Doğal Unsurların Göstergesi:Bitkiler

(Türkiye Bitki Örtüsü)

Beyin Fırtınası

Ormana hiç gitmeyen kimse var mı, eğer varsa (söz sizin) bu konuda kendini eksik hissediyor musunuz?

Ağaca tırmanmayan kimse var mı?

Kozmopolit Bitki:

Farklı iklim ve ortam koşullarında yaşamını sürdürebilen bitkilere kozmopolit bitkiler denir.

Bir başka tanım ise İnsanlarla beraber yayılış gösteren bitkilerdir.

Endemik Bitki:

Yeryüzünün belli alanlarında yaşayan, başka yerlerde bulunmayan ve o alana has ağaç türleridir.

Başka bir deyişle;Dünyada tek bir yerde yetişen bitkilerdir. Endemik tür bakımından Türkiye zengin

bir ülkedir.

Endemik Bitkiler

Ülkeler Yüz Ölçümü km2

Bitki Türü Sayısı

Endemik Bitki Sayısı

Türkiye 814.578 12.000 3.778

İran 1.648.196 8.000 1.880

İtalya 301.277 5.600 712

İspanya 504.782 5.000 500

Yunanistan 131.990 5.000 745

Fransa 551.500 4.650 135

ENDEMİK BİTKİLERİN YURDUMUZDA DAĞILIŞI:

Yurdumuz endemik bitkileri tek tek ele alındığında bunlardan 1700 kadarının ülkemiz coğrafik bölgelerinden yalnız birine özgü oldukları saptanmıştır. Buna göre:

Güney Anadolu’da 631 türDoğu Anadolu’da 371 türOrta Anadolu’da 253 türKaradeniz’de 203 türEge’de 147 türMarmara’da 67 türGüneydoğu Anadolu’da 33 türEndemik Bitki Mevcuttur.

Kaynak: cografyamvehayat.com

Türkiye’de Endemik Bitkiler

Doğu Ladini…………..Doğu Karadeniz’de Anadolu Sığla...……...Fethiye Körfezi Kasnak Meşesi……….Göller Yöresi Istranca Meşesi………Zonguldak Datça Hurması……….Datça ve Teke yarımadası Kazdağı Göknarı……..Kaz Dağları İspir Meşesi…………...Kastamonu-Yozgat Yanardöner……………Ankara

Türkiye’de Endemik Bitkiler (devam)

Nemrut Soğanı……….Bitlis Anzerçayı……………..Rize (İkizdere) Devedikeni……………Akdeniz Kardelen………………Doğu Anadolu Uludağ Göknarı………Uludağ (Bursa) Sevgi Çiçeği…………..Ankara

Kazdağı Göknarı

Uludağ Göknarı

Endemik Bitkilere Örnekler

Türkiye' de endemizmin sebepleri ise, 1) İklim farklılıkları (karasal iklim,okyanus iklimi ve

Akdeniz iklimi), 2) Jeolojik ve jeomorfolojik çeşitlilik,3) Zengin su kaynakları (deniz,göl ve akarsu),4) Büyük yükseklik farkları (deniz seviyesi-5000 m),5) Çok çeşitli habitat tipleri ve üç fitocoğrafik bölgenin (Avrupa-Sibirya, Akdeniz, İran-Turan) buluştuğu yerde olması,6) Anadolu’nun doğusu ve batısı arasında ekolojik farklılıklar bulunması ve bunun floristik farklılıklara yansıması (Anadolu Diagonali). olarak sıralanabilir.

Relikt Bitki

Geçmiş jeolojik dönemlerde çok geniş yayılım alanına sahip olmasına rağmen günümüzde sınırlı alanlarda görülen kalıntı bitkilere RELİKT BİTKİ denir.

Soru Çevrenizde Relikt bitki var mıdır? İsimlerini söyleyebilir misiniz?

Relikt Bitkiler

Mamut Ağacı Sığla (Günlük) ağacı Kestane Ladin Kızılağaç Ardıç

Mamut Ağacı

Anıt Ağaç Nedir?

Koruma altındaki büyük ve yaşlı ağaçlara anıt ağaç denir.

Anıt Ağaç İznik/Bursa

Çanakkale’de anıt ağaç var mıdır?

Behramkale’de Palamut Meşesi vardır.

Orman Alt - Üst Sınırı

Bitki Formasyonları

Bitki Formasyonları

1- Ormanlar 2- Makiler3- Alpin Çayırları

4- Bozkırlar

Bu kesiti kim yorumlamak ister ?

Türkiye Bitki Örtüsü Dağılışı

Ormanlarımız

Ülkemiz Ormanları

Türkiye’nin yaklaşık % 27.64’ü ormanlarla kaplıdır.

Orman varlığımız bölgelerimize eşit bir şekilde dağılmamıştır.

Ormanlarımızın Bölgelerimize Göre Dağılışı

ORMANOrmanlar

geniş yapraklı

iğne yapraklı

karışık ormanlar

Olarak 3 gruba ayrılır.

Ormanları oluşturan bitkiler

İğne Yapraklılar Kızılçam Karaçam Sarıçam Göknar Sedir Ladin Servi

Geniş Yapraklılar Meşe Kayın Gürgen Kestane Kızılağaç Kavak Ihlamur Akçaağaç Dişbudak

Bazı Ağaç Türlerimiz:

1) KARADENİZ ORMANLARI: Karadeniz kıyısı boyunca nemli ve ılıman

iklimde yetişen geniş yapraklı orman,

dağların yükseklerinde nemli ve soğuk iklimde yetişen iğne yapraklı orman görülür.

Doğu Karadeniz bölümünde ülkemizdeki bitki türlerinin yarısı görülür. (6 bin çeşit)

a-Geniş Yapraklı Orman:

Kışın yapraklarını döken bu orman kuşağında;

kayın kestane gürgen ıhlamur akçaağaç karaağaç meşe kızılağaç dişbudak

Bölgedeki kayın ormanlarının altında ağaççık veya çalılar bulunur. Bu ağaççıkları; orman gülü, fındık, üvez, kayacık, kızılcık ve şimşir oluşturur. Orman gülü daha çok yer alır. Batı ve Doğu Karadeniz bölümlerinde hâkimdir.

Bunlara Orman Altı Bitki Örtüsü adı verilir.

Orman Altı Bitki Örtüsü Orman Gülü (Rhododendron)

b-Karışık ormanlar:

Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerinde kuzey yamaçlarda 1000-1500 metre arasında görülür.

Geniş yapraklı ağaçlardan kayın, İğne yapraklılardan köknar ve sarıçam

ağaçları bulunur.

c-İğne yapraklı ormanlar:

Dağların yüksek kesimlerinde 1000-2000 m. arasında görülür. İkiye ayrılır:

1) Ordu’nun batısında sarıçam, göknar ve karaçamlardan oluşanlar.

2) Doğu Karadeniz’de Ladinlerin hâkim olduğu ormanlar.

Kuzey Anadolu dağlarının güney yamaçlarında güneşi seven sarıçam ormanları yer almaktadır.

Kaçkar, Ilgaz, Bolu ve Köroğlu dağlarının güney yamaçlarında güneşi seven sarıçam ormanları hâkimdir. Bolu, Gerede arasında ve Kastamonu’da karaçam ormanları yaygındır.

Alçak olukların tabanlarında Erbaa, Niksar oluğu, Gökırmak ve Devrez vadilerinin güney alt yamaçları Kızılçam ormanlarıyla kaplıdır.

2) BATI ANADOLU ORMANLARI:

Batı Anadolu’da yükselti ve bakının etkisine bağlı olarak ekolojik özellikleri birbirinden farklı dört orman topluluğu oluşmasına sebep olmuştur.

a-Kızılçam ormanları:

Kıyı ile 700-900m’ye kadar olan sahada iğne yapraklı ormanlardır. Sıcaklık isteği fazla olup, kuraklığa dayanıklıdır.

Kızılçam Akdeniz’de en iyi yetişen ağaçtır. Ege de kıyıdan 600-800m’ye kadar

yetişir.Bu ormanlarımız en fazla Ege de yaygındır.

Kızılçam ormanlarının yetiştiği sahalarda makiler yaygındır.

b-Karaçam Ormanları:

Yazı, serin ve güneşli, kışı karlı olan ortamlarda yetişir.

Bu nedenle; yüksek dağlık alanlarda karaçam ormanları geniş yer tutar.

Kaz dağlarında da çok geniş sahalar kaplar.

c-Meşe Ormanları:

Dağların alt seviyelerinde ve Batı Anadolu platolarında görülür.

Geniş yapraklı bitki olup kışın yapraklarını dökerler.

Not: Meşe formasyonlarını Türkiye’nin her yerinde görmek mümkündür.

d-Kayın ormanları:

Marmara Bölgesi’nde Samanlı, Uludağ, Domaniç, Kapıdağı ve Kazdağı’nın kuzeye bakan yamaçlarında, ayrıca İç Batı Anadolu Şaphane ve Murat Dağının kuzeye bakan yamaçlarında görülür.

Sebebi yazın nemli hava olmasıdır.

3) AKDENİZ ORMANLARI

Akdeniz ormanlarını daha iyi anlamak için iki ana grupta inceleyeceğiz.

Bunlar:

a) Akdeniz Kıyı Kuşağı Ormanları

b) Akdeniz Dağ Kuşağı Ormanları

a) Akdeniz kıyı kuşağı ormanları:

Kıyıdan, Toros Dağlarının 1000 m ’ye kadar olan kısmında, kuraklığa dayanıklı Kızılçam Ormanları yaygın olarak görülür.

Kızılçam, yağışlı yerlerde hızlı büyür; o yüzden ülkemizin en hızlı büyüyen ormanları Kızılçam Ormanlarıdır.

Reçinesi fazla olduğu için kolay yanar. Bu nedenle orman yangınları kızılçam ormanlarında görülür.

Köyceğiz gölü çevresinde, gövdesinden yağ çıkarılan ve kozmetik sanayisinde kullanılan Anadolu Sığla ağacından oluşan ormanlar bulunur. Bunlar sadece Türkiye’de yetişir.

Soru: Sadece Türkiye’de yetişen bu bitkiye verilen isim nedir?

b) Akdeniz Dağ Kuşağı Ormanları

Kızılçam orman kuşağının üzerinde 2000 m’ye kadar çıkar. Bu sahada Karaçam, Sedir ve Göknarlardan oluşan iğne yapraklı ormanlar hâkim durumdadır.

Akdeniz dağ kuşağında sedir ormanları geniş saha kaplar. Kerestesi çok kıymetlidir. Eskiden sedir ağacından tapınaklar, saraylar yapılmıştır. Bu nedenle bu ormanlar çok tahrip edilmiştir.

Akdeniz dağ kuşağının diğer bir ormanını Toros Göknarı oluşturur. Doğuda Nur Dağları ile Burdur’da (Bucak) arasında bulunur. Bunlar güneş ışığını sevmediğinden Torosların kuzey yamaçlarında bulunur.

4) Doğu Ve İç Anadolu Ormanları:

Bu bölgelerimizde nispeten kuraklılığa ve soğuğa dayanıklı ağaçlardan oluşan ormanlar yetişir.

Bu ormanlar, gür değil, seyrektir. Bu bölgelerdeki belli başlı ormanlar meşe,

karaçam, ve ardıçlardan oluşur.

İç ve Doğu Anadolu’da meşe ormanları hakimdir.

Doğu Anadolu’da:

Gür meşe ormanları Tunceli, Pötürge, Bingöl dolaylarında ve Güney Doğu Toroslarda yaygındır.

Bu ormanların büyük bölümü, yakacak odun sağlamak amacıyla kesilmektedir. Bu yüzden meşe ormanları

sürekli tahrip edilmektedir.

İç Anadolu’da:

Dağların 1000-2000m’ler arasında özellikle Torosların kuzey yamaçları ile Kuzey Anadolu Dağlarının güney yamaçlarında meşe ormanları görülür.

Daha yükseklerde karaçam, eteklere doğru ise karaçam ve meşe’den oluşan

karışık ormanlar bulunur.

Kuzeyde Akdağ madeni, Erzincan-Refahiye arasındaki dağlarda Sarıçam ormanları yer alır.

Güneydoğu Toroslarda meşe ormanları yaygındır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ormanları

Kilis-Gaziantep arasında kızılçam, yabani fıstık ve bunların aşılanmasıyla yetiştirilen Antepfıstığı yer alır.

Kilis dolaylarında Zeytin, Siirt dağlarında Kızılçam toplulukları vardır.

Maki alanlarını söyleyiniz.

2- MAKİLER

Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde, kızılçamların tahrip edildiği kıyı kuşağında geniş alanlar kaplayan, daima yeşil kalan bodur ağaç ve çalılardan oluşan bitki örtüsüdür. Genellikle boyları 1-3 m.dir.

Maki formasyonu ülkemizde en yaygın olarak, Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgelerimizde görürüz.

Makiler; Akdeniz İklimi bitki örtüsünü oluşturan bitkilerdir.

Maki (devam)

Bu bölgelerimizde deniz seviyesinden başlayıp yer yer 700 m.ye kadar olan sahalarda Maki formasyonu yoğun bir şekilde karşımıza çıkar.

Akdeniz ikliminden uzaklaştıkça çeşit bakımından azalmaları yanında karakter bakımından da değişikliklere uğrarlar.

Ülkemizde Görülen Başlıca Maki Türleri:

1-Kocayemiş2-Sandal3-Funda4-Süpürge Çalısı5-Menengiç6-Sakız7-Mersin8-Keçi Boynuzu9-Pırnal Meşesi

10-Bozpırnal Meşesi11-Kermez Meşesi12-Delice13-Defne14-Erguvan15-Katran Ardıcı16-Zakkum17-Tesbih18-Katır Tırnağı

Garig Formasyonu

Akdeniz ve Ege bölgelerinde maki topluluklarının tahrip edildiği, toprak örtüsünün inceldiği alanlarda diz boyu yüksekliğinde dikenli çalılardan oluşan bitki topluluklarına GARİG adı verilir.

Literatürde Frigana şeklinde isimlendirilir.

Psödomaki (Yalancı Maki)

Karadeniz kıyılarında ormanların tahrip edildiği yerlerde meydana gelen çalılara Yalancı Maki (Psödomaki) adı verilir.

3- Dağ Çayırı (Alpin Çayır)

Dağların yüksek kesimlerinde orman örtüsünün üst sınırından sonra sıcaklığın ağaç yetişmesine yetmediği yerlerde ortaya çıkan yazın yeşil kalan uzun boylu ot örtüsü dağ çayırı veya Alpin çayırlar olarak tanımlanabilir.

Ülkemizde Alpin çayırlar dağların 1800 m. den sonraki kesimlerde görülmeye başlar. 3000- 3500 m. yükseltiye kadar çıkabilirler.

Yazın yeşil olan bu alanlar kış aylarında karlar altında kalır.

Bu sahalar, ülkemizde büyükbaş hayvancılık faaliyetinin yürütüldüğü önemli sahalardır.

Dağ Çayırları Dağılış Alanlarını Söyleyiniz.

Not: Dağ Çayırları Açık Yeşil ile gösterilmiş alanlardır.

Ülkemizde Alpin Çayırların dağılışı

Kuzeyde yer alan Karadeniz Dağları ile Torosların yüksek seviyeleri yanında Erzurum-Kars-Ardahan yaylasının bulunduğu alan ülkemizde Alpin çayırlarının en belirgin görüldüğü sahalardır.

Alpin çayırlar Ege ve Güneydoğu’da görülmez,

İç Anadolu’da Erciyes ve Hasan Dağı gibi yüksek dağlarda, Marmara’da Uludağ’da yer alır.

Soru

Türkiye'de yüksek dağ çayırları 1800 metreden daha yüksek alanlarda görülür.

Buna göre, aşağıdaki coğrafî bölümlerin hangisinde yüksek dağ çayırları görülmez?

A) Ergene Havzası

B) Erzurum - Kars

C) Doğu Karadeniz

D) Batı Karadeniz

E) Yukarı Murat - Van

4- Bozkırlar

Yağışların daha az, mevsimler arası sıcaklık farklarının fazla olduğu alanlar ot formasyonunun geliştiği sahalardır.

Ot cinsi bitkilerden meydana gelen bozkırlar ülkemizde çok geniş alanlar kaplar. Bu sahaların bir kısmı doğal olurken bir kısmı da ormanların insanlar tarafından tahribi sonucu ortaya çıkmıştır.

Step formasyonunun gelişme gösterdiği bu bölümde yağışlar 250 mm. altına düşer.

Bozkır

Bozkır alanları Karasal iklimin görüldüğü yerlerdir.

Bozkır alanları ülkemizin buğday ambarı durumundadır.

Bozkır Dağılış Alanlarını Söyleyiniz.

Not: Bozkırlar Mor Renkli Alanlardır.

Bozkırları Oluşturan Otlar -Geven

-Çoban Yastığı

-Üzerlik

-Yavşan Otu

-Gelincik

-Sığır Kuyruğu

-Koyun Yumağı

-Çayır Üçgülü

Bozkır Türleri

1- Doğal Bozkırlar2- Antropojen Bozkırlar

1) Doğal Bozkırlar:

İç Anadolu da Konya ovası, Tuz gölü çevresi ile Ankara’nın güneyine kadar olan sahalarda, Güneydoğu Anadolu’nun ovalarında ve platoların da görülür.

Doğu Anadolu da 2000’ m yükseltideki yerlerde yaygındır.

Bu sahalarda yağış az olduğundan ağaç yetişmez.

Bozkırı oluşturan otlar nisanda yeşerir, mayısta çiçek açar ve tohum bağlar, yaz mevsiminde sararır.

Bozkırlar Doğu Anadolu’da mayıs ayında yeşerir, temmuzda sararır.

2) Antropojen Bozkırlar:

Güneydoğu, Doğu ve İç Anadolu’da ormanların tahrip edildiği alanlarda bozkır bitkilerinin yerleşmesi ile oluşmuş bozkırlardır.

Böyle sahalara insan eliyle oluşmuş bozkırlarda denir. Su istekleri az olan otsu türler ormanların tahrip edildiği bu alanları kaplar. Antropojen bozkırlarda erken otlatma, otların gelişmemesine neden olur. Bu otların yerinde dikenli ve acı otlar yetişir. Bu yüzden hayvanlar yeterince beslenemez.

Aşağıdaki Türkiye haritası üzerinde ok yönünde hareket edildiğinde işaretli merkezlerdeki bitki

örtüsü değişimi aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

Giresun Erzurum Konya AntalyaA) Orman Bozkır Maki ÇayırB) Orman Çayır Maki BozkırC) Çayır Orman Bozkır MakiD) Bozkır Orman Çayır MakiE) Orman Çayır Bozkır Maki

Bugünü Toparlayalım

Bugün işlediğimiz konuların isimlerini kim söylemek ister?

Bir Sonraki Dersimiz: Bir sonraki dersimizde ülkemizdeki bitkilerin

genel özelliklerini ve dağılışını ele alacağız.

Ödevleriniz

Çanakkale ve çevresindeki bitki türlerini araştırınız?

Bitki formasyonları ve endemik bitkiler hakkında resim, fotoğraf ve her türlü materyali proje dosyanıza ekleyiniz.

Hazırlayan ve Sunan

Mustafa YİĞİT

Web: http://www.mustafayigit.gen.tr

Kaynaklar:

Cografyaciyiz.com Cografyaokulu.net Cografyam.net Cografyamvehayat.com Agaclar.net Coğrafya 10 MEB Ders Kitabı Coğrafya 10 Yardımcı Kitap (Doğu Ateş) Google İmage Arama