Doprinosi - seminarski

SEMINARSKI RAD

PREDMET: FISKALNA EKONOMIJA

TEMA: DOPRINOSI

Mentor: Student:Prof. dr Hamid Alibašić Aničić Mirjana 075/2010

Republika Srpska

Univerzitet u Istočnom Sarajevu

Fakultet poslovne ekonomije

Bijeljina

Republic of Srpska

University of Eastern Sarajevo

Faculty of Business Economics

Bijeljina

Seminarski rad Doprinosi

Bijeljina, Decembar 2012. godina

Sadržaj:

UVOD............................................................................................................................................................3

1. POJAM I OSNOVNA OBILJEŽIJA DOPRINOSA.................................................................................4

2. ELEMENTI DOPRINOSA........................................................................................................................6

3. DOPRINOSI KAO JAVNI IZVOR SREDSTAVA..................................................................................7

3.1. PRIRODA I DEFINICIJA DOPRINOSA..........................................................................................7

3.2. DOPRINOSI ZA SOCIJALNO OSIGURANJE................................................................................7

3.3. SAMODOPRINOS.............................................................................................................................8

4. OBRAČUNAVANJE, UTVRĐIVANJE I PLAĆANJE DOPRINOSA ZA SOCIJALNO OSIGURANJE............................................................................................................................................10

4.1. POSLODAVAC KAO OBVEZNIK OBRAČUNAVANJA I PLAĆANJA DOPRINOSA............10

4.2. OBAVEZE OBRAČUNA I PLAĆANJA DOPRINOSA BEZ ISPLATE ZARADE.....................11

4.3. OBAVEZA OBRAČUNA I PLAĆANJA DOPRINOSA OD STRANE FIZIČKOG LICA – OSIGURANIKA.....................................................................................................................................11

4.4. DOPRINOS ZA OSNIVAČE ZAPOSLENE U SVOM PRIVREDNOM DRUŠTVU...................11

4.5. DOPRINOS ZA ZAPOSLENOG NA NEPLAĆENOM ODSUSTVU...........................................11

4.6. DOPRINOS ZA STRANE DRŽAVLJANE NA RADU PO OSNOVU RAZMJENE STRUČNJAKA I TEHNIČKE SARADNJE.....................................................................................12

4.7. DOPRINOS PO OSNOVU NAKNADE ZARADE I NOVČANE NAKNADE NA TERET DRUGIH ISPLATILACA......................................................................................................................12

4.8. DOPRINOS PO OSNOVU UGOVORENE NAKNADE................................................................12

4.9. DOPRINOSI PO RJEŠENJU PORESKE UPRAVE.......................................................................12

4.10. LICA KOJA SU SVOJIM ZAHTJEVOM UKLJUČENA U OBAVEZNO SOCIJALNO OSIGURANJE........................................................................................................................................13

4.11. POVRAĆAJ VISE PLAĆENOG DOPRINOSA I PRESTANAK PLAĆANJA DOPRINOSA U TOKU TEKUĆE GODINE.....................................................................................................................14

5. OSNOVICE ZA PLAĆANJE DOPRINOSA..........................................................................................15

5.1. ZA ZAPOSLENE I POSLODAVCE...............................................................................................15

5.2. ZA RADNIKE UPUĆENE NA RAD U INOSTRANSTVO...........................................................15

5.3. ZA LICA KOJA OBAVLJAJU PRIVREMENE I POVREMENE POSLOVE..............................15

5.4. ZA IZABRANA, IMENOVANA I POSTAVLJENA LICA...........................................................16

2


5.5. ZA LICA KOJA OSTVARUJU NAKNADU ZARADE NA TERET DRUGIH ISPLATILACA.16

5.6. ZA PENZIJE I NAKNADE PO OSNOVU INVALIDNOSTI........................................................16

5.7. ZA OSIGURANIKA KOJI OSTVARUJE NOVČANU NAKNADU PO OSNOVU NEZAPOSLENOSTI.............................................................................................................................17

5.8. ZA PREDUZETNIKE I OSNIVAČE ODNOSNO ČLANOVE PRIVREDNOG DRUŠTVA.......17

5.9. ZA SAMOSTALNE UMETNIKE...................................................................................................17

5.10. ZA SVEŠTENIKE I VERSKE SLUŽBENIKE, MONAHE I MONAHINJE.............................18

5.11. ZA POLJOPRIVREDNIKE...........................................................................................................19

5.12. ZA LICA KOJA OSTVARUJU UGOVORENU NAKNADU.....................................................19

5.13. ZA LICA KOJA SE UKLJUČE U OBAVEZNO SOCIJALNO OSIGURANJE..........................19

5.14. ZA DOMAĆE DRŽAVLJANE ZAPOSLENE U INOSTRANSTVU..........................................19

5.15. ZA LICA KOJA OSTVARUJU PENZIJU, INVALIDNINU I RENTU OD INOSTRANOG NOSIOCA OSIGURANJA.....................................................................................................................19

5.16. ZA ZAPOSLENOG NA NEPLAĆENOM ODSUSTVU..............................................................19

5.17. ZA STRANE DRŽAVLJANE PO OSNOVU RAZMENE STRUČNJAKA I TEHNIČKE SARADNJE, STRUČNOG USAVRŠAVANJA ILI ŠKOLOVANJA...................................................20

5.18. ZA SLUČAJ INVALIDNOSTI I TELESNOG OŠTEĆENJA ODNOSNO POVREDE NA RADU I PROFESIONALNE BOLESTI................................................................................................20

6. NAJNIŽA I NAJVIŠA MESEČNA OSNOVICA DOPRINOSA...........................................................21

6.1. NAJNIŽA MESEČNA OSNOVICA DOPRINOSA........................................................................21

6.2. PRIMENA SRAZMERNOG IZNOSA NAJNIŽE OSNOVICE.....................................................21

6. 3. NAJVIŠA MESEČNA OSNOVICA DOPRINOSA........................................................................22

6. 4. NAJVIŠA GODIŠNJA OSNOVICA DOPRINOSA........................................................................22

7. STOPE DOPRINOSA.............................................................................................................................23

7.1. STOPE DOPRINOSA NA ZARADE I NAKNADE NA TERET ZAPOSLENOG I NA TERET POSLODAVCA......................................................................................................................................23

7.2. STOPE DOPRINOSA ZA SLUČAJ POVREDE NA RADU I PROFESIONALNE BOLESTI....23

7.3. STOPE DOPRINOSA ZA STAŽ OSIGURANJA KOJI SE RAČUNA SA UVEĆANIM TRAJANJEM..........................................................................................................................................24

7.4. OLAKŠICE ZA POSLODAVCA KADA ZAPOSLI LICA STARIJA OD 50 ODNOSNO 45 GODINA.................................................................................................................................................24

7.5. MIROVANJE OBAVEZE PLAĆANJA DOPRINOSA..................................................................25

ZAKLJUČAK..............................................................................................................................................26

LITERATURA............................................................................................................................................27

3


4


UVOD

Doprinosi su jedan od finansijskih instrumenata kojima se prikupljaju sredstva za finansiranje javnih rashoda. Ne postoji opšteprihvaćena definicija doprinosa, tako da se ona izvodi na osnovu karakteristika samih doprinosa.

Savremena praksa i teorija poznaje veliki broj doprinosa. U pitanju su destinirani javni prihodi namjenjeni kako izgradnji objekata infrastrukture, komunalne privrede i slično, kao i socijalnoj sferi (socijalno osiguranje) i privredi (komore i druge asocijacije).

Sažimajuči suštinu definicija domaći i strani teoretičara, ističe se da su doprinosi posebna vrsta namjenski javni prihoda koja se na osnovu uvedene obaveze ubira od fizički i pravni lica.

Doprinosi su kao i porezi, javna davanja državi. No, temeljna je razlika između doprinosa i poreza u tome što za poreze nema unaprijed određene namjene njihovog trošenja, a za doprinose ona postoji. Primjera radi, kada platimo porez na dohodak, onda ne znamo hoće li se od tog novca finansirati izgradnja ceste, obrada zemlje ili plate carinika. Za doprinose je, naprotiv, unaprijed utvrđena namjena njihovog trošenja.

Dakle, onaj ko plaća doprinos za zdravstveno osiguranje zna da je namjena tih sredstava pružanje zdravstvenih usluga. Štoviše, za doprinose bi trebao postojati i određeni odnos između visine uplaćenog iznosa i protuusluge koja se za uzvrat dobije.

Tako bi na primjer viši iznos doprinosa plaćenog za penziono osiguranje u pravilu treba značiti i višu kasniju penziju. Za poreze takva veza ne postoji jer teoretski svi dobivaju jednaku kvalitet javne usluge (javne sigurnosti, državnih škola, i sl.) bez obzira na visinu plaćenog poreza.

5


1. POJAM I OSNOVNA OBILJEŽIJA DOPRINOSA

Osnovni izvor finansiranja obaveznog socijalnog osiguranja (penzijsko i invalidsko osiguranje, zdravstveno osiguranje i osiguranje za slučaj nezaposlenosti) predstavljaju doprinosi.

Uplatom propisanih doprinosa, čiju kontrolu obračunavanja i plaćanja vrši Poreska uprava, formiraju se sredstva kojima nosioci obaveznog socijalnog osiguranja (Republički fond za penzijsko i invalidsko osiguranje, Republički fond za zdravstveno osiguranje i Nacionalna služba za zapošljavanje) izvršavaju obaveze utvrđene zakonima i drugim propisima kojima su regulisane te oblasti, odnosno obezbeđuju davanja iz odgovarajućih oblasti osiguranja (penzije, novčane naknade, medicinske usluge itd).

Institut doprinosa za obavezno socijalno osiguranje uređen je jedinstveno, Zakonom o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje. Ovim zakonom su utvrđeni obveznici obračunavanja i plaćanja doprinosa, osnovice i stope doprinosa, dodatni doprinosi za period osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem (beneficirani staž), način obračunavanja i plaćanja doprinosa i dr.1

Osnovne karakteristike doprinosa su:1. Vezuju se za određeni krug građana koji imaju stvarnu ili pretpostavljenu korist od

aktivnosti države i drugih javnopravnih tijela;2. Visina doprinosa zavisi od troškova koje država ima kod obavljanja određene aktivnosti

ili od vrijednosti neposredne koristi koju imaju obveznici doprinosa od usluga države;3. Doprinosi imaju obavezan karakter;4. Nepostojanje neposrednog zahtjeva;5. Prinudom se ubiraju.

Razlika između poreza i doprinosa ogleda se i u svrsi za koju služi kao i načinu ubiranja. Razlika se može posmatrati i po sledećim momentima:

1. Doprinosi su bez izuzetka neposredna davanja2. Obuhvatju uži krug od poreza. Mogu se naplaćivati samo iz dohotka organizacije

udruženog rada, ličnih dohodaka radnika i ljudi i prihoda građana,3. Uvjek su sa proporcionalnim stopama,

1 http://www.zso.gov.rs/domaci-propisi-doprinosi.html

6


4. Destinirani se prihodi po oblastima u granicama djelatnosti potreba za čije finansiranje služe, dnosno sa SIZ-ovima. Ne obuhvataju pojedine društvene i druge djelatnosti i potreba.2

Doprinosi se razlikuju od taksa po tome što obavezu plaćanja doprinosa nisu inicirali sami obveznici, i što je za te obveznike proistekla neka materijalna korist od određene aktivnosti državnih tela.

Doprinosi su javni prihodi novijeg datuma i još nedovoljno priznati i poznati u mnogim zemljama. Porodica doprinosa je danas veoma brojna, ali je nesporno da je najznačajniji član ove porodice - doprinos za socijalno osiguranje.

Socijalno osiguranje predstavlja zaštitu koju društvo pruža svojim članovima kroz niz javnih mjera kako bi ih obezbjedilo od ekonomskih i socijalnih poteškoća nastalih usljed znatnog smanjenja njihove ekonomske snage (prihoda) zbog bolesti, povreda na radu, nezaposlenosti, invalidnosti, starosti ili smrti. Pored toga, socijalno osiguranje obezbeđuje, jednim svojim dijelom, i pokriće troškova liječenja, kao i posebnu pomoć u slučaju duže boleti.3

Na primer, na Islandu, socijalno osiguranje finansirano je iz državne blagajne. Gradjani ne plaćaju socijalno osiguranje, već su firme dužne da plate doprinose na svaki isplaćeni dohodak. Ti doprinosi idu u državnu blagajnu i služe za finansiranje opšteg socijalnog osiguranja. Državni osiguravajući zavod je izvršni organ socijalnog osiguranja, uključujući i porodiljsku pomoć i dodatak.

Fiskalnom reformom iz 1991. godine obezbeđena je puna uporedivost našeg sistema obaveznog socijalnog osiguranja sa socijalnim osiguranjem zemalja sa razvijenom tržišnom privredom. Realizovano je opredeljenje zakonodavca da obavezno socijalno osiguranje obuhvata penzijsko i invalidsko osiguranje, zdravstveno osiguranje i osiguranje za slučaj nezaposlenosti.

Doprinosi kao parafiskaliteti imaju svoje karakteristike. One se sastoje u sledećem :1. To su direktna davanja i plaća se u novcu2. Naplaćuju se od onih koji su ostvarili direktnu korist od rada javno pravnih tjela3. Prisutan je element prinude4. Doprinosi su derivativan ili izveden prihod5. To je destiniran javni prihod6. Nema univerzalan karakter

„Kod utvrđivanja visine doprinosa kod soijalnog osiguranja, odnosno visine socijalnih transfernih davanja, pored ostalog potrebno je efikasno utvrditi :

2 A. Milojevic, M. Trklja: Javne finansije, str. 380.3 Finansijski Menadžment, Mirko Kulić

7


1. Vrste osiguranih rizika2. Obim prava na osnovu osiguranja3. Korisnika osiguranja.“4

2. ELEMENTI DOPRINOSA

„Uzimajući u obzir obveznika kao kriterijum, poreze djelimo na : 1. doprinose koje plaća osiguranik2. doprinose koje plaća poslodavac3. doprinose koje plaćaju drugi obveznici.“5

Osiguranici, kao obveznici doprinosa su:1. zaposleni i druga lica koja u skladu sa propisima o radnim odnosima ostvaruju zaradu,

platu, odnosno naknadu za izabrana ili imenovana lica ako za svoj rad primaju platu, odnosno naknatu i

2. fizička lica, odnosno preduzetnici, koja u skladu sa zakonom obavljaju privrednu i drugu djelatnost kao osnovno zanimanje.6

Osiguranik, kao obveznik doprinosa, je svako lice koje ostvaruje platu ili naknadu. Za penzisko i invalidsko osiguranje obveznik doprinosa je fizičko lice koje se bavi poljoprivredom, pod uslovom da ne obavlja samostalnu djelatnost i nije starije od 65. godina.

Za zdravstveno osiguranje, obveznici doprinosa su:1. državljani koji primaju penziju, invalidninu ili rentu od inostranog nosioca osiguranja pod

uslovom da nije osiguran po drugom osnovu,2. strani državljani na školovanju i stručnom usavršavanju i3. monasi i monahinje.

Organizacija za obavezno osiguranje u sulaču privremene nezaposlenosti je obveznik doprinosa za zdravstveno osiguranje za zaposlene za čijim radom je prestala potreba dok ostvaruju propisanu naknadu, kao i za nezaposlena lica dok ostvaruju pravo na novčanu naknadu.

Fond za penzijsko i invalidsko osiguranje je obveznik doprinosa za zdravstveno osiguranje za korisnike prava na penziju, osim zemljoradnika i korisnika novčanih naknada po osnovu preostale radne sposobnosti.

4 Dr Mehmed Alijagić, Poreski menadžment i poreski konsalting, strana 145.5 Dr Jovan Sejmenović, Javni prihodi – utvrđivanje i naplata, op., strana 243.6 A. Milivojević, M. Trklja: Javne finansije, strana 384.

8


Isplatilac naknade je obveznik doprinosa za socijalno osiguranje za lica koja po propisima o dječijoj zaštiti koriste pravo na novčanu naknadu po osnovu porodiljskog odsustva.

Izvori doprinosa mogu biti samo lična primanja i drugi prihod građana, a ne i dobit ili imovina.

3. DOPRINOSI KAO JAVNI IZVOR SREDSTAVA

3.1. PRIRODA I DEFINICIJA DOPRINOSA

Prema većem broju autora, doprinosi kao oblici društveni prihoda karakteristični su po četiri osnovna elementa:

1. Javni su prihodi koji prestavljaju takva davanja kod kojih je inkonporiran element protivusluge.

2. Ne plaćaju ih kao što je slučaj kod poreza, sva lica već samo ona koja će imati neku korist od tako prikupljeni javni sredstava,

3. Predstavlja prinudno plaćanje, odnosno obaveznu naknadu pojedinaca ili grupa za učinjene usluge ili radove koji se u potpunosti ili djelimično finansiraju doprinosom i

4. Prikupjlena sredstva su strogo namjenska sredstva, te ne prolaze kroz budžet i budžetsku proceduru.

Sažimajuči suštinu definicija domači i strani teoretičara, ističe se da su doprinosi posebna vrsta

namjenski javni prihoda koja se na osnovu uvedene obaveze ubira od fizički i pravni lica. 7

U jugoslovenskom financiskom sistemu doprinosi se javljaju 1952 god, prilikom donošenja Osnovnog zakona o društvenom doprinosu i porezima, od tada pa sve do danas se bogato koristi u našem financiskom sistemu.

Nekada označava prihod koji se alimentira iz privrednog sektora, da bi kasnije doprinosima nazivali prihode koji opterećuju lična primanja građana.

3.2. DOPRINOSI ZA SOCIJALNO OSIGURANJE

Novim zakonskim rješenjima konsrisan je sistem socijalnog osiguranja (u srbiji) koji se zasniva na četiri osnovna načela i to :

7 Prof.dr.Slobodan Komazec,Monetarne finansije,Beograd 2002,str.658

9


1. Načelo obaveznosti: znači da je sistem doprinosa za socijalno osiguranje određen zakonom kao obavezujući kako za fizička tako i za pravna lica na koja se odnosi.

2. Načelo pluraliteta izvora finansiranja: znači da se sistem doprinosa za sosijalno osiguranje zasniva na ekonomskoj snazi osiguranika, poslodavca i drugih obveznika.

3. Načelo proporcijonalnosti: znači da se doprinosi za socijalno osiguranje plačaju po proporcijonalnim stopama.

4. Načelo namjenskog korištenja sredstava: znači da su sredstva mobilisana po osnovu doprinosa za socijalno osiguranje strogo destinirana i nemogu se koristiti za neke druge potrebe.

Prema zakono o doprinosima za socijalno osiguranje sistem obaveznog socijalnog osiguranja obuhvata: 8

1. Penzijsko i invalidsko osiguranje, 2. Zdravstveno osiguranje, 3. Osiguranje od nezaposlenosti.

Obveznici doprinosa u važećem sistemu socijalnog osiguranja su:1. Osiguranici: to je najbrojnija grupa obveznika i nju čine:

a) lica koja se nalaze u radnom odnosu i sva izabrana ili imenovana lica koja za svoj rad primaju platu ili ostvaruju drugu naknadu

b) lica koja samostalno obavljaju privrednu ili drugu djelatnost kao osnovno zanimanje2. Poslodavci: sva pravna ili fizička lica koja imaju zaposlene:

Sredstva doprinosa socijalnog osiguranja prestavljaju prihode fondova za penzijsko i invalidsko

osiguranje, zavoda za zdravstveno osiguranje i zavoda za tržište rada. 9

3.3. SAMODOPRINOS

Samodoprinos je: lokalni javni prihod koji se razlikuje od tradicijonalni dažbinski oblika u

sljedečem: 10

1. Jedna od opštih karakteristika tradicijonalni dažbinski oblika (porezi,carine itd.) je da se oni uvode autoritetom vlasti. Uvođenje samodoprinosa u sistem prihoda rezultat je slobodno izražene inicijative i odluke samih građana budućih obveznika;

2. Samodoprinos je strogo destinirani prihod, dok prihodi od poreza i drugih dažbina služe za finansiranje ukupni javni potreba fiskusa;

3. Porezi i druge dažbine uvode se za cijelu državnu teritoriju, a samodoprinosi na nivou grada, opštine, mjesne zajednice, naselja ili djela naselja;

8 Prof.dr.Slobodan Komazec,Monetarne finansije,Beograd 2002,str.658-6599 Prof.dr.Slobodan Komazec,Monetarne finansije,Beograd 2002,str.658-65910 Prof.dr.Slobodan Komazec,Monetarne finansije,Beograd 2002,str.659-660

10


4. Prihodi od poreza i drugih dažbina evidentiraju se u buđetu, dok prihodi od samodoprinosa idu na poseban račun;

5. Visinu samodoprinosa određuju sami građani, dok visinu dažbina jednostrano određuje nosilac financiske vlasti;

6. Porezi i druge dažbine plačaju se u novcu, a samodoprinos u novcu, materjalnim dobrima i uslugama.

Zakon o samodoprinosu sadrži:1. Način donošenja odluka: odluku o uvođenju samodoprinosa donose građani

referendumom ili davanjem pismenih izjava.2. Obveznik samodoprinosa: je građanin po osnovu stanovanja ili posjedovanja

nepokretnosti u mjestu raspisivanja samodoprinosa.3. Osnovica samodoprinosa: čine jih prihodi građana i njihova imovina.4. Oslobođenja: samodoprinos se nemože uvoditi na primanja fizičkih lica koja nisu

predmet oporezivanja prema zakonu o porezu na dohodak građana.

Samodoprinos danas ima mali bilansni značaj. Kontni okvir za budžetski sistem Srbije, svrstava samodoprinos u konto Porezi na dohodak, dobit i kapitalne dobitke.

11


4. OBRAČUNAVANJE, UTVRĐIVANJE I PLAĆANJE DOPRINOSA ZA SOCIJALNO OSIGURANJE

Obvezni doprinosi za socijalno osiguranje vrsta su izravnih poreza te prema tome ulaze u širem smislu u porezni sustav. Oni su temeljni prihodi kojima se financiraju izdaci za penzijsko osiguranje, za zdravstveno osiguranje te za zapošljavanje. 11

Doprinosi se ubiru iz plate (tj. na teret zaposlenika) i na platu (tj. na teret poslodavca). Tako se doprinosi za mirovinsko osiguranje plaćaju na teret zaposlenika, a doprinosi za zdravstveno osiguranje i zapošljavanje na teret poslodavca.

Zakonom se uredjuje obračunavanje, utvrdjivanje i plaćanje doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, s tim da obveznici doprinosa ne mogu biti oslobodjeni obaveze obračunavanja i plaćanja doprinosa.

4.1. POSLODAVAC KAO OBVEZNIK OBRAČUNAVANJA I PLAĆANJA DOPRINOSA

Poslodavac je obveznik obračunavanja i plaćanja doprinosa iz osnovice i na osnovicu:1. za zaposlene,2. za izabrana, imenovana i postavljena lica i3. za lica koja obavljaju privremene i povremene poslove.

Obračun i plaćanje doprinosa poslodavac vrši istovremeno sa isplatom zarade, razlike zarade ili ugovorene naknade za privremene i povremene poslove po propisima koji važe u momentu isplate tih primanja.

U slučaju isplate zarade u više dijelova, prilikom isplate prvog dijela zarade doprinosi se obračunavaju i plaćaju na najnižu mjesečnu osnovicu, ako je ispaćeni deo zarade niži od najniže osnovice.

Obračun i plaćanje doprinosa iskazuje na obrascima zbirnih poreskih prijava PP OD i PP OD-1 koji su propisani Pravilnikom o obrascu zbirne poreske prijave o obračunatim i plaćenim doprinosima za obavezno socijalno osiguranje po odbitku.12

11 www.porezni vodić.hr,12 "Službeni glasnik RS", br. 96/2004, 105/2004 i 64/2005

12


4.2. OBAVEZE OBRAČUNA I PLAĆANJA DOPRINOSA BEZ ISPLATE ZARADE

Izmjenama i dopunama Zakona, sa primjenom od 1. avgusta 2005. godine, ponovo je uvedena obaveza poslodavca da u slučaju kada ne isplati zaradu do 30. u tekućem mjesecu za prethodni mjesec najkasnije do tog roka obračuna i uplati doprinose za prethodni mjesec na najnižu mjesečnu osnovicu doprinosa. Pri isplati zarade za odgovarajući mjesec poslodavac je dužan da plati razliku između plaćenog iznosa doprinosa bez isplate zarade i iznosa doprinosa obračunatog na zaradu koju isplaćuje.

4.3. OBAVEZA OBRAČUNA I PLAĆANJA DOPRINOSA OD STRANE FIZIČKOG LICA – OSIGURANIKA

Obaveza fizičkog lica - osiguranika da, na zaradu ili naknadu za privremene i povremene poslove koju ostvari kod nerezidenta Republike (diplomatsko ili konzularno predstavništvo strane države, odnosno medunarodna organizacija ili kod predstavnika i službenika takvog predstavništva, odnosno organizacije i dr.) ili kod drugog lica koje po zakonu nije u obavezi da obračunava i plaća doprinose po odbitku, sam obračuna i plati doprinose. To znači da je tada fizičko lice, kao obveznik doprinosa, dužno da obračuna i plati doprinose po punim stopama (zbirno 35,8%), jer tada ukupne doprinose plaća sam (obaveza se ne deli sa poslodavcem).

Obračun i plaćanje doprinosa od strane fizičkog lica kao obveznika iskazuje se na Obrascu PP OPJ, koji je propisan Pravilnikom o obrascu poreske prijave o obračunavanju i plaćanju poreza po odbitku i pripadajućim doprinosima od strane fizičkog lica kao poreskog obveznika.

4.4. DOPRINOS ZA OSNIVAČE ZAPOSLENE U SVOM PRIVREDNOM DRUŠTVU

Doprinosi za osnivače, odnosno članove privrednog društva koji su zaposleni u svom privrednom društvu, obračunavaju se i plaćaju na isti način kao i za ostale zaposlene, s tim što se doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje plaća fondu samostalnih djelatnosti koji je nadležan za te osiguranike.

4.5. DOPRINOS ZA ZAPOSLENOG NA NEPLAĆENOM ODSUSTVU

Za zaposlenog koji je na neplaćenom odsustvu poslodavac obračunava i plaća doprinos za zdravstveno osiguranje, ako ta obaveza postoji po Zakonu o zdravstvenom osiguranju ili opštem aktu poslodavca, na svoj teret prilikom isplate zarade ostalim zaposlenim.

13


4.6. DOPRINOS ZA STRANE DRŽAVLJANE NA RADU PO OSNOVU RAZMJENE STRUČNJAKA I TEHNIČKE SARADNJE

Za stranog državljanina na radu po osnovu posebnog ugovora o razmeni stručnjaka ili po osnovu sporazuma o medunarodnoj tehničkoj saradnji, poslodavac je dužan da obračuna i uplati doprinos za zdravstveno osiguranje prilikom isplate zarada drugim zaposlenim.

4.7. DOPRINOS PO OSNOVU NAKNADE ZARADE I NOVČANE NAKNADE NA TERET DRUGIH ISPLATILACA

Doprinose po osnovu naknade zarade, odnosno novčane naknade koje se isplaćuju iz sredstava Zavoda za zdravstveno osiguranje, sredstava Nacionalne službe za zapošljavanje, odnosno iz budžeta Republike u skladu sa Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa djecom, obračunava i plaća isplatilac naknade, istovremeno sa isplatom tih naknada, po propisima koji važe u momenta isplate naknade.

4.8. DOPRINOS PO OSNOVU UGOVORENE NAKNADE

Obračun i plaćanje doprinosa po osnovu ugovorene naknade vrši isplatilac te naknade. U slučaju kada je isplatilac naknade nerezident Republike, odnosno drugo lice koje nije obveznik plaćanja doprinosa po odbitku, propisuje se obaveza lica koje je ostvarilo ugovorenu naknadu da samo obračuna i plati doprinose.

4.9. DOPRINOSI PO RJEŠENJU PORESKE UPRAVE

Za lica koja obavljaju samostalnu djelatnost (preduzetnici, osnivači odnosno članovi privrednih društva, samostalni umetnici, sveštenici i verski službenici) izuzev za osnivače, odnosno članove privrednog društva koji su zaposleni u svom privrednom društvu i ostvaruju zaradu, kao i za poljoprivrednike obavezu doprinosa utvrđuje rješenjem Poreska uprava. Doprinos se plaća - 15 dana po isteku meseca.

Utvrdjivanje obaveze doprinosa za samostalne umetnike vrši Poreska uprava rješenjem, na osnovu podataka o osiguranicima po torn osnovu koje joj dostavlja nadležna organizacija za obavezno socijalno osiguranje, obaveštenja koja joj dostavljaju umjetnička udruženja i prijave za utvrdivanje obaveze doprinosa koju dostavljaju ti osiguranici.

14


Konačna obaveza doprinosa za samostalne umjetnike utvrdjuje se po isteku kalendarske godine na ostvareni oporezivi prihod od ugovorenih naknada po osnovu samostalne umjetničke djelatnosti ili druge djelatnosti u oblasti kulture.

Prijava za utvrdjivanje konačne obaveze doprinosa za prethodnu godinu se podnosi najkasnije do 15. februara naredne za prethodnu godinu, odnosno u roku od 15 dana od dana sticanja statusa samostalnog umetnika, na Obrascu PPD - SU, koji je propisan Pravilnikom o obrascu prijave za utvrdjivanje obaveze doprinosa za obavezno socijalno osiguranje za samostalne umetnike13. U ovoj prijavi istovremeno se opredeljuje i osnovica za mesečnu akontaciju doprinosa za tekuću godinu.

Radi utvrdivanja obaveze plaćanja doprinosa za samostalne umjetnike, umjetnička udruženja kod kojih se samostalni umjetnici vode na evidenciji obavezna su da nadležnoj organizacionoj jedinici Poreske uprave dostave obaveštenje sa podacima o samostalnim umjetnicima koji nisu osigurani po drugom osnovu jednom godišnje, najkasnije do 31. januara tekuće godine. Obaveštenje mora da sadrži ime i prezime samostalnog umjetnika, adresu i PIB (jedinstveni matični broj gradana).

Utvrdjivanje obaveze doprinosa za sveštenike i vjerske službenike, monahe i monahinje, za domaće državljane zaposlene u inostranstvu i za inostrane penzionere vrši Poreska uprava riješenjem, na osnovu podataka o osiguranicima po tom osnovu koje joj dostavlja nadležna organizacija za obavezno socijalno osiguranje.

4.10. LICA KOJA SU SVOJIM ZAHTJEVOM UKLJUČENA U OBAVEZNO SOCIJALNO OSIGURANJE

Za lica koja su se svojim zahtjevom uključila u obavezno socijalno osiguranje, što je moguće prema sistemskom Zakonu za penzijsko i invalidsko osiguranje, daje se pravo organizaciji za obavezno socijalno osiguranje da svojim aktom utvrđuje obavezu plaćanja doprinosa.

U tom smislu, upravni odbor Republičkog fonda za PIO zaposlenih donjeo je Odluku o utvrdivanju osnovica na koje se plaća doprinos za PIO za lica uključena u obavezno osiguranje. Saglasno toj odluci, nominalni iznos osnovice doprinosa usklađuje se tromjesečno, riješenjem direktora fonda i objavljuje u "Službenom glasniku RS".

4.11. POVRAĆAJ VISE PLAĆENOG DOPRINOSA I PRESTANAK PLAĆANJA DOPRINOSA U TOKU TEKUĆE GODINE

13 "Službeni glasnik RS", broj 64/2005

15


Zakonom je uredjeno pravo na povraćaj vise plaćenog doprinosa na prihode ostvarene po vise različitih osnova rada (radni odnos, samostalna delatnost, ugovori i dr.), iznad iznosa doprinosa obračunatog na najvišu godišnju osnovicu doprinosa (petostruki iznos prosečne godišnje zarade isplaćene u RS u godini za koju se utvrduju i plaćaju doprinosi). Nominalni iznos ove osnovice utvrduje i objavljuje ministar finansija.

Ovo pravo, po podnetom zahtevu i na osnovu rešenja Poreske uprave, može da ostvari obveznik za doprinose koje je sam uplatio odnosno za doprinose plaćene u njegovo ime i u njegovu korist.

Zakonom je uredjeno i pravo obveznika doprinosa po osnovu ugovorene naknade da u toku godine podnese zahtev za prestanak obaveze plaćanja doprinosa na ugovorenu naknadu kada osnovica plaćenog doprinosa po torn osnovu zajedno sa osnovicama plaćenog doprinosa po drugim osnovima dostigne iznos procenjene najviše godišnje osnovice doprinosa.

Procenjena najviša godišnja osnovica doprinosa opredeljena je u visini petostrukog iznosa godišnje zarade ostvarene u Republici u prethodnoj godini uvećane za procenjeni rast zarada u tekućoj godini. Nominalni iznos ove osnovice utvrđuje i objavljuje ministar finansija.

Propisano je da uslove, postupak i način povraćaja vise plaćenog doprinosa i prestanak obaveze plaćanja doprinosa po osnovu ugovorene naknade bliže uređuju sporazumno ministar nadležan za poslove finansija, ministar nadležan za poslove rada, zapošljavanja i socijalne politike i ministar nadležan za poslove zdravlja.

5. OSNOVICE ZA PLAĆANJE DOPRINOSA

16


Zakonom su utvrdjene osnovice za plaćanje doprinosa za sve kategorije osiguranika, i to:

5.1. ZA ZAPOSLENE I POSLODAVCE

Osnovicu za plaćanje doprinosa za zaposlene i njihove poslodavce, odnosno isplatioce čini zarada, odnosno plata i naknada zarade, odnosno plate prema ugovoru o radu, odnosno rešenju nadležnog organa.

Izmjenama i dopunama Zakona, sa primenom od 26. jula 2005. godine propisano je da osnovicu doprinosa za zaposlene i poslodavce čini i premija za dobrovoljno dodatno penzijsko osiguranje koju poslodavac plaća za zaposlene uključene u dobrovoljno osiguranje, u skladu sa zakonom koji uređuje dobrovoljno penzijsko osiguranje. Ova odredba predstavlja izuzetak od Zakona o radu, prema kojem premija za dobrovoljno penzijsko osiguranje koju poslodavac plaća za zaposlene ne predstavlja zaradu.

5.2. ZA RADNIKE UPUĆENE NA RAD U INOSTRANSTVO

Osnovicu za plaćanje doprinosa za radnike upućene na rad u inostranstvo čini iznos zarada koju bi ti zaposleni, ostvarili u Republici na istim ili sličnim poslovima, s tim da ne može biti niža od dvostruke najniže mjesečne osnovice doprinosa.

Najniža osnovica doprinosa iznosi 40% od prosečne mjesečne zarade isplaćene po zaposlenom u Republici u prethodnom kvartalu. Dvostruki iznos te osnovice čini najnižu osnovicu doprinosa za zaposlene upućene na rad u inostranstvo, a primenjuje se ako je zarada (bruto) koju bi ostvarili u Republici na istim ili sličnim poslovima niža od tog iznosa.

5.3. ZA LICA KOJA OBAVLJAJU PRIVREMENE I POVREMENE POSLOVE

Privremeni i povremeni poslovi po ugovorima u potpunosti su fiskalno izjednačeni sa radnim odnosom time što je za lica koja obavljaju privremene i povremene poslove i za poslodavce utvrđena obaveza plaćanja doprinosa za sva tri vida obaveznog socijalnog osiguranja. Osnovicu doprinosa čini ugovorena naknada.

Ovo važi i za lica koja privremene i povremene poslove obavljaju preko zadruge (osim za lice do navršene 26. godine starosti ako je na školovanju) u pogledu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje, od donošenja Zakona i pre toga u skladu sa Zakonom o PIO, a za zdravstveno osiguranje od 10. decembra 2005. godine, u skladu sa novim Zakonom o zdravstvenom osiguranju.

17


5.4. ZA IZABRANA, IMENOVANA I POSTAVLJENA LICA

Za izabrana, imenovana i postavljena lica koja ostvaruju razliku zarade, odnosno plate uredeno je da osnovicu za obračun i plaćanje doprinosa čini ta razlika zarade, odnosno plate koju ostvaruju za vreme obavljanja funkcije. Ne primenjuje se najniža osnovica doprinosa jer je primenjuje poslodavac kod koga su zaposleni i ostvaruju zaradu, odnosno platu.

5.5. ZA LICA KOJA OSTVARUJU NAKNADU ZARADE NA TERET DRUGIH ISPLATILACA

Za naknadu zarade, odnosno novčanu naknadu koja se ostvaruje prema zakonima koji uređuju finansijsku podršku porodici sa dijecom i obavezno zdravstveno osiguranje, osnovicu doprinosa čini iznos ostvarene naknade.

Izvršeno je ujednačavanje načina obračuna doprinosa za naknade zarada koje se isplaćuju iz sredstava budžeta Republike u skladu sa Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa dijecom (porodiljsko odsustvo, nega deteta i dr.) i iz sredstava Zavoda za zdravstveno osiguranje (bolovanje preko 30 dana) sa obračunom doprinosa na zarade. To znači da doprinose plaća, kako isplatilac naknade, tako i lice koje ostvaruje naknadu, koja je opredeljena u bruto iznosu. Time je ujednačen obračun doprinosa na naknade zarada, nezavisno od toga da li se isplaćuju na teret poslodavca ili na teret drugih isplatilaca.

5.6. ZA PENZIJE I NAKNADE PO OSNOVU INVALIDNOSTI

Za penzije i naknade po osnovu invalidnosti koje se isplaćuju kao stečena prava u skladu sa zakonom koji ureduje penzijsko i invalidsko osiguranje propisano je da osnovicu doprinosa čini iznos isplaćene penzije, odnosno naknade po osnovu invalidnosti, a obavezu plaćanja doprinosa ima samo Republički fond za penzijsko i invalidsko osiguranje kao isplatilac penzija, odnosno naknada.

5.7. ZA OSIGURANIKA KOJI OSTVARUJE NOVČANU NAKNADU PO OSNOVU NEZAPOSLENOSTI

Novčana naknada koju ostvaruje osiguranik po osnovu nezaposlenosti iz sredstava Nacionalne službe za zapošljavanje je osnovica za plaćanje doprinosa, a doprinosi se plaćaju samo na teret lica koje je primalac te naknade, u skladu sa zakonom koji uređuje zapošljavanje i osiguranje za slučaj

18


nezaposlenosti. Praktično, iznos novčane naknade za isplatu umanjuje se za iznos obustavljenog i plaćenog doprinosa za PIO i zdravstveno osiguranje.

5.8. ZA PREDUZETNIKE I OSNIVAČE ODNOSNO ČLANOVE PRIVREDNOG DRUŠTVA

Osnovicu doprinosa za preduzetnike čini poreska osnovica na koju se plaća porez na dohodak građana - oporeziva dobit ili paušalno utvrđen prihod.

Osnovicu doprinosa za osnivače, odnosno članove privrednog društva čini osnovica poreza na dobit preduzeća - oporeziva dobit u skladu sa odredbama zakona koji uređuje porez na dobit preduzeća.

U slučaju kada se dobit deli na više preduzetnika, odnosno osnivača i članova privrednog društva, osnovicu doprinosa čini udeo svakog od njih u ostvarenoj dobiti.Izuzetno u slučaju kada osnivač, odnosno član privrednog društva zasnuje radni odnos sa tim privrednim društvom, osnovicu doprinosa čini zarada koju ostvaruje po osnovu zaposlenja, s tim što i doprinose za PIO usmerava Fondu samostalnih delatnosti.

5.9. ZA SAMOSTALNE UMJETNIKE

Osnovica doprinosa za samostalne umetnike je prihod (koji ostvaruju obavljanjem umetničke i druge delatnosti u oblasti kulture) na koji se plaća porez po zakonu koji uređuje porez na dohodak gradana.

Izmenama i dopunama Zakona, sa primenom od 1. avgusta 2005. godine, preuredjen je način utvrdjivanja i plaćanja doprinosa za samostalne umetnike.

Pojam "samostalni umetnik" podrazumeva osiguranika - fizičko lice za koje je utvrdjen status lica koje samostalno obavlja umetničku delatnost ili drugu delatnost u oblasti kulture prema evidenciji koju vodi umetničko udruženje, u skladu sa Zakonom o samostalnom obavljanju umetničke i druge delatnosti u oblasti kulture a koji nije osiguran po drugom osnovu. Izmjena se sastoji u tome da za ove obveznike obračun i plaćanje doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje i za zdravstveno osiguranje ne vrši poslodavac, odnosno isplatilac naknade po osnovu autorskih ugovora, ugovora o delu i drugih ugovora po odbitku, već obavezu doprinosa akontaciono i po konačnom obračunu utvrđuje rešenjem Poreska uprava, a plaća sam obveznik. Isplatilac prihoda po ugovorima samostalnim umetnicima od 1. avgusta 2005. godine obustavlja samo porez na dohodak gradana.

19


Do konačnog utvrđivanja oporezivog prihoda, samostalni umetnici plaćaju mesečnu akontaciju doprinosa na osnovicu koju, u zavisnosti od visine očekivanih prihoda u tekućoj godini, mogu da opredele u jednom od sledećih iznosa:

1. najniža osnovica doprinosa iz člana 38. ovog zakona;2. prosečna mesečna zarada u Republici isplaćena po zaposlenom u prethodnoj godini;3. dvostruka prosečna mesečna zarada u Republici isplaćena po zaposlenom u prethodnoj godini;4. četvorostruka prosečna mesečna zarada u Republici isplaćena po zaposlenom u

prethodnoj godini.14

Konačna obaveza doprinosa utvrjuje se po isteku godine na osnovicu koju čini ostvareni prihod, a ne može biti niža od najniže osnovice doprinosa, niti viša od najviše godišnje osnovice doprinosa, na osnovu prijave koju podnose samostalni umetnici i drugih raspoloživih podataka.

5.10. ZA SVEŠTENIKE I VJERSKE SLUŽBENIKE, MONAHE I MONAHINJE

Propisano je da osnovicu doprinosa za sveštenike, verske službenike i monahe i monahinje čini jedan od iznosa na koji osiguranika, polazeći od dužnosti na koju je osiguranik rasporedjen, njegove školske spreme, godina radnog staža i drugih kriterijuma sadržanih u unutrašnjem zakonodavstvu crkve, odnosno verske zajednice, opredeli crkva, odnosno verska zajednica, i to:

1. najniža mesečna osnovica doprinosa iz člana 38. Zakona (40% od prosečne mesečne zarade po zaposlenom isplaćene u Republici u četvrtom kvartalu prethodne godine);

2. prosečna mesečna zarada u Republici isplaćena po zaposlenom u prethodnoj godini pomnožena koeficijentom 1, 2, 3, 4 ili 5.

Osnovicu crkva, odnosno verska zajednica opredeljuje u saradnji sa nadležnom organizacijom za obavezno socijalno osiguranje, koja podatke o tome za svakog osiguranika dostavlja nadležnoj organizacionoj jedinici Poreske uprave, u roku od 15 dana od dana sticanja svojstva osiguranika.Osnovica opredeljena za odredenog osiguranika na napred navedeni način ne može se menjati u toku tekuće godine, a može se izmeniti za narednu godinu, pod uslovom da podaci o izmenjenoj osnovici doprinosa budu dostavljeni nadležnoj organizacionoj jedinici Poreske uprave do 15. februara godine za koju se utvrdjuje obaveza.

5.11. ZA POLJOPRIVREDNIKE

Osnovica doprinosa za poljoprivrednike je prihod od poljoprivredne delatnosti na koji se plaća porez na dohodak gradana (katastarski ili stvarni prihod).

14 dr Pajo Panić; Carinski sistem i carinsko poslovanje (interna upotreba), Bijeljina 2011

20


5.12. ZA LICA KOJA OSTVARUJU UGOVORENU NAKNADU

Za prihode po osnovu ugovorene naknade, osnovicu za plaćanje doprinosa čini oporezivi iznos ugovorene naknade (bruto).

5.13. ZA LICA KOJA SE UKLJUČE U OBAVEZNO SOCIJALNO OSIGURANJE

Dato je ovlašćenje organizaciji za obavezno socijalno osiguranje da svojim aktom, na koji saglasnost daje Vlada RS, uredi osnovice doprinosa za lica koja se na svoj zahtev uključuju u obavezno socijalno osiguranje, s obzirom na to da ova lica zahtev za obavezno osiguranje podnose organizaciji za obavezno socijalno osiguranje, pa se može izvršiti prijava na osiguranje i utvrdjivanje obaveze doprinosa.

5.14. ZA DOMAĆE DRŽAVLJANE ZAPOSLENE U INOSTRANSTVU

Osnovica doprinosa za domaće državljane zaposlene u inostranstvu kod inostranih poslodavaca je prosečna zarada u Republici ostvarena u četvrtom kvartalu prethodne godine.

5.15. ZA LICA KOJA OSTVARUJU PENZIJU, INVALIDNINU I RENTU OD INOSTRANOG NOSIOCA OSIGURANJA

Za lica koja ostvaruju penziju, invalidninu ili rentu isključivo od inostranog nosioca osiguranja osnovicu doprinosa za zdravstveno osiguranje čini iznos penzije, invalidnine ili rente ostvarene u mesecu za koji se doprinos utvrđuje, odnosno plaća. Preračun tih primanja iz strane valute u dinarsku protivvrednost vrši se, u skladu sa Zakonom o poreskom postupku i poreskoj administraciji, po srednjem kursu NBS - važećem poslednjeg dana u mesecu za koji se doprinos plaća.

5.16. ZA ZAPOSLENOG NA NEPLAĆENOM ODSUSTVU

Osnovicu doprinosa za zdravstveno osiguranje koju plaća poslodavac za zaposlenog na neplaćenom odsustvu, ako obaveza postoji po Zakonu o zdravstvenom osiguranju čini zarada koju bi taj zaposleni ostvario da radi.

21


5.17. ZA STRANE DRŽAVLJANE PO OSNOVU RAZMJENE STRUČNJAKA I TEHNIČKE SARADNJE, STRUČNOG USAVRŠAVANJA ILI ŠKOLOVANJA

Za strane državljane koji u Republici obavljaju poslove po osnovu razmene stručnjaka, odnosno međunarodne tehničke saradnje osnovicu doprinosa čini prosečna zarada u Republici ostvarena u četvrtom kvartalu prethodne godine, a doprinos plaća poslodavac kod koga rade.

5.18. ZA SLUČAJ INVALIDNOSTI I TJELESNOG OŠTEĆENJA ODNOSNO POVREDE NA RADU I PROFESIONALNE BOLESTI

Osnovica doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za slučaj invalidnosti i telesnog oštećenja po osnovu povrede na radu i profesionalne bolesti i osnovica doprinosa za zdravstveno osiguranje za slučaj povrede na radu i profesionalne bolesti, je najniža mesečna osnovica doprinosa. U slučajevima kada se ostvaruje ugovorena naknada, ukoliko je ona viša od najniže mesečne osnovice doprinosa, osnovicu doprinosa čini ta ugovorena naknada (bruto).

22


6. NAJNIŽA I NAJVIŠA MJESEČNA OSNOVICA DOPRINOSA

6.1. NAJNIŽA MJESEČNA OSNOVICA DOPRINOSA

Zakonom je propisana jedinstvena najniža mesečna osnovica doprinosa (umesto osam najnižih mesečnih osnovica doprinosa utvrđenih prema stepenu stručnosti, kakvo je bilo dotadašnje zakonsko rešenja), a iznosi 40% od prosečne mesečne zarade u Republici isplaćene u prethodnom kvartalu.

Najniža mesečna osnovica doprinosa uskladjuje se kvartalno sa kretanjem zarada u Republici, a nominalni iznos najniže osnovice objavljuje ministar finansija.

Izuzetno, najniža osnovica doprinosa za samostalne umetnike, sveštenike i verske službenike, monahe i monahinje i poljoprivrednike ne podleže tromesečnom usklađivanju sa kretanjem zarada. Za ove kategorije osiguranika najniža osnovica doprinosa je ista za celu kalendarsku godinu, a čini je 40% prosečne mesečne zarade isplaćene u Republici u četvrtom kvartalu prethodne godine. Nominalni iznos objavljuje ministar finansija.

U svim situacijama kada je zarada ili drugi prihod koji osiguranik ostvaruje na mesečnom nivou niži od najniže osnovice doprinosa, za obračun i plaćanje doprinosa primenjuje se najniža osnovica.

Izuzetno, najniža osnovica doprinosa se ne primenjuje kod isplate:1. Razlike zarade, odnosno plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica;2. Naknade zarade u skladu sa zakonom o finansijskoj podršci porodici sa decom;3. Naknade zarade na teret zavoda za zdravstveno osiguranje;4. Penzije i naknade po osnovu invajidnosti na teret fonda za pio;5. Novčane naknade na teret nacionalne službe za zapošljavanje;6. Ugovorene naknade (autorski ugovor, ugovor o delu, dopunski rad i dr.).

6.2. PRIMJENA SRAZMJERNOG IZNOSA NAJNIŽE OSNOVICE

Primena srazmernog iznosa najniže mesečne osnovice doprinosa omogućena je u slučaju kada zaposleni zbog početka rada ili prestanka rada u toku meseca ili iz drugih sličnih razloga ne ostvaruje pun mesečni fond časova rada kod poslodavca.

Izmenama i dopunama Zakona precizirano je da se u slučaju kada zaposleni radi sa skraćenim radnim vremenom po osnovu invalidnosti u skladu sa rešenjem nadležne organizacije za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje, a ispunjeni su uslovi za primenu najniže mesečne osnovice

23


doprinosa po osnovu zarade, obračun doprinosa vrši na srazmeran iznos najniže mesečne osnovice doprinosa.Kada se radi o nepunom radnom vremenu, primena srazmerne najniže mesečne osnovice doprinosa moguća je ukoliko zaposleni radom kod dva ili više poslodavaca ostvaruje puno radno vreme. U slučaju kada zaposleni radi sa nepunim radnim vremenom samo kod jednog poslodavca, obavezna je primena najniže osnovice u punom iznosu, tj. nije moguća primena srazmernog iznosa najniže osnovice.

Srazmerni iznos najniže mesečne osnovice doprinosa utvrđuje se u odnosu na pun iznos najniže mesečne osnovice, srazmerno broju ostvarenih radnih dana, odnosno časova rada.

6. 3. NAJVIŠA MJESEČNA OSNOVICA DOPRINOSA

Najviša mesečna osnovica doprinosa limitirana u visini petostrukog iznosa prosečne mesecne zarade u Republici prema poslednjem objavljenom podatku. Primenjuje se od prvog u narednom mesecu po objavljivanju podataka o prosečnoj mesečnoj zaradi isplaćenoj po zaposlenom u Republici.

Najviša mesečna osnovica doprinosa primenjuje se na mesečnom nivou kod plaćanja doprinosa na prihode po svim osnovima (zarade, samostalna delatnost, poljoprivreda).

Izuzetno, na mesešnom nivou nije moguća primena najviše mesečne osnovice doprinosa za prihode od ugovorenih naknada jer se ti prihodi u toku godine ostvaruju povremeno, a ne redovno, pa je moguće da u jednom mesecu bude ostvarena ugovorena naknada do visine najviše godišnje osnovice, a da u ostalim mesecima nema isplate te naknade. Stoga je za te prihode moguća primena najviše osnovice doprinosa samo na godišnjem nivou.

6. 4. NAJVIŠA GODIŠNJA OSNOVICA DOPRINOSA

Najviša godišnja osnovica definisana je kao petostruki iznos prosečne godišnje zarade ostvarene u Republici u godini za koju se plaćaju doprinosi.

Obaveza plaćanja doprinosa na ugovorene naknade kao prihod koji se povremeno ostvaruje, kao i obaveza istovremenog plaćanja doprinosa po vise različitih osnova sticanja prihoda, uslovila je potrebu za utvrdivanjem najviše godišnje osnovice doprinosa.

Za više plaćene doprinose, odnosno za iznos doprinosa koji je plaćen na osnovicu koja prelazi iznos najviše godišnje osnovice doprinosa, dato je pravo osiguraniku da ostvari povraćaj više plaćenog doprinosa.

24


25


7. STOPE DOPRINOSA

Utvrđene su jedinstvene stope doprinosa za svaki vid obaveznog socijalnog osiguranja, čime se pojednostavljuje sistem obračuna, olakšava kontrolu obračuna i snižava troškove.

Stopa doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje iznosi 22%. Stopama dodatnog doprinosa za PIO za staž sa uvećanim trajanjem (benificirani staž) zadržan je dotadašnji srazmerni odnos između osnovne stope tog doprinosa i stopa doprinosa za benificirani staž osiguranja. Za penzijsko i invalidsko osiguranje za određene slučajeve, po osnovu povrede na radu i nesreće na poslu zadržana je dotadašnja stopa od 4%.

Propisana je jedinstvena stopa doprinosa za zdravstveno osiguranje u iznosu od 12,3%, (umesto dotadašnjih 13 stopa koje su se kretale u rasponu od 0,8% do 17,7%). Za zdravstveno osiguranje za slučaj povrede na radu i profesionalne bolesti, u odredenim slučajevima, propisana je stopa od 2%. Za osiguranje za slučaj nezaposlenosti stopa doprinosa iznosi 1,5%.

7.1. STOPE DOPRINOSA NA ZARADE I NAKNADE NA TERET ZAPOSLENOG I NA TERET POSLODAVCA

Kada doprinose na istu osnovicu plaćaju i zaposleni i poslodavac, odnosno isplatilac naknade zarade, stopa doprinosa za svakog od njih je polovina propisane pune stope doprinosa:15

Na teret Na teret

Zaposlenog PoslodavcaDoprinos za PIO 11,00% 11,00%Doprinos za zdravstveno osiguranje 6,15% 6,15%

Doprinos za osiguranje za slučaj nezaposlenosti 0.75% 0.75%

Zbirna stopa doprinosa 17,90% 17,90%

15 www.propisi.co.yu

26


7.2. STOPE DOPRINOSA ZA SLUČAJ POVREDE NA RADU I PROFESIONALNE BOLESTI

Stope doprinosa za slučaj povrede na radu i profesionalne bolesti, kada se plaćuju u propisanim slučajevima na teret poslodavca, iznose:doprinos za PIO za slučaj povrede na radu i nesreće na poslu - 4,00%doprinos za zdravstveno osiguranje za slučaj povrede na - 2,00%radu i profesionalne bolesti16

7.3. STOPE DOPRINOSA ZA STAŽ OSIGURANJA KOJI SE RAČUNA SA UVEĆANIM TRAJANJEM

Stope dodatnog doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za staž osiguranja koji se zaposlenom i preduzetniku računa sa uvećanim trajanjem (benificirani staž) u skladu sa zakonom su:

kada se efektivnih 12 meseci rada računa kao 14 meseci staža osiguranja - 3,70%;kada se efektivnih 12 meseci rada računa kao 15 meseci staža osiguranja - 5,50%;kada se efektivnih 12 meseci rada računa kao 16 meseci staža osiguranja - 7,30%;kada se efektivnih 12 meseci rada računa kao 18 meseci staža osiguranja - 11,00%.17

7.4. OLAKŠICE ZA POSLODAVCA KADA ZAPOSLI LICA STARIJA OD 50 ODNOSNO 45 GODINA

Radi zapošljavanja lica koja su starija od 50, odnosno 45 godina, a koja su kod Nacionalne službe za zapošljavanje sa statusom primaoca novčane naknade po osnovu nezaposlenosti ili prijavljena kao nezaposlena najmanje godinu dana bez prekida propisana je olakšica za poslodavca - oslobađanje od plaćanja doprinosa na teret poslodavca za zaposlena lica starija od 50 godina, odnosno plaćanje tog doprinosa po umanjenoj stopi za 80% za zaposlena lica starija od 45 godina.

Određeno je trajanje ove olakšice u periodu od dve godine od dana zaposlenja radnika.U slučaju da zaposlenom prestane radni odnos (osim smrću zaposlenog, odlaskom u penziju ili iz drugih razloga bez volje poslodavca i zaposlenog) u vreme trajanja propisane olakšice i u narednih tri godine posle isteka olakšice, poslodavac ima obavezu da plati doprinos koji bi inače platio da nije koristio olakšicu, valorizovan rasf6m cena na malo, a u roku od 60 dana od prestanka radnog odnosa zaposlenog.

16 www.propisi.co.yu17 www.propisi.co.yu

27


Doprinos, odnosno razliku doprinosa za lica za koja je poslodavac ostvario olakšicu snosi Nacionalna sluzba za zapošljavanje.Način i postupak primene ove olakšice bliže je uređen Pravilnikom o načinu i postupku obračunavanja i plaćanja doprinosa za obavezno socijalno osiguranje za novozaposlene starije od 45, odnosno 50 godina18.

7.5. MIROVANJE OBAVEZE PLAĆANJA DOPRINOSA

Za vreme mirovanja radnog odnosa koje je zaposlenom odobreno u skladu sa zakonom koji ureduje radne odnose, miruje obaveza plaćanja doprinosa.

Preduzetniku koji privremeno odjavi obavljanje delatnosti, za taj period miruje obaveza plaćanja doprinosa, osim ako podnese zahtev Poreskoj upravi za plaćanje doprinosa u tom periodu.Preduzetnik može podneti zahtev za plaćanje doprinosa za vreme privremene odjave radnje nadležnoj organizacionoj jedinici Poreske uprave u roku od 30 dana od dana privremene odjave obavljanja delatnosti.

Poljoprivredniku kome miruje svojstvo osiguranika poljoprivrednika, u skladu sa zakonom koji uredjuje obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje, za taj period miruje obaveza plaćanja doprinosa za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje.

18 ("Službeni glasnik RS", br. 99/2004 i 33/2005)

28


ZAKLJUČAK

U ovom semiarskom radu sam obradila sve aspekte doprinosa za socijalno osiguranje koji se pojavljuju na ovim prostorima kao što su doprinos za penzisko invalidsko osiguranje, zdravstveno osiguranje, osiguranje od nezaposlenosti i ostale vrste doprinosa za socijalno osiguranje.

Doprinosi su kao i porezi, javna davanja državi. No temeljna je razlika između doprinosa i poreza u tome što za poreze nema unaprijed određene namjene njihova trošenja, a za doprinose ona postoji.

Iako je primarni motiv proširenja osnovice za plaćanje obveznih doprinosa bio fiskalne naravi – ostvarivanje dodatnih prihoda za financiranje sve većih socijalnih potreba – država je, čini se, gotovo nehotice i nedovoljno promišljeno otvorila prostor za širenje radnog angažiranja fizičkih osoba na tržištu rada putem ugovora o djelu.

Plaćanjem doprinosa i poreza na dohodak na zarade bez radnog odnosa naručitelji posla ispunili su svoju obvezu prema državi iako su sklopili ugovor o djelu za isti posao kao da je riječ o radnom odnosu.

29


LITERATURA

1. dr Dejan Popović; Poreski sistem, Dosije, Beograd 1999.2. dr Jovan Sejmenović; Javni prihodi-utvrđivanje i naplata, Fakultet za poslovne studije,

Banja Luka 20063. dr Mehmed Alijagić; Poreski menadzment i poreski konsalting, Fakultet za poslovne

studije, Banja Luka 20064. dr Pajo Panić; Carinski sistem i carinsko poslovanje (interna upotreba), Bijeljina 20115. Milivojevic dr Aleksa, Trklja dr Milivoje, Javne finansije, Srpsko Sarajevo, 2000.6. Prof.dr.Slobodan Komazec,Monetarne finansije,Beograd 2002,7. Stankovic dr Miodrag, Spoljna trgovina, Beograd, 2005.

Službeni glasnici:

1. Odluka o osnovicama i stopama doprinosa za zdravstveno osiguranje; Vlada Republike Srbije – Zakon o doprinosima, 2006.

2. Odluka o osnovicama i stopama socijalnog osiguranja; „Službeni glasnik Republike Srpske“

3. Službeni glasnik RS", br. 96/2004, 105/2004 i 64/2005

Internet izvori:

1. http://hr.wikipedia.org/wiki/doprinosi2. http://www.podaci.net 3. http://www.vladars.net. 4. http://www.zso.gov.rs/domaci-propisi-doprinosi.html

30

http://www.vladars.net./

http://www.podaci.net/

Documents

Doprinosi - seminarski