DĠOKSĠN ANALĠZ METOTLARI VE AVRUPA

KOMĠSYON DĠREKTĠFLERĠNDEKĠ YENĠ UYGULAMALAR

TARIM, GIDA VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI

ANKARA GIDA KONTROL LABORATUVAR MÜDÜRLÜĞÜ

2014

Adı Soyadı : Demet UZUN

ÇalıĢtığı Birim : GTHB Ankara Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü

Konu : Dioksin Analiz Metotları Ve Avrupa Komisyon

Direktiflerindeki Yeni Uygulamalar

Gidilen Ülke : Amsterdam- HOLLANDA

Görev Tarihi : 10-14 ġubat 2014

1. Dioksin ve PCB’lerin Tanımı, Kimyasal Yapısı, Kaynakları

2. Dioksin Krizi

3. Dioksin Analiz Yöntemleri

4. DR Calux metodu ve güvenilirliği

5. DR Calux çalıĢma prensibi ve analiz alanları

6. Dioksin ile ilgili AB Stratejileri ve düzenlemeler

7. DR Calux için yeni kriterler

8. Sonuç hesaplama ve raporlama

9. Genel değerlendirme

DĠOKSĠNLER

Dioksin ve benzeri bileĢikler hemen her yerde bulunabilen insan

ve hayvan sağlığını tehdit eden toksik çevre kirleticileridir.

Lipofilik olmaları nedeniyle özellikle hayvansal gıdalarda

birikebilir. Besin zinciri yoluyla da insanlara ulaĢarak insan

sağlığını etkilerler.

Ġnsan sağlığı ve gıda güvenliği açısından dioksin

kontaminasyonunun belirlenmesi ve önlenmesi büyük önem

taĢımaktadır.

DĠOKSĠNLER

En çok bilinen dioksinler;

-Poliklorlu-ρ-dioksinler (PCDD),

-Poliklorludibenzofuranlar (PCDF) ve

-Poliklorlubifeniller (PCB)’dir.

Dioksin, iki oksijen köprüsüyle birbirine bağlanmıĢ

iki klorlu benzen halkası içeren bileĢen grubunun

genel ismidir.

Poliklorludibenzofuran tek oksijen köprüsüyle birbirlerine

bağlanmıĢ iki klorlu benzen halkası içeren bileĢen grubunun

genel ismidir.

75 PCDD izomeri

135 PCDF izomeri

Poliklorlu bifeniller (PCB’ler) iki benzen halkasından oluĢan bir molekül olan bifenile bağlı 1 ile 10 klor atomundan oluĢan organik bileĢiklerdir.

Toplam 209 PCB bulunmaktadır.

Bunların 12’si dioksin benzeri PCB’lerdir.

En bilinen ve toksik dioksin bileĢeni

2,3,7,8-tetraklorin-dibenzo-p-dioksin (TCDD)’ dir.

PCB’LER

Dioksin

PCB

Doğal olarak oluĢmaz.

Ġnsan yapımı değildir.

Ortamda klor varlığında 200oC-1000oC’de organik

maddelerin yanması sonucu oluĢur.

Ġnsan yapımıdır.

DIOKSINLERIN OLUġUM KAYNAKLARI

Atık yakma tesisleri

Tıbbi ve evsel atık bertarafı

Termik santraller

Petrokimya endüstrisi

Geri dönüĢüm metal endüstrisi

Çimento fabrikaları

Kağıt üretim tesisleri (beyazlatma)

Doğal kaynaklar (madenler, volkanlar, orman yangınları)

Hayvan karkaslarının yakılması vb.

DĠOKSĠN TOKSĠSĠTESĠ

YEM VE GIDALARDA DIOKSIN KRIZI

Brezilya Turunçgil pulpu1998

Belçika PCB’li yağ 1999

Almanya Kil 1999

Belçika Kolin klorid 2002

Almanya Ekmekçilik atıkları 2003

Hollanda Patates kabukları/kaolinic kil 2004

Belçika Jelatin/Hidroklorik asit (HCl) 2006

Avustralya Balık/Home bush bay-2,4,5-T 2006

Hindistan Guara Gum/PCP 2007

Ġtalya Mozzarella atıkları 2008

DIOKSIN ANALIZ YÖNTEMLERI

HR-GCMS, Doğrulama metodudur. Kaynağın belirlenmesi için en iyi

yöntemdir .

Biyotestler (örn: CALUX), tarama metodudur. Kontaminasyon sıklığı,

yerin belirlenmesi, boyutu için en iyi yöntemdir .

TOXIC EQUIVALENT (TEQ) HESAPLANMASI

1.nin konsantrasyonu x TEF1 = TEQ1

x TEF2 = TEQ2

x TEF3 = TEQ3

1. Bileşik:

2. Bileşik:

3. Bileşik:

n. Bileşik: x TEFn = TEQn

Numunenin toplam dioksin toksisitesi: ToplamTEQ

GCMS methodu

CALUX® methodu

NumuneninTEQ değerinin direkt ölçülmesi

+

DR Calux metodu ve güvenilirliği;

CALUX patentli bir ürün olup; klinik, gıda, çevre, kanser ile ilgili

alanlarda ve büyük çoğunluğu hormon analizi üzerine

yoğunlaĢmıĢ toplam 19 çeĢit CALUX sistemi bulunmaktadır.

DR CALUX MEKANĠZMASI

16

IġIK EMISYONUNUN TANIMLANMASI

DR CALUX sisteminde, dioksin

ve benzeri maddelerin varlığında

hücreler ışık yayar.

Luminometer Centro XS3 Berthold Detection Systems

Tarama metotlarıyla elde edilen sonuçlar ulusal limitlerin %25’inden daha az olmalı

AYRIM ANALĠZĠ-CARBON VE FLOROSĠL KOLONU

PCB DIOKSIN/FURAN AYRıMı

Dioksin PCB

1

2

3 4

5

6

7

5

6

7 Sonucu, ulusal limitin %25 altından daha

yukarıda kalan numuneler için dioksin ve PCB’lerin

ayrımı gerekmektedir.

BASKILAMA ANALIZI

Numune eksraktında var olan giriĢim yapan

bileĢikler tarafından yanıtın olası

baskılanmasını kontrol etmek için;

1. Ġlgi seviyesine karĢı gelen miktarda

2,3,7,8,-TCDD eklenerek

2. 2,3,7,8,- TCDD eklenmeden ölçülmelidir.

BASKILAMA ANALIZI

BIODETECTION SYSTEMS (BDS)

BDS, yem maddeleri, yağlar, et, süt ve balık ürünlerinde DR CALUX ile

Dioksin ve dioksin benzeri PCB’lerin tanımlanmasında ISO 17025

standardına göre akredite olmuĢtur.

DR CALUX ANALIZ ALANLARI

Gazlar Kan/Anne sütü Yem Gıda

Zehirli atıklar Çevre /Toprak Su Doğal yaşam alanları

North America

USA: 1

South America: 2

Japan: 3 Labs

• Europe Europe

Belgium 3

Labs

Denmark: 1

Sweden: 1

Germany: 2 Lab

Czech Republic: 1

France: 2

Laboratories

Service laboratories

Consultants

UK: 3

Spain: 2

Netherlands: 6 Labs Taiwan: 4 Labs

New Zealand: 1

Australia:2

Cyprus: 1

Italy: 2

Swiss: 2

Ireland: 1

Slovakia: 1

China: 2

Vietnam/Korea: 2 Asia

Thailand: 1

Uluslararası tanınırlık

Turkey: AGKLM /

Edip Sincer

Avrupa Birliği (AB) bünyesinde 12 farklı ülkede, 21 laboratuvar DR.CALUX

sistemini kullanarak dioksin analizini gerçekleştirmektedir. Bu laboratuvarlar ve

bulunduğu ülkeler aşağıda verilmiştir:

• Belgium; C.A.R.T.- University of Liege, Liege, VITO, Mol,

• Czech Republic; Veterinary Research Institute, Brno,

• The Netherlands;BioDetection Systems, Amsterdam,

CCL B.V., Veghel,

DWR, Amsterdam,

Keuringsdienst van Waren, Zutphen,

Masterlab BV, Boxmeer,

RIKILT, Wageningen,

AgriQuality Ltd., Lower Hutt,

• New Zealand; CEFAS, Burnham-on-Crouch,

• United Kingdom; EMPA, Dübendorf,

• Switzerland; Instituto Superiore di Sanita, Rome,

• Italy; Kaneka Techno Research Co., Ltd., Takasago-city,

• Japan; NIES, Tsukuba-city,

Public Analyst's Laboratory, Galway,

• Republic of Ireland; State Veterinary and Food Institute, Kosice,

• Slovakia; LABTRASA, Murcia,

• Spain; SGIT-INIA, Madrid,

Bureau of Food and Drug, Nangang Taipei,

• Taiwan; Environmental Analysis Laboratory of EPA, Chung Li City.

2004-2007 YILLARI ARASINDA YAPILAN GC-HRMS ILE DR CALUX SONUÇLARININ KARġILAġTIRMALI

ÇALIġMALARI

WHO-PCDD/F/PCB-TEQ (1997) vs. CALUX-Total-TEQ(pg/g fat)

y = 2.093x + 62.652

R2 = 0.9556

0.0

1000.0

2000.0

3000.0

4000.0

5000.0

6000.0

7000.0

8000.0

9000.0

10000.0

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500

DR CALUX Total-TEQ

HR

GC

/HR

MS

To

tal-

TE

Q (

TE

F 1

99

8)

DR CALUX VE GC/HRMS ILE DIOKSIN ANALIZI MALIYETLERI

ULUSLARARASI DÜZENLEME ÇALIġMALARI VE AVRUPA

KOMĠSYON DĠREKTĠFLERĠ

AVRUPA KOMĠSYON DĠREKTĠFLERĠ

30

31

1.Kabul edilebilirlik

2. Metod performansı

3. Kalite kontrol

EC/252 (GIDA) VE EC/278 (YEM) NOLU DÜZENLEMELERDE

DR CALUX IÇIN YENI KRITERLER

Biyoanalitik sonuçlar Bioanaliytical equivalents (BEQs) olarak ifade edilecek.

Kabul edilebilirlik kriterleri

- Kalibrasyon eğrisi ve çalıĢma aralığı

- Rakamsal sonuçların;

1) Procedure blank (prosedür kör)

2) Referans numune ile geri kazanım için düzeltilmesi

- Raporlama limitinin prosedür körden en az 3 kat fazla olması

- Geri kazanım oranının BEQ değerleri için %30-130 arasında olması

EC/252 (GIDA) VE EC/278 (YEM) NOLU DÜZENLEMELERDE DR CALUX

IÇIN YENI KRITERLER

BDS yeni uygulamada yarı kantitatif olarak

adlandırılan Calux için ne değişiklikler

yaptı?

Yeni bir hesaplama dosyası hazırladı

Bu hesaplama dosyası için genişletilmiş bir

kalibrasyon eğrisi oluşturdu

Ölçüm serisi içine bir referans numunesi ekledi

Hesaplama dosyasına ilgi seviyeleri ekledi

34

Bir biyodeney uygulanırken; TCDD ya da dioksin/furan/dl-PCB karıĢımı bilinen ve farklı

konsantrasyonlarından oluĢan bir kalibrasyon seti kullanılmalıdır. Buna göre kalibrasyon

eğrisi için R2 > 0.95 olmalıdır.

EU NO 1883/2006 – TEBLİĞ NO 2012/5

TÜRK GıDA KODEKSI BELIRLI GıDA MADDELERINDE DIOKSINLERIN VE DIOKSIN BENZERI POLIKLORLU BIFENILLERIN SEVIYESININ RESMI KONTROLÜ IÇIN NUMUNE ALMA, NUMUNE HAZıRLAMA VE ANALIZ

METODU KRITERLERI TEBLIĞI

EU NO 252/2012

Yeni hesaplama tablosu

Data formun resmini koy yeni

kalibrasyon serileri için

DR CALUX REFERANS MATERYALLERI

BDDs referans materyalleri: balık yağı ve yem materyali:

AB limit değerinin yarısı kadar Dioksin içeren numune,

AB seviyesinde Dioksin ve ToplamTEQ (Dioksin ve dl- PCB) içeren

numune

Yeni hesaplama tablosu

R2 > 0.98

Prosedür kör düzeltmesi

Biyodeney geri kazanım düzeltmesi

Prosedür kör düzeltmesi

Biyodeney geri kazanım düzeltmesi

Metot performansı kriteri:

Tekrarlanabilirlik (RSDr) < %20 (TGK Tebliğ No: 2012/5 %30)

Laboratuvarlar arası yeniden üretilebilirlik (RSDR ) <%25

(Taslak tebliğde düzeltme!)

Hatalı uygun oranı < %5 (TGK Tebliğ No: 2012/5 %1 )

EĢik değer seviyeleri:

Ġlgi seviyesi (maksimum seviyenin %33 aĢağısı)

(TGK Tebliğ No: 2012/5 %25)

Referans numunenin BEQ/TEQ oranına göre belirlenir.

42

EC/252 (GIDA) VE EC/278 (YEM) NOLU DÜZENLEMELERDE DR CALUX

IÇIN YENI KRITERLER

Kalite kontrol gereklilikleri:

Her çalıĢma kalite kontrol numuneleri içermeli

(procedure blank ve referans numune)

Kalite kontrol tabloları oluĢturulmalı

Tarama sonuçları GC/HRMS ile doğrulanmalı:

Negatif numunelerin %2-10

Tüm Ģüpheli numuneler

43

EC/252 (GIDA) VE EC/278 (YEM) NOLU DÜZENLEMELERDE DR CALUX

IÇIN YENI KRITERLER

Shewhartkaart 3 pM punt

2.5

2.7

2.9

3.1

3.3

3.5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33

nr

--> p

M 2

,3,7

,8-T

CDD

in w

ell

-2 * s

+2 * s

-3 * s

+3 * s

gem

YENĠ AVRUPA BĠRLĠĞĠ KOMĠSYON DÜZENLEMELERĠNE GÖRE;

Gıda ve yem numunelerinde bir biyodeney yöntemi kullanılmıĢsa

sonuçlar BEQ olarak verilmelidir, TEQ olarak değil.

Yeni düzenlemelere göre raporlamada UYGUN veya ġÜPHELĠ

olarak sonuç verilir. Dolayısıyla laboratuvar doğru hesaplamaları

yapabilmek için dikkat etmelidir.

Numunenin uygun ya da Ģüpheli olması numunenin bulunduğu

ürün grubuna bağlıdır. Dolayısıyla eğer bir sıkıntı varsa ürün

grupları doğru değerlendirilmeli, eĢik değerler doğru belirlenerek

BEQ düzeltmeleri tekrar yapılmalıdır.

GENEL DEĞERLENDIRME

Yeni düzenlemelerle;

DR CALUX metodu için sınırlar belirginleĢmiĢ,

anlaĢılır hale gelmiĢtir.

Kabul edilebilirliği kesinleĢmiĢtir.

Ülkemizde Bakanlığımız tarafından 252/2012

nolu direktifler taslak haline getirilmiĢtir.

Taslağın Türkçe’ye uyarlanmasında sıkıntılar

vardır.

TEŞEKKÜRLER

ANKARA GIDA KONTROL LABORATUVAR MÜDÜRLÜĞÜ