتخابيهرگاه ظرف دو ماه بـراي متوليـان مقـيم ايـران و . به متولي ابالغ خواهد شد

م بـه تغييـر وكيـل ننمايـد امتولي اقد ، چهارماه براي متوليان مقيم خارج كشور م توانايي وكيل مزبور ، با ابالغگاه صالح احاله و پس از ثبوت عدموضوع به داد

ا ين حكـم شـامل وكاليـي كـه قـبالً نيـز . سازمان از دخالت ممنوع مي شود .انتخاب شده اند خواهد بود

13 قانون اوقاف

5ماده سازمان حج و اوقاف و امورخيريه مي تواند در اموري كه اداره آن به عهده اين

از اشخاص متدين و معـروف بـه امانـت را بـه تيئسازمان است شخص يا هي .ت امنا تعيين نمايدئعنوان امين يا هي

وظايف امين و نحوه انتخاب و بركناري و شرايط و حدود اختيارات : 1تبصره ت امنا و ميزان حق الزحمه آنان ، همچنـين نظامـات راجـع بـه حفـظ و ئيا هي

زمان حــج و اوقــاف و نگهــداري امــاكن و امــوالي كــه اداره آن بــه عهــده ســاين نامه هايي كه براساس مقررات و سـنن و ، به موجب آي امورخيريه مي باشد

.خواهد بود ، ت وزيران مي رسدئخصوصيات اماكن مربوط كه به تصويب هينذور نقدي كه جهت مشخصي براي مصرف آن معين نشده است : 2تبصره

جي كه به اين قبيـل امـاكن د بر احتيايزا و وجوه حاصل از فروش اموال منقولِت امنا به ترتيب در امور ئبه وسيله هي، با جلب نظر اداره اوقاف ، اهدا مي شود

:ذيل مصرف مي شود . عمران و آبادي اماكن مذكور: الف . تدارك وسايل رفاه و بهداشت زوار اين اماكن و ساكنان ناحيه: ب .شعاير ديني در آن محل نشر معارف اسالمي و تبليغات مذهبي و تعظيم: ج . كمك به مدارس علوم ديني در آن محل: د

. رات مطلقهخيرات و مب: هـ

قانون اوقاف 14

: 6ماده

صرف درآمد موقوفات به منظور بقاي عين آنها بر ساير مصارف مقـدم اسـت و متولي موظف است موجبات آباداني رقبات موقوفـه را در جهـت بهـره بـرداري

.ت واقف فراهم آورداراي نيصحيح از آنها به منظور اجموقوفه يا اماكن اسالمي براي تعميـر يك ساله در صورتي كه درآمد :تبصره

و يـا چنـد سـال در حسـاب مخصوصـي ددرآمد ، و يا نوسازي آن كافي نباشد .ذخيره و به موقع به مصرف خواهد رسيد

7ماده تفريط نمايد يا در ي ياهرگاه متولي يا ناظر نسبت به عين يا منافع موقوفه تعد

ين نامـه هـا و مقـررات مربـوط ، آي در وقف نامه و قانون ومقرّر انجام وظايف حسب مـورد ، مسامحه و اهمال ورزد ، با رسيدگي شعبه تحقيق و حكم دادگاه

امين خواهد شد معزول يا ممنوع المداخله يا ضم. حق التوليه و ، يت به متولي و ناظر ممنوع المداخله در زمان ممنوع : 1تبصره

حق النظاره تعلق نخواهد گرفت مگر آنكه برائت آنان ثابت شود و در مـواردي اوقاف حق امين را خواهد پرداخت ، امين مي شود كه ضم. امـين در مواردي كه مطـابق قـانون مـدني يـا ايـن قـانون ضـم : 2تبصره يريـه را هـم بـه دادگاه ها مي توانند سازمان حـج و اوقـاف و امورخ ، مي شود

.عنوان امين تعيين كنندي و تفـريط يـا سـاير تخلفـات مـديران و امنـاي نسبت بـه تعـد : 3تبصره

و بنياد مربـوط اقـدام ، سسه، طبق اساس نامه مؤ سات و بنيادهاي خيريهسؤم

15 قانون اوقاف

آنهـا در ايـن مـوارد سـاكت يـا نـاقص ةخواهد شد و در صورتي كه اساس نامبيني شده در اين ماده و تبصره هاي آن خواهنـد مشمول مقررات پيش، باشد

.بودكليه مباشران موقوفات و اماكن مذهبي اعم از متولي و ناظر و امنا :4تبصره

سات و بنيادهاي خيريه مذكور در ايـن قـانون در حكـم سؤو مديران و امناي مه يـ دي يا تفريط يا تخلفات ديگر ، ملـزم بـه تأ امين مي باشند و در صورت تعد

. حقوق و وجوه و اموال و جبران خسارات ناشـي از اعمـال خـود خواهنـد بـود از طريـق مراجـع قضـايي نيـز ، هرگاه عمل آنها مشمول عناوين كيفري باشد .تعقيب و به مجازات مقرر محكوم خواهند شد

8ماده رات مطلقه وقـف هول المصرف و موقوفاتي كه به صيغه مبدر آمد موقوفات مج

مصرف درتحقيق و تبليغ و نشر كتـب در زمينـه معـارف اسـالمي و شده قابل .زير نظر سازمان به مصرف مي رسد ، عمران موقوفات مي باشد

ر المصرف و موقوفاتي كه عوايد آنهـا بـه سـبب درآمد موقوفات متعذّ :تبصره ت گرچه با پس انداز چند سال براي اجـراي نظـر واقـف كـافي نباشـد ، بـا قلّ

اوقاف در موارد اقرب به غرض واقف ، در محـل بـه مصـرف تشخيص تحقيقِـ آن قسمت از درآمد موقوفاتي كه به علـت كثـرت عوايـد ، زا . مي رسد د بـر ي

مصرف متعارف باشد ، حتي االمكان در موارد اقرب به نظر واقف صرف گردد و . در مطلق امور خيريه به مصرف خواهـد رسـيد ، در صورت نبودن مورد اقرب

به ، ررالمصرف آن است كه صرف درآمد موقوفه در مصارف مقرّاز متعذّمقصود

قانون اوقاف 16

علت فراهم نبودن وسايل و يا انتفاي موضوع و يا عـدم احتيـاج بـه مصـرف ،

.مقدور نباشد 9ماده

سازمان حج و اوقاف و امورخيريه نسبت به مواردي كه در بنـدهاي مـاده يـك دم اقـدام متـولي يـا امنـا يـا اين قانون به عهده آن گذاشته شده در صورت عـ

عليهم ، حق تقاضاي ثبـت و سـاير اقـدامات الزم و اعتـراض و اقامـه موقوفهمچنين مي تواند در مواردي كه الزم بداند و مصلحت موقوفه . دعوي را دارد

ايجاب نمايد ، در دعاوي مربوط ، وارد دعوي شده و به احكام صادره اعتـراض .كند

، د مذكور در اين ماده سازمان حج و اوقاف و امورخيريهدر كليه موار :تبصره موقوفات عام ، بقاع متبركه ، اماكن مذهبي اسـالمي ، مـدارس علـوم دينـي و

سات و بنيادهاي خيريه ، از پرداخت مخارج و هزينه هاي دادرسي و ثبتـي سؤم .و اجرايي معاف مي باشند

10ماده ـ سؤقوفـات و بنيادهـا و م ثبت معامالت راجع به عين يا منـافع مو ةسـات خيري

سـازمان حـج و فقـت ادر دفاتر اسناد رسمي ، موكـول بـه مو 9مذكور در ماده قدفـاتر اسـناد رسـمي مكلـف انـد رونوشـت مصـد .است اوقاف و امورخيريه

راجع به وقـف را ظـرف ده روز پـس از ثبـت ، بـه اداره وقف نامه ها و اسناد .اوقاف مربوطه ارسال دارند

17 قانون اوقاف

ق اسناد مالكيت وقف را پـس از ادارات ثبت مكلف اند رونوشت مصد :تبصره متوليان نيز موظف انـد ظـرف دو . صدور ، به اداره اوقاف محل تحويل نمايند

ق اسـناد مالكيـت و رونوشـت رونوشـت مصـد ، ماه از تاريخ اجراي اين قانونطاره اوقـاف مربـو نزد خود را براي حفظ و نگهداري به اد وقفنامه هاي موجود

.تسليم دارند 11ماده

عمـال توليـت نسـبت بـه موقوفـات در قبـال ا (حق التوليه متولي و يا سازمان همچنين حق النظاره ناظر به ميزان مقرر در وقف نامـه اسـت و در ، )متصرفي

صورتي كه وقف نامه موجود نباشد و يا ميزان حق التوليه و حق النظـاره در آن حق التوليه به مقدار اجرت المثل از عايدات خـالص خواهـد ، شدتعيين نشده با

.بود 12ماده

سازمان حج و اوقاف و امورخيريه وجوهي را كـه از محـل هـداياي مسـتقل و حق التوليه و حق النظاره دريافت مي دارد طبق بودجه اي كه هر سال تنظيم و

.ندت دولت خواهد رساند رأساً به مصرف مي رسائبه تصويب هي 13ماده

وجوهي كه از محل پذيره و اهدايي حاصل از اجاره و استيجار رقبـات موقوفـه دريافت مي گردد از عوايد همان موقوفات محسوب و به مصارف مقرره خواهـد

.رسيد

قانون اوقاف 18

ين نامه اي است كـه ينحوه و ترتيب وصول پذيره و اهدايي مطابق آ :تبصره

.ت دولت خواهد رسيدئبه تصويب هي 14ماده

تطبيـق و تحقيق در جمع و خرج عوايد راجع به وقف و نيز صدور مفاصاحساب با رعايت (مصارف با مفاد وقف نامه و تشخيص متولي و ناظر و موقوف عليهم

بـا شـعب تحقيـق اوقـاف اسـت مگـر در ) اين قانون و تبصره هاي آن 7ماده .لي نباشدي و تفريط متوه تعدموقوفات منصوص التوليه در صورتي كه مظنّ

15ماده ت تحقيق اوقاف مركب از دو قسمت حقوقي و حسابرسي است و شعب آن ئهي

.برحسب ضرورت در مراكز استان ها و شهرستان ها تأسيس مي گرددادارات اوقاف و اشخاص ذينفع در صورتي كه اعتراض داشته باشـند :تبصره

در دادگـاه هـاي مي توانند پس از ابالغ نظر شعبه تحقيـق ، اعتـراض خـود را سـات خيريـه و سؤحكم اين ماده در مورد بنيادهـا و م . دادگستري طرح نمايند

.اماكن مذهبي اسالمي نيز جاري است 16ماده

در مورد اراضي كه براي احداث مراكز آموزشي يا درمـاني وقـف مـي شـود در مناسب با تشخيص سازمان ، اقدام صورتي كه متولي بدون عذر موجه در مدت

براي احداث آن مراكز نكند و الزام متولي هم به انجام آن ممكن نباشد يثرمؤسازمان مي تواند حسب مورد آن اراضي را در اختيار وزارت آموزش و پرورش ،

19 قانون اوقاف

محل يا سـازمان ديگـري كـه وزارت بهداري ، سازمان بهزيستي ، هالل احمرِ .ام الزم به عمل آورندوظايف آن متناسب با اهداف واقف باشد قرار دهد تا اقد

17ماده ين نامه هاي اجرايي اين قانون و كيفيت تحقيق در شعب تحقيق با پيشـنهاد آي

.ت وزيران خواهد رسيدئسازمان ، به تصويب هي 18ماده

كليه قوانين و مقرراتي كه با اين قانون مغايرت دارد از تاريخ الزم االجرا شـدن .اين قانون لغو مي گردد

مشتمل بر هجده ماده و هفده تبصره در جلسه روز يكشنبه دوم دي قانون فوقماه يكهزار و سيصد و شصت و سه مجلس شوراي اسالمي تصويب و در تاريخ

.به تأييد شوراي نگهبان رسيده است 6/10/1363

يس مجلس شوراي اسالمي ـ اكبر هاشمي رفسنجانيري

قانون اوقاف 20

طرح توجيه مقدمه

به دنبال اجراي قانون تشكيالت و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امورخيريـه ين نامـه هـاي اجرايـي آن ، يـ مجلس شوراي اسالمي و آ 2/10/1363مصوب

ت وزيران ، به دليل تفسيرهاي مختلف توسط ادارات و افراد ذيربط ئمصوب هين نامه هاي فوق الذكر و با عنايت به اينكه بسياري از موقوفات عامه بـه يياز آ

وسيله متوليان اداره مي شود و غالباً مشاهده شده است كه رقبـات متعـددي از موقوفات مزبور به علت عدم آگاهي بـه مـوازين شـرعي و قـوانين جـاري ويـا

صـالح وقـف تفسيرهاي مختلف از حالت وقف خارج و يا بدون رعايت غبطه و لــذا بــه منظــور جلــوگيري از هرگونــه ، در يــد اشــخاص قــرار گرفتــه اســت

موازين شرعي و قانوني از سوي ادارات حج و سوء استفاده از موقوفات و رعايت به استناد تبصره يك ماده يك قانون تشكيالت ، متوليان و اوقاف و امورخيريهو امورخيريـه در رابطـه بـا وظـايف ادارات حـج و اوقـاف ، و اختيارات سازمان

:موقوفاتي كه داراي متولي مي باشد به شرح زير ابالغ مي گردد 1ماده

قانون تشـكيالت و 1ماده 2ادارات حج و اوقاف و امورخيريه به استناد تبصره :اختيارات سازمان در مورد بقاع متبركه

طرح توجيه ادارات اوقاف و ص نظارت بر امورخيريه درخصو

اعمال متوليان موقوفات

21 قانون اوقاف

ستان قدس آ(ناء و الثّ �ا�ّ�آالف ي بن موسي الرضا عليه حضرت عل: الف

)رضوي

)شاهچراغ( )ع(حضرت احمد بن موسي: ب

)س(حضرت فاطمه معصومه: ج

و موقوفات مربوط به بقاع مزبور كه از طرف )ع( حضرت عبدالعظيم حسني: د هـيچ ، م رهبري براي اداره آنها توليت معين و منصوب گرديده استمقام معظّ

.گونه دخالت و نظارتي نخواهند داشت 2ماده

متـولي معـين و ي ،م رهبري بـراي اداره موقوفـه ا انچه از طرف مقام معظّچننصب شده باشد ادارات حج و اوقاف و امورخيريه مجاز به دخالت و يا نظارت در

.مورد اين گونه موقوفات نخواهند بود 3ماده

متوليان منصوصي كـه بـا تشـخيص ادارات تحقيـق سـازمان حـج و اوقـاف و ي و تعـد قانون فوق االشعار در مظانّ 14د قسمت آخر ماده امورخيريه به استنا

تفريط نباشند از تسليم صورتحساب درآمد و هزينه و اخذ مفاصاحساب از شعب تحقيق معاف بوده و ادارات حج و اوقـاف و امورخيريـه بـر اعمـال ايـن گونـه

.متوليان نظارت نخواهند نموداهند از معافيـت هـاي مقـرر در در صورتي كه اين گونه متوليان بخو :تبصره

ملزم به رعايت ضوابط مقرر ، قانون ماليات هاي مستقيم استفاده نمايند 2ماده .مي باشند ، ين نامه اجرايي آن قانونيدر آ

قانون اوقاف 22

ــاده ــاده : 4م ــه موجــب م ــازمان و 14ب ــارات س ــانون تشــكيالت و اختي ق

دور ين نامــه هــاي آن ، تحقيــق در جمــع و خــرج عوايــد موقوفــات و صــيــآ مفاصاحساب و تطبيق مصارف آن با مفاد وقـف نامـه از وظـايف شـعب ادارات

لذا شعب مذكور موظف اند همه ساله ضمن اقـدام بـه موقـع در . تحقيق استاين طرح نباشند به ادارات 3و 2اسامي متولياني را كه مشمول مواد ، اين مورد

ادارات بتوانند به موقع حج و اوقاف و امورخيريه شهرستان مربوطه اعالم تا آن در تنظيم اسناد معامالت راجع به عين يا منـافع ايـن قبيـل موقوفـات نظـارت

با نظارت استصوابي ادارات حج و اوقاف و كامل نموده و امور مربوط به موقوفه .امورخيريه محل انجام گردد

بديهي است به محض خروج هر يك از متوليان مشـمول ايـن مـاده از مظـانّ موضوع نظارت نيز مرتفع خواهد شد ، و تفريط يتعد.

23 قانون اوقاف

م رهبري در مورد اجراي طرح توجيهمجوز مقام معظّ

بسمه تعالي

3503/1: شماره 14/8/1369تاريخ

جناب حجت االسالم والمسلمين آقاي امام جماراني

نماينده محترم ولي فقيه و سرپرسـت سـازمان حـج و اوقـاف و امورخيريه

م،با سالدرخصوص نظارت 23/7/1369مورخ 5931/120طرح ارسالي طي نامه شماره

آن سازمان بر اعمال متوليان موقوفات كه اصل آن به پيوست ارسال مي گردد :ر فرمودنددر ذيل همين نامه مقرّ. م رهبري رسيد به استحضار مقام معظّ،

جناب حجت االسالم آقاي جمارانيا رعايت احتياط در اجراي مضـمون وقـف نامـه هـا ، ب، ين نامه عمل به اين آي

.7/8/1369خوب و مفيد است و با آن موافقت مي شود

م رهبري ـ محمدي گلپايگانيدفتر مقام معظّ

قانون اوقاف 24

موضوع استفسار

ــا ــام رض ــرت ام ــه حض ــه متبرك ــا بقع ــارت ) ع(آي ــالق عب ــاظ اط ــه لح بقـانون تشـكيالت و اختيـارات 9مذكور در تبصره ذيـل مـاده » بقاع متبركه«

مشـمول برخـورداري از 2/10/1363سازمان حج و اوقاف و امورخيريه مصوب و ثبتي و اجـراي ايـن مزاياي معافيت از پرداخت مخارج و هزينه هاي دادرسي

تبصره مي شود يا منصرف از آن است؟ نظر مجلس

به لحاظ اطالق ) ع(بقعه متبركه و موقوفات حضرت امام رضا :ماده واحده قانون تشـكيالت و اختيـارات 9عبارت بقاع متبركه مذكور در تبصره ذيل ماده

مزايـاي برخورداري ازمشمول 1363سازمان حج و اوقاف و امورخيريه مصوب معافيت از پرداخت مخارج و هزينه هاي دادرسي و ثبتي و اجرايي ايـن تبصـره

.مي شودت و جلسه علني روز چهارشنبه مورخ بيسـ قانون فوق مشتمل بر ماده واحده در

هشتم ارديبهشت ماه يكهزار و سيصد و هفتاد و نـه مجلـس شـوراي اسـالمي .نگهبان رسيده استيد شوراي به تأي 2/3/1379تصويب و در تاريخ

يس مجلس شوراي اسالمي ـ مهدي كروبيري

9قانون استفساريه تبصره ذيل ماده قانون تشكيالت و اختيارات سازمان حج و

1363اوقاف و امورخيريه مصوب )13/6/1379و 28/2/1379مصوب (

25 قانون اوقاف

موضوع استفسارو : و حضـرت معصـومه ا بقاع متبركـه حضـرت عبـدالعظيم آي :ماده واحده

9موقوفات آنها به لحاظ اطالق عبارت بقاع متبركه مذكور در تبصره ذيل ماده مصــوب قــانون تشــكيالت و اختيــارات ســازمان حــج و اوقــاف و امورخيريــه

مشـمول برخـورداري از )ع(همانند بقعه متبركه حضرت امام رضا 2/10/1363

ي ايـن يمزاياي معافيت از پرداخت مخارج و هزينه هاي دادرسي و ثبتي و اجرا تبصره مي شوند؟ نظر مجلس

و موقوفات آنها بـه لحـاظ :و حضرت معصومه بقاع متبركه حضرت عبدالعظيمقـانون تشـكيالت و 9ور در تبصره ذيـل مـاده الق عبارت بقاع متبركه مذكطا

هماننـد بقعـه 2/10/1363اختيارات سازمان حج و اوقاف و امورخيريه مصـوب

مشمول برخورداري از مزاياي معافيت از پرداخـت )ع(متبركه حضرت امام رضا

.مخارج و هزينه هاي دادرسي و ثبتي و اجرايي اين تبصره مي شوندواحده در جلسه علني روز يكشنبه مـورخ سـيزدهم قانون فوق مشتمل بر ماده

شهريورماه يكهزار و سيصد و هفتاد ونه مجلـس شـوراي اسـالمي تصـويب و .يد شوراي نگهبان رسيده استبه تأي 23/6/1379درتاريخ

يس مجلس شوراي اسالمي ـ مهدي كروبيري

قانون اوقاف 26

1ماده در موقوفات كشور و تنظيم اسـناد و به منظور جلوگيري از هرگونه تضييع حقّ

قرارداد اجاره و تعيـين اجـاره بهـاي عادالنـه امـالك اسـتيجاري و متصـرفي منعقـده ) اعم از عادي و رسـمي (تاريخ كليه اسناد و قراردادها از اين ، موقوفه

نظير امـالك مزروعـي و باغـات و ، اوقاف و مستأجرين در موقوفات عامه نبياراضي و مستغالت و مستحدثات شـهري و روسـتايي فسـخ و بـه ايـن قبيـل

ا در يقي و حقوقي كه به هر نحوي از انحمستأجرين و ساير اشخاص اعم از حقل حاضر امالك موقوفه را متصرف مي باشند اخطار مي شود كـه در ظـرف حا

سه ماه از تـاريخ تصـويب ايـن اليحـه جهـت روشـن نمـودن وضـع امـالك استيجاري و متصرفي خود و تأديه اجاره بهاي گذشـته و تنظـيم اسـناد جديـد

در. مراجعـه نماينـد ، به اداره اوقاف محل وقوع ملك، اجاره به نرخ عادله روز صورت عدم مراجعه و انقضاي مهلـت مقـرر ، اداره اوقـاف از ادامـه اسـتفاده و

با رعايت ، تصرفات غيرقانوني آنها جلوگيري و با خلع يد از مستأجر يا متصرف صرفه موقوفه آن را به اشخاص متقاضي واگذار خواهد نمـود و كليـه مطالبـات

ل فروش و واگذاري اعياني لي و يا از محبموقوفه را نيز از مستأجر يا متصرف ق .متعلق به آنها دريافت مي دارد

اليحة قانوني تجديد قرارداد و اجارة امالك انتخاب متوليان و و اموال موقوفه و تجديد

امنا و نظّار اماكن متبركة مذهبي و مساجد )شوراي انقالب اسالمي 4/2/1358مصوب (

27 قانون اوقاف

، براسـاس ترتيب تنظيم اجاره نامه و ميزان اجـاره بهـاي عادلـه روز :تبصره ويب ايـن قـانون از تصـ ين نامه اي خواهد بود كه ظرف پانزده روز از تـاريخ آي

.ت وزيران خواهد رسيدئطرف سازمان اوقاف تهيه و به تصويب هي 2ماده

از طريـق ، كشور و مساجد اسالميِ به منظور حسن اداره اماكن متبركه مذهبيِت امناي جديد از اشخاص واجد صالحيت كه مراتب تقوي و امانت ئانتخاب هي

آنان مورد تأييد و قبول باشد و تجديد انتخاب متوليان و امنا و نظار كه از طرف ـ ليه اعضـاي هي از اين تاريخ ك ، سازمان اوقاف منصوب خواهند شد ت امنـاي ئ

مذكور و متوليان و امنا و نظار مربوطه از سمت خود معزول و از هرگونه دخالت ممنـوع مـي گردنـد و مكلـف انـد تـا ، و تصرف در اموال اماكن مورد تصدي

كليـه امـوال و وجـوه دريـافتي و ، انتخاب و تعيين متوليان و امنا و نظار جديد مربوطه را به طور اماني حفظ ونگهداري نموده اسناد و مدارك موقوفه و اماكن

عيناً طبق صورتجلسه با نظر ، و به محض صدور ابالغ و معرفي اعضاي جديد .تحويل نمايند، اوقاف محل تجديد انتخاب و انتصاب متوليان و امنا و نظار قبلي بالمانع اسـت و :تبصره

اره اوقـاف محـل خواهـد اداره امور موقوفه تا انتخاب اعضاي جديد به عهده اد .بود

3ماده ـ سازمان اوقاف مي تواند با كسب نظر مشورتيِ ار هـر حـوزه شوراي امنـا و نظّ

از بين اشخاص عالقه مند و ذيصالح مذكور در فوق نسبت به تشكيل ي ،اوقاف

قانون اوقاف 28

ار جهت كليه اماكن متبركه مـذهبيِ ت امنا و انتخاب متوليان و نظّئو تعيين هي

ت امناي اين قبيل اماكن حـداقل سـه ئهي . م را به عمل آورداسالمي اقدام الزانجـام ، نفر و حداكثر پنج نفر خواهند بود كه پـس از انتخـاب و صـدور ابـالغ

صدور ابالغ و احكام مزبور نيازي به تصويب شوراي عالي . وظيفه خواهند نمود .اوقاف نخواهد داشت

ار تشكيل نشـده امنا و نظّ در هر حوزه اوقافي كه شوراي مشورتي : 1تبصره .جلب نظر و تصويب شوراي عالي اوقاف ضروري است ، باشد

جهت مساجد ، ت امنا و انتخاب متوليان و نظّارئدر مورد تعيين هي : 2تبصره ت وزيران بـه شـوراي ئسازمان اوقاف اليحه ديگري تهيه و پس از تصويب هي

.انقالب اسالمي تقديم مي نمايد 4ماده

ت متخذه از طرف سازمان اوقاف نسبت بـه اجـراي مفـاد ايـن اليحـه تصميما .قطعي و الزم االجرا است ، قانوني

شوراي انقالب جمهوري اسالمي ايران

29 قانون اوقاف

مجـوز از تاريخ تصويب اين قانون ، كليه موقوفاتي كـه بـدون :ماده واحده ده باشد به وقفيت خود بر مشرعي به فروش رسيده يا به صورتي به ملكيت درآ

.مي گردد و اسناد مالكيت صادر شده باطل و از درجه اعتبار ساقط استپس از ابطال سند مالكيت در مواردي كه موقوفه قابل اجاره باشد : 1تبصره

وق مكتسـبه و متصرف تقاضاي اجاره كنـد بـا رعايـت مصـلحت وقـف و حقـ .قرارداد اجاره با متصرف تنظيم خواهد شد، متصرف كليه امالك مزروعي كه در اجراي قانون اجازه تبديل به احسن و : 2تبصره

به زارعـين صـاحب 29/1/1350ب واگذاري دهات و مزارع موقوفات عام مصونسق انتقال و بين آنان تقسيم شده بـا حفـظ مصـلحت وقـف بـا متصـرفين و

.ن صاحب نسق با رعايت حقوق اكتسابي آنان اجاره نامه تنظيم مي شودزارعاوجوهي كه قبالً از طرف دولت بابت امالك مزبور مطابق ماده واحده پرداخـت

زمـين بـه شده بابت اهدايي دولت بـه موقوفـه محسـوب و از تـاريخ تحويـل متصرف اجرت المثل زمين توسط كارشناس رسمي يا خبره محلي تعيـين و بـا

قبلي متصرف تهاتر و كسر يا اضافه آن محاسبه خواهد محاسبه وجوه پرداختيِ .گرديد

كساني كه زمين يا خانه موقوفه اي را بدون اطـالع از وقفيـت از : 3تبصره اشخاص حقيقي يا حقوقي خريداري نموده و به موجب اين قانون اسناد مالكيت

وارده بـه فروشــنده آن باطـل مـي شـود مــي تواننـد بـراي دريافــت خسـارت

قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضي موقوفه

)28/1/1363مصوب (

قانون اوقاف 30

اين قانون تقاضاي اجـاره 1رجوع نمايند ، در صورتي كه متصرف طبق تبصره

نمايد ، سازمان اوقاف مي تواند از تاريخ تصويب اين قانون با متصـرف تنظـيم .اجاره نمايدمورد نظر واقف ، تغيير يافته باشد بايستي به در مواردي كه جهت : 4تبصره

.نظر واقف عمل شودكليه قوانين و مقررات مغاير با اين ماده و تبصـره هـاي آن لغـو و : 5تبصره

نامه يناورزي و سازمان اوقاف موظف اند آيوزارت كش . كان لم يكن مي باشداجرايي اين قانون را ظرف مدت سه ماه از تاريخ تصويب اين قانون تهيه و پس

.ندت دولت به اجرا درآورئز تصويب هياواحده و پنج تبصره در جلسه روز سه شنبه بيست و ماده مشتمل بر قانون فوق

هشتم فروردين ماه يكهزار و سيصد و شصت و سه مجلـس شـوراي اسـالمي .به تأييد شوراي نگهبان رسيده است 3/2/1363تصويب و در تاريخ

يس مجلس شوراي اسالمي ـ اكبر هاشمي رفسنجانيري

31 قانون اوقاف

از تاريخ تصويب اين قانون كليه موقوفات عام كه بدون مجـوز :ماده واحده سيده يا به صورتي به ملكيت درآمده باشد به وقفيت خود بر رشرعي به فروش

درجه اعتبار ساقط است صادر شده باطل و از مي گردد و اسناد مالكيت. پس از ابطال سند مالكيت در مواردي كه موقوفه قابل اجاره باشد : 1تبصره

بـا رعايـت مصـلحت وقـف و حقـوق مكتسـبة و متصرف تقاضاي اجاره كنـد .قرارداد اجاره با متصرف تنظيم خواهد شد ، متصرفكليه امالك مزروعي كه در اجراي قانون اجازه تبديل به احسن و : 2تبصره و سـاير مراحـل 29/1/1350صـوبِ ات عـام م موقوفـ دهات و مزارع واگذاري

صاحب نسق انتقال و بين آنان تقسيم شده با حفظ اصالحات ارضي به زارعينمصلحت وقف با متصرفين و زارعان صاحب نسق بـا رعايـت حقـوق اكتسـابي

وجوهي كه قبالً از طرف دولت بابـت امـالك . آنان اجاره نامه تنظيم مي شوداحده پرداخت شده بابت اهدايي دولت به موقوفه محسوب و مزبور مطابق ماده و

المثل زمين توسط كارشناس رسمي يا ل زمين به متصرف اجرت ياز تاريخ تحويـا ، قبلي متصرف تهاتر و كسر وجوه پرداختيِ هخبره محلي تعيين و با محاسب

.اضافه آن محاسبه خواهد گرديد

قانون ابطال اسناد و فروش بات ، آب و اراضي موقوفهرق

)25/11/1371مصوب (

قانون اوقاف 32

ي را بـدون اطـالع از وقفيـت از كساني كه زمين يا خانه موقوفه ا: 3تبصره

اشخاص حقيقي يا حقوقي خريداري نموده و به موجب اين قانون اسناد مالكيت آن باطل مي شود مي توانند براي دريافت خسـارت وارده بـه فروشـنده رجـوع

اين قانون تقاضاي اجـاره نمايـد 1در صورتي كه متصرف طبق تبصره .نمايند ريخ تصويب اين قانون بـا متصـرف تنظـيم اجـاره سازمان اوقاف مي تواند از تا

.نمايددر كليه موارد مذكور در تبصره هاي فوق در صورتي كه متصـرف : 4تبصره

دي كه به وسـيله واحـدهاي اوقـافي تعيـين و رو يا زارع صاحب نسق ، در موايت نامـه اوقـاف از نمايد ظرف مدت سي روز از تاريخ رؤكتباً به آنان ابالغ مي

سازمان مي توانـد موقوفـه را بـه ،سند اجاره با موقوفه خودداري نمايند تنظيمبديهي است در اين صورت متولي و اوقـاف بايـد . اشخاص داوطلب اجاره دهد

حقوق مكتسبه داشته باشد بهاي آن را به چنانچه متصرف يا زارع صاحب نسقر صـورت د .با نظر كارشـناس پرداخـت نماينـد متصرف و يا زارع صاحب نسق

بروز اختالف فيمابين طرفين ، موضوع به مراجع قضايي احاله و محاكم مكلـف .اند اين گونه موارد را خارج از نوبت رسيدگي و تعيين تكليف نمايند

در مواردي كه جهت مورد نظر واقف تغيير يافته باشد بايسـتي بـه : 5تبصره .نظر واقف عمل شود

مغاير با اين ماده و تبصـره هـاي آن لغـو و كليه قوانين و مقررات : 6تبصره ين نامه اورزي و سازمان اوقاف موظف اند آيوزارت كش . كان لم يكن مي باشد

اجرايي اين قانون را ظرف مدت سه ماه از تاريخ تصويب اين قانون تهيه و پس .ندت دولت به اجرا درآورئاز تصويب هي

33 قانون اوقاف

لنـي روز يكشـنبه در جلسـه ع قانون فوق مشتمل بر ماده واحده و شش تبصره بهمن ماه يكهزار و سيصد و هفتاد و يك مجلس شـوراي مورخ بيست و پنجم

.ييد شوراي نگهبان رسيده استبه تأ 2/12/1371صويب و در تاريخ اسالمي ت

يس مجلس شوراي اسالمي ـ علي اكبر ناطق نوريري

قانون اوقاف 34

بـه قـانون ابطـال 6و 5دو تبصره ذيل به عنوان تبصره هـاي :ماده واحده و شـماره الحـاق 8/1/1363آب و اراضي موقوفه مصوب ، اسناد فروش رقبات

:تغيير مي يابد 7مذكور به شماره قانون 5تبصره در تصـرف و مالكيـت كشـاورزان و مـالكين اراضي و امالكي كه : 5تبصره

محلي بوده و در اثر اجراي سياست هاي غلط و يا زورمندانـه سـالطين بـدون مجوز شرعي از مالكيت آنان خارج شده ولي اراضي كماكان در تصرف مـالكين

در مالكيـت موقوفـات و آسـتان قـدس مذكور مي باشد و سپس من غير حـق و رسـمي ونه سند وقفيت اعم از عـادي چ گرضوي درآمده و توسط مالكين هي

معتبر شرعي و قانوني وجود نداشته باشـد و همچنـين تنظيم نشده يا هر دليلولـي ادعـاي وقفيـت ،امالكي كه در تصرف اشخاص بوده و سند رسمي دارند

در صورتي كه داليل معتبري دال بـر صـحت وقـف ، نسبت به آنها شده است كم ماده واحده خارج و هر گونه تصميم و اقدامي وجود نداشته باشد از شمول ح

كه در مورد اراضي فوق الذكر انجام شده از درجه اعتبار ساقط و كان لم يكـن در هر دو مـورد دادگـاه صـالح رسـيدگي ، مي گردد و در صورت بروز اختالف

.خواهد نمود

قانون الحاق دو تبصره به ماده فروش واحده قانون ابطال اسناد

رقبات ، آب و اراضي موقوفه )19/12/1380مصوب (

35 قانون اوقاف

ع آن دسته از اراضي و امالك و جنگل ها و مراتع و اراضـي منـاب : 6تبصره و مراتـع حفاظت و بهـره بـرداري از جنگـل هـا قانون 1ملي كه مشمول ماده

و اصالحات بعدي آن و قـانون حفـظ و حمايـت از منـابع 25/5/1346مصوب قرار گيرد مشمول ماده واحده مذكور 5/7/1371طبيعي و ذخاير جنگلي مصوب

اي كـه نبوده و موقوفه تلقي نمي شود مگر در مورد حريم موقوفـات و اراضـي .احيا شده باشد 16/12/1365قبل از تاريخ

قانون فوق مشتمل بر ماده واحده در جلسه علني روز يكشـنبه مـورخ نـوزدهم اسفند ماه يكهزار و سيصد و هشتاد مجلس شوراي اسالمي تصويب و در تاريخ

.به تأييد شوراي نگهبان رسيده 28/12/1380

رييس مجلس شوراي اسالمي ـ مهدي كروبي

قانون اوقاف 36

موضوع استفسارالحاقي به ماده واحده قانون ابطـال 5آيا منظور مقنن از تبصره :ماده واحده

اين بوده كه 19/12/1380اسناد فروش رقبات ، آب و اراضي موقوفه ، مصوب اجرا شود و بعـد در 5ابتدائاً قانون بايد در مورد اراضي و امالك موضوع تبصره

صورت اختالف موضوع به دادگاه صالح ارجاع گردد؟ نظر مجلس

مورد يد متصرف اماره بر وقف يا ملك مي باشد در صورتي كـه 2چون در هر گاه مراجعه كنـد و بـدون ذواليد با مدعي اختالف داشته باشد مدعي بايد به داد

قـانون . حكم دادگاه نمي تواند از يد آن خارج و يا سند مالكيت را باطل نمايـد فوق مشتمل بر ماده واحده در جلسه علني روز چهارشنبه مورخ نوزدهم آذرمـاه يكهزار و سيصد و هشتاد و دو مجلـس شـوراي اسـالمي تصـويب و در تـاريخ

.ن رسيده استبه تأييد شوراي نگهبا 26/9/1382

رييس مجلس شوراي اسالمي ـ مهدي كروبي

الحاقي به 5قانون استفساريه تبصره ماده واحده قانون ابطال اسناد فروش

رقبات ، آب و اراضي موقوفه )19/9/1382مصوب (

:فصل دوم

نامه ها و مصوبات نييآ

قانون اوقاف 38

1ماده ين نامـه سـازمان حـج و اوقـاف و امورخيريـه يمنظور از كلمه سازمان در اين آ

.است 2ماده

اداره حج و اوقاف و امورخيريه هر حوزه ، امور مربوط به همان حـوزه را انجـام خواهد داد و در صورتي كه رقبات يك موقوفه در حوزه هاي مختلف واقع شده

ل رسيدگي به بودجه وقاف و امورخيريه محل مصرف ، مسئوباشد ، اداره حج و اوقـوع و اوقـاف و امورخيريـه محـلِ و حساب موقوفه خواهد بود و ادارات حـج

موقوفات ، به سـاير امـور رقبـات واقـع در همـان حـوزه اين گونه رقبات ديگرِدر صورتي كه موقوفه داراي رقبات متعدد و در حوزه هاي . رسيدگي مي نمايند

مختلف واقع و مصرف هر رقبه در همان حوزه باشـد ، رسـيدگي بـه بودجـه و

9/5/1364مـورخ 696/8/2993/11بنا به پيشنهاد شـماره 10/2/1365ـ هيئت وزيران در جلسه مورخ 1

قانون تشكيالت و اختيارات سـازمان حـج و اوقـاف و امورخيريـه 17وزارت ارشاد اسالمي به استناد ماده شوراي اسالمي ، آيين نامه اجرايي ايـن قـانون را بـه شـرح فـوق تصـويب مجلس 2/10/1363مصوب

.نمودند

آيين نامه اجرايي قانون تشكيالت و *اختيارات سازمان اوقاف و امورخيريه

)10/2/1365مصوب (

39 قانون اوقاف

عهده اداره حـج و اوقـاف و امورخيريـه همـان حـوزه حساب و اداره موقوفه به .مي باشدچنانچه در مورد اين صالحيت ابهـام و اختالفـي بـين ادارات حـج و :تبصره

.تايد ، نظر سرپرست سازمان معتبر اساوقاف و امورخيريه پيش بي 3ماده

كه در اسالمي از قبيل بقاع متبركه و غيره به جز آنچه اداره امور اماكن مذهبيِقانون استثنا شده و اماكني كه براي اداره آنها ترتيـب خاصـي 1ماده 2تبصره

داده نشده است ، به عهده ادارات حج و اوقاف و امورخيريه بوده و مـي تواننـد ين نامه مربوطه ، اشخاصي را به قانون و تبصره هاي ذيل آن و آي 5 برابر ماده .ت امنا انتخاب نمايندئعنوان هيرقبـه موقوفـه اجد ، مدارس علوم دينـي و تكايـا عرصه و اعيان مس : تبصره

آنها از قبيل تعيين ن داخليِوؤات حج و اوقاف و امورخيريه در شولي ادار، است .امام جماعت و انجام مراسم مذهبي دخالت نخواهند داشت

قانون اوقاف 40

1)ابطال شده( 4ماده 2اصالحي 4ماده

ورد موقوفات خاصه كه فاقـد متـولي منصـوص ادارات اوقاف و امورخيريه در مد يا محل وثوق نباشد ، به منظور رعايـت معتم ، بوده و يا به تشخيص سازمان

ولي فقيه و تا زمان ةمصلحت وقف و بطون الحقه ، با تشخيص و اجازه نمايند .رفع مانع نسبت به اداره امور موقوفه اقدام خواهند كرد

. ت عمومي ديوان عدالت اداري ابطال گرديد ئهي 7/8/1373مورخ 89ـ اين ماده به موجب رأي شماره 1

:ابطال شده به اين شرح بود 4ماده مـاده يـك قـانون تشـكيالت و به منظور رعايت مصلحت موقوف عليهم در اجراي قسمت اخيرِ بند يك

اختيارات سازمان حج و اوقاف و امورخيريه در موقوفات خاص ، ادارات حج و اوقاف و امورخيريه در مـوارد :نظارت يا دخالت خواهند كرد ، مشروحه زير ، حسب مورد

.تحديد حدود و اعتراض به ثبت موقوفه در صورتي كه به ملكيت ، تقاضاي ثبت شده باشد: الف .آئين نامه و مقررات قانون مدني 32فروش موقوفه و نحوه تبديل آن با رعايت ماده : ب .اين آئين نامه 32ايجار براي مدت بيش از ده سال با رعايت ماده : ج 32و 12و اعياناً وقف باشد با توجه به مـواد صةًاعطاي حق تملك اعيان به مستأجر در رقباتي كه عر: د

.اين آيين نامه 30/1/1382مـورخ 201/230/2/1بنـا بـه پيشـنهاد شـماره 4/8/1382ت وزيران در جلسه مورخ ئـ هي2

قـانون تشـكيالت و اختيـارات سـازمان حـج و اوقـاف و 17سازمان اوقاف و امورخريه و به استناد مـاده حـج و ين نامه اجرايي قـانون تشـكيالت و اختيـارات سـازمان يآ 4، ماده 2/10/1363امورخيريه مصوب

.اوقاف و امورخيريه را اصالح نمود

41 قانون اوقاف

1)ابطال شده( 5ماده 2اصالحي 5 ماده

قـانون 1مـاده 1موضوع قسمت اخيـر بنـد ) اعم از عام و خاص(در موقوفات تشكيالت و اختيارات سازمان حج و اوقـاف و امورخيريـه در صـورت اخـتالف

ي و تفريط متولي و نـاظر يـا بـه خطـر موقوف عليهم و همچنين در موارد تعدو اختيـارات سـازمان قانون تشكيالت 7افتادن مصالح بطون الحقه طبق ماده

حــج و اوقــاف و امورخيريــه بنــا بــه درخواســت ادارات اوقــاف و امورخيريــه و .تشخيص شعبه تحقيق و حكم دادگاه تعيين تكليف و اقدام خواهد شد

6ماده سات و انجمن هاي خيريـه اي كـه از طـرف دولـت و يـا سـاير ساداره امور مؤ

، ابعه گذاشته شده يا مـي شـود مراجع ذيصالح به عهده سازمان يا واحدهاي ت

.هيأت عمومي ديوان عدالت اداري ابطال گرديد 7/8/1373مورخ 89ـ اين ماده به موجب رأي شماره 1

:ابطال شده به اين شرح بود 5ماده در موقوفات خاص ، در صورت بروز اختالف بين متولي و موقوف عليهم و يـا بـين موقـوف علـيهم و در

عدي و تفريط و يا به خطر افتادن مصالح بطون الحقه ، بايد موضوع به مركز گزارش تـا بـا تأييـد موارد تسرپرست سازمان ، حسب مورد ، نظارت يا امور موقوفه موقتاً و تا رفع موانع ، به وسيله اداره حج و اوقـاف

مـه و نظيـر موقوفـات ت امناي منتخب سـازمان و بـا رعايـت مفـاد وقـف نا ئو امورخيريه يا امين و يا هي . متصرفي اداره شود

30/1/1382مـورخ 201/230/2/1بنـا بـه پيشـنهاد شـماره 4/8/1382ت وزيران در جلسه مورخ ئـ هي2قـانون تشـكيالت و اختيـارات سـازمان حـج و اوقـاف و 17سازمان اوقاف و امورخيريه و به استناد مـاده

اجرايي قـانون تشـكيالت و اختيـارات سـازمان حـج و آيين نامه 5، ماده 2/10/1363امورخيريه مصوب .اوقاف و امورخيريه را اصالح نمود

قانون اوقاف 42

سـات سؤطبق اساس نامه هاي مصوبه هر يك خواهد بـود و در مـورد سـاير م

سات مذكور جهـت سؤات هاي مستقيم ، چنانچه ميخيريه با توجه به قانون مالمفاصاحساب مالياتي يا به هر جهت ديگري كه احتياج به گواهي داشته باشـند

وقاف و امورخيريه مي توانند نحوه عملكـرد ايـن مراجعه نمايند ، ادارات حج و ا .سات را بررسي نموده و در صورت تأييد ، گواهي صادر نمايندسؤگونه م

سات خيريه اي داده خواهـد شـد كـه در اسـاس سگواهي فوق به مؤ :تبصره اموال و دارايـي آن ، سسهبيني شده باشد در صورت انحالل مؤ نامه آنها پيش

.ولي فقيه صرف امور خيريه گردد با اجازه نماينده 7ماده

واقع هفموقو هموظف اند گورستان هاي متروك ادارات حج و اوقاف و امورخيريهدر حوزه عمل خود را مشخص و در صورتي كه فاقد متولي باشد بـا توجـه بـه

رعي در امـور خيريـه جهـت موقعيت آنها برنامه هاي متناسب وفق موازين شـ به سازمان پيشنهاد نمايند تا با تصويب سرپرسـت ا تنظيم وي از آنهبهره بردار

.سازمان به مرحله اجرا گذاشته شود 8ماده

اداره كل تحقيق سازمان وظايفي را كه طبـق قـانون برعهـده دارد بـه وسـيله دگي و وظايف طرز تشكيل و رسي . شعب حقوقي و حسابرسي انجام خواهد داد

.وطه خواهد بودين نامه مربشعب تحقيق بر طبق آي

43 قانون اوقاف

9ماده تشـكيالت و اختيـارات متولي ، امين موقوفه بوده و موظف است مطابق قانونِ

سازمان حج و اوقاف و امورخيريه و ساير قوانين و مقررات مربوطه و در صورت با عنايت كامل به مندرجات ابهام يا فقدان مقررات خاص ، طبق احكام شرع و

منـافع ، ، ليت خـود را اداره كنـد و در حفـظ عـين وقف نامه ، موقوفه تحت تو .واقف كوشش نمايد حقوق و حدود موقوفه اقدام و در اجراي نيات خيرِ

10ماده متوليان موظف اند در اسرع وقت نسبت بـه ثبـت رقبـات تحـت توليـت خـود مبادرت نمايند و همچنين در مـواردي كـه از طـرف اشـخاص تقاضـاي ثبـت

بشود ، اعتراض و در مراجع صالحه اقامه دعوي بنمايند موقوفه به عنوان ملك بـدون مجـوز شـرعي بـه ملكيـت مواردي كه موقوفه به نحـوي از انحـا و در

و اشخاص درآمده با رعايت ماده واحده قانون ابطال اسناد فروش رقبـات ، آب نسـبت بـه احيـاي ، ين نامـه اجرايـي آن و آي 28/1/63اراضي موقوفه مصوب

محل را در جريان اقدامات خود و ادارات حج و اوقاف و امورخيرية مموقوفه اقدا .قرار دهند تا همكاري الزم معمول گردد

قانون تشكيالت و اختيـارات 9متوليان موظف اند در اجراي ماده : 1تبصره سازمان حج و اوقاف و امورخيريه و تبصره ذيل آن ، به هنگـام طـرح هرگونـه

، نسخه اي از دادخواست يا اعتراض نامه تنظيمـي را دعوي يا اعتراض بر ثبتبه ادارات حج و اوقاف و امورخيريه محل ، تسـليم و رسـيد دريافـت دارنـد تـا

حفظ حقوق موقوفه ، جريـان دعـوي را ادارات مذكور در اين قبيل موارد براي

قانون اوقاف 44

مستمراً مراقبت و در صورت لزوم در دعـواي مطروحـه وارد و در جهـت حفـظ

.اقدام نمايند حقوق وقفادارات حج و اوقاف و امورخيريه مكلف اند در صورتي كه متوليان : 2تبصره

نسبت به تقاضاي ثبت و اعتراض بر ثبت و اقامه دعوي و پيگيري آن در مواعد براي حفظ حقوق وقف در موعد قـانوني ، قانوني به وظايف خود عمل ننمايند .يندرأساً نسبت به موارد مذكور اقدام نما

اسالمي ، مـدارس علـوم سازمان و موقوفات عام و اماكن مذهبيِ : 3تبصره قـانون 9سات و بنيادهاي خيريـه بـه موجـب تبصـره ذيـل مـاده سديني و مؤ

خـارج و متشكيالت و اختيارات سازمان حج و اوقاف و امورخيريـه از پرداخـت بتـي و هزينـه هزينه هاي دادرسي و همچنين از پرداخت حق الثبت و بقاياي ث

.هاي اجرايي معاف مي باشند 11ماده

به منظور رعايت مصلحت وقف و بهره برداري صحيح ، بايد رقبات موقوفـه را با توجه به مفاد وقف نامه و قوانين مربوطه و با جلب نظر كارشناس رسمي يـا

:خبره محلي و رعايت شرايط زير از طريق مزايده به اجاره واگذار نمود .ارات احتمالي حتي االمكان به عهده مستأجر باشدالف ـ خس

ب ـ از مستأجر بايد ضامن معتبر و يا وثيقه مناسب براي تأديه حقوق موقوفه و .تخليه و تحويل آن در پايان مدت اخذ شود

45 قانون اوقاف

ج ـ حق انتقال مورد اجاره از طرف مستأجر به غير ، حسب مورد ، موكـول بـه بـديهي اسـت . باشـد اوقاف و امورخيريـه رات حج وموافقت كتبي متولي و ادا

.ين نامه نحوه وصول پذيره و اهدايي ، الزامي استرعايت آيد ـ مدت اجاره نبايد بيش از ده سال باشد مگـر بـا جلـب موافقـت سرپرسـت

.سازمانقيمت پايه اي كه با نظر كارشناس يـا هـ ـ از پيشنهاد دهندگان برابر ده درصد

1.به عنوان سپرده اخذ شود ه تعيين مي شودخبره براي انجام مزايدمال االجاره براساس نظر كارشناس رسمي يا خبره محلي و به نـرخ و ـ حداقلِ

.عادله روز و ساير شرايط الزم در آگهي مزايده قيد گرددز ـ اجاره نامه بايد رسمي باشد و در مواردي كه تنظيم اجاره نامه رسمي ميسـر

.رددقرارداد تنظيم گ، نيست در مورد رقباتي كه درآمـد سـاليانه آنهـا تـا دويسـت هـزار ريـال : 1تبصره

مي باشد ، مزايـده الزامـي نيسـت مشـروط بـر اينكـه ميـزان اجـاره از طـرف .كارشناس رسمي يا خبره محلي با توجه به نرخ عادله روز تعيين شده باشد

بـل و هرگونـه آگهي مزايده بايد متضمن شرايط مذكور در ماده ق : 2تبصره . اطالعات باشد و در يكي از روزنامه هاي كثيراالنتشار محلي نيز منتشر شـود

11ماده ) هـ(ت وزيران در بند ئهي 18/4/1384هـ مورخ 33328ت23154به موجب مصوبه شماره ـ1

آيين نامه اجرايي قانون تشكيالت و اختيارات سازمان اوقاف و امور خيريه موضوع تصويب نامه شماره قيمت پايه اي كه با نظر كارشناس يا خبره براي انجام مزايده تعيين « عبارت 22/2/1365مورخ 15270

جايگزين عبارت» مي شود .شده است » مبلغ پيشنهادي «

قانون اوقاف 46

فاصله انتشار آگهي تا تاريخ قرائت پيشنهادها كمتر از پانزده روز و بيشتر از سي

.روز نخواهد بود 12ماده

و اعياناً وقف است ، اعطاي حق تملك اعيان به ً��ًدر مورد موقوفاتي كه در بعضي موارد استثنايي ، تملك اعيان مستحدثه به . أجر ممنوع مي باشدمست

وسيله مستأجر با تصويب سرپرست سازمان مجاز است و اين موضوع در مـورد .باغ هاي موقوفه و همچنين در مورد موقوفات خاص نيز جاري است

١٣ماده 1

يا و مؤسسات وابسته و نهادهـا وزارتخانه ه ازيو رقبات بالمعارض موقوفه مورد ن ياجاره اراضـ اي يصالح و غبطه وقف براساس نظر كارشناس رسم تيبا رعا يانقالب اسالم و يخبره محل

، ييو اهدا رهينامه نحوه وصول پذ نييآ تيو با رعا دهينرخ عادله روز بدون انجام مزا يبر مبنا يست سازمان و بر مبنـا سرپر بيمصالح وقف و با تصو تي، با رعا گريمجاز است و در موارد د

.نخواهد بود يالزام دهيو به نرخ عادله روز ، انجام مزا يخبره محل اي يكارشناس رسم هينظر

14ماده

ول اداره حج و اوقاف و امورخيريه ، نماينده اداره امـور كميسيون مزايده از مسئدر صـورتي كـه .اقتصادي و دارايي محل و متولي موقوفه تشـكيل مـي شـود

نماينده دادستان عمومي شهرستان در جلسه شركت ، ه بدون متولي باشدوقوفم .خواهد نمود

.توجه شودهيئت عمومي ديوان عدالت اداري 29/7/1374مورخ 126به رأي شماره ـ 1

47 قانون اوقاف

در مواردي كه پيشنهادي نرسيده و يا پيشنهادات واصله بـه نظـر : 1تبصره كميسيون مزايده مخالف مصالح وقف تشخيص داده شود ، مزايده يكبار ديگـر

بـه وسـيله اكثريـت ، تكليـف تجديد مي شود و در صورت تكرار وضعيت اوليه .اعضاي كميسيون مذكور تعيين خواهد شد

آنهـا از در مورد آن قسمت از باغات موقوفه كه فروش سردرختيِ : 2تبصره طريق ديد به حال موقوفه مفيد باشد مي توان فروش را منحصر به يك فصـل و مزايده را بر طبق عرف و عادات محل و با نظر كارشناس يا خبره محلـي بـه

.حضوري انجام داد طوردرصورت تساوي پيشنهادات واصله برنده مزايده با نظـر اكثريـت : 3تبصره

.اعضاي كميسيون تعيين خواهد شدمشمول قانون ابطال اسناد فروش رقبـات ، آب و رقبات موقوفات : 4تبصره

.ين نامه اجرايي آن به اجاره واگذار مي شودياراضي موقوفه ، برابر آ 15ماده

مشمول قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضي موقوفـه اضي موقوفةار كه در محدوده خدمات شهري واقـع شـده و در حـال حاضـر كـاربري زراعـي

عـين ندارد ، با تأييد مقامات ذيصالح و تأمين و پرداخـت حقـوق مكتسـبه زار اجـاره مجـاز بـه ين نامه براي امور سـاختمانيِ صاحب نسق ، طبق مفاد اين آي

.واگذار خواهد شد

قانون اوقاف 48

16ماده

متولي موظف است نسبت به وصول مطالبات موقوفه و ني