N.O 1 NOVEMBRO - DECEMBRO 1.980

ABRENTE 80: UNHA MOSTRA A DESTEMPO

E DE CONTRATEMPOS . .. d

SI-liT sistemas de iluminacion

• Proxectores para teatro (nacionais e de importación) • Lámpadas especiais para calquer tipo de proxectores (antigo e moderno) • Filtros, xelatinas, accesorios para a iluminación de escena • Efectos de flash, fume, néboa, etc. • Electrónica para control e regulación, desde reguladores manuais até pupi­

tres e computadoras Especialistas en alumeado dramático

SPOT & CONCORD. R/ Fernando Macfas, 3·5 - A CORUÑA - Tfs.261708/261107

ULTIMAS NOVEDADES

Editorial C[8cográflca Galega

Imp. SUCI. d. Ab_al-La Coruft. D. Legal c· 825 - 1.980

_ _ _ J

~ \

I

COA ESPERANZA BRINCANDO NO PEITO

A pesar dos ma·los tempos que corren. o Teatro Galego está amosando unha vi­talidade que medra de día en día. Esto non supón que o seu futuro non se presente outamente incerto. pero a fé. a teimosía. a carraxe de cantos están facendo posibel este fenómeno de hoxe permite acochar es­peranzas cara ao mañán.

Un boletín informativo -o comezo ha ser por forza modesto- prestaríalle un gran servicio ao noso teatro. Hai meses así o pensamos uns poucos. Logo soupemos que tamén o pensaban moitos máis. Fixe­mos contas. A razón decíanos que non. que non resultaría. Mais estaba a vontade. que nos impulaba a tentalo. e a vontade impú­xose á razón.

Don Saturio. pois. nace filio de familia humildosa. mais anque os nosos recursos señan poucos non deixamos de aspirar a moito. Nós ainda cremos neso de que a ne­cesidade é a nai da invención.

A independencia é pra nós un principio fundamental e necesario. xunto coa defen­sa e desenrolo da nosa lingua. A nosa an­gueira estará guiada polo propósito firme. por un ha disposición isenta de favoritismos. de coñecer e propagar todo canto contri­búa a enlevar a condición do noso teatro.

Todos os grupos que fagan teatro con certa continuidade contarán coa nosa aten­ción. Asímesmo non deixaremos de ocupar­nos cumpridamente do teatro infantil. O grande e o pequeno teñen necesidade un doutro. e nós de todos.

Director: Celestino Leno L6pez

Coordlaador: Francisco Pillado Mayor

Correspoa.al.:

- Pedro Blanco Llano (O Ferro!) - Xoel G6mez (Santiago) - Anxell~ !eslas Dlaz - M." do PUar Pin Vega - Francisco Vldal Blanco

Dlbuxaate: Xaqurn Marin

Fotóllra'o: Francisco Xabier Pose

Admlal.tracl6a:

DON SATURIO Coruña, 60 . 3.° Esd." O F1iRROL

Haberá espacio tamén prá información gráfica -sen outra limitación que a dos costes- e prás entrevistas. conversas e debates de interés xeral. ¿A quén lIe vai interesar un boletín de teatro sen estampas nin diálogos?

Folga decir que ofreceremos colabora­cións especiais de cantos pOidan expoñer cuestións de interés común. Novidades edi­toriais. concursos. cartas dos lectores ta­mén terán cabida nas páxinas de Don Sa­turio.

Aos grupos pedímoslles que nos envíen toda canta información -escrita e gráfi­ca- sobre as súas actividades e espec­táculos pOidera ser de interés xeral.

A nosa ollada extenderáse por toda a xeografía de Galicia. Desde Santiago. Vigo. Ourense. Lugo. Ferrol e Coruña os nosos corresponsa is cubrirán a información de actividades nas súas respectivas bisbarras.

Así é cómo esperamos acadar o interés de todos cantos fan teatro. ou organizan espectáculos teatrais. ou asisten a eles co­mo espectadores.

Cada dous meses Don Saturio chegará aos suscriptores ou estará nos postos de venda. Coa esperanza brincando no peito.

Nota: O espacio ocupado polo material in-formativo da VIII Mostra de Teatro Galego. que sobrepasou as nosas previsións. impideunos incluir neste número outras informacións que tí­ñamos preparadas.

Contido

Editorial

Abrente 80 Unha Mostra a destempo e de contratempos

En .percura da saida do circulo

A Mostra. vista polos seus protagonistas

Entrevista con Ruberto Vidal Bolaño ' .

Pedro Madruga, novo espectáculo de T roula

3

4

7

11

14

]6

, I ?J

Abrente. - 80.

UNHA MOSTRA A DESTEMPO E DE CONTRATEMPOS

Do 13 ao 21 de Setembro o Teatro Galego cele­

br6u a sua anual cita -a V"I cita, e cecáis a derra­delra- con Ribadavia. Unha nova Mostra, pols, na

que se representaron trece dos quince espectáculos

esperados, e .que poideron ser dezaséis. E unha Mostra positiva en todos os aspectos, sobre todo no que toca aos espectáculos e ao ambiente de traba-

110 e cooperaci6n dos distintos grupos. Agardábase

molto, moltas cousas de Abrente-80, mal s no'n todas se conseguiron. · Anque as conseguidas foron boas

e. ao parecer, firmes. O que xa non é pouco.

o PRIMEIRO OlA,

QUE POIDO SER O ULTIMO

Para o día 13 ás oito da tarde estaba previsto o primeiro espe-ctáculo. Mais previo 8 este celebr6u­

seunha xuntanza Idos grupos na que se cuestion6u

a posibMidade de suspender as 'fepresentaci6ns pa­

ra solidarizarse os ,teatreiros cos nacionalistas deti­

dos entre Agosto e Setembro. Esta proposta non supuña -a suspensión -da Mostra, so dos espectácu­

los; os grupos seguirían a traballar en Ribadavia.

Ao remate houbo empate: cinco grupos -<: u r:i osa­mente os cinco profesionáis- manifestáronse pola

suspensión, e outros cinco -nos que tamén se Incluía un profesional- en contra. Por fin houbo

un -acordo, cáseque tácito, de que os espectáculos

se :Ievaran -adiante 'anque, previo ao comenzo dos

mesmos, debía l erse un comunicado que cont6u co

apoio dos grupos e de Abrente e no que se facía

referencia ás detencións en cuestión. Un primeiro

día, pols, tenso e marcado pola política, que se ben

todos os ranos estivo presente en Ribadavla, en 1980

cobraría l.In protagonismo digamos que especial.

OS RETRASOS DE TODOS OS ANOS

E os espectáculos comezaron, como sempre. con retraso. O primeiro con máis dunha hora e o

segundo, o mesmo sábado tamén, con mals de me­

dia. Por non haber, o primeiro día nln slquera hou­bo coloquio.

- .. -

Os retrasos foron constantes non s6 nos espec­

táculos senon mesmo nos actos Podense contar os que comenzaron puntuáis.

Onde non houbo 'ret raso foi nos roces e difere-,­

cias 'entre 'Os grupos e Abrente. Non hai que esque­

cer que ·a Mostra se retrasou case tres meses por

diferenci'as de criterios respecto á mesma -tanto á sua organ-izaci6n, finalidade e outros aspectos- dos

grupos coa agrupación cultural do Ribeiro; diferen­

cias que remataroncun ultimatum de doce grupos

tras unha xuntanza celebrada o 28 de Abril deste

ano, e na que participaron os sete grupos profesio­

náis: se Abrente non aceptaba as suas condici6ns

non acudirían á V"I Mostra. Unha nova xuntanza de

urxencia axud6u a -limar diferencl'as e por fin a Mos­tra celebró use en Setembro.,

Mais -aquí as diferencias seguían: 'Iogo se quei­

xaron os grupos da pouca colaboración de Abrente. Algúns datos a reseñar son: que a propaganda da

Mostra se fixo 56 dous días antes e que o intento d

descentralizála 'levando -representacións a outros po­

vos do Ribeiro fallóu. Logo, -a non asistencia de cer­

tos grupos para representaren é tamén un erro dos

organizadores, ,anque neste caso tamén haxa que

Incluir aos grupos. Enfin .••

O MARTES DO DESPRECIO

Mals sería na xornada do martes cando a Indig­

nación se rapoderóu dos compoñentes dos grupos

polo que consideraban un desprecio ao Teatro Ga­

llego. Para ese día estaban convocados a unha xun­tanza de traballo o conselleiro de cultura da Xunta,

os catro delegados de cultura e representantes das comisl6ns de cultura dos concellos e Diputaci6ns.

Pols ben: non se -present6u ningún e tan 56 dous excusaron a sua aslstenci-a.

Representantes dos grupos -reuníronse para re­

dactar un duro comunicado no que protestaban polo

tal desplante. Mal, mui mal estaban as cousas. Gra­cias que logo Artello anlm6u 80S teatrelros cun es-

r I

pectáculo sorprendente poi a sua candade, realiza­

ción e feltura. E A moi-a , pala nc~ite, tampouco estivo

mal de todo.

o mércoles e o xoves nin A. Vi-cloria de Vigo

nin Teatro Libre de Ferrol se personaron para re­presentaren os seus espectáculos. E o que pOdía

ser un novo cabreo palióuseen grande medida gra­cias á xuntanza de traballo do xoves pola tarde cos

parti-dos políticos. Poucos asi-sUron, mais non estivo ma,1 e tiráronse ·algunhas conclusións váJl'i,das. Ve­

xamos.

PARTIDOS QUE VOTAN TEATRO

A agardada xuntanza coas forzas políticas e sin­

dicais respostaron ANPG, MCG, PSOE e UPG.

Roberto Vldarl, en representac-ión dos grupos, pa­

sou a facer unha semblanza xeral da situación do

Teatro Galego e sinalou a necesidade de contar coa

axuda dos concellos.

L'ogo das c:orrespondentes presentacións, a re­

presentante rdo PSOE (Margarita Val derrama) fixo

un ha anállese do teatro de hoxe 'afirmando que a

súa función está manipulada e que se debía tentar

facer un teatro popular que recollera a problemática

do povo, cunha orientación municipa'lizada, de xeito

que os concellos crearan -as condicións axeitadas

para -a formación do público, hoxe mol escaso.

UPG fixo ti,"capé na normalización da lingua,

que debía ser reivindicada polo teatro como punto

de partida.

ANPG (representada polo autor Manuel María),

logo de tacer unha 'lúcida aná'¡¡'se e historia do Tea­

tro Ga'lego na posguerra, concretizou os seguintes

obxetlvos: normalización do Teatro Galego como un

paso máis dentro da normao(ización cultural, teatro

que debía ser popular, de clase e en lingua ga'lega;

asímesmo 'institucionalizar a Mostra de Ribadavia,

que debía ser aberta e contar cun estatuto elabo­

rado por Abrente, grupos, autores e asociaclóns cul­

turars. Fiflalmente suliñou 'a necesidade de acadar

subvenc-ións, anque aquí a capacidade dos munici­

pios é pouca e limitada, agás nas 7 princlpáis clda­

des galegas.

MCGapenas rinterveu pols tívose que j.r axiña.

Ao parecer houbo un erro no súa convocatoria.

Ao 'Iongo da xuntanza foran saín do contradicións

da esqueroa nosconcellos con respecto ao Teatro

Galego, principalmente en Vigo (600 mH pesetas

para unha compañía española e nada para grupos

galegos), Santiago (onde o PSOE se opuxo a unha alternativa de Teatro Municipal) e Ourense (caso

- 5 -

«Rúa Viva», coa Oposlclon , no seu día, do BNPG).

Os grupos pediron coherencia.

En distintas intervencións R. Vidal falou de cohe­

rencia e consecuencia dos grupos de teatro que

mesmo se cuest ionan os circuitos comerciais exis­

tentes, cousa que non fan os out ros eidos da cul­

tura; a situación case humillante dos protesionais de

teatro, esqueci.dos como traballadores que son por

partidos e s;';¡dicatos; o importante papel que poden

desempeñar os concellos tacendo a proposta de con­

seguir unha representación mensual nos concellos

de menos de 80 mil habitantes e cinco nos de máis.

Os representantes -que estiveron case sempre

de acordo entre eles- remarcaron os condiciona~

mentos polít icos e económicos dos concellos, coin­

ci-diron na necesidade de subvencións ao teatro e

amosaron a súa boa disposición de querer axudar,

anque o cómo debíano decir os grupos.

Por fin se quedou nunha nova xuntanza en San­

tiago na segunda quincena de Outubro -posible­

mente o día 18- para en levar conxuntamente, gru­

pos e parti-dos, unha proposta aos concellos. Os

partidos políticos presentes comprometéronse a con­

vocar ás forzas ausentes así como a -votar a pro­

posta conxuntamente elaborada nos concellos e di­

putacións nos que contan con representación (PSOE

mesmo otreceu a posibilidade de levar o tema ao

parlamento, e a súa representante sinalou que a pro-

/'

------------------------------------------------------------------------------------~~~~~~

11

I I I

l

posta debía ser xeral e "ogo concretizada naigúns concellos concretos, como o de Vigo).

Veremos, pois, o que pasa o 18 de Outubro.

Don Saturlo promete ocuparse desta xuntanza no seu pró~imo número e ogallá sex'a o máls positl,va

poslbel para o nos'o te'atro.

TODO QUEDOU NO AIRE

~a desde o comezo da xuntanza entre os gru­pos ,e as entidades culturais se veu que non serfa doado en entendemento. Mentras que os primeiros

esperaban que foran os segundos os que expuxeran

as s'Úas alternativas de 'axuda e colaboración, éstos,

que man'ifestaron descoñecera problemática do

Teatro Galego, esperaban en troques que foran os

grupos os que expHcaran cál é a situación déste e

céles os seus problemas e necesfdades.

Logo de tentarse, con pouco éxito, definir o tipo

de relación que poderra haber entre as enUdades e

o teatro, chegou por fin a prlmelra alternativa con­

creta, é que deu lectura o seu portador, vencellado ao BNPG. Tal alternativa contempla a poslblJldade

de crear un Centro Nacional de Teatro Galego, que

serra a un tempo centro de coordinación e de pre­

paración de actores con carácter permanente, e que

poderra ofrecer con periodicidade ooras dos nosos

autores. Ese Centro Nacional de Teatro Galego serra

apolado por todas as entidades culturais e Institu­clóns.

En "elación con esto, o crítico Pedro Barea, do

Pars Vasco, declarou que en San Sebastián se val

crear un centro dramático balxo o auspicio da TV vasca. Eso contribuirá ,a crear as condiclóns báse­

cas para rea,lIzar programas dramáticos propios.

Flna:lmente se acordou convocar unha nova xun­

tanza, pendente de se datar, para a que os repre­sentantes das entidades pediron a elaboración dunha

orde do dra.

DOMINGO PARA ESQUECER

E por fin chegamos ao domingo. A xornada últi­

ma, de non se ter celebrado, de seguro que o noso

Teatro non 'a ía estrenar.

As 4 da tarde houbo unha xuntanza de distintos

sectores da nosa intelectua'lidade, convoca'da pala

Asociaoión de Escritores' en Ungua Galega, e na

que se tratóu sobre o ,tema dos detidos. Acordóuse

tormar 'un comité de solidaridade cos presos e f'Íf­

móus'e un comunl'cado-carta manifestándose' poi a 11-

bertade de expresión e '8 derogac'ión do decreto-Iel

~ 6 -

'antlterror,ista, asr como. 'a ':libera'ción . i nmediata : dos nacionalistas presos e a amnistía total. Léuse unha

carta de Méndez Ferrín á AELG e os as'istentes

amosaron o seu rexeitamento do Estatuto de Auto­

nomía, afiormándose que as negoci'acións que estaba a haber do mesmo xunto coas detencións supuñan

unha maniobra para ,desprestixiar 'aos sectores na­ci'onali,stas ma'is compromeHdos e tentar dar pulo a

un Estatutto que constitue 'unha aldraxe a Gallcla.

Xuntanza que duróu mais de dúas horas e, 80 re­

mate da mesma, sóubose do tras'lado dos naciona­listas a Madrid, polo que se acor'dóu tamén ' protes

tar por tal fe ita.

Sobre as 7 comezóu outra xuntanza entre Abren­

te e os grupos para trataren de negociar o Estatuto

da Mostra elaborado por di'stintos representarltes de

grupos e 'apoiado por nove dos participantes. Xun­tanza mui curta pais Abrente se negou a calquer ne

gociación por consi'derar o tal Estatuto Inaceptabel,

co que 'os grupos optaron por abandonar a xun­

tanza.

Rematada esta, -representantes dos grupos tea­

tráis firmaron un comunicado de repulsa polo trasla

do dos nacionalistas :a Madrid. Sería tamén neste

momento cando se 'acordóu suspender a representa­

ción da noite para amasar tamén a súa solidarldade

cos devanditos detidos.

Sobre as 8 do serán houbo unha representación

de títeres non prevista no programa e incorporada a última hora.

E pala noite foi cando todo estalóu: 80 saberse

a decisión de non representar o espectáCUlO de Troula -que xa o tiña montado e que prometéu

tornar a Ribadavia para representálo gratuitamente,

datándose esta representación no venres 26 de Se­

tembro- Abrente e o público amasaron o seu dis­gusto; Abrente por non IIe ser comunicada esta de­

cisión e o público porque quería ver o espectáculo. Todo rematóu, pois, cunha deplorabel discusión e

malentendidos tras os que o futuro da Mostra de

Rlbadavla -por se non o flcara xa na xuntanza das i- ficóu mul gravemente ameazado. Falta agar­dar a unha xuntanza dos grupos prevista en prIn­cipio para o 28 de Setembro e que se retrasóu para o 5 de Outubro. Dela Informará Don Saturlo no seu 'próximo número e nela agardamos que se tomen Importantes decislóns con respecto ao noso Teatro.

A _XEITO DE CONCLUSION

E un has notas para rematar sobre o que fol e supuxo esta VIII Mostra do Teatro Galego:

-Vi use moito público 'ateigando todos os espec­táculos e que 'aplaudíu a rabiar ao remate dos mes­mos. Esta foi un ha constante en case todas as re­presentacións.

-Observóuse un 'avance do noso Teatro en todos os aspectos: tanto no plano temático como de me­dios e Interpretación. Este avance véuse en todos os grupos, tanto amadores como profesionáis.

-Destacar tamén o excelente ambiente de traballo, cooperación e ente demento entre os grupos esque­cendo posíbeis diferencias. A este respecto hai que suliñar, non obstante, o feito de que nas xuntanzas con partidos e entidades culturáis só se levara un cuestionario e non se presentara un informe da si­tuación e problemática do noso Teatro agardado por moitos 'interlocutores dos teatreiros para determinar posíbeis solucións e alternativas.

-O tema por excelencia desta Mostra fo l o da mor­te e a crítica social, e víronse menos obras Infantís que en edicións anteriores.

-Os debates das noltes estiveron mal plantexados e non respostaron ao Interés que se agardaba deles. Moitos temas foron reiterativos, superrepetidos e Inúteis, caéndose en vellos tópicos e aportando me­nos do que era de desexar e esperado.

-A organización non estivo á altura das circuns­tancias e cecáis a moita xente IIe veu demasiado ancha esta Mostra. Nos próximos anos, de celebrar­se, habería de buscar novas formas e métodos.

-E dúas notas fináis: esta fol a Mostra dos comu­nicados anque, desde aquí, eu pregúntome se hoxe serven para algo. E a nota mais negativa desta Mos­tra constituea o feito de que peHgre a sua continui­dade en Ribadavia. Coi do que hoxe é necesario que a vila do Ribeiro siga a organizar este acontece­mento. Nun futuro, queagardamos mais cobizoso, xa se verá. Mals delca entón compre unha solución de síntese ou do que se quelra pero que garantice a continuidade da Mostra en Ribadavia. De non so­ceder esto, e ogallá me trabuque, moito me temo que o noso Teatro pode ría levar un grande golpe do que co tempo se arrepentlrla.

XOEL GOMEZ

N. da R.: Cando este número de Don Saturlo estaba a piques de entrar no prelo chéganos a nova . da suspensión do espectáculo de

. Troula en Ribadavia " o día 26 de Setem­bro.

EN PERCURA DA SAlDA DO CIRCULO

A VIII Mostra delxou tras sí unha morea de ex­pectativas e interrogantes de tal magnltude que se pode asegurar que os seu s ecos e consecuencias persistirán aínda langa tempo.

Baixo a luz dos focos, a xente de teatro delxou constancia de se atopar nun proceso de superacl6n que, de continuar, o levará a acadar cotas Insospel­tadas. O comentario que sigue é unha primelra apro­ximación de Don Saturi'o ao seu bon facer xeral c:<l hoxendía.

COMEZO PARA COBRAR fOLGOS

E xa temos en escena ao prlmeiro dos espec­táculos da Mostra: «O retábulo da peste», de O Fa­cha, inspirado no fi'lm «O sétimo se lo», de Igmar Berman. Tema: o medo á morte. Un cabaleiro que volta das cruzadas (século XIV) chega a un país asolado pala peste. O cabaleiro concerta un ha par­t ida de ·axedrez coa Marte, pérdea e atópase envolto nun p ranto macabro. Os personaxes láianse, pregan, perguntan ... O malo é que apenas atinxen que in­terese o que din. O fi.lm, ademáis de xogar con sig­nos, está feito de mar, rachas , pó, arbres, vento. Imaxes que constitúen un ha apoiatura esencial, pois é no plano formal, cecais máis que na temática, onde reside maiormente o Interés do film. Ao ser elemen­tos físicos non tras'ladabeis ao escenario, ¿como suplir a súa ausencia? Tarefa difícH, pois, dar coa expresión formal escénica axeitada. E non queremos decir que o trabaLlo de O Facho careza de mérito, que sí o ten , senón que escolleron o camiño máis difícil que podían ter escollido: quedarse no film. Lástima que non tentaran actualizar o seu espec­táculo facendo, poñamos por caso, a transposición temática ao noso tempo, coa ameaza da aniquilación atómica pendendo decote sobre a humanidade. Si a peste era a anguria de entón, 'a de agora é a amea­za de exterminio total.

«o Agnus Dei dunha nai» é a ópera prima de Mari-GaHa, grupo profesiona'l instalado recentemente entre nós. Un ha nai', converti'da en carceleira da súa filia, instrumentaliza 'a reHxión para exercer o domi­nio s+Colóxi'co e físi,co sobre ésta. Di'ríamos que no fondo temos, pois, a 're'lixión como obxeto de aliena­ción e opresión espiri1ual e físi'ca. Drama de xen­reiras contidas, ~oi1as xordas, violencias, nunha at­mósfera escura e tensa. Boa ambi'entación, a cui'a criación contribúen moi eti'cazmente os panos ne­gros -algún dispostos obHcuamente para suliñar a inestabHidade-, os obxetos ilitúrxicos degradados, as -luces esmorecidas, as percusións que xurden pa­seniñamente da escuridade. E 'Iogo está a interpre­tación , que nos parec'eu o mellorde todo. En suma un conxunto 'de elementos que cumplen perfecta­mente a súa función ao servicio dun texto ben es­truturado, cu i'os valores dramáticos superan nidia­mente aos 'literarios. Entre os elementos formais hal a'lgúns tomados de «A orxía», de Buenaventura, es­pectácul-o no que tomaran parte os autores de «O Agnus Dei dunha nai»: Dorotea Bárcena e Xulio La­go.

O Taller 1 de EscO'I'a Dramática Galega repre­sentO'u «Edén», de Manuel Lorenzo. O autor ensaia aquí unha 'Ienguaxe teatral novedosa, da que se val para tentar unha reflexión encO'I da famNia e a súa problemática. Un ha fami'l+a burguesa arquetípi'ca, composta dos pa'is e un ha filia , posuidora, como com­pre, dun Edén privado, é o obxeto da reflexión. Con estes elementos humáns mínimos xa estamos di ante docO'nfH10 entre xeneracións, que no seu desenrolo vai revelando as condutas , e estas a súa vez os fac­tores moti'vadores : relacións sexuais, falsa moral, hi­pocresÍ'a, 'arelas de dominio... E tO'do esto nun marco concreto, no Edén, paradiso de eterna feHcklade e refuxi'O da súa miseria exis.tenc'i'al contra un mundo «en descomposición». Porque a fami<Ji.a, 'amáis de perpetuara súa especie, tamén quixera perpetuar os ,seus sagrados fundamentos , articulados en' leises desde o principio dos tempos. Palabras, palabras, palabras.. . e o absurdo. Revelar o que ha! de se­gredo, . amosa'r o que ten de oculto, abrir o que se mantén pechado. Un proceso que comeza no texto, que prosigue na interpretación Ido actor, que culmi­na n'a ' posta en escena. Sí, -abrir o pechado non só para facer .ylsibel o 'interior, senón tamén para en­trar neL Abri'f o Edén escénico para que o espec­tador, si así lIe prace, se 'intrO'duza decididamente nel. Vista así a función do 'espacio escénico, 'o de «Edén» val máis aló de ser un mero «instrume.1to de

parti'Oipación» do espectador, Pol~ cando: ,éste , s,e

atopa n o Edén, xa danzando tO'lamente, xa conver­

Hdo en protagon ista de «o momento máis feliz da

súa vida» , ¿non está consentindo, s'in' se 'decatar delo,

en perpetuar o que se está a cuestionar? Si a nosa

interpretación é atinada, é obrigado calificar de mol

coherente á solución escénica. Logo, a coherencia

serf'a o seu punto forte, e unha certa amblgüedade

o punto feble.

UNHA MITADE VISTA E NON VISTA

«Tara-rá-chts-púm» é un xogo no que participan

actores e nenos a partir '<Iesta Idea: un rapaz que

querendo ser pai'aso perde 'a rtsa. Un ha serie ' de

historias tais como a do lobo amigo, a do foguete

espaci'a'l, a da l úa, e, cómo non, a do circo estimu­

'Ian a ,imaxinación dos nenos, que no decorrer da

representación van dando ao -rapaz pistas que lIe

axuden' aatopar a risa perdida. No espectáculo hai

tamén mús'ica e canclóns compostas expresamente

para él. Traballo de creación colectiva do grupo Ar-

tello, que tivo unha acollida unánimemente favorabel.

Osas,istentes coinckliron en destacar a frescura, a

espontane,idade, a ledici'a do espectáculo, que aca­

dou plenamente 'un o bxeti vo primordi'al neste xéne­

ro: a participación aberta do público infantiL Laiámo­

nos de non ter asisHdo a ese espectáculo, que con­

virtiu a Artello nunha das revelacións da Mostra.

Aimposibi'lidade de presenciar as actuacións de

A Farándula,cunha peza 'Infantil; de Arnoia, con «VI­

da e morte do Antroklo», de Cami'lo Valdeorras; e

da A.C. de A Estrada, con «Os monifates», impfde­

nos comentar os seus espectáculos. Sobre as ci'r­

cunstanCÍ'as que determinaron 'a suspensión de «Anas­

tás oua orixe da constituc'lón», de Troula, xa se falo u anteriormente.

O espectáculo presentado por Ditea constou de

dúas pezas: «O mariñeiro» e «O escolante», de

F. Pessoa e N. Saito, respectivamente. Sin trama,

sin 'acción, cun diálogo mO'nótono, «O mariñei'fO» é

o «antiteatro por excelencia», según definición pro­

pi'a. Moito máis 'interesante foi «O escolan1e», unha

«farsátira», como se 'anunci,a no programa, baixo a

forma de choqueiro divertimento, que tenta poñer en

so'lfa algunhas dascondiclóns en que se des'envolve

o ensino de hoxe. Teatro crítico ~onxe de ca'lquer

moda, culos Intérpretes, que derrocharon' entusiasmo

e slnceridade,conqueri'ron con todo merecemento o ,

ap'lauso do público.

«A fábula da fonte e 'a raposa», de M. Cariñena,

representada por Malveira, éunha obra ,que parte

dun tema Interesante e de actuaNdade: Q papel co-

lonizador e os métodos de- imprantación das multi­

nacfonais. O malo é que o seu desenrolo dramático

carece dunha estrutura axeitada, e así a acción 'vai

perdendo Nui·dez e farse excesivamente re iterativa.

Lástima que o desexo dos compoñentes de Malveira

de ofrecer un ha obra de interés testemuñal non se

vira favorecido polo texto, pois o que é eles a posta

en escena cofdárona moito máis que out ras veces.

A ETERNA DONA DA NOITE,

TEMA DO REMATE

Dúas caras ten 'a 'in'dustrialización : unha surrin·

te e outra tristeka, a de quen se beneficia dela e

a de quen a ~ofre, a de a comedia e a traxedia. En

«Memorias de mortos e ausentes» o autor, Roberto

Vi'dal Bolaño, amósanos a segunda. A vítima esta

vez é unha aldea enteira que vai desaparecer esna­

quizada baixo ·as gadoupas do «progreso». Un ho­

me, Xan , decide morrer coela, e a derradeira noite

revive o pasado xunto cos mortos e ausentes da al­

dea, 'integrantes dun cortexo da Santa Compaña,

mentras agarda o mencer, mentras 'agarda a cita coa

morte. Non é, pois, ún'ecamente unha historia de

mortes, senón tamén a historia de moitas miserias

que sofre o galego que vive da súa terra. Xan é o

eslabón que vai encadeando os diversos «sketchs»,

que se suceden como unidades dunha acción , dra­

mática que sigue unha 'línea tensional xa ascenden­

te, xa ,descen'dente. Un espléndido exemplo de ten­

sión dramática en levada ao máis aolto nivel é «O

berro». Ignoramos quen é o autor deste relato

----Iembremos que Bolaño empregou textos de diver-'

sos autores pra compoñer esta obra-, mais a dra­

matización do mesmo amosa a súa peculiar forma

de criar un ha acción dramática que, ,Ionxe de aca­

decismos estere is, funciona extraord inari'amente ben

cando éinterpretada como compre, cando nunha

acción dual, como neste caso, cada actor recibe

do outro a forza da súa 'acción, e 'así a carga ten­

siona'l vai medran'do e medrando até acadar o cli­

max. Logo, unh'a transic,ión obrigada, sen ocultar

que ao cabo aquelo é un arti'ficio, favorece o dis-,

tanciamento emociona'l odo espectador. Este acerto e

máis out ros quedaron patentes ao 'Iongo de varios

«sketchs», ta'is como «Hai un ha muller que agarda»,

«Cómo se ten que chamar maíz ao millo», «O ramo»,

«A fe i'ra» , que é, ao noso ver, on'de cecáis os acer­

tos se xuntan en maior cantidade. O drama do 'Iabre-

90 que 'acude á feira turrando dun anima'l, o boureo

e rebuJ.ir dos feirantes , Q colorido pintoresco están

sintetizados e expresados admirablemente pola adi­

viña coa súa inflamada denunci'a - arenga, polos bor­

boriños e berros ,das vendedoras e o axudante, po'los :

cambeos de ,luz que imprimen dinamismo a un ha es-

-__ 9~ ::-

cena que é case estática. O tino con que están feitas

as 'devanditas escenas palian as insuficencias dou­

tras, e así «Memor;as de mortos e ausentes» cons­

t ituiu un dos mellores espectáculos da Mostra e

Tragallo outra das reve lac ións.

Tamén a morte, agora por su ic idio, é o tema

central de «Bailadela da morte ditosa», a segunda

obra de Roberto Vidal Bolaño representada na Mos­

tra, anque a primeira no tocante ao orde. Si en

«Memorias .. . » é a morle en re lación coa nosa tra­

dición cultural e relixiosa o punto de arranque pa­

ra a exposición e a denunc ia dunha parcela da no­

sa realidade, éstas fanse en «Bailadela .. . » a partir

dunha forma de morte que acada entre nós un alto

índice: o sui'cidio (ver entrevista co autor). A morte

por suici'dio é, na concepc ión dramática de Bolaño,

a Marte Ditosa, «a amiga que acude na nosa axuda

cando a chamamos, permitíndonos realizar o últi­

mo exercicio de libertade, provocado case sempre

pala falta de libertade existencial». ~ por eso polo

que a Marte Ditosa se representa por unha figura

que é a un tempo afabel e témera. A tolemia, a soi­

dade, o fracaso , a doenza sen remedio, a xuventude

perd i'da son os temás secundarios escoll id')5 para

desenrolar o tema central dunha obra que ta:l~ ,l Sf>r

testemuñal, analítica. Esta abranga sete historias

que acaecen ao longo dunha noite, nun cruce de

camiños, sobre un fondo luar no que se perfi:a un

cruceiro central e máis un albre murcho, sobre cuio

esquelete as pegas anuncian a presencia da morte.

Formas e volumes, pois, de marcado carácter míti­

co e sinxela interpretación simbólica, que se des­

tacan polo efecto dos contraluces -a lúa constitúe

unha fonte de iluminación de tonos cambeantes

1

----

moi benaproveitada- nun espacio que se :adentra entre o públ i<:o. Este espac io permite establecer unha espedal ·relación situacional de primeiro - se­gundo p lano entre os personaxes. Benfadado o em­prego do Alalá, canto de 'Ionxana raigame popu.lar. Acompañado pola's percusións do bombo, expresa a serenidade que sigue á toma da decisión final. En suma, un espectáculo sóHdo, <:obizoso, de moi alto nivel , que amasa as grandes posibi'lidades do Tea­tro do Estaribel , pero que ao naso ver adoece dun detecto importante. Un ha anál'ise 'Clramática non é un ha análisecentífica. A primeira non debe ser máis que unha 'interpretación, da que ,tamén o espectador debe ser partícipe. Entón non 'Ciebe aspirar ·a ser ex­haustivo, senón sintetiza'Cior ou selectivo. Decir o mesmo en menos tempo, ou -resolver máis breve. mente o que pala súa forma debe ser breve, ou evl­ta·r que unha introdución, que polo común carece de datos previos, abrigue ao espectador a un esfor­zo mental superior 'ao que compre, son factores que xogan un papel importante. Debi'do ao método se­guido polo Estaribel no proceso de criación do seu espectáculo, 'ignoramos si o 'apuntado é da exclusi­va respons'abi'li'Ciade do :autor do texto, mais xa en «Memoria .. . » poidemosobservar a mesma tenden­cia, 'anque atenuada. Naturalmente, esta é unha con­sideradón circunstancial que non impide que con­s·ideremos a Bolaño <:omo un dos primeiros autores do Teatro Galego. En <:erta oIiña, o valor máis firme.

CODA

A vista do presenciado na VIII Mostra podemos afi·rmar que o Teatro Galego, con todos os seus de­fectos e carencias, :avanza 'Ciecididamente polo ca­miño da súa s·uperación. Factor de decisiva impor­tanc'ia é que tanto aut0res --na·lgúns casos integra­dos en grupos- como directores, actores e técnicos s·on conscentes da necesidade de conxuntar os seus esforzos para acadar obxetivos cada vez máis cobi­zosos. Cremas que hai entre eles va'lores dos que cabe esperar moito, e si non quixemos citar nomes -salvo os que eran 'ineludibeis- fol por evitar es­quecementos inxustos. Xa haberá 'ocas·ión de ocu­parnos deles noutros números de Don Saturlo.

C. LEDO

( ven da páx. 15)

-A realidade actual do pars non debera permitir a existencia de seis ou sete grupos profeslonals bos. Esto en termos de caHdade, e en termos económicos xa o aseguro ·agora mesmo, non permite a exlsten­cl'a de seis grupos de teatro profeslonals. Pero fa­lando en' ter.mos de ca:fidade, a existencia de seis núcleos de xente de teatro lastra as poslbl·lidades de que o teatro galego neste momento poidera su­min istrar unhos productos que tiveran auténtica en­ti'Ciade. Así, o exemplo deste traballo conxunto po­dería, de cundir, proporcionar dous ou tres grupos de teatro auténticamente importantes en Galicla, e por suposto fora dela.

-Si se consegulra chegar a ese tope que tI con­sideras ideal, ¿sería posibel acadar unha profesiona­lidade digna?

-Goido que é posibel porque eu son un ha rea­lidade. E posibel desde un sentido da austerldade bastante grande e desde unha forma particular de entender a vida. Esto non quere decir que eu estaña a gasto coa vida que o teatro me permite levar nes­te momento, pero tampouco me costa excesivo tra­bailo asumilo qulzals porque teño certos problemas resoltos que outra xente non ten. Refírome a pro­blemas como o da viven da ou como o de recibir en comida as becas fami'liares que eu lIes ch~rn:>.

Entre eso e entre que o traballo d:> gru¡;o en que estou estános permitindo cobrar do arde das v¡n~e

mi'! pesetas, pois vaise vivindo. Unha forma de vida nin mellor nin peor que a dos demáis. Ganare:no3 pouco diñeiro, pero fa'cemos o que queremos.... aln­da que non o fagamos como qulxéramos.

Librería DELTA

MERQUE LIBROS GALEGOS

Rúa da Coruña, 7

o Ferrol

'\

-'

'A ~' MOSTRA 'VISTA

POLOS SEUS PROT AGONISTAS

PAROLADA A CATRO VOCES

No último día da Mostra Don Saturio qulxo facer balance da mesma, pulsar a oplnl6n dos grupos de Teatro Galego e mirar de dar unha vlsl6n da sltua­cl6n deste medio na GaJJcla de hoxe. Por eso fala­mos con Eduardo Alonso (Estarlbel), Antonio Durán uMorris» (ArteJlo) e Antonio SIm6n (Troula). A pesar dos nosos fntentos non poldemos falar con ningún representante dos grupos amadores. Citar, eso sf, a TagaJlo, que estaba Invitado para asistir a esta táboa redonda e non se present6u logo de prometer a sua presencia:

Estas son, pols, as oplnl6ns dos Interlocutores que respostaron á nosa chamada.

Don Saturio.- Cando s6 faltan idous espectáculos para rematar esta Mostra *, ¿cáis vos parecen que foron os 'aspectos mais destacados, no plano temá­tico, do visto até agora?

Antonio Sim6n_ Eu non vln todos os espectáculos, pero paréceme que destaca o da Escola Dramática con ese tema da fam ili'a , co enfrentamento de xera­cións dentro do que é a familia. Paréceme que é, dentro do Teatro Galego, un tema novedoso en sr e pola manei·ra en que se trata.

Eduardo Alonso_ Cando xa Iba pasada asr como media Mostra, comenz6u a discutirse sobre os temas dos espectáculos. Un dos puntos en que se coincl­dra era en que no Teatro Galego únicamente se fa­llaba de mortos. Aínda que eso era certo no caso do noso espectáculo, e tamén no de O Facho, e despols no de Tagallo, ao día seguinte Artello de­mostr6u que eso non sempre era así. O seu Teatro é alegre e nel falase non da morte sen6n da vida.

Morrls_ Non engado nada novo ao que dixeron An­t6n e Eduardo, cuias manifestaci6ns están apoiadas polo que se opln6u nos coloquios. Empeza a haber xa un ha variedade temática cada vez maior.

Don Saturio.- ¿E no plano formal?

A. Simón.- Neste plano habería que destacar tres cousas: ·a prlmeira é o tremendo 'avance a nivel es­cenográfico, de i·luminación, de espacio escénico ... Outra. o espectáculo dun grupo 'amador como Taga-110, que acada un nivel totalmente profesional, pre­sentando un espectáculo dunha calidade que flrma­rra calquera dos grupos profeslonáis E a tercelra, o intento de querer enlevar o Teatro Galego a unha estética urbana, máis cidadana. Esto p6idose ver por exemplo no espectácu·lo de Malvel·ra, no que se ob­serva a necesidade de ·ter que mostrar escenas ru-· ráis xunto con escenas . urbanas.

..,. 11 -

Eduardo_ Hal que destacar un esforzo xeralizado que persigue acadar unhas cotas de calidade supe­riores e que sup6n esforzos moi grandes por parte de distintos grupos. Mentras que en Mostras pasa­das aparecían un ou dous espectáculos que desta­caban moi por riba dos outros, eso xa non acon­tecéu nesta Mostra.

Morrls.- .Ailgúns dos espectáculos desta Mostra ca­racterizáronse polo afán de búsqueda de innova­cions estéticas, que se traduce nun avance global do Teatro Galego. E evidente que os grupos están a buscar unha forma propia de linguaxe teatral, unhas veces mais conseguida que outras. Un caso claro é o da Escola, cuio traballo é un exponente claro do devandito. Non sai se realmente está conseguido, pero está nesa liña de traballo. que é o importante. Sería conveniente que nas próximas Mostras os es­pectáculos presentados foran menos, pero de maior calidade.

Don Saturio_ Tendo en conta o dito até agora, ¿cáis foron os espectáculos que mais aportaron en con­xunto?

Eduardo_ A mín o espectáculo que mais me inte­res6u, pois sup6n case un ha leci6n pola sua fres­cura e imaxinaci6n, foi o de Artello. Tamén resultóu moi interesante a aportaci6n de Tagallo e por su­posto a do espectáculo da Escola e o de Mari-Gaila. Quero citar tamén o de Troula, que xa o coñecía.

A. Slmón.- Eu non vin o espectáculo de Artello, pero no sentir xeral é un dos que mais aportóu. Non obstante, considerando os aspectos temát ico e foro mal, o espectáculo que mais aportóu. aínda sen gus­tarme, foi o da Escola, pois anque non me interesa o texto nin a historia é o mellor exponente do que pode ser un teatro innovador, diferente do que se fixo até agora, pois traballar entre o público buscan­do a intervención directa de éste paréceme a apor­taci6n mais importante na traxectoria do noso Teatro.

Morrls.- Estou bastante de acordo co que, no refe­rente á Escola, opin6u Ant6n Sim6n. Para mín é o indicio de algo que se aveciña, si ben é unha forma de traballo que non está nin moitís imo menos con­segui·da. As aportaci6ns que pode facer por exem-

plo o Estaribel 'levan outro sentido, un dos cáles sería o tocante 'ao espaci'o escénico. O «Tarará­chis-pum» pode facer aportacións de tipo pedag6xi­co e didáctico de cara 'ao Teatro Infantil.

Eduardo.- Eu engadiría que o traballo de Mari­GaHa contén aportacións interesantes no que se re­fire ao traballo do actor.

AS XUNT ANZAS DE TRABALLO

Don Saturio.- Parellamente aos espectáculos cele­bráronse duas xuntanzas -con .partidos políticos e entidades culturáis-. ¿Respostaron éstas ás expec­tativas postas nelas?

Eduardo.- Penso que unha das cousas mais impor­tantes que se fixeron foron as taboas de traballo, Foron 'Importantes, mais non todo o que se quería.

A. Sim6n.- Para min despréndense duas conclu­si6ns 'fOtundas e categóricas. A primeira é as ganas e a capacidade de traballo que teñen os grup<:s. ICOmO mostra eí 'están as taboas -redondas das que se fará un boletín de 'información que se distribuirá a todos os que o queiran ter. A outra é o desinterés e a desinformación da Administrac ión nas persoas dos seus 'representantes, como poden ser as dipu­ta'ci6ns, os 'delegados de cultura .. . ou cargos menos po'líticos táis como a Fundación Barrié, a Real Aca­demia... que amosaron ter unha desinformación es­pantosa do Teatro Galego, cecáis a manifestaci6n cultural de máis forza neste momento na nosa Te­rra.

Morris.- Coido que esta Mostra déu ocasión aos grupos de .afondar en temas comúns. Qued6u de-

- - lZ.:

mostrado, e mesmo claro nos cO'loqulos, que o Tea­tro Gale.go non é s6a Mostra de Rlbadavla. Mals esta Mostra pode servir de punto de partida para o traballo que se desenrole ao longo do ano. Eduardo_ Nase sentido as xornadas de traballo su­poñen o comenzo dunha sistematización do traballo conxunto a nivéis te6ricos e prácticos.

Don Saturlo.- Así pois, se tivérades que facer un ha valoraci6n de conxunto da Mostra, ¿c6mo sería? Eduardo_ Na miña opini6n púxose a prlmelra pe­dra dun traballo conxunto, agora hal que seguir avanzando. O Teatro Galego non pode discutir só a sua funci6n senon tamén aspectos estéticos, In­vestigación de cara ao actor, a escenografía, a ilu­minación ... Est6u certo de que son cousas que se seguirán discutindo.

Morrls_ Boeno, penso que esta fol un ha Mostra positiva que deberá servir para seguir a traballar.

Don Saturlo_ Un <los aspectos mais positivos desta Mostra foi a superación dos grupos en todos os ór­denes. Non obstante séguese a notar unha certa falta de ,base ...

Morris_ A cuestl6n' está en saber cómo superar esa faUa. O que sí está daro é que os camiños seguidos polos grupos son distintos hoxe en día, e as súas formas de trabaJlo pl'antexarían uns requerimentos de formación moi distintos. Sería desexabel organi­zar cursiños, etc. , pero é un problema de difícil so­lución. Eduardo_ O tema dos cursiños xa foi abondosa­mente debatido, e qued6u ben claro que non pode ser esta a soluci6n dos grupos. Durante a celebra­ción' da Mostra non todos poden estar presentes. Habería a posib¡'¡idade de que os grupos con menos posibj.¡idade de asistencia destacaran a un ou dous membros e que estos despois transmitisen o rece­llido 'aquí, pero esto non tería molto sentido pols serían meros intermediarios.

A. Slm6n_ Penso que podería concebirse o traba-110 de investigaci6n conxunta organizando seslóns nas que participaran integrantes de dous grupos concretos, Intercambiando experiencias e Investigan­do conxuntamente. Outra posibilidade interesante, se houbese cartos sobrantes da Mostra, sería a de con­tratar a dous ou tres especialistas que durante al­gún tempo se trasladaran aos lugares de residencia dos grupos e traballaran en estreita colaboración coeles.

A REALlDADE PROFESIONAL

Don Saturlo_ Hoxe en día hal seis grupos prote­sionáls 'actuando en Gallcia, ¿qué opinandes de és~o e qué posibi'lidades teñen de subsistir dignamente? A. Slm6n_ Atendendo ás cifras parece Imposibcl, porque tamén hai grupos amadores que ocupan o seu espacio, case tanto coma nós. O que se polda manter seis grupos profeslonáis depende do aumen­to do número de funci6ns, que hoxe é <lunhas 500 ao ano. Galicia ten capacidade de futuro para ab­sorber todo o que se está facendo, e se cadra aínda mais. Pero hoxea realidade é que as condici6ns son ,limitadas. Creariase un ha mellor infraestructura se a xente que organiza espectáculos se metera nos mlolos a conveniencia de que os espectadores pa-

garan unha entrada, xa que os que traballamos no teatro somos profesi'onáis que vivimos desto coma pode vivir un fontaneim ou ·un ebanista, poñamos por caso.

Eduardo.- Bueno, a supervivencia non é doada. Hal que ter en canta que dos 'ingresos dun grupo só o 50 por cen revirte en xornáis. O resto é para amor­tizac ións de mate riáis e <lesplazamentos. E o que cobra un grupo por función osci'la arredor de 35 mli pesetas, e algúns por menos, como A Farándula, que vai por 20 mil.

Morris.- Nós ternos dous espectáculos infantís po­·Ios que percibimos entre 35-40 mil. Tense falado da conveniencia 'de que os grupos discutan as condi­clóns básicas de contratación, porque os entes con­tratantes adoitan xogar coa confusión que existe entre os grupos, resultando todos perxudicados.

A. Simón.- Boeno, e si a subsistencia para un gru­po profesional xa é difícil, o sería moito mais se aínda fixera Teatro Infantil. Os prec ios deste xa se sabe que son distintos porque se ,leva a colexios ande moitas veces non hai cartas para pagálo, ou ás AsoCÍ'ac ións de Vec iños, ande os nenas non pa­gan taqu illa.

SUSCRrCIONS (Seis n.OS ano)

Nome ........................................................ ....................... ..

Rúa. ................................................................. n.o .............. ..

Cidade ou poboación

Remitir a

DON SATURIO Coruña, 60 - 3.° esquerda

O Ferrol

Eduardo.- Respecto á subsistencia de seis grupos profesi'onáis, eu engadiría o segu inte: o ano pasado os grupos profesionáis e non profesionáis ingresa­mos uns 10 millóns de pesetas, un pouco pasados, sen contar subvencións dos Ministerios que así se­rían uns 12 millóns langas. Esta cantida·de repartida entre os 6 grupos profesionáis só daría uns 2 mi­lIóns .para cada ún. E se desta cantidade deducimos o 50 por cento de gastos de infraestructura e man­ten imento, quedaríanos un millón pra repartir entre os 5 ou 6 membros de cada grupo, o que supón unhas 150 mi·1 pesetas escasas ao ano. Entón, esos 10 millóns non permiten a subsistencia dos 6 gru­pos. Penso que Galicia ten que invertir máis en Tea­tro, a sua infraestructura o permite e ademáis esos 10 millóns aparecen cando os grupos se profesio­nalizan e forzan a situación. Proba delo é que dende entón a contratación é o 300 por cén superior cuan­titativamente. Daquela, os grupos profesionáis están a crear a estructura que no futuro permita a exis­tencIa non xa de 6 senon de máis. A. Siman.- Tamén hal que decir que os profeslo­náis do Teatro Galego se sinten auténticos traba­lIadores porque, aparte do seu traballo como acto­res, cargan e descargan , a veces por sitios imposf­beis, e fan de carpinteiros, pintores, costureiros ... xa que todo o que compoñen os espectáculos o fan eles. Lago, tende en canta que por exemplo os d;l Estaribel nun día de actuación de «Bailadela» teñen 6 horas de montaxe, 2 e media de actuación e unh.~S 4 de desmontaxe, sen contar as horas de furgone­ta ...

Eduardo_ Por eso, porque xa estamos cansos t!e furgoneta queremos adicarnos á estabilidade. Pero entendendoa como un ha estabilidade da itinerancia.

Morris.- A necesidade de preparar un ha montaxe que sustituía ao espectáculo que se está represen­tando exclue calquer intento de investigación que, ás veces, debería acompañar a todo o traballo de posta en ese ea, para acadar os resultados que o grupo quixera.

Don Saturio.- E poñemos fin a esta táboa redonda. Moitos temas fican no tinteiro, certo, e delo somos conscentes. Temas importantes que haberá que tra­tar, como se merecen, en próximos números. Neste, o espacio xa non da para mals.

D. S.

* A conversa desenroiou-se o domingo pala maMn.

D Transferencia

Pago. D Xiro postal

D Contra-reembolso

D T alón nominativo

Anual: 450

Exlranxeiro: 700

Premio Abrente 1.980

Entrevista con ROBERTO VIDAL BOLAÑO

Novas autores, na súa maloría vencellados ao traballo dos grupos, están xurdlndo balxo o pulo de encher o valeiro de literatura dramática ou de cu­brir as necesidades inmediatas dos seus propios grupos. Neste fenómeno tamén ABRENTE, coa súa convocatoria anual do Premio que leva o seu nome, tlvo desde o ano 1973 unha participación decisiva, até o plinto de que hoxe se pode xa falar da de­neración Abrente». Un dos máls destacados Inte­grantes da mesma é Roberto Vidal Bolaño, dúas ve­ces ganador do premio: en 1976 con «Laudamuco señor de ningures», en 1980 con «Balladela pala morte di tosa». Outra obra súa, «Memorias de martas e ausentes», foi mención no ano 1978. Tamén é autor da eeLedal1nas pala morte do Meco», publicada en Editorial eePico Sacro» xunto con ClLaudamuco ... B.

Bolaño perteneceu ao Equipo Lupa de cine galego, do que foi xefe de produción e axudante de direc­ción, facendo tamén labor de comentarista e crítico de teatro na prensa galega. Foi unho dos fundado­res do grupo Antroido, hoxe fusionado con Andrórne­na 'no Teatro do Estaribel. Roberto Vidal Bolaño é, pols, actualidade, e esta é a entrevista que lie flxo Don Saturio.

-En eeBailadela ... » cóntanse sete historias de suicidios. ¿Algunha delas está Inspirada nun feito real?

-Cas·1 todas elas teñen algún e'lemento extraído de feitos reais. Hai un ha, que é a do monólogo da viuda, esa historia do emigrante que vol ve e merca un piso cos aforros de vintaoito anos na emigración. Necesita 'arrendar un ha habitación, pero esa habita­ción non se 'arrenda e a muller vese forzada a tra­bailar naque'lo no que traballou na Arxentina, que é de marmota. E logo hai ,a do fogueteiro, que en pia­no centro de Ribadavia se suicidou met9fldo un car­tucho na boca; prendeulle ,Iume e reventou.

-¿Ten o suicidio peculiaridades distintivas entre nós os galegos?

-Sí, evidentemente ten 'unha chea delas. Men­tras que na maioría dos países de occidente as ta­sas de mortandade por suicidio se manteñen, en GaliC'iaestán medrando, e xustamente a costa dos suicidios que se producen nas zonas rurals. Entón hai xa dúas peculiaridades: que ,as tasas medran en troques de manterse e que medran a través dos sul­cl'dios das zonas rurais. Este é tamén un fenómeno ' que non se da nos países de occidente, onde as ta­sas se manteñen polos suicidios urbáns. Despóis es­tán os modos a través dos cales se consuman estes suicidios. Polo xeral teñen un ha carga terribel de violenci'a, 'son suicidios irreversibeis -todos eles; for­ca ou mergullo.

-¿Cáles serían as causas prlnclpals?

-A nosa cultura é unha cultura eminentemente rural que está sendo colonizada, que está sen do transformada nunha cultura maiormente Industrial, co que esto supón como factor de desestabilizac,ión da vida 'dunha chea de xente, até en algúns casos levála a unha situación de ter que decidir entre a vi,da e a morte. A hora de plantexar o espectáculo esto tiña para nós un aspecto moi interesante, que é completamente especulativo, pois non hai datos: é a posibilfdadede que estes suicidios que se pro­ducen ailladamente moi ben poideran corresponder 'a eses outros que se producían en sociedades dou­tros tempos colectivamente cando se repetían situa­cións de colonización semellantes á que agora pa­decemos nós. Si daquela eran exércitos en bloque os que se enfrentaban, e os perdedores preferían morrer antes que rendirse ou se suici<laban masiva­mente cun sentido festivo da morte na medida que era unha morte asumida como liberación, neste mo­mento as agresións prodúcense dunha forma moito máis suti'l e caen sobre unha sociedade deslabazada, que ten bastante 'deteriorado o seu sentido comuni­tario. Entón, ¿por qué non pensar que todos estes suicidios son o equivalente <Jaqueles suicidios co­lectivos?

-O espacio escénico é un factor destacado na túa proposta de ceMemoria de mortos e ausentesD e tamén en ceBalladela ... D

-O asunto do espacio interésame moito de sem­pre. De entrada hal esa necesidade sentida e com­partida por gran parte da vangarda teatra,I, e que neste momento é a de romper con esa especie de imposición terribel do escenario á italiana. Eu re­bélome contra esa imposición. Non digo que non seña válido para aqueles casos que o demanden, pero cada obra <lemanda un espacio concreto.

-¿Coldas que os locals onde se fal teatro favo­recen esas asplraclóns?

-En Galicia temos '8 desgracia e a fortun'a de '8rrincar da falta de tradición teatral. A falta de In­fraestrutura oblíganos a representar a maioría das veces en 'Iocais que non son nin moito menos tea­tros, pero que ben utilizados permiten libertades, máis das que permitirían o Teatro Colón da Coruña ou o Teatro Principal de Santiago, poño por caso, Cun estudio cuidadoso das posibilidades reais do espacio no edificio teatral galego pódese xogar con certa 'libertade a nivel espacial. E por suposto po-

derfase xogar con todas as ventaxas si houbera me­dios e si se pokfera facer con máis frecuencia con espados máis complica1dos que o que nós facemos en «BaÍ'iadela ... », que á un t ing-Iado que pode ser montado ·indistintamente flun docal aberto e nun tea­tro convencional.

-¿Qué consideracións te levaron a proxectar o espacio escénico de «Balladela ... »?

-De entrada hai unha preocupación relacionada coa temática, pois 'a obra está 'Iocalizada nun cruce de camiños. Esto supón o encontro de dous cami­ños cando menos, e dado que as entradas e saídas dos personaxes debían produc irse indistintamente por cada un deles, pensamos que o escenario á ita­liana nonos ·permitía facer esto. Así á cómo os con­cebimos Insertos no medio do público, e presididos por un cruceim , como Dios manda nos cruces de camiños galegos, e pola -lúa e pola natureza repre­sentada polo albre. Logo, na medida en que a obra decorre un pouco fora dos tempos reais, nun tem­po... nunha dimensión distinta á real, pensamos que eses ' camiños debían ter unha corporeidade espe­cial. De ahí ese carácter molido que ten o chan do escenario, coa goma-espuma.

-No programa da Mostra hal catro espectáculos que están feltos can textos de integrantes dos gru­pos que os montaron, e un quinto espectáculo, «Me­morias ... », con texto tamén teu. ¿En qué medida favorece eso ao teatro galego?

-Eu creo que, en principio, en todas as medi­das. Favorecerao máis ou menos según o acerto dos que facemos os textos, pero de entrada que a xente dos grupos se poña a facer os textos que o seu propio grupo necesita á non soio natural senón fun­damental. Non hai máis que botar unha ollada á historia do teatro para decatarse de que os momen­tos máis fecundos do teatro universal están case sempre presididos por autores que escriben para o ::.eu grupo, plegándose as necesidades do grupo, pensando inc'luso nas característ icas dos actores que o compoñen , entre os que se encontran eles tamán case sempre. Este á o caso de case todo o teatro griego, e parte do teatro román está escrito así tamén , e o mesmo pasa co Isabelino, encabeza­do por Shakespeare, que escribía para a súa propia

companla. Hai un ha anécduta que di que na edición orixinal de «Hamlet» hai acotac ións nas que se pre­cisa que Hamlet é un home gordo, pois gordo era o úneco actor xoven de que dispoñia naquel mo­mento. Logo temos tamén a Mol iere. Lope ... Entón o que a xente dos grupos esteña escribindo os seus propios textos ten todas as ventaxas do mundo e é dunha coherencia total e absoluta. O asunto é que seipamos facelo, que xa é outra historia.

-¿Tes algunha obra en proxecto?

-Sí, trátase dun proxecto vello, un proxecto que me ten completamente absorbido o miolo. e ao que lIe ·Ievo dando voltas desde hai catro ou cinco anos. Sería un espectáculo da Bella Otero e o seu tempo, e sobre todo da súa particularísima relación C.:la terra que a veu nacer. que é Galicia. Neste momen­to teño un ha idea suficentemente interesante p':lr¡}

poñerme a escribila, e dado que o grupo neces:ta un texto que se axuste as características hum~:,s,

medios e tal, e esto encaixa nesas caracterist;;:as. pois posiblemente o vexades por ahí adiante o ano que ven. Será un espectáculo sobre a Bella Otero non exactamente biográfico, pero sí xogando co que foi a súa biografía. Realmente existen dúas biogra­fías del a: a biografía real, que case nin Dios coñece, pero da que hai datos que é fácil recrear, e esa gran historia falsa que dela se conta, de que non é filia de Galicia, senón de Andalucía.

-¿Cómo ves o momento actual do Teatro Gale­go?

-O momento é malo, podía selo máis, pOdía selo menos. Supoño que algo de esperanza no fu­turo debo ter porque sigo facéndoo e non pensel en deixalo. Creo que ao mellor hai que plantexarse un enfrentamento aberto, violento si fai falta, coa admin istración ou con aquelas forzas que poden fa­cer que a administración se decate que existimos, e non soio para f... senón tamén para facelo con dig­nidade, ou ben mandalos ao c ... e buscar solucións propias desde aquí e desde nós. O que non pode­mos é andar durante máis tempo xogando e deixán­donos derrotar poi a burocracia e polo agotamento de ter que negociar con quen non quer negociar con nós, con quen quer impoñer condicións ...

-¿E excesivo o número de grupos profeslonals existentes? (si.f?Ue na p áx. lO

- 15 -

"Pedro Madruga, Conde de Caaminha, Sr, de Soutomallor", novo espectáculo de Troula.

Primeiro fol «o velorioB, de F. Taxes, drama e'ntre esperpéntico e expresionista sobre o caciquismo rural; despóls. IIAnastás ou a ori· xe da constituciónl), de J. Benet, farsátira da nosa circunstancia po­lítica aclua' ; agora, «Pedro Ma druga, Conde de Caaminha, Sr. de Soutomalloril, sobre un tema da nOS8 h:storia do século XV. {(CO­

media tinldds polo desencanto e <l

derrota». Tres espectáculos radi­calmente distintos, que amosan be'n as claras a versatllidade, en todos os ordes, e o propósito de Troula de escudlr «os encasilla­mentos teórico-estéticos». Don Sa­turi'o, que tentará dar noticia de todo novo espectáculo en proceso de montaxe, comprácese en po­der adiantar a información que sI­gue sobre «Pedro Madruga ... », que mol prdnto desfilará polos escena­rios galegos, logo de ser estrena­do en Sltges.

O TEXTO: Explicación que non explica nada.

As ánimas de Don Pedro Alva­rez de Soutomallor -Pedro Ma­druga- e o seu capitán Paio Be­loso vol tan a Galicia, pois éste sabe que a a'lma do conde non terá acougo senón na súa terra. Madruga é a parábola vivente do truntador, 00 poderoso, ao que a sorte lIe virou 'as costas. Esta é, pols , a historia dun retorno slna­lado pO'lo desencanto e a derro­ta. Ninguén espere atopar nela un ha análise sociopolítica das cau­sas que propicl'aron a carda e a derrota do Ma'druga. Esta é sim­plemente un ha obra de fición na que 'dous personaxes, que están fora do tempo e do espacio, falan das súas causas,

O AUTOR: Miguel Gato Luaces (1948- )

Ligado fundamenta'lmente ao ci­ne, ande fixo de todo -'desde escribir gulóns e dlrixir cortos até ser 'axudante de oirección e xefe de produción-, a súa relación ca Teatro é relativamente curta. En 1974 traballa no Departamento de Difusión de «Estudio de Tea­tro», órgano coordinador do tea­tro profesiona'l ,Independente do Estado Español, En 1980 escrlblu «Pedro Madruga ... » por encargo expreso de Troula.

TROULA: Unha comedia che a

de amargura e desmitificadora

o desexo de abrir máis o naso abanico de posibi'¡¡ dades como traballadores dun teatro sen en­casillamentos teórico-estéticos é, en primeiro lugar, o que nos me­veu a montar este texto.

Tras os dous primeiros monta­xes chegamos á conclusión de que tíñamos que facer un espec­táculo sen condic ionamentos téc­nicos. Con este texto de Miguel Gato, feito por encargo para nós, non teríamos necesidadede do­blar personaxes; para facer a mú­sica en 'directo non sería preciso contratar a músicos de fora da compañía ; non habería que xogar na 'ambigüedade dos símbolos e poderíamos deixar voar a imaxl­nación para crear sen estar colli­dos pola inmediatez dun texto dunha época presente. Noutras pa­labras, poderíamos traballar sen moitas das 'limitaclóns que sempre estiveron presentes no naso traba-110 para volcarnos na creac ión dunha obra artística en por el a, sen que esto supoña que seña un texto sen ideoloxía algunha, senón que é un texto aberto con todas as 'licencias que permite un tema histórico tratado 'ahlstóricamente.

Neste como en todos os espec­táculos que temas fe ito, unha vez que tivemos o texto nas mg.:n o prlmeiro que fixemos fol sometelo a unha anál ise teórica dividindoo en situacións, Cada situación anall-

- 16 -

zámola baixo un ha 'lente de catro perspectivas: a) Impresión xeral da situación, b) o actor, c) espacio escéni'co, d) espac'io sonoro.

Fe ito o traballo teórico, chega­mas a algunha conclusions, tais como que «Pedro Madruga ... » era un ha comedia chea de amarguras e desmitificadora: que os perso­naxes, con seren Conde e Capi­tán, eran xente do campo cos seus coñecementos bélicos e de crase, aprendidos nos camiños da experiencia; que sendo un ha his­to ria de dous fantasmas que vol­tan a súa terra, despóis de mar­tas, para se enterreraren, deberlan ser neste traballo mol reais, mol auténti<:os, moi vivos , e as súas cousas , dentro dunha ,libertada imaxina1iva, mol verdade, e todo o que os arrodea, cheo de mati­ces 'inconcretos tais como o chan mulli·do, taboas fantasmais, titlri­tei ros presentes que só se escol­tan; que o son debería ser todo en directo facendo un ha sinfonra entre bruidos dos caba'los, flautas, melodías de ,Iaúde, cascabeis e paus, utÍ'lizada e o m o eortinlñas musicais nun esti'lo ·radiofónico que se concretiza só por momentos para estar_ presente sempre nos ouvldos dos espectadores; que a 'luz debería sarr toda xunta dun ~ado 'Para ,1·luminar a escena en branco si é de dra, e toda xunta en azul do lado contrario 51 é de noite; que era un traballo que tí­fiamos que facer eon molto cari­ño, e asl o flxemos; que .. ,