downloaded from KitabYurdu - AZLIBNETdownloaded from KitabYurdu.az öğre-tinceye kadar uğraşır, üzülürdü. Hâlis kan bir prens olduğunu öğrettikten sonradır ki, öteki

downloaded from KitabYurdu.az


ReşatNuriGüntekin-DudaktanKalbeReşatNuriGüntekin'inEserleri1—Çalıkuşu13—Gökyüzü2—DudaktanKalbe14—Değirmen3—AkşamGüneşi15—YeşilGece4—Acımak16—Olağanİşler5—Damga17—GizliEl6—KızılcıkDalları18—HarabelerinÇiçeği7—EskiHastalık19—SönmüşYıldızlar8—MiskinlerTekkesi20—TanrıMisafiri9—AnadoluNotlanI-II21—KanDavası10—YaprakDökümü22—KavakYelleri11—AteşGecesi23—LeylâileMecnun12—BirKadınDüşmanı24—SonSığmakPiyesleri:HançerBalıkesirMuhasebecisiHülleciTamıDağıZiyafetiÇalıkuşu(N.Cumalı)EskiŞarkıBirKöyÖğretmeniYaprakDökümüTercümeleri:Hz.Muhammed'inHayatıBirFakirDelikanlı


(EmilDergmenheim'den)laDam0KamelyaKahramanlar(Cariyi)(A.DumasFils)DonKişotEvham(CervantesSaavedra)Hakikat(EmilZola)Yabancıitiraflar(J.J.Rousseau)AtlıAdamHayatıGüntekin,1889'da,AskeritabipolanNuriBeyileErzurumvalisiYaverPaşa'nınkızıLütfiyeHanım'ınoğluolarakİstanbul'dadoğmuştur.ÖğrenimhayatıboyuncabirçokilgezenGüntekin,ilköğrenimineÇanakkale'debaşlamıştır.Dahasonraİzmir'dekiFrerlerokulundabirsüreöğrenimgörüpsınavlagirdiğiDarülfünunEdebiyatŞubesi'ni1912'debitirdi.Böyleceöğrenimhayatınıyirmiüçyaşındabitirmişoldu.Güntekin1927'ekadarFransızcaveTürkçeöğretmenlikleriylemüdürlükgörevleriniüstlenmiştir.BazıgörevaldığıokullarBursaSultanisi,İstanbulBeşiktaşİttihatveTerakkiMektebi,FatihVakf-ıKebirMektebi,AkşemseddinMektebi,FeneryoluMurad-ıHâmisMektebi,OsmanGaziPaşaMektebi,VefaSultanisi,İstanbulErkekLisesi,ÇamlıcaKızLisesi,KabataşErkekLisesi,GalatasarayLisesiveErenköyKızLisesi'dir.Güntekin,1927'demaarifmüfettişiolduvebuaradaDilHeyeti'ylebirliktebazıçalışmalardabulundu.1939'daiseÇanakkalemilletvekiliolarakTBMM'debulundu.Bugörevini1946'yakadarsürdürdü.1947'de,CumhuriyetHalkPartisi'ninAnkara'dayayımlananUlusgazetesininİstanbulkoluolanMemleketgazetesiniçıkardı.Güntekindahasonramüfettişlikgörevinegeridöndüve1950'deUNESCOTürkiyetemsilciliğiveöğrencimüfettişliğigörevleriyleParis'egitti.1954'teiseyaşındadolayıbugörevdenayrılmakzorundakaldı.EmekliliğindensonrabirsüreİstanbulŞehirTiyatrolarıedebiheyetiüyeliğiyapmıştır.Güntekin'eAkciğerkanseriteşhisikonulduktansonratedavisiiçinLondra'yagittiveordahastalığınayenikdüşereköldü.13Aralık1956günü,KaracaahmetMezarlığı'nagömüldü.

DudaktanKalbe


BİRİNCİKISIMEvsahibi,yemekodasınınterasaaçılankapısındanmisafirineseslendi:—Paşa,sen-bugüzelmehtabakarşıbirhâb-ınâzadalacakgibigörünüyorsun...Helebirdakikaburayazahmetet...YayvanbirkoltuğuniçindeyemekağırlığıveyolyorgunluğuileuyuşupkalanVefikPaşa,üşeneüşenegözleriniaçtı,yorgunbirricaile:—Artıkmerhametet,dedi,zannederim,banabir3'emekdahayedirecekdeğilsin...MünirBey,yavaşyavaşonadoğruyürüyerekcevapverdi:—Buseferkibaşkacinstenbirziyafet...Yanigençlerintâbiriüzere«gözleriçinbediîziyafet...»—Onabiletahammülümkalmadı...—Fehametlûmisafirlerimiçinbağımdakimuhtelifüzümçeşitlerindenvebilhassaeserlerimdenbirsergikurdum.—Birteküzümdahayersemçatlarım...—Arzettikyapaşam...Benimsergimmideden,damaktanziyadegözlerinzevkiiçin...MünirBey,eskiarkadaşınırahatbırakmıyor,onukalkmağamecburetmekiçinkoltuğuhafifhafifsarsıyordu.fitHALKK<"h-."¦¦;.-,.-.-DUDAKTANKALBEVefikPaşa,halsizhalsizyerindenkalktı.Kuleninetrafınıdörtyandansaransundurmateras,baştanbaşaçardaklarlakaplıydı.Ayışığı,asmadallarınıtarıyor;yaprakların,üzümsalkımlarınınbüyümüşgölgeleriyledöşemetaşlarınabirmasalsarayınakışlarıçiziyordu.VefikPaşa,yemekodasınagirdiğivakitbirdenbirecanlandı.(BirheyecanhissettiğivakitFransızca,işvepolitikadanbahsederkeningilizcesöylerdi!)Hayretlekollarınıkaldırdı;küçük,kısavücudunuyükseltmekistergibiayaklarınınucundakalkınarakFransızca:—Azizim,burasıbirperiâlemi,birbinbirgecesarayıhazinesi,dedi.Yemekmasasınınüstübaştanbaşakristalüzümtabaklarıyledonanmıştı.Allı,morlu,sarılı,yeşillisalkımlarasmalambanındonukışığıiçinderenklimücevherlergibiparlıyordu.VefikPaşa,Türkçeolarakdevametti.—Herhalde«Cem»inmeşhursofrasıdabunabenzerbirşeyolacak...


SanahakverdimMünir...Yenilipiçilmeğemahsushasisşeylerlehemenhemensanayi-inefiseyaptın...MünirBey,eserindenmemnunbirsanatkârınmağrurtevazuuyleelleriniovuşturdu:«Zannederim»dedi,sonrasöyledikçehararetledevametti:—Hersenebumevsimdeböylecanlıbirmüzekuruyorum...Bunusanadagösterebildiğimememnunum...Müzeminasılkıymetineresindedir,biliyormusun?Bugördüğünüzümlerdenbirçoğukendiicadımdır...Dünyadanalâkamıkesipbağlanmaçekildiktensonraüzümcülüğesevdayısardırdım...Bağlarıiyiişletsembanaİzmir'inenbüyükservetinigetirebilir...Fakat,bilirsinya,benhayattadaimamenfaattenziyadekeyfimidüşündüm.BağlarımlabirtüccardanziyadebirsanatkârDUDAKTANKALBE7gibimeşguloluyorum...Çoluksuzçocuksuzhayatımınbütünmerakınıyeniüzümcinsleriyetiştirmeğeverdim...Aşıcılıkfenninibirsanathalinegetirdim...Yenirenkte,yenilezzettebirüzümcinsibulduğumvakityenibirhayaticadetmişgibigururlanıyorum...VefikPaşa,arkadaşınınyüksekomuzunuokşaya-bilmekiçinkolunuolancagenişliğiyleaçıpkaldırdı:—Bu,âdetabirhastalıkki,ismine...meselâ«Sta-filomani»demeklâzım...Tabirgüzeldeğilmi?Maama-fihüzümlesanayi-inefisearasındakimünasebetinkâredilmez...Tasavvuretkişarktaşiirşaraptan,yaniüzümden,Yunan'datiyatro«Baküs»âyinlerinden,La-tinlerde...VefikPaşa,ötedenberikendinibirgüzelsanatlarmünekkidisanır,fırsat'düştükçeetrafındakilerezorlamanasızvekarışıknazariyelerdinletirdi.Arkadaşınıneskiza'fmdanhâlâkurtulamadığınıhissedenMünirBey,tehlikeninönünüalmakiçinVefikPaşa'nmdudaklarınabirsalkımuzattı:«Leb-iNigârım»'danmutlakabirkaçtaneyemelisiniz!...Ondabirkirazlezzetibulacaksınız...Bunlarıyemekteokadarbeğendiğiniz«Nur-iNigâr»'larileşukarşıkitabaktayaldızlanmışgibigörünen«Tâcızer»'lerinevlenmesindenaldım...Şekilverenkitibariyleanalarına,babalarınahiçbirbenzercihetleriyok,değilmi?Tabiatınanlaşılmazkanunlarıvarazizim...insanlardaolsafenayaçekeriz...«Mutlakaişeşeytanparmağıkarışmış,kadıntarafındanhiyanetvar!»deriz...Fakatizdivaç,yaniaşıelimleolduğuiçinbuşüphevâridolmaz.iştebiryenicinsdaha...«Çardak


Hurması...»Yalnızşekli,parlaktuzlubeyazrengideğil,lezzetidebirazhurmayabenzer...Küçükbiristırtat...Gizlibirümidim,büyükbirhırsımvarki,sanatevdiedebilirim...Ben,üzümlerleçiçeklerarasındabirsıhriyetvücudagetirmektabiatayenibirizdivaçkanunuhe-8DUDAKTANKALBEdiyeetmekümidindeyim...Buizdivacınmahsullerinihelebirtasavvuret...Meselâşualacalıneceftaşlarınabenzeyen«Mah-ıSeher»'lebirmenekşe,yahutgüldenalınmışbirçocuk...Menekşe,yahutgülünkokusunubirlezzethalindeverenbirüzüm...Görüyorsunkibendeşair,heykeltraşfilângibihayatyaratanbirsanatkârım...VefikPaşa,kahkahalarlagülüyor,birazevvelbirteküzümyemeğemecaliolmadığınısöylediğihaldehertabağınönündeayrıayrıduruyor,herbirisinielinealaraklambayatutuyor,hepsindenbirkaçtanetadıyordu.PrensVefikPaşaileMünirBeypekeskidenberibirbirlerinitanıyorlardı.Kırkseneevvelaileleri,biriniİzmir'den,ötekiniMısır'dan,Paris'tetahsilegöndermişti.Buikigenç,oradahemenhemenberaberyaşamışlar,azçalışıp,çokeğlenmişlefdi.Ozamanaaitöyle-hâtıralarıvardıki,yıllargeçtikçearalarındakibağlarıbirkatdahakuvvetlendirmişti.Dahasonratesadüf,onlarıİstanbul'dabirleştirmişti.İkisidebeşsenekadarŞű-ra-yıDevletâzalığmdaarkadaşlıketmişlerdi.NihayetMünirBey,sefaretkâtipliğiylebirçoksenelerLondra'dabulunmuştu.Hersenebirkaçayİngiltere'deyaşamağagidenVefikPaşa,eskiarkadaşıylesıksıkbuluşurdu.PrensVefik;kibar,centilmen,birazsefahatemeyillibiradamdı.Büyükemellere,büyükfikirlerebağlanmağaruhumüsaitdeğildi.Kendisinibirvazifeesiriolamayacakkadargenişfikirli,birhayatintizamıkabuledemeyecekkadarsanatkârruhluzannederdi.Karısınınölümündensonrahiçbircicdiişlemeşgulolmamış,küçükbirkızıyleberabermemleketmemleketgezmeğebaşlamıştı.Kibarsuşehirlerinin,meşhuratkoşularınınvehelesergivetiyatrolarınmevsiminikaçırmamağagayretederdi.Gittiğiyerlerdedaimasanatkârlarladüşerkalkar,onlarlatemastabulunmayıbirnevifaziletbilirdi.CiddîakrabalarıbuhallerinihoşDUDAKTANKALBE9görmezler,onunbirhafifahlâklısanatserserisiolduğunusöylerlerdi.Budedikodularkulağınageldikçeistihfaflagüler,muhteşembiredâile:«Sanatasaletihiçbirasaletlekabil-imukayesedeğildir...Busanatserserisiunvanıbanabütünunvanlarımdanziyadegururveriyor.»Hasepvenesebindenbahsedildikçe,kendisine«Prens»denildikçesıkılmışgibigörünür;yorgun,istih-fafkârvaziyetleralırdı.Fakat«kimolduğunun»uzunmüddetbilinmemesinedetahammüledemezdi.Birmeclisteyabancılaratesadüfederse«kimolduğunu»


öğre-tinceyekadaruğraşır,üzülürdü.Hâliskanbirprensolduğunuöğrettiktensonradırki,ötekiarkadaşlarınınderecesineiner,kimolduğunuunutmamalarınıricaederdi.Lokantavemeyhaneduvarlarıiçinkarpuz,üzüm,balık,İstakozlevhasıyapanzüğürt«ölütabiat»ressamları,sarhoşlukyüzündenorkestralardankovulmuşserseriçalgıcılarondan«fikir»almağagelirdi.VefikPaşa,sanataaitbirçokfikirlervemütalealarlaberaber,onlarabirmiktardaparaverirdi.KızıCavidan'ıportatifeczanesivekıymetliteşbihkoleksiyonuyleberaberhergittiğiyeregötürmüştü.Mütemadiyenistimüstündegeçenbu«yüksekserseri»hayatısebebiylePrensesCavidan,esaslıbirtahsilgörmemişti.Odababasıgibimütasallifti;odasanatıkıymetlibirsüsgibikullanıyordu.Fakatçehresigibizengin,renkli,gözaldatıcıbirzekâsıvardı.Mec-nualardan,edebiyatkitaplarından,sanatmahfilleridedikodularındantoplanmışköksüz,fakatsüslü,renklifikirlerinioldukçaiyiidareediyor,babasıgibi,nutkabaşlarbaşlamazfoyasınımeydanavermiyordu.MünirBey,birazrintmeşrep,sade,mâkulbiradamdı.Bubaba-kızdakialâyişmerakıvesanatamatörlü-ğüylebellietmedenhafiftertipalayederdi.Böyleolduğuhaldeikisinideseverdi.Gerçitasallüfdüşmanıydı.10DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE11Fakatonlarınbaşkalarındanziyadekendilerinialdatıpmesutolduklarınıgörür,butesallüftebön,sâfbirsamimiyetbulurdu.Onseneevvelİzmir'dekibağlarınaçekilenMünirBey,eskiarkadaşınıepeycezamandanberigörmemişti.VefikPaşa,arasıraonamektuplaryazıyor:«Hemyâr-ıkadîmnezdindebirkaçgünihya-yıhâtırat-ısebapetmek,hemAyasuluğharabeleribakaya-yıbediîyesiniintakilehuzur-itarihtebirkaçsaat-iistiğrakgeçirmekistiyorum.»diyordu.Nihayet,oyazbuarzuyuyerinegetirmeğefırsatbulmuş,birmirasişiiçinİstanbul'danMısır'ageçerkenbeşaltıgünlüğüneİzmir'euğramıştı.*—Baba,niçinbenimleberabergelmedin...öylebirfırsatkaybettinki!...VefikPaşaileMünirBey,başlarınıteraskapışmaçevirdiler.Cavidan,geceningüzelendamınabirheykelvakarıverençerçevesiiçindeduruyor,çardağınkurşunînakışlarıyüzünde,beyazelbiselerindeoynaşıyordu.Evsahibi,gençkızadoğruyürüdü;yüksekvücudunubirazeğerek,hafifçemüztehzîbirresmiyetle:


—Prenses,dedi,birdakikaiçerizahmetediniz...Fahametlûpederinizinsadıkbireskiarkadaşısıfatıylesizemuhteşem,hükümdaranebirhediyemvar...«Muhteşem,hükümdarâne»deyişimegülüyorsunuz...Kimbilirşimdiyekadarsizenekıymetlihediyelerverildi...Bunlarıtakdimedenlerdaimabirazkızardılar,sizelâyıkbirşeyolmadığınımahcubanesöylediler...Ben,bilâkishediyemiçingayetmağrurumprenses...Ebediy-yenyaşayacakbiryadigâr,yedisenedevücudagelmişcanlıbir«şaheser»...«İnsanhayatdayaratabilir»diyegösterebileceğimbireser...nevitazueıu««—Baba,kız,birbirlerinebakarakgülüyorlardı.MünirBey,masanınortasındankenarlarıoymalıbirbillurtabakaldı,içindeaçıkyeşilbirüzümsalkımıvardı...Evsahibitabağılambayadoğrukaldırdı:—Şunabakınızprenses...Hangiesatirefsanesininzümrüdündebundandahatatlıbiryeşilliktahayyüledilebilir?...İçlerinedikkatediniz...Üçer,dörderşeffafçekirdeklerivarki,elmaskırıntılarınabenziyor...Sankibuzümrütleriiçlerindenaydınlatanziyayıonlarneşrediyor...Yedisenelikemeğiminmahsulüolanbuüzüm,müsadenizleisminizitaşıyacak...İnsaniyetonu«PrensesCavidan»diyetanıyacak...MünirBey,gözlerindebirgizliistihzapırıltısıyledevamediyordu:—Hediyemeniçin«Muhteşem,hükümdarâne»dediğimişimdianladınız.İncinin,zümrüdünnekadai"uzunolsamuayyenbirömrüvar...Busalkım,taravetiniyarınsabahakadargüçmuhafazaedecek...Fakatgeleceksene,öbürsene,öbürasır,hulâsa,dünyadurdukçatekrarhayatagelecek...PrensesCavidan,herseneyazsonununböyleengüzelbirgecesindedoğupyaşayacak...Cavidan,salkımınucundanbirküçükparçakopardı.Gülerekbirtopluiğneyleyakasınailiştirdi.ÜzümsergisinibırakaraktekrarterasaçıkmışlardıVefikPaşa,kızınasordu:—Nerelerdedolaştın,Cavidan?—Bağıntâöbürucunagittim...Mehtaptabağlarıniçindeyürümeknekadargüzeloluyor,baba...Hiçdikkatetmemiştim...Topraklarbaştanbaşaçıplak,ağaçsız...sadesırasırakütüklerinküçükgölgelerivar...Birdenbirekarşıtaraflardanbirkemansesigelmeğebaşladı...Meşhur«ŞarkNoktürn»ünüçalıyordu...Hemdenegüzel,nefevkalâdebirçalış,baba...


12DUDAKTANKALBEPrensVefik,ağırağırbaşınısallayarakizahetti:—«Ekseküsyon»un«fomö»birşeyolacağınıtah->minetmem...Zannederim,mehtapsenin«empresyona-bilite»niartırdı...Sonra,MünirBeyedöndü:—Bu«ŞarkNoktürnleri»,nebüyükşöhretkazandı...Nereyegitsemonatesadüfediyorum...Tasavvuretkimeyhanevekahvegramofonlarıbileonuçalıyor...FakatnedeolsaArapderesininbualaturkadekoruiçindebu«müzik»tuhafdüşüyor...Evsahibikarşılıkverdi:—Sizebundandahatuhafbirşeysöyleyeceğim...Bualafranga«ŞarkNoktürnleri»,bualaturkaArapde-resindedoğdu...BestekârıHüseyinKenanadındabirizmirliçocuktur.Hemenhemenburada,buBozyakabağlarındabüyüdü...Prenses,kemanınçokiyiçalındığınısöylemektehataetmedi...Çünküonubizzatbestekârınyayındandinledi.HüseyinKenan,ikigündenberiburada,dayısınınbağındamisafirbulunuyor...Baba,kız,hayretlebirbirlerinebakıyorlardı.MünirBeydevametti:—HüseyinKenan,başkomşumSaipPaşa'nmyeğenidir...Küçükyaşındanberitanırım.Mahcup,çekingen,nazlıbirçocuktu...BazısebeplerdendolayıSaipPaşa,kızkardeşinide,yeğeninidesevmiyordu.SaipPaşa,ikidebirdebelediyereisiintihapedilir,ikbalbudalasıbiradamdır...Nedensehemşirezadesininadamolamayacağınainanıyor,onuesnafyapmayıistiyordu.Ben,arayagirerekMühendismektebine,yazdırdım...Mektebigüçlüklebitirdi.Birkaçseneküçükmemuriyetlerdedolaştığını,birzamandaİstanbul'damusikiderslerivererekfakirhaneyaşadığınıişitiyordum.Hâlâunutmam,birgünSaipPaşa'yatesadüfettim.Kardeşineveyeğeninekarşıateşpüskürüyordu...MeğerKenan,an-nesininKemeraltı'ndakiküçükdükkânınısatıpAvrupa'yagitmiş...Üçdörtseneondanhaberalamamıştım.GeçenlerdebirAvrupamecmuasınıkarıştırıyordum.GözümeKenan'abenzeyenbirresimilişti...Altındakiyazıyıokudum:«GençvedeğerliTürkvirtüözüHüseyinKenan»diyordu.Mecmuadabirdetenkidmakalesivardıki,onunverdiğibirkonserdenbahsediyordu:Kenan,büyükistidadınıteslimettirmiş,konserinkendibestelerineaitolankısmıdaçokbeğenilmiş...İstanbulmatbuatınınsermayesiz,dedikodusuzbirzamanıydı.


Gazetelerdenbiri,Kenaniçinyazılanyazılardanbirkaçınıtercümeetti.Sonra,ötekigazetelerde,vâdetolduğuüzre,ondangörereksütunsütunbentleryazdılar.Avrupa,biradamınehliyetveehemmiyetinden,bahsedersetabiîoadamdanartıkşüpheetmeğemahalkalmaz...Senelercearamızdasefaletiçindeyaşayanbumeçhulsanatkârıbirdenbiregöklereuçurdular,emsalsizbirdâhiyaptılar.Kenan,gölgedeyaşayacakbirşahsiyetdeğildi.Fakatsöylediklerigibi,birdahideolduğunainanmıyordum.«ŞarkNoktürnleri»ningördüğübüyükrağbet,onunşöhretiniartırdı...Kenan'ınmutlakasürüneceğinisöyleyen,daimabununiçinüçsenemühletverenSaipPaşa'nmşimdionunlanekadariftiharettiğinibilemezsiniz.Geçenlerdeizmir'dekiedebîmecmualardanbirindekendiresminineşrettirdi.Altında«ŞehrimizinBelediyeReis-iMuhteremivebestekârHüseyinKenanBeyindayısı.SaipPaşaHazretleri»yazısınıokuduğumvakitgülmektenkatılıyordum.Kenan,dayısınınısrarlarıüzerineiki,üçaylığınaİzmir'egeldi...Bumüddetzarfındayenibireserinidetamamlayacakmış...Dünsabahbanauğramıştı...Eserihakkındamalûmatistedim...Paris'tetanıdığıSuriyelibirşairkalemindençıkmabiropera...Onubesteliyor...Mevzu,Harunürreşitzamanınaaitgüzelbirhikâye...Vakayıçokiyianlamışveduymuş...BuişimuvaffakiyetlebitirebilirseKenan,zamanımızınmeşhurbirkompozitörüolacak.VefikPaşaveCavidan,busözleriderinbiralâkailedinlemişlerdi.İhtiyarprens,tellerisayılacakkadarseyreksakallarınıçekiştirerek:—Azizarkadaşım,dedi,ikramlarınıunutamayacağız...Fakatbizidahaziyadememnunetmekiçinneyapacaktın,biliyormusun?Bugecebuşayan-ıdikkatgencidedavetedecektin...Cavidan,hararetlebabasınıtasdiketti:—Bugencitanıdığımızaçokmemnunolacaktık...Evsahibiizahatverdi:—Emrederseniz,dedikaybolmuşbirşeyyok...Ya-rmgeceonudadavetederiz.Hattaistersenizşimdibilemümkün...nekadarcıkyer...Zeynel'igöndereyim,gelmesiniricaedeyim...Bu,güzelbirfikirdi.Baba,kızmemnuniyetlebirbirlerinebaktılar.VefikPaşa,gözlerinibüzdü,başparmağınıkaşlarıarasınasoktu:(Kendisinegüzelbirfikirgeldiğivakitdaimaböyleyapardı.)—Yapılacakdahaşıkbirhareketvar...Gençvir-tüozaşimdibirbaskınvereceğiz.Ziyaretimizinbuçocuktauyandıracağıteessürveheyecanıdüşün,Cavidan.VefikPaşa,başkasıiçinhazırladığıbuheyecanlakendisititriyor,Türkçeyi


bırakıpFransızcaolaraksözünedevamediyordu:—Gecevaktibuperiâlemidekoruiçindenikişahıszuhurediyor...Bunlarbirprenslebirprensestir.Çocuğuncümleiasabiyesinisarsacakbirteessür...Belkibuheyecan,operasınabilesirayetedecek.BekçiZeynel,elindekocamanbirsopaileönlerineIdüştü,bağıniçindeağırağırilerlemeğebaşladılar.Kütüklerbirbiriardısırakaranlıkdalgadizilerigibitâuzaklarayayılıpdağılıyor,ayaydınlığıçıplaktopraklarınüstündesubirikintilerinemahsusağırparıltılarlayanıpsönüyordu.Bağınnihayetindekitahtakapıdanincedikenlibiryolaçıkmışlardı.Kurumuşdikenlerarasındankertenkelelerhışırdıyor,ağustosböceklerietrafıdayanılmazbiruğultuiçindebunaltıyordu.Bağlarınyorgun,sıcakkokularıağırbirbulutgibinefeslerinitıkıyor,sıcakşaraplargibibaşlarınavuruyordu.Patikanınaşağıdakiarabayolunugörenbiryerindedurmuşlardı.Cavidan,babasınayolunuzakbirnoktasınıgösterdi:—Bakbaba...Şugölgelerinsandeğilmi?dedi.Hepbirden,gençkızıngösterdiğiyerebaktılar.Yolunötebaşındaniriliufaklıgaripbirgölgekafilesigeliyor,enöndebirmerkepyürüyordu.MünirBey,misafirlerineizahatverdi:—Bumevsimdeburalardaâdettir...Geceleriböylebağdanbağamisafirkafilelerigelipgider...Fakatniçinböylesessizgidiyorlar...Bunlarekseriyatürküfilânsöylerler,gürültüederler...Busessizkafile,birazdahailerlediktenscnrabirbağkenarında,küçükbirtaşkuleninönündedurmuştu.Birdenbirebirçığlık,birgürültükoptu.Billurgibiçocukkahkahaları,karşıkitepelereaksediyor,karmakarışıkseslerağırbirkemanınrefakatiylebirninnihavasısöylüyordu.VefikPaşaileCavidan,şaşırıpkalmışlardı.MünirBey,gülerekizahetti:—Bukule,Şem'iDedeismindebirihtiyardervişindir...Yarımeczup,fakatrint,ehl-idilbiradamdır...Bozyaka'daherkesonutanırvesever...Şimdiyekadaryalnızyaşıyordu...îkiayevvelgençbirkadınlaevlen-'di...Ovakittenberiherkesdedeyelâtifeeder...AnlaşılanbugeceKenan,çolukçocuğutoplamış,dedeyeazizliketmeğegelmiş...Ninni,gittikçeartankahkahalar,çıngıraklıçocukhaykırışmalarıiçindebozuluyor,civarkulelerinpencerelerindeışıklardolaşıyor,köpekleruluyordu.Nihayet,küçüktaşkulenintahtakepenklerindenbiriaçıldı,elindemumla


beyazlıbirinsanhayaletibelirdi.Şem'iDede'ninelini,kolunusallayarakbağırdığıanlaşılıyor,fakatgürültüiçindesesiişitilmiyordu.MünirBey,misafirleriyleberaberpatikadancaddeyeindiğivakitneşe,gürültüsondereceyibulmuştu.Şem'iDede'yibeyazentarisi,güveylikkırmızımercanterlikleriyleeşeğebindirmişler,kafile,yeniden'yoladü-zülmüştü.İhtiyardamadıbağıraçağırakimbilirnereleregötürecekler,nekadardolaştıracaklardı?MünirBeyvemisafirleriyolüzerindegöründüklerivakitkahkahalaryavaşladı,türkülerkesildi.Kafileuzaktanzannedildiğigibisadecebirçocukalayıdeğildi.Küçüklerinarasındakocamangençler,yeldirmelikızlardavardı.MünirBey,uzaktanseslendi:—Dedem,nedirbuhal?...ihtiyarderviş,cevapverdi:—Neolacakbeyim.Kurtkocayıncaköpeklerinmaskarasıolur...Kalabalık,yenigelenmisafirlerinetrafındabirhalkaçevirmişlerdi.Kenan,kısabeyazyeldirmelibirgüzelkızlaberabereşeğinyularınıtutuyordu.CeketveDUUAK.TANK.ALBİ117fesiyoktu.Beyazsadakorgömleğiningöğsüaçık,kollarıdirseklerinekadarsıvalıydı.MünirBey,onumisafirlerinetakdimettiğivakitşaşırdı,yarıçıplakvücudundanutanıyorgibimahcubanegülümseyerekellerinigöğsüüzerinekavuşturdu.Esmeryüzü,karanlıktabelliolacakkadarkızarmıştı.VefikPaşa,miniminikavrukvücudundannasılçıktığınahayretedilenkalın,çatlaksesiyle:—Sanatkârıbukadarartistikvekarakteristikbirdekoriçindetanıdığımaçokmemnunum,dedi.Sonraetrafınıçevirengençlere,çocuklara,uzunsakallı,çıplakkafalıŞem'iDede'ye,sevimliçehrelieşeğekarşıkısabirnutuksöyledi.Kenan,hafifbirgülümsemeyleönünebakarakdinliyordu.Cevabı,çıplak-,bacaklarıdizkapaklarınakadar.örtenkısa,beyazentarisinibirRomaİmparatoruguru-ruyletaşıyanŞem'iDedeverdi:—PaşaHazretleri,KenanoğlumuzilkfeyzinibutopraklardanziyadebufakirveâcizŞem'iDede'denaldı.Kenan'ailkmusikinefesinifakirnefhetmiştir.Çıplakbaşı,mehtabıniçindepırılpırılyanıyor,küçücükyeşilgözlerigürkaşlarıyleuzunsakalınınarasındapırılpırılparlıyordu.


Yabancılarlaberaberbulunduğuvakitçehresinedaimavakur,sakin,hissizbirciddiyetverenCavidan,kendinitutamıyor,güldüğünügöstermemekiçinbaşınıMünirBeyinarkasınasaklıyordu.Dede,devamediyordu:—Maazâlik,yumurtakabuğundançıkar,kabuğunubeğenmez,fehfasmcaKenanBeyoğlumuzdaikti-sab-ışöhretettiktensonradedeyiboşladı...«Dede'yiboşlamak»sözündenbirmana-yıremzikastediyorum...F.218DUDAKTANKALBEUUUAKTANKALBE19Yanialaturkamusikiyibırakıpalafrangayaçevirdi...Kanaat-ifakiranemizegörebirtohumdoğduğundangayrıtopraktabirneşvünema-yıtamidrakedemez...AmmadiyeceksinizkiKenan,seninmeslektesebatedeydisengibibir...hâşâhuzur...donsuzdedeolurkalırdı.Odabaşkabirbahis...VefikPaşa,kızınadöndü:—GörüyormusunCavidan...Buşarktane«pitoresk»adamlarvar,dedi.Butesadüfsayesinde,çocuklarınelindenkendinikurtaranŞem'iDede,yenimisafirleremutlakaikrametmekistiyordu.Bahçesininbirköşesinetemizbeyazhasırlarserilmişti.ÖmründeilkdefahasırüstündeoturanCavidan,babasınındizlerinedayanıyor:«Neyenitahassüs,baba...Bugecetambirşarkhayatıyaşadık...»diyordu.Şem'iDede'ninüzümleriniyemeğekimsedetakatyoktu.Fakatiçeriden«ney»'inigetirdiler,onabirkaçeskibesteçaldırdılar.Kenan,birazsonrakafiledenayrılmış,MünirBeyinmisafirlerinerefakatetmişti.Bağadöndüğüvakit,ayılıcatepelerindebatıyordu.Sabah,yorgunyorgundallarınıbırakanağaçlanntepesindebirhafifbuğuhalindeağarmağabaşlıyor;yaprakkümeleri,çalıyığınlarıarasındakuşlarötüyordu.AnnesiMelekHanım,hâlâyatmamıştı.Oğlununbukadargeçkalmasınımerakediyor,aşağıodanınaçıkpenceresiönünde,nahifomuzlarındabiryünatkıileonubekliyordu.Uzaktabirköpekuludu,dışkapıyagideninceyolüstündebirgölgebelirdi.MelekHanım,yoludahaiyigörmekiçinuzandı:—Kenan...Kenan...Senmisin?diyeseslendi.Kenan,cevapvermedi;adımlarımdahayavaşlattı,kendiparçalarındanbiriniıslıklaçalmağabaşladı.Birzamandanberigerginkemantellerigibienha-fifbirtesirekarşı,derin,gizliahenklereboğulanhastasinirleri,heleböylesabahsaatlerindemütemadibirihtizaziçindeyaşıyordu.Heyecanıslığabir


musikialetihassasiyetiverikkativeriyor,muğlakruhununümidini,arzusunu,hüznünü,neşesinibütünincerenkleriylesöylüyordu.Hâlâıslığınadevamederekçardaklarınaltındanyürüdü,annesinindurduğupencereninönünegeldi.—Niçinbukadargeçkaldın,Kenan?—Benoradançıkalıçokolduanne...Bahçearalarındadolaştım...TâKırkçamlar'akadargittim...—Tekbaşınaoralardagezmektenkorkmadınmı?YapmaböyleKenan...Kenan,alçakpencereyekollarınıuzatarakannesininincebileklerinitutmuştu.Mavigözlerindesüzgünbiristiğraklagülümsedi:—Benmikorkacağım?Oğlunailişebilecekbirkuvvettasavvurediyormusun?...Hayatartıkbenim,anne...Ben,artıktalihsizliğimağlûpettim...Derinbiryaşamakzevkiyletitreyenkollarınıuzattı,annesininçelimsiz,zayıfvücudunuyakalayarakzorlapenceredendışarıaldı.Senelerceayrılıktansonraonuilkdefakollarınaalıyormuşgibisıkıyor,hâlâgençliğinimuhafazaedensüzgünyanaklarınıtekrartekraröpüyordu.MelekHanım,Kenan'ıyedi,sekizyaşmadönmüşsanıyordu,ovakitdeböylezamanzamananlaşılmazbirrikkatletitremeğebaşlar,mavigözleriniyineböyleyaşlarladolduranbirsevmek,sevilmekihtiyacıyleboynunasarılırdı.Fakatdahabüyüdüğüvakitbutabiatınıbırakmış,durgun,çekingen,mahzunbirgençolmuştu.MelekHanım,oğlununsaçlarımokşadı:—YatmayacakmısınKenan,yorulmadınmı?Hastaolacaksın,dedi.20DUDAKTANKALBEKenan,merdivenintaşbasamağınaoturmuş,annesinizorladizlerininüstünealmıştı.Çocukgibigülüyordu:—Uyumakmı?Uykubedbahtlar,hastalariçindir,anne...Bütünruhuyleyaşayanmesutinsanlarniçinuyusunlar?...Biliyormusun,busaatlerdedünyadadahagüneşleribatmamış,yahutayaydınlıklarınabatmışmemleketlervar...OradaKenan'ınparçalarınıçalıyorlar,seninoğlunundilvekalbiyledertlerinisöylüyorlar,ağla ̂yıpgülüyorlar...Yarındahabüyükbireserimolacak.Artıkölümlerdenbilekorkumkalmayacakanne...Kenan;gömülmüş,dudaklarımüebbedensusmuş,neçıkar?Kenan'ınölmüşdudaklarımusikininruhuylesöyleyecek...Buölü,söylerkenbilâkisyaşayanlarsusacak,sararacak,ağlayacak...Göreceksinnekadarmesutolacağız...Ben,sırfkendikuvvetimletalihsizliğimağlûpettim,anne...Okadarıstırapçektim...Nihayettalih,-banadagüldü...Saadetimleiçiniçinyanıyorum.


IIMelekHanım,ihtiyarbiryemiştüccarınınsonçocuğuydu.Ötekikardeşlerierkekolduğuiçinbabasıonuhepsindenziyadeseviyordu.Ovakit,ticaretişleriçokiyigidiyordu.BundanbaşkaMelekdesahidenmelekgibibirkızdı.Daha14yaşınıbitirmedenonabirçokkısmetlerçıkmıştı.SalâhattinEfendi,kızıiçinbirtürlüadambeğenmiyordu.Fakatneçareki,küçükkız;sâf;tecrübesizgönlünü,babasınınkâtiplerindenİstanbullu>birgencekaptırmıştı.Ümitleriyoktu;neSalâhattinEfendinin,nedeoğullarınınböylebirevlenmeyerazıolmayacaklarınıikisidebiliyorlardı.İkisenesırlarınısaklayabilmişlerdi.Fakatheraşkgibibudanihayetmeydanaçıkmış,dedikodubütünİzmir'eyayılmıştı.İhiDUDAKTANKALBE21tiyartüccar,vakayıöğrendiğizamanyüreğineinmesinebıçaksırtıkalmıştı.Birkeremevkiveservethakkındaeski,kökleşmişfikirlerivardı.Sonrabugençkâtibizatensevmiyor,hemenhemenacıdığıiçinyanındatutuyordu.Nail'inmazisindebirlekevardı:ÜçseneevvelonubirparameselesindendolayıManisamuhasebememurluğundanazletmişlerdi.Mahkemeonumahkűmetmekiçinkâfidelilbulamamış,beraatettirmiş.FakatbunarağmenNail,birtürlübulekeyisilememiş,hayatınımemuriyettenbaşkayerlerdearamağamecburkalmıştı.SalâhattinEfendinazarındagençkâtibingünahıbundanibaretdedeğildi.Çalışkan,fakatbirazhavaibirİstanbulçocuğuydu.Eğlenmeyifazlaseviyordu.Güzelutçaldığıiçinarasıraziyafetlere,işretâlemlerinedavetediyorlardı.SalâhattinEfendiileoğullanhemenogünNail'ikovmuşlardı.Melek'edeçokağırmuameleettiler,onualtıaylığınaSöke'dekihalasınamisafirgönderdiler.Böyleliklegençkızaümitsizaşkını,İzmir'edebuçirkinvakayıunutturacaklarınıumuyorlardı.Fakatneticetahminlerininbüsbütünaksineçıkmıştı.Nail,Denizli'deyenibir-memuriyetalmağamuvaffakolmuştu.Sonra,Söke'debirmekteparkadaşınınkarısıvasıtasıylearasıraMelek'emektuplargönderiyor;ondancevaplaralıyordu.Gençkız,Nail'iunutmakşöyledursun,gündengünedahaziyadeseviyor,ondanbaşkakimseyleevlenemeyeceğini,onuniçinherşeyigözealacağınıyazıyordu.İhtiyartüccar,kızınıİzmir'ealdırmayıdüşündüğüsıralardaSöke'denbirtelgrafaldı.Melek,Nailileberaberkaçmış,hattabirköyimamınınevindenikâhlarıbilekıyılmıştı.SalâhattinEfendi'ninbüyükoğlu,Saip,Nail'itev-


DUDAKTANKALBE22kifettirmeyi,enküçükoğluHilmi,bunamuslekesinikanlatemizlemeyiteklifediyordu.Fakatihtiyarbabaileötekioğullarıbufikirdedeğillerdi.Kızlarıhemonlara,hemkendisinesilinmeyecekbirlekesürmüştü.Onuartıkölmüşfarzedecekler,birdahaadınıanmayacak-lardı.SalâhattinEfendi,inadındasebatetmiş,ikisenesonraölürkenbilekızınıgörmekistememişti.Servetinidörtoğluarasındataksimediyor,Melek'e,Tilküik'teküçükbirevileKemeraltı'ndabirkunduracıdükkânındanbaşkamalbırakmıyordu.Bütüngayretine,bütünfedakârlıklarınarağmenbuevlenmeMelekHanımıumduğukadarmesutedememişti.Yaşmagöreçokağırbaşlıbirkadınolmuştu.Debdebe,saltanatta,süstegözüyoktu.Bıraktığızenginhayat,fedaettiğibüyükümitleriçinbiranpişmanolmamıştı.Kocasınınmuhabbetiyleavunupgidiyordu.Dokumaperdeli,basık,karatavanlıköyevlerininsefaletinigörmüyor,enmüşkülgünlerdebileneşevecesaretinikaybetmiyor.Nail,talihsizbirgençti.Fakat,fenavekalpsizbiradamdeğildi.Karısını,onsekizayarailedoğançocuklarımsefaletiçindegördükçeeriyipbitiyordu.İlkaşkheyecanlarıiçindebugünleritahminedemediğiiçinkendikendinelanetediyordu.Hafiftabiatını,bütünfenahuylarınıbırakmıştı.Karısını,çocuklarınıbirazdahamesutverahatgörmekiçinmütemadiyençalışıpdidiniyordu.Fakattalihsizlikonunyakasınıbirtürlübırakmıyor,küçükaile,gündengünedahaderinbirsefaletedüşüyordu.AydınVilâyetininbütünkasabalarınıbirerbirergezmeğebaşlamıştı.Daimamemuriyetvememleketdeğiştiriyor,fakathiçbirisindetutunamıyordu.BusefaletiçindeKenanyedi,Afifebeşyaşmagelmişti.Artıkhiçbiriştemuvaffakolamayacağınaina-DUDAKTANKALBE23InanNail,kapkarabiradamolmuştu.Kederiniunutmakbahanesiyletekrariçmeğe,sıhhatigibiahlâkıdagündengünebozulmağabaşlıyordu.İştebuesnalardaidiki,aileninvaziyetibirdenbiredüzeldi.Nail,dahaçokparakazanıyor,dahacanlıvesinirligörünüyordu.Fakatburefah,uzunmüddetdevametmedi.Birgecejandarmalarevibastılar,birsebepsöylemedenonualıpgötürdüler.


MelekHanımaertesigün,kocasınınyenibiriftirayauğradığınıhabervermişlerdi.Fakatbuseferkibiriftiradeğil;âdi,cüretlibirhırsızlıktı.Nail;bunuaçıkçaitirafediyor,hemenhemenfütursuzbirtavırla:—Başkatürlüyaşamakimkânsızdı...Çolukçocuğumaçlıktanölecekti...diyordu.Buitirafarağmenmuhakemeaylarcasürmüştü.MelekHanım,elindeikiçocuğuylesokaktakalmıştı.Aylarcaenkaranlıkbirsefaletleyüzyüzeyaşamıştı.Nail,hapishanedeye'sinden,ümitsizliğindenkudu-ruyor,karısı,çocuklarıyleberaberonugörmeğegittik-çe,çocukgibiağlamaktanbaşkabirşeyyapamıyordu.MelekHanım,Nail'inısrarıüzerinekardeşlerinemektupyazdı,kendinedeğilsebileküçüklereacımalarıiçinonlarayalvardı.Şimdionlardaeskihaldedeğillerdi,ortancaağabeyleriNecipileMesutberabergiriştikleribirticaretişindebatmışlardı.EnküçükkardeşleriHilmi,nesivar,nesiyoksasatmış,istanbul'agitmişti.AileninböyledarmadağınolmasınamukabilyalnızSaipBeyyükseliyor,çokzenginbiradamoluyordu.SaipBey,Melek'ecevapvermemiş,doğrudandoğruyaNail'emektupyazmıştı:«Buiştebircürümvegünahvarsasizeaittir.Kardeşimizibabaocağınaka-24DUDAKTANKALBEbulehazırız.Ancakbizesizinlehiçbiralâkasıkalmadığınadairresmîveşer'îtalâknameibrazetmesilâzımdır.Kenan'ıneneskiveacıhâtırası,babasındanayrıldığıgüneaitti.Karanlık,yağmurlubirsonbahargünüydü.MelekHanım,sondefakocasınıgörmekiçinçocuk-larıyleberaberhapishaneyegitmişti.Kenan,nevakitgözlerinikapasa,buküçüktaşodayıbütünteferruatıy-legörürdü.Bütüneşyası,üstünesarıbirbattaniyeatılmışkırıkbirkerevet,birtesti,birtenekelamba,boşbirgazsandığı,birdeuttanibaretti.MelekHanım,kerevetinüstüneoturmuş,çocuklarınıikiyanmaalmıştı.Hemenhiçkonuşmuyorlardı.Babası;uzamıştıraşı,demirparmaklıklıküçükpenceredengirenkirliziyaiçindedahasarıvezayıfgörülençehresiylegazsandığınınkenarındaoturuyor,yanındakiuduntelleriyleoynuyordu.BiraralıkNail,udunukucağınaalmışgayetyavaşolarakağır,mahzunbirşey-'lerçalmıştı.Kenan,sonsenelerdeağırbirtifogeçirmiş,birzamankendinibilmemişti.Buhastalıkgünlerindehayatlaalâkasıyalnızbusenelerdenibaretkalmış,ruhunukaplayansiyahyoklukiçindeyalnızbabasınınudunu


dinlemişti.İhtiyarolduğuvakitölürkendeensonduyacağışeyinbuudolacağına,buuzaksesiçindeöleceğinekanaativardı.Penceredengirensonışıklarrutubetli,siyahduvarlardadönerkenkapıaçılmış,elindebirfenerleheybetlibirjandarmaneferigörünmüştü.Kenan,artıkneannesine,nekendisinikollarınaalıptekraryanaklarından,gözlerindenöpenbabasınabakmamış,karanlıktadüşmemekiçinannesinineteklerinesarılarakuzun,soğuktaşlıklardangeçmişti.İzmir'egeldiktensonraartıkbabasındanbahsedil-DUDAKTANKALBK^memişti.Yalnızbirsenekadarsonrayinebirjandarmaneferininbirsandıkgetirdiğinihatırlıyordu.Annesiona,altınkaplamalıküçükbirçakıvermişti.Kenan,bunlarınkimdengeldiğini,niçinkendisineverildiğinisormamıştı.Yalnız,ogecesabahakarşıanlaşılmazbirhisleuykudanuyanmış,yanındakiyataktakoyunkoyunauyuyanannesiyle,Afife'ninhissettirmeden,uyandırmadanyanaklarındanöpmüştü.Kenan'ınbabasınaaithâtıralarıbundanibaretti.SaipPaşa'nınKarantina'dakizenginkonağı,Boz-yaka'daimaretgibiişleyenmuhteşemkulesi,neMelekHanım'ı,nedeKenan'laAfife'yimesutedememişti.Buadamdasönmezbirikbalhırsı,müfritbirazametdeliliğivardı.BirpaşalıkileüçbeşnişaneldeetmekiçinMabeynedünyakadarparayedirmişti.Nasılkisonzamanlardaİzmir'debütünfaaliyetvekudretinidebelediyereisiolmağaveomevkiinepahasınaolursaolsunmuhafazaetmeğesarfetmişti.Kışınkonağı,yazınkulesitekkegibiişler,hacıdan,hocadanbirtakımtufeyliler,dalkavuklarladoluptaşardı.Âdetamuntazamteşkilâtyapmıştı.Nüfuzundanistifadeedebileceğişahıslardanhiçbiriniihmaletmez,herbağbozumundaİstanbul'dakihamilerinedenkdenküzüm,incirgönderir,şehreheryenivaligeldikçeâdetakarşılamaşenlikleritertiplerdi.SaipPaşa,kızkardeşinievinekabuletmekleberaberhâlâaffedememişti.HeleKenan'ıbirtürlüsevemi-yordu.Kenan,onunnazarındasefih,sefilbirhırsızınoğluydu.Terbiyesinenekadargayretedilseneticevermeyecekti.Mutlakababasıgibiolacak,hayatınıhapishanede,hatta,ihtimaldarağacındabitirecekti.Zatenbu26DUDAKTANKALBEyaşta,buboydaoserseriyebenzemiyormuydu?Buçocuğunmazlum,


halim,çekingentavırlarınainanmakdoğruolmazdı.Babasıdagörünüşteböyleydi.Fakatfırsatbuldukçahangifenalıktangeridururdu?Kenan,büyükdayısınınşişkapaklı,iridevrikgözlerinebirgüntitremedenbakamamıştı.Uslu,sessizkorkakbirçocuktu.Cılızvücudu,süzgüninceyüzüonuolduğundandahaküçükgösterirdi.Hastadenecekkadarhassastı.Etrafındageçenşeyleri,ıstırapçekmişbüyükadamlargibibütüninceliğiyleanlardı.Fakatruhunubaşkalarınagöstermektençekinirdi.Annesibilebuçocukkalbindennelergeçtiğinitamamıyleanlayamazdı.Fakathiçsebepyokkenannesininboynunasarılır,yanaklarını,gözlerini,boynunu,ellerinidurmadanöperdi.MelekHanım,budakikalardaonunrikkattenezildiğini,mavigözlerininyaşladolduğunugörürdü..SebebinisorduğuvakitKenan,birşeysöyleyemezdi.Çünkübusebebikendidebilmezdi.Bu,uyumak,suiçmekgibibirtuhafihtiyaçtıki,içindengelirdi.Başkabirçocukolsaydı,konaktakivaziyetionuhakirbirmevkiedüşürürdü.Fakato,hakareteuğramaktankorktuğuiçindaimaherkestenuzakdurur,haşarıdayızadelerininarasınakarışmaktançekinirdi.Çocukluğunbütünhaklarındankendiihtiyariyleferagatetmişti.Kimsedenbirşeyistemez,hiçbirşikâyetiduyulmazdı.Birhaksızlığauğradığıvakitşikâyetetmez,mazlumbirsükűtlabaşınıeğerdi.Fakatbirisindentatlıbirmuamele,küçükbiriyilikgördüğüzamansâf,sevimlibirminnetlemukabeleederdi.Buhalleriyleetrafmdakiler-demerhametlekarışıkbirhürmetuyandırır,kendinihemenhemensaydırmağamuvaffakolurdu.Çocukluğununenacıhâtıralarındanbirideannesivekardeşiyleberaberdayısınınkonağındanayrıldığıgü-DUDAKTANKALBE27neaitti.Ovakitonbiryaşındaydı.Birkışsabahıonukolundansarsarakyatağındankaldırmışlar,uykuser-semidayısınınodasınagötürmüşlerdi.SaipPaşa'nmcebindenkıymetlibiraltınsaatçalınmıştı.SabahleyinistintakedilenkalfalardanbirigeceKenan'ıdayısınınodakapısıönündegördüğünüsöylemişti.Bukadarcıkbirdelil,çocuğuithamakâfiydi.Evde,hapishaneköşesindeölmüşmüseccelbirhırsızınoğluvarkenbaşkalarındanşüpheetmekolurmu?Kenan,gecelikgömleğininiçindedahazayıfgörünenincevücudu,henüzuykuiledolumahmurmavigözleriyledayısınınkarşısındatitriyor,başınıönüneindiriyordu.MelekHanım,kapınınyanındasiyahelbiseleriiçindebirölügibisolukgörünenyüzüyleayaktaduruyor,sözekarışmıyordu.


SaipPaşa,bugünsertvehaşindeğildi.Bunamukabilağır,ezicibiristihfaflasözsöylüyordu.—Pekvakitsizbaşladınküçük...Galibababanımutlakarahmetleyâdettirmeğeazminvar...Hiçolmazsaüç,beşsenedahabekleyebilirdin...Ovaktekadarbizdevurulacakvurgunkalmazmıdiyekorktun!Adam,sende...Babandansanamiraskalanaltınbileziksağolsun...Dünyadavurulacakenayimieksik?Kenan,dayısınınzehirgibiacısözlerinecevapvermiyor,yüzünebakamıyordu.Yalnız,arasırasaatialanınkendisiolmadığınıgöstermekistergibiince,titrekavuçlarınıaçıyordu.—Heleşuvaziyetebakın.Mücrimlerdemahkemekarşısındaböyledurur...Senşimdibendenkorkmaoğlum...Nedeolsadayınolmakfelâketindenkurtula-mam...Seniasıpkesmekelimdedeğil...Fakatbugidişleyakındadevletmahkemelerininkarşısınadaçıkacaksın...Dayakvar,hapisvar,dahailerigidersendara-28DUDAKTANKALBEğacmdasallanmakvar.Seninleberaberbizderezilolacağız...Haydi,uzunetme...Saatinereyekoydunsaçıkar.Kenan,birşeysöylemekistedi.Fakatçenesititriyor,solukdudaklarındansesçıkmıyordu.Sadegözlerinikapayarak«peki»demekistergibibirkaçkerebaşınısalladı.Ayaklarıbirbirinedolaşarakodadançıktı.MelekHanım,durduğuyerdehafifbirıstırapferyadınımenedememişti,gözleriyaşladoluyor,elleriyleyüzünükapıyordu.SaipPaşa,kaşlarınıçattı,kardeşininyüzünebakmadan:—Kurdunçocuğuakıbetkurtolurkızım...Buka-nun-ıtabiattır.Biztevekkelimiokadarinatettik.Görüyorsunya,bizedeettin,kendinede...Kapıhafifçegıcırdadı.Kenan,elindebireskikadifenişanmahfazasıylegirdi.Titreyenparmaklarıylekutununkapağınıaçmakistiyor,birtürlübeceremiyor-du.Birkaçkereelindenyeredüşürdü.SaipPaşa,onunyüzünebakmadankutuyualdı,açtı.Mahfazadabirbaşkasaat,Kenan'ababasındanmiraskalanoaltınkaplamalıküçüksaatvardı.—Bune?...dedi.Kenan,budefabaşınıkaldırmağacesaretetti.Kirpiklerininiçindetoplanmışbiryaştabakasıyleperdelimavigözlerinidayısınaçevirdi,hıçkırmamakiçinolancagayretinisarfederek:—Onunyerinebunualınız,PaşaDayı...Sizinsaatinizbendedeğil,dedi.BirkaçdakikasonraSaipPaşa'nmkarısıasılsaatigetiriyordu.Saat,yeleğinsökükcebindenkumaşlaastar


arasınakaymıştı.MelekHanım,ağlayaağlayaçocuğununelinituttu:—Siziçoküzüyoruz,ağabey...Müsaadeediniz;ben,çocuklarımlaTilkilik'tekievimegideyim...dedi.SaipPaşa,onuinadındandöndürmekiçinhayliuğraşmış,sözünüdinlemezseyinepişmanolacağınısöylemişti.MelekHanım,hayattanacıdersleralmıştı.Dünyanınucuuzundu.Gününbirindeyineağabeysinemuhtaçolmayacağıneredenbelliydi?Böyleolduğuhaldekararındasebatetti.Zatenoçoktanbunudüşünüyordu.Konaktakihayatınekadarrahatolursaolsunbirazmisafirliğebenziyor,birtürlüevhanımı,aileannesiihtiyaçlarınıtatminedemiyordu.Tatlılıklaayrılmak,kardeşinidarıltmamakiçinçokdildöktü:«Bizimbabamızsayılırsınağabey...Başımızdardakalırsaelbetteyinesenyardımedeceksin...»diyeonungönlünüaldı.Kendievlerindedahafakir,fakatdahamesutverahatyaşıyorlardı.Buüçodalıküçükevdar,loşbirsokağınnihayetindeydi.Miniminibahçesinitemizlemişler,çiçeklerlesüslemişlerdi.Kenan,Beylersokağındakirüştiyeyegidipgeliyordu.Yavaşyavaşboyuuzamağa,yüzügüzelleşmeğebaşlamıştı.Babasındanfazlaesmer,fakattatlırengiyleinceçizgilizarif,sinirliyüzünü;anasındankoyumavigözleriylegüzel,beyazdişlerinialmıştı.Küçüklüğündebumiras,tabiatıngaripbiristihzasıgibigörünüyordu.Sevimlibirçocukolmaklaberaberonabakanlarıgayrıihtiyarîbirgülmediralırdı.Buzayıfçehreninfazlaesmerrengiylekoyumavigözleri,parlakbeyazdişlerihiçbirbirinitutmuyordu.Fakatilkgençliğintaravetiyleberaberbusimadagüzelbirşeylerdoğmağabaşlamıştı.Esmercildineda-lâvetlibirşeffaflıkgeliyor,mavigözleri,koyurenkliin-30DUDAKTANKALBEUUUAK1ANKALJ3E31cedudakları,sedefgibiparlakbeyazdişleribuçehreyebirgaripcazibeveriyordu.Bununlaberaberhâlâoeskiürkekuyuşuk,müte-hayyiltabiatınıbırakmamıştı.Mekteptedekonaktaolduğugibiçocuklardanuzakkalıyor,yineonazik,mahcupvakariylehaşarı,arsızarkadaşlarınakendinisaydırıyordu.Sokağıhiçsevmezdi.Yalnız,havanınçokgüzelolduğubazıakşamüstleriannesiyleberaberTopaltı'na,yahutKadifekale'sineçıkardı.Çalışkandeğildi,


derslerinefazlamerakıyoktu.Evişlerindeannesineyardımeder,hattaonunörgülerine,gergeflerinebirazeliyatardı.KomşularonuhaşarıcabirkızolarakyetişenAfife'denziyadekızabenzetirlerdi.Hâlâküçüklüğündekigibiemsalsizdi.Hâlâannesionuniçinisteyeisteyebirşeyaldığınıbilmiyordu.Dünyadayalnızbirşeyonamuhterizsükűtunukaybettiriyor,ruhundaheyecana,ihtirasabenzerduygularuyandırabiliyordu:Musiki...Evlerinincivarındabireskitekkevardı.Pazartesigecelerioradaâyindensonrabirmusikifaslıyapılırdı.Kenan,buâyingecelerindebütünruhuyleyaşadığınıduyar,onlarısabırsızlıklabeklerdi.Elindebirmuşambafener,arkasındasolukbirav-niyekaputlauzakbirmahalledengelenihtiyarbirbinbaşıvardıki,çokhürmetederler,meşhurbirudîolduğunusöylerlerdi.O,çalmağabaşladığızamanKenan,birköşedekendiniunutur,gözleridışarıdamezarlığınkaranlığıiçindekaybolur;bildiğidünyadanbüsbütünbaşkabirdünyaiçindeyaşamağabaşlardı.Babasınınbirköşeyeatılmışduraneski,kırıkbiruduvardı.ButesirlerleKenan,arasıraonukucağınaalır,bildiğihavalarıçalmağauğraşırdı.FakatihtiyarI1binbaşınınelindegaripbirelemledilegelenudonahiçbirşeysöylemiyordu.Builktecrübedenpekçokmeyusolmuş,babasınınkırıkudunutekrarbirköşeyeatmıştı.Dersgöstermekşöyledursun,çalgısınıakortettirecekbilekimsesiyoktu.Mahcupvemağrurolduğuiçinbaşkalarına,meselâoihtiyarbinbaşıyamüracaatedemezdi.Böylebirarzusuolduğunuduyarlarsabelkigülerler,belkihattahakaretederlerdi.MelekHanım,hersenebağbozumunadoğruBoz-yaka'yagider,SaipPaşa'nmkulesindebirikiaymisafirkalırdı.Böylecehemağabeysiningönlünüalmışhemdeşehirdebunalançocuklarınıeğlendirmişolurdu.Kenan'ınensevdiğimevsimbuikisonbaharayıydı.Sokakhayatındannefreteden,saatlerceuyuşupkalmakiçinloş,tenhaköşelerarayandurgun,tembelKenan,buradabüsbütünbaşkabirçocukolurdu.Esmeryanaklarınabirazrenk,mağmumruhunabirazneşegelir,serinsabahlarda,mehtaplı


gecelerdebağaralarındadolaşmaktan,topraklardayuvarlanmaktanzevkalırdı.Fakatoradadayineçoluğunçocuğunarasınakarışmaktançekinirdi.Kenan,hayatındailkdefabirarkadaşbulmuştu.KendisindenkırkyaşbüyükolanbuarkadaşŞem'iDedeidi.Dede,Rumelimuhacirlerindendi.Otuzbeşseneevvelomuzundabirzembil,koltuğundabirneytorbasıileİzmir'egelmiş,elindekibeşonparaylaBozyaka'dabirkaçdönümbağedinmişti.Bağınbirkenarındaçokeskizamanlardankalmabirbüyükservivardı.Dede,senelerceçalışmış,çabalamış,servininyanınaikiodalıbirtaşkuleyaptırmıştı.YazkışBozyaka'daotururdu.Canyoldaşıolaraküçbeşkeçisivardı.Onlaraâdetaevlâtmuhabbetivermişti.32DUDAKTANKALBEBozyakalılar,şunurivayetederlerdi:EpeycezamanevvelşiddetlibirkışesnasındaŞem'iDedebüyükbirparasıkıntısınauğramış,hattabirkaçgünaçkalmış...Halinikimseyesöyleyememekleberabercivardakibağbekçileribunuhissetmişler,Şem'iDede'yeekmekgöndermişler...Dede,keçilerindahaaçolduğunusöyleyerekekmeğionlarayedirmiş...BozyakalılarbunuDede'-dekihayvanmuhabbetinedeliladdederler.Fakatonunelekmeğiyemeğetenezzületmediğiiçinböyleyaptığınısöylenenlerdevardı.Şem'iDede,Kenan'ınruhundakiağır,mağmumciddiyetiçokiyianlamış,onuevlâtgibi,hattayaşlıbaşlıbirarkadaşgibisevmişti.Bazısıcakgünlerdebirsepetepeynir,ekmek,üzümdoldururlar,keçileriönlerinekatarakArapderesineinerlerdi.Dede,buderin,karanlıkdağboğazınıkendievininbahçesigibibilirdi.Oradaömründegüneşgörmemiş-köşelerkeşfetmişti.Öğlesaatlerindeçıplakbağlaradayanılmazsıcaklarçöker,kayayığınlarıbeyazateşlergibigöz.alıcıihtizaz-'larlaparıldar,subirikintilerininüstündedumanlartüterdi.BusaatlerdeŞem'iDedeileKenanserin,gölgelipatikalardaninerler,inceselçukurlarındanatlarlar,yosunlutaşlarındansulardamlayankayaaltlarındangeçerlerdi.Ekseriya«ZeybekPmarı»denilenbiryerdeotururlardı.Buradaaçıkyaralarabenzeyenkırmızışerhalıtopraklariçindebirkocamankayavardı.Zamanverutubet,butaşınkenarlarınıyavaşyavaşkemiripdidik-lemiş,altınaserin,loşbirmağaraaçmıştı.Mağaranıngörünmezbiryerindehafifbirsusesigelir,yosunlutaşlarınvedaimairi


damlalarlaıslanankayalığınüstündeyabanîotlar,morçiçeklidikenleryetişir,kenar-DUDAKTANKALBE33larındansarmaşığabenzeyenincecikdallarda«kayaüzümleri»ninpembesayvanlarısarkardı.Kenan,ruhlarınıniçindebaşkabirdünyalarıolan,hepodünyanıniçindeyaşayan,sevensanatkârlardandı.Uzaktanbakanlaraokadarmanasız,uyuşuk,cansızgörünenilkgençliğinio,buikincidünyasında,sönmeyenbirgizliteheyyüç,biryarımhayalsarhoşluğuiçindegeçirmişti.Kenan,buhayalîdünyayıilkdefa«ZeybekPı-narı»ndaŞem'iDede'ninneyinidinlerkengörmeğebaşlamıştı.İhtiyararkadaşıdabirbaşkatürlühayaldeli-siydi.Birâdetivardı.Birparçaçalacağızamanevvelâonagüftesiniokur,manasınıanlatırdı:Bakoğlumaydoğuyor...Âşıkmehtaptaayaklarıçıplak,başıaçıkyârinyolunadüşüyor...Yârartıkuykudanuyanmalı...Çünkürüyasınagirmeyenmaşukukoynunagirdi...SendahabilmezsinKenan...İnsan,yâriniçoközlersegayriyüzününhayalinidegöremezolur....Şimdibunlarıgözününönünealdaöyledinle...Yoksakeçilerimgibidinlemişolursunoğlum...»Dede,güftesiz,dilsizbirtaksimyapacağı,sadecebirhisifadeedeceğivakitbilebuizahatıihmaletmezdi:«Baksanaşimdikoyunlarıçağıracağım...Yumgözlerini...Karşıdağlardansürülerinecek...Subaşlarındacânânelermeyiçecek...Âşıklarmaşuklarınınsümbülgibisaçlarınıkoklayacak...Bençalarkensenbunlarıdüşün...Sümbüllerikokla...»Sonbahardahavalarbulanmağabaşlar,gökyüzündekibulutlardolaşır,rüzgârınönündeyapraklaruçu-şurdu...Sararmışçardaklar,kurumağabaşlamışağaçlardahevenklersallanır,yerlerdesırasırahasırlarınüstündeyaldızlıgibigörünenüzümlerkurur,yollardanmütemadiyenüzümsepetleriyleyüklüarabalar,beygirF.334DUDAKTANKALBEkafilelerigeçerdi.Bozyaka,asılbusongünlerindeneşele-nirdi.Hertaraftaahenk,kahkahavetürküdenbaşkabirşeyduyulmazdı.Sabahlarakadarbağlardaçalgılarçalınır,horatepilir;yollardaönlerindemeşalelerlekafilelerdolaşırdı.Yazesnasındagizlikalmışbütünküçükaşksırlarıartıkaçığavururdu.


Akşamüstleribağınınkenarındakiyoldangeçenkomşugencegizliceçiçekatan,mehtaptabağlarıbirbirindenayırançitlerinarasındanbinnazileparmağınınucunuöptürengençkızameyus,bircesaretgelirdi.Çünkübirdahagörüşebilmekiçinsekizdokuzaybeklemeklâzımdı.Artıknazetmeğezamanyoktu.Dikenliyollardangençkızlarınkırmızı,beyaz,maviyeldirmeleriniartıkgizleyemeyenağaçlıklardavefayeminleri,kordelâuçlarınabağlanmışsaçperçemlerialınıpverilirdi.Kenan,busongünlerdederinbirhüznedüşerdi.Sonbaharın,sönen,solan,harapolanşeylerinmüzminhüznünüyaşındanumulmayacakkadarkuvvetlehissediyordu.Şem'iDede,heryaz,Kenan'ıdahabüyümüş,musikiyeolaniptilâsınıdahaartmışbuluyordu.Güzelbirfırsatçıkmıştı.KomşuevlerdenbirineoldukçaiyikemançalanbirRejikâtibitaşınmıştı.MesutBeyadındakibuadam,Kenan'dakiistidadıhissetmiş,haftadabirkaçsaatonadersvermeğebaşlamıştı.Çocuk,budefaumulmazbirsüratleterakkiediyordu.SaipPaşa,Kenan'ınkemançaldığınıduyduğuvakitküplerebinmişti.Hakimanebirtavırla:«Akıbetgükzadegurkşeved...»diyordu,çiçekleraçmağabaşladı...Buçocuğaadamolmazderkenyalanmısöylemiştim?Mektephocalarındanutanıroldum...HergörüşterjiHyetediyorlar...Heyamolailesınıfgeçiyormuş...Odabe-DUDAKTANKALBEnimhatırımiçinha...Aklınıkemanavereceğinederslerineverseneolur?Amma,babasınahayrul'halefolmaklâzım...Artıkaklımkesti...Yeğenimçalgıcıolacak,düğünlerdeçingenelerleberaberkerizhavasıçalacak.»SaipPaşa,birgünbağkomşusuMünirBeylesabahkahvesiniiçiyordu:«İrfan-ıâlinizebüyükhürmetveitimadımbulunduğunubilirsiniz,dedi...Mühimbirmeseleiçinzat-ıâlileriylemüşavereetmekistiyorum...Malűmyabizimhaylazbiryeğenvar...Tembel,miskinbirşey...Nizamaltınaalmak,lâkırdıdinletmekmümkündeğil...Adamolmayacağınaeminim...Maazâlikgünahbendengitsin,diyorum...Yaşonyedi...Binzahmetlebuseneidadiyibitirdi...Malűmatnamınabirşeyaramayın...benimCemilileSadionunyanındaEflâtungibiâlim...(SaipPaşa,oğullarındanbiriniFransız,ötekiniİngilizmektebinevermişti.«Gel...git...otur...kalk»diyecekkadarlisanöğrendikleriiçinonlarımükemmeltahsilgörmüşsanıyordu).Buçocuğumekâtib-iâliyedenbirinegöndermekbeyhude...Zeytinburnufabrikasıfilângibibiraskerisanatmüessesesinevermeli,


diyorum...Hembelkibirsanatöğrenir,hemdeböyleyerlerdesıkıbiraskerinzibatıvardır...Zat-ıâlinizinİstanbul'daçokbildiklerinizvar...Artıkbunlardanbirisinebirkâğıthimmetedersiniz...Çocuğuçağırayımdagörün.MünirBey,âsi,hoyrat,kılıksızbirsokakçocuğugöreceğinizannediyordu.Uzun,incevücudu,dürüstkıyafeti,sevimliesmeryüzündegülümseyenmahcupmavigözleriyletatlıbirgençgörüncehayretetli.MünirBey,azsöylemesine,sorulanşeyleretektükkelimelerlecevapvermesinerağmenonunrasgelebirçocukolmadığınıgördü,komşusuüstündekibütünnüfuzunusarfetti.Nihayet,çocuğuİstanbul'amühendismektebinegöndermeğekararverdiler.*36DUDAKTANKALBEKenan,İzmir'deannesi,kızkardeşi,Bozyaka'sı,Şem'iDedesiyleberaberbirdemasum,ümitsizçocuksevdasıbırakıyordu:Leylâ...Leylâ,büyükbirmülkiyememurununkızıydı.Kenan,onaKarantina'dakikonaktasıksıktesadüfederdi.BundanbaşkayazmLeylâ'nınailesideBozyakabağlarınagelirdi.Küçükkenyaramaz,hırçınbirkızdı.Ötekiçocuklarıhiççekemez,yalnızKenan'laiyigeçinirdi.Aralarındanihayetikiyaşfarkvardı.BöyleolduğuhaldeKenan,onaâdetabirbüyükağabeymuamelesieder;buküçükafacankızınherkahrınıçeker,herdediğiniyapardı.Biryaz,Leylâbirdenbireserpmişboyuyla,yeldirmelibirgençkızolarakBozyaka'yagelmişti.Kenan,artıkonunlakonuşmakistemiyor,bağyollarındarastgeldikçeselâmvermemekiçingözleriniindiriyordu.FakatLeylâ,hâlâeskisigibifazlahavai,fazlaşımarıkbirkızdı.BirgünyineKenan'adarbirbağyolundatesadüfetmiş,şemsiyesiyleonunyolunukesmişti:—GeçemezsinizKenanBey...Bananiçindarıldığı-nızısöylemedikçesizeyolyok...Kenangülümseyerekcevapvermişti:—Sizedarılmakiçinnesebepvar?Leylâ,şemsiyesiyledikenlerinuçlarınıkırıyor,dudaklarınıbükereksomurtuyordu:—Banasoğukmuameleediyorsunuz...Beniartıkhiçsevmiyorsunuz...Busözler,çocukçabirsaffetledudaklarındandökülmüştü.Kenanbaşınıönüneeğmiş,yavaş,fakatderinbirsesle:—ÖylemizannediyorsunuzLeylâHanım?demişti.


Busözler,Leylâ'yaolanaşkınınilkvesonitirafıydı.Kenan,birzamandanberibuküçükkızıdeligibiK.ALBJİ37seviyordu.Aşk,onailkdefaLeylâ'nınbüyüksiyahgözlerindegörünmüştü.Dünyadaondanbaşkasınısevmeyeceğine,yüreğindeonunacısı,gözlerindeonunhayaliyleöleceğinekanaativardı.Birçocukgibibusiyahümitsizliğekendinibıraktığıhaldebüyükadamgibihalini,mevkiinitakdirediyordu.Gecelercedüşünmüştü.Hiçbirçare,hiçbirümityoktu.Bugüzelkibarkızınıistemek,yıldızlardanbiriniistemekgibiydi.Onakarşıgönlündengeçenşeyleribilselerkimbilir;ıekadargülerlerdi.Leylâ'yabirşeysezdirmekihtimalionuölümgibikorkutuyordu.Çokmağrurdu.OkadarsevdiğiLeylâ'nınbubiçareaşkileeğlenmesidayanılmazbiracıolacaktı.Gençkızıngeçeceğinitahminettiğiyollardasaatlercedolaşırdı.Böyleolduğuhaldeonugörürgörmezyayolunudeğiştirir,yahutbaşınıönüneindirirdi.Leylâ,buaşkıçoktanhissetmiş,fakatgülmemişti.BilâkisodaKenan'ıbeğeniyor,onuninceesmeryüzünü,mahcupmavigözlerinibütünötekigençleretercihediyordu.YolkenarındakitesadüftensonraLeylâ'nınsevildiğinehiçşüphesikalmamıştı.ÖtekikomşukızlarıgibiodamehtaplıgecelerdeküçükkaçamaklaryaparakKenan'lakolkolagezmekistiyordu.FakatKenan,onunhemenaçıktanaçığaettiğitekliflerianlaşılmazbirinatlareddediyor,«buçocukluklardanvazgeçmesi»içinyalvarırkenâdetaağlıyordu.Kenan'ınİstanbul'agitmesineikigünkalabağdasonbirmülakatlarıolmuştu...Leylâ,kendinitutamıyor,mendiliniyüzünekapayarakağlıyordu:—Banamektupyazarsın,değilmiKenan?—Hayır...imkânyok...—Birkaçsenesonramühendisolduğunvakitbenialacaksın,değilmiKenan?Si..38DUDAKTANKALBE—NiçinböylesöylüyorsunLeylâHanım?—Sendebeni...istiyorsun,değilmiKenan?DUDAKTANKALBE39—Niçincevapvermiyorsun?


—AğlamayınızLeylâHanım...Bensizelâyıkmıyım?—Annenbeniannemdenistesin...Şimdiliknişanlanırız...—BenmiLeylâHanım?Benmisiziisteyim?Şimdiağlamaksırasıonageliyor,gözyaşlarınıgöstermemekiçinbaşımyanaçeviriyordu.Leylâ,ateşgibiyananelleriyleonunbileklerinitutmuştu.Kendinibiranonunkollarınabırakmakihtiyacıyleyanıyordu.Kenan,karasevdanınbütünçılgınlıklarınarağmenLeylâ'yıbırakmış,ağlayaağlayaoradankaçmıştı.Buizzetinefissahibibüyükadamfedakârlığınıyaptığıvakitonyediyaşındabirçocuktanbaşkabirşeydeğildi.Ertesisenetatilaylarındaİzmir'edöndüğüzamanLeylâ'yıdadayısınınbüyükoğluCemil'enişanlanmışbuldu.Fazlameyusolmadı.Busevdayızatenbirseneevvelgömmüş,Leylâiçinağlayacağıkadarağlamıştı.Yalnız,birşeyepişmanoluyordu:«Mademkibundansonrasevemeyeceğim...NiçinfırsatvarkenLeylâ'yıbirkereolsunkollanmaalmadım?»diyordu.Kenan'ınbuilkaşkıbirzamansonrasönmüş,fakatizi,eserigizlivemüzminbirhüzünhalindesenelercedevamedipgitmişti.Yirmiyaşmagirdiğivakitbüsbütünkapalı,sönükbirgençolmuştu.MektepteCevatismindebirarkadaşıvardı.Huyları,tabiatları,hattazevkleriarasındahiçbirbenzerlikyoktu.Cevat,çapkın,şen,zekibirkibarçocuğuydu.Böyleolduğuhaldebirbirlerinipeksevmişlerdi.Cevat,arkadaşınıbirazuyandırıpeğlendirmek,bi-Irazhayataalâkalandırmakistiyordu.Fakatbütünemekleriboşagidiyordu.Bazenonasorardı:«SenhissizbirgençdeğilsinKenan...Bunuanlamakiçinkemanınıdinlemeğebilelüzumyok...Haline,yüzüneşöylebirbakmakkâfi...Böyleolduğuhaldenedenhiçbirşeydegözünyok...Nedenbukadaremelsizsin?...Kenan,hafifçeomuzlarınısilker,herzamankidalgıngülümsemesiyle:«Nebileyim?Benöyledoğdum!»derdi.Kenan,böyledoğmamıştı.Ondakiemel,ondakiyaşamakhırsıdünyalarasığmayacakkadarbüyüktü.Fakathayatınınfukaralıkvemuvaffakiyetsizlikiçindegeçeceğinevakitsizinanmış,hayataâdetadarılmıştı.Yarımsaadetlerdennefretediyordu.Bitirmeğemuvaffakolamayacağıbirkadehidudaklarınagötürmeyisefilgörüyordu.Onunfikrincesanatgibihayattadaortayoktu.Muvaffakolanlarbildikleri,istediklerigibiyaşarlar,ötekilerkaranlıkköşelerindeneolursaolurlardı.


Dünyadaençokiğrendiğiinsanlar,zenginvemesutinsanlarınetrafındayaşayan,onlarınsaadetlerininkırıntılanylebahtiyarolmağaçalışanlardı.Âdibirkulübepenceresineasılmışsüslübirperdeye,gençbirkadınınçamaşırvebulaşıktanporsumuşparmağınataktığıyüzüğedaimaacımışvegülmüştü.Bunlaranelüzumvardı,insan,kendini,halinibilmeli,eldeedemeyeceğişeyimümkünseistememeli,mümkündeğilsebuarzuyubirayıpgibigizlemeliydi!Sonradan,Kenan'dabirfikir,birmeslekhalinegirenbukanaat,enküçükyaşındanberiondahâkimbit*hisolarakyaşamıştı.Miniminibirçocukkenbuhislebütünhaklarındanvazgeçmiş;zengin,şımarıkdayızadelerindenKarantina'dakikonağındebdebelimuhitin-40DUDAKTANKALBEdebuhisleuzakdurmuş,nihayetLeylâ'danbuhisleaşkınısaklamıştı.Kenan,gönlününsırlarınıyalnızmusikiileifadeediyordu.Keman,elindebirtazeçocukruhundannasılgeldiğinehayretedilencanlı,derinbirıstıraplainliyordu.Mühendismektebinideidadîgibibingüçlüklebitirmiş,bunamukabilkemanınıçok,pekçokilerletmişti.İzmir'edönmekistemiyordu.Çünküşimdioradaannesibileyoktu.MelekHanımAfife'yiSeydiköy'ündenbirtüccarınoğlunavermiş,düğündenbirsenesonrakendideorayagitmişti.İstanbul'dabellibaşlıbirkimsetanımadığıiçinmemuriyetalmasınaimkânyoktu.Bazıarkadaşlarıonamusikihocalığıtavsiyeetmişler,rüştiyemekteplerindebirkaçders,fakirmahallelerindeikiüçkemanhocalığıbulmuşlardı.Beşiktaş'takimsesizbirihtiyarkadınınevindebirodatutmuştu.Yağmur,çamurdemiyor,kolundakemankutusuylesabahtanakşamakadarmekteptenmektebe,evdenevekoşuyordu.Onuasılbitirenvücutyorgunluğudeğildi.Hergünbirazdahaalçaldığınıhassasgururundanbirazdahakaybettiğinigörüyordu.Mekteplerdeonunsanatındanbirşeyanlamıyorlardı.Rüştiyelerdenbirindebirmüdüreçatmıştıki,hâlânezamanhastaolsaçarpıkbacakları,posbıyığı,piskılığıilerüyasınagirerdi.Buadam,nedenseKenan'amusallatolmuştu.Gençadamınhalîmvakarını,ötekimuallimlergibikendisinehakaretetmediğinigördükçetecavüzünüperdeperdeartırıyordu.Derslerdemüz'içbirkarasinekgibiensesindenayrılmaz,ikidebirlâkırdıyakarışarakihtarlar,tembihleryapardı:«Efendim,nedenbunlarınsesiçıkmıyor?İhtifallerdereziloluyoruz...NediroMimarKasımmektebiefendim...Ağzımınsuyuakıyor.GeçenFatihihtifalindemektebimizAyasofyaca-miininönündeduruyordu...Huda-yılemyezelhakkıiçinMimarKasımmektebininÇenıberlitaşmektebininönünde


okuduğumarşıbizAyasofya'danişittik...Allahgözdenesirgesin,pekkıymetlibirmuallimlerivar...Çocuklarorkestrayıbastırıyor...Gerçisizdemuktedirsinizamma,hernedenseyavaşokutuyorsunuz...Bu,bizimprensibemugayirdir...Himmetedin.»Bumüdürefendibirnümayişdekoluna,belinemektebinkırmızıyeşilkordelâsınıtakmadığı,sokaktatalebetaburununönündebağırabağıramarşsöyleyipkumandavermektenimtihaettiğiiçinKenan'ıazlettirmişti.Başkabirmüdürde,oğlunayaptığısünnetdüğünündeKenan'ınkemançalmamasınadarılmış,beşongünsonra,«muallim-imumaileyhinvatanperveranemillîşarkılarlavicdan-ışebabıtehyiçedeceğiyerdefenn-iterbiyeprensiplerinemugayirbirtakımmalâyâniyâtileizaa-ievkatettiğine»dairbirşikayetraporuyazmıştı.Maarifmüdürüraporu,ayyaşlığıylemârufmüfettişehavaleetmişti.Kenan,butahkikatgününüdeunutulmazhâtıralarıarasınakaydetmişti.Sarhoşluk,müfettişinşişkinyüzünükirlikanpıhtıları,morburnunukırmızıtomurcuklarladoldurmuş,dilinetuhafbirpelteklikverekâketvermişti.Köşedebirkoltuğakurulmuş,biryandanKenan'ıistintakediyor,biryandanbirelişimakasıylepantolonununsipilsipilolmuşpaçalarınıdüzeltiyordu.—Azizim,rapordanistimbatedilenmealegörede-rece-ivukufunuzmevzuubahisoluyor...Zat-ıâlinizvatanperveranemillîmarşlarbilmiyormusunuz?—Bazılarınıbiliyorumefendim...—Ohaldeniçinöğretmiyorsunuzefendim?-£-„42DUDAKTANKALBE—Birikisinibiliyorlarefendim...—Kanaat-ivicdaniyemibildirmekmecburiyetindeolduğumiçinvukufveiktidarınızhakkındabirfikiredinmekliğimlâzım...Sıkılmayıncanım...Muallimkısmıserbestgerek...Kenan,dalgınbirnazarlapenceredenkarşıkiviraneyebakıyor,cevapvermiyordu...—Ohaldeneyapacağız?...—Benimüşkülmevkidebırakıyorsunuz...—Hayırefendim...Bilâkisbuişigayetkolaybitireceğiz...Şimdiistifamıyazacağım...Sırfevlerdekikemandersleriylegeçinmekmecburiyetindekaldığızamandahaziyadeüzülmeğebaşlamıştı.Meyusbirnakaratgibidilinedolamıştı:Her


evir»,kapısınıçalarkengözleriniyereindirir,kendikendine:«Ah,nekadardüşüyorum»diyetekrarederdi.Buiş,haysiyeti,insanlığıkadarsıhhatinededokunuyor,nahifvücudunu,hastasinirlerinifazlayoruyordu.Ahretliktenyetişmehanımlara,hemenbirikihavabelleyipkomşudelikanlılarınamarifetgöstermekiçinsabırsızlananmahallekızlarınakemanöğretmekonunyapacağışeydeğildi.Süpürgetutmasınıbilmeyenmahallekarılarıyirmigündeşarkıçalmakisterler,kemanılâtarnaVegramofondantefrikedemeyenailebabaları:«Dersebaşlayalıikiayoluyor...Himmetedindeşunubirayakadarbitirelim!»yolundasözlersöylerlerdi.«Ötekiustabizetürküler,kantolarçalardı...sizneyeçalmıyorsunuz?»diyeşi-Myetedenlerhiçeksikolmazdı.Arasıraöylesözlerişitirdiki,onuhemgüldürür,hemmüteessirederdi:yuı/nıvınıı—Şuçalgıustalığıneiyişey...Bak,hemeğleniyor,hemparakazanıyorsun.—Mediha,saçlarınıkapa...AyşeHanım,benmutfağainiyorum,senMediha'nmyanındabulunuver...—Azıcıkarkanızıdönermisiniz?Sofadanmisafirlergeçecek...—Sizigözümısırıyorgibi...acabaneredegördüm...TellâlArifEfendinindüğününegelenkemancısizmiydiniz?—Sizbekârmısınız?...Neyeevlenmiyorsunuz?...Elbetsizedebirkızverenbulunur...—Bayramşekeriniziayırdıktı...Alıkhizmetçi,yanlışlıklabekçiyevermiş...—Bugünkuzuilehelvapişirdikti...Sizinpayınızıdaayırdık...—Kızıneskihocasınıngüzelsesivardı...Hemçalar,hemsöylerdi...Derskızınzihninedahakolaygirerdi...—Yayçekmek,sözümonaçingenelerevergidir.Mekteptençıktığınınikincisenesiydi.Kütahya'daonabiryolmühendisliğiteklifedildi.Kenan,busefilçalgıhocalığındankurtulduğuiçinmemnunoldu;istanbul'usevinesevineterketti.Artıkmesleğiyleyaşayacak,musikisiniyalnızkendisinehasredecekti.Fakatçokgeçmedenbuümidinindeboşaçıktığımgördü.Kütahya'dakihayatıonatstan-bul'dakindendaharenksiz;dahamanasızgeliyordu.İstanbul'daboşvakitlerindeserbestkalabiliyordu;kimsebusaatlerdeondakimütehayyilinzivazevkinedokunmuyordu.Halbukiburadaöyledeğildi.Komşuları,arkadaşları,nevakitçalışmağabaşlarsaevine,odasmadamlıyorlardı.Hâlâçocukluğundakigibinazikveyumuşakyüzlüydü.Kimseningönlünükırmakistemiyor,yüze


duramıyordu.Fakatonlar,saygısızlıklarımartır-44DUDAKTANKALBtdıkçaartırıyorlar,Kenan'ıkasabanınçalgıcısımevkiineindiriyorlardı.İlkgittiğivakitşehirdeçapkınvekalenderbirmutasarrıfvardıki,zevki,eğlenceyiçoksever,sıksıkgeceâlemleri,işretmeclisleritertipederdi.Sarhoşolduğuzamanceketiniatıpellerinekaşıklarbağlar,Aydınlıvergibaşkâtibinikarşısınaalaraksaatlercegöbekatardı.Kenan,hiçdeğişmeyenköçekhavalarınıbirmakinehissizliğiyleçalarkenkendikendinedüşünürdü:«Dayımınhakkıvarmış...Musikiyisevenlermutlakadüşmeğe,mutlakakerizciolmağamahkûmmuşlar...Okadarinandım,gayretimboşagitti...Düştüm,hayatımgibiruhumdasefiloldu.»Birkaçaysonrabumutasarrıfıdeğiştirmişlerdi.Halefi,haşin,sertbirihtiyardı.VazifeyebaşladıktanbirkaçgünsonraKenan'ıçağırmış:«Musikigüzelşey...fakatvezaif-iresmiyeye,dokunmamakşartryle...Memurlarımızdameyl-isefahatinhayliartmışolduğunuhaberverdiler...tabiîbununvazifeyedetesirioluyor...Bugeceâlemlerinenihayetverilmesini,sizindekemanınızlamemurarkadaşlarınızaönayakolmamanızıtalepederim...Zatenmeşagil-iresmiyenizhayliağirvemüşkilülifadır...»İştebusıradaydıkiKenan,eskiarkadaşıCevat'tanbirmektupaldı.TahsilvesilesiyleAvrupa'yagidenCe-vat,oradayerleşmiş,hattaufaktefekticaretişleribileyapmayabaşlamıştı.Hayatındanmemnungörünüyor,Kenan'ıdaorayaçağırıyordu:«Kütahya'dakimemuriyetinbulunmazHintkumaşıdeğilya...Birikiyüzlirabulabilirsenhiçdurma...Hemenkirişikırıpburayakapağıat.Biz,buradaucuzverahatyaşamakilminiöğrendik.Zatenusluadamsın.Sanadahabaşkatürlükolaylıklardagösterebilirim.Buradahembirkaçsenegözüngönlünaçılır,hemadamakıllıbirkonservatuvardaDUDAKTANKALBE45mesleğinedevamedersin.Mühendislikten,herhaldeboyununölçüsünüalmışsındır.Sen,yinekemanındanşaşma...Benim,seninfevkalâdeistidadınaimanımVar...Talihyardımedersebirgünehemmiyetlibiradamolursun...»Kenan,bumektubualdıktanbirkaçhaftasonraannesiniveAfife'yigörmekiçinbirayizinleSeydiköy'ünegitmişti.Birakşambirvesileileannesinebumektuptanbahsetti.MelekHanım,oğlununhalinibuseferhiçbeğenmemişti.Gençadam,âdetahastaydı.Yüzüdahaziyadesüzülüpsolmuş,haline,tavırlarınabirihtiyar


yorgunluğuçökmüştü.Kenan,niçinbukadarkendinibırakmış,nedenbuyaştayaşamaktanyorulmuştu?Onubirazmesutgörmek,dalgmgözlerinebirparçaneşevehayatvermekiçinhiçmiçareyoktu?MelekHanım,geceleriyatağındageçvakitlerekadarbunlarıdüşünüyor,oğlununbilinmezderdiiçingizligizliağlıyordu.Cevat'ınmektubuonaçaresizliğiiçindebirbüyükümitgibigörünmüştü.—ArkadaşınınbelkihakkıvarKenan...Birkaçsene,Avrupa'yagit...Belkidediğigibiaçılırsın...dedi.Kenan,doğrudandoğruyacevapvermiyor,onunelleriyleoynayarakönünebakıyordu:—Benimzavallısâf,masumannem...—Niçinböylesöylüyorsun,Kenan?—Benibirkuşolarakdünyayagetirseydin,bumümkünolurdu.Açıkhavayakarşıkanadımıaçar,uçardım.Yoruldukçaağaçdallarına,vapurdireklerineko-/nar,dinlenirdim.Susadıkçaderelere,acıktıkçaAllahtanbaşkakimseninmalıolmayanyabanîyemişağaçlarınainerdim...Negüzelbirseyahatolurdu,değilmi,anne?...46DUDAKTANKALBEKenan,söylediğinepişmanolaraksusmuş,bugizlisitemiçinafistergibiannesininparmaklarınıdudaklarınagötürmüştü.'FakatMelekHanım,onunnesöylemekistediğinianlamıştı.Oğlununsaçlarını,çenesiniokşadı:—Kenan,dedi,benKemeraltı'ndakiküçükdükkâ-nxmxzxzatenseniniçinsaklxyordum...Birgünhalimizegöreiyibirkizcagxzlaevlenebileceğinidedüşünüyor-»dum.Buümidimkırıldı...Dükkânısatalım.Getireceğibirkaçyüzlirayıal.Arkadaşınınyanmagit...—Çocukmusunanne?...Benhiçbirşeyistemiyorum...Benbirhayatmağlûbuyum...Bendebabamgibioldum...Okadarmeyusolmaanne...Elbettebuböyledevametmeyecek...Yaşımarttıkçabumağlûbiyetealışacağım;kaderimerazxolacağım...Nebilirsin,belkisongünlerimizdebirazmesutoluruz.Kenan,annesinifikrindendöndürmekiçingünlerceuğraştı.FakatMelekHanım,busonümidindenvazgeçmiyor,çocukgibiağlayarakinatediyordu.Nihayetkabuletti.Mademkionunsaadetineçalışmakümidiannesiiçinbirteselliolacaktı,zavallıkadınınbusonmasumhayalinedokunmaktanemanavardı?


SaitPaşa,Kemeraltı'ndakidükkândangelenbirikiyiizlirayıKenan'ınnihayetüçaydayiyeceğinisöylemiş,dördüncüayİzmir'edönebilmesiiçingidipgelmebiletalmasınıtavsiyeetmişti.Paşanınbutahminidoğruçıkmadı.Kenan,dörtseneAvrupa'dakaldı.YaşamınayardımetmekiçinCevatonaküçükbirişbulmuştu.Buvazifedenartanbütünsaatlerinisanatavermişti.Hummalıbirfaaliyetleçalışıyor,vücudunuyıpratan,sinirleriniüzenhayallerinekendinebırakmakiçinvakitbu-DUDAKTANKALBE47mimlamıyordu.Münzevî,ürkekruhuyavaşyavaşaçılmağabaşlamıştı.Hattabazıufaktefekmaceralarıbileoluyordu.Leylâ'dansonratamamıyleboşkalankalbindeyeniheyecanlaryanıpsönüyordu.Ağır,ciddî,fakatmunis,uysaltabiatıonuetrafındakileresevdirmiş,inceçehresindehâlâmuhafazaettiğiomazlumçocuksaffetionabirçokkalplerkazandırmıştı.Kenan'dakisanatkudretiumulmazbirsüratleinkişafediyordu.Tanınmışbirmusikiüstadmınteşebbüsüüzerineverdiğibirkonser,onaumulmazbirmuvaffakiyetteminetti.Birmünekkidonunhakkındaumumîkanaatinişusözlerlehulâsaetmişti:«BuTürkmusikişinasınınşimdidenbir«virtioz»olduğunusöylemekyanlışdeğildir.Fakat,ben,ondafazladabirşeygörüyorum.HüseyinKenan,yalnxzbaşkalarınınbestesinianlayıpsöylemekleiktifaetmeyecek...Onunkendinindebizesöyleyecekderin,temizşeylerivar.Sadevesade-dıl«ŞarkNoktürnleri»ndeyeryerusulsüzlükler,acemilikler,korkuverentereddütler,hafifçegülümsemekteniptidailikleryokdeğil.Bu,inkâredilmez.Fakatbubiraziptidaî,birazmüteredditmusikibizitutmuşturki,ehemmiyetliolandabudur.Buçocuk,henüzkekeliyor,fakatileridesöyleyecekvegüzelsöyleyecek...Memleketininistiarelilisamylesöylemeklâzımgelirse,diyeceğimkiKenan,henüzkuşlarabenziyor...Tereddütlerinden,hattamuvakkatdüşmelerindenkorkmayalım,ondakiistidatonuçokileri-götürebilir.»*'Talih,artıkKenan'agülmeğebaşlamıştı.Bumuvaffakiyet,İstanbul'un-günügününe,saatisaatineuymayanbugüze!bukalemunun-insanvesanatkârbirzamanınatesadüfetmişti.Üçbeşseneevvelyanaçsü-48DUDAKTANKALBErüpçıkardığıKenan'abudefabirdâhi,biryarımilâhgibikollarınıaçtı.Avrupa'danaldığıparlakşehadetna-medensonraartıkbugencinehliyetindenşüpheedilemez,musikisinelakaytkalınamazdı.Şişli'ninsanatkârsalonlarından,Balıklıpanayırıpalikaryalarına,


Sandıkburnuehlidillerinekadarbirçokkimseler«ŞarkNoktürnleri»nidinlemiş,piyanodangramofonakadarherçalgı,aylarcabumusikiyiçalmıştı.Muvaffakiyet,evvelâKenan'ahafifbirsersemlikvermişti.Hâlâinanamıyor,«mümkündeğil,bu,devamedemez»diyordu.Şöhretineevvelâsahtebiristihfaflaomuzsilkmiş,yaşayışınıdeğiştirmemeğekararvermişti.İstanbul'daşimdibirçokhamiler,hayırhahdostlarbulunuyordu.Zenginbirtüccarbirmusikimektebi'açmak,hovarda,fakatuyanıkbirmirasyedibir«Operakumpanyası»yapmakiçinmühimsermayeteklifetmişti.OvakitNafiaNazırıolanmusikimeraklısıbirpaşadaonukalem-imahsusmüdürüyapmakistemişti.Kenan,ikimeslekarasındakimünasebetianlayamayarakşaşkın,paşanınyüzünebakarkeno:—Nezararvaroğlum,demişti.Aynızamandamühendisdeğilmisiniz?Gençbestekâr,bunlarıvebunabenzerbaşkamünasebetsiztekliflerireddetmiş,yineeskisigibidersleriyleyaşamakistemişti.Fakatbudefabütünkibarvemutasallifİstanbul,onuntalebesioluyordu.Kenan'dandersalmayanküçükhanımlarınkemanı,Hege'detahsilinibitirmeyenlerinpiyanosugibinoksansayılıyordu.Ümidindençokfazlaparakazanmağabaşlamıştı.İlkzamanlardayaşayışıgibieskiacıvebedbingörünüşünüdemuhafazaetmişti.Büyükkazalardankur-DUDAKTANKALBE49tulanlargibiyüreğindebirürkeklik,uzunmüddetsoğuktakalanlargibiiçindebirürpermevardıki,birtürlügitmiyordu.Bazıkendikendinedüşünürdü:«Nemelâzım...bumuvaffakiyetbanadahaevvelgelmeliydi.Kalbimsöndü,heveslerimsöndü,hayatımtamirkabuletmeyeceksurettekırıldı.»Kenan,yanlışdüşünüyordu.Kendisiniyorgunvebezginbiradamsananbugenç,bilâkisyeniyaşamağabaşlıyordu.Tabiat,hükmünüyapıyor,ümide,aşkamuhtaçruhubirazgecikmişbirbaharkuvvetvesıcaklığıy-leyavaşyavaşaçılıyordu.Asılsönenler,asılölenlervaktiyleokadargençbirateşvearzuileyaşayanarkadaşları,akrabalarıydı.Onlar,vücutlarınıyıpratmışlar,kalpleriniyormuşlar,ömürlerininheyecandanolannasibinivakitsiztüketmişlerdi.Onlar,şimdivücutları,yüzlerininçizgilerikabalaşmış,maddîişadamları,yahutyorgun,bezgininsanlardı.Kendileriiçinhayatınbirgizliköşesi,biryenihissikalmamıştı.HalbukiKenan,çocukluğunun,ilkgençliğininkaranlıkuykusundandahayeniuyanıyor,çocukgibimasumkalanmavigözlerihayatveışığadahayeniaçılıyordu.Çocukkenihtiyarlargibiyorgundu.Şimdi,otuzyaşındansonraonbeşyaşındakimektepçocuklarıgibiyenitahassüslerletitremeğebaşlıyordu.Gördüğütak-fdirvesevgiona


eskimahcup,çekingenmerdümgirizli-ğiniyavaşyavaşkaybettirmişti.Sözlerineşen,tatlıbirserbestlik,uzun,incevücudununhareketlerinecanlıbirahenkgeliyordu.Hattabirparçaşımarmıştıbile.Uzunmüddetşefkattenmahrumkalmışçocuklargibibiraznazlanmakihtiyacınamukavemetedemiyordu.F.450DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE51Yorgunçehresigündengünegüzelleşiyor,kemanındandökülmüşbirnağmegibitaze,cazibelibirhalâ-vetalıyordu./İstanbul'dabirkaçseneevvelmahzunbiryalnızlıkiçindeyaşayanKenan,şimdihattaçalışmakiçinvakitbulamıyordu.Arkadaşları,dostlarıbirgünrahatbırakmıyorlar,zayıfiradesindenistifadeederekbirazsefahatebilealıştırıyorlardı.Oyaz,hemeserinibitirmek,hemdeannesiylekardeşinigörmekiçin(Seydiköy)'egitmeğekararvermişti.SaipPaşa,kıyametlerkopardı.İstanbul'atelgrafüstünetelgrafyağdırdı:«Nur-ididesi,medar'ıiftiharı»Kenan'ıpekgöreceğigelmişti!İhtiyardayısınıçiğneyipgeçmekvicdansızbirhareketolurdu.Gençsanatkâr,dayısınınbuısrarlarınamukavemetedemedi.Arzuyureddederse«kibirli,nankör»diyebileceklerinidüşündü.BununlaberaberBozyaka'yı,senelercemahrumvesönükhayatınısürüklediğiyerlerişimdikimesutvehayatdolugözleriylebirkeredahagörmeyipekdeistemiyordeğildi.IIIVapur,üçüncüdüdüğünüçalmış,yolcularınıs l̂a-metleme&egelenlerasmamerdivenindibindekaynaşansandallarainmişlerdi.MünirBey,birazötedeCavidan'lakonuşanKenan'aseslendi:—İkidakikadahagecikirsekvapurdakalacağız...HaydiKenan...PrensVefik,gençadamınelinisıktı,hararetlibirsamimiyetle:—Haydigençsanatkâr,dedi,sohbetinizinarkasınaikiaysonradevamedersiniz...Çalışınız,operanızlabüyükmuvaffakiyetkazanacağınızıümitederim...Bukışıİstanbul'dageçirmekistiyorduk...Fakateserinizinilktemsilindehazırbulunmakvazifesiçıktı.KenanBeyinmuvaffakiyetineiştirak,birseyahatzahmetinedeğerdeğilmiCavidan?...


Gençkız,tatlıbirtebessümle:—Elbetbaba,dedi,bunlarsöylemedenkararlaşanşeylerden...Sonra,eliniKenan'auzattı:—Eserinizhakkındabizearasırabirkaçsatırlamalûmatverirsinizdeğilmi?...Gençadam,Cavidan'meliniöptü,gülerekonuncümlesinitekraretti:—,Budasöylemedenkararlaşanşeylerden,değilmiefendim...MünirBey,asmamerdivendeninerkenarkasındakiKenan'ayavaşça:—Kenan...arkamdasevinçtendansmıediyorsun?dedi,ikimizidedenizedüşüreceksin...Vapur,yavaşyavaşaçılmağabaşlamıştı.Kenan,pervanedalgalarınıniçindebatıpçıkansandaldahâlâmendilsallıyordu.^cMünirBey,memnunvemüstehzibirtebessümle:—AllahmübareketsinKenan,dedi,inşallahhayırlıdölündöşün,seningibisanatkâr,karıngibişıkçocuklarınolur...Kenan,kızararakgülüyor,anlamamışgibi«niçin?»diyesoruyordu.MünirBey,yandanvuranbirdalganınıslattığıpantolonunumendiliylekurulayarak:—Banaağızyapmağalüzumvarmıçocuğum?dedi.*halk52DUDAKTANKALBE—Hayır...yalnız...teminederimkihiçbirşeykonuşulmadı...—Evet...buda«söylemedenkararlaşanşeyler»nev'inden...MünirBey,dahaciddîveağırbirsesledevamediyordu:—Fevkalâdebirvakaolmazsabuişeolmuşnazariylebakabiliriz...Paşa,sarahatenbirşeysöylemedi.Fakatsendenmemnun...dikkatetmedinmi?Sanatne-baletveasaletinihiçbirasaletlekabil-ikıyasgörmediğinikaçdefatekraretti...Kızcağızagelince...Onutabiîsen,bendendahaiyihissettin...Hâsılı,ikigündeikisinindekalbinikazandın...Buevlenmeyehiçbirmâniyok...Yalnız,benimfikrimiöğrenmekistersenben,buişesizlerkadartaraftardeğilim...Benimbaşkatürlümülâhazalarımvar...Muhitleriniztamamıyleayrı...Zevklerinizdetabiîöyle...PrensesCavidan'mesasenfenabirruhuyok...Fakatfazlaişlemekgayretiyleburuhüzerindefazlakuyumculuketmişler...Sanagelince.Bendeammalüzumsuzşeylersöylüyorum...Benidinlemiyorsunbile...Gözün,aklın


başkayerde...Herhaldebahtiyarolmanıtemenniederim...Dayınbuhavadisiöğrenincekimbilirnekadarmemnunolacak!...—Ricaederim,onahiçbirşeydenbahsetmeyiniz...—Tabiî...ŞimdiBozyaka'yaberaberdönüyoruzdeğilmiKenan...—Hayır,benyarıngeleceğim...BugeceKarşıyaka'daRoditi'leredavetliyim...—Senhergecedavettendavetegezersennevaki+çalışacaksın?—Bu,son,MünirBeyefendi...Yarındanitibaıgömleğimigiyipişebaşlayacağım...—inşallahdiyelimdeöyleolsun...tDUDAKTANKALBE53#?*Sandal,Pasaportönündekirıhtımayanaşmıştı.Kenançevikbirhareketledışarıatladı,eliniMünirBeyeuzattı.SonKarşıyakavapuruKordon'danuzaklaşırkengeceolmuştu.Menemenovalarındandoğruserin,hafifbirrüzgâresiyor,miniminidalgalarahâlâsönmeyengurupaydınlıklarıkörfezindeince,kızılyollaraçıyordu.Kenan,hafifçesarhoştu.İkiüçarkadaşıyleberaberKaramer'debirkaçbiraiçmişti.Küpeşteparmaklığınadirseklerinidayamış,yüzünüİzmir'eçevirmişti.Kordon'unşaşaalıgecehayatıyavaşyavaşparıldamağabaşlıyordu.İçindekirenklikâğıtfeneriylenadidebirÇinestampınabenzeyenbirgazinodakendiparçalarındanbiriniçalıyorlardı.Kenan,bubesteyiilkdefaişitiyormuşgibiderinbirhazladinliyor,rüzgârlariçindedağılanenküçükparçalarızaptetmekistergibibaşınıuzatıyordu.Vapur,uzaklaşmış,gazinodanbirrenkliışıkhayali,musikisindenvehimgibimüphembirnefeskalmıştı.Kenan,hâlâonoktadangözleriniayıramıyordu.Budefadahayakındanbirbaşkakemansesititredi.Odaaynıparçayıçalıyordu.Gençadam,başınıçevirdi.Kemançalarakdilenen;körbirihtiyardı.Arkasınıgüverteyeçıkanmerdiveninparmaklığınadayamış,kocamanşapkasınıyanındaduranbirçocuğavererekuzunkırsaçlarınırüzgâradağıtmıştı.Çatlak,yorgunbirkemandı.Doğrudürüstakortbileedilememişti.BöyleolduğuhaldeKenan,buihtiyardilencidebirsanatkârruhusezdi.Merdiveninüstüneasılmışbirfener,yüksek,buruşukalnınıaydınlatıyor,


sönükgözleriylebaşkabirâlemebakıyormuşgibibaşınıkaldırarakçalıyordu.Arası-54DUDAKTANKALBErayorgunbirtavırlayayınıindiriyor,derinbirnefesaldıktansonratekrarbaşlıyordu.Bu,biçarebirihtiyarkörünkırık,maharetsizke-'maniydi.FakatKenan,kendibestesininbukadarderinbirrüyaveaşkiledoluolduğunu,bugeceyekadarfarkedememişti.Yanındabirisininderinderinnefesaldığınıişitti.Matemelbiselerigiymişyaşlıcabirkadındı.Beyazbirmendillegörünmeyenyüzününgörünmeyengözlerinisi-liyordu.Dahaötedebeyazbıyıklı,uzunboylubiradam,yorgunbirtavırlakollarınıyanmabırakıverdi.Birazevvelneşeylegülüpsöyleyenaçıkrenkelbiseliikimektepkızmadikkatetti.Onlardaşimdisusmuşlardı.Birisarışınbaşınıarkadaşınınomuzunabırakıyor,derinderinkaranlığıseyrediyordu.Kenan,tekraralilsanatkârabaktı.Fenerindonukhâlesiylehemenhemenruhanî-leşenihtiyar,sefilbaşınıdahaziyadekaldırıyor,'dudaklarındanhayaldolubirgençtebessümütitriyordu.Kenangittikçeartansarhoşluğuiçindekendikendinedüşünüyordu:«Bubiçaredebirgüngençoldu...Belkiovakitgözlerigörüyordu...İhtimal,onundaLeylâ'sıvardı...İhtimal,odabenimgibiLeylâ'sınıngözleriiçinağlamıştı.Kimbilirhayatıneacılarladoludur.Fakatbudakikadamesutolduğunaşüphemyok...Gözlerigörmüyormuş,neçıkar?Benimdesaatlercekaranlığakapandığım,saatlercekendimiihtiyarîbirkörlüğevakfettiğimoluyor...Hayalimindünyasınıdahagüzelgörmekiçinetrafımdakiışıklanmahsussöndürmüyormuyum?Budakikadabubiçere,mesutoluyor...Onabu.saadetibenVerdim...Kaybettiğidünyayıgörüyor,sev-,diklerinigörüyor.Leylâ'sınıgörüyor...Hayatınıngözyaşlarıyleakıtamadığızehirinibenimmusikimleakıtıyor...Sadeomu?Bumatemliihtiyarkadınlabuküçükmektepkızlannıdabudakikadabenmesutediyorum...DUDAKTANKALBE


55Bukadınınkaybettiğiherkimise,suçiçeklerigibinarinbirkızmı?Birkazayakurbangitmişbirdelikanlıi'mı?Ömrününengüzelzamanlarınıkollarındageçirdiğibirmüşfikkocamı,herkimseşimdionugörüyor,onunlayaşıyor...Buküçükmektepkızlarınıbenmesutediyorum.Dünyadabelkihiçgöremeyeceklerihayalîsevgilileribudakikadabenonlaragösteriyorum.Ömürlerininsaadetibelkibudakikadabenimgösterdiğimrüyadanibaretkalacak...»İhtiyarkemancı,susmuştu.Sahilyaklaşıyor,Karşıyakanhtımmdandenizedökülenışıklarvapurunke-narlanndayüzüyor,çarklarındövdüğüdalgacıklariçindebiryıldızkaynağıköpürüyordu.Kenan,hâlâkendinibumüteheyyiçvesarhoşhül-iyadankurtaramıyordu.«Busaatlerdedünyanınkimbilirkaçmemleketindeyaşıyorum...niceinsanlarbenimseslerimlegülüyor,ağlıyor,seviniyor,mesutoluyor...Kendimdeartıkyaşamağa,mesutolmağabaşlıyorum.Seviniyorum,sonraçekinmedensevdiğimisöyleyebiliyorum.Gerçisaadetbanabirazgeçkaldı...İçimdebirçokşeyleryıkılıpharapolmuş...Büyükhislereartıkkabiliyetimyok...Leylâ'yısevdiğimzamanlardakivefaihtirasıkalmadı.Sevdalanmbirazakaryıldızlarabenziyor,kalbimiakıcıbirziyaiziyleparlattıktansonrasönüpgidiyor...İzmir'egeldiğimgünNimetHanım'ıBozya-ka'dakibağdamisafirbuldum.Yüzünebakarbakmazbugenç,zarifvebedbahtkadınısevmeğebaşladım.Bukadargüzel,incebirkadınıkocasınınnasılihmalettiğinehayretediyorum.ErtesigünüMünirBeyinköşkündePrensesCavi-dan'atesadüfettim.PrensesinmuhteşemgüzelliğikarşısındaNimetHanım,birdenbiresilikbirhâtıraoldu...Nişanlımgözüylebaktığımprensesi,iptilâyabenzeyen56DUDAKTANKALBEbiraşklaseviyor,bugençkızdanayrılırsamnasılyaşayacağımıkendikendimesoruyorum.ŞimdimisafirgittiğimevdebenibekleyenMatmazelLilyan'ıbuaçıkelâgözlüçapkınİtalyanartistidüşünüyorum...ZavallıCavidan'adahaşimdidenihanetediyorum...Evet,içimdederinsevdalara,büyükihtiraslarakabiliyetkalmamış...AnlıyorumkiLeylâbenivaktiyleçokyıkmış,kalbimiharabeyeçevirmiş...Aşkkalbimdendudaklarımaçıktı...O,artıkbiriniötekininunutturduğubuselerlebirnağme,birtebessümgibiyalnızdudaklarımdayaşayacak...Fakatbelkimesutolmakiçindeasılçarebudur:Aşkıdudaklarındanöteyebırakmamak,zehirgibikalbeinmesinemeydanvermemek.»


IVSaipPaşa,Bozyaka'dakibağınınbirköşesinde,asılbinadanepeyceuzakbirmesafede,güzel,küçükbirköşkyaptırmıştı.Arasıravali,deftardar,kumandangibibüyükadamlarıbağdaziyafete,mehtapeğlencelerinedaveteder,onlarıbuhususîdairedeağırlardı.İzmirgazetelerindenbiribirgün«merasimdairesi»diyebuköşkleeğlenmişti.SaipPaşa'nmistihzayıanlamadığını,bilâkispekhoşlandığınıgörenahbapları,dalkavukları,ogündensonraküçükköşkebuismivermişlerdi.Merasimdairesiyüksekçebiryerdeydi.HemKızıl-çullutaraflarını,hemArapderesi'ni,hemdeKokaryahtepeleriüstündenkörfezinküçükbirparçasınıgörüyordu.SaipPaşa,«gözbebeği,medar-ıiftiharı»Kenan'abumerasimdairesinivermişti.Köşkünsilinipsüpürül-mesinekendisinezaretetmiş,Kenan'ınhaberiolmadanKarantina'dakikonaktanbirodatakımıylepiyanoyuge-DUDAKTAN'KALBE57tirtmişti.Hizmetçilere,çocuklaraşiddetliemirlerveriyor,«KenanBeyirahatsızettiğiniziişitmeyeyim...Mühimbirhavaçıkarıyor...sessizliğeihtiyacıvardır...Bütündünyagazeteleriyineresminiyapacak,hatta,buköşkündefotoğrafınıbasacaklar...Âdetböyledir.»diyordu.Onunbutelâşınıgördükçe«Paşadayı...Sizinbuhakkınızınasılödeyeceğim?»diyeeğlenenKenan'a:«Pekkolayevlât...İnşallahişinibitirdiktensonrabirBelediyemarşıtertibedersin!»diyecevapveriyordu...Kenan,işebaşlamakiçinaceleetmiyor,şimdilikbolboleğleniyordu.Şımarık,yaramaz,serseriçocuklaradönmüştü.Ellericeplerindeıslıkçalarakderetepe-dolaşıyor,krizmayapanbağcılarayardımediyor,incebağyollarındakeçiyavrularıkovalıyordu.Bağdakiçocuklarınelebaşısıolmuştu.Türlüyaramaz,gürültülüoyunlarçıkarıyor;kaydıraklara,saklambaçlara,esiralmacalaraonlardançokzevkvehırslakendiniveriyordu.Birgünyinepeşinebirsürüçocuktakmıştı.Şem'iDede'yeyenibirazizliketmeğegitmişti.İhtiyarderviş,buaralık:«ŞakabertarafKenan,dedi,ben,sanahayretetmeğebaşladımoğlum...Küçükkenkuzugibiusluydun...Sesininçıktığınıduymazdık.»Kenan,fütursuzcaomuzlarınısilkti:—Vaktiyleoküçüklerinbabaları,analarıyleoyna-yamadım,dedi,şimdikendileriyleoynuyorum,dedeci-ğim...Hevesimiçimdemigömülüpkalmışnedir,


bendebilmiyorum...Galibaçocukluğumunacısınıçıkarıyorum...Bunlarısöylerkenyavaşyavaşyüzüne,sesinebirhüzünçöküyor,gözleriArapdereboğazınınderinliklerinedoğrudalıpgidiyordu.Birdenbiresilkindi;zorlatekrareskineşesinibularak:58DUDAKTANKALBE—Haydiküçükler,gidiyoruz,dedi.Kenan'ıyalnızküçüklerdeğil,büyüklerdeseviyor,ondakibugenç,heyecanlıyaşamakzevkiyüzüne,sözüne,anlaşılmazbircazibeveriyordu.ÇocuklarlaçocukolanKenan,gençlerlekonuşurkenhayatveaşkladolubirgençoluyordu.NimetHanımlaolanmacerasıumulmazbirsüratleilerliyordu.Gençkadın,bütünvakarvetemkiniunutuyor,Kenan'amazlumbirçocukteslimiyetigösteriyordu.Birsabah,NimetHanım«MerasimDairesi»ninkapısınagelmişti.Kenan'danbirkitapistiyordu.Gençadam:—Niçiniçerigirmiyorsunuz?diyesordu.NimetHanım,gayriihtiyarîgüldü:«Nasılolur?»diyecekti.Fakatutandı:—Münirebenibekliyorda...dedi.Kenan,çapkınbircüretlegülüyordu...ellerinibelinedayayarak:—Vahvah...nekuvvetlisebep?Nebüyükmazeret...diyeeğlenmeğebaşladı...BudefaNimetHanımdacesaretlendi:—Asılmaniibiliyorsunuzya,niçinsoruyorsunuz?dedi.Kenan,dahaziyadeyaklaşmıştı:—Asılmaniibiliyorum,fakatdoğrubulmuyorum,dedi,bendenkorkuyorsunuz,değilmi?NimetHanım,yarışaka,yarıciddîhafifbirhiddetvehayretferyadıkopardı:—Sizdenmi?...Niçin?...—Kimbilir...Belkimeselâzorlasiziöperimdiye...Bubeklenilmezbirküstahlıktı.Gençkadın,kıpkırmızıkesildi,hiddetle:,—KenanBey,ricaederim...dedi.DUDAKTANKALBE59Gençadamkorkmuyor,ehemmiyetVermiyordu.Aynıçapkın,fakatsevimliküstahlıklagençkadınıbileklerindentuttu,süratleyanağındanöpüpbırakarak:—Görüyorsunuzkibundakorkulacakbirşeyyok...dedi.


Bu,okadarserîveokadardelicesinetuhafbirşeyolmuştuki,NimetHanım,Kenan'aacı,sertbirşeysöylemekistediğihaldebecerememiş,asabîbirkahkahaylagülerekoradanuzaklaşmıştı.O,ağaçlarınarasındankaçarkenKenandagülüyordu.Sonrayavaşyavaşbutebessümsöndü;ellericebindedüşünedüşüneiçerigirdi:—Hayatneacayipşey...VaktiyleşukarşıkiağaçkümesininiçindeLeylâ'danayrılmıştım...Onubirdefakollarımaalsam,senelercemesutolacağımıbiliyordum.,bunuyapamadım...Mahrum,biçarebirgenççocuğunbuhareketiçirkinbirküstahlıkolurdu...Şimdiâdibirsokakdelikanlısıgibihareketettim,çardaktanbirsalkımüzümkoparırgibihiçtereddütsüzbugençkadmasataştım...Kızıyorgibigöründü...Fakateminimkikızmadı...Demekmuvaffakiyetherşeyehakveriyor.Güneşekarşıpancurlarısımsıkıkapalıolanloşodayagirmişti.Piyanoüstündedurankemanabaktı,onabirarkadaşgibihitapederek:«Bozyaka'dasıkılmayacağım,dedi,bugüzelgençkadınlabirikiaylıkbirmaceramvar...Hersaadetgibibunudasanaborçluyum...teşekkürederim.»Bozyaka'nmhertürlüüzümündentattınızKenanBey...İstanbul'unKınalıYapıncağı'ndanistemezmisiniz?Birikindivaktiydi.Çocuk,büyük,bütünevhalkısıcaktanbağınbirköşesindekiçitlembiklerinaltınakaç-60DUDAKTANKALBEmıştı.BurasıKırkçamlaryoluüstündeâdetabirküçükkoruydu.Yazınheryeryandığıvakitorasıserinveyeşilkalırdı.Kırkçamlar'dandoğrudaimabirhafifrüzgâreser,genişağızlıbostankuyusuburasınıdaimîbirrutubetiçindebulundururdu.Zatenbağınsebzebahçesiylekuraklığahiçyüzüolmayan(Misçekirdeksizleri)buradansualırdı.GaripileKerem-bağınemektareşeğiile,birçocukgibisevilenyavrusu-nöbetlekuyununetrafındadönerler,taşoluklardanbuzgibisoğukbirsuakardı.Ogün,kuyubaşıherzamandanziyadekalabalıktı.Ağaçtanağacakurulmuşbirsalıncaktakucakkucağaikibebekuyuyor;serinhasırlarayarıuzanmışgençkadınlarörgüörüyor;mendil,başörtüsükenarlarıişliyor;dahaötedesözanlamayanafacanbirçocuksürüsüördekgibiçamurlarabatıpçıkıyordu.Kuyununyanındaminimini-cikbirtaşhavuzvardıkisularoradanoluklaradağılır,üzümleroradasoğurdu.—İstanbul'unkınalıyapıncağındanistemezmisinizKenanBey?BusualiNimetHanımgülereksormuştu.DolabınağıriniltilerinidinleyerekyavaşyavaşgözlerimkapayanKenan,başınıçevirmedencevapverdi:


—Ricaederim,banaartıküzümdenbahsetmeyinNimetHanımefendi...NimetHanım,dahamanalıbirsurettegülüyordu:—BenimKınalıYapıncak'ımıgörürsenizsöylediğinizepişmanolacaksınız...Kenan,hafifçedoğruldu,başınıçevirdi.NimetHanımınyanındabeyazkısaetekliaçıkyakalıondört,onbeşyaşlarındaufaktefekbirkızçocuğuvardı.Küçükkız,gülmemekiçindudaklarınıısırıyor,incebilekleriniNimet'inelindenkurtarmağa,kaçmağaça-KALBEöl«r»lışıyordu.Kenan'ındöndüğünügörüncekıpkırmızıkesildi.Nimet'inbileğiniyüzünesiperetmekistedi.Gençkadm,onubırakmıyor,zorlaKenan'ınyanınagetiriyordu:—KınalıYapmcak'ımkemanınızınâşıklarındanKenanBey...Sizinlegörüşmeyiçokistiyorammautanıyor...NimetHanım,küçükkızınbileklerinibırakmıştı.O,artıkkaçmağaçalışmıyordu.İmtihanagirmişkorkakbirtalebegibibaşıönünde,gözleriyerdeduruyor,kirpikleri,dudaklarıtitriyordu.Kenan,onaürkekbirçocuktanfazlaehemmiyetvermeyerekgüldü:—Negüzelküçükhanımbu,dedi,misafirmi?—Hayır...bağkomşumuzŞükrüBeyinakrabası...Şusarmaşıklarınarkasınagizlenmiş,biziseyrediyordu.Usulcacıkyaklaştım,kuşavlargibiyakaladım.Kenan,tekrarsordu:—Küçükhanımİzmirlimi?...—Hayır...İstanbullu...EvinizKanlıca'da,değilmiLâmia?Lâmiapotinlerindenbirininsivriucuylebirtoprakkümeciğinidüzeltmekiçininatediyordu.BaşınıNimetHanımınbulunduğutarafaçevirdi,yinegözleriönünde,ancakişitilebilirbirseslefısıldadı:—Hayır...Paşabahçesi...Kenan,budefadoğrucaLâmia'yasordu:—Nevakittenberiİzmir'desiniz,LâmiaHanım...Dahauzunzamankalacakmısınız?..Babanız,annenizİstanbul'damı?Nimet,başıyleKenan'amanalıbirişaretyaptı,bubahsedevametmemesinianlattı.Sonra,küçükkızınyerinecevapvererek:62


DUDAKTANKALBE—Lâmiaşimdilikîzmirlioluyor!dedi.Babası,amcasıŞükrüBey...Nişanlısıyleevleninceyekadarburadakalacak...Kenan,hafifbirkahkahaile:—Ay,küçükhanımnişanlımı?dedi.BubahtiyarkimLâmiaHanım?...Lâmiadahaziyadeutanmıştı.İkieliniNimet'inomuzunakoydu,yüzünübileklerininarasınagizleyerekşikâyetetti:—Ooof...NimetAbla...Gençkadınonunkalın,sıkıbirörgüileörülmüşsarısaçlarını,güneştenyanmışaçıkensesinieliylesevdi,sonra,çenesindentutupzorlayüzünükaldırarak:—KınalıYapmcak'ınnişanlısıbusenemekteptençıkmışbirmülâzim,dedi,şimdiTrabzontaraflarında...Birkaçseneyekadaryüzbaşıolacak...KınalıYapıricak'ımdaovaktekadaryetişecek...Artıkdüğünüburadayaparız:,değilmiLâmia?Başkakadınlardasözekarışıyor,hepbirdenLâ-mia'yıutandırıpeğleniyorlardı.Kenan,onlardanuzakduruyordu,hafifbirgülümsemeyleLâmia'yabakıyordu.Nazlıbirsiması,açıkyeşil,süzgüngözleri,uzuncahassasbirburnuvardı.Güneş,nazik,hafifcildineyaldızlıbiryanıklıkvermiş,yanaklarınıngözlerineyakınyerlerinehafifçeçilbasmışu.NimetHanım,artıkuykudanuyanan,birazötedeannelerininmemesindenakşamkahvaltısıedenbebeklerinboşsalıncağınaoturmuş,Lâmia'yıyanma,hîmenhemendizlerinealmıştı.Onunçenesi,dudaklan,yanak-larrylebebekgibioynayaraksöylüyordu:—Buküçükİstanbulkızmabayılıyorum,KenanBey...Neşirindeğilmi?NiçinonaKınalıYapıncakdediğimitabiîanladınız?(Parmağıylegözlerininaltına,DUDAKTANKALBE63kirpiklerinedokunuyordu).Şuçillerebakın...Kadınlarbundanölümgibikorkar...HalbukiLâmia'nmyanaklarınanekadaryaraşıyor,istanbul'unşeffafderilerikırmızımsıbeneklerlelekelikınalıyapıncaklarınabenziyor...Kenan,güldü:—Ah,buBozyakabağları,dedi,teşbihleribileüzümüstüne...Kerem,dolabıniniltileriylekendinibirağırhülyayakaptırmışgibidalgındalgındüşünüyor,tenekeoluklardantaşhavuzadökülenköpüklüsulariçindesoğuktanbuğulanmışrenkrenksalkımlarısarıkehribarkümeleri,allıyeşillidonuknecefmahşerlerikaynaşıyordu.


NimetHanımabirsalkımmisçekirdeksizivermişlerdi.Gençkadınınartıküzümyemeğetahammülükalmamıştı.OnuzorlaLâmia'yayedirmeğeuğraşıyor,salıncağınüstündebirboğuşmadırgidiyordu:Küçükkızısımsıkıkapadığıdudaklarınıaçmağamecburetmekiçinburnunusıkıyor,gıdıklayarakgüldürüyordu.NihayetLâmia,isyanetti.Onunhalinegörekuvvetivardı.HattaodazorlaNimetHanımaüzümyedirdi.Boğuşmalarıbittiğivakitgençkadın,tekrarLâmia'yıyanmaaldı,alnınadüşmüşbirküçüksaçtutamınıdüzelterek:—Benimtuhafbirmerakımvardır,KenanBey,dedi,karşımdakiinsanlarabakarkenAllahmonlardanherbirinineyapmakiçinyarattığınıdüşünürdüm...Bu,banabirgüzeleğlenceolur...Meselâtramvaydayım,değilmi?Karşımdakikadınlarabirerbirerbakarım...ŞunuAllahherseneevininkedileriyleberaberdoğurmakiçin,şunuuzunkollarıyleipeçamaşırsermekiçin.şukocakarıyıgelinleriniçekiştirmekveonlarabedduaetmekiçin,buhanımımütemadiyenkocasınıkıskanmak,gözetlemek,hergecekavgaçıkarmak,bayılıpağlamak64DUDAKTANKALBEDUDAKİANKALBE65içinyaratmışdiyeeğlenirim...BizimkilerdenmeselâCemilBeyiyükarabalarınaüzümsepetleriyerleştirmek,hamallarlakavgaetmek;Kâzımenişteyidaimahoşaflapilâvyiyiporuçtutmak;HafızEşrefEfendiyiirikırmızıburnuyledaimanezleolmak;isminisöylemeğelüzumolmayan...birinibirkoltuktaoturuptavusgibikabarmakiçindünyayagelmişsanırım...Kenan,gülereksordu:—KocanızVeyselBeyi?...NimetHanım,kollarınıyanmabıraktı,dudaklarınıbüktü:—Doğrusöylüyorum...yalnızonunniçindoğduğunu,neyeyaradığınıanlamadım...—Peki,ben?...NimetHanım,hafifbiristihzaile:—Sizmalûm...Bütüncihansöylüyor...Dünyayayenibirahenkgetirmekiçin...—Eğlenmeyiniz,NimetHanım!


—Peki,yabenNimetAbla?...BunuderinbirsaffetleLâmiasormuştu.Geldiğindenberihemenilkdefakonuşuyordu.—Bubahsizatenseniniçinaçmıştım,KınalıYapıncak...SeniAllahnazlı,şıkbiroyuncakolsundiyeyaratmışLâmia...Vücudunda,küçükyüzündehiçciddîbirşeyyok...Hepoyuncak,hepsüs...Sadealnınbirazciddîgörünüyor...încekaşlarınınüstündehafifçekabarmışgenişbiralın...Fakatorayadabuinceciksaçkıvrımlarımusallatolmuş...Hattabunlarasaçbiledemekdoğrudeğil...Kuştüyügibiince,beyazşeyler...îş-tebualnındakiciddiyetideonlarbozuyor.Güneş,Ilıcatepelerininarkasınainmiş,tepeleryavaşyavaşgölgelenmeğebaşlamıştı.Birgençhanım,ağaçlardanbirineasılıyeldirmesinialdı:—Ortalıkserinledi;artıkgitmiyormuyuz?dedi.J.AkşamüstleribusaatlerdearadakiyoldanKırk-çamlar'açıkmayı,ortalıkkararmcayakadaroradavakitgeçirmeyiâdetetmişlerdi.Kırkçamlar,yüksekbirtepeninüstündeasırlardankalmabirçamormanıydı.Buihtiyarağaçlarıniri,çatlakgövdelerigözalıcıyüksekliklereuzuyor,tepelerindegüneşekarşıyeşilşemsiyeleraçılıyordu.Butenhakoru,Bozyakakadınlarınınbirbahçesigibiydi.Gençler,yeldirmeleriniataraktop,köşekapma-ca,körebeoynarlar;çocuklardurmadandökülen,yerleridenizgibikaplayansararmışçamiğnelerininiçindeyuvarlanırlardı.Oakşam,Lâmia'yıdaberaberalmışlardı.KenanileNimetyürüyordu.NimetHanım,onaişittirmemekiçinyavaşsesleKenan'aanlatıyordu:—Buçocuğaasılmuhabbetimmerhamettengeliyor...Lâmia,nazlıbirİstanbulkızı...Üçseneevvelannesinikaybetmiş...İstanbul'dayakındankimsesiyokmuş...Şarkvilâyetlerindenbirindekaymakamolanbabasıyanınaaldırmış...Buminiminiçocuk,ikisenebabasınaâdetabirannegibibakmış...Geçenseneadamcağızbirkazayauğramış...Kızcağız,oralardayalnızkalmış...İzinlibirzabitinyanmakatarakburaya,amcasıŞükrüBeyinyanınagöndermişler...Çocuk,mahrumiyetiçinde...Şikâyetetmemekleberaberanlıyorumkihiçmesutdeğil...Amcasınınçocuklarınaâdetadadıgibibakıyor.Böyleolduğuhaldeyengesiyineşikâyetediyor,onuevdefazlagörüyor...Lâmia,şimdiepeyceuzaklaşmıştı.Kenan,lakaytbirgözleonabaktı:F.566DUDAKTANKALBE


—Zavallıçocuk...Acınacakhal,dedi,yalnızartıkonunhikâyesinenihayetverelim.—Sizimüteessirmiediyor,KenanBey?Kenan,sesinidahaziyadealçaktı:—Onuniçindeğil,NimetHanımefendi...BumanasızKınalıYapmcak'mhikâyesindençokdahaehemmiyetlişeylerimizvar...Onlardanbahsetmeyelimmi?Nimet,sahtebirşikâyetle:—Kocalıbirkadınanefenaşeylersöylüyorsunuz?Ricaediyorum,dinlemiyorsunuz...Kenan,yavaşyavaşbirhuyşeklialmağabaşlayanşımarıklığıylegüldü:—Sizinkadarfevkalâdebirkadınınyanındausludurursamevvelâsizbanagülersiniz,ahmakdersiniz.NimetHanım,ricaederimva'dediniz...Buakşam,mehtaptabahçeyeçıkarsınızdeğil,mi?'—Mehtapgeceyarısındansonradoğuyor...—Dahaiyiya...Lâmia,yolkenarındasarısayvanlı,fesrengituhafbirçiçekbulmuştu.OnuvermekiçinNimetHanım'ıbekliyordu.Kenan,hafifbirasabiyetleyavaşça:—Ah,NimetHanım,dedi,buçocuğudaneredenmusallatettiniz?...*Kenan,Nimet'inKınalıYapmcak'ınaâdetadüşmanolmuştu.O,buçocuğuhiçyanındanayırmıyor,hergittikleriyeregötürüyordu.BirgünyineKırkçamlar'agitmeğeLazırlanıyorlardı.Gençadam,açıktanaçığaşikâyetetli:—Nedersenizdeyin,bu.kızıartıkçekemiyonım,dedi.rDUDAKTANKALBE67NimetHanım,gözlerindeçapkınbirtebessümleKenan'abaktı:—Zekisiniz,KenanBey,fakatkurnazdeğilsiniz,anlamıyorsunuz,benLâmia'yimahsusyanımızaalıyorum.—Niçin?...—Çünküoolmasayalnızgelmemizemanaverirler...MeselâşimdibusaatteyalnızbaşımızaKırkçamlar'agidebilirmiydik?Lâmia'nmbiriyiliğidahavar...Zavallıçocuk,pekziyadesâf...Hiçbirşeysezmiyor.Pekfevkalâdeolarakhissetsebilesöylemeyeceğindeneminim...


Lâmia,bucihetteniyibirarkadaştı.Daimaberaberbulunduğuhaldeonlarapekazsokuluyordu.Bazenbiryoldayanyanayürürlerkendahayavaşgitmekihtiyacımduyarlardı.Lâmia,ovakitonlarıbeklemeden,hattabaşınıçevirmedenyolunadevamederdi.Bazenetrafımdikenler,çalılarsarmışbirağaçdibindeotururlardı.Küçükkız,birşeysöylemedenonlardanayrılır,karşıkisetlerdeçiçektoplamağagiderdi.Kırkçamlar,tepesidikmeyillibirbayırlabirselçukurunainerdi.Yağmurzamanlarındaburadabirküçükderepeydaolur,aşağıdaŞehitmezarlığındangeçerekKızılçulluçayınaakardı.Bayır,birbirinekolvermiştaze,sıkçamfidanlarındanbirkoruhalinialmıştı.BirgünNimet'leKenanbuyoldandereyeinmekistemişlerdi.ÇamlarokadarsıktıkiKenan,NimetHanım'ayol-açmakiçintazedallarıkırmağa,yaprakyığınlarınıkucaklayıpikiyanaayırmağamecburoluyordu.Dere,seriabirçağıltıylaakıyordu.Çamdiplerindensüzülüpgelirkenhafifbirreçinekokusu,yağlıbiryeşillikalmışgibigörünensulardaellerini,yüzleriniyıkadılar.68DUDAKTANKALBEKenan'laNimet,devrilmişbirağaçkütüğününüstüneyanyanaoturmuşlardı.ArtıkLâmia'dançekinmeğebilekuvvetbulamıyorlardı.KenanbirşeysöylemedenNimetHanım'mbilekleriniokşuyor,gençkadın,buağırhavaiçindeyorgungörünenbaşınıarkadaşınınomuzlarınabırakmakveuyumakistergibiyavaşyavaşgözlerinikapıyordu.KınalıYapmcak'tabugüntuhafbirsaygısızlıkvardı.Karşılarındaoturuyor,gözlerinionlardanayırmıyordu.Kenan,yavaşyavaşasabileşiyordu.Nihayetbirçaredüşündü.Küçükkızıngözlerinebakmayacesaretedemedenmahcupbirgülümsemeyle:—LâmiaHanım,dedi,dereninötetarafındasanlı,eflâtunlubirtuhafçiçeklergörünüyor...NimetHanımabunlardanbirdemetyapmakisterdim.Fakatihtiyarımyavrum...Yoruldum...Sençocuksun...Nimetablanabuçiçeklerdenbirküçükdemethediyeetmekistemezmisin?...AradanbukadargüngeçtiğihaldeLâmia,hâlâKenan'lakonuşmağacesaretedemiyordu.Bugüzelkemançalanadam,onuniçinbiryarımilâhtı.Onasessizsedasızhizmetetmektenbüyükbirzevkalıyordu.BöyleolduğuhaldeKınalıYapıncak,bugünonaitaatetmiyor,onlarıyalnızbırakmaktankorkuyorgibiNimetHanımınyüzünebakıyordu.OdahafifbirtereddütlekızararakKenan'ıtasdiketti:


—Pekmemnunolurum,Lâmia,dedi,ammazahmetolmazsa...Küçükkız,istemeyeistemeyeyerindenkalktı.Tereddütlerleyürüyor,birtaştanötekineatlamağacesaretedemiyormuşgibiduruyor,sıksıkarkasınabakıyordu.DereninötetarafınageçtiğivakitbirdenbireaklınaDUDAKTANKALBE69birşeygelmişgibidöndü,korununbirnoktasınadoğruseslendi:—Çoban,bakkoyunlarındanbirkaçıŞehitmezarlığınadoğrugidiyor...Lâmia,bunusöylediktensonrabirdenbirehafiflemişgibiydi.Artıkonlarabakmıyor,çalılarıniçindeceylângibiatlayıpsıçrıyordu.KenanileNimetHanım,Lâmia'nınseslendiğiyerebaktıklarıvakithafifçetitrediler.Ağaçlarınarasındanbirçobanlaaksakallıbirbağcıkendilerinebakıyordu.Kenan,gençkadınınellerinibıraktı:—Lâmiabizibilmedenbirtehlikedenkurtardı...dedi.NimetHanım,sararmıştı:—HayırKenanBey,diyecevapverdi.Lâmiaonubilerekyaptı.Şimdianlıyorum...Tehlikeyifarkettiğiiçinbiziyalnızbırakmakistemiyordu.—Demekbuküçükkız,sizisevdiğimibiliyor.Gençkadın,birşeysöylemedenönünebaktı.Lâmia,kolundabirkümeçiçeklegeridöndüğüvakithafifçetopallıyordu.Etekleri,elleritoziçindeydi.NimetHanım,endişeylesordu:—Birşeymioldu,Lâmia?..—Hayır,ehemmiyetlibirşeydeğildedi,eteğimeçalıtakıldı,düştüm...Lâmia,ayağınıincitmişti.Bundanbaşkabirçalıdikenisolbileğinibaştanbaşaçizmiş,kanatmıştı.Kenan:—Vahyavrum,dedi,bak,neleresebepolduk?...Lâmia,masumbirkomplimanyaptı:—Neziyanıvarefendim...Sizinelinizgibikemançalmıyorumya...NimetHanım,küçükkızıkolundantutarakyürü-¦r70DUDAKTANKALBEmeşineyardımediyor,bazıdikyokuşlardanonuhemenhemenkucağındaçıkarıyordu.Kenan'abirzamandanberigaripbirhodgâmlıkgelmişti.Kendineaitolmayanherşeygibi,başkalarınınbedbahtlığınadabigânekalıyordu...Böyleolduğuhaldebugünbuçocuğaiçininsızladığınıduydu:«Negaripbiradamoluyorum...Bazendünyanınelemibenihissizbırakıyor...Şimdide


böylezayıfsinirlibirkadıngibihiçehemmiyetsizbirşeyeacıyorum!»diyedüşündü.Lâmia,herşeyibiliyordu.Birakşam,yengesiyleberaberSaipPaşa'nmbağınamisafirgitmişti.Mehtapolmadığıiçinçardakta,etrafınapervanelerüşüşmüşbirasmalambanınışığındatoplanılmıştı.NimetHanım,ogecefazlasolgundu.Birköşedesessizsedasızoturuyor,sözekarışmıyordu.Biraralıkneolduğunusordular.Yorgunbirtavırla:—Sinirlerimrahatsız...Başımağrıyor...Bugeceuyuyamamaktankorkuyorum...dedi.Sonradalgınbirgülümsemeyleilâveetti:—Küçükkenarasıraböylehastalanırdım.BirÇerkezdadımızvardı.Güzelsesiylebananinniler,türkülersöylerdi...Onunsesiacılarımı,ağrılarımıhafifleştiriyorgibigelirdi.Lâmia,ogeceodasındalambayısöndürdüktensonrapencereyiaçmıştı.Birhisona«Kenanbugecemutlakagüzelbirşeylerçalacak!»diyordu.Küçükkız,duygusundaaldanmamıştı.Sekiz,ondakikasonrakemanbaşladı.Gençadam,bugecehiçyapmadığıbirşeyiyaparakalaturkaçalıyordu.Birtaksimdeneskibirninniyegeçti.Kenan,busade,monotonbesteye-ölmüşbiranasesininhâtırasıgibi-müessir,yakıcıbirgüzellikveriyordu.Durgun,karanlıkbirgeceydi.Ağaçlardayaprakbilekımıldamıyordu.Gölgeyığınlarınabenzeyenkulelerdeseslerkesilmiş,ışıklarsönmüştü.Lâmia,hayalindebuışıksızkulelerdenbirininaçıkpenceresinigörüyordu.NimetHanımkaranlığıniçindedahasolgun,beyazgörünenyüzünüçıplakkollarınadayamış,bugüzelkemansesinidinliyordu.Ninni,birpeygamberinduasıgibitesirediyor,Nimetablasınınacılan,ağrılarıyavaşyavaşsükűnbuluyordu.Artıkşüphesikalmamıştı.Kenan'laNimet,birbirleriniseviyorlardı.Buaşk,Lâmia'yabir«Leylâ-Mecnun»masalıgibigüzelgörünüyor,gençkalbindesevinçlekarışıkbirrikkatuyandırıyordu.Öylezannediyordukikendisininbugüzelmasaldabirvazifesivardı:Onlarınbirbirlerinisevmelerinievvelâoistemişti.Kenan'ıilkgördüğügündü.NimetHanım,gizlibirşeysöylemekiçinyüzünüKenan'ayaklaştırmıştı.O,yanaklarındahafifbirpembelik,sözlerindecanlıbirhararetlesöylüyor,gençadam,sözlerdenziyadeonlarısöyleyendudaklaradikkatederekdinliyordu.Lâmia,bellietmedenonlarıseyretmişti.Kenan'ıntatlıesmeryüzü,mavigözlerikarşısındaablasınınbeyaz


çehresi,siyahparlakgözlerinegüzelgörünüyordu.Küçükkızhemenonlarıbirbirineyaraştırmış,«Nimetablam,KenanBeyisevseneiyiolur!»diyedüşünmüştü.Oyaştakikızlarınfazlasaf,savrukedâlarıylehiçbirşeyinfarkındadeğilgibigöründüğühaldeenküçükhareketlerini,sözlerini,bakışlarınıkaçırmıyor,hayalin-iekiaşkromanınıgündengüneişleyipgüzelleştiriyordu.Şimdiartıkşüphesikalmıyordu.Kenan,bugeceNi-metHanımiçin,bukemanıçalıyor,hastaablasıbunubiliyordu.Vakitgeçiyor,kemanbirtürlüsusmuyordu.Lâmi-a'nınsevincinebirazdahüzünkarışmağabaşlamıştı.Sevmekgüzelşeydi.Fakatneyazıkkibumasaldaötekilergibihicranla,ayrılıkla,belkiölümlebitecekti.NimetHanım,kocalıbirkadındı.Kenan'laevlenmesineimkânyoktu.Bugüzelaşkıölünceyekadarbirbirlerindengizleyeceklerdi.Lâmia,yaşmanisbetlefazlasâfbirçocuktu.Onunfikrince,birerkek,aşkınıancakbirgençkıza,beyazduvağınıaçtığıgecesöyleyebilirdi.Aşk,hayatınyalnızogecesinemahsusbirsaadetti.İnsan,ogecedeömründenbütünnasibinialır,ertesisabahgüneşdoğduğuvakitartıkAllahtanisteyecekbirşeyikalmazdı.Oakşamdansonrabumacera,KınalıYapıncak'ıdahaçokmeşguletmeğebaşlamıştı.Evdeişgörürken-onlarıdüşünüyor,amcasınınçocuklarınıeğlendirirkenzihnibuaşklameşguloluyor;gece,gözlerindeonlarınbirbirlerinebakışanhayalleriyleuykuyadalıyordu.YinebirgecepenceresindenKenan'ınkemançaldığınıdinliyordu.Bilmedengözlerindenyaşlarakmağabaşladı:«Yazık,ayrılacaklar...tkiaybilekalmadı...NimetHanımevine,KenanBeykimbilirnereleregidecek...Birbirlerinigöremeyecekler...»diyor,başınıpencereyedayayarak:«Nasıldayanacaklar?Nimetablambugüzelsesleridinlemeden,KenanBey'igörmedennasılyaşayacak?»diyehıçkırıyordu.Hergittikleriyereonudagötürdükleriiçinpekmemnundu.Onlarıgücendirmek,aşklarınınhavasındanuzakyaşamakkorkusukalbinititretiyordu.Birakşam,Kırkçamlar'dafazlagecikmişlerdi.Yolaçıktıklarıvakitortalıkepeycekararmış,aydoğmuştu.IDUDAKTANKALBE73Lâmia,elindeNimetHanımınşemsiyesiyleöndenyürüyor,onlarınarkada,gittikçeadımlarını


yavaşlattıklarınıhissediyordu.KınalıYapıncak,başınıçevirmiyordu.Fakatonlarınarkadanvuranayışığıyleyoladüşmüşgölgelerinigörüyordu.Gölgelergittikçebirbirlerineyaklaşıyor,Kenan'ınkoluNimetHanımıbelindensarıyor,gençkadınınbaşıarkadaşınınomuzunadüşüyordu.Biryolköşesindebüsbütündurdular.Gölgelersoldakiyıkıkbirkuleninbeyazduvarıüstündebirsinemalevhasıaçıkhğıylevurmuştu.Lâmia,Kenan'ınNimetHanım'ıbileklerindentutarakgöğsünedoğruçektiğini,gençkadınınyaralanmışgibiarkayadüşenbaşınıtekrartekraröptüğünügördü.Küçükkız,birşeybellietmemeğeçalışarakyürürkeneli,ayağıtitriyor,bududaklarkendiyüzünedokunmuşgibiheyecanlıisyanlarveürpermelerleiçiniçinsarsılıyordu.Bağkapısındaonlardanayrılırkenyüzlerinebakmayıiçiistemedi.Nimetablası,hâlâsıcakveıslakdudak-larıyleonuöptüğüvakittitreyerekgözlerinikapadı.Lâmia,ogecegeçvaktekadaruyuyamadı.Kenan'laNimet'ekarşıbirçoktemiz,nazikhisleriincinmiş,kırılmıştı.Onlarahemdarılıyor,hemiğrenmeğebenzerbirşeyhissediyordu.Ogece,artıkonlarlaberabergezmemeğekararvermişti.Fakatertesisabahpenceresindengirentazeaydınlıklariçindehergünkügibişenvesakinuyandı;ogün,NimetHanımlaKenan'ıgöreceğisaatiherzamankindendahasabırsızlıklabekledi.Berabergezmeğeçıktıklarıvakitonlardanbirazuzakdurmağabaşlamıştı.Fakatkalbi,zihniheponlarlameşguldü.Küçükkızmbuyazınıhepbuaşkınhikâyesidolduruyordu.Buaşk,onayalnızsaadetdeğil,birazdaiftiharveriyordu.Kim-74DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBH75seninbilmediğibugüzelsırrıobiliyordu.Sonradaimaonlarlaberaberbulunmaklabuaşkıhimayeettiğineka-niydi.Çobanlabağcınınonlarıdudakdudağagörmesineo,mâniolmamışmıydı?Birgünçitlenbiklerinaltındakikuyubaşındaonlarıyalnızbırakmak:içinçocuklarıpeşinetakıpyoldatopoynamağagötürmemişmiydi?..Evvelâihtiyatsızlıklarıiçinonlaraçokkızıyordu.HattabirgünNimetHanımlaaçıktanaçığakonuşmayıaklındangeçirmişti.Fakatsonradanonlarahakverdi.Neyapsınlar,birbirleriniseviyorlardı.Birzamansonraayrılacaklardı.Lâmia,buayrılıkgününüaklınagetirdikçeağlayacakgibioluyordu.Öylesanıyorduki,bukemansustuğugünBozyaka'daherşeybitecek.Gecelere


ağır,yeknesakbirmelalçökecek;Arapderesibirçöl,gökyüzüıssız;heryer,herşeybomboşkalacak...Niçin-Nim&tHanım,VeyselBeyleevlenmedenKenan'ıtanımamıştı.Onlarınbirbirlerinialmalarınegüzelbirşeyolacaktı.Lâmia,bazıgünleriçocukçabirhülyayakapılıyordu:Paşabahçesi'nebenzerbiryerdeikikomşuyalıtasavvurediyordu.(îkisenedirhâlâİzmir'ealışamamıştı.Paşabahçesi'ndekieskiyalılarıgündengünehayalindegüzelleştiriyordu.Onunfikrinceinsanoradanbaşkayerdetambirsurettemesutolamazdı.)Buikiyalıdanbirisindekendisigelinoluyor,nişanlısıNâzım'avarıyordu.ÖtekinedeNimetHanımlaKenanyerleşiyorlardı.Hergün,hersaatbirbirlerinigörüyorlar,âdetaakrabaölüyorlar,ölünceyekadarayrılmıyorlardı.Kenan,yinehergecekemançalıyor,onlarınbirbirlerineolanaşkıgündengüneartıyordu.Lâmia,bugüzelaşkmsönmesinihiçaklınasığdıramıyordu.Küçükkızınbuhülyasıbukadarladakalmıyordu.Kenan'laNimet'inesmergüzelyüzlü,mavigözlü,parlakbeyazdişli>Ibiroğlu,kendisininNimetHanımabenzeyenbirkızıoluyor,bunlarbüyüdüklerizamanbirbirleriniseviyorlardı.KınalıYapıncak,bütüngünlerinionlaraaitdüşüncelertahayyülleriçindegeçiriyor,kulağındahepbugüzelkemanınsesi,gönlündehepbusevdanınheyecanla-rıyleuyuyupuyanıyordu.VIKenan,birakşamüstüŞem'iDede'ninkulesindendönüyordu.Komşubağlarındanbirininkapısındalâcivertçarşaflıbirhanımgördü.Duvarınüstündekiyolasarkankocamanbirinciringölgesindeduruyor,genişyapraklıdallardanbirinigüneşesiperetmekistergibiyüzünedoğruçekiyordu.Kenan,bulâcivertçarşaflıhanımınLâmiaolduğunutâyanındangeçerkenfarketti.KınalıYapıncak,küçükpembeyüzündemahcupbirtebessümleonagülüyordu.Gençadam,gülerekonadoğruyürüdü:—Azkaldı,sizitanıyamıyordum,LâmiaHanım.Çarşafagirincebirdenbirebüyükbirküçükhanımoldunuz...Mübarekolsunefendim...Lâmia,onabakmağacesaretedemiyordu.Titreyerek:—Benzatengeçenseneçarşafagirdimefendim,dedi,busabahyengemleİzmir'eindikde...—Busıcaktaçekilmezşey...—Evetefendim...İlledüğünevinigöreydiniz...Peksıcaktıefendim...Hattabirhanımbayıldı...


—Sizdüğünemigittiniz?—Evetefendim...Sonradaçarşıyauğradık...76DUDAKTANKALBE—DemekbuşıklıkonuniçinLâmia.Gelinhanımbarisizingibigüzelmiydi?KınalıYapıncakdahaziyadekızardı.Kirpikleri,dudaklarıtitriyor,başınıyanınaçeviriyordu.—Nevakitgeldiniz?—Hemenşimdiefendim...benarabadansizigördüm.—Niçinburadaduruyorsunuz?Lâmia,birparçatereddütetti,sonragözleriniönüneindirerek,utanautanacevapverdi:—Sizibekliyordum...___H—Selâmgetirdimdeefendim...Lâmia,çokutanmasınarağmengülmektenkendinialamadı,hâlâbırakmadığıincirdalınıyüzünesiperederek:¦-.—NimetHanımdanefendim,dedi.BusözünKenanüzerindebirtesiryapacağınaka-niydi.Ondagöreceğindeneminolduğuheyecanlakendititriyor,gözkapaklarısıksıkaçılıpkapanıyordu.—Teşekkürederim,LâmiaHanım...NimetHa-nım'ıneredegördünüz?—Peştemalcılarbaşı'ndangeçiyordukefendim...OnlarGüneşlimağazasındançıkıyorlardı...Öylegöreceğimgelmiştikiefendim...Lâmia,bugünilkdefaKenan'lauzunuzunkonuşmağacesaretediyordu.NimetHanımınbirhaftaevvelManisa'dankayna-nasıylegörümcesigelmişti.Gençkadın,onlargidinceyekadarKarşıyaka'dakievindeoturmağamecburdu.Buvaka,Lâmiaiçinbüyükbirfelâketolmuştu.YalnızNimetablasınıkaybetmiyordu.ArtıkKenan'ınyanınageldecesare'tedemiyor,busaygısızmisafirlerinça-meğeirDUDAKTANKALBE77bukManisa'yadönmeleriiçingece,gündüzduaediyordu.Lâmia'nmİzmir'dengetirdiğihaberlerbundanibaretdeğildi:Arabadagelirkensöyleyeceğisözleribirerbirerhazırlamıştı.Öylehaberleri,öylemüjdelerivardıki,Kenannazanndakiehemmiyetinibüyültecek,onukendinebugüzelaşkınmahremigözüylebakmağamecburedecekti.Güneşlimağazanın


önündeNimetablasınınasılgördüğünü,anlatırkenmahsussözüuzatıyor,onunsuallersormasınıbekliyordu...FakatKenan,fazlabirşeysormadansözüdeğiştirmişti.Lâmia,onunutanmasıihtimalinidüşündü:—Nimetablamınnevakitgeleceğinibiliyormusunuz?dedi,yarındeğil,öbürgün...Cumartesiakşamı...Müjdemiçinbananevereceksiniz,KenanBey?İlkdefaonunisminisöylüyor,ilkdefaondanbirşeyistemeğecesaretediyordu.Buçocuk,sadeliğiileKenan'ıeğlendirmeğebaşlamıştı.Lâmia,gittikçecesaretleniyor,ağlamağahazırlanançocuklargibidudakları,gözkapaklarıtitreyerekdevamediyordu.—Nimetablamıngeleceğinenekadarmemnunoldum,KenanBey...Benherşeyibiliyorum...Korkmayın,kimseyebirşeysöylemem...Kaçgündürikinizedeöyleacıyorumki...Düngecedikkatettim...Odanızkaranlıktı...Lambanızıyakmadınız,kemançalmadınız...«KenanBey,Allahesirgesin,hastamıacaba?»diyekorktum...Lâmia'nmbuhiçbeklenmediksözlerikarşısındaevvelâşaşırmışgibiolanKenan,gülmemekiçindudaklarınıısırıyordu.Hakikatenonlar,adamakıllıgemiazıyaalmışlar,cüretvecesaretidelilikderecesinegetirmişlerdi.Pencerelerinkaranlık,kemanınsessizkaldığı78DUDAKTANKALBEevvelsigeceyionlar«Buca»'dabiroteldeberabergeçirmişlerdi.GalibaNimetHanımdaLâmia'nmsaflığıylebirparçaeğlenmişti:—KenanBeyinkendisigibikemanınıdaçokgöreceğimgeldi...Ogeceoninniyiçalmasınıricaet!..Benimtarafımdansendinlersin,demişti.Lâmia,buarzuyuKenan'asöylerkensevincindentitriyor,NimetHanımiçinçalınacakkemanıdinlemekvazifesionaâdetagururveriyordu.Ogece,erkendenodasınaçekilmişti.Lambasınısöndürdü.Penceresiniaçtı.NimetHanımiçinçalınacakninniyibeklemeğebaşladı.Fakatsaatlergeçiyor,kemanbirtürlübaşlamıyordu.Kenan,ogeceMünirBeyinbağınagitmiş,geceyansındansonrayorgunbirhaldeköşkedöndüğüvakitva'dinihatırlamıştı.Lâmiadabunuunutmuşgöründü.Kenan'ıtekrargördüğüvakithiçbirşeysöylemedi.Buvaka,bugüzelaşkıntarihindeilkbirhayalkırılması,ilkbirdüğümolarakiçindekaldı...


VIIEylülbitmeküzereydi.Bağlarhâlâbirtemmuzsı-caklığıyleyanıyor,yalnızgeceyansındansonraortalığanemlibirserinlikçöküyordu.Kenan,artıkavareliğibırakmıştı.Eserigündengüneilerliyor,onaumduğundanziyadeneşeveümitveriyordu.Ençokgeceleriçalışıyordu...ZatenküçükyaşındanberigeceninKenanüzerindegaripbirtesirivardı.Gündüzleridaimabirazuyuşuk,yorgun,emelsizbulunur,karanlıktayananilkışıklarlaberabercanlanmağa,yaşamayabaşlardı.Artıkhergecebirbağdatoplanankomşularındavetinegitmiyor,çolukçocuklaberaberkırlardadolaşmıyordu.Geçvakitlerekadarköşkünönündekiçardak-DUDAKTANKALBE79ta,yahutbağıntenhabirköşesindekendikendinesigaraiçiyor;geceyansındansonraçiğyağmaya,bağlardanbellibelirsizserinbirtoprakkokusugelmeğebaşladığıvakitodasınagiriyordu.ÇardağınşeddineaçılanpencerelereSaipPaşa,renklicamlartaktırmıştı.Kenan,bucamlandaimaaçıktutar,odasındayalnızpiyanoyaışıkverenkaimabajurlubirlambayakardı.Kenan,bazensabahaydınlıklarılambasınısöndü-rünceyekadarçalışıyordu.Işığınetrafınapervaneler,parlakyeşilkanatlıgeceböcekleritoplanıyor,yarıaydınlıkduvarlaravuranbüyümüş,titrekgölgeleriodayısessizbirhayatladolduruyordu.Gejıc.sanatkâr,buzararsızgeceböceklerinipekseviyordu.Bazengülümseyerekdüşünürdü:«Odamkalbimebenziyor,İlerleyenyaşımarağmenoradadadaimaböylesessizbirhayatıntitreşimlerivar.OradadaböylegözlerinbirrenkliVehmisanılacakkadarhafifşeylermütemadiyençırpmıyor,titriyor,birgizliateşlenazikkanatlarınıyakıyor.Odamkalbimebenziyor...»Bağın«Kuzgun»ismindeihtiyarbirköpeğivardı.Gündüzleri«Kerem»ileberaberçocuklarınhalim,cefakeşbirarkadaşıolan«Kuzgun»,gecelerikorkunçbirbekçikesilir,bağınarkasındakiinceyoldaninsangeçirmezdi.Kuzgun,Kenan'açokalışmıştı.Gecelerikapısıönündekiçardaktanayrılmıyordu.Kenan,bazıgecelerihtiyarköpeğinbirdenbireyerindenfırladığına,uluyauluyaarkayoladoğrukoştuğunadikkatetmişti.Fakatbirdahageridönmüyor,yalnızarasıra-gündüzleriçocuklarlaoynarkenyaptığıgibi-kesik,müşfikseslerçıkarıyordu.Gençadam,bunumeraketmeğebaşlamıştı.Birgece,odasındançıktı.Köpeğingittiğitarafadoğruyürü-I?


SUDUDAKTANKALBEdü.Dahaonadımgitmemiştiki,hayretledurdu.Kütüklerinarasındakitekbirzeytinağacınınaltındabeyazlıbirkadınvardı.Kenan,birazilerleyincebubeyazlıkadınınLâmiaolduğunugördü.OdaKenan'ıtanımıştı.Telâşetmiyor;yanınagelmesinibekliyordu.—LâmiaHanım,buradaneyapıyorsunuz?KınalıYapıncak,bugecehiçürkmedencevapverdi:—Sizidinlemeğegeldim,KenanBey...Uykumkaçtıda...—Korkmuyormusunuz?—Hayır...Niçinkorkayım?—Sizedarılmazlarmı?—Burasıyabancıyermi?Hembusaattekimgörecek?Herkesuyuyor...HerkesinuyuduğubusaattetekbaşınabağlardadolaşanbuküçükkızçocuğunaKenan'ıniçindensebepsizbiracımageliyordu.Birbabaşefkatiylesordu:—Peki,senneyeuyumuyorsun,çocuğum?Umulmazbirciddiyetlecevapverdi:—Benmusikiyiuykudanziyadeseviyorum.KenanBey...Birkaçgecedenberinegüzelbirşeyçalıyorsunuz...—Bellibaşlıbirşeyçalmıyorumki...çalışıyorum.—Çaldıklarınızarasındabirşeyvarki,dönüpdolaşıpheponageliyorsunuz...Şimdiyekadarböyleşeyduymadım...Uzaktandinlemeğedoyamıyorum...Başımıpiyanoyadayayayım,oseslerisugibiiçeyimdiyorum.Lâmia,bunlarısöylerkenyüzüsararıpkızarıyor,gözlerivecdiledoluyordu.Kenan,gülümseyerek:—LâmiaHanım,dedi,o,benimdederdim...Eserimintemi...Neiyisöylediniz.DönüpdolaşıpheponaDUDAKTANKALBE81geliyorum.Çünküherşeyoderdinetrafındandönüyor...Bununasılanladınız?...Uykusuzluk,renginizisarartır,KınalıYapıncakburuşukyapraklaradönersonra...Fakatsonrabirdenbiredeğişerekhemenhemensert:Derdibirdeyakından—Gelinizbakalım,dedi.dinleyin.Lâmia,sevincindenuçuyordu.Teşekküretmekiçinkelimebulamıyor,gözlerindesonsuzbirmihnetleKenan'abakıyordu.Kütüklerinarasındayanyanaköşkedoğruyürüdüler.«Kuzgun»,hafifhafifuluyor,kuyruğunusallayarak


arkalarındangeliyordu.Kenan,camlıkapıyıaçarkenbirlâhzalıkbirtereddütgeçirdi.Lâmianedeolsabirgençkızsayılırdı.¦,Busaatteonuyalnızojarakodasınaalmakdoğrudeğildi.Fakatbutereddütuzunsürmedi.Kendiaklınagelenşeydenkendiutandı:«Benhemenhemenbuçocuğunbabasıolacakyaştayım!»diyedüşündü.Lamba,kalındonukabajurunaltındanpiyanonuntuşlarınıaydınlatıyor,yarıaydınlıkduvarlardapervanelerin,yeşilkanatlıgeceböcekleriningölgelerititriyordu.Kenan,piyanonunönünegeçti,ufakbirizahtansonraeserininsonparçalarınıyavaşyavaşçalmağabaşla-_di.Küçükkız,ayaktaduruyor,birazevvelsöylediğiarzuyutatminetmekistergibibaşınıhafifçepiyanoyadayıyordu.Kenan,parçayıbitirdiğivakitbaşınıçevirdi.Lâmia,hâlâbaşınıpiyanodankaldırmıyor,gözlerindeyorgunbiristiğraflaonabakıyordu.Kenan'ıdinlerkenağlamış,kızarmışçilliyanaklarındakiyaşlardahakurumamıstı.Kenan,onunbudonukaydınlıkiçindeâdetabeyazF.682DUDAKTANKALBEgörünenaçıksarısaçlarınıokşamaktankendinialamadı,neşelibirrikkatlegüldü:—Lâmia,dedi...gözlerininaltındamünasebetsizbirşeylergörüyorum.Fakatbunlarıbiruğursayıyorum...Öyleümitediyorumkibeniyinebeğenecekler...—BeğenmemekmümkünmüKenanBey?..İnsan,sizidinlerkenölmekistiyor...Lâmia,bunusöylerkentitriyor,bugüzelsesleriçindeölmekzevkiniduyargibigözlerinikapıyordu.Kenangülerek,onutehditetti:—Sakınbirdahabusözüağzındanişitmeyeyim...dilinikoparırımyaramaz,dedi.Lâmiadaartıkgülüyor,gitmeğehazırlanıyordu.Kenan,onubağınkenarınakadargötürürken:—BunuşimdianlamakmümkündeğilLâmia,dedi,böylebirpiyano,birtekkemansizebirfikirveremez.Onuoradasayısıelliyigeçenenmükemmelmusikiâletlerinden,engüzelsanatkârlarınseslerindendinlemeklâzım...Buradatasavvuretmenizbilemümkündeğil...Haydiçocuğum...Artıkgüzelgüzel


uyuyunuz...Lâmia,çitinüstündenkendibağlarınaatlamıştı.Kenan'danayrılacağıvakitderinderiniçiniçekerek:—Yazık...BununeNimetablam,nedebendin-leyemeyeceğiz...dedi.Kenan,hemeniçeridönmekistemedi.Arkaüstüboyluboyunatopraklarınüstüneyattı,yıldızlarabakabakarabıtasızşeylerdüşünmeğebaşladı:«Buçocuğaacıyorum...Bugecekihiçtenvaka,banatuhafbirhüzünverdi...ZavallıKınalıYapıncak,odamdakiışığınkaranlıklardançekipgetirdiğiosessizgeceböceklerinebenziyordu...Piyanoyabaşladığımvakituyumaküzereydi,belkideuyuyordu.Geceniniçindengelenbusesleronuuyandırdı,neistediğini,neyaptığınıbilmeden-tıpkıogeceböceklerigibi-busesleredoğrugelLDUDAKTANKALBE83meğebaşladı.Yeşilyaldızlıkanatlarımlambanınateşindeokadarderinbirşevkleyakanböceklergibibuküçükmahlűkdamusikininateşindeyanmakistiyordu.Budahayeniyaşamağabaşlayanküçükkız,ölümdenbahsettiğivakitiçimsızladı...Manasızrikkat...»*Lâmia,ogecedensonraâdetetmişti.Bağlardaseslerkesilip,ışıklarsöndüktensonrakuledençıkıyor,Kenan'ıdinlemeğegeliyordu.Gençadam,evvelâbunuhoşgörmüştü.İnsanlartuhaftı.Lâmia'nınonuniçinehemmiyetsizbirkomşukızındanbaşkabirşeyolamayacağınıanlamazlar,belkidedikoduyaparlardı:Fakatbunubusâfçocuğasöylemekşöyledursun,aklındanböylebirşeygeçirdiğinihissettirmektenbileutanıyordu.Lâmia,ogecedensonraâdetetmişti.Bağlardases-daktakihasırkanepeye,yahutdahaileridekikütüklerarasındayereoturuyor,Kuzgun'unbaşımdizlerineyatıraraksaatlercesessizsedasızonudinliyordu.Kenan,arasıraişinearaverdikçebirsigarayakıyor,pencereninpervazınaoturarakLâmiailekonuşuyordu.Küçükkız,onaiyideniyiyealışmıştı.Artıkçekinmiyor;büyükkardeşemniyetiyleonaherşeyisöylüyordu.Birgece,konuşmalarıbirdertleşmehalinialmış,Lâmia,onaenbüyüksevgilerinden(annesinden,babasından,Paşabahçe'dekiyalılarından)bahsetmişti.Bunasakingeceniniçindebirdenbireçardaklarıhışırdatan,yerlerebirkaçkuruyaprakdüşürengeçicibirrüzgârsebepolmuştu.Kenan,yinepencereninyanındasigaraiçiyordu.Lâmia,gözlerinikapayarakbaşınırüzgârıngeldiğitarafaçevirmiş,gülümseyerek:—Negüzel...İstanbul'unrüzgârı,demişti.84DUDAKTANKALBE


Kenandagülmüştü:—İstanbul'unayrırüzgârımıvar?Lâmia,derinbirsaffetlebaşınısalladı:—ElbetteKenanBey...Oranındenizi;rüzgârıbilebaşkadır...Buradahatıralarıkalırdiyebaşkalarınasöylemiyorum...Fakatsizanlarsınız...YakmazdaykenakşamlarıBoğaz'danhafifbirrüzgârgelirdi...Ben,onudünyanınhangiyerindeolsatanırım...Bizovakitnemesuttuk...Kardeşim,annem,beybabamsağdı...Hepsibirdençokvakitsizöldüler...Benibukadaryalnızbırakmalılarmıydı?DizindeuyuyanKuzgun'unbaşınıokşuyor,hafifçeboynunubükerekKenan'agülümsüyordu:—EnçokkardeşimFahir'eacırım...O,bendenikiyaşküçüktü...Banaçokbenzerdiammayaramazdı...Bebeklerimikırar,dolaplarımıkarıştırır,banahiçrahatvermezdi...Birikikerezavallıyıdövdümdübile...¦Birkerebeybabambizecamkutulariçindesüslüşekerlergetirmişti...Fahir,kendininkilerihemenyiyiverdi:«Bitirme,sonravermem,ağlarsın!»dedim.Dinlemedi.Benmahsuskendişekerlerimisakladım.Akşamüstüdenizkenarınagittiğivakityemeğebaşladım.Fahir,banayalvarıpağlıyordu...«Oholsun»diyeeğleniyordum...Sonra,dahabaşkazalimlikdeyaptım,KenanBey...«Maskaralıkeder,benigüldürürsensanabirşekerveririm.»dedim.Kardeşimhemağlıyor,hemogüzelyüzüyletuhaflıklaryapıyordu...Bakın,bennefenakızım,KenanBey...Ondansonradavermedim...Birablaböyleyaparmı?Fahir'ibirgünmekteptenhastagetirdiler...Kardeşimbirhaftasonratifodanöldü...Hastalığındabeniyanmabırakmak"Hîenîryoflardı...Ben,fırsatbuldukçaodayagiriyor:«Fahir,iyioldasanakendigündeliğimlehergünoşekerlerdenalacağım!»diyordum.Annemlebeybabamadaçokacıyor-DUDAKTANKALBE85dumamma,onlarasonradaniçimedertolacakbirşeyyapmamıştım.Galibabenbununiçinçocuknazınaokadartahammülediyorum...Amcamınçocuklarınabilsenizneiyibakıyorum...Vakıabu,benimvazifem...öyledeğilmiKenanBey?Evlerindeoturuyorum...Herhaldeamcam,heleyengembanabakmağamecburdeğil...Banaettikleriiyilikleriödemekiçinbirşeyyapmalıdeğilmi?SemihaileFikret'edadıgibibakıyorum.Neisterlerseyapıyorum.KiminöleceğibelliolmuyorkiKenanBey...Sonradaniçimedertolmaktansa...*Yazınsonmehtabıbütünşâşaasıyletepeler,kuleler,ağaçkümeleri,


kayayığınları,gökyüzününesmersedeflerebenzeyenzeminiüzerinebütünincehatlarıyleçiziliyor;Bozyakaaçıkkurşunîrenktebirkabartmaresmiandırıyordu.Ayışığınınsırasırauzanıpgidençıplakbağlardasuyaatsetmişışıklargibiâdetaçalkandığıderinleştiğigörülüyordu.Kenan,Lâmia'nınnazikgölgesiniçardaktagörmeğeiyideniyiyealışmıştı.Öylesanıyorduki,ovarkendahakolayçalışıyor,dahagüzelşeylerbuluyordu.OdavaktiyleSalıtekkesindekiihtiyarbinbaşınınudunudinlerkengözlerinikapar,böyletitreyereksararırdı.Ha-yatlarındakibenzerliksadebundanibaretdedeğildi.Küçükkız,yinebirgeceonababasındanbahsetmişti:—Ben,şarkagittiğimvakitonikiyaşındaydım.Öyleykenbeybabamaannemgibibakıyordum...Oradahizmetçilerimizvardı:Yemeğimizipişirirler,çamaşırlarımızıyıkarlardı...Ben,beybabamıngömleklerini,mendilinikendielimleütülemekiçininateder,kahvesinipişireyimdiyeerkendenuyanırdım...Odabanaannemdenbahsederdi...Sağolsaydıbelkişimdiİstanbul'a86JJUJJAJS.1A.NJS.AL.J3Jİdönmüş,Paşabahçesi'ndekiyalımızayerleşmişolurduk...Beybabam,arasırajandarmalarlateftişeçıkardı...Birgün,deredengeçerkenatımakıntıyakaptırmış...Sularonubeşdakikalıkbiryerekadarsürükleyipgötürmüş.Değirmenciler,yetişipkurtarmışlarammaişiştengeçtiktensonra...Sularzavallıbabamıbirkayayaçarpmış,başını,göğüskemiklerinifenahaldezedelemiş...Ongünkadarhastayattı...Doktorarkadaşlarıçokçalıştılar...Öldüğügünekadarbendehastanedekaldım,gecelerisabahlarakadarbenonubekliyordum...Nihayetbirgeceağırlaştı...Benizorladışarıçıkardılar,ölünceyekadaryanmabırakmadılar...Benokadarmüteessirolduğumhaldeogündebeybabamaanalıkettim.Ağlayaraksandıkları,açtım,birölüiçinnelazımsakendielimlebulupçıkardım.Onubanasondefagöstermekistemiyorlardı.Birkaymakamdoktorbeyvardı.Ayaklarınakapandım.Halimeacıdı,benielimdentutarakbeybabamınyatağıyanınagötürdü.Yüzünebakamadım.Sadeceyanaklarınıöptüm.Lâmia'nınsesititriyor,gözleriyaşladoluyordu.Kenan,onunsarısaçlarınıderinbirşefkatleokşadı:—Çokgençsinkızım,unutursun,dedi.Sonra,mahzunvedalgınbirtebessümleilâveetti:—Senhiçolmazsasonbirdefayanaklarınıöpebilmişsin...Benbenimkininneredevenasılöldüğünübilebilmiyorum.VIII


Ekimayınınortalarınadoğruidi.İlkyağmuryağmış,göçlerartıkbaşlamıştı.Bağlardasabahlarakadarayrılıkeğlenceleriyapılıyor,çıralaryakılıpçalgılarçalınıyordu.BunarağmenBozyaka'yaağırbirhüzün,içkiUUUAK.1ANKALBE87veahenklerlegeçmişbirdüğüngecesisonuyorgunluğuçökmüştü.Ağaçlaryapraklarınıdökmüş,korular,selçukurlarışiirsizbirçıplaklıkalmıştı.Kurumuşçardaklardasararmışhevenklersallanıyor,birbüyükyangındançıkmışgibisiyahveharapgörünenyapraksızkütükler,solukgüneşinaltındasırasırauzanıpgidiyordu.Bağlarınsonbaharı,Kenan'daeskibirhastalığınhüznününüksettirmişti.Eseribitmiş,İstanbul'adönmesinebirkaçgünkalmıştı.Gündüzlericaddeyeçıkanbüyükkapınınyanındasaatlerceoturuyor,çamurluyollardainleyerekgeçenyüklüöküzarabalarını,tekerleklerinbıraktığıizleriçindeçürüyenyapraklanseyrediyordu.—KınalıYapıncakdaötekiüzümlergibibanabugünbirazsararmışgöründü...Nesivaracaba?...Çitlembikleriniçindekikuyubasındaydılar.Kerem,yineağırağırbaşınısallayarakdönüyor,küçüktaşhavuzdasonüzümlersoğuyordu.Lâmia,miniminilerdenbiriniKereminsırtınabindirmişti.Düşmesindiyeçocuğubelindentutuyor,dalgındalgındüşünerekyürüyordu...Küçükkız,doğrudandoğruyacevapvermedi.Yeşil,süzgüngözleriniKenan'açevirdi:—Yarınsabahbizİzmir'edönüyoruz,KenanBey,dedi.—Demekartıkbirbirimizigöremeyeceğiz...—Evet...öyle...Lâmia,birşeysöylemekistiyor,tereddütediyordu.Nihayetcesaretetti:—Gelecekseneyinegelirsinizdeğilmi,KenanBey?88DUDAKTANKALBE—Şimdidenbirşeysöyleyemem...Belkiişlerimmüsaadeederse.—Peki,NimetHanım...Birbirinizikimbilirnekadargöreceğinizgelecek...Muhakkakgelirsinizdiyorum,KenanBey...Kenan,çocuğunbusadedilhayalinedokunmakistemedi:—Evet...zannederimkigeleceğim,dedi.—Onamektupyazacaksın,değilmi?—Elbette...


—Banadatabiîselâmyazarsınız...—Elbette...Lâmia...—NimetHanımçoküzülürsebenonuteselliederim...Meraketmeyin,KenanBey...—Birkaçgündürsizigörmüyordum.—Birazhastayım...Sonrahazırlıkvardı...Biliyorsunuzkibendenbaşkaevdeişeyarayacakkimseyok...KenanBey,sizebüyükbirricamvar...—Pekmibüyük?...—NimetHanımiçinbirgece,oninniyiçalacaktınız...Aklınızageldimi?Unutmuştunuz...Bugeceninniyiçalarmısınız?...—PekiLâmia...Fakatbunuonuniçindeğil,seniniçinçalacağım...Onudinleyedinleyeuyursundeğilmi?..—Teşekkürederim...Yarınsabahsizevedaagelirim,KenanBey...—Çokgüzelolur...Şöyleböyleepeyceeskibirarkadaşolduk,LâmiaHanım...Kenan,ertesisabahöğleyedoğruuyanmıştı.Odasınınpencereleriniaçtığıvakitsarıbirkordelâparça-sıylepancurunkenarınabağlanmışbirküçükkırmenekşesidemetibuldu.Kiminbağladığınıderhalanla-DUDAKTANKALBE89mıştı.Lâmia'yaettiğiva'diovakithatırladı,telâşlaelinibaşınagötürerek:«Vahzavallıküçük,dedi,ninnisiniçalmayıunuttum.»Birazilerdeihtiyarbirbağcı,toprakkazıyordu.Kenan,penceredenonaseslendi:—HüseyinAğa,acabasenbiliyormusun,komşuŞükrüBeylerİzmir'eindilermi?—Sabahleyinerkengittilerbeyim...Oküçükhanımburayageldi.Sanaselâmbıraktı.Kenan,küçükmenekşedemetinikoklayarak:—VahbiçareLâmiacık,dedi,kırkyıldabirbendenbirşeyisteyecekoldu...Çiçeklerineyapacağınıbilmeyerekelindeeviripçeviriyordu.Sonrabirsandalyeninüstüneçıktı,duvardakiyüksekçebirçiviyeiliştirdi.IXKenan'daosabahağırbirsersemlik,müz'içbiryarımbaşağrısıvardı.Birzamandanberisabahlarıneşesizveyorgunuyanıyor,geçvakitlerekadaryataktankalkamıyordu.


Odasınındeniztarafındakipencereleriniaçtı.Boğazdayineosabahsisvardı.VakitöğleyeyaklaştığıhaldeAnadoluyakasındakitepelerhâlâaçılmıyor,sularınüstündeyeryerdumankümelerisürükleniyordu.Kenan,yüzünü,açıkgöğsünüBoğaz'mnemlirüzgârınaverdi,vücudundakikırıklığınVerdiğibedbinlikle:—istanbul'unbaharıbirşeyebenzemiyor,dedi,hazirangirdi,hâlâhavalaraçmıyor...Dumansadebenimbaşımdadeğil...Boğazdahersabahöyleoluyor...Hepkabahatİstanbul'ungecikenbaharında,hava-larındakiıttıratsızlıktaydı.Kendisininhiçkusuruyok-90DUDAKTANKALBEtu.Sabahlarakadarçalgıile,sarhoşlukla,kumarla,kadınlageçirdiğigecelerikaalealınmağadeğermiydi?OseneKenaniçinenbüyükmuvaffakiyetsenesiolmuştu.Operasıumduğumuvaffakiyetikazanmıştı.Fakatşimdilikbukadarıdabirşeydi.KışınbirkısmınıFransa'da,birkısmınıitalya'dageçirmiş,nisaniptidasındaİstanbul'adönmüştü.PrensVefikPaşa,müstakbeldamadınaRumelihisarı'ndakiküçükyalısınıtahsisetmişti.Kenan'ınkasımbaşlarındaCavidan'ladüğünüolacaktı.Baba,kızmahutmirasdavasıiçinşimdiyineMısır'dabulunuyorlardı.Üçsenedenberitürlüşekilleralarakuzayıpgidenbukomedyabiryarımmuvaffakiyetlebitmeküzereydi.Bununlaberaberbahargibiyazdandaistifadeedememeleri,bugüzelmevsimioradaziyanetmeleripekmümkündü.PrensesCavidan'laKenan,operanınilkoynandığıgecenişanlanmışlardı.Buevlenme,çoktankararlaşmış-tı.Bilmeyenyoktu.FakatKenan,ogeceyekadarneVefikPaşaile,nedehattaCavidan'labumeseleyedairhiçbirşeykonuşmamıştı.Gençkızlaolanmünasebetihürmetkarbirarkadaşlıkhududunuhiçbirzamangeçmemişti.Ogece,operabittiktensonraVefikPaşa,Kenan'labirkaçsanatkârarkadaşını«supe»yedavetetmişti.Bugeceiçinonundaoynanacakbirkuvvetlinumarasıvardı.Eserinbirazsoğukkarşılanmasınıgaraz,kıskançlık,müellifinyabancılığıvesaireyeverendostlarıngençkompozitörhakkındakidüşüncelerinibirerbirerdinledi.Sonradirseklerinimasayadayadı.Kenan'ınmusikisiiçinuzunbirkonferansverdiki,busözlerlebitiyordu:«Eserinderece-ikıymetihakkındaaramızdaihtilâfolabilir.FakatşunoktayıtasdikteittifakedebilirizkiKenanbizimaramızdan,insanlararasındançıkmışya-DUDAKTANKALBE


91rımilâhlarâleminegirmiştir.Bizimisimlerimizeşerefverenmutantanelkap,hattabazılarımızınbaşınıtezyinedendünyataçlanonunsanatkâralnınısüsleyengörünmezdefneçelengiyanındakurukelimelerden,birkaçtaşkırıntısındanbaşkabirşeymi?»Mendiliniağzınagötürerekhafifhafiföksürüyor,asılmüessirparçayısöylemeğehazırlanıyordu:«KenanBey,muvaffakiyetiniziçinsizekıymetlibirhâtıravermekisterim.(Parmağınışakağınagötürerekkaşlarınıkaldırıyor,gözleriniderinleştiriyordu.)Düşündüm,düşündüm,kızımınküçük,muazzemelindendahakıymetlibirşeybulamadım.Kanvehanedanasaletvenebaleti-ninsanatasaletineolanbucemilevebergüzarmıkabuledermisiniz?Kendihareketininulviyetikarşısındakendititriyor,gözlerisulanıyor,birazevveldudaklarınısildiğimendilleşimdikızaranburnunusiliyordu.PrensVefikilekızıMısır'dakaldıklarımüddetçeKenan,Hisar'dakiyalıdaoturacakyenibiresereçalışacaktı.«SiyahYıldızlar»isminivermeyidüşündüğübuoperayineşarkaaitkanlıbirmasaldı.AltayeteklerindemuhayyelbirTürkHanlığındakorkunçbirihtilâlçıkıyor,hükümdarıçarmıhageriyorlar,onbirerkekçocuğungözlerinemilçekiyorlardı.Buhâiledenyalnızenküçükşehzadekurtuluyordu.Çünküonunhenüzkesilmemişuzunsaçlarınabakarakbirkızçocuğusanıyorlardı.Dadısıbirçoksenelerşehzadeyisakladıktansonrasırrınmeydanaçıkmasındankorkuyor,elinebirâsavererekonuhuduttançıkarıyordu.Eserinasılmevzuuküçükşehzadeninderbederhayatıydı.TekbaşınaHint'i,İran'ıdolaşıyor,senelerceyaylalardaçobanlarla,tekke-yZ.DUDAKTANKALBElerderintlerleyaşıyor,nihayetIraniçlerindeyenibirmuhayyelmemleketegeliyordu.Küçükşehzade,sırrınıhâlâsaklıyordu.Ölümdenkorkmuyordu.Çünküyaşamaktanbirzevkduymamıştı.Onuherdakikatakipedenbirkorkuvardıki,kardeşlerininakıbetineuğramak,«SiyahYıldız»larını,yanigözlerinikaybetmekti.Küçükşehzade,buyenimemleketteçobanlıklayaşamağabaşlıyor.Zenginbirkadınınkoyunlarınıyaylayagötürüyordu.Birgeceyolunadevamederkenkarşısınabaştanbaşavahşîsarmaşıklarlakaplanmışbüyükbirduvarçıkıyor.Yoldangeçenbirdervişebununneolduğunusoruyor,ihtiyaradam,bukocamankaleduvarlarınınarkasındabirsarayilebirbahçeolduğunusöylüyor.Hükümdar,güneştenbilekıskandığıonikikarısınıburadamuhafazaedermiş.Küçükşehzade,garipbircazibeyetutuluyor,hergecebuduvarın


karşısınagelereksaatlercedüşünüyor.Birkaranlıkgecededuvarınbirtarafındabeyazlıbirkadmfarkediyor.Küçükşehzade,bunuevvelâbirgecehayaletizannediyor.O,birhayaletdeğil,padişahınenküçükkarışıdır.Neomuhteşemmasalsarayı,neogüneşgirmediğiiçinbütünçiçeklerirenksizaçanbahçeonutatminedememektedir.Duvarınsarmaşıklarlakaplıbirköşesinesellerinaçtığıgizlibirdeliktenhergeceböyledünyayaçıkıyor.Parlak«SiyahYıldızlı»çobanlasolukyüzlüsultanarasındaderinbiraşkbaşlıyor.Birçokgecelergökyüzününyıldızlarıyukarıdandünyanınengüzelbiraşkınıseyrediyorlar.Aşk,gözleriniöylebürümüştüki,birgecekaranlıktayavaşyavaşhareketeden,yavaşyavaşetraflarınısaranuzunmızraklıgölgelerigöremiyorlar.Çoban,tehlikeyifarkettiğivakitişiştengeçmiştir.DUDAKTANKALBE93Fakato,şimdibirçobandeğildir.Sevgilisininbüyükbirtehlikegeçirdiğibudakikadadamarlarındakieskicen-gâverkanıbirdenbiretutuşanbirhükümdarçocuğudur.Asâsmımızrakgibikullanıyor,sevgilisiniogizliduvardeliğindenkaçırıncayakadarkorucularladövüşüyor.Ertesigünüçobanıhükümdarınkarşısınaçıkarıyorlar.Tehditler,işkencelernafiledir,küçükşehzade,sevgilisininhangisultanolduğunu,Vahşîbirinatlasaklamaktadır.Onukaranlıkbirhücreyekapıyorlar;günlercesürenmüzakerelerdensonrabirçarebulunuyor.Onikisultanıbirerbirerçobanınönündengeçireceklerdir.Sevdiğikadınıtanıdığızamanmutlakakendinitutamayacak,birsesveyahareketledeğilsebilehiçolmazsagözlerindeyanıpsönecekbirışıklasırrınımeydanakoyacaktır.Küçükşehzade,birgecebukararıhaberaldığıvakitölügibisararıyor.Fakathiçbirşeysöylemiyor.ErtesisabahAyBahçesindebüyükbirkalabalıktoplanıyor,şehzadeyiçiçeklerle,kırmızıgüvercinlerlesüslenmişbirçarmıhınkarşısınagetiripoturtuyorlar.Sultanlarbirerbirerönündengeçirilmeyebaşlanıyor.Hangisininsuçluolduğuanlaşılırsaderhalçarmıhage-rilecektir.Sultanlarbeyazipekörtüleriçindetitreşerekbirerbirerçobanınönünegeliyorlar,uzunboylubirArap,birerbireryüzleriniaçıyor.Hükümdar,ikikorateşigibiparlayangözleriniçobanıngözlerinedikerekbeklemektedir.Heryeniörtüaçıldıkçagözyaşlarıyleıslanmış,korkuilesolmuşgüzelyüzlermeydanaçıkıyor.Fakatçoban,hepsineaynısakinçehre,aynı


dalgınnazarlarlabakıyor.Hükümdar,ruhişlerindetecrübelibiradamdır:«Buçobanıbulduğunuzyerebırakın...Sizbirgecehayaletigörmüşolacaksınız...Zevcelerimdenhiçbirikabahatli94DUDAKTANKALBEdeğil...Bugenççoban,onlardanbirindesevdiğinitanımışolsaydımutlakasırrınıifşaedecekti.Bubenimyaptığımenkanlıişkencelerdendahaincebirtecrübeydi»diyor.Sultan,geçirdiğitehlikeyerağmenertesigeceyineaynıduvardeliğindendışarıçıkıyor,çobanıaynıağacındibindebuluyor:«Buradankaçalım...Beninereyeistersengötür...»diyor,çoban,birpeygambertevekkülüylegülüyor,gözlerindehâlâodalgınbakışla:«Artıkkaçmamızaimkânkalmadı...Senyollanbilmezsin...Bensenisevkedemem...Senikarşımdagördüğümvakitgözleriminsırrımızıgizleyememesindenkorktum,düngecezindandakendielimlegözlerimemilçektim...«Siyahyıldızlar»ımartıkgörmüyor!»diyor.Kenan,birgünevvelnişanlısındanmektupalmıştı.Gençkız,eserinneresinegeldiğinisoruyor,bitmişparçalarınnotasınıistiyordu.Kenan,hemenyazdığıcevaptaoperanınilerlediğiniteminediyordu.Fakatnotalarıgöndermemekiçinmüsaadeistiyor,bununiçingaripbirbahaneilerisürüyordu:«İlhamınızdandoğanbuparçalarınsizinüzerinizdeyapacağıilktesirbenceçokehemmiyetlidir.Onubendenbaşkasındandinlemenizetahammüledemem.Birazsabretmeklâzım...»Kenan,busatırlarıyazdıktansonrahemgülmüş,hemdeutanmıştı.Çünküdahadoğrudürüstbirtekparçabilemeydanagetirememişti.Eğlenirkenokadartuhafbiristeksizlik,ağırbirrehavetduyuyordu.Hayatıgibizevki,tabiatıdabugünlerdegaripbiristihalegeçirmekteydi.Eskidenkalabalığındüşmanıydı.Şimdionsuzyapamıyor.Kalabalık,gürültüonuaçıyor,canlandırıyordu.Dahaküçükbirçocukkenkendiihtiyariylebütünhaklarındanvazgeçmişti.Şimdihergüzelşeyiçinken-DUDAKTANKALBE95dişindebirhak,herzevkiçinbirsönmezarzubuluyordu.TazeBoğazhavasınınbirtürlüdefedemediğioyarımbaşağrısıbusabahonabedbin,neşesizşeylerdüşündürüyordu:«Saklamağanelüzumvar...Arsızbir«sonradangörme»yedönüyorum...Hayatımgerçieğlenceli,fakatkibardeğil,temizdeğil...


Tabiatımdaitidalyok...«Yahep,yahiç!»diyorum...Buyaşayıştarzınıdeğiştirmeklâzım...Gerçieğlenmek,yaşamakbenimhakkım...Fakathiçolmazsabunubirnizamasokmalı...Çalışırkenolsunzihnim,kalbimserbestkalmalı...İkiayayakınbirzamandanberiişebaşlamakistiyorum...Olmuyor...îçimdenbirşeygelmiyor...Halbukibensönmüşbiradamdeğilim...Herhaldeİstanbul'untesirivar...Çalışacakmuhitdeğilvesselam...»Ogündeçalışamayacağınıanlamıştı.Kendisinebirmeşguliyetbulmakiçinkütüphanesinidüzeltmekistedi:Eskioturduğuevdengelenkitaplarınıhâlâyerleştirmeğevakitbulamamıştı.Mecmualarıkarıştırıyor,kitaplarıntozlarınısilkiyor,lüzumsuzkâğıtları,gazeteleriyırtıpatıyordu...Birbüyüknotdefterininarasındansararmışbirmektupzarfıdüştü.Üstünde,eskievininadresiyazılıydı.Avrupa'dabulunduğuzamangelenbumektup,kâğıtlarınınarasınakarışmış,kaybolmuş.Kenan,meraklazarfıyırttı.Birizmirkartpostalıarkasınasolmuşbirmürekkep,bozukincebirkadınyazı-sıyleşusatırlaryazılmıştı:«KenanBey,dünbirİstanbulgazetesindehavadisiokudum.OperanızAvrupa'daoynanmış.Pekbeğenmişler.Bensizesöylememişmiydim?Yazıkkigöremedik.GeçengünpaşadayınızınKa-rantina'dakikonağınagitmiştik.Birmüjdeverdiler.Sizbîrprensesleevleniyormuşsunuz.Tebrikederim.Artıkbusenegelmenizdenümidikestim.Lâmia.»Busolukmektupparçasındanbirparçayazgüneşi,birnefesbağkokusugeliyorgibiydi.Kenan'ınneşesiz96DUDAKTANKALBEgözlerindebirhafifışıkuyandı.Lâmia'nınçilliinceyüzünü,süzgünyeşilgözlerinidahaiyihatırlamakiçingözlerinikapayarak:«VahzavallıKınalıYapıncak,beniunutmamış!»dedi.GeçenSonbahardanberiLâmia'yıikincidefaaklınagetiriyordu.Birdefadaoperasınınoynandığıgeceonuhatırlamıştı.Lâmia'nınsevdiğiparçaçalınmağabaşladığıvakitKenan,gayriihtiyarîgözlerinikapamış,geceböceklerininsessiztitremeleriiledoluodasını,gözlerindebitapbirvecd,çilliyanaklarındayaşlarlabaşınıpiyanoyadayayanKınalıYapmcak'ıgörmüştü.Kenan,elindekimektububirmasaüstüneatmıştı."Lüzumsuzkâğıtlarıyırtmağa,kitaplarıbirerbirerkütüphaneraflarınayerleştirmeğedevamediyordu.Fakatbumektubunuyandırdığıhayalonusardıkçasarıyor,Bozyakabağlarını,açıkkurşunîmehtapları,yeşillikleriçindekaybolmuşinceyolları,Arapderesi,Kırk-çamlar'ıylegörüyor,Şem'iDede'ninneyini,Kerem'inağırağır


çevirdiğibostandolabınıniniltisiniişitiyordu.Kenan,masanınüstündeduranküçükmektububirkeredahaokudu:«KınalıYapıncak,dedi,başımaişaçtın...İzmir'itekrargörmekhevesinibendeöylekuvvetleuyandırdınki,dayanamayacağım...Belkibu,dahahayırlıolur...Başkayerlerdebeyhudeyerearadığımilhamıoradabulacağım...Anlaşıldıkiburadabizerahatyok...Annemetelgrafçekmeli...Nafileburayagelmesin...Ben,birkaçgünekadaronuBozyakabağlarındabulurum.»Yaz,oseneerkengelmiş,bağhayatı,mevsimindenevveluyanmıştı.Bozyaka'yahergünKâtipoğluyolundanakınakınyükarabaları,karoçalargeliyor,beyaz,KALBE97pembe,moryeldirmeler,çocukhaykırışmaları,kahkahalar,türkülerbağlanşenlendirmeğebaşlıyordu.Dokuzaysisler,yağmurlariçindegamlıbiryalnızlığagömülüpkalankulelerbirerbirertahtapencereleriniaçıyor;etraflarınısaranyeşillikkümelerindegeceleringeçvakitlerinekadaryaldızlıışıklaroynaşıyordu.Lâmia,okış,İzmir'depeksıkılmış,Bozyaka'yagideceklerizaman-günleriküçükparmaklarındasayasaya-beklemişti.İlkgünlerdeçokeğlenmişti.Güneştenevveluykudanuyanarakbağyollarındadolaşmış,başkaarkadaşbulamadığıiçinamcasınınçocuklarınıalarakKırkçamlar'agitmiş,öğlesaatlerindeağaçaltlarında,topraklarınüstündeyatmıştı.OseneBozyaka'daeniyidostlarıKeremileKuzgun'du.Bumazlumçehrelieşeklealtınsarısıgözlüihtiyarbağköpeğinianlaşılınazbirruhalâkasıyleseviyordu.Keremileçitlembikleriniçindekibostankuyusununetrafında-mütehayyilbirsabırla-çilesinidoldurmağabaşlamıştı.Lâmia,küçüklerdenbirinionunsırtınabindiriyor,birkolunudüşmesindiyeçocuğunbelinegeçiriyor,ötekieliyleKerem'inyüzünü,kulaklarınıokşayarakadımlarınıonunayaklarınauyduruyordu.Bu,onabirrüyaiçindebilmediğiyerlerdegezmekvehminiveriyordu.Keremdurduğuvakitbiruykudanuyanmışgibioluyor,nekadarzamanyürüdüğünühatırlamıyordu.AkşamüstleridegurubadoğruKuzgun'laberaberbağınkenarınagidiyor,duvarınyıkıkbirparçasınaoturarakköpeğinbaşınıdizlerinealıyor,tozluyollarkara-rıncayakadarbekliyordu.«Merasimköşkü»nünkapalıpancurlannısarmaşıklarbürümüştü.Lâmia,arasıraçiçekkoparmakbahane-F.7DUDAKTANKALBE


98siyleköşkünetrafındadolaşıyor,oradabulunduğudakikalarda-türbeleriziyaretedenlergibi-mahzunbirta-hayülledüşünüyordu.Burasıonungözündegeçensenekiogüzelyazaşkınınmezarıydı.OaşkşimdiLeylâileMecnun'unaşkıgibiuzakbirmasalolmuştu.ŞükrüBeyinİkiçeşmelik'tekievindegeçendonuk,yağmurlukışaylarıküçükkızıbumasalıntesirindenkurtaramamıştı.Havalardaimakapalı,eviniçibirakşamüstügibiboştu.Çamurlusokaklardanarabagürültüsüeksikolmaz,sabahtanakşamakadarsatıcıseslerievdençıkmazdı.Lâmia,evişleriylemeşgulolmadığıvakitpencereninyanmaoturuyor,kafeslerinboğduğu,kalınŞanperdelerininağırlaştırdığıdonukaydınlıktasaatleradantelörüyordu.Amcasıyleyengesi,ondakideğişikli ̂.farketmişlerdi.Fakatküçükkızınneolduğunubirtürlanlayamıyorlardı.Mahzundeğildi;çünküaraşırah<zamankindenziyadegüldüğünüişitiyorlardı.HemdeIyüreğindengelenbillurgibikahkahalarla...Hastasğildi.Bilâkistazebirçiçekgibigündengüneaçıhyjrenkleniyor,gözlerininsoluk,açıkyeşilinde-içlerigüneşişlemişzümrütlergibi-hareliparıltılartitrjyordu.Hattamesutbiledenebilirdi.Perdelerinağırgqlerinehafifbiraydınlıkveriyorgibigörünensanşmşmdadantelinörgülerindekaybolmuşhiçsönmebirgülümsemevardı.Kına!:Yapıncak,oseneruhundaBozyakaba<L_.runyazındanbirazışık,birparçasıcakgetirmişgitBumesuthülyahavasıiçindesaatlercekendinituyor,dantelininceağlarındaBozyaka'yi-kayaparlayangüneşleri,çardaklarıtarayanayışıklarınDUDAKTANKALBE99reksarıyollara,yıkıkkuleduvarlarınadüşengölgele-riyle-görüyordu.NimetHanımahediyeedilmekiçingenişbir«gi-pür»yakabaşlamıştı.Buyakanınkendindenicatettiğimodeligaripbirbinbirgecemasalıydı:Çardaklarınoymalıkafeslerindenasmayapraklan,üzümsalkımlarısarkıyor,çamtepelerinedoğmuşaylarınetrafındapervaneler,uzunkanatlıgece


böceklerititriyor,salkımlarladoluhavuzlarasularakıyordu.Lâmia,buörgüilemeşgulkenKenan'ınteminihatırlıyor,başkalarınınişitmesindenkorkargibihafifbirsesle,hemenhemeniçindenonutekrarediyor,bazententenesininüstünekirpiklerininucundanbirdamlayaşdüşüyordu.Yakayıbitirdiğizamaneniştesindenikigeceizinistedi,NimetHanımınKarşıyaka'dakievinemisafirgitti.Bugünüaylardanberisabırsızlıklabeklemişti.NimetablasınınKenan'ıherhaldeçokgöreceğigelmişti.Ondanbahsetmeğekimbilirnekadarihtiyacıvardı?Zavallıkadın,etrafındakilerdenkimseyesırrınıaçamazdıki...KarşıyakavapurundaNimetHanımıgöreceğida»kikayıdüşündükçekalbitatlıbirheyecanlaeziliyordu.Evinbirköşesindebaşbaşaverecekler,ikigün,ikigeceheponukonuşacaklardı.Küçükkızaöylegeliyorduki,Kenan'danbahsetmekleonubirparçaaralarındayaşatmışolacaklardı.NimetHanımınogünbirçokmisafirivardı.Gençkadın.KınalıYapıncak'ınıbüyükbirsevinçlekarşıladı.Bütünötekihanımlarıihmalederekheponunlameşguloldu.Fakatgeceyansınakadarbirdakikayalnızkalamadılar.NimetHanım,dahaçoksemirmişti.Eskisindençokdahaziyadeşen,lakaytvemesutgörünüyordu.O,a-iU100DUDAKTANKALBEmütemadiyengülüpsöylerkenLâmia,gizligizlibirıstı-rakçekmeğe,şüphelenmeğebaşlıyordu.Acabaablası,Kenan'ıunutmağamıbaşlamıştı?Fakatbunanasılimkântasavvuredilirdi?Kenan'ınesmeryüzü,mavigözleriningülümseyişi,parlakdişlerivehararetliöpüşünasılunutulurdu?Küçükkızbunusâfbirhayretlekendikendinesoruyor,neticedekendişüphelerindenutanıyordu.Nimetablasıonuyineseviyordu.Fakatneyapsın?Evlibirkadındı.Sırrınısaklamağa,içiağlarkendudaklarıylegülmeğemecburdu.YatmavaktigeldiğizamanNimetHanım,birşamdanyaktı:«HaydiKınalıYapıncak...seniodanagötü-reyim.»dedi.Enüstkattabeyazlarladöşenmişgüzel,küçükbirodayaçıkardılar.Nihayetbeklenilendakikagelmişti.Lâmia,derinbirheyecanlasarsılıyordu.NimetHanımınyüzünebakmağacesaretedemiyordu.Gençkadın,şamdanıbırakmıştı:—Senyorgunsunküçüğüm,dedi,güzelgüzeluyursun...Yarınsabah


erkenkalkmaklâzım...Çünküsenigezmeğegötüreceğim...Bugecegöreceğinrüyayıunutma...İnsanınilkyattığıevdegördüğürüyamutlakaçıkar...Allahrahatlıkversin...NimetHanım,kapıyadoğruyürümüştü.Lâmia,şaşkınbirtelâşla:—Abla...dedi.—NevarLâmia...Niçinöyletitriyorsunkızım?...—Banahiçsöyleyeceğinyokmu?—Sendetuhafbirhalvar...—Abla...KenanBeysanamektupyazıyor,değilmi?__II!—KenanBeyiunutmadındeğilmiNimetabla!—NiçinbunlarısoruyorsunLâmia?...DUDAKTANK.ALBUıuı—Bensizinbütünsırlarınızıbilmiyormuyum?Senitesellietmekistiyorumabla!...KınalıYapmcak'mdudaklarıtitriyor,uzunkirpikleriyaşladoluyordu.Bu,okadarçocukçabirşeydiki,NimetHanım,kendinitutamadı.Kahkahalarlagülerekonunkızarmışyanaklarındanöptü:—Netuhafçocuksun!...Lâmia,bukahkahalarlayüreğindenazikbirşeyinkırıldığınıhissediyor,gençkadınakarşımüphembirkinduymağabaşlıyordu.—Demek,KenanBeyiunuttunNimetabla?..NimetHanım,gittikçeşaşınyordu.—Hayır,Lâmia...Unutmadım...KenanBeyidaimahatırlayacağım...—BirparçauykunufedaetmezftıisinNimetabla?Gençkadınyinegülüyordu:—Pekiçocuğum,nasılistersen...Beyazkaryolanınkenarınayanyanaoturdular.Lâmia,evvelâonahediyegetirdiğidantelyakayıverdi.Gençkadın,buörgüyüçokince,çokgüzelbuldu:«AferinLâmia...Buâdetagüzelbirresim»diyordu.Budanteldeanlayamadığıbazışekillervardı.Lâmia,bunlardanbiriniizahettiğivakitkahkahalarlagülmektenkendinialamadı.Bugüzelyazefsanesinde«Kerem»ile«Kuzgunsuneksikkalmasınaküçükkızıngönlürazıolmamışgaripşekilliyapraklararasınabirisininsevimliuzunkulaklarını,ötekininkesik


kuyruğunusıkıştırmıştı.Lâmia,gittikçeartanbirhararetlebueskiaşkmasalınıanlatırkenNimetHanım,onunhafızasınadikkatediyor,arasıragülerek:—Neiyihatırlıyorsun,Lâmia...Bak,benbunuunutmuştum,diyordu.HALKKÜTÜPHANE.BuunutulanküçükvakalarınherbiriKınalıYapıncakiçinbirayrııstırapoluyordu.KınalıYapıncak,ogecebirtürlüuyuyamadı.Perdeleriaçıkpenceresinden,izmir'inyıldızkümelerinebenzeyenaydınlıklarınabakıyor:«ZavallıKenanBey...NimetHanımınbukadarkalpsizbirkadınolduğunuhaberalırsaçoküzülecek!»diyedüşünüyordu.Karşıyaka'danâdetahastadöndü,builkhayalkırılmasınınhüznü-müzminbirhastalıkgibi-aylarcaruhununiçindesüründü.Temmuzgirmişti.Lâmia,birakşamyineKuzgun'-laberaberbağdadolaşıyordu.Caddedebirarabagürültüsüişiterekkapıyakoştu.Ogelinceyekadararabageçmişti.Yolaiyideniyiyebasanakşamkaranlığıiçindeikigölgegördü.Münirbeyiirivücudundantanımıştı.ÖtekiniKenan'abenzetti,birdenbireyüreğihopladı.Acabaomuydu?OisemutlakaarabaSaipPaşa'nmkapısıönündedururdu.Buümidinbeyhudeolduğunubildiğihaldekapıdabekliyor,gözleriniyoldanayırmıyordu.Araba,komşubağınönündedurmadangeçti,birazsonrabirköşebaşındaMünirBeyinköşkünegidenyolasaptı.Küçük,hafifçegöğüsgeçirdi:«Odeğil,dedi,zatenbirdahaburayagelmeyecekki...»Lâmia,oakşamerkendenodasınaçıkmıştı.Havaçoksıcakolduğuiçincamlarınıaçıkbırakarakyatağınauzandı.Mehtapyoktu.Pencereninönünedallarınısarkıtançardaklarabirateşböceğibulutuçökmüştü.Arapderetarafındanarasıraesensıcakbirrüzgâr,bubulutunbirparçasınıodayaatıyor,uykubaşlangıçlarınınyarımsarhoşluğuiçindegülümseyegülümseyegözlerinikapayanküçükkızınsaçlarına,yüzüneateşböcekleridüşüyordu.Nekadaruyuduğunubilemiyordu.Birdenbiregeceninderinliğindengelenağırbirkemansesiyleuyandı.Acaba,birrüyamıydı?KınalıYapıncak,uykusersemliğiylebirtürlübunutâyinedemiyor,bugüzelrüyaseslerininsönmesindenkorkargibigözlerinikapıyordu.Yavaşyavaşkendinitopladı.Yatağındadoğrularakdüşünmeğebaşladı.AkşamMünirBeyinarabasındagördüğügölgemutlakaKenan'dı.Zatenbukemanıondanbaşkakimçalabilirdi?Kenan,yineoeskininniyiçalıyordu.Lâmia,geçensonbahardabirgecebuninniyigözlerindeyaşlarlabekleyerekuyumuştu.Küçükkızaöylegeliyorduki,


şimdiaynıseslerleaynıuykudanuyanıyor,ateşböcekleriyledoluodayükseliyor,hayalarakarışıyor,göklerinyıldızlıbirparçasıoluyor.XIOakşamüstüvapurdançıkanKenan,Kordon'daMünirBeyetesadüfetmiş,onunarabasıyleBozyaka'yagelmişti.Bağdakilerinhaberiyoktu.MünirBey,bundanistifadeederekKenan'ıyarızorlakendiköşküneakşamyemeğinegötürmüş,geceyarısınakadarsalıvermemişti.SaipPaşa,köpeğinhavlamasındanbağabiryabancıgirdiğinianladığıvakityatmaküzereydi.Elindelambailepenceredensarkarak«kimo?»diyeseslendi.Kenan'ıtanıyınca:«Vaynur-iaynım,sermaye-iiftiharımevlâdım...Senmigeldin?»diyeâdetabağırıpağlamayabaşladı.Çocuklaravarıncayakadarbütünköşkyenidenuyandı.Odalardan,gecelikgömleklerininüstüneatkı,manto,hattaeteklikatmışdağınıksaçlıkadınlar,patis-104DUDAKTANKALBEkaentarili,çıplakayaklıerkeklerçıkıyor,Kenan'ınbubeklenilmezdönüşüiçinâdetaşenlikyapıyorlardı.SaipPaşa,onuikidebirkucaklıyor:«Beoğlum...insanbirtelgrafdamıvermez?...Ben,senivapurdanalmakiçinalimallahistimbotlartutacaktım»diyordu.Kenanbukavuşmamerasiminimümkünolduğukadarkısakesti,yorgunluğunubahaneederek«Merasimdairesi»ndekiodasınaçekildi.Burayahiçdokunulmamış,eşyageçensenekihalindebırakılmıştı.Kenanköşkünrenklicamlarını,pancurlarmı-ateşböceklerininyağmurlarıiçindegöklerekarışmışgibigörünengeceye-açarkençocukgibiseviniyor:«Neiyiettimdegeldim...Benbuduyguyubaşkaneredebulacaktım?»diyordu.Unutulmuşeşyayıyerlerindebuldukçaçocukçabirdikkatekapılıyor,duvardakiresimlerebakıyor,piyanonunüstündekibiblolaraellerinisürüyordu.Ogüngeleceğinibilmedikleriiçinhazırlıkyapmamışlardı.İhtiyarbirhizmetçi,alelaceleiçeridekiyatakodasınıntozunualıyor,Kenan'dakonuşakonuşaköşküniçindedolaşıyordu.Kadın,biraralıkelindelambailekapıdangiriyordu.Kenan,duvarınbirnoktasındakuşkanatlarınabenzeyenincebirgölgegördü.Dikkatetti,Lâmia'nınsonayrıldıklarısabahsarıbirkordelâparçasıylepenceresinebağladığıkırmenekşesidemetinitanıdı.Onadadokunmamışlardı.Çiçeklerkurumuş,birkaçsiyahyaprakiskeletikalmıştı.Kenan,birdenbireküçükkızaveripdetutamadığıvaadihatırladı.Büyükbirvicdanborcuödeyenbiradamhafifligiylepiyanonunüstündekikeman


kutusunualdı.YalnızKınalıYapmcak'mninnisiniçalıpkesmekistediğihaldekendinitutamıyor;âşıkbirdağçobanıgibihavadanhavayaatlıyor;sadece,masum,sanatsız,fakattaraya"DUDAKTANKALBE10-birkalpgibihudutsuzrüyalar,doyulmaziniltilerledoluşeylerçalıyordu.Lambanınışığıetrafındayinepervanelertitreşiyor,yarıaydınlıkduvarlardayeşilkanatlıgeceböceklerininsessizvehimleritekraruyanmağabaşlıyordu.Yolyorgunluğundanveduygufazlalığındanbitapbirhaldekemanıbıraktığıvakitkaranlığabaktı:«AhBozyaka,dedi,bençocukluğumun,ilkgençliğiminbütünemeliniburayagömmüştüm...Birgünonlarıbukadarzenginleşmişolarakgerivereceğiniümitedermiydin?»XII


ikigünKenan'auzaktan,yakındansürüsürümisafirlergeldi.Gençadam,sabahtangeceyarısınakadarbirsaatyalnızkalamadı.BunlarınarasındasadeceLamiayoktu.Kenan,birkaçdefaonuçocuklarasormuş;fakatdoğrudürüstbircevapalamamıştı.Onaüçüncügününakşamınadoğrubağınarkasındakiinceyoldatesadüfetti.Gülerekyolunukesti:—NekadarayıpLâmiaHanım...Bu,nevefasızlık...Eskibirarkadaşa«hoşgeldin»demiyok?...Lâmia,onabakmağacesaretedemiyor,dudağınıısırarakutanautanagülümsüyordu.Gayetyavaş:—Yengeminvaktiolmadıdaefendim...gelecektim,dedi.—Geçensenedaimayengenizlemigelirdiniz?Sizeçoksitemlerhazırlamıştımammacesaretedemiyorum...SahtebirtereddütleLâmia'yabakıyor,birazeğlenerekgülüyordu.—!!??...—Böylebüyümüş,güzelleşmişbirgençhanımatabiî«KınalıYapıncak»kadarnazımgeçmeyecek...Bu106DUDAKTANKALBEseneBozyaka'daKınalıYapmcak'ıgöremediğimeçokteessüfediyorum.Lâmia,Kenan'ınnedemekistediğinianlayamıyor,,fakatonunlaberabergülüyordu.Gençadam,aynılâtifeedasıyledevametti:—KınalıYapıncakçokdeğişmiş...Güzel,kocamanbirgençkızolmuş...Artıkonunlaeskisigibişakaetmeğenasılcesaretedilir?...Lâmia,dahaziyadekızardı.Birlâhzagözlerinionungözlerinekaldırarak:—BenimleeğleniyorsunuzKenanBey...dedi.Kenanşuh,şımarıkkahkahalarındanbiriylegüldü:—İşteLâmiaHanım,dediğimgibikocaman,güzelbirgençkızolduğunabiralâmetdaha...istiyorki,karşısındakinikendisinibirbüyükhanımefendigibisaysın...Hakkıdayokmu?MademkiLâmiaHanım,yetişmişbirküçükhanımoldu...şakabertaraf,-LâmiaHanım,hakikatensizibeklenilmezderecedebüyümüş,değişmişgördüm...NazmiBey...nişanlınızınismiNaz-mideğilmiydi?—Nâzım,efendim...—Evet,evet,NâzımBey'ibusenedegörmedinizdeğilmi?Kimbiliro,gelincenasılşaşıracak,sevinexcek?...Benimböylegüzelnişanlımolsadünyayıyıkarım...


Kenan,birdenbirehafifleşerekşen,oynakbirhareketledevametti:—Bukadargüzelolacağınıtahminedemezdim,kızım...Geçensenehalindetuhafbircılızlık,birsoluk-luk...nasılanlatayım,haniburuşuktozlubazıçiçeklervardır...onlarınkigibibirsoluklukvardı...Busenepırılpırılbirşeyolmuşsun...Baharşenliğigibibirşey...Birazbüyücekağzındanbaşkabirpırıltı...Renginbaşka,kaşlarınbaşka...Helekınalıyapıncaklar...Ha-vuzdakisudanyeniçıkmışgibi...Onlarıtarifegirişirsemuzunsürer.Karşıdangelenşuikibüyükhanım,benisanailân-ıaşkedenbirçapkınsanır.Bizimhâlisvesvesesizahbaplarolduğumuzunebilsinler?HaydiLâmia...Sıksıkbekliyorum...Kenan,elleriniceplerinesoktu.IslıkçalarakArap-dere'yedoğrugitmeğebaşladı.XIIIYazınensıcakgünü...Bağlardayaprakbilekımıldamıyor...Kulelerintahtakepenklerikapalı,gözalıcıbirpırıltıylauzanıpgidenyollarbomboş...Sıcakveaydınlığınâdetahavadatitrediğigörülüyor...Tepeler,ağaçlıklaryarısolmuşresimlerebenzemiş...Karşıdakikayalardamladamlaeriyipakıyorgibi.Selçukurlarının,subirikintilerininüstündehafifdumanlartütüyor.Bağdasesolarakyalnızçitlembikleriçindekibostandolabınınzahmetliiniltisi;tenekeoluklaradökülensuyunhafif,serinahengivar.Yapraklarıntoprağaserdiğihareketsizgölgelerlekarışangüneşparçalarıyeryerbeyazyaldızdöküntülerigibiparlıyor.«Kerem»dalgınbüyükgözlerininhiçtükenmeyenrüyasıiçindeyineağırağırdönüyor.KüçükçitlembikkorusundakiLâmiaileikiküçükamcazadesi,birdeKenan'danbaşkakimseyok.SemihaileFikret,üstünehasırdanbirtenteuydurulmuşbirhamakiçindekoyunkoyunauyumuşlar...Kenan'laLâmia,küçükhavuzuntaşkenarlarındayanyanaoturuyorlar...108DUDAKTANKALBEKonuşmuyorlar...Ortalıktakiağırsükût,onlarınüstünedeçökmüşgibi...Lâmia,yüzünühavuzaçevirmiş,çıplakbileklerindenbiriniarasırasuyasokuyor,sonraonuıslatansuyundamladamlatoplanıpparmaklarındandüştüğünüseyrediyor...Zihnidalgın,gözleriyalnızbununlameşgulgibi...Kenandaeliniyanındakitenekeoluklardanbirineuzatıyor,birparçasualıyor,süratleLâmia'nınyüzüne,saçlarınaserpiyor...KınalıYapıncakürküyor,ürperiyor,birdenbireuykudanuyandırılmışbir


çocukgibişaşkınbirhayretlegözleriniKenan'açeviriyor.Buşakaiçinbirbirlerinegülümsüyorlar,fakatyinebirşeysöylemiyorlar...Lâmiatekrarhavuzadönüyor,bileğinisuyasokarakeskioyununabaşlıyor.Busefer,Kenandabaşınıçeviriyor,onungüneştenyaldızlıbirpembelikalmışboynundahafifçiller,'yanak-larmdauzunsarıkaşlarınıntüylerindetitreyensudamlalarımseyrediyor...Solbileğinedayanarakhavuzaeğiliyor,köpüklüsularıniçindenbirsalkımrûy-inigârçıkarıyor...Onundalgalıpembetenindesudamlacıklarıvar...Dudaklarıylebirikiüzümkoparıyor,sonrahafifyanaeğiliyor;salkımıLâmia'nındudaklarınauzatıyor...O,tekrarirkili-yor,başınıkaçırmakistiyor...Fakatsonraürkekbirgülümsemeyledudaklarınıaçıyor,avuçtayemyedirilenbîrkuşunyavrusutereddütleriylebirerbirerüzümtaneleriniyemeğebaşlıyor...Kenan,birtürlügözleriniondanayıramıyor,Lâmia,buhaliyleçokgüzel!Sivriinceçenesi,uzuncahassasburnu,incesarıkaşları,hafifçeçıkıkgenişalnıvesevimlivezarif!Sarışınbaşınınsıkıörgüsündenkurtulmuşkuştüyügibihafif,hemenhemenbeyazsaçlarincehalkalarlaalnındakıvrılıyor,görünmezgümüştellerleiliştirilmişgibimütemadiyentitriyor.Hâlâbirazevvelkidamlalardanıslakduranyanaklarıdudaklarınasarkanıslaküzümlergibitaze...Kenan'ınparmaklarındanüzümsalkımıdüşüyor;sakin,telâşsız,hiçbirşeydüşünmeden,söylemedenLâ-mia'yıgöğsünedoğruçekiyor...Gençkızda,birazevvelıslandığızamankikadarküçükbirtitreme.Okadar...Kenan,onualnından,gözlerinden,sonraıslakyanaklarından,sarıçillikınalıyapıncaklarındantekrartekraröpüyor...Lâmia,dudaklarındamecalsizbirnefes,vücudundasıcakbiruyuşukluklagözlerinikapıyor,başınıKenan'ınomuzunabırakıyor.Kerem,birçokdefalaretraflarındadönüyor,sonrabirdenbireduruyor.Ovakitonlardabiruykudanuyanırgibisilkiniyorlar...Lâmia,hafifbirhareketlekendiniKenan'ınkollarındankurtarıyor...Gençadam,yinebirşeysöylemiyor...Artıkbirbirlerinebakmıyorlar...KınalıYapıncak,hamaktauyananküçüklerialıyor,başıönünde,uzunmüddetsıcakvekapalıbirodadakalmışçiçeklergibisolukveyorgunuzaklaşıyor...Kenan,hafifhafifıslıkçalıyor,havuzunkenarındankireçparçalarım


kopararaksuyaatıyor.BuvakadansonraLâmia,ikigünortadankaybolmuştu.Kenan,yaptığınıdüşündükçekendikendinekızıyordu:«Bensahidenfenaadamoluyorum...îzansızhayvanlargibineyicanımçekersesaldırıyorum.Bunlaryenihayatımınâdetleri,yahutsevkitabiîleri...Birgençkızıöpmek,üzümyemektenfarksızbenimiçin...Fakatyabirçocukiçin!110DUDAKTANKALBEÜçüncügüngeçVakitbirakşamgezintisindendönüyordu.Bağınkapıyayakınbirköşesindebaşkakadınlararasında,Lâmia'yıgördü;yolunuonlaradoğruçevirdi.KınalıYapıncak,hafifbirhareketleeğilmiş,bellietmedenyüzünüyanındakihanımınyeldirmesinesiperetmişti.Kenan,gayettabibirsesle:—Neo,LâmiaHanım...dargınmıyızdedi.Gençkız,başınıkaldırmağacesaretedemedengüldü:—Niçinefendim?diyecevapverdi.Kenan,onunladahaziyademeşgulolmadı.Boşbulduğualçakbirbağiskemlesineyorgunyorgunoturdu,ötekilerlekonuşmağabaşladı.Arasıraonadasuallersoruyor,kesik,kısacevaplaralıyordu.Oakşam,ayrıldıklarıvakitmeseleninartıkkapandığına,yavaşyavaşunutulacağınakanaatetmişti.Hakikatendeöyleoldu.Lâmia,tekraronaalışmağabaşlamıştı.Sadekonuşurkeneskisigibiyüzünebakmağacesaretedemiyordu.Okadar...Karanlıkgecelergeçmiş,yazmengüzelmehtabıyineolancaparlaklığıylebaşlamıştı.Gökyüzütekrarsabahlarakadarmaviyeçalanesmersedeflerinberrakparıltısıyleiçiniçinaydınlanıyor,kulelerin,koruların,kayalarınaçıkkurşunîgölgeleri-yinebütünincehatla-rıyle-gökyüzüneçiziliyordu.MehtabınonbeşincigecesiSaipPaşa,birkaçkomşusunuKırkçamlar'daakşamyemeğinedavetetmişti.Yemekiçinlâzımolanşeyleribağcılargündüzdenküçükelarabalarıyletaşımı l̂r-rdı.BiriSaipPaşa'nınhacıdan,hocadanyaşlıahbaplarıiçinasılmeydana,biridekadınlariçinkuytucabirköşeyeikikırsofrasıkurulmuştu.Rakıiçengençler,çamlarınaşağıdakiselçu-DUDAKTANKALBE111kurunayakındahakuytubirköşesineçekilmişlerdi.Oradaçalgıçalıyorlar,zeybekoynuyorlar,kıyametlerikoparıyorlardı.Kenan,yemektedayısınınyanındaydı.SaipPaşa,busevgiliçocuğubirsaatgörmeseduramıyordu.


Aşağıdakirakısofrasındanekadarçokşişeboşalıyorsa,buradadaokadarkâse,sahan,siniboşalmıştı.Gevezeliğiylemeşhurbirihtiyaralaymüftüsü,yemekağırlığındankıpırdanmağamecalikalmamış,misafirlerebitiptükenmez,cin,cadı,keramethikâyetleridinletiyordu.Kenan,yemektensonraŞem'iDede'yleberaberuzakçabirağaçaltınaçekilmişti,ihtiyararkadaşıyleeskigünlerikonuşuyordu.Biraralıkaşağıdakigürültüçoğalmış;kahkahalar,bağrışmalarçılgıncabirşiddetalmıştı.İriyapılıbirbağcıdanizahatalanSaipPaşa,Kenan'aseslendi:—Kenan,bakoğlum...HafızFeyzi,eşekoynatıyor-muş...Dünyanınbaşkayerindegöremezsin.Gitoyununbuçeşidinideseyret...Şem'iDede,başınısallayarak:—Haydievlât,hakikatenzahmetedeğer,dedi.Kenan,sofranınyanındangeçerkenalaymüftüsükalınçatlaksesiyle,yenibirhikâyeyebaşlamıştı:—Allahrahmeteylesin,vaktiyleFilibe'debirDervişHidayetvardı...Hâşâminelhuzurmerkeplerdeğil,yılanlarıoynatırdı...Yılanoynarmı?Alimallahtellipullurakkaselerdeniyigöbekatar...Birgün...TopalHafız,tuhaflığıvemukallitliğiylemeşhurbirbağciy.U.Bozyakalılar«Kambersizdüğünolmaz»darbımeselini«Hâfızsızeğlentininçekiverkuyruğunu»şeklineçevirmislerai.«Eşekoynatmak»TopalHafızınsonsenelerdeicadettiğibirtuhaflıktı.UzuncabirsopanınI-..„_DUDAKTANKALBE112ucunabirasmayaprağıilebirkaçsalkımüzümbağlayarakeşeğinebinerdi.Hayvan,üzümsalkımlarınıburnununucundahissettiğivakitburnunukaldırmağa,üstdudağınıoynatmağabaşlardı.Tamağzınıaçtığızamansalkımlarikitarafasallanır,hayvandabaşını,çık,titrekdudaklarıarasındabirgaripiştahgülümsemesiyleikiyanasallayarak«gerdankırar»dı.Sonra,değnekuzanır,salkımlaryürümeğebaşlar,eşekdeayaklarınıüzümlerinahengineuydurarakonlarıtakipederdi.Nihayet,üzümleryavaşyavaşhavayakalkardı.Yalnız,başınıkaldırmaklaonlarıyakalayamayacağınıgörenhayvancağız,ikiarkaayağıüzerindeyükselir,önayaklarıhavada,başını


sallayarakköçekgibikırıtmağa,titremeğebaşlardı.TopalHâfız'mbüyükbirmaharetleidareettiğibugaripraks,böyledevamederkençalgıçalar,deflerdöver,«yaşaHafız»nidalarıayyukaçıkar,hattabazeneşekbileümitsizşikâyetlerlebuahengeiştirakederdi.TopalHafız,bugecefazlaolarak«sanatkâr»'ımsüslemiş,başınabiralkrep,boynunasarıbirbaşörtüsündenkocamanbirfiyangobağlamıştı.Kenan,uzakçabiryerdenbuoyunuseyrederkenkulağınahafifbirkahkahageldi.Başınıçevirdi.BirazötedeLâmia'yıgördü.Gençkız,dahaiyigörmekiçinkocamanbirtaşınüstüneçıkmıştı.Birdenbirebaşlarınısalladılar,güldüler:—Güzeldeğilmi,LâmiaHanım?KınalıYapıncak,pekeğlenmişti:—Bundangüzelbirşeyolurmuefendim?diyecevapverdi.Kenan,gülerekonayaklaştı:—Teşbihmünasebetsizdüşecekamma,olurLâmiaHanım...MeselâBozyaka'nmmehtabı...Bukadargü-izelbirgece...Zannederimkibirkaçsenedeancakbirdefagelir...Çamlardahayüksek,korudahagenişgörünüyor,ayışığıkoyukurşunîgölgelerinderinliğindebeyazlıgecehayaletlerigibidolaşıyordu.Kenan,ağaçlarınarasındanuzaktayaldızlıbirbeyazlıkalanovayıgösterdi:—Mehtaptaböyleağaçgölgelerialtındakapanıpkalmayıanlamıyorum,dedi,istermisiniz,birazsiziyollardagezdireyim,LâmiaHanım?Gençkız,korkuyordu.Fakat:—Sizbilirsiniz,dedi.Birsenedenberihayatındaesrarlıbirehemmiyetalanbuadamnesöylese,neisteseböylecevapverecekti.Yıkıkbirduvarkenarındanyolaatladılar.Kenan,birazevvelmehtabınenaçıkveparlakgöründüğüovatarafınıgöstermişti.Fakathiçbirşeysöylemedenaksitarafa,bağadöneninceyollardanbirinesaptılar.Evvelâhızlıyürüyorlardı.Sonrayavaşyavaşadımlarıhafifledi.Çokyakınyürüyorlar,fakatvücutlarıbirbirinedokunmuyordu.Kenan,onaAvrupa'dan,İstanbul'danbahsediyor,Lâmia,cevapvermedendinliyordu.BirköşebaşınavardıklarızamanKınalıYapıncak,birdenbiredurdu.GözlerindemahcupbirgülümsemeyleKenan'abakıyor,birşeysormakistiyordu:


—Birşeysöylemekistiyorsunuz,LâmiaHanım...Gençkız,korkakbirtereddütle:—Burasınıhatırlıyormusunuz,KenanBey,dedi.Kenan,başınıçevirereketrafınabakıyor,nedemekistediğinianlamağaçalışıyordu:F.8114buradanbağadonmuş-UUOAKTANKALBE115mananladı.Yinekuyubaşındakigibihiçbirşeysöylemedenbileklerinituttu,onugöğsünedoğruçekti.Lâ-mia,buseferyorgunbirisyanlaçırpındı,vücudubaygınbirtakatsizlikleKenan'ınkollarınadüşerkenbaşınıarkayaatıyor,saçlarınınincekıvrımları,genişbeyazalnındacanlışeylerhassasiyetletitriyordu.Kenan,onunyeşilgözlerininikiiriyaşdamlasıylebulandığınıgördü,rüyasındaağlayançocuklargibisönükbirsesle:«YapmayınKenanBey...yazıkbana!»dediğiniişitti.Bunarağmenonudahakuvvetlekollarındasıktı,tekrartekrardudaklarındanöptü.AynıyoldanKırkçamlar'adönerlerkenLâmia,yavaşyavaşağlıyordu.Kenan,tamamıyleeskisükûnveitidalinibulmuştu.Onutesellietmeğeçalışıyordu:—BundaağlayacakbirşeyyokLâmia...diyordu,biröpücüktenneçıkar?Senküçükbirçocuksun...Çocuklaröpülmezmi?Aklmafenabirşeygelirseayıpolur.Banadanlmadmya!...O,hâlâağlayarak:—Hayırefendim,diyordu.—OhaldeağlamaLâmia...Bak,hâlâağlıyorsun....—Artıkağlamıyorumefendim...Bunusöylerkendahakuvvetlehıçkırıyordu.Kırkçamlar'agelmişlerdi.Çalgı,ahenk,kahkaha,gürültühâlâdevamediyordu.—HaydiLâmia...Senartıkkadınlarınyanmagit...Yarınöğledensonrakuyubaşınagelirmisin?—Sizbilirsinizefendim...Ayrılacaklarızamanonukolundantutupbirkeredahaöpmektenkendinialamadı.Lâmia,ağaçlarınarasındakaybolduğuvakitKenan,yolunkenarınaoturdu,


birsigarayaktı.Kendikendinegülümseyerekdüşünüyordu:«ZavallıKınalıYapıncak...Ah,benbuçocuğanekadaracıyorum...Halbukihiç116KALBE«sizdi-XIVrbiraşkabenzeme-sgeçecek,kad6ordDUDAKTANKALBE117hemenhemenşefkatlebakıyor,birdahaçocukluk,ihtiyatsızlıketmemekiçinkendikendisinesözveriyordu.Fakatyalnızkaldıklarıvakitbütünbukararlarınıunutuyor,gençkızıkollarınaalmaktanbirtürlükendinimenedemiyordu.Birakşamüstüarabayolundagezmeğeçıkmışlardı.BiraralıkLâmiaileyalnızkalanKenan:—LâmiaHanım,busenesizbenimmusikimigeçensenekindendahaazseviyorsunuz...dedi.Gençkızgüldü:—Mümkünmüefendim?...—GeçensenebazıgecelerKuzgun'laodamınönündekiçardağagelirdiniz.Busenehiçgelmediniz...Birgeceyinegelsenize...Bunuşakagibisöylemişti...Lâmia'nınbuolmayacakşeyiçintelâşlanmasınıunutarakgülmesinibekliyordu.O,bilâkisherzamankimazlumitaatıyle:—Nasılistersenizefendim,dedi.Kenan'ınyüreğiçarpmağabaşladı.Söylediğişeyiçinhemenhemenpişmanolmuştu.Birazşaşkınvemüteredditsordu:—Nevakit...nasıl?—Nevakitistersenizefendim...Kenan,birkaçsaniyedüşündü...Ağırbirtavırla:«BudoğruolmazLâmiaHanım»demekistiyordu.Fakatzayıfiradesibunamânioldu.Dudaklarındanhemenhemengayriihtiyarîbirkelimedüştü:«Bugece...»Kenan,oakşamerkendenodasınaçekilmişti.Çoksinirliydi.Lambasını


yakmadı.Karanlıktamütemadiyengezinereksigaraiçiyordu.İçindekorku,telâşveutanmailekarışıkbirheyecanvardı.Asılkorktuğuşeyikendisindensaklarsabirtehlikeninönüahnacakmışgibimütemadiyenkendinialdatmağaçalışıyordu.DUDAKTANKALBEdüşer-vineg"çensenekigibibu^d^b°egndan,yalnızSAakatyagöreno£rs^« ̂^dankorkuyorum...^ü1^ler...Ah,Lâmia,neıhtryatsız ̂pencerelenbirerMehtapzamanıf£ ̂sükûnçöküyordu_SaaDUDAKTANKALBE119lerininkorkusunakümesininy«nndflarmiçindekanattâytâ ̂gürüUü,ya;benzerbirsesışıtu.Bagördü.Gençkız,yapgahsusbırGençkız,cevapvermekistedi.Fakatsesiçıkmadı.Tâiçindengelenbirüşümeyledişleribirbirineçarptı.Kenan,onuürkütmektenkorkuyorgibiyavaşyavaşyaklaşmıştı.Buzgibisoğumuşelinituttu:—Niçinöyletitriyorsunuz?Lâmia,gayetyavaşcevapverdi:—Bilmiyorumefendim...Başınıönüneeğiyor,buvaziyetteKenan,onunyalnızparlaksarısaçlarınıgörüyordu.—NekadarevvelgeldinizLâmiaHanım?—Epeyceolduefendim...—Bensizi...(içerdedemeğecesaretedemiyordu)Oradabekliyordum...Niçingelmediniz?Niçinburayagizlendiniz?—Korkacakbirşeyyok...Geçensenede"böylegelirdiniz...Hatırlıyormusunuz?Kenan,bunlarısöylerkengülüyor,sesinelakaytbiremniyetvermeğeçalışıyordu.Gençkız,başınıkaldırmadan:—Müsaadeedermisinizgideyimefendim?dedi.—NasılistersenizLâmiaHanım...Böylesöylediğihaldegençkızıntitreyenparmaklarınıelindenbırakmıyordu.Ötekieliyleçenesinituttu,yüzünükendinedoğrukaldırdı.


Lâmia'nmdüşükomuzlarında,gölgedeboğulmuşçehresinde,dahakoyugörünenyeşilgözlerindeyorgunbirmağlûbiyetvardı.Buçehre,bugözlerKenan'agaripbirbaşdönmesiveriyordu.Kendinibutesirdenkurtarmakistergibigözleriniondanayırdı,etrafınabakmağabaşladı.Bulunduklarıyereovakitdikkatetti.Burasıvak-120DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE121tiyleLeylâ'danayrıldığıonuhemenhemenelleriyleite-ırekkaçtığıağaçlıktı.,kBirazevvelhırçın,vahşîsinirliliğisükûnetbuluyor,gönlündeomahremvebiçareonyediyaşınınmağruruferagatiyenidenuyanmağabaşlıyordu.HâlâLâmia'yabakmıyor,hafifçetitreyenparmak-larıyleonunçenesini,alnını,saçlarınıokşayarak,düşünüyordu:Kendimdenbeyhudeyereşüpheettim...HemenhemenbirçocukkenokadarsevdiğimLeylâ'yıburadakendiihtiyarımlakollarımdanbırakmıştım...Nekadardüştüğümüfarzetsembusafgençkızabendenbirfenalıkgelecekkadaralçalmadım.»—GecekaranlıkLâmia...Yollardakimseleryok...Haydisenigezdireyim...Korkma...Yanındabenvarkensanakimseden,hiçbirşeydenzarargelmez.Buses,Kenan'ınhervakitşen,canlı,asabibirahenkhafifçemüstehzibirrikkatlesöyleyensesideğildi.Ondaşimdiyorgun,mahzunbirtatlılıkvardı.Gençkız,bufevkalâdeliğihissetmişgibigözlerinionunyüzünekaldırdı.Kenan'ınyüzü,gözleridesesigibiydi.Keskinçizgiliesmerçehresi,cüretkârparıltılımavigözlerihalimbirşefkatlegülümsüyordu.Lâmia,birsenedenberikaranlık,anlaşılmazcazibesindenkendinikurtaramadığıbugençadamıhiçbukadarmazlumvesadegörmemişti.Fenalıketmeyecekellerisevkitabiisiyletakdiredenbirkediyavrusumu-nisliğiylebaşınıKenan'ınomuzunabıraktı:—Nasılisterseniz,KenanBey!dedi.Oakşamdansonrabirgaripgecehayatıyaşamağabaşladılar.HerkesuyuduktansonraLâmia,odasınıiçeridenkilitliyor,penceredençardağa,oradanarkabah-çeyeatlayarakKenan'ıbulmağageliyordu.Evdekiler-denhiççekinmiyor,birgünbuoyununmeydanaçıkacağınıaklınabilegetirmiyordu.KaranlığıniçindekollarıKenan'ınyüksekomuzlarınaasılı,saatlercedolaşıyorlar,dikenlerledolukurumuşselçukurlarındangeçiyorlar,yolkenarlarında,ağaçaltlarındaoturuyorlar,dikbayırlaratırmanıyorlardı.Kenan,


evvelâkorkmuştu.Fakatsonradanonadabirpervasızlıkgelmişti..Beklenilmezbirtesadüf,birtehlikekarşısındaneyapacağınıbiledüşünmüyordu.Derindüşününcebugecegezintilerinibırakmaktanbaşkaçarebulamayacaktı.Halbukişimdilikonlardanvazgeçemez,gece,karanlıkvetehlikeninhemenhemenacıbirlezzetlezenginleştirdiğibuyeniduygulardankendinimahrumedemezdi..Hattagündengünecüretvecesaretiartıyordubile.;.BirgeceLâmia'yıKırkçam'lar-rmötetarafındakisıkkoruyaindirmiş,kucağınaalarakakarsuyunüstündengeçirmiş,tâKızılçullu'yayakınyerleregötürmüştü.BirgecedeyineaynıyoldanŞehitlerMezarlığı'nakadarinmişlerdi.Yıkık,kırıktaşlarladolukabristanıntaşşeddikenarındaLâmia,korkudanağlamağabaşlamış,Kenan,onudizlerininüstünealmış,mütemadiyengözlerinden,dudaklarındanöperekteskineçalışmıştı.Bukaranlık,derin,müteredditeheyyüçlerlesarsılarakodasınadöndüğüzamanpiyanonunönünegeçiyor,gecesiningerikalansaatlerini«SiyahYıldızlar»'ınahasrediyordu.XV—NededinKınalıYapıncak...Benihiçmiunutamayacaksın?Saçlarınınsarıtelleribirerbirerağarm-cayakadarbenikalbindemisaklayacaksın?Bunlarca-122DUDAKTANKALBEhildadı,sütninemasallarınamahsusyanlış,gülünçfikirlerçocuğum...Sevdayısizenefena,neyanlışöğretiyorlar?BizbirbirimiziseviyoruzsanmaKınalıYapıncak...Ben,seniniçingüzelbirkemansesindenbaşkabirşeydeğilim...Nasılkisendebenimiçinbirtatlıyazrüyasındanibaretsin...BuaşkdeğilKınalıYapıncak...Birazincebirgönüleğlencesi,birheyecanoyuncağı...Bundahiçbirimizinkasdı,günahıyok...îlkdefaseninasılkollanmaaldığımıaklınagetir.Bu,söğütlerinakarsularaeğilmesi,asmalarınçardaklaratırmanması,geceböceklerininlambanınışığınaüşüşmesigibidüşüncemiz,irademizdışındaoldu...İçimizdenböylegeldineyapalım?...Biz,birbirimizisevmiyoruzLâmia...Fakatbuheyecanoyuncağıbütünbiryazbizisevdadanziyademesutetti.Kışınyaklaştığını,ayrılığınyaklaştığınıdüşündükçeüzülüyorsun,gözlerinmuztaripbirkorkuiledoluyor...BenimzavallıcahilKınalıYapıncak'ıni...Bilmelisinki,bugeçiciyazsergüzeştinebütüngüzelliğini,bütüntadınıveren;yakındaayrılmak,belkiartıkbirbirimizihiçgörmemekkanaatindenbaşkabirşeydeğildir.Buüçaylıkküçükeğlencebütünbirhayatıbaştanbaşakaplayanuzun,derinaşklardandaha


tatlıdır...Duygularındainsanlargibirenksiz,asıkyüzlüihtiyarlıkları,sefilölümlerivar...BizimmasumsergüzeştimizihtiyarlamadanölecekKınalıYapıncak...Mezarınagözündedoyulmamışbirrüyanınartığını,dudaklarındayarımkalmışbiröpüşüntitremesinigötürengençölülerebenzeyecek...ilerideseninde,benimdebaşımızdanbelkidahaciddîaşklargeçebilir...Fakatbuyangınlarkalbimizinnekadaryeriniyakarsaokadarbüyükviranelerbırakacakvesönecek...İhtiyarlığımızıntesellisizgünlerindebueskisergüzeştihatırlayacağız...Seninkulağınaonaltıyaşınınyazındanbirhazinkemansesigelecek...Ben,karakışortasındabirçiçeğiDUDAKTANKALBE123Idahaiyisi,terütazebirKınalıYapıncakkoklamışgibiolacağım...Kenan,muğlakruhununbuhranlarını,hayalininalilincelikleriniyeniyaşamağabaşladığısonradangörmehayatınıncılız,şımarık,muzırtefelsüflerinibusâfço-cukruhunabirzehirgibidamladamlaakıtarakdevamediyor:—Aşkıbintürlükaydaesirediyorlar,muayyenbirömrüolanbirduyguyuzorlahapsetmeğeçalışıyorlar,hepaynışeyisevmekiçinebedîvefayeminleriveriyorlar...Daimaaynışeyisevmek,aynıhâtırayabağlıkalmaknefena...Birkemandüşünkihepaynısesleritekrarediyor...Birrüyatasavvuretki,hergözlerimizikapadığımızvakitaynırenklerle,şekillerlegörünüyor.BendebirzamanlarseningibiçocukoldumKınalıYapıncak...Bendebirzamanyaklaşanayrılıkgünlerineseninbugüzelyeşilgözlerininmustaripkorkusuylebaktım...Bendebiraynısaadeti,biraynıheyecanımezarımakadarkalbimdetaşıyacağımainandım...Bunlarbütünçocukvehmi...İnsanınbuetrafımızdakitopraklardanhiçfarkıyok...Bakıyorsunbirgün,bütünarzularısonbaharyapraklarıgibidağılmağabaşlıyor,içindeherşeyölüyor,herşeykuruyor...Artıkümidikesiyorsun...Bundansonrabahar,hayat,saadetbittidiyorsun...Fakatüçaysonraherşeyyenidencanlanmağabaşlıyor...Okurutoprak,eskisindendahagüzelbaharlarlabeze-niyor.Gençkızınateşgibiyananyanaklarınıavuçlarıiçinealıyor,yüzünüyaklaştırıyor,onunderinbirıstırapilebüyümüşgözbebeklerineateşligözlerininmavizehi-rinidökmektedevamederkensöylüyor:—AşkısizekalptedoğupölenbirşeydiyeöğretiyorlarKınalıYapıncak...


Nefena,neyanlışbirfikir...124¦DUDAKTANKALBEAşkınkalplehiçbiralâkasıyok...Aşk,yalnızdudaklardadoğupyaşadıkçabirsaadetolur...Onundudaktankalbezehirgibiişlemesinemeydanvermemeli...Bençiçeklere«toprağınaşkı»derimKmalıYapıncak...Onlardatoprağındudağındabireröpüşolarakaçılıpsönüyorlar...Hangisitoprağınkalbinegirmeyidüşünüyor?Biz,birbirimizisevmiyoruzLâmia,banainanküçüğüm...Sadeküçükbirsergüzeştlegönlümüzü,gözlerimizi,dudaklarımızıeğlendirdik...Okadar...Buhâtıraiçindökeceğinüçbeşdamlayaşııstırapsanma...Şimdikendidudaklarınlabanacevapver...Benisevmiyorsundeğilmi?Bu,sadecemasumbirgönüleğlencesindenibaret.Lâmia,başınıKenan'ınbileğinedayıyor,ağlayarakonunistediğinitekrarediyor:—Elbetteöyle...Sizindediğinizgibi...XVIKenan,birsabah,yüreğindemüphembirsıkıntıile,vaktindenevveluykudanuyandı,ka/palıpancurlarınaralıklarındahergünkügibigüneşinyaldızlıçizgileriparlamıyordu.Dışarıdatitrek,solukmavibiraydınlıkvardı.Pencerelerinönünesarkanasmayapraklarıtelâşlaçırpmıyor,kuvvetlibirrüzgârakıntısıiçindeuçankuşkafilelerihissiveriyordu.Penceresiniaçarkenyereayaklarınındibinebirhastaarıdüştü.Havadaıslanmışbirtozkokusu,birkuruyapraklezzetivardı.1Kenan,masum,çocukçabiryeisile:«Eyvah,sonbahar»dedi.Bağlarınsararmağa,yapraklarındökülmeğebaşladığına,yeşillikleriçindegizliyolların,meydanlarınya-KALBE125vaşyavaşaçıldığınaosabahkadardikkatetmemişti.Etrafındakimanzaranınufkubirdenbiregenişlemişgörünüyordu.Şukarşıkitaşkuleler,Arapderesi'neinenyol,uzaktakiharapsudeğirmenidünseçilebiliyormuydu?Kenan,aynıdeğişikliğiruhundahissediyor.Birgünevvelinekadarkalbiyehayatıdoluydu.Başahafifbirdönmeverensıcaküzümkpkularıyledolubirbağyazıduyguları,yenieserleriyleyenimacerasınınhiçsönmeyenheyecanlarıruhunusarmış,hiçbireskiduygunun,hiçbiruzakhâtıranınorayasokulmasınaimkânbırakmamıştı.Busabah,oradandabirsonbaharhavasıgeçmişgibiydi.Kenan,düşen,


sararan,kırılanşeylerarasındaçocukluğununrenksizgünlerinigörüyor,müzminmelallerinacısınıduyuyordu.Ogün,birtürlü"canlanamadı,akşamakadarserseriserseribağlardadolaştı.Arapderesi'neinerektâ«ZeybeklerPmarı»'nakadargitti.Birkayakenarınaarkaüstüuzandı,saatlercehavadadolaşanhafifbulutkümelerine,gözlebakılabilecekkadarşiddetinikaybetmişgüneşebaktı.Lâmia'yıüçgündenberigörmüyordu.Gençkızınşiddetlicebirboğaznezlesindenyattığınısöylüyorlardı.AkşamüstüköşkedönerkenŞükrüBeyinbağıönündengeçti,kapıdagördüğübirkızçocuğunaLâmia'yısordu.Ogündahaiyiolduğunu,fakatdahaevdençıkarmadıklarınıhaberaldı.Gece,komşubağlardanbirindeyineeğlentivardı.Delikanlılarsabahakadarçalıpoynayacaklar,rakıiçeceklerdi.Kenan,ogeceerkendenodasınagirmek,yatmakistiyordu.FakatSaipPaşaonurahatbırakmadı,zorlaeğlentiyesürükledi:«Bugecekifevkalâdebirâlem,diyordu,oradabütünBozyaka...Sensiziçimesinmez.»126DUDAKTANBağdayalnızBozyakadeğil,şehirdendebirçokehemmiyetlidavetlilervardı.Misafirlerevvelâ,takımtakımçardaklara,ağaçdiplerineayrılıyorlar,birazfazlaresmîeğleniyorlardı,fakatgeceyarısınadoğrutopalHâfız'ıneşeğiutvekemanlayenibirçiftetellioynamağabaşlayıncakahkahalarcoştu;meşalelerdahakuvvetleparlamağabaşladı,teklif,tekellüfbirtarafabırakıldı.Büyük,küçükherkeskardeş,canciğeroldu.Rakınıntesiriylebüsbütünkızaranalyanaklıbircezareisibirköşede:«Senbenimbirader-icanberaberimdeğilmisin?»diyebağırarakŞem'iDede'ninyanaklarınıöpüyor,ihtiyarmalmüdürüilebirkolcubaşıkarşıkarşıyaikitellioynuyorlar,birbaşkasarhoş:«Yaşayınbire...TopalHâfız'ıneşeğinetaşçıkarttınız»diyeavazavazhaykırıyordu.Kenan,bugürültüyeuzunmüddettahammüledememişti.Dayısınagörünmedenoradankaçtı,arkayoldanyavaşyavaşbağadöndü.«MerasimKöşkü»'neyaklaştığıvakitkulağınahafifbiröksürüksesigeldi.Hayretlebaşınıçevirdi.Lâmia,büyük,siyahbirpelerinesarılmışolduğuhaldeçardağınbirköşesindeoturuyor,öksürüğünüboğmakiçinpelerininucuyleağzınıkapatıyordu.—SenmisinLâmia...Buradanearıyorsunyavrum?—Sizbeniçağırmadınızmıefendim?


—Nevakit?Kimsöyledi?—BuakşamHatice'yesöylemişsinizefendim...Kenan,yavaşyavaşonunyanınagitmişti.Yanağımokşayarakgülümsedi:—DoğrusöylemiyorsunLâmia...Ben,başkalarıy-iesanaböylebirhabergönderebilirmiyimya?...Hatice'yeseninnasılolduğunusordum...Okadar...—NebileyimKenanBey...Benöylesandım...KALBElTIibircesaretlegöğsünekoydu.SİMbasımKenanmdüşündü.fena-»miKenanBey?..vermeyizarti..şeyimyok.»gibiazkaldıde-ben ̂haSta1bensa™eniyioldum..HiçbağdaneSLfYo1**!denüşürsün"Faka,t™-128UUyaj-kal..____—Geçensenedebirdefagelmiştin...Lâmia'nmcevabınıbeklemedenkapıdangirmişti.Birhamledesofayıgeçti,karanlıktakorkuyorgibiasa-bîbirtelâşlalambasınıyaktı.Sonra,dışarıdangörül-'mektehlikesinekarşıpencerelerininrenklicamlarınıindirdi.Fakatbunuyaparyapmazpişmanoldu.Etraftakiağaçlar,gecekapalıpencerelerbuodayatehlikelibiryalnızlıkveriyordu.Hafifçetitreyenelleriyletekrarcamlarıaçtı,pencerearasınasıkışan


birperdeucunubirtürlübeceripçıkaramıyor,telâşediyordu.Lâmia,odayagirmemişti.Kapıaralığınınyanmkaranlığındaduruyor,saçlarındakızıltıbiraydınlıkyarnıpsönüyordu.Kenan,pencereninyanındageceninserinhavasındanayrılmayarak:—İçerigirseneLâmia,dedi,yabancıgibiduruyorsun.Çekinecekbirşeyyok...Yalnızpiyanonunsiperiri-dekisandalyeyeotur.Dışarıdangölgenifarketmesinler...Busözlerisertbirseslekesikkesiksöylüyordu.Lâmia,onungösterdiğiyeregeçti,fakatoturmuypr,piyanonunköşesinebüzülüyor,üşüyorgibititreyerekpelerininiomuzlarıvegöğsüüzerindesıkıyordu.AralarındakisükûtuzadıkçaKenan'ınsinirliliğiartıyor,göğsündehafifbirtıkanıklık,kulaklarındaderinbiruğultuhissetmeğebaşlıyordu.Kenan,bûsükûtu,kendisininpenceredenayrılmaktankorkuyorgibiolanvaziyetini,Lâmia'nmkalınpeleriniiçindegittikçedahaziyadebüzülmesinigayrıtabiîbuldu.Onayeniden,hemenhemensertbiremirle:—OturunuzLâmiaHanım,dedi.Kısaadımlarlaodanıniçindedolaşıyor:«Nefenabirsaatim...Ah,buLâmia...Çokihtiyatsızçocuk...»diyedüşünüyordu.KALBE129PiyanonunüstündeogünlerdeCavidan'dangelmişbirmektupzarfıduruyordu.Onuelinealdı.Gençkızınomektuptayazdığısözleribirerbirerhatırlamağaçalışıyor,nişanlısınaaithayalleriuyandırmaktansükûnumuyordu.Fakatbusaattebumektuponahiçbirşeysöylemiyor,Cavidan'ınhayalikaranlıkbirmüzedehlizindeiyiseçilemeyenbiryabancıportresigibionuhissizbırakıyordu.Bundanümitkestiğivakiteneskihâtıralarındançareumdu.YineLeylâ'yıhatırlamak,çocukluğununmahzunvemağrurferagatinikalbindecanlandırmakistedi.Bu,ondakifenaasabiyetidahaziyadeartırmaktanbaşkabirişeyaramadı.Bumahrumiyethâtıralarıonaboğukbirkindenbaşkabirşeyvermiyor,içindegizlizulümhissiuyandırıyordu.Lâmia,şimdioraya,piyanonunköşesindekialçakkoltuğaoturmuştu.Başınıönüneeğiyor,saçlarınınsarıdalgalarından,pelerininkalkıkyakasındançıkanboynununbeyazçizgisindenbaşkabiryerigörünmüyordu.Kenandabirkoltuğaoturdu.Burasıçokderin,yumuşak,sıcaktı.OdadakiderinsükûtuniçindeLâmia'nınnefesaldığınıişitirgibioluyor,gittikçeartangaripbirrehavetiçindeiradesininyavaşyavaşiflasettiğinihissediyordu.Sesinemümkünolduğukadarsükûnvetatlılıkvermeğeçalışarak:«LâmiaHanım»dedi.«Haydiartıkgidiniz»diyedevamedecekti.Fakatbirdenbirekalbiçarparaksustu.Gençkız,itaatettiği,kapıyadoğruyürüdüğühaldegayriihtiyarîyerinden


fırlayacağınıbirhamledeonukollaniçinealacağınıanladı.Sonbirümitleonanişanlısından,oseneErzurum'dangelmesimemulolanmüF.9130,DUDAKTANKALJöfc,lâzımNâzım'danbahsetmekistedi.Lâmia'nınbirbaşkasınaaitolduğunuhatırlatanbusözleribelkionubufenaasabiyettenkurtaracaktı,kesikkesiksöylemeğebaşladı:—BirkaçayakadarbelkiNâzımBeygelir,değilmiLâmiaHanım...Senibukadardeğişmiş,güzelleşmişgörüncekimbilirnekadarbeğenecek...İnşallahçokmesutolacaksınız...Nâzımseniçoksevecek.Sendetabiî...Devamedemeyereksustu.Nâzım'mhâtırasınıuyandırmakladahabüyükbirtedbirsizliketmişti.Marizhayaligözlerininönündehırçınbiraşkveihtirassahnesicanlandırıyor,Lâmia'yıilkdefabirbaşkasınınkollarındagörüyordu.Buhayalbirdenbireonuçıldırttı,çenesindehafifbirtitremeileLâmia'ya:«Yanımagelmezmisiniz?»dedi.Gençkız,hafifbirtereddütleayağakalktı.'Bugaripbirateşleyananmavigözlerincazibesiiçindesarsılarakonadoğrubiradımattı.Tambudakikadadışarıdanbirsesin:«Kenan...Kenan»diyebağırdığınıişittiler.Gençadam,yerindenfırladı,birhamledelambayıüfledi.Dayısıgeliyordu.Boğukbirsesle:«İçerdekiodayageç,Lâmia...Gürültüetme!»dedi,sonrapencereyegiderekSaipPaşa'yacevapverdi.Be^diyeReisieğlentidendönüyorduYeğenininbirdenbireortadankaybolmasınımeraketmişti.—BirşeyimyokPaşaDayı...Birazbaşımağrıyorda...dedi.Paşa,çardağınönünekadargelmişti:—Lambanınyandığınıgördüm.Kenandahayatmamışolmalı,dedim.—ŞimdiyatıyordumPaşaDayı...DUDAKTANKALBE131—Allahrahatlıkversinçocuğum...Oradakepazeliğipekfazlaartırdılar.Çalgı,yenidendelicesinebirgürültüyebaşlamıştı.Kahkahalar,kestanefişeklerişiddetiylegeceniniçinedağılıyor,karşıağaçlarmeşalelerinaleviyletutuşmuşgibigörünüyordu.Kenan,dayısınınuzaklaşmasınıbeklerkenkendinibirfenakâbustankurtulmuşsanıyordu.Tehlikeartıkgeçmişti.Lâmia'yıihtiyatsızbuldu.Karanlıkta


yatakodasınınkapısınıaçarak:—HaydiLâmiaHanım,dedi,artıkgidiniz...Gençkız,birköşedeayaktaduruyor,karanlıktayalnızsarısaçlarıfarkediliyordu.Tereddütlekapıyadoğruyürümeğebaşladı.Kenan,onayolvermekiçinbirazyanaçekilmişti.Lâmia,birdenbirebirsandalyeyeçarparaksendeledi,pelerininbirucuomuzundandüştü.Kenan,onututmakistergibigayriihtiyarîkollarınıuzatmıştı.Gençkızınçıplakkoluonunkolunadokundu,yumuşaksaçlarıılıkbirnefesgibiyüzüne,dudaklarınasüründü.Gençadam,sonbirmukavemetgösterdi;çıplakkolukapamakiçinpelerinindüşmüşucunasarıldı.Fakattelâşlaöylesertbirhareketyapmıştıki,pelerinbüsbütüngençkızınomuzlarındankaydı;Lâmia'nınyaprakgibititreyensıcakhastavücudunubirdenbirekollarınıniçindebuldu.Gençkız,,birmüdafaasevkitabiisiyleçırpmıyor,kendinikurtarmağaçalışıyor:«BırakınızbeniKenanBey...Bırakınız...Gideceğim!»diyordu.Sonra,mehtapgecesindekigibigözlerindeikibüyükyaşdamlasıyle:«YazıkbanaKenanBey!»Gençadam,onudahakuvvetlekollarındasıktı,hemenhemenvahşîbirsesle:«ÇokgeçKınalıYapıncak...Çokgeç!»132DUDAKTANKALBEKaranlıktagölgelerdenfarkedilmeyenkurukütükleretakılmamağaçalışarakbağınarkakapısınadoğrugidiyorlar...Kenan,anut,vahşîbirsükűniçindebaşını/öneeğmiş...Lâmia'nmyüzüpelerininyakasıiçindesaklı,onunbirazarkasındanyürüyor,arasırahafifçeök-sürerekyavaşyavaşağlıyor...Arkadakiinceyolaçıkıyorlar.Lâmia,Kenan'ıoradabırakıyor,çitlerinalçakbiryerindenkendibahçelerineatlıyor,başınıçevirmedenağaçlarınarasındanuzaklaşmağabaşlıyor...Düşmüşomuzlarında,hafifçesallananyürüyüşündeyorgun,kırıkbirümitsizlikvar...ÇitinkenarınagelenKenan,yavaşça:—LâmiaHanım!diyearkasındansesleniyor...Gençkız,duruyor.Fakatbaşınıçevirmeğe,onabakmağacesaretedemiyor.Kenan,soğukbirvakar,kinlibiristihfafile:«Ağlamanızlüzumsuz...Vazifemitabiîtakdirediyorum...Yarınbenimlegörüşmeğegeliniz!»diyor.Gençkızıncevabınıbeklemedenbağadönüyor.To-puklanyleyerlerevurarak,elinetesadüfedenyapraklarıkoparıpdallankırarakköşkegeliyor.Odasınagirdiğivakitkendinizaptedemiyor,piyanosunasertbiryumrukindiriyor;hırçınbirümitsizlikle:«Hayatımıyenidenkırdım...İstikbalim


mahvoldu!»diyeinliyor.XVIIiKenan,ogeceuyumadı.Mütemadiyenodasındagezinereksigaraiçti.Cavidanileberaberbütünoparlakistikbalümitlerinigömmek,hayatınımânâsızbirküçükkızabağlamaklâzımgeliyordu.Bu,ölümgibikaçınılmazbirzaruretti.Başkahiçbirçare,hiçbiryolyoktu.Büzaruret,Kenan'ınhodgâmkalbiniâdetakudurtuyordu.Sabahakadarbirkararsızlıkbuhranıiçindekendikendisiyledidişti.Nihayet,günDUDAKTANKALBE133ağarırkenmücadeledenbitapdüştü.Esmeryüzünebirbakırkırmızılığıçökmüş,gözlerininaltıçürümüştü.Nepahasmaolursaolsunbuişkenceyebirsonvermeklâzımdı.Masanınönüneoturdu.Cavidan'abirmektupyazmağabaşladı:«CavidanHanımefendi;Ayrılmakmecburiyetindeyiz.Hakikatsöylenemiye-cekkadarçirkin,bayağıvegülünçtür.Bilmezsinizneçukuradüşüyordunuz.SiziAllahsakladı...»Neolursaolsunbumektupbukadarlabitmezdi.Fakatilâveedecektekkelimebulamıyordu,dişleriylekalemininsapınıkemirerekbunalıyordu...Ogün,bağepeycebirtelâşgeçirdi.Kenan'ısabahkahvaltısınaçağırmağagelenbirhizmetçionupiyanonunönündeyereyuvarlanmışbuldu.Yüzüçökükvekırmızı,yarıaçıkgözlericamgibidonuktu.Düşerkenbaşınıyereçarpmış,sağkaşınınüstündemorbirşişhâsılolmuştu.Civarbağlardanbirindeoturanbiraskeridoktorevvelâbeyinhummasındanşüphelendi.Fakatbirkaçsaatsonraateşdüşmeğebaşladı.Hastayavaşyavaşaçıldı.Nihayetdoktor,bununfazlaçalışmaktanilerigelmişbirsiniryorgunluğuolduğunavebirikigüniçindegeçeceğinehükmetti.Kenan,üçgünyatağındakaldı.Hemendaimabiryarımdalgınlıkiçindegözlerinikapıyor,etrafındakilerlepekazkonuşuyordu.Dördüncüsabahiyiuyandı.Artıkyatağındaalıkoyamadılar.Budörtgüniçindeçokzayıflamış,siyahbirhâleileçevrilengözlerininferikaçmıştı.Çokhalsizolmasınarağmenbahçededolaşıyor,Lâmia'yıgörmeyiümitediyordu.Fakatgençkız,ogünortalardagörün-134DUDAKTANKALBEmüyordu.Nihayetsabredemeyerekonusordu.Yengesiy-leberaber


dündenberiİzmir'deolduğunusöylediler.—İzmir'deeğlendinizmi,LâmiaHanım?—İzmir'eişiçininmiştikefendim...Amcamİki-çeşmelik'tekievdençıkmakistiyorlarda...Evaradıkefendim...—Hastalığımdahiçhatırımısormağagelmediniz.—Sizidaimaannenizesoruyordumefendim...Artıkiyisiniz,değilmi?—Zatenehemmiyetlibirşeydeğil...Naciye,haydiçocuğumdoktorbeyinköşkünegit...Banaverdiğisonreçeteyikaybettim...«Ricaediyor,tekraryazsındiyor,»de...—Müsaadeedersenizbengideyimefendim...Naciyebelkibeceremez...—Hayır...Hayır...Naciyegider...Yinekuyubaşındaidiler.Lâmia,henüzİzmir'dendönmüş,Kenan'ınkendisinigörmekistediğinihaberalıncamantosunuçıkarmadanorayakoşmuştu.Onayaklaşmağa,gözleriniyüzünekaldırmağacesaretedemiyor,ağaçlardanbirindensarkanincebirdalıncılızyapraklarımbirerbirerkoparıyordu.Kenan,ağırvesakinbirseslesöylenmeğebaşladı:—Naciye'yimahsusgönderdim...Sizinleyalnızkonuşmakistiyordum...Birfelâketeuğradık...Bununneticesiolarakhayatımızdabazızarurîtebeddüllerolacak...Artıktabiînişanlınızdanayrılmanızlâzımgelecek...Bendetabiîkendiminkindenayrılıyorum...Bunusöylerkenkaşlarınıçatıyor,sesindekiboğukkinigizlemekiçinkendinizorluyordu.—Amcanızlayüzyüzekonuşmakgüçolacak...Bir-DUDAKTANKALBE135kaçgünekadarİstanbul'adöneceğim...Oradandamektupyazar,nişanlınızdanayrılmanızvebenimleevlenmenizlâzımgeldiğinisöylerim...İşlerimidüzelttiktensonradatabiîsiziİstanbul'aaldırtırım...Anlaşıldıdeğilmi?Artıkresmennişanlımsayılıyorsunuz.Beyhudeüzülmenizehacetkalmadı...Söyleyeceğimbunlardanibaret...Yavaşyavaşsinirleniyor,devamederseacışeylersöylemektenkendinialamayacağınıhissediyor,oradanayrılmakiçinbahanearıyordu.—KenanBey,sizindebeyhudeüzülmenizelüzumyok...Nişanlınızdanayrılmayacaksınız.Birkaçgündahaarkadaşlıkettiktensonraayrılacağız.Onuniçinbanadüşmangibibakmanızalüzumyok.


Kenan,hayretlebaşımkaldırdıvekarşısındabambaşkabirkızgördü.Kirpiklerihafifçetitriyor,fakatçehresindegaripbirciddiyet,hafifçekısılandudaklarınınkenarındakineveistihzayabenzerbirciddiyetvardı.Kenan,herzamankiteklifsiztavrıyleellerinionunomuzlarınakoymakistedi.Fakatonunbirdenbireçekildiğinivekendisinedokunulmasınatahammüledemiye-cekbirtavıraldığınıgörerek:—NeoluyorsunuzLâmia,dedi.Ciddîbirmeselekonuşuyoruz.Zannederim,fenabirşeydesöylemedim.Onunbirazşaşkın,birazbozulmuşbirtavırlagülümsemesinegençkız,yineciddîbirçehreilemukabeleetti:—BakınızKenanBey...Birşeyianlamanızlâzım...Ben,pekokadarçocukdeğilim.Hattayaşımbilesöylediklerindenbirazfazlacadır.Sonrabirkaçgündürdedüşündüm.Anlamanızlâzımgelenşeyşu...Ben,baştançıkarılmışevlâtlıkdeğilim.Herkızgibibasbayağıbirkızım.Yanikendimegörekafamdavar,onurumdavar...Birbirimizdenhoşlandık.Aramızdabirşeygeçti.İyiyaptım,fenayaptım.Obanaaitbirşey.Niçinsevgili136DUDAKTANKALBEprensesinizdenayrılacakmışsınız.Demekistiyorumkibensizinleevlenmeyeceğim.Kenan'ınbirşeysöylemekistediğinigörerekhiddetle:—Bununiçinbirşeysöylersenizşimdigiderim...Bunlarısöylerkentehdidinboşolmadığınıanlatmakistergibihavuzunyanındakiyoladoğruldu.Kenan,birazbutehdidinciddîliğinianladığıiçin,birazdabubeklemediğisözlerecevapbulamadığıiçin:—Bugünlüköyleolsun,pekidedi,dahakonuşacakvaktimizvar...—Nebugün,nebaşkagünKenanBey...Düşünsenize,sizbenialdattınızmı?Birprensesenişanlıolduğunuzubendeherkesgibibilmiyormuydum?Hattaherzamankendiağzınızlasöylemiyormusunuzaşkyokturdiye...Nasılsöylüyordunuzbakayım.Onududaklardanaşağıbırakmamalı...Ben,bunarazıoldum.NimetHânımbiliyordu,odarazıoldu.Niçin,benNimetHanımdandahamıonursuzbirinsanım...Ağlayasızlayaprensesibırakacaksınız,benialacaksınız;benmesutolacağım!


Zavallıbabamınbirsözüvardı:Ağırbirşeyistediklerivakit:«Benbuekmektenyemem»derdi.BendeöylesöyleyeceğimKenanBey...Ben,buekmektenyemem.Kabulediyorsanızdahabirkaçgünarkadaşlığımızdevamedebilir.Yoksahemenayrılmalıyız...Fakatbencesongünekadarayrılmamalıyız...Nezamanistersenizyinegelirim,olmazmıKenanBey?Busonsözüsöylerkenyineçocuklaşıyor,ayaklarınıbirbirinebirleştiripuçlarınabasarakonuncevabınıbekliyordu.Lâmia'dakibudeğişiklik,Kenan'ıhaylisarsmıştı.Tekrartekrardüşünüyordu:«Benevlâtlıkdeğilim»dedi;basitbirkızçocuğuiçinbu,çokgüzelbiranlayış...Benimleevlenmeyikabuletmeyeceğineyeminediyor...DUDAKTANKALBE137Lâmia,anlayışındaçocukdeğildir;fakatbukararındaelbetteöyledir.Vazifemielbetteyapacağım.ZamanıgelinceamcasınabirmektupyazarakLâmia'yıistiyeceğim.Cavidannasılolsayandı.ZayıfKenan'ınbudüşüncesindekendindensaklamağaçalıştığıbirhıyanetveümitkokusuvardı.Prensesinyandığınıkendikendineteminettiğihaldehastalığındansonraonayazdığımektububirtürlüpostayaveremiyordu.Yinekendinialdatmakiçin:—Mektuplaolmazbuiş,diyordu,prensesedeğilsebile,babasınahakikatikendiağzımlasöylemeğeborçluyum.İlkbuhrandansonraLâmiailemünasebetlerineyenidenbirtabiîlikgelmişti.BundaKenan'ınhelesonzamanlarda,geçirdiğihayatındatesirivardı.ÖtedeberideufaktefekailekızlarıyleolanmaceralaraalışkanlığıLâmia'yıdaonaarasıraonlargibigösteriyor,busonvakadakifevkalâdeliğisaklargibioluyordu.Evet,kararkarardı.MademkiLâmiaonuaçıkkonuşturmuyordu,İstanbul'agittiktensonrasakinkafaileişleriyolunakoyacakvevazifesiniyapacaktı.¦Ayrılacaklarıgecesonbirgezintiyapmağakararvermişlerdi.Aksigibihavabozuktu;akşamdanberiincebiryağmurçiseliyordu.Bunarağmenbağınarkasındakiyoldabirleştiler;arkalardandolaşarakKırkçamlar'akadaruzandılar.Bukaranlık,yıldızsızgecedeçamlarınaltıgenişbirkubbeharabesinebenziyor,ağaçlararasındaçürümüşyaprakkokularıyledolunemlibirkızrüzgârıesiyordu.Yağmur,burayakadarinemiyor,sadeyüksekdallarıntepelerihafifbirhışıltıilemütemadiyentitriyordu.


Yeridenizgibikaplamışkuruçamiğneleriiçindenuzunuzundolaştılar.138DUDAKTANKALBEDahayolaçıkarkenayrılığıhiçhatırlamamağakararvermişlerdi.Kenan'ınhemenhiçkonuşmamasınarağmenLâmia,durmadansöyleniyordu.Ellerionunyük-'sekomuzlarındakilitlenmiş,vücudununbütünkuvvetiyleKenan'ınboynunaasılarakyürüyordu.DönmezamanıgeldiğivakitLâmia:—Ötekiyoldaninelim,dedi,hanibirgeceNimetHanımlageçtiğimizyol!...Tarlalariçindengeçenbuyolâdetaçamurdu.Kenan'ındönmesindenkorkarak:—Şimdiorayavarıncayinekurutaşlarınüstüneçıkacağız,diyordu.Lâmia'nınorasıdediğiyer,Kenan'ınbirseneevvelNimetHanım'ıkollarınaaldığınıgördüğüyıkıkkuleidi.Orayagelinceonuyarızorlabirtaşınüstüne'oturttu,ayaklarınındibineçömelerekıslaksaçlarınıonunçenesinedayadı.Kenan,boğazmdakidüğümdenkurtulmakistergibigülerekvesesinineşelendirerek:—İleridegüzelhavalardadaburayageleceğiz,dedi.Lâmia,muammalıbirgülümsemeile:—Belkigeliriz,belkigelmeyiz,dediveartıkbirşeysöylemedi.BirazsonraçitinkenarındankendibahçelerineatlayacağızamanKenan,onubirkeredahakollarınaaldı.Alnından,gözlerindenöptü:—HaydiLâmia.Biliyorsunkiherşeybitmedi.Üzülme.«Mektubumubeklersin!»diyeilâveedecekti.Fakatcesaretedemedi.Onunartıkarkasınabakmayarakgeceninveyağmuruniçindekaybolmasınıseyretti.İKİNCİKISIMEniseHanım,birgünSemihaileFikret'iLâmia'yabırakaraksokağagitmişti.Gençkız,yolhazırhğıylemeşguldü.Dikiştengözaçamıyor,yengesininçarşafını,küçüklerinçamaşırlarınıyetiştirmeğeçalışıyordu.Biraralık,kapıçalındı.PenceredenbaşınıuzatanLâmia,gronçarşaflışişmanbirhanımgördü.Misafir,kafesinaçıldığınıişiterekbaşınıkaldırmıştı.Gözgözegeldiler.Bu,arasıraSaipPaşa'larmevinegelenMeftuneHanımismindeyaşlıcabir


kadındı.Lâmia,onuniçinbazıdedikodularişitmişti.HeleEniseyengesihiçsevmezdi.MeftuneHanım,ŞükrüBeyinevineilkdefageliyordu.Lâmia,hayretlekapıyıaçtı.—EniseHanımevdemihanımkızım?—Hayırefendim...Birazmisafirliğegittiefendim...—Vahvah...Çokoldumu?—Birsaatkadarefendim...—Yakındagelirmi,kızım?Lâmia«Gelirefendim»diyecekti;fakatMeftuneHanımınbeklemekiçiniçerigirmesiihtimalinidüşündü:«Zannetmemefendim...Gideceğiyerlervardı»dedi.Misafir,taşlığagirmişti:—Uzakyerdengeldimhanımkızım...Müsaadeedermisinizbirazoturayım,dedi.Lâmia,hafifçetereddütetti,sonrayandakimisafirodasınınkapısınıaçarakyarımağızla:—Buyurunuzhanımefendi,dedi.140DUDAKTANKALBEMeftuneHanım,çarşafınıaçarakköşeminderineyerleşti.İşininkaldığınacanısıkılanLâmia,kapınınyanındakisandalyelerdenbirineilişti:—Kahvefilânistememhanımkızım...Yalnızgüzelellerinizlebirsuverirsenizmemnunolurum.EniseHanımyengeniziötedenberipekseverim...Ziyaretegelemediğimiçinpekmahcuptum...Nihayet,bugünyolumdüştü...Aksigibiodaevdeyokmuş...—Evetefendim...Peksokağaçıkmazamma...—Bereketversinsizibuldumhanımkızım...Yengenizbanamisafirgeldiğivakitsizdegelirsiniz,değilmikızım?EtraflarıkazayağıgibikırışkırışsürmeligözleriyleLâmia'yabakıyor,cevapbekliyordu.Bubakış,gençkızatuhafgeldi,tereddütle:—inşallahefendim...Gelirim,dedi.MeftuneHanım,bucevabahayretettiğinigizleyemedi:—Benimkulağımabirşeyçalınmıştıkızım...Siz,galibaKütahya'yamı,nereyegidiyörmüşsünüz?..—Evetefendim...—Ya,vahvah...Çokkalacakmısınız?—Bilmiyorumefendim...


—Kütahya'dasıkılacaksınız...İzmir'ealıştıktansonrainsanaoralarıgüçgelir...MeftuneHanım,Lâmia'yıbukadarkapalıbulmaktansıkılmışgibiydi.Küçükbirsükűttansonradevametti:—Buyolculuğasebepne,hanımkızım?—Öylelâzımgeliyorefendim...—Belkisaygısızlıkediyorumamma,sevdiğiminsanlarınherhallerinimerakederim...Lâmia,hafifçesinirlenmişti:—İzmir'inhavasıbanayaramadı,efendim,dedi.-DUDAKTANKALBE141MeftuneHanım,yalancıbirkahkahailegüldü,gözününbirinikırptı:—Ah,senneşeytansın...Seningibigözüaçıkkızlarıcanevimesokacağımgelir...Lâmia,onunlâubaliliğinerağmenkorktuğunu,sözlerinibulmakiçingüçlükçektiğinianlıyordu.O,tereddütledevametti:—Evlâdım,doğru,yanlışbilmiyorum...Kulağımabirşeylerçalındı...Pekmeraklandım...Dedimya,ben,pekyabancısayılmam...Neredengeldibudertbaşına?Ah,cahilçocukah...Lâmia,sandalyesindenkalktı;kekeleyerek:—Niçinbunlarısöylediğinizianlayamıyorumhanımefendi,dedi.MeftuneHanım,kenarlarıoymalı,birgümüştabakadanbirkalıpsigaraçıkararak:—Şukibritiuzatırmısınızkızım?...Berhudarolçocuğum...SigarasınıyaktıktansonraLâmia'nınkibrititutanelinibileğindenyakaladı,onuyanınaoturmayaicbarederek:—Nedegüzelsaçlarınvarmışseninhanımkızım...Ben,senyaştaçocuklarıpekseverim...Benimdesanabenzeyenbirkızımvardıda...Demekböylebircahillikolduha...Okadaresefetmekızım...Bunlarpekçokkızınbaşındangeçmiştir...KeskiEniseyengenebirşeyaçmasaydın...Ah,benimdahaevvelhaberimolsaydı...Onunmerakınıcelbetmeğeçalışarak,suallerinibekleyerekdevamediyordu:—Benimhaberimolsaydı,hiçböyleKütahya'lara,bilmemnereleregitmeğehacetkalmazdı...Birkaçgünbirbahaneilesenibirmisafirliğegötürürdüm...Sonraherkızgibitelinle,pulunlanişanlınavarırdın...Kimsenindeaklınazerrekadarşüphegelmezdi.


142DUDAKTANKALBELâmia,hafifbirisyanlaellerinikurtarmakistedi:—Nedemekistediğinizianlamıyorumhanımefendi...Müsaadeedinizkarşınızaoturayım,dedi.MeftuneHanım,sahtebirşefkatletekraronunyanaklarını,saçlarınıokşayarak:—Sahidenpektoy,pekşirinkız,seniKütahya'dakimbilirnekabasabaadamlaravermeğekalkarlar...Buradakalmanınyolunubulsaydmbensananekısmetlerbulurdum...MeftuneHanım,yavaşyavaşLâmia'nmparmaklarındanbirinizorluyor,kırmızıtaşlıbiraltınyüzüktakmağaçalışıyordu.Gençkız,budefakuvvetlesilkinerekkendinikurtardı:—Neyapıyorsunuzhanımefendi?dedi...—Korkacakbirşeydeğilkızım...Yadigârbiryüzük...Hempekyakındantanıdığınbirinden...MeftuneHanım,birkereyutkunduktansonrailâveetti:—Yabancıdeğil...NamıkBeyden...Feriha'nınbabası..._____iijt->—öyleya...Vakayıodahaberalmış,pekteessüfetmiş...Buyüzüğüyadigârgönderdi.NamıkBey,elliyaşlarındazenginbirkerestetüccarıydı.EniseHanım,onunUzunyol'dakievinesıksıkmisafirgider,karısıMakbuleHanımıkardeşgibiseverdi.NamıkBeyinkızıFerihaileLâmia'nmarasıdapekiyiidi.Buşımarıkkibarkızı,Lânıia'yıarasıraevinedaveteder,onuakşamakadaralıkoyardı.NamıkBey,kibartavırlı,şenbiradamdı.Kızınınarkadaşınapekalâkagösterir,arasırazorlaküçükhediyelerverirdi.Fakatbuyüzükonlardanolamazdı.Lâmia,şüpheileihtiyarkadınınyüzünebaktı:—BuhediyedenFeriha'nınhaberivarmı?İDUDAKTANKALBE143—Hayırkızım...SakınsenFeriha'yabirşeysöyleme...—Niçinhanımefendi?...MeftuneHanım,tekrargözünükırparakgüldü:—Olmazkızım...SonraFerihabaşkaşüpheleredüşer...—Neşüphesi?—LâmiaHanım,pekâlâanlıyorsunuzamabeniüzmekistiyorsunuz


civanım...NamıkBey,ötedenberisenipekbeğenir...Kütahya'yagideceğineesefetti...GitmedenbanadaAllahaısmarladıkdesindiyor...Dinlebenikızım...Senyarınöğledensonra,bazıarkadaşlarıma«Allahaısmarladık»agideceğimdiyeyengendenizinalırsın...Ben,seniköşedekieczaneninönündearabailebeklerim.NamıkBeydebizibenimDeğirmendağı'ndakievdebekler...Yarımsaat,birsaatgörüşürsünüz...Bugünsanabirçiftelmasküpealmağagitti...Onlarıdayarınverecek...Oldudeğilmikızım?NamıkBeyenecevapvereyim?Lâmia,kapınınyanındaayaktaduruyor,düşmemekiçinönündekisandalyeyetutunuyordu.Yüzümumgibisararmıştı.Titreyerekcevapverdi:—«NamıkBeyAllahtankorkmuyormu,diyor,onundakızıvar,diyor...»deyin.MeftuneHanımbirdenbireşaşırdı,birşeylersöylemekistedi.Lâmia,odakapısınıaçmışa:—Buyurunuzhanımefendi,dedi,yengemneredeysegelir...Sizigörmesindahaiyi...İhtiyarkadın,kapıdançıkarkentuhafbirbakışla:—Akızım,mademkibukadartitizhuyluimişsin.Keşkebaşkalarınadabirazdikbsşhhketseydin,dedi.Lâmia,buvakayıyengesineanlatırkennefretinden144JJUJ-'rtJN.J./VIXtitriyor,gözleridoludoluoluyordu.EniseHanım,beklediğikadarkızmadı.Mahzunbirsesle:—SeninedenburadabarındırmadığımızıanladınmıLâmia?dedi.IIÜçüncüçançalmıştı.Kondüktörlertelâşlıdüdükleröttürerekkoşuşuyorlar,vagonkapılarınıkapıyorlardı.Lâmia,hâlâkucağındanayrılmayanSemiha'yıpenceredenŞükrüBeyeverdi.Fikret'inelinitutanEniseHanım,yüzünüaçmıyor,kapalıpeçesininaltındayavaşyavaşağlıyordu.SiyahçarşafıniçindedahasarıvesüzgüngörünenLâmia,olmayacakbirşeyistergibikorkakbirricaile:—Eliniziöpeyimmi?dedi.


ŞükrüBey,hafifçetitreyeneliniuzattı,günlerdenberiilkdefaonunyüzünebaktı.Lâmia'nmdudaklarındanayırmadığıeliniçekmeğekuvvetbulamıyor,ötekielininparmaklarıyleyanındaağlayankarısınınomuzunahafifhafiffiskelervuruyordu.Düdüköttü,trenbirdenbiresarsıldı.Ovakittahammülükalmadı.Uzunboyuylepencereyeyükseldi.Lâmia'-yıomuzlarındantutupçekerekıslakyanaklarındanöptü.Önündensüratlegeçenvagonlarıgörmüyor,yanındadahakuvvetleağlayankarısına:«Haydiyeterartık!»diyordu.*—Şukızhastagaliba.Yahutaptal!...—Niçin?—Etrafıseyredeceğineuyuyor.Birsaattirdikkatediyorum...Birkerepenceredenbakmadı...DUDAKTANKALBE145Busözler,onaltı,onyediyaşlarındaufaktefek,yusyuvarlakbirgençkızile,herhaldeotuzunadayanmış,zayıfbirgençkadınarasındageçiyordu.Zayıfkadın,tombalakkızınkolunudürttü:—Yavaş,uyumuyor,ağlıyor...Kirpikleriyaşiçinde...Kimbilirnederdivarbiçarenin?—Konuşalımmı?—İlişme...Benböylelerinirahatsızetmeğeacırım...—Konuşursakdahaiyiolur...Belkiteselliederiz...—Sendahaküçüksün...Kolaycateselliedilecekdertinsanıböyleağlatmaz..>.—Merakettimvallahi...Tombalakkız,Lâmia'nmyanındakipencereyegelerekdirseklerinidayadı.Sözaçmakiçinbahanearıyor,bulamıyordu.Tren,buesnadaistasyonlardanbirineyaklaşıyordu.Birdenbirehafifbirsarsıntıoldu.Tombalakkız,kendinizaptedemeyerekLâmia'nmkucağınadüştüveçıngıraklıbirkahkahakopardı.Lâmiadaistemedengülmeğebaşlamıştı.Buvaka,çabucakahbapolmalarıiçinbirvesileoldu.Konuşmağabaşladılar.—Gideceğinizyeruzakmıhemşire?—Kütahya'yagidiyorum...—A...negüzel...Bizdeorayagidiyoruz...Yalnızmıgidiyorsunuz?—Evet...—(Hayretle)Birbaşınızamı?—Hayır...Birjandarmayüzbaşısıvar...


—Şuacababeybabamlabirvagondagidenkeçisakallı,kazmadişli...Zayıfkadın,kaşlarınıçatarak:—Makbule...dedi.Kıztelâşlandı:F.10146DUDAKTANKALBE—Aman,sakınbaltayıtaşavurmayalım...Beybabanızfilânolmasın.Lâmia:—Hayır,amcamınbildiklerinden...OdabirişiiçinKütahya'yagidiyorda...—Öyleyseziyanıyok...İsminizne?—Lâmia...—BenimkiMakbule...(Arkadaşınıgöstererek)NaciyeteyzeminkideNaciye...Naciyetezyemeİzmir'deameliyatyapıldı...Şimdiannesininyanmagötürüyoruz...Benimannemgeçenseneİzmir'deöldü...ÖtekiteyzeminkocasıKütahya'damemurdur...Büyükannemoradaoturur...Beybabamüçayizinaldı...BenKütahya'yıhiçgörmedim...Naciyeteyzemmethediyor...Pekseviniyorum...Kütahya'dagörüşürüzdeğilmi?A,iştebakınbeybabam...Sizinkeçisakallıyüzbaşınızlaberaber...Tren,buradafazlacadurmuştu.Yolcular.vagonlarınönündedolaşıyorlar,simitçilerveportakalcılarlaalışverişediyorlardı.Lâmia,yüzbaşınınyanındairiyapılı,uzunbıyıklıkırantabirbinbaşıgördü.Meşingibisertveesmerbircildi,heybetlikaragözlerivardı.Saçlarınıdibindenkestirmişti.Başınınçıbanlıensesineyakınolankısmınınderileribüklümbüklümolmuştu.Meşinkaplıuzunkıvrıkkılıcınıtaşlardasürüyerekgeçerkenvagonunönündedurdu.MakbuleileNaciye'yebirkocamankâğıtdolusufındıkvekuruüzümaldı.Yüzbaşıyadagayretgelmişti.OdaLâmia'yabirşekerliçörekikrametti.Binbaşı,kızınınyanındaduranLâmia'yısertbirbakışlasüzdüktensonraarkadaşınıkolundançekti.Konuşal.onuşauzaklaştılar.Lâmia,yüzbaşınınelini,kolunusallayarakbirşeyleranlattığını,binbaşınınarasırabaşınıçeviripvagonabaktığımgörüyordu.Gençkız,onlarınnekonuştuklarımDUDAKTANKALBE147fendindenbahsettiklerinizannediyoreyecegısözlerişaşınyordu.Trenhareketetmişti.MakbuleileLâmia,kırkyıllıkahbaplargibisenlibenlikonuşuyorlardı.Genç


kız,yavaşyavaşyalnızlığınıunutmağa,tesadüfünverdiğibuarkadaşıngevezelikleriyleavunmağabaşlıyordu.Makbule,onaniçinöylebaşınıköşeyesaklayaraksaatlerceağladığınısordu.Lâmia,utanarakinkârediyor:«Gözlerimepenceredendumankaçtı.»diyegülüyordu.Makbule,bunainanmadı,fakatNaciye'ningözüyle,kaşıylaettiğiişaretlerüzerinearkadaşınınfazlaüstünevarmaktanvazgeçti.Akşamoluyordu.BirazsonratrenUşak'taduracak,yolculargeceyigeçirmekiçinotelleredağılacaklardı.Makbule,birşeyteklifetti:—Beybabamasöyleyelimdegecebizibirodayakoysun...Sendezatenyalnızsın,biraradaolursakkonuşuruz...Canımızsıkılmaz,dedi.Yarımsaatsonrasarıboyalıharapbirotelinsandıklar,bohçalarladoluloşsofasındabulunuyorlardı.Makbule,babasınıbirköşeyeçekmiş,onabirşeylersöylüyordu.Lâmia,binbaşınınbirdenbireirkildiğine,kendibulunduğutarafabaktığınadikkatetti.İhtiyarzabit,kaşlarınıçatıyor,başınınserthareketlerindenkızınaaksibircevapverdiğianhşılıyordu.Makbule'ninisyanabenzeyenbirtavrıüzerinebirazuzaktaduranNaciye'yiyanmaçağırdı,yüksekvücudunuonlaradoğrueğerekyavaşseslebirşeylersöylemeğebaşladı...Lâmia'nıneli,ayağıtitriyor,kalbiçarpıyordu.Sebebinibilmedenpeçesiniindirmişti.148DUDAKTANKALBEMakbule,tuhafbirçehreileLâmia'nınyanınageldi:—Bengeceleribirazhorlarımkardeşim,dedi,beybabamsizirahatsızetmemdenkorkuyor.Bunusöylerken,gülmeğeçalışıyor,fakatbeceremi-yordu.Lâmia,ogeceyibasıktavanlı,darbirodadayalnızgeçirdi.ErtesisabahtrendeNaciyeileMakbule'yigörmedi.Binbaşı,onlarıbirbaşkavagonayerleştirmiştiIIILâmia'nınbüyükdayısıRızaBey,bireskisüvaribinbaşısıidi.GençliğindebirpolitikakazasınauğrayarakKütahya'yasürülmüş,çolukçocuğakarışarakbirdahaİstanbul'adönmemişti.Eskiparlakzabit,şimdikaymbabasmdankalantopraklardankalabalıkailesininekmeğiniçıkarmakiçingeceli,gündüzlüdidinenbirihtiyarçiftçiydi.Başındakarı-sıylealtıçocuğundanbaşkafakirbirdamatvebirkaçdatorunvardı.ŞükrüBeyinmektubundan,bukalabalığabirdeacayipvaziyettebir


yeğenkatılacağınıöğreninceevvelâisyanetti.Fakatbu,birailenamusumeselesiydi.Rezaletörtbasedilinceyekadarhiçolmazsabirsenebuçocuğuyanındabarındırmağamecburdu.Böylebirkızıgülgibiçocuklarınınarasınanasılsokacağını,«kızılgömlekergeçyakadan,yahutkoldan»görüldüğüvakithalkakarşınevaziyettekalacaklarınısorankarısınasadece:—Lâfistemem,dedi,birfelâkettirbaşageldi.Zarzorçekeceğiz.../KütahyalıyengedahailkgecedenLâmia'yıbirodayakapayarakkarşısınaaldı.Tehditlerlekarışıkuzunnasihatlerverdi.Şimdidensonraolsunaklınıbaşınaalırsageçmişinunutulacağını,hattakendisiniçocuğuylebera-DUDAKTANKALBE..149berkabuledecekırzehlibirkocabulmakbilemümkünolacağınıümitettirecekşeylersöyledi.îkigünlükyolsarsıntısındanbitkinbirhaldebulunanLâmia,kulaklarındahâlâdemirgürültüleriylebunasihatleriâdetabirrüyaiçindedinliyor,yengesinesöylersegözlerinisıkarak,başıylekabulediyordu.İhtiyarkadınRızaBeyinyanmadöndüğüzaman:—Yumuşakbaşlıbirkızabenziyoramma,bilinmezki,dedi.PekazkonuşmuşvehemenhiçyüzünebakmamışolmaklaberaberRızaBeydeböyledüşünüyordu.Lâmiahakkındabuiyifikriverenşey,beklediklerioyalıboyalıveküstahtavırlışehirkızmamukabilkarşılarınaürkekbirkızçocuğuçıkmışolmasıydı.İhtiyaradam:—Kimbilirhangiitiniğfalinekurbangittiyavrucak,dedi,zatenŞükrüdeşimdiyekadarhiçbirfenahalinigörmediğiniteminediyor.Onainanırım.Ciddiadamdır.Fakatsuçlukızhakkındafazlayumuşakkonuşmuşolmaktankorkarakhemenilâveetti:—Bununlaberaberihtiyatlıolmalı...Bilinmez...Kütahya'lıyenge,Lâmia'yıbaştançıkaranadamınkimolduğunuöğrenmekiçingünlerceuğraştı.Onunağzındansözalmakiçintesirlizannettiğibirçokçarelerebaşvurdu.Gerçibu,kocasınınemriydi.Fakatbugayretindekendikadınmerakınıntesiridahabüyüktü.Yalnızbirmanyatizmauykusuiçindegibikendisinehersöyleneniyapan,herşeyerazıolanbukız,yengesibumeseleyiaçmcabirdenbiretaşkesiliyor,ağzındantekkelimealmakmümkünolmuyordu.Lâmia'yasırrınımutlakasöyletmeğekararvermişgörünenlerdenbirideRızaBeyinküçükkızı


Mahmureidi.KonukomşugibievhalkınadaLâmia'yıkocasından150DUDAKTANKALBEayrılmışbirkadınolaraktanıtmışlardı.YalnızyirmiüçvaşmdabirgençkadınolanMahmurebundanmüstesnaidi.O,dahaonbeşyaşındaikenLâmia'nınkineazçokbenzeyenbirmaceraileortayaşlı,sarhoşbirvergimemurunusevipevlenmiş,üstüsteüççocukdoğurmuştu.Fakatşimdinekocasından,neçocuklarındanhevesikalmamıştı.Çocuklarınıannesiyle,kardeşinebırakıyor,kendisiakşamakadaraynakarşısındamütemadiyenbaşyapıpbozmak,yüzünüboyamak,akrabalarınıtoplayarakutçalmakvekomşukomşudolaşmaklavakitgeçiriyordu.HaberialıncaLâmiadabiparkadaşbulacağınızannedereksevinmişti.Gerçiyaşçaakrandeğillerdi.Fakatmacerasıonukendisineakrandandafazlabirşeyyapıyordu.Lâmia'nınsadeliği,süzgünçehresinibüsbütünçocuklaştıranürkekliğiMahmure'deevvelâbirhayalinkisarıuyandırmıştı:Fakatnedeolsabukız,büyükvakanınkahramanıydı.GençkadınınLâmia'yısıkıştırmasıanasmınkindençokdahaustalıklıveateşlioldu.İhtiyarlarınonuiğfale,hattabelkidezorauğramışbirmazlumçocukgibigörmeğemeyletmelerinemukabilo,buvakadabiraşkseziyorveLâmia'nınbunukendisineanlatmakihtiyacınıduymamasınıbirtürlüaklınasığdıramıyordu.Kâhyalvararak,kâhdarılarakgünlerceonusıkıştırdı.Kendihayatındanvedahabaşkaarkadaşlannmkin-denmisallergetirerekaçıksaçıkşeyleranlattı.Sonra,onuninatçıvedalgınsükûtukarşısındasadeceduygusuz,yahutaptalolduğunahükmederekartıküstünedüşmedi.Yalnız,busırrı«kimseyesöylememekşartıyle»kendilerineanlatmayıvadettiğiarkadaşlarına«birşeyöğrenemedim»demekkibirinedokunduğuiçinbildiğihaldesaklıyorgibibirtavıralıyordu.DUDAKTANKALBE151Büyükdayınınevibüyükveviranbireskizamaneviidi.Yüzü,darveeğribüğrübirsokağabakıyordu.Fakatbunamukabilarkasıufaktepecikler,yeryerağaçküme-leriyleufkakadaruzanıpgidenbirovayaaçıktı.Doğrusuaranırsa,ŞükrüBeyin,İkiçeşmelik'inkirlitaşlarınagüneşaydınlığıpekgüçinenyineböyledarveçarpıkbirsokağındakieviilebununarasındapekbirfarkyoktu.HattaonunbasıktavanlıvehemenhiçaçılmayankalınŞamperdeleriylebirkatdahaağırlaşmışküçükveloşodalarınamukabilbunun,Kütahyaçinilerindekiaynıaçıkboyalarveresimlerleişlenmişeskiveyüksek


tavanlarındadahabaşkabirferahlıkbilevardı.Şarkkasabalarınınportatifbirkaçhalıvekumaşparçasıylerenklenmiş,toprakizbelerindeveİzmir'inİki-çeşmelik'tekievebenzeyenortahallimemurevlerindeLâmia,zatenbaşkatürlübirhayataalışmışdeğildi.Ara-sıraKarşıyaka'ya,Buca'ya,Bornova'yagidildiğivakitmermerperonluaçıkkapılarındanvepencerelerininönlerindekipalmiyelerinyelpazeleriyletitreşenbrizbizleriarasındaniçlerindekimobilyaları,avizeleri,renkliduvarkâğıtlarıüzerineasılmıştablolarıgördüğüköşkleronaoturulmaktanziyadekarşıdanseyretmekiçinyapılmışlüksoyuncaklargibigörünüyordu.Evvelâ,babasıyle,sonraŞükrüBeyledolaştığıyerlerin,hayatındaonuhafifçegaripsetentekşey,pekkü-çüklüğündekiBoğaziçiyalısınıneskibirmasaldankalmahayallerkadaruzakvebelirsizhatırasıolmuştu.FakatBozyaka'dakikorkunçgüneşçarpmasıvakasındansonrazatenbunlarınhiçbirikalmıyordu.Neevin,neetrafındakihayatınsefaleti,nedehattakendisefaleti!...YengesininveMahmure'ninısrarlarıkarşısındamütemadiyensusmanınsebebibirparçadabuşaşkınlıktı.Yepyeniheyecanlarlayepyenibirinsanolmağabaşladığıbiryaşta,yepyenibirdekorarasındabircanlıaşk152DUDAKTANKALBEromanınınseyircisi,mahremiolmuştu.Kırkçamlar'dandöndükleribirgeceKenan:«Eteklerinizitoplayınızçocuklar!Ayışığıartıkakarsulargibiyollardanakmağa,tarlalarıkaplamağabaşlıyor!»diyebağırmış,öndengidenLâmia'nınbirdenbireeteklerinituttuğunugörerekkahkahalarlagülmüştü.Çocuğunhayalebukadarkendinikaptırdığıbirzamandaçıplakkayaları,kurubağkütüklerinigülümsetiyorgibigörünenaylar,kuleduvarlarınavurmuşyaprakgölgeleriarasındaçılgıncaöpüşengölgeler,fenerleretrafındakaynaşangeceböcekleri,sonrahepsindenfazlamusiki.Yalnızbuıslaksedefdişliadamınçaldığıparçalarınsonsuzdeğişiklikleriiçindedeğil,osustuğuzamandaetrafındakitabiattangelenseslerveuğultulariçinde«aynıderdi»tekraradevamedenoyakıcıtem...Bütünbutesirlerin,geceninbirindebirkasırgaşiddetiyleonunüzerineçullanmasıbirgüneşçarpmasındandafazlaidi.Yazınnasılbirrüyadagezergibikendinibilmedenonunetrafındadolaşmış,pencerelerden,çitlerdenatlayarakonakoşmuş,nasılbirrüyadagibi


kendinionunaşkınabırakmışsaşimdideböylekendindenhabersizoradanorayadolaşıyor,hiçbirşeydüşünmüyor,hiçbirşeygörmüyordu.Huriyeyengefenabirkadındeğildi.Fakatkonuşmasınıbeceremeyencahilinsanlardaolduğugibiiyiniyetlerlesöylediğisözlerdaimakatıdüşerdi:—Açıkpenceredeoturmayacaksın,sokağakarşıgülmeyeceksin,izinsizevdençıkmakyok.Kızoğlankızlarbiraradakonuşurlarkenaralarınagirme.Nekadarolsaseninadındul...Evkafmemurununkızlarıylepeksıkı-fıkıkonuşma;belkianalarıistemez.Lâmiabutembihlerdenincinmiyor,yengesinesöylersehepsini,başınıönüneeğerek,kabuledivnrn1nkt~DUDAKTANKALBE153ardıarasıkesilmeyenmisafirlerle,nesokaklaalâkasıyoktu.Kendiniyenidendantellerevermişti.Yanındakiküçüksepetiniçindeduranbeyaziplikyumaklarındanyinegörülmemişmasalçiçekleridökülüyor,beyazyollararasındaoymalıçardaklardanüzümsalkımlarısarkıyor,ağaçtepelerinedoğmuşaylarınfanusuetrafındapervaneler,uzunkanatlıgeceböceklerititreşiyordu.Arasıradantellerinibırakaraksessizsedasızodadançıktığızamangittiğiyerarkasofadakipencereninönüidi.Oradakollarınıçaprazlaştırıpcamadayayarakbazensaatlerceayaktaduruyordu.Bumevsimdeovahemendaimakarvesisleörtülüidi.Bütündelikdeşiğiperdeler,pencerearalıklarıkâğıtşeritleriyletıkanmışsobalıodayamukabilbusofa,daimasoğukverüzgârlıydı.Hattadamınınherseneaktarılmasınarağmenbazıserthavalardaötesine,berisinekarveyağmuryağdığıbilegörülürdü.Karşıdasokak,yahutbaşkaevlerbulunsahaydiinsanınaklmabirşeygelsin.Fakatbuçocukbuboşodadanegörür,nebeklerdi?HuriyeHanım,herdışarıçıkışında:«Kızım,sentaşmısın?Opencereninönündenasıldonmuyorsun?Başımızabirdehastalıkmıçakaracaksın?»diyeonaçıkışırdı.Lâmia,ozamanhiçbirşeysöylemedenodayagirerekköşedekiyerineotururdu.Fakatçokgeçmeden,tekrarsessizsedasızkaybolduğunufarkederveonuelleriylekoymuşgibiyineopencereninönündebulacaklarınıbilirlerdi.BirgünHuriyeyengeonunsoğuktanmorarmışyanaklarınaellerinisürerek:—Çocuk,senbirgünburadakaskatıkalacaksın,diyehaykırmıştı...O,gülümseyerek:—Duymuyorumyenge,dedi.Lâmia,yalansöylemiyordu.Ogecedensonrasıcak154DUDAKTAN


vesoğuğa,hattaacıyakarşıbirduygusuzluğuvardı.Vücuduonabirbaşkasının,biryabancınınvücudugibigeliyordu.Onunkollarındançıkmışbuvücutona,âdetamukaddesleşmişgörünüyor,bazıgecelerbirdenbireuyanıncakendisiniâdetabirevliyasandukasındayatıyorgörerek,tiksintilerleürperiyordu.Huriyeyenge,Lâmia'yıdahagörmedenonasertmuameleetmeğekararvermişti.Hafifveâsizannettiğibukızınyolagelmesi,izmir'deolduğugibibuavuçiçikadaryerdedeoynayarakkendinide,ailesinidebüsbütünberbatetmemesiiçinböylelâzımdı.Karşısınabeklediğindenbambaşkabirinsançıkması,ihtiyarkadınabirdenbirebuvaziyetinideğiştirmemişti.Fakatgitgide,ondagörmekistediğiağırbaşlılığınfazlasındansıkılıyor,buseferdeevvelkilerintamtersinenasihatlervermeğebaşlıyordu:—Kızım,sendeötekilergibibirçocukdeğilmisin.?(Huriyeyenge,Lâmia'yakızmı,kadınmıdemeklâzımgeleceğinihâlâkestiremediğiiçinonahitapedeceğizamanduraklar,sonra«çocuk»derdi)Sendekonuşsana;gülsene...Neyebukadarkendinibırakıyorsun.Birparçasaçını,başınıdüzelt,Mahmureablangibibirparçasürmeçekdeotur.Hemsürmeilâçtır.Kirpikleribesler;seninkigibiaçıkrenkligözlerikorur.Sandığındabukadarelbiselerinvar.Sendegiyin.Mahmureablanlaara-sıramisafirliğegit;gelengideneöyleyabancıdurma...Ogün,Lâmia'nmsoğuğuduymadığınıiddiaetmesiihtiyaryengededahabaşkabirşeylerihareketegetirmişti,îlkdefakollarınıonunboynunadolayarak:—Kız,sakınsenbuadamısevmeyesin,dedi.Kimolduğunusöylemeyeceksin;anladık.Ammahiçolmazsabunusöyle.Sakınböylebirşeyvarmı?Lâmia,titreyerekkendisinikurtarmağaçalıştı.FakatonundövecekgibisertbirhareketyaptıktansonraUUUAK.1ANKALBE155birdenbireyanaklarınıöpmeğebaşladığınıgörüncemukavemetikırıldıvesobanınbaşınadöndüler...İhtiyarkadın,sebebinikendinindeanlayamadığıbuöpüştensonrayinebirsevkitabiîileonadoğacakçocuğundanbahsetti.Kendinikorumak,hastaolmamaklâzımdı.Sonra,odahastaolurdu.Lâmia,ogündenitibarençocuğunubenimsedivearasıravücudundaonunkımıldanışlarınıhissedinceartıkdehşetedüşmedi.VaktiyleKenan,hiçbirşeysöylemedenkendisinigöğsüneçekipöptükçenasılbirşeyanlayamamış,geceleriuzunkanatlıböceklerleberaberhiçbirşey


bilmedenonunlambasınınışığınauçmuşsa,şimdideyineöylehiçbirşeyanlamadan,bilmeden,bütündüşünceleridoğacakçocuğadoğruuçuyordu.Ogündensonraonuyavaşyavaşgörmeğebaşladı:Parlakesmeryüzünü,koyumavigözlerini,güldüğüzamandahaziyadeparlayanıslak,beyazdişlerini.Zamanzamandantelindenyorulangözlerinikaldırdıkçatavanınbelirsiznakışlarıarasındaonadalıyor,dakikalarcabaşınıindirmiyordu.Örülendanteller,kenarlarıişlenenbeyazbezparçalanartıkheponuniçindi.KimseyebirşeysormaktannefretettiğihaldebazenHuriyeyengeyebüyükbirfelâkethaberiverirgibisıkılarakvekızararak:—Saatlerdenberikımıldanmıyoryenge,diyordu,sakınAllahesirgesinbirşeyolmasın?...Yaşayıştarzındadaufaktefekdeğişikliklerolmuştu.Bazenyalnızkaldıkçaaynanınkarşısınageçereksaçlarınıdüzeltiyor,songünlerdeçilleridahaziyadeçoğalanyanaklarını-Mahmure'ninaynaönlerindesürüklenenboyalarıyle-hafifçerenklendiriyordu.Budakikadaheyecanlarıâdetasevdiğierkekleevlenmeğehazırlananbirkızınheyecanlarınıandırmaktaydı.I156DUDAKTANKALBEIVDUDAKTANKALBE157Karşılarındayenitamiredilmişevekiracılartaşınıyordu.HuriyeHanımilekızlarınaogüngüzelbireğlenceçıkmıştı.Kapınınönündeyükarabalarıdurdukçakafeseüşüşüyorlar,birbirleriniitipkakarakâdetahaykırışıyorlardı:—Amanın,şunlarmsandıklarınabakın...Bunlarboyanmışgazsandığıayol.—Şunlardaperdeolacak...insan,bunlarıtahtabezidiyekullanmaz...—Heleşuyataklarınkirliliği...İçindeköpekyatmaz...i—Efendininhırkasınasüpürgelerisarmışlar...Neinsanlaryarabbü...Lâmia,odanınbirköşesindedikişdikiyor,arasıraayağınınucuileküçüklerdenbirininbeşiğinisallıyordu.Mahmure,büyükbirsigaratablasınıdolduranfındıkkabuklarındanbiriniLâmia'nmbaşınaattı.(Bazenonudalgıngördükçeöteberiatarakürkütmeyiâdetetmişti.)—Ayol,neölmeşiktazesin,dedi,keşişlergibidünyayamıküstünnedir?Azıcıkpencereönünegelsene...Yenikomşularımızıhiçmimeraketmiyorsun?Eşyalarbitmiş,sırayenikiracılarınkendilerinegelmişti.


—Şukızınkurumunabakın...Pekmahallekızmabenziyor...—ipekliçarşafgüzelammaaltındakaramutfakdonuyoksabenbirşeybilmiyorum.—Zavallıkocakarıcığmelinekendindenağırbirasmasaatvermişler...—Aman,zabitingözlerinebakın...Lokmagibi...İnsan,gecerüyasındagörsekorkar...kMahmure'ninısrarıüzerine,Lâmia,dikişinibırakmış,istemeyeistemeyepencereninönünegelmişti.Zabitigörüncehayretle«A!»dedi.ikiayevveltrendetesadüfettiğiihtiyarbinbaşıidi.Tambuesnadaüstkattakiperdesizodalardanbirindebirgramofonbaşlamıştı.Lâmia,başınıkaldırıncabinbaşınıntombalakkızınıgördü.Makbule,çarşafınınpelerininiomuzlarındanatmış,henüzyerinekonmamışbiraynakarşısındaoynuyordu.Mahmure,kahkahalarlagülerek:«Aman,pekhoşumagitti,dedi,şenliklibirşeyebenziyorlar...Yarıninşallahsafageldinegidelim...»Yenikomşularhakikatenşenlikliinsanlardı.Taşınmaveyerleşmeyorgunluğunarağmenoakşambirçokgülüştüler,gürültüettiler.Perdeyerinepencerelereiliş-tiriliverilmişyatakçarşaflanüzerindedağınıksaçlıkadıngölgeleriboğuşuyor,birbirinikovalıyordu.Herakşam,yatsınamazınıkılarkılmazyerineyatanHuriyeHanımogecepenceredenayrılmıyor:«Pekeğlendimvallahi,karagözegitmişgibioldum.»diyordu.Biraralık,yinegramofonabaşladılar,«Konyalı,AmanAdanalı»türküleriniüstüstebelkiyirmidefaçaldılar.RızaBeyailesi,ikigüniçindeyenikomşularlacanciğerahbapoldu.Lâmia,binbaşınıntrendekimuamelesiniunutmamıştı.Yenikomşularagitmiyor,onlargeldiğivakityorgunluk,yahutişbahaneederekodasınakapanıyordu.Makbule,Lâmia'nmniçinçekindiğinianlamıştı.158DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE159Naciye,teyzesiyleberaberMahmure'yemisafirgeldiğibirgünonunodasınaçıktı,hiçmukaddemeyelüzumgörmeden:—Niçinbendenkaçtığımanlıyorum,dedi,beybabamdançekiniyorsundeğilmi?Vallahiondanizinaldım...Bak,hembenimbirayımkaldı...Sonra


izmir'egideceğim...Lâmia,kızarıyor,verecekcevapbulamıyordu.KarşısındakiileboğuşmadanbeşdakikakonuşmayantombalakMakbule,onukollarınınarasınaaldı,tuhafbirteklifsizliklegülerekyanağınıöpereksarsmağa,tehditetmeğebaşladı:«Nazlanırsanbildiklerimisöylerim...Karışmamha!»diyordu.Lâmia,busaf,şenvedelişmenkızlaahbapoldu.Mahmureileberaberarasıraonagidipgelmeğebaşladı.Hattabirdefataşlıktaihtiyarbinbaşıyatesadüfetti.Kaçmakistedi.Makbule,azizliketti,onueteğindentutarakzorlababasınıneliniöptürdü.Makbule'ninenbüyükzevkigramofonçalarak,kantolar,köçekhavalarıoynamaktı.BazenMahmuredeonauyuyor,havayıtekrartekrarçalarakkarşıkarşıyaoynuyorlardı.BirgünMahmure,dolaptatozlubirplakkutusugördü:—Bunlarıneyeçalmıyoruz?diyesordu.Makbule:—Onlarbirşeyeyaramaz,dedi,babamucuzbulmuşdaalmış...Kimisikırık,kimisibiçimsizşeyler...Mahmure,onlarımeraketmişti.Birbezparçasıyletozlarımsiliyor,birerbirergramofonakoyuyordu.Plaklar,hakikatenbozuktu.Kimisindenkarışık,sızıntılıhafifbiriniltigeliyor,kimisidüzgünbirorkestra'parçasıylebaşlarkenbirdenbiresesideğişiyor,boğazla-nanhayvanlargibiuğursuzbirseslehaykırmağabaşlıyordu.fMahmure,herplağıüçbeşkezdöndüktensonradurduruyor,yerinebirbaşkasınıkoyuyordu.Birtanesindenrüyadaişitilmişseslerkadarhafif,eskibirhatırakadarbulanıkincebirkemansesigelmeğebaşlamıştı.Mahmure,oplağıdadurdurmağahazırlanıyordu.Birelbirdenbirebileğiniyakaladı:—Onubırakabla...Mahmure,başımçevirinceLâmia'yıgördü.Gençkı-zmçehresibirdenbiredeğişmişti.Gramofonunborusundansert,boğukbirdağrüzgârıesergibibütünvücudutitriyor,rengisoluyor,saçlarıalnınadökülüyordu.Mahmuregramofonuunutmuştu.Onunbuzgibisoğuyanbileklerinitutarak:«NeoluyorsunLâmia?»diyordu.Lâmia:«Hiçbirşeyyok...Hiçbirşeyyok!»diyekendinitoplamağaçalışıyor,başımötetarafaçeviriyordu.YüzütelâşlaonukollanarasınaalmakisteyenMak-bule'ninomurunadüşmüştü.Dahaziyadedayanamadı,ağlamaya


başladı.Unutulanplakhâlâdönüyor,gençkızınikiyazevvelbasını«O»nunpiyanosunadayayarakdinlediğiparçayıtekrarediyor.Bozyakarüyasınıbueskihatıralarkadarsilikkemansesiyleyenidenuyandırıyordu.WBozukplak,Lâmiaiçinumulmazbirsaadetoldu.1Makbule'yegideceğigünlerisabırsızlıklabekliyor,ayna-Inmkarşısındaözenebezenesüsleniyor,biraşkmülâka-itınagidergibikalbiheyecanlarlatitriyordu.IPlakdönmeğebaşlayıncaLâmia;yüzünüavuçları160DUDAKTANKALBEiçinealıyor,yarıkapalıgözleriyleBozyaka'nınkurşunîmehtaplarını,beyazseherlerini,oymalıçardaklarındanelenenyıldızlıgüneşlerinigörmeğebaşlıyordu.Kerem,yineçitlembiklerinaltındaağırağırdönüyor,Kuzgun,yineihtiyarbaşınıeteklerinesürüyor,vücuduyineyavaşyavaş«0»nunkollarınadüşüyordu.Böylecebaşı«O»nungöğsüneyapışmış,küçükelleriomuzlarınasarılmış,mehtabınbeyazhayaletlerledoldurduğuçamkorularındadolaşıyorlar,akarsularınüstündengeçiyor,Çobanyıldızıdoğarkenetrafıçalılarlaörtülüinceyollardandönüyordu.Gözlerinde«O»nunmavigözlerininzehri,dudaklarında«0»nunbusesininateşiylebuuykudanuyandığıvakitvücudubirsevdaveihtirasmücadesindenkurtulmuşgibiyorgun,üzgünbulunuyordu.Fakat,ruhu,rüyadaannesinigörmüşbiröksüzgibimesuttu.Busaadet,epeycezamandevametti.Sonrahavaların-ısınmağa,çiçeklerinaçmağabaşladığıgünlerdenbirindebirfelâketoldu.Birçocukkazaileplağıyeredüşürüpkırdı.«Zateniyideğildi...Ehemmiyetiyok...Sağlıkolsun!»dediler.Lâmia,birşeysöylemedi,fakatsarardı.Buplakla«0»nuartıkbüsbütünkaybetmişoluyordu.VNisangirmişti.Birakşamaşağısofadayemekyiyorlardı.Mahmure'ninkocasıRasihEfendibirdenbireyumruğunumasayavurdu:—Artıkbukadarınatahammüledilmez.Bukülhan?beyleribaşımıbelâyasokacaklar,diyebağırdı.Yüzükızarıyor,şakaklarınındamarlarıfırlıyordu.Çocuklarkorkmuş,kadınlarşaşırmıştı.


RızaBey,kaşlarınıçataraksordu:—Nevar,neoluyor?Rasih,kayınbabasındançekinir,onadaimahürmetlesözsöylerdi.Bunarağmenasabiyetle:


—Neolacak?...Duymuyormusunuzsöyledikleritürküyü?dedi,benmutlakabirrezaletçıkaracağım...Birkaçdakikaevvelbirkaçdelikanlıbirpiyasatürküsüsöyleyereksokaktangeçmişlerdi.Mahmure,kocasınıyinebirhuysuzlukbahanesiarıyorzannetti.«Sanane...Herkestürküsöylemekiçinsendenizinalacakdeğilya...»diyesöylenmeğebaşladı.Rasih,hiddetle:«Sensus,dedi,bilmediğinşeyekarışma...Elbetbirsebepvarkikızıyorum.»RızaBey,tekrarsordu:—NevarRasih...Fenabirşeymisöylüyorlar?Rasih,başıylekadınlarıveçocuklarıgösterdi:—Fazlasöylememkayınpeder;dedi,birdahageçtiklerizamandikkatedersiniz...Şimdiyekadarkimseninfarkındaolmadığınaşaşıyorum.Havlusunuhiddetlesofranınüstüneatarakdışarıçıktı.Lâmia,Rasih'inbusözlerisöylerkentuhafbirnazarlakendisinebaktığınıfarketmişti.Kimseyebirşeysöylemedi.Fakatkalbinebirşüphegirmişti.Sarhoşubukadarkızdırantürkününmutlakakendisiylebiralâkasıvardı.Gençkız,ertesigüntürküyüonüçondörtyaşlarındakiikiçocuğunağzındanişittivenedensonraanladı:Birkolcuyaâşıkolanbirkızınçocuğundanbahsediliyordu.Huriyeyengenin«algömlek»inihayetmeydanaçıkmıştı.Kütahya,RızaBeyeizmir'denmisafirgelengençdulunhikâyesiniçoktanöğrenmişti.GizlibirdedikoduF.111halindeaylardanberidillerdedolaşanbuvaka,nihayetayaktakımıtürküsüyleaçığavurulmuşoluyordu.Lâmia'nındışarıçıkmamasışehrebüsbütünmerakolmuştu.Enumulmayacakkimselersokaktangeçerkenpencerelerebakıyorlar,seyiryerlerindeonunaraştırıyorlardı.ButürküüzerineLâmia'yaevdehemenherkesdarıl-dı.RızaBey,artıkonunyüzünebakmaktançekiniyor,HuriyeHanım,ikimanalısözlersöylüyor,Mahmurebileonakarşısoğukdurmağabaşlıyordu.HeleRasih'intitizliğigündengüneçekilmezbirhalegelmekteidi.ilkzamanlardaLâmia'yaiyimuameleedenoidi;şimdionaanlaşılmazbirsinirliliklesözsöylüyor,bazenkabaimalardanbileçekinmiyordu.Yalnız,Makbuleonasadıkkalmıştı.O,şimdibaba-sıyleberaberayrıevdeoturuyordu.Binbaşı,İzmir'edöneceğivakitHarput'atayinedildiğinedairbiremiralmış,bununüzerinecanısıkılaraktekaütlüğünüistemişti.


Lâmia,birşeyehayretediyordu.KemalBeydörtbeşayevvelkızınınkendisiylebirvagondayolarkadaşlığıetmesinerazıolmadığıhaldeşimdionlarınbirbirlerinegelipgitmelerinihoşgörüyor,hattaLâmia'yatesadüfettikçegönlünüalıyor,birbabaşefkatiyletatlısözlersöylüyordu.Uğradığıfenamuamelelerle,hayatınınvegönlününmelûlyalnızlığınakarşıgençkızınikizayıftesellisikalmıştı:Makbule'ninarkadaşlığı...sonrageceleriodasınakapanarak«O»nayazdığımektuplar...Şimdihep«sevgilim»diyebaşladığıbusafmektuplargündengüneince,hassasbirsamimİ3'etalıyor,Lâmia,gününbütünacılarını,bütünşikâyetlerinionasöylüyordu.Sonra,buhazinşeylerleonuüzmüşolmaktankorkargibimektubunudaimabirtesellisözüylebitiriyordu.«Bunlarınneziyanıvar...Mademkibeniaylarcakema-DUDAKTANKALBE163nınıngüzelsesleriyleuyutupuyandırdın...Mademkibirçokgecelerbenimehtaplardagezdirdin...-Mademkiçokyakınbirzamandasenincanlıbiryadigârınıtaşıyacağım...Buacılarınneehemmiyetivar?»diyordu.Mektuplarınadaima«SeninKınalıYapıncağın»diyeimzaatıyordu.MayıssonunadoğrubirakşamLâmia«O»naşumektubuyazdı:«Birhaftadanberisanamektupyazmadım.Çokhastaydım.Hepölümtehlikelerigeçirdim.Sonrabubirhaftaiçindebenihiçyalnızbırakmadılar.Odamdayatanihtiyarbirkomşuhanımbirazevveluyudu.Sürünesürünelambanınyanmakadargittim.Sanabubirkaçsatınkaralıyorum.«Mebrure»yüzündemaviyemenisiyleyatağımdauyuyor.Mebrure'ninkimolduğunuanladındeğilmi?Ben,sanabenzeyenbirerkekçocukbekliyordum.Seninisminivermekiçinbahanelerhazırlamıştım,ümidimboşagitti.Mebrure'yipekokadarsevmiyorum.Fakatçokacıyorum.Zayıf,küçük,böcekgibibirbebek..»VI¦BirgeceRasihEfendievegeçgeldi.Kendinibilmeyecekderecedesarhoştu.Sokaklardadüşmüş,fesinikaybetmiş,üstü,başıtoz,toprakiçindekalmıştı.Anlaşılmazbirazgınlığıvardı.Avlununtaşlarıüstüneboyluboyunauzanarakköpekgibiuluyor,«Benbitim,mahvoldum.Kayınpederiçağırın.Onaikiçiftsö-ümvar-»diyebağırıpçağırıyordu.164DUDAKTANKALBERızaBeysöylenesöyleneodasınaçekilmişti.Böylecoşkunzamanlarda


damadıylekarşılaşmakistemez,büsbütünyüzgözolmaktankorkardı.'HuriyeHanımileMahmurebirçokuğraştıktansonraonusürükleyesürükleyeyukarıçıkardılar.Lâmia,onunortakattakiodasındayarımsaatkadarbağırdığını,karısınaanlaşılmazbirşeylersöylediğini,hattabiraralıkağladığınıişitti.Sonrayavaşyavaşseslerkesildi,evederinbirsessizlikçöktü.Lâmia,henüzlambasınısöndürmüş,yatağınagirmişti.Kulağınamerdivenlerdenhafifbirterliksesigeldi.Birazsonrakapısıaçıldı.Mahmure,elindebirmumlaiçerigirdi.Gençkadınınsaçı,başıdağılmış,yüzündebirdamlakankalmamıştı.Lâmia,hemenyatağındanfırladı:«Nevar,neoldu?»diyesordu.Mahmure,elindemum,kapınınyanmaçömeldi.Bütünvücudutitriyor,dişleribirbirineçarpıyordu.Lâmia,tekrarsordu:—Neoluyorsun?...Sanabirşeymiyaptı?...O,büyükbirteessürle:«Bittim...Evim,barkımyıkıldı.»diyebildi,sonrayüzünüLâmia'mnyatağınakapatarakhıçkırmağabaşladı.Lâmia,yenidenlambasınıyaktı.Mahmure'ninçıplakomuzlarınıbiryünatkıileörterekonumindereoturttu.Bu,korku,yeisvehiddetlekarışıkbirsinirağlama-sıydı.Birazsonrakendinegeldi.Kesikkesikanlatmağabaşladı:—Lâmia'cığım,sendenhiçbirşeysaklamayacağım...Ben,birkaçaydanberibirjandarmaçavuşunuseviyorum.Haniarasırasokaktangeçenuzunboylu,kıvırcıksaçlı,çakırgözlüçavuş...BendenevveldeHanifeMolla'nmgelinisevmişti...Beniayıplamazsmdeğilmi?Senindebaşınageldi...însan,gönlünehükmedebilirmi?Bircahilliktiroldu.EvvelâbirbirimizeuzaktanişaretDUDAKTANKALBE165ediyorduk...Nihayetbirgünben,onunannesininevineuğradım.Aksikocakarınınhamamagideceğitutmuş...Çavuşumdaevdeyalnızmış...Benizorlaelimdentutupiçeriçekti...Düşün,bıçaklı,tüfeklikocaeşkiyalantutuphapsesokanaslangibibirjandarmaçavuşu...Benimgibizayıfbirkadınonakarşıneyapsın?Ogündensonrasıksıkbirbirimizigörmeğebaşladık.Ben,geceyarısıusulcacıkbahçeyeiniyor,bahçekapısındaonubekliyordum...O,dışarıda,beniçerdebeşondakikakonuşuyorduk...Tehlikelibirişamaçavuşumlagörüşmekiçinbaşkaçareyoktu...Nihayetevvelsigece,


çavuşumunyineaksilikdamarıtuttu,kapıyıitti,zorlaiçerigirdi.Devgibierkeğekarşıbenneyapabilirdim?BeşondakikasonraçavuşumdışarıçıkarkenebeÂdileHanımınoğluMemduhileburunburunagelmesinmi?Nehalegirdiğimisendüşün!...Bendehemenyarıyarıyasokağaçıkmıştım.Ellerimiyüzümekapayıpiçeriyekaçtım.BuakşambizimkiMemduhileberabermeyhanedeimiş...İnsafsızçapkın,kocamaherşeyihabervermiş...Evim,barkımyıkıldı,birparalıkoldum...HikâyeyianlatırkenbirazsükûnbulanMahmure,yenidenağlamağahazırlanıyordu.Lâmia,heyecanlasordu:—Söylediğinineredenhaberaldın?—Bugeceokadarçokiçmesininsebebibu...Sonrasarhoşluklaağzındanbazısözlerkaçırdı...«Baksananeoyunlaroynayacağım...Helebirsabaholsun!»dedi.—Belkibaşkabirşeyekızmıştır.—HayırLâmia...Kocamherşeyibiliyor...Dahabaşkaşeylerdesöyledi:«Obahçekapısıönündesenincanınıçıkaracağım!»diyeboğazımasarılmakistedi.Kendimizorkurtardım.Bereketversinsarhoş.Kıpırdanacakhaliyoktu...YarınRasih,beniboşayacak...Çavuşumfilângibiyakışıklıbiradamdeğilamma166DUDAKTANKALBEondadagözümvar...ilkgördüğümerkekooldu...Bukadarsenebiryastığabaşkoyduk...Bundanbaşkaçocuklarımdavar...Yaheleorezalet...Babam,mutlakabeniöldürür...Lâmia,çokmüteessirolmuştu.Onunlaberaberağlamamakiçinkendinizorzaptediyor:«AhMahmureneyeböyleçocuklukettin?...»diyordu.Gençkadın,teessürüne,gözyaşlarınarağmenhafifçegülümsemektenkendinialamadı:«Haldenbilmezgibisöyleme...Senneyenişanlınınüstünekolcubaşıyısevdin...Gönülbu...Sözanlarmı?»dedi.Lâmia,mahzunmahzunönünebaktı,cevapvermedi.Mahmure'ningizlibirmaksadıvardı.ArasıragözucuyleLâmia'yabakıyor,sözeneredenbaşlayacağınıbilemiyordu.—AllahrahatlıkversinLâmia...Bengidiyorum,dedi.Sonra,sesindeyalancıbirtitremeileilâveetti:«Gelsenibirkereöpeyim...Belkiartıkbirbirimizigörmeyiz...Hakkınıhelâlet!...»Gençkız,hayretlegözlerinikaldırdı:—Niçin?Neoluyor?...Kocanınsanabir...fenalıketmesindenmi


korkuyorsun?—HayırLâmia'cığım...Onuniçindeğil...AllahaısmarladıkLâmia...—Ohaldenevar?—Dahafazlasöyleyemem.Allahaısmarladık.Artıkyaşamakbanaharamoldu...Mahmure,kapıyadoğruyürümüştü.Gideceğivakitbirkeredahadöndü:—Anneme,kardeşlerimesöyle...Çocuklarımaiyibaksınlar,dedi.Lâmia,birdenbireonubileklerindenyakaladı,zorlaelindenmumunualdı:DUDAKTANKALBE167i—SeninfenabirfikrinvarMahmure...Banasöylemiyorsun...Dünyadabırakmam...Söylebana...Neyapacaksın?...Gençkadın,onuböylemüteessirgördüğünememnundu.Israrlarınamukavemetedemiyorgibi:—Söylemekistemiyordumamma,mademkibukadarüstümevarıyorsun...Peki...dedi,benkendimiöldüreceğim...Bulekeyiölümdenbaşkabirşeytemizlemez...Şimdikendimikuyuyaatacağım...Lâmia,hafifbirferyatkopardı,titreyenkollanyleonunboynunasarılarakyalvarmağabaşladı:—AllahaşkınabufikrindenvazgeçMahmureabla...Bendeseningibikendimiöldürmekistedim...Olmadı...Şimdivazgeçtiğimepişmandeğilim...Allahtesellisiniveriyor...Hembelkikocanherşeyibilmiyor...Kendinedeğilsedörtçocuğunaacı...—HayırLâmia'cığım...Burezaletbaşkatürlüte-mizlenemez...Bırakbeni...Ölmekdahaiyi...Enküçükçocuğumusenal...Mebrureileberaberbüyütürsün...Lâmia,heyecandanağlamayabaşlamıştı:—YapmaMahmureabla...Belkibirçarebuluruz...RasihBeyikandırırız...Mahmure,safamcazadesininbudakikasınıvebusözünübekliyordu.Yeisleomuzlarınısilkti:—Kocamıkandırmakiçinbirçarevarammaodaimkânsız...—Nediroçare?—Bahçekapısındaçavuşlakonuşankadının«ben»olmadığımıispatetmek...—!tr...


—Söyledimya...Bunaçareyok...Eviniçindekardeşlerimlesendenbaşkakimseyok...Kardeşlerimkızoğ-lankız...Hemparmakkadarçocuklar...Senisekendiderdinbaşındanaşkın....168DUDAKTANKALBELâmia,önünebakaraksusuyor,derinderindüşünüyordu.Mahmure:—Gerçibukabahatiüstünealacakkimseiçinhiçbirtehlikeyok.öyleya,kocam,çavuşlakonuşankadınınbenolmadığımıanlayıncatabiîmemnunolacak...Baldızları,yahutbirbaşkasıiçindenekadarolsacanısıkılırammaherhaldekimseyebirşeysöylemez...Rezaletiörtbaseder...Lâmia,yüzünüelleriiçinesaklamış,gözlerinikapatmıştı.Nedüşündüğünü,neduyduğunuanlamakkabildeğildi.Mahmure,yanyanonabaktı,sonrasesindeyineoyalancıtitremeiletekrarvasiyetlerinebaşladı:—Lâmia'cığım,annemi,kardeşlerimitesellietmekvazifesisanakalıyor...Ah,evlâtlarım...Ençokonlaraacıyorum...Dörtçocuk...kolaydeğil...—Pekiabla...Kolcugibijandarmaçavuşunudabensevmişolacağım,dedi.VIIErtesisabahRasihEfendibahçedekibüyükcevizağacınınaltındaoturuyordu.Akşamkimüfritsiniryorgunluğuonuezmiş,hastaetmişti.Yüzüsapsarı,gözlerininakıkıpkırmızıkesilmiş,gözkapaklarışişmişvemorarmıştı.MahmureileLâmiabirazötedeyanyanaalçakmutfakiskemlelerindeoturuyorlardı.RızaBeyinküçükkızıZübeyde,fevkalâdebirşeylergeçtiğinihissetmişti.Kokualmışbiravköpeğigibisinsisinsidolaşıyor,oralardanayrılmakistemiyordu.Mahmure,onuyanmaçağırdı:DUDAKTANKALBE1691—«Haydikızım...Banayardımet...Halılarısilke-ceğiz.»dedi.SonrabaşıyleLâmia'yaişaretederekoradanuzaklaştı.Rasih,arasırakesikkesiköksürüyor,parmaklarıy-leşakaklarınısıkarak«Başımçatlayacak!»


diyordu.Lâmia,uzunbirtereddüttensonraayağakalktı,tit-reyetitreyesözebaşladı:«Enişte...Mahmureablamınkabahatiyok...Onadarılmayınız...»Gecedenberizihnindehazırladığıkelimeleribulamıyor,kulaklarıuğul-duyordu.Rasih,hafifçecanlandı,kaşlarınıçatarak:—Öylebirşeysöylediammainanmıyorum,dedi.Lâmia,kesikkesikdevametti:—inanınızenişte...Mahmureablamdoğrusöylüyor...Ogeceçavuşlabahçekapısındakonuşan...bendimenişte...Beyhudeonungünahınagirmeyiniz...Rasih,cevapvermiyor,kanlanmışgözlerinindik,garipbirnazariyleonabakıyordu.—Benimgibibirkızdanniçinumulmasınenişte?...Biliyorsunuzkigeçensenede...Öyledeğilmi?Çavuşuarasıragörüyordum...Yeterdeğilmienişte...Fazlasöylemeğehacetyok...Rasih,hâlâodikvegaripnazarlabakarak:—Nevakittenberibumünasebet?dedi.—Bilmem...Biraygaliba...Belkidahaziyade...—NeVaktekadardevamedecek?—Hiç...Artıkbitti...—Onuzannetmiyorum...Senkolaykolayusluoturacakbirkızabenzemiyorsun...Nesinisevdinopalabıyıkmiskinherifin...Nesinisevebildinsöylebana?...Rasih,yerindenkalkmış,Lâmia'nınyanınagelmişti.Birazevvelkisönükgözlerigaripbirateşleparlamağa,yorgunyüzücanlanmağabaşlıyordu.Birhayvanhırıltısınabenzeyenkısıkbirsesle:DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE171170—Söylenerelerdegörüşüyordunuz?Melun,seninasılelegeçirdi?...Demekbizeşekgibihorulhoruluyurkensenonunkollarında...'Devamedemedi.Sıksıkbaşımçevirerekaralıkmutfakkapısınabakıyor,onunbilekleriniyakalamamakiçinavuçlarınıkapıyordu.Lâmia,bugaripheyecandankorkarakbiradımgeriçekildi,sertbirsesle:«Enişte...»dedi.Rasihbirdenbirekendinegeldi,tekrareskiyerinedöndü.Fakatkendinitutamıyor,çavuşiçinacı,ağırşeylersöylüyordu:


—Mutlakaoaşağılıkherifingırtlağınasarılacağım..Birdahaburadangeçtiğinigörürsemgeberteceğim...—Bunuyapmanızdoğruolmazenişte...Beniöldürmekmiistiyorsunuz?Rasihacı,istihfafkârbirkahkahaylagüldü:—Bensenideğil,senbeni...Yanibizi,ailemiziöldürmeğekasdetmişsin...AyağınıdenkalLâmia...Birdahabirisinebaktığını,bududaklarınbirisinegüldüğünühissedersemseniöldürürüm...Haydiartıkoradadurma...Gözümegörünme...VIIIJandarmaçavuşudavasıetrafayayılmadanörtbasedilmişti.Lâmia,artıkRasihEfendininyüzünebakmağacesaretedemiyor,bucakbucakondankaçıyordu.FakatRasih,birtürlübumeseleyiunutmuyor,sinirliliğigündengüneeksileceğinebilâkisartıyordu.Sokaktabirayaksesiişittiğizamanpencereyegidiyor,bazıgecelergeçvakityatağındankalkarakbahçeyidolaşıyordu.Lâmia'yaolanmuamelesindekararyoktu.Çokkereonugördüğüvakitbaşınıçeviriyor,hiddetlekaşlarınıçatıyor,sözsöylerkenkinlibiristihfafladudaklarınıbüküyordu.Sözlerindedaimaacı,hakaretliimalarvardı.Yemektemutlakafırsatdüşürerekvicdansız,ahlâksızkadınlardanbahsediyor,böylelerinikörişkembecibıçağıy-lekesmek,taşagömmeklâzımgeldiğinisöylüyordu.ArasıraLâmia'yıtenhabiryerde,bahçede,yahutsofadakıstırıyor:«Benyinebirşeylerseziyorum...Sengalibausluoturmuyorsun!»diyeistintaklarabaşlıyordu.Lâmia,bazenmasumyeminlerlekendinimüdafaaediyor,bazenöfkeleniyor,ağlıyordu.Rasih,ovakithementavrınıdeğiştiriyor,birazevvelkimuamelesinehiçbenzemeyenbirtatlılıklaonuteskineçalışıyor;böyleağlamaması,kendisinimazurgörmesiiçinyalvarıyordu.Hattafazlacasarhoşolduğubirgece:«Halimdenanlamıyorsun!»diyesakilsakilağlamağabaşlamıştı.Lâmia,onunhaliniçoktananlamıştı.Fakatderdinikimseyesöylemiyor,gecelerigizligizliağlamaktanbaşkaelindenbirşeygelmiyordu.Bütünihtiyatlarınarağmengününbirindekorktuğunauğradı.Evdeçamaşıryıkanıyordu.Huriyeyengekızlarıyleberabermutfaktameşguldü:Lâmia,bahçedeyıkanmışçamaşırlarıseriyordu.RasihEfendiogünhastalığınıbahaneederekevdekalmıştı.Uyuyor,uyanıyor,tekraryatıyor,pencereleriaçıpkapıyor,sofadaıslıkçalarakdolaşıyordu.Mahmure,mutfakkapısındanLâmia'yabirtepsiuzattı:—Kuzumkardeşim...Enişteninyemeğinigötürüve-rirmisin?dedi.Lâmia,elindetepsiileyukarıçıktığıvakitRasih,minderinkenarında


iskambilfalıaçıyordu.Onugörüncebirdenbireayağakalktı,şaşkınbirgülümsemeyle:172DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE173—Yemekmigetirdin,dedi.Teşekkürederim...teşekkürederim...Şumasanınüstünekoyuver.Lâmia,tepsiyibıraktıktansonraçıkıyordu.Rasih,aceleacele:—DurLâmia...Senbanayemekgetirdin...Bendesanaelmavereyim...dedi.Lâmia,hafifbirtereddütlecevapverdi:—Teşekkürederimefendim,fakatçamaşırlarasılacak...O,ısrarediyordu:—Olmaz,olmazmutlaka...Raftadurankocamanbirelmayısoymağabaşlamıştı.—Sizzahmetetmeyin...Benaşağıdasoyarım...—Nezahmetolacak...Elma,birdenbireRasih'inasabîparmaklanffdanfırladı,kerevetinaltınayuvarlandı.Lâmia,hafifçegüldü:—Neyapalım,kısmetimyokmuş,diyekapıyadoğruyürüdü.Rasih,serîbirhareketleonunyolunukesti,kolunukapıyagererek:—Niçinböyledaimabendenkaçıyorsun?dedi.Lâmia,birdenbireşaşırdı:«Benmikaçıyorum...Benmi...Niçinkaçayımenişte?»diyekekeledi.—İnsafsızkız,dedi,halimdenanlamıyormusun?..Beniöldürmeğemikasdettin?Lâmia,korkudanbembeyazkesilmişti.Gerigeripencereyedoğrugiderek:—Enişte,kendinizegeliniz,dedi,bensizeneyapıyorum?...Rasih,âdetamorarmıştı.Sinirliparmaklanylekendiniboğmakistergibielleriniboynunagötürüyor,adımadımyaklaşıyordu.Boğuk,kısıkbirsesle:—Beniöldürüyorsun...Seniniçinkuduruyorum...Neolur,benidemesutet,dedi.Lâmia'nıngözleribüyümüş,saçlarıürpermişti:—Enişte,üstümegelirsenizkendimipenceredenatarım...Kanımagirersiniz,dedi.Rasih,dahaziyadeyaklaşmağacesaretedemedi,yereyatmak,ayaklarınakapanmakistergibihareketleryaparakyalvarmağabaşladı:


—Lâmia,halimeacı...Artıktahammülümkalmadı...Bendeinsanım...Benokolculardan,çavuşlardanaşağıadammıyım?...Merhametetbana...Billahibuevdekimseninruhuduymaz...Sendekadınsın...SenindesevilmeğeihtiyacmVar...Elâleminipsizleriylebaşınıderdesokacağınabenitercihet...Oçavuşunsenikollarınaaldığınıdüşündükçeaklımbaşımdangidiyor...Billahikatilolacağım...Gözlerikorkunçbirihtiraslaparlıyor,göğsündenboğukhırıltılargeliyordu.Zübeyde'nintürküsöyleyerekyukançıkmasıLâmia'yibumüşkülmevkidenkurtardı.Rasih,birdenbireodadanfırladı,halindekiperişanlığıbaldızınagöstermemekiçinyukankataçıktı.IXOgündensonrabuevdeyaşamakLâmiaiçintahammüledilmezbirazapoldu.Rasih,çılgınbirinatlaveİsrarlaonutakipediyor,işinmeydanaçıkmasındankorkmuyordu.FakatbütünbutedbirlererağmenRasih,yineonuarasırayalnızgörmeğemuvaffakoluyordu.Çokkerekandan,ölümdenbahsediyor,bintürlütehditlerleonukorkutmağaçalışıyor,zelilâneyalvarıyor,hattaağlıyordu.iri174DUDAKTANKALBELâmiadabirgünonayalvarmış,evlerinesığınmışbirbiçareninbukadarüstünedüşmekgünaholduğunusöylemişti.'FakatRasih'esözanlatmakmümkündeğildi:«Kolcuyu,çavuşuistedindebenineyeistemiyorsun?...Onlaravardabananeyeyok?»diyekuduruyordu.Lâmia,bazenHuriyeHanımahalinianlatmayıdüşünüyor,fakatbunacesaretedemiyordu.Evdekilerduyarlarsaenziyadekendisiniayıplayacaklarzannediyordu.Nihayet,birakşamdahafenabirvakaoldu.OnumerdivenaralığındasıkıştırmağamuvaffakolanRasih,kudurmuşbirhayvangibiüstünesaldırdı,zorlakucağınaalmak,öpmekistiyordu.Lâmia,bingüçlüklekendinikurtardı.Entarisininkolubaştanbaşayırtılmış,saçlarınatakılanküpesikulağınıkanatmıştı.—Yenge,sizebirşeysöyleyeceğim...HuriyeHanım,elindekisüpürgeyipencereninkenarınavuraraktozunusilkti,sonraellerinibelinedayadı:—Söylekızım...


Lâmia,küçükbirtereddüttensonra,önünebakarak:—Benigeçenlerdetelgrafmüdürüiçinistediklerinisöylemiştiniz...Hattaiyibiradamdiyordunuz...HuriyeHanım,dikkatleonabakıyordu.—Evetkızım...iyiamayaşlıbiradam...Sonraüçtaneçocuğudavar...Biliyorsunuzya,benzatenrazıgelmiyorum...Lâmia,kapıyadayanmıştı.Görünenbulutkümelerinebakarakzayıfbirsesle:—Yaşlıolduğudahaiyi,yenge...Eğerobeyhâlâbeniistiyorsabenrazıoluyorum...*>-'**¦„*?DUDAKTANKALBE175HuriyeHanım,birdenbireşaşırmıştı:—AmanLâmia,bunetuhaf.şeykızım,dedi,ilksöylediğimizzamanistemedin,hattaağlamayabaşladın..BenceMuhlisEfendieliemekliadam...Burmabıyıklıdelikanlılardaniyiammasenindeüstünevarmakistemedik...Öyleyageçineceksensin...NemizeLâzım.Biz...belkifakirolsundagençolsun,dersindiyedüşündük...—Ben,MuhlisEfendiyiasılyaşlıbiradamolduğuiçinistiyorumyenge...Ovakittensonraçokdüşündüm...Benimgibibiçarebirkadın,gençkocayıneyapacak?...Ben,onunçocuklarınaelimdengeldiğikadarbakarım...EğeroMebrure'yikendievlâtlarındanayırdetmeyeceğinivaadederse...sözveriniz,olsunbitsin...HuriyeHanım,tereddütediyordu:—Pekiamma,buişbanamerakoldukızım...Senhiçkocayavarmayacağımdiyeinatediyordun...—Evetamma...Sizinüstünüzedeyükolupkalamamya...—Biz,seniAllahbilirkendievlâtlarımızdanayırdet-miyoruz...Mahmureneise,sendeosun...—Busözünüzeteşekkürederimyenge,dedi,müsaadeediniz,bendevaktiyleevimibarkımıbileyim...—BanakalırsabirazdahabekleyelimLâmia...Belkidahagönlünegörebirşeybuluruz...Senibaşımızdanatmışgibiolmayalım...—Hayıryenge...Onuaklınızagetirmeyiniz...BuyaşlıbaşlıMuhlisEfendidendahagönlümegörebirşeyolmaz...


HuriyeHanımınbirkaçsamimîsözüüzerineşıma-rıyor,birparçakalbiniaçmakihtiyacınımukavemetedemiyordu:—Benimyaşımınküçüklüğünebakmayınızyenge...Çokçektim.Hiçbirşeydegözümyok...EğerbuMuhlisEfendiiyicebiradamsaonubir...babagibiseveceğim...176DUDAKTANÇocuklarınıkendievlâdımgibibüyüteceğim...Siz,amcamındamüsaadesinialırsınızdeğilmiyenge?XTelgrafmüdürününbirçokşartlarıvardı.Komşularındanbirihtiyarkadın,hergünRızaBeyinevinegeliyor,Lâmia'yıkarşısınaalarakağır,çiğbirlisanlabuşartlarısayıyordu:«Bakkızım...Müslümandiniaşikâre...Açıkaçıkkonuşalım...Sen,başkadullarabenzemezsin...Nekadarolsaadınçıkmış...Hererkek,başındanböylebirkazageçmiş,diledüşmüşbirkadınıalmağacesaretedemez...Buadamcağız,nekadarolsagüngörmüş...Diyorki:«Kadınbahtişidir...Neolacağıbilinmez...Kızoğlankızalırsın...Senesinekalmazbaştançıkar,kötüolur...Başıaçıkfahişealırsın...Tövbekarolur,namaz,niyazdanbaşkaldırmaz,eteğininucunukimseyegöstermez...Beri,sevapişlemesiniseverim...İnşallahbanayârolur...Geçmişiunutur,güzelgüzelgeçinirgideriz...»İştekızım,sendeiyidüşün...Eğerbirevinhanımıolmak,rahatyaşamakistersenbuadamavar...Yok,eğerbaşkafikrinvarsa...Olabiliryainsanlıktırbu...«Benbirkerebel-libaşlıbiradamınkarısıolayım...Sonrabildiğimgibioynarım.»gibibirşeyleraklınageliyorsabuiştenvazgeçelim...Doğrusözacıolurkızım...Böylesöylediğimedarılma...MuhlisEfendiyaşlıdıramma,öyledüşkünbirerkekdeğildir...Burmabıyıklılaradamakolayekmekyedirmiyorkızım...Onlarbirhafta,ongünadamınyüzünegülerler...Heveslerinialdılarmı,çevirirleryel-jkeni...Hoş,senbendendahaiyibilirsinya...Kimbilir1okolcuherifsananedillerdökmüştür.»Lâmia,bunasihatlericevapvermedendinliyor,ihtiyarkadınnesöylersebaşıyletasdikediyordu.BütünDUDAKTA'NKALBE177emeli,birrezaletemeydanvermedenbuevdenkurtulmaktı.Rasih,buevlenmeyemâniolmakiçinçokuğraşmış,hattabirdefa


kaympederiylekavgaetmişti.Herzamandanziyadeiçiyor,vara,yoğahiddetleniyor,evdeönünegelenesataşıyordu.BirsabahLâmia,RızaBeyekahvegötümyordu.Rasih,sofadakarşısınaçıktı.Meyusvesakinbirtavırla:«Seninleehemmiyetlibirşeykonuşacağım,dedi,birparçabahçeyegel.»Lâmia,birisininüzerlerinegelmesindenkorkuyor,yangözlemerdivenebakarak:«Çekilinricaederim.»diyeyalvarıyordu.Rasih,sakinbirinatlaonunyolunukesmektedevametti:«YeminederimkikorkacakbirşeyyokLâmia...Sadecebazışeylersöyleyeceğim...Çekinme...Gelmekistemiyorsanburadakonuşalım...Görürlersedeumurumdadeğil!»Yukarısofadabirisigeziniyor,kapısıaralıkdurankarşıodadaRızaBeyöksürüyordu.Lâmia,çaresizrazıoldu:«Peki...Geleceğim!»dedi.Rasih'tebusabahherzamankivahşîasabiyetteneseryoktu.Bilâkisyüzüsoluk,gözlerininbeyazısapsarı,tavırlarıyorgunvekorkaktı.Kesikkesiköksürereksöylemeğebaşladı:—SanakarşıçokkusurlarımolduLâmia...Terbiyesizlikettim,kabalıkettim,ahlâksızlıkettim,nedersen-de.Fakatelimdedeğildi.Sevmek,kıskanmaknedemekolduğunubilmezsin...DünakşamsokaktaoMuhlisEfendiyetesadüfettim...İçimdenöylegeldikiboğazındantutayım,tavukgibiboğayım...Onunkarısıolmanıaklımasığdıramıyorum...Lâmia,bugecesabahakadaruyu-F.12r178DUDAKTANKALBEmadım...Deliolacağım...Karım,çocuklarımbanayılangibigörünüyor...Birşeyekararverdim...Mahmure'yiboşayacağım...Benimnikâhlıkarımol...Hayatımısanafedaedeyim...Sensizyaşayamayacağım...Yavaşyavaşhelecanlamyor,gözleriateşlenmeğe,şakaklarınındamarlarışişmeğebaşlıyordu.Lâmia,sakinbirseslecevapverdi:—Ayaklarınızıöpeyimenişte...Benidahafazlaüzmeyin...Karınız,çocuklarınızvar...Artık,benimyakamıbırakın...Biliyorsunuzkibunaimkânyok...Rasih,yinetehditlerebaşlamıştı.Lâmia,onudahaziyadedinlemedenoradanayrıldı.


XIOgün,bütünevhalkıdüğünedavetliydi.HuriyeHanımınzenginbirkoyuntüccarıolanbüyükkardeşi,torunlarınısünnetettiriyordu.İhtiyartüccar,düğününparlakolmasıiçinhiçbirfedakârlıktançekinmemiş,bütünKütahya'yıdavetetmişti.îkigündenberievininönündekimeydanlıktakazanlarkaynıyor,çiftedavullardövülüyordu.BirkaçgündenberiyineboğazındanrahatsızolanLâmia'yıevdeikiçocuklayalnızbırakmışlardı.TelgrafmüdürüyleevlenmesinebirhaftakalaLâmia,busongünlerdeçokbozulmuştu.Uykuuyuyamı-yor,yemekyemiyor,etrafmdakilerlekonuşmuyordu.Yüzüsüzgünvesoluk,dudaklarıkansızvekuruidi.Gündengünegözlerininyeşilibilesoluyor,ateşyanındakalmışçiçeklergibiyanıkbirrenksizlikalıyordu.Zamanzamanyüzüneateşbasıyor;yanaklarında,şakaklarındakırmızılekelerpeydaoluyordu.Kendinitamamıy-lebırakmıştı.Eskidengeniş,masumalnına,inceyüzünetazebircanlılıkverensımsıkıörülmüşsarısaçlarışim-DUDAKTANKALBE179dikarışıkkümelerleomuzlarınadüşüyor,çehresinidahasüzgünvehastagösteriyordu.Ogün,evdevemahalledebüyükbirsükűnetvardı.Birkaçsokakaşırıolandüğünevindenarasıradavulgümbürtüleri,boruseslerigeliyordu.Güzelbirsonbahargünüydü.Lâmia,odasınınovayakarşıolanpenceresiniaçmış,minderinkenarınauzanmıştı.Mahmure'ninenküçükçocuğuileMebrureköşedekibeşiktekoyunkoyunauyuyorlardı.Lâmia,başınıkafesinkenannadayıyor;beyaz,hafif,yorgunbulutkümelerini,arasırakarşıdangeçenturnakafileleriniseyrediyordu.Gözleriyavaşyavaşkapanmış,biryarımuykuiçindekendiniunutmuştu.Biraralıkbahçedenbirhafifgürültügelirgibioldu;birdenbiresilkinerekgözleriniaçtı,kulakverdi.Gürültükesilmişti.Mutlakatahtaperdedenbirkedi,yahutköpekatlamışolacaktı.Tekrarmindereuzanmağahazırlanıyordu.Budefamutfaktarafındanbirkapıgıcırtısıgeldi.Kafesisürerekbahçeyeeğildi.Mutfakkapısıaralıktı.Bukapı,içtarafındansürmelenmezsebazensıkıbirrüzgârlakendikendineaçılırdı.Herhaldeyineöylebirşeyolacaktı.Fakatiçinebirşüphedirdüşmüştü,merdiveninbaşındaaşağıyakulakveriyor,hafifgürültüler,tahtagıcırtılarıişitirgibioluyordu.Kendikendinecesaretvermekiçin:«Bendeçokevhamlıoldum...


Güpegündüzhırsızgelecekdeğilya!»diyedüşündü,sonramerdivenlerdeninmeğebaşladı.Ayaklanhafifçetitriyor,kalbiçarpıyordu.Taşlığainenmerdiveninbaşınageldiğizamandurdu.Aşağısıbirmahzengibi«erinvekaranlıktı.Buboşveharapevhiçsebepsizonukorkutuyordu.Aşağıyainmekiçintereddütederkenyandakioda-180DUDAKTANKALBElardanbirinedoğrusoğukbirürpermeilebaşınıçevirdi,kapıaralığındaRasih'inuzunboyunugördü.Boşbulundu,hafifbirferyatkoparmaktankendinialamadı.Rasih,onadoğrubiradımattı:—Korktungaliba...Yabancıdeğil,dedi,tütünümüunuttumdaonualmağageldim...Sesindegaripbirkısıklıkvardı.Yüzükızarıyor,göz-kapaklarısıksıkkapanıyordu.Lâmiaelleriyleentarisininaçıkyakasınıkapıyor,merdivendenyukarıçıkmağahazırlanıyordu.Cesurgörünmekiçin:—Nedenkapıyıçalmadınız?dedi.Rasih:—Bahçekapısınınanahtarıyanımdaydı,rahatsızetmekistemedim,diyecevapverdi.Lâmia,ilkbasamaklarıçıkmağabaşlamıştı.Rasih,merdivenedoğruyürüdü,yineokısıksesleilâveefti:—Bahçekapısındansadeçavuşgirecekdeğilya...Lâmia,olduğuyerdedonakaldı.Ayaklarıartıkyürümüyor,birbasamakdahaçıkarsadizlerininçözüleceğini,yereyuvarlanacağınıhissediyordu.Rasih:—-NiçinokadartitriyorsunLâmia...Nedenbendenbukadarkorkuyorsun?dedi.Bukorkusözüondabirkamçıtesiriyaptı.Titreyetitreyebaşınıkaldırdı:—Niçinkorkayım?...Korkacaknevar?dedi.Rasih,başınısalladı,mümkünolduğukadarsakinbirsesle:—Öyle,dedi,korkacakbirşeyyok...LâmiaHanım,..Lâmia,sanabirkeredahateklifediyorum...Henüzvaktimizvar...bunaktanvazgeç...Buradankaçalım...Kendimisanakurbanedeyim...GörüyorsunkibenbitlyO"rum...Lâmia,tekrarkaçmağadavranarak:DUDAKTANKALBE181


—Evvelcedesöyledim...Beniöldürsenizimkânıyok...Rasih,derinbirsolukaldı,sonraboğukbirihtiraslatitreyerek:—Benimdesendenvazgeçmemeimkânyok...Anlıyormusun?îkimizdeölürüz...Yahutbenimolacaksın,dedi.Yavaş,fakatkorkunçbirtavırlaonadoğruyürüyordu.Lâmia:—Üstümegelirsenizhaykırırım,dedi.—Onuyapamazsınız...Yapsandaumurumdadeğil...Ben,zatenbelâmıarıyorum...Rasih,birdenbire^merdivenesaldırdı.Lâmia,kaçmakistedi;fakatikibasamakatlamağamuvaffakolamadankendisiniRasih'inkollarındabuldu;altalta,üstüsteaşağıyuvarlandılar.Aralarındabirdakikalıkkısa,sertbirmücadelegeçti.Lâmia,belinedolanan,boynunusıkan,nefesinitıkayankayışgibisert,sinirlikollardankurtulmakiçinbirkeredahaçabaladı.Takatibüsbütünbitiyor,vücudunuağırbiruyuşuklukkaplıyordu.îspirtokokanbirnefesbirdenbireyüzünüyaladı,dudaklarıbirhayvanısırmasıgibivahşîbiröpüşlekapandı,ağzınaRasih'inatkılıgibisertbıyıklarıdoldu.Lâmia,ovakitnahifvücudundanumulmayacakbirkuvvetlesondefaçırpındı,kıvrandı;Rasihboğukbirhırıltıileonuzaptetmeğeçalışırkensendeledi;merdivenpenceresineçarptı.Kollarındanbiribüyükbirşangırtıy-lekırılancamageçti.Sonra,hızlamerdivenlerdenfırladı,kendiniRızaBeyinaralıkduranodakapısındaniçeriattı,sürgüyüsürdü.EntarisiylegömleğininbirkoluRasih'inelindekalmıştı.Solavucununiçindeonunşakağındankopmuş182DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE183birsaçtutamıVardı.Haykırmağaçalışıyor,sesiçıkmıyor,pencereyekoşmakistiyor,ayaklanyürümüyordu.Kapınınarkasınaçökeceğivakitmerdivendenyenidenbirgürültü,birboğuksesişitti.Bu,onayenibirkuvvetverdi;yandakidolabaatılarakRızaBeyinrovelveriniyakaladı.Sertbirtekmekapınınalttahtalarındanbirinisöktü,birikincisisürgüyüfırlatıpattı.Lâmia,rovelverisallayarak:«Gelme!»diyehaykırdı,sonrakudurmuşbirhayvanşiddetiyleüstüneatılanRasih'edoğruikielateşetti.


Rasih,birinciateştekapıyakadargerifırlamıştı.İkincisindekollarınıhavayakaldırarakdizüstükapıeşiğinedüştü.îkielininaçıkparmaklarıyleyüzünükapadıbiranovaziyettehareketsizdurdu.Sonrakocamanvücuduboşanmışbiryayşiddetiylearkayasıçradı,sırtüstüdüştü,başımerdiveninilkbasamağındanaşağı'sarktı.Kurşunlardanbirisağgözündengiripbeyniniparçalamıştı.Vücudutoparlanıpkalkmakistergibiarasıraşiddetlibirihtilâçilesarsılıyor,açıkağzıyle,büyümüşburundeliklerindenkorkunçbirhırıltı,köpüklübirkaniçindebeyinparçalangeliyordu.XIILâmia,gözleriniaçtığıvakitkendinitekpencerelibirküçükodadabuldu.Alçakbirkerevetinotminderindearkaüstüyatırmışlar;saçlarınıçözmüşler,yüzünü,boynunuıslatmışlardı.Bilekleriniovanaskerelbiseli,be-.yazsakallıbiradam:«Geçmişolsun...nasılsınkızım?»diyesordu,sonraarkasındayavaşseslekonuşanikikişiyedöndü:«Açıldı...Ehemmiyetlibirşeydeğil.»dedi.Lâmia,odayabasanakşamkaranlığıiçindeamcasınınyüzünüfarketti.RızaBey,bubirkaçayiçindebüs-di.bütünihtiyarlamış,çökmüşgibiydi.Düşükbıyıklantitriyor,gözleridahaçukurvekaranlıkgörünüyordu.Soğuk,titrekeliniLâmia'nınalnı,saçlarıüzerindegezdirdi,yanaçıkgöğsünüçarşafıyleörterek:—Gözünaydınkızım...Çokşükürkurtuldun,dedi.Lâmia,ancakovakithatırlayabildi.Ouğursuzvaktitakipedengünlerdekarakol,müstantikodalannda,tevkifhane,hastanekoğuşlannda,mahkemesalonlarında,jandarmavepolisheyulalarıiçindegeçenouzunfacia,süratlegözlerininönündengeçti.Kerevetinüstündeyandoğrularak,amcasınınellerinesarıldı:—Neoldumamca?dedi.RızaBeyinçukur,karanlıkgözlerindensessizyaşlarakıyordu:—Kurtuldunkızım...Mahkemeberaatinekararver-.Allahacıdı.—Niçinbeniburayagetirdiniz?—Karandinlerkenbayıldınkızım...Onuniçin...BirazevvelLâmia'nınbilekleriniovanbeyazsakallıasker:—Buyaştabüyükgeçitatlattınkızım,Allahtekerrüründenmuhafazaetsin...dedi.RızaBey,onunellerinisıktı:—Eksikolmadoktorcuğum,diyeteşekküretti.İhtiyardoktor,odadabulunanötekierkeklerleberaberdışarıçıktı.RızaBey,kerevetinkenannaoturarakbaşınıelleriiçinealmıştı;dalgın


dalgındüşünüyor,arasıragöğüsgeçiriyordu.Erkenortalıkkararmıştı.Dışarıdabulanık,kirlibirakşamaydınlığıiçindekaryağıyordu.Birmahkememübaşiriodakapısınıaçtı,başınıuzatıpiçeribaktıktansonratekrarkapadı.OvakitRızaBey,184DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE185yerindenkalktı.Gizlemeğeçalıştığıbirıstırapvetereddütleyavaşyavaş:—ArtıkserbestsinLâmia,dedi,şimdiburadançıkacağız...Fakatmaatteessüfsenievimegötürmemeimkânyokkızım...Yaptığıniştehaksızsındemiyorum...Irzınımuhafazaiçinacabasilâhtanbaşkavasıtayokmuydu?Bunudüşünmeğelüzumgörmüyorum.Fakatnedeolsaölenadambizimdamadımız,kızımınkocası,torunlarımınbabası...Lâmia,halsizonutasdiketti:—Evet...Hakkınvaramca...Zatenistersenizdebengelemezdim...RızaBey,devametti:—Beraatedeceğintahakkuketmiştikızım...Nedeolsaamcanım...Seniyüzüstübırakamam...Bazıteşebbüslerdebulunmuştum...Benim,HakkıEfendiismindebirarkadaşımvardır...Vaktiyletaburumuzimamıydı...Müslüman,namuslubiradamcağızdır...tyibirdekarısıvardır...Onunlagörüştümkızım...Şimdiliksenionunevinebırakacağım...Elbetyinebirkısmetinçıkacak...Heleşuvakanınarasıbirazsoğuşun...Çocuğunudayarınorayagetirir,bırakırım...Arasırasenigörmeğegelirim...BabandanolanmaaşınıdaHakkıEfendiyeteslimediyorum.Haydikızım,şimdisenibirarabaileorayagötürüpbırakayım...Kapınınönüneçıkmışlardı.RızaBey,etrafabakmıyor,arabaarıyordu.Lâmia:—İstersenizyürüyelimamca,orayagidecekkadarhalimvar,dedi.İhtiyaradam,çatkınbirçehreylecevapverdi:—Sen,halinitakdiretmiyorsunkızım...Başındanazvakamıgeçti?...Bütünhalkıngözüseninüstünde.Sokaktakimsesenigörmemeli...RızaBeyinricasıüzerinegençbirjandarmaneferiköşebaşmakadargiderekbirarabaçevirdi.Karvesoğukgittikçeartıyordu.YoldevamettiğimüddetçeRızaBey,onanasihatlerverdi,faziletinedairvakalaranlattı.


XIIISabıkalayimamı,harapbircamimeşrutasındaoturuyordu.Önündeduvaryerinetahtaperdeçekilmişdarbirbahçe,evisokaktanayırıyordu.Basıktavanlı,küçük,karanlıkodalarçilehanehücrelerinebenziyor,budar,çıplakbahçeilebirazgökyüzündenbaşkahiçbiryerigörmüyordu.HakkıEfendininkarısı,altmışyaşlarındakadarsaf/çetrefilbirÇerkezdi.Gelecekmisafiriçintemizbiryatakilesıcakbirçorbahazırlamıştı.GününheyecanlarındanbitapdüşenLâmia,çorbayıiçmeğekuvvetbulamadı,güçhallesoyunarakkendiniyatağaattı.Ertesisabah,onikisaatsürenderin,hissizbiruykudanMakbule'ninsesiyleuyandı.Gençkız,hemgülüyor,hemağlıyor,arkadaşınınbaşınıyastıktankaldırarakyanaklarını,şaşkınşaşkınbakmangözleriniöpüyordu:—Lâmia'çığım...Nelergeldiseninbaşına...Meğerben,seninekadarsevermişim...«BeniLâmia'yagötür.»diyekaçdefababamayalvardım,ağladım...Razıolmadı...Dünodamahkemedeydi...Akşam,müjdeyigetirinceyekadarevdemeraktandelioldum...Bugecesabahakadaruyumadım...Beybabamadedimki:«Lâmia'yımutlakagöreceğim...Beniyarıngötürürsün...Olmazsavallahikaçargiderim...İstersensonrabenias!»Beybabam,nedeliolduğumubilir...«Peki,meraketme...Yaringideriz.»dedi...Benikapıyakadarkendigetirdi.İkisaatsonragelipalacak...İÖÖUUJAMAJXJPv.Al.t5JlLâmia,kendinibiranakucağınabırakırgibionunkucağınabırakıyor,gözlerinikapıyordu.TevkifhanedeikenBinbaşıKemalBey,birçokdefalarkızıtarafındanonuziyaretegelmiş,hediyelergetirmişti.Davayımeraklatakipediyor,muntazamanmahkemelerdehazırbulunuyor,avukatlarlagörüşüyor,ara-sıraonugörüyor,daimaümitvemetanetvereceksözlersöylüyordu.Lâmia,buaileyekarşıderinbirminnetduymağabaşlamıştı.Makbule,ikisaattenziyadebirzamanarkadaşınınyanındakaldı.Budaldandalaatlayan,birsözüötekinitutmayan,şen,cahil,sadedilkızladertleşmeğeimkânyoktu.FakatLâmia,onunhoppalıklarınıseviyor,onunlaberaberbulundukçahayatıgüzelbulmağa,ondanmüphemsadetlerbeklemeğebaşlıyordu.BabasınınbirvaadiMakbule'yiÇoksevindirmişti.Durupduruponuhatırlatıyor,Lâmia'nınyorgunvücudunukollarındatartaklayarak:«Beybabamherzamanbenisanagetirecek,bizdesenisıksıkdavetedeceğiz»diyordu.Lâmia'nınhayatıbuevde,pekfenageçmiyordu.İmamHakkıEfendi;aksi


tabiatlı,titizbirArnavuttu.Fakatbütünzulmükarısınaidi.Hayatımsessizsedasızişgörmekvenamazkılmaklageçirenbumazlumkadınıdaimahırpalıyor,bazenkınalısaçlarındantutarakdövdüğübileoluyordu.Lâmia'nınkendisineacıdığınıgörenFatmaHanım,onuçetrefildiliyletesellietmeğeçalışıyor:«Ziyanıyokkızım.O,erkektir,velinimetimdir...kusurunabakılmaz...Obeni,cennetesokacak...Hemefendi,Allahrazıolsun,iyiadamdır.»diyordu.Sahidendeöyleydi.KarısınabukadarfenamuameleedenHakkıEfendi,başkalarına,Lâmia'yaşefkatvemerhametlemuameleediyordu.Birtesellideçocuğuidi.DUDAKTANKALBE187îlkgünlerdeonasadeceacımıştı.Halbukişimdisevmeğedebaşlıyor,onukucağınaalaraksaatlercebebekgibioynuyordu.Sonfelâketionaçokeskidengörülmüşkorkunçbirrüya,başkabirdünyadageçmişbirhâilegibigeliyordu.Buvakadanhayalindebirkaçdağınıklevha,kalbindehiçgeçmeyenbirsoğukürpermekalmıştı.Okadarçalıştığıhaldehâtıralarınıbirsırayakoyamıyordu.Bazenhiçsebepyokkenbulevhalardanbiribirdenbiregözlerininönündeuyanıyor,bulanık,uğultulubirkargaşalığıniçinedüşüyordu.Kâhtevkifhanedeetrafınıfenakıyafetli,fenaçehrelikadınlarsarıyor,kâhkapalıbirarabanınköşesindebitmeztükenmezsokaklardangeçiyor,kâhilkmahkemesininkıyametiarasındailksualecevapvermekiçinbunalıyordu.Fakatzamangeçtikçebudağınıkhatıralarilkkuvvetlerinikaybetmeğe,ruhueskisükûnetiniyavaşyavaşbulmağabaşlıyordu.Makbule,ziyaretlerinigittikçesıklaştırıyor,hergelişindeMebrure'yehediyelergetiriyor,süslüentarilerdikiyordu.Mebrure,ellerindebiroyuncağa,bircanlıbebeğedönmüştü.Çocuğubazentopgibiminderdenmindereatıptutuyordu.HeleMakbule,bazıcoşkunzamanlarındabiçareyiöyledehşetlihırpalıyor,öpüyor,kollarındaöylesıkıphaykırıyorduki,FatmaHanım,işini,yahutteşbihinibırakıyor,çocuğuzorlaelindenalıpodasınagötürüyordu.Birakşam,HakkıEfendi:«Yarınhazırolunçocuklar,KemalBeybiziöğleyemeğinedavetetti.»dedi.Ayda,yıldabirevindençıkmayanFatmaHanım,atlasentarisinigiyindi,


büyükbirseyahategidergibibesmelelerlesandıklan,kapılankilitledi.AylardanberiilkdefasokağaçıkanLâmia,ogünlooJUUJJAKTANKALBEçokeğlendi.KemalBey,açıklıkbiryerdeoturuyordu.Fazlaolarakevibirgüzelbahçeortasındaydı.Binbaşıileimamefendi,bahçedenargileiçerekkonuşurlarkenLâmiaileMakbuledesofadagramofonçaldılar.OgündensonraHakkıEfendi,Lâmia'nındaarasıraMakbule'yegitmesineizinverdi.KemalBey,kızınınarkadaşınaçokşefkatgösteriyor,Mebrure'yikucağınaalarakbahçededolaştırıyordu.MünasebetsizMakbule,birgünyinepatavatsızlıketti.Hepbirdenotururlarken:—Hanibeybaba!..SenbenitrendeLâmiaileko-nuşturmadmdı,dedi.Lâmia,birdenbirekızardı,yanındaoturanarkadaşınıçimdikledi,Makbule,aynızevzektavırla:—Yalanmı?Neçimdikliyorsun,dedi.KemalBeyfenahaldeutanmıştı.Hafifbirtereddüttensonrasertbirsesle:—LâmiaHanımıilkdefagörüyorduk,dedi,bukadarağırbaşlıveiyiahlâklıbirhanımkızolduğununeredenbilecektik?...Halbuki,sonradandahaiyitanıdık...Makbule,yineotatsızkahkahaile:«Ha...onuniçinmisanki?...»diyedevametmekistiyordu.Fakatbabasınınkızmağabaşladığınıgörereksustu.Odadakısa,sıkıntılıbirsükûnetoldu.Makbule,par-maklarıylemasanınkenarındapiyanoçalıyor,Lâmia,hâlâgözleriniönündenkaldıramıyordu.KemalBey,kendinitutamayarakgülmeğebaşladı:—ÇokkuşbeyinlikızsınMakbule...Onyediyaşmagirdin...Hâlâadamolmağaniyetinyok,dedi.Sonra,bumünasebetsizliğitamiretmekistergibiLâmia'yiuzunuzadıyamethetti.DUDAKTANKALBE189BirilkbahargünüMakbule,kolundakocamanbirçiçekdemetiyleLâmia'yamisafirgeldi.Bahçedeneye-tiştiyseyolmuş,gelinciklerden,papatyalardannarçiçeğinekadarhiçbirçeşidiihmaletmemişti.Sokaklardakoşmuşgibinefesitıkanıyor,peçesiterdenyüzüneyapışıyordu.OdayagirergirmezçiçekleriniLâmia'nmyüzüne,şişman,toparlakvücudunuköşedekimindereattı,tıkanatıkana:


«Amanbittim...Ölüyorum...Sormabaşımagelenleri!»diyebağırmağabaşladı.Lâmia,telâşediyor,çarşafınıçıkarmağaçalışarak,«Neoldun?...Yalnızmıgeldin?»diyesoruyordu.Makbule,açıkgöğsünüçarşafınınpeleriniyleyelpazeleyerekanlatmağabaşladı:—Kendikendimegeliyordum...Yoldapeşimeçapkınlartakıldı...«Küçükhanım,çiçekisteriz!»diyesözatmağabaşladılar.Baktımellerindenkurtulamayacağım...Birkaçtaneçiçekverdim,«Haydialındaişinizegidin!»dedim.Dahaziyadeolmağabaşlamasınlarmı?Benkoşarım,onlarkoşar...Haniiçimdenöylegeldiki,çiçekleribaşlarınaçarpayımammaserdekadınlıkvar...Lâmia,gülmeğebaşlamıştı:—BeybabanseniyalnızsokağabırakmıyorduMakbule,dedi.—Evetammabugünbirmüsaadeetti.Beybabamınmisafirlerivar...Bilbakayımkim,aklınagelmez...—Nebileyimben?—Dedimya,dünyadaaklınagelmez...îmamefendiileamcan...—RızaBeymi?—Öyleya...Kütahya'dakaçamcanvar?...Lâmia,hayretlesordu:—Amcamsizegelirmiydiya?—Hayır...BeybabamlaeskidenberitanışıyorJll1KALBEammaşimdiyekadarbirbirlerinegitmiyorlardı...Bugünbeybabamçağırdı...Lâmia'mnkaşlarımeraklaçatılmıştı:—Beybabanamcamıniçinçağırdıacaba?Makbule,elleriniaçtı,dudaklarınıbüktü,gözlerindeşeytanbirgülümsemeyle:—Bendebilmiyorumvallahi,dedi.Sonra,aceleacele:—Tövbeyarabbi...Bak,yemindeettim...Günahagirdim,diyekahkahalarlagülmeğebaşladı.Lâmia,ellerinionunomuzunakoydu,ciddîbirtavırla:—HaydiMakbule...Saklama,dedi.Gençkız,dahakuvvetlegülmeğe,diliniçıkararak,gözlerinikırparakonunlaeğlenmeğebaşladı:—Biliyorumammasöylemem...Vallahisöylemem...Lâmia,asabîbir


ısrarla:—MutlakasöyleyeceksinMakbule...Vallahidarılırını...Yüzünebakmam,dedi.Makbule,şimditereddütediyor,birtürlükararveremiyordu.Biraralıksöyleyecekgibioldu,fakatyapmaküzereolduğuşeydenbirdenbirekorkarakyerindenfırladı:«Söylememdesöylemem...Vallahidesöylemem,billahidesöylemem!»diyeuydurmabirtürkütutturarakoynamağabaşladı.Lâmia'mniyideniyiyecanısıkılmıştı.Kaşlarınıçattı,artıkmeraketmiyormuşgibi:«tstersöyle...istersöyleme!»dedi.Makbule'ninyüzünebakmıyor,bozulmuşyastıklarıdüzeltiyor,sandalyelerinyerlerinideğiştiriyordu.Makbule,onadargınlığınıunutturmakiçinhavadislerveriyor,suallersoruyordu.Lâmia,yüzünebakmamakiçininatediyor,suallerinesadece«evet»,«hayır»diyecevapveriyordu.DUDAKTANKALBE191.Gençkız,nihayetdayanamadı,hemenhemenmahzunbirtavırla:—Lâmia'çığım,söylerimamma...Vallahibeybabamduyarsakıyametlerikoparır,dedi.Lâmia,onuellerindentutarakmindereoturttu:—Beybabanneredenduyacak?...Benkimseyesöylemem,dedi.Makbule,kollarınıarkadaşmmboynunadoladı,saçlarınıonunyüzüne,dudaklarına,çenesininaltınakoyarakyavaşyavaşsöylemeğebaşladı:—Lâmia'cığım...Salanbanadarılma...SenhaniMuhlisEfendidiyebirihtiyaravaracaktın...OvakadansonraMuhlisEfendisenialmaktanvazgeçmişti...Çokmüşkülvaziyettekaldın,değilmi?Daimabumezargibiyerdekalacakdeğilsinya...Beybabamseniçokterbiyeli,namuslugörüyor...Benimdeseninekadarsevdiğimibiliyor...Geçengünteyzemlekonuşurkendinledim...Diyorduki:«LâmiaHanımbuevinhanımıolur...Yaşıküçükammaçokağırbaşlı...Bizderahatederiz,odarahateder.»AnlıyorsunyaLâmia'cığım...işteamcanlaimamefendiyegalibabunusöyleyecek...BaşınıLâmia'mnçenesindengöğsüneindiriyor,yüzünebakmaktankorkarakonunkucağındabüzülüyordu.—Lâmia'cığım,beybabamseniniçinçokyaşlıammaMebrure'yideevlâtgibisevecek...Banadanlmı-yorsunya...


Lâmia,bunuzatenihtiyarbinbaşınınmuamelesinden,halindenhissetmişti.HakikatiMakbule'ninağzındanişittiğivakithafifbirhüzündenbaşkabirşeyduymuyordu.Sakinbirşefkatleonunbaşınıkaldırdı,yüzünüokşadı,derin,ağırbirsesle:—Bundadarılacaknevar,Makbule,dedi.Beybabanhakikatenböylebirşeydüşünüyorsa,benimonaIminnettarolmamlâzımgelir...Demekkiben,herkesinzannettiğikadarfenabirkızdeğilmişim...Makbule,busözleriondanbeklemiyordu,çılgınbirsevinçle:—Demekkirazıolacaksın,diyehaykırdı.Lâmia,yineosakinciddiyetiyle:—DahabirşeysöylemedimMakbule,dedi,sadeşunudemekistiyorumkibeybabanbenimiçinçokbile...Başımomuzunameylettiriyor,gözlerini-hayatınınuzunmacerasınabakargibi-tâuzaklaradikerekdevamediyordu:—Seninlehemenhemenbiryaşta,yahutpekazfarklıgörünüyoruz.FakatöyledeğilMakbule...Benimbuyaştagönlümihtiyarladı...Benimiçingece,gündüz,yaz,kışhepsibir...Hiçbirşeyistemiyorum...Küçüğümdenbaşkahiçbirşeydüşünmüyorum...Hayatbenimiçinbitti...Mebruremesutolursabendemesutolacağım...Gençbiradamlaevlenmeyiaklımdangeçirmi-yorum...Benhaldebirkadınıkimneyapsın?...Hemgençadam,karısındanaşkbekler...Halbukibenimgönlümşimdidensöndü...Şimdianlıyorsunya...Beybabansahidenbeniistiyorsareddetmemiçinhiçbirsebepyok...Bende,küçüğümdebiryuvabuluruz,kimseartıkbanahakaretetmez.Lâmia,ondokuzunubitirmeküzereydi.Vücududahaziyadebüyümüş,yüzüdahagüzelleşmiş,cildininvegözlerininrengidahabaşkabirparlaklıkalmıştı.Onu,çehresinemasumbirhalâvetverenaçıksarısaçları,gözlerininhiçsönmeyensakingülümsemesiylegörenkomşularıkâhhayretediyorlar,kâhkocasınıonalâyıkbulmadıklarınıanlatacaksözlersöylüyorlardı.IS.ALüH193geliyor.Gençkadın,buimalarıanlamamazlıktaniçindenonlaraistihfafediyordu.Kendiniçokyaşamış,hiçbirşeydeemelikalmamışzannediyordu.Bazenkendikendinedüşünüyordu:«Birzamanlarbendegençoldum...Bende


başkalarıgibisevdim...Hâlâdaseviyorum...Fakatsevdiğimbenimiçinöldü...«O»nuartıkgörmeyeceğim...Kocamgenç,yahutihtiyar...güzel,çirkinolmuşbanane...Değilmikiiyi,namuslubirinsan...Banayeterdeartarbile.»Lâmia,hâlâseviyor,gözlerinikapadığıvakitBozya-ka'yıbağları,koruları,güneşleriyle,mehtaplarıyle«O»nu,uzunboyu,zarif,esmeryüzünebirgaripcazibeverenmavigözleriyle,beyazdişleriylegörüyordu.Fakatbuhayallerartıkonaıstırapveheyecanvermiyor,sakinkalbindemahzunbirrikkattenbaşkabirşeyuyandırmıyordu.Batmışbirgüneşinaydınlıklarınabenzeyenhatırlarırenklibirtozgibimazisineyayılıyor,unutulupkaybolmuşşeylerihafifhafifaydınlatıyor,fakatartıkyakmıyordu.*Lâmia'nmbirtekderdivardı:Kocasınınaşkı...Binbaşı,onubazıihtiyarkalplerdekurumuşbirsamanyığınıgibialevlenenbirsonaşklaseviyordu.Askerlikgaileleriiçindesevmeğevakitbulamamışbiradamdı.Lâmia'yı,ilkgördüğü,buiğfalmacerasınıilkişittiğivakitbuçocuğakarşıtiksintidenbaşkabirşeyduymamıştı.Fakat,sonrazamanlabuduyguyabirazmerhametkarışmağabaşlamıştı.KatilvakasıKütahya'yıaltüstetmiş,birçokkimselergibibinbaşıyıdaheyecanvemerakadüşürmüştü.Muhakemeninilkbaşladığıgünodabirçokkimselergi-'bioradahazırdı.F.13194DUDAKTANOnusiyahçarşafıyle,ölügibisararmışrengiylesuçlumevkiindegörüncekalbiçarpmağabaşlamış,hâkiminilksualine«Lâmia»diyecevapverdiğizamanömründeilkdefagözleriyaşarmıştı.ihtiyarbinbaşı,muhakemeninheyecanlısafhalarınıbüyükbiralâkailetakipetmiş,birzamansonrabubedbahtçocuğakarşıduyduğuşeyincinsinikendikendisindensaklayamamıştı.Evvelâ,yardımetmektenbaşkabirşeyistemiyordu.BeraatkararındansonraLâmia'yıkızınınbirarkadaşı,sokaktakalmışbirbiçaregibievinealmayıdüşünmüştü.Fakatbunaimkânyoktu.Nihayetuzundüşüncelerdensonraonunikâhınaalmağakararvermişti.Aklıbaşında,temiz,ciddîbiradamdı.Böylemazisişüphelibirgençkadındanvefagöreceğiniümitetmiyordu.Herkesinkendisinegüleceğinibiliyordu.Helekalplerininbüsbütünyabancıolacağınaemindi.Fakatdeğil,onasahipolmak,onubirkaçgünyakındangörmekbileihtiyarkalbinin


dayanamayacağıbirsaadetti.Başkalarınabuçokfelâketgörmüşgençkadınımaddîsefaletten,belkiyenibirsukuttankurtarmakiçinaldığınısöylemişti.HattailkzamanlardaLâmiadabunuböylezannetmişti.Binbaşı,buçokfazlagençkadınakarşıduyduğumevsimsizaşktanutanıyor,zaafınıanlatacakbirkelimesöylemeğecesaretedemiyordu.Buacizveutanmaonasevkitabiîsiylehareketedenbirhayvanhuşunetiveriyordu.Gençkadın,haftalarcaonunkabakollarındaörselenmiş,ruhsefaletininenacısınıduymuştu.Evlenmelerindenbiraysonraidi.Lâmia,birgecebirdenbirehastalanmıştı.KemalBey,telâşediyor,geceyarısıuzakbirmahalledeoturanbelediyedoktorunugetirmekiçinelbiselerinigiyiyordu.DUDAKTANKALBE195Lâmia,bunahacetolmadığınısöylediktensonra:—Benimiçinçokyoruluyorsunuz,çokfedakârlıkediyorsunuz...Nasılteşekküredeceğimibilemiyorum,demişti.Binbaşı,elinionunsaçlarınakoymuş,mahzunmahzunyüzünebakarak:—AsılbensanaborçluyumLâmia...Gençliğinibanavakfettin...Sanahayatımıversemminnetiminbindebiriniifadeedemem...demişti.Bu,ilkitirafıydı.Onbeşyaşındamektepçocuklarınayakışanbusöz,dudaklarındamelûlbirsamimiyetalıyordu.Lâmia,bukabatavırlıihtiyaraskerinkendisininekadarsevdiğiniovakitanlamış,onaacımağabaşlamıştı.Bununlaberaberbirtürlübuaşkaalışamıyor,onuhayatınzelilbirmecburiyetigibikabulediyordu.XIVSıcak,karanlıkbireylülakşamıydı.Yemektensonrayukarısofayaçıkmışlar,birazrüzgâralmakümidiyleikiyandanpencereleriaçmışlardı.Ortadakibüyükmasanınüstündeabajurlubirlambayanıyordu.KemalBey,birköşedekiyayvansedirinüstüneyanuzanmış,hemgazeteokuyordu,hemdekucağındauyuyanMebrure'yihafifhafifsallıyordu.BirbuçukyaşmagelenMebrure,annesindenziyadeihtiyarbinbaşıyaalışmış.Bütünnazınıkahrınıonaçektiriyor,ağladığıvakitomuzunabinmedikçesusmuyor,hiçtekdurmayanminiminiparmaklanyleonunuzunkırbıyıklarınıyoluyordu.AkşamlankediyavrulangibiKemalKcyinkucağındauyumayıâdetedinmişti.Kıvırcıkbaşımonunboynunadayıyor,yakasınıbırakmıyordu.UUUAMANKALBE


Lâmia,masanınyanında,saçlarındaveyüzündeabajurunkırmızıakislerinioynaşarak,dikişdikiyordu.AşçıEminenineaçıkpencerelerinbirindenbahçeyeışıkgösteriyordu.ederekgülüyor,türküsöylüyordu,pencredensofayanarkoparmakiçinağacaçıkmıştı.Türlümünasebetsizlikederekgülüyor,türküsöylüyordu,penceredensofayanarkabuklan,dallarıatıyor.Eminenineyimeraklandırıpbağırtmakiçinarasıradallarısarsarak:«Aman,düşüyorum...Yetişin!»diyebağırıyordu.KemalBeyinsertbirtekdiriüzerineağaçtaninerkensokakkapısıçalındı.Makbule,aşağıinmekisteyennineye:«Sengelme...benaçarım.»diyeseslendi.KemalBey,gözlerinigazetesindenkaldırarak:«Kimacaba?..BakarmısınızLâmia?»dedi.Gençkadın,dikişinimasanınkenarınabırakarakyavaşyavaşyerindenkalkıyordu.Birdenbirebahçedekorkunçbirçığlıkkoptu.PenceredensarkanEminenine,elindekişamdanısallayarak:«Beyefendi,yetiş...BirisiMakbuleHanımınboynunasarıldı!»diyeferyatetmeğebaşladı.Binbaşı,birhamledeyerindenfırlamış,Mebrure'yikucağındanatarakaşağıyakoşmuştu.Lâmia'yaovakadansonragaripbirgözyılgınlığıgelmişti.Nevakitbirferyat,birgürültüişitsebirdenbiretitremeğebaşlıyor,eli,ayağıkesiliyor,vücudusoğukbirürpermeiçindekalıyordu.Tekrarpenceredensarkanaşçıkadın,onadönerekhayretle:—Hanımcığım...Helegelburaya...Makbule'yesarılanadammisafirgaliba...Bu,neişböyle...Beyefendideonunboynunasarıldı,dedi.Lâmia,yavaşyavaşkendinegelerekpencereyedoğruyürüdü.Fakatbirşeygöremedi.Onlar,hepbirdeniçeriIDUDAKTANKALBE197girmişlerdi.Konuşarak,gülüşerekmerdivenlerdençıkıyorlardı.Lâmia,yandakiodadanbirinekendinidarattı,kapıyıiterekdinlemeğebaşladı.


KemalBey,yükseksesleMakbule'yiazarlıyordu:—Allahcezanıversin...Öylehaykırılırmı?...Aklımızıbaşımızdanaldın.Lâmia,Makbule'ninşımarıkbirkahkahailegülerek:—Eysendebaba...Adamazarlamakiçinbahanearıyorsun...Neyapayım...Birdenbiregörünceşaşırdım,kendimitutamadım...diyordu.Babailekız,kavgasınayabancıbirerkeksesidekarışıyordu.Lâmia,kapıyıaralayarakdışarıbaktı.Masanınyanındauzuncaboylu,siyahelbiselibirerkekduruyordu.Yüzüötetarafadönüktü.Sadelambanınaksiylekumralsaçlarınıfarketti.Makbule'ninbukadarsevinçlekarşıladığı,kocasınınbudereceteklifsizceyukarısofayaaldığıadamacabakimdi?Karanlıktafarkedemeyeceklerinibildiğiiçinkapıyadahaziyadeyaklaştı,meraklaonlarıdinlemeğe,seyretmeğebaşladı.Masanınyanındaayaktakonuşuyorlardı.Binbaşı,ellerinionunomuzlarınakoyaraksoruyordu:—Şimdianlatbakalım...Hangirüzgârseniburayaattı?...Makbule'yedarılıyorumamma,bendeondanazhayretetmedim...NevakitgeldinKütahya'ya?...BiryandandaMakbule,onunkolunuçekiştirereksoruyordu:—Halamnasıl?...Bülentnasıl?...Kalfanasıl?...Misafir,şen,ahenklibirkahkahaylagülerek:—Hanginizecevapvereceğim?..Sabredin...Solukalayım,dedi.Bunusöylerkenbirazdönmüştü.Çokgenççehreli,sarışın,bıyıksızbiradamdı.IDurmadan,latifeediyorgibişen,oynakbirkonuşmasıvardı:—îkisaatevvelotelegeldim...Fakatneyorgunluk...Siziyarınarayacaktım...Allahtan,evibilenbirinerastladım...Hoş,böyleküçükmemleketlerdeadambulmaktankolayşeyolmazya...—Nedendoğrudandoğruyabizeinmedin?—Arkadaşlarımvar.Birdenbirebırakmakolmaz...—Kütahya'daçokkalacakmısın?—OnunorasınıancakTanrıbilir.İhtimal,birkaçsene...Makbule,tekrarbağırıpsevinmeğe,elçırpmağabaşlamıştı.Binbaşı,yenibirkavgaileonususturduktansonra:—BirmemuriyetlefilânmıgeldinVedat?—Memuriyetledeğildayı,tebdilihavayageldim.—Tebdilihavamı?...Benimleeğleniyormusun?Gençmisafir,gülüyordu:


—Senbenimleeğleniyorsundayı...Benimburadamemuriyetkabuledeceğimiaklınkesermi?—Ohalde?...—Ohaldemecburengeldim...Dahadoğrusugetirdiler...Beniburayaüç,beşarkadaşlaberabersürgünegönderdilerdayı...Makbule,yinebirferyatkopardı.KemalBey,hayretveşüpheile:—Sürgünmü?...İmkânıyok,diyordu.—Bumemleketteimkânsızşeyolurmudayı?...Vallahisürgüngeldimcanım...İnanmıyorsunuz...Böylegülereksöylüyorumdiyemi—Bu,benimtabiatım...Sürgünedeğil,Allahmuhafazaetsin,darağacınagönderseleryineböyleyaparım...Öylebiralây-ıvâlâilegeldikkitarifedilmez...YanımızabirikijandarmaileehlidilbirKALBE199yüzbaşıvermişlerdi...Arkadaşlardanbirkısmıüzülüpdüşünüyordu...Bendetabiîsevinmiyordum...Fakatbirşeydirbaşageldi...Neyaparsınzarzorçekilecek...Çaresiz,işimaskaralığadöktüm...Biralay,birkıyametkidemegitsin!...Derken,benimzorakineşemarkadaşlaradasirayetetti.Neşe,billahiçoksıhhîşeydirdayı...Benbirçokhastalıklarımıkahkahailetedaviettim.İnsan,gülmeğebaşladımıkalp,ciğerişlemeğe;vücutcanlanmağabaşlar,hattamide,böbreklerbiledüzelir...Helesinirlerlemünasebetiolanhastalıklaraneşebirebirgelir...Hâsılı,edebiyatçılarınenbüyükfaciaolaraktasvirettiklerisürgünseyahatinibizbirdüğünalayınabenzettik...Istanbuldanbeşkurşunatımıuzaklaşmadanjandarmalarıdakendimizeuydurduk...Ha,heleoyüzbaşınebabacanadam,yarabbi...İstasyondateslimaldığıvakityiyecekgibiyüzümebakıyordu.Deminpolisdairesineteslimettiğivakitboynumasarıldı.Utanmasakikimizdeağlayacaktık...Hâsılı,gayeteğlencelibirseyahatyaptık...Yoldabirkaçkasabayauğradık...Sürgüngeldiğiniduyanahaliişini,gücünübırakıpbizigörmeğekoşuyordu.Mübarekyerlerdezevkyok,eğlenceyok,hayatyok...Sürgünlergelincetiyatro,yahutcambazkumpanyasıgelmişsanıyorlar...Sürgündiyedaimayolyorgunluğundanbörtmüş,teessürdenbirkarışsuratıuzamış,buruşukelbiseli,uzunsakallıadamlargörmeğealışmışlar...Bizigörünce,şaşırıyorlardı...Hâsılı,sürgündeğil,güyavilâyetlerdenbirinevali,yahutmutasarrıfgidiyordum...Misafirinlakaytneşesiyalnızbaba,kızadeğil,kapınınarasındanonlarıseyredenLâmia'yadasirayetetmişti.Odaonlarlaberabergülüyordu.Bukumralgencinkimolduğunuanlamıştı.Binbaşınınİstanbul'dakikızkardeşinin


Vedatismindebirdoktoroğluolduğunubiliyordu.Makbule,beşaltısenedenberigörmediğihalazadesindensıksıkbahseder,onaaittuhafhikâyeleranlatırdı.BuesnadagürültüdenuyananMebrureminderinkenarınatutunarakayağakalkmış,miniminiyumruklarıy-legözlerinikapayarakağlamağabaşlamıştı.Gençdoktor,birdenbireonadöndü,hayretle:—Ay,budakim?dedi.Fakatsualinincevabınıalmadanonunkimolduğunuanladı;çocuğuçıplakkolundantutuphavayakaldırdı.Küçük,hâlâ,yüzünüsaklıyor,uykuesnasındabüsbütünkabarmışsarıkıvırcıksaçlarındanbaşkabiryerigörünmüyordu.BinbaşıileMakbule,Lâmia'yıovakithatırladılar.KemalBey,etrafınabakmarak:—Lâmianereyesavuştu?dedi.Makbule:—A,sahibak,annemiunuttuk...diyebağırdı.Lâmia,KemalBeyleevlendiğivakitMakbuleona«abla»diyordu.Fakatbirkaçkereşakadan«anne»demişti.Busöz,ikisinindeokadarhoşunagitmiştiki,KemalBeyinitirazlarınarağmengençkız,onu«anne»diyeçağırmayabaşlamıştı.Binbaşı:«Lâmia...Lâmia...»diyesesleniyordu,gençkadın,cevapvermeğecesaretbulamayaraktereddütediyordu.Makbule,onunodadaolduğunuhissederekkoştu,bileğindenyakalayarakzorladışarıçıkardı.KemalBey,tekbirkelimeyleLâmia'yıtakdimetti:—Yengen...DoktorVedat,karşısındasımsıkıörülmüşsarıparlaksaçları;masum,uzunkirpiklerininiçindetitreyencesaretsizgözleriylehemenhemenbirgençkızgörünceDUDAKTANKALBE201,şaşaladı.Hattahafifçegülümsemektendekendinialamadı:—Makbulesize«anne»demektenutanıyor,fakataben«yengem»sıfatıyleeliniziöpmeğeşimdilikcesaretedemeyeceğim,dedi.Binbaşı,Vedat'ınkollarından,huysuzlananMebrure'yialaraktekrarkucağınaalarakmindereoturtmuştu.GençdoktormasanınyanındabirazevvelLâmia'nınoturduğukoltuğa,LâmiaileMakbuledepencereninyanındakisandalyelereyerleşmişlerdi.KemalBey:—Anlatbakalımdelikanlı,dedi...Kütahya'yanefyedilmekiçinne


yaptın?...Senpolitikailefilânuğraşmazdıngaliba...Hastanedeçalışıpduruyordun...Misafir,uğradığıfelâketialaylıbirmasalsöylergibigüleeğleneanlatmağabaşladı:—Hiçvallahi,incirçekirdeğidolduracakşeydeğil...Birkaragözmeselesi...Yeniyengembeniayıplayacakammaergeçneolduğunuöğrenecekler...Onuniçinçekinmedenanlatayım...Bilirsinizyaben,ötedenberialayı,eğlenceyibirazfazlaseverim...Bazengünlercehastaneyekapanmaklâzımgeliyor,herkesinderdiyle,acı-sıyle,yaralarıyleuğraşauğraşaiçim,bağrımzehirkesiliyor...Sonrabirkeredekendimidışarıattımmı,tımarhanekaçkınınadönüyorum...Birakşam,davetliolduğumbiryerdekaragözoynatıyordum...Pekseyrekgülenbinbaşı,kendinizaptedemedi,gürültülübirkahkahaile:—Karagözmüoynattın?..Senmi?...Koskocadoktor...Omarifetindemivar?dedi.Vedateğlenerekcevapverdi:—Neyaparsın,bumemleketteinsanıngünügününeuymuyor...Eldenherişgelmeli...MeselâKütahya'dafazlakalırsamveişbulamazsambelkikaragözcülükederim...¦tHALKKÜTÜPHANESİzuzi-rn.rvxn.ix—Allahesirgesin...Senireddederim...Makbuledekahkahadankırılıyordu.Lâmia'mnyanındankalkmış,Vedat'ıntâayaklarınındibinegelipoturmuştu.Gençdoktor,onadoğrueğilerek:—Merakediyorsanbirgecedesizeoynatırım...Helebirazdinleneyim;dedi,sonradevametti:—Ziyafetteİstanbul'unbellibaşhçehrelerindensekizonkişiileüçbeşde...hanımvardı...Aklınızabirşeygelmesin,yaşlıbaşlıhanımefendiler...Ogecebütünneşemüstümdeydi:Kendielimletedaviettiğimbirsevgiliarkadaşım,ogünvefatetmişti.Neyehayretediyorsunuz?..Benimyüreğimnekadarmahzunolursadeliliğim,neşemokadarartar...Birtabiatmeselesi...Aklımabirazizlikgeldi...Hemenbirazboyailebirparçamukavvabuldum...Çabucaküçkarikatürçizdim...Birazressamlığımvardır...Salonunbirköşesinebirdepecdeuydurduğumgibiherşeytamamoldu...Ogeceoradaolanlarıgülmektenkırıpgeçirdim...Öyle«KınalıKavak»,«YalovaSefası»filânoynatmıyordum...Kemanvepiyanoilealafrangabiropera...«SiyahYıldızlar»diyegüzelce


birşeyvar...İstanbul'dapekmeşhurdur...Onualayaalmağabaşladım...Bestekârıdaoradaydı...Bizimarkadaşlardandır.Herkesleberaberodagüldümüldüammaepeyceiçerledi...Aradanbirsekizongünkadargeçmişti...Birgeceyinebiryeredavetettiler...Tabiîgittim...Birdebaktımkinazırlardanbiriorada...Biralaymaskara,etrafındadalkavuklukediyor...Keyfimkaçmıştı...Sıvışmakiçinvesilearıyordum...Zevzeklerdenbiri:«Efendimiz,emredindeVedatBeykaragözoynatsın...Pekeğlenirsiniz!»demesinmi?Birdenbirebeynimattı...ArkadaşarasındaeğlenmekiçinKaragözoynatmak:âlâ...Fakatomaskaralarınarasınakarışmak,nazıreğlendirmek...Gayetacıbirşeysöylemeğehazır-İS.AL.tiE.203lamyordum...Fakatnazırdaobudalayauyarak:«HaydiVedatBey,sizinmarifetinizidegörelim!»dedi.Ölürmüsün,öldürürmüsün?...«Efendim,inşallahhastaneyeteşrifedersenizmarifetimigörürsünüz.»diyecevapverdim...Adamolanabukadaryeterdi...Fakato,sözümünmanasınıanlamadı,garipbirküstahlıklaısraretti.Benideetrafındakikavuksallayıcılardansanıyor,nehınzır-casınamağrurbiradamolduğumubilmiyordu...Kendikendime«Karagözmüistiyorsun?..Sanabirdersvereyimdeöğren!».dedim.Hemenyandakiodayageçtim...Gayetuzunboylu,uzunkulaklı,uzunburunlu,uzunsivrisakallıbirkarikatürçizdim...Bu,nazırıntamkendişeklidir...Sonraavanesindenbirkaçının,nihayetmetresiolanşişmanbirLehlikarısınınresimleriniyaptım...Vakanazırınyakınzamanlardakahramanıolduğubirrezaletti...Artıksükûnbulmuştum,olancaçapkınlığımlaalayediyor,arasıraperdedendışarıbakıyordum...Seyircilerarasındabirdehşetkasırgasıesiyor,nazır,işipişkinliğevurarakgülüyordu.Fakato,sapsarıyüzü,müte-kallisdudakları,titreyensakalıyleneacı,nekindarbirgülüştüyarabbi...Kendikendime«EyVedat...Karagöziyigittiammanazırgibisanadapahalhyamalolacak...»dedimve:«Eygazileryolgöründüyinegaripserime»şarkısıy-lelûbiyatahitamverdim...Filhakikaaradanyirmigüngeçmedenhiçyoktanbirmeseleçıkardılar.Gününbirindebirtevkif,kısabiristintak...ArkasındanKaragözdeolduğugibi«Eygaziler»türküsünüsöyledik.Arkadaşlardanbiribenimbuhalime«KaragözünKütahyaSafası»diyor...


Vakanınhülâsasıbu...Arkası,tefrikaromanlarındaolduğugibi,yarma...Çünküşimdihemengidiyorum...Geciktim...otelkapanırdayabancımemleketlerdesokaktafilânkalırım.Binbaşı,şiddetleitirazetti:204DUDAKTANKALBE—Nedemek?...Dayınınevidururkensenotelemigideceksin?Dünyadarazıolmam...Bu,beniçiğneyipgeçmekdemekolur...AyıpVedat,ayıp,dedi.Makbulededarılıyor;antlar,yeminlerleonualıkoymağaçalışıyordu.Fakatdoktorısraretti:—Olamaz...Arkadaşlarımvar.Hemmalûmya,bizdahaşimdilikserbestdeğiliz...Polis,biziotelesayımızlateslimetti...Geciktim,gelirgelmezkaçtığımafilânzâhipolurlardabaşımaişaçılır...Zatenbugünlerdeşansgayetyolunda...Busözlerüzerinebinbaşıilekızdahafazlaüstünevarmakistemediler.Vedat,ertesisabahtekrargeleceğinivaadederekevdençıktı.XVIVedat,ihtiyarbirErmenikadınınevindeoturuycr-du.KemalBey,onukendievindealıkoymakistemiş,bununiçinMakbuledeçokısraretmişti.Fakatgençdoktor,bunarazıolmamış:«İstanbul'dapekavareolmuştum...Bumecburigurbettenistifadeederekbirazokumak,çalışmakistiyorum...BuradaolursamMakbulebenibaştançıkarır,işigırgıra,kahkahay?dökeriz.»yolundatuhafmazeretlergöstermişti.Ayrıoturmakistemesininasılsebebiyeniyengesiy-di.Kadınınneolduğunubilmiyordu.Binbaşınınadamöldürmüşbirkadınlaizdivacınıöğrendiklerivakitİstanbul'daepeycededikoduetmişlerdi.Sonra,bukadargençbirkarısıolanihtiyarlarınherşeydenpireleneceklerinidüşünmüştü.Bununlaberabergösterdiğimazeretlerdepekhoşdeğildi.Vedat,çokşenvehafifgörünmekleberaberçalışkanbiradamdı.Dünyadasırfgülüpeğlenmeğegelmiş205zannedilenbuhavaîgencinbazenhaftalarcakütüphanesinekapandığınıgörenlerhayretederlerdi.Vedat,sıksıkdayısınınevinemisafirgeliyor,şakacı,munistabiatısayesindeLâmia'yıdayavaşyavaşkendinealıştırıyordu.Makbule'ninLâmia'ya«anne»demesinemukabil,oda«kaynana»diyor,şimdidenMebrure'yetalipçıkıyordu.


Lâmiahakkındaevvelâiyibirfikriyoktu.İstanbul'dahersınıftan,hercinstenbirçokinsanladüşüpkalkmış,bundanbaşkamesleği,insanlarhakkındafazlabirhayalekapılmaktanonumenetmişti.Dayısınınhazinbirihtiyarlıkzaafınamağlupolarakaldığıbukadınmutlakaaşağılıkbirşeyolacaktı.Adiliğini,ahlâksızlığınıhafifbirterbiyeyaldızıylebilesüslemesinibilmeyen,kuşbeyinli,serseribirmahlűk...Bununlaberaberonugördüktensonradabirdenbirefikrinideğiştirmemişti.Lâmia'mnsade,çekingentavırlarına,masumgözlerineinanmıyor,kendikendine:«Senzannettiğimdendahakurnazveaşiftebirşeysingaliba!»diyordu.«İstanbul'daolsaydınhaylimuvaffakiyetkazanırdın!...Güzelkomedyaoynuyorsun...Bendeinanmışgibigörünerekbönbönseniseyrediyorum...Fakathiçmeraketme...Nasılolsafoyanıyakalayacağım...Biz,sanabenzemezdahanicelerinigördük...Rollerininekadarmaharetleyapsalar,yinebirgündudaklarındanbirkelime,vücutlarındanbirtavrühareketkaçıyorki,bütünhüviyetleriniaynagibimeydanaçıkarıyor...Elbettesenidebirgünyakalayacağım...»Fakatgünlergeçiyor,Vedat,onda,korkarakbeklediğihallerdenhiçbirinigörmüyor,«Acababukadıncağıznadirbiristisnamı?Göründüğükadar,nezih,temizbirbiçaremi?»diyeşüpheleredüşüyordu.2U6DUDAKTANKALBEBirgünKemalBey,yeğenineKütahyaBelediyesindenşikâyetediyor,birkaçayevvelbelediyemühendisleriyleettiğibirkavgayıanlatıyordu.SözününenruhluyerinegeldiğivakitVedat'ınkendisinidinlemediğinifarket-ti:«Vedat,oğlum,dalgageçeceksenbeninafileyorma!»diyedanldı.Gençadam,aşağıyakulakveriyor,Lâmia'mnancakişitilebilirbirseslesöylediğibirparçayıdinliyordu.Hayretle:—Tuhafşey...Yengembununeredenöğrenmiş?dedi.Sonrabinbaşınıncevapvermesinibeklemedenaşağıkoştu.BüyükbirmasanınüstündedalgındalgınçamaşırütüleyenLâmiaonugörüncesustu.Vedatgülerek:—Yenge,sizbununeredenöğrendiniz?dedi.—NeyiVedatBey?—Söylediğinizparçayı...—Bilmem...Benmisöyledim?Vedat,gürültülübirkahkahakopardı:—Bu,çokâlâyenge...Söylediğinizparça,haniobahsettiğim«SiyahYıldızlarsınengüzelyeri...ŞehzadeileSultanınayaydınlığındakonuşmaları...Siz,bununereden


biliyorsunuz?—İzmir'denkulağımdakalmışolacakefendim.—Bu,kulaktakalmışbirşeyebenzemiyor...Peköyleanlamamammaaynentekrarediyorsunuz...Lâmia,müşkülbirmevkidekalmıştı.Heyecanınıgöstermemekiçinçamaşırsepetininüstüneeğilerek:—İzmir'deikenbuparçayıbesteleyenbeykomşularımızamisafirgelmişti,dedi,daimabunuçalıyorlardı...Oradanaklımdakaldı...—Ay,sizHüseyinKenan'ıtanıyormusunuz?Lâmia,kısabirtereddüttensonrabaşınısalladı,mümkünolduğukadarlakaytbirsesle:—Şöylebirikikereuzaktangörmüştüm,dedi.UUUAKTANKALBE207—Onubendetanırım...Allahcezasınıversin,buderdinbaşımagelmesinesebepbirazdaooldu...Öyleyao«Karagöz»meselesionun«SiyahYıldızlar»mdançıktı...Vedat,ilkgeldiğigece«O»danve«SiyahYıldızlar»danbahsettiğidakikadanitibarenLâmia'mngözündebaşkabirehemmiyetalmıştı.Gençkadın,onaarkadaşındanbahsettirmekiçinbahanelerarıyor,suallerhazırlıyordu.FakatVedat'layüzyüzegeldiğivakitbirtürlücesaretedemiyordu.Onunadınısöylersehayatınınbütünsırlarıortayadöküleceksanıyordu.Buvaka,Lâmia'yibukorkuvetereddüttenkurtarmışoldu.BazenVedat'layalnızbulunduğuvakitbirbahaneile«O»nunsözünüaçıyordu.Haliokadarsakin,sesiokadarlakayttıki,gençdoktor,hiçşüphelenmiyor,arkadaşınınsonsenelerihakkındauzunuzunmalûmatveriyordu:O,şimdieskisindendahaehemmiyetli,dahameşhurbiradamdı.Fakat«SiyahYıldızlar»dansonrahiçbiryenieserverememişti.BirbuçukseneyeyakınbirzamankarısıvekaympederiyleberaberAvrupa'dadolaşmış,dahabuilkbahardaİstanbul'agelmişti.Şimdikansıyleyalnızdı.Kayınbabasıgeçensene,biraşkmacerasıneticesindeLehlibirşantözleevlenmişti.Burezaletbitiptükenmezdedikodularasebebiyetvermişti.MahutKaragözgecesi,birikigünekadarkansıyleberaberİzmir'egideceğinisöylemişti.Vedat,hiçşüpheyedüşmedenbunlarıanlatıyor,başınıelindekidantelinüstüneeğenLârnia,lâkaydanedinliyor,örgüsününhesaplanylemeşgulgörünüyordu.Vedat,birgünuzunuzunCavidan'danbahsetmişti:—Boyluboslu,kanlı,anlışanlı,muhteşembirkadın...Ben,otiptenpekhoşlanmamamma,Allahiçingüzel..Helebubirikiseneiçindebüsbütün


güzelleşmiş...Evlenmelerindenbirazsonraonlarabirziyafettetssa-Izuodüfetmiştim...Hâlâogeceyihatırlarım...Karıkoca,ti-yatrolardakiaşkrolüoynayanbüyükartistlerebenziyor-lardı.Kenan,iyiçocuktur...Fakatondayenizengininbir«sonradangörme»edasıvardırki,birtürlüüstündenatamıyor...Onueskidendetanırım...Fakir,meçhulbirgençikendüşkünbirkibarabenzerdi.Mühimveoldukçaparalıbiradamoluncazenginbiresnafhalialdı...Eskiçekingentavırlarışimdikiazçokyapmacıkzarafetlerine,şımarıkserbestliğinebenceçokmüreccahtı...Neyse,bunlarlâzımdeğil...Ogeceherkesingözüonlardaydı...Dediğimgibi,Kenanuzunboyu,yüzünehoşbirhususiyetverenmavigözleri,ağırtavırlarıilebirdram«jönprömiye»sinebenziyordu...Bu,hemhoş,hemdebirazgülünçbirmanzaraydı...Misafirler,prensesvasıtasıyleondankemanistediler.Tabiîderhalitaatetti...Çapkınınogeceçaldığıkemanıunutamayacağım...«Sanat,aşktanbaşka.birşeydeğildir»diyenlereogeceinandım...Bitişikkaranlıkçabüyük.birodayagirmişti...Penceredenmehtapgiriyor,yüzüylevücudununhertarafınıaydınlatıyordu...Öyleşeylerçaldıkihemenhemenbudünyailealâkasıyoktu...Hâsılı,çokkuvvetlibirsanatkâr...Karısıuka-lâcadır...Meselâalaturkayahiçtahammüledemez...Böyleolduğuhaldebirgeceonabiralaturkaninniçalmış...Prenses,âdetadeliolmuş...Rivayetegörekadıncağızikiaybuninniileuyumuş.Vedatdevamediyor,onlarınaşklarınaaitdahabirçokşeyleranlatıyordu.Lâmia,buhikâyeyidinlerkenheyecanını,teessürünügöstermemekiçinnefesalmaktankorkuyor,dalgınbirhüzünledüşünüyordu:«VedatBeybunlarısöylediğineçokfenaetti...Şimdizorlakendimizaptediyorum...Fakatyalnızkaldığımzamankimbilirnekadarüzülece-uuunuınııI\uc2«<LDE.209ğim...Yinegeceleriuykubanaharamolacak...Demekikiayonubenimninnimleuyutmuş...»Fakatogecefazlamustaripolmadığını,teessürününgündüzkühafifvedalgınhüzündendahailerigeçmediğinihayretlegördü.Ertesigünkalbinibüsbütünsakinbuluncadüşünmeğebaşladı:Niçinacabaokadarüzülmedim?..Acabaonueskisikadarsevmiyormuyum?...Bunaçareyok...ölünceyekadarbuaşkasadıkkalacağım,onuunutmayacağımıbiliyorum...İhtimal,artıkbuacıyadaalıştım...Onuniçinfazlaıstırapçekmiyorum...İnsan,herşeyealışıyor...Elbettebu,dahaiyi...XVII


Osenekış,pekşiddetliolmuştu.Kütahya,haftalarcagüneşyüzügörmemiş,sokaklarkardan,çamurdangeçilmezbirhalegelmişti.DoktorVedat,hemenhergünKemalBeyleregeliyor,evinegeceyarısındansonradönüyordu.İhtiyarbinbaşı,dilinedolamıştı.Ogeldiğizaman«Gelbakalımgüneşefendi...Sengelinceevegüneşgirmişgibioluyor.»diyordu.Hakikatendeöyleydi.Onunşen,şakacı,oynakmizacı,sayesindekışıngeçtiğinihiçduymuyordu.Vedat'ınbirhususiyetideçocuklaçocuk,büyüklebüyükolmasındaydı.Makbuleilebahçedesaatlercekartopuoynuyor,Mebrure'yiomuzlarınabindirereksofadaatkoşturuyor,hattabazenmutfaktaEminenineyeyardımagidiyordu.Birgün«AhEminenineciğim...Bensanayanıyorum!»diyeboynunasarılmış,şakadananlamayanihtiyarkadın:«Eyvah!namusumgitti...Gayribuevdeca-F.14210DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE211nımaemniyetkalmadı...Benduramam!»diyebarbarbağırmıştı.Geceleribinbaşıilesobanınyanındakisedireoturuyorlar;saatlercedama,tavla,iskambiloynuyorlardı.Birgün,Vedathiçgörünmedi,ikidefaevineadamgönderdiler,ogünİstanbul'dangelenbirmemurarkadaşınıgörmeğegittiğinihaberaldılar.Oakşamyatsıyadoğruyineonlarauğradı.Pekşenvememnungörünüyordu.Kardanbembeyazkesilmişpaltosunuattıktansonracebindenburuşukbirmektupçıkardı,onuelindesallayarak:—Yaşasınhürriyet,dedi,istanbul'adönüyorum...Bumüjde,birdenbiresoğukveacıbirtesiryaptı.Binbaşı:«EtmeAllahaşkına...Yokcanım...Yalansöylüyorsun!»diyeşüpheediyor,Makbule,ellerinidizlerinevurarakçığlıklar,feryatlarkoparıyordu.Vedatgürültülübirkahkahailegülmeğebaşladı:—Ah,nehodgâminsanlaryarabbi,diyordu,kendikeyifleriiçinbenimburadayıllarcasürgünkalmamarazıolacaklar!...Binbaşı,gülerekteviletti:—Yok,onuniçindeğil...Sankibirdenbireolduda...Kimdengeldibuhaber?Vedat,soğuktankıpkırmızıkesilenyüzünüısıtmakiçinsobanınkapağınıaçarakdevametti:—Nüfuzlubirmeslekdaştan...Fakathenüzmuhakkakdeğil...Siz,benimo


kadarkat'îsöylediğimebakmayın...Maîûmya,birazmübalâğayıseverim...BenimiçinDahiliyeNazırınamüracaatetmişler..Odabuişlemeşgulolacağınıciddîsurettevaadet-miş...Şimdilikbukadar..Makbule,genişbirnefesaldı,sevincinisaklamağalüzumgörmeyerek:1amma—Hükümetadamlarıbolbolvaadederlertutankim?dedi.BinbaşıileVedat,yinetavlayabaşlamışlardı.Makbule,herzamankigibibaşınıbabasınınomuzunadayayarakoyunuseyrediyordu.Lâmia,elindedikişiylelambanınyanınaçekilmişti.ArasıragözününucuyleVedat'abakarakdüşünüyordu.«VedatBeygidersebendeçokmahzunolacağım...Arasırabana«O»danbahsediyordu.Meğer«0»nunekadarseviyormuşum...Böylesevmeseydimbukadarehemmiyetverirmiydim?»ErtesisabahLâmia,Makbule'debirgariphalfarket-ti.Gençkızmütemadiyenonunpeşindedolaşıyor,birşeysöylemekistediğihaldecesaretedemiyordu.BiraralıkMebrure'yeçamaşırgetirmekiçinenyukarıdakisandıkodasınaçıktı.AşağıineceğivakitMakbule'yiyinekarşısındagördü.Gençkız,korkakbirtavırla:—Abla...Lâmiaabla,dedi.Lâmia,dikkatleonunyüzünebakarak:—SendebirşeyvarMakbule,dedi.Sabahtanberidikkatediyorum...Hiçarkamdanayrılmıyorsun...O,birdenbireürktü:—Hiç...birşeydeğil...Sanki...—Haydikızım...Nederdinvarsasöyle,dedi.Makbule,küçükbirtereddüttensonrabircesarethamlesiyle:—Abla...Benseviyorum,dedi.Bunuokadartuhafbiredailesöylemiştiki,Lâmia,gülmektenkendinialamadı,onunyanağınabirfiskevurarak:—HaniartıkNailBeyinadınıağzınaalnıayacak-M&".212DUDAKTANKALBEUUUAMAW1S.AJL.BE,213tın...«Artıknefretediyorum»diyeyeminlerediyordunya...Makbule,tuhaftabiatlıbirkızdı.Herikiaydabirtanıdığı,gördüğü


erkeklerdenbiriniuzaktanuzağasevmeğekalkar,Lâmia'yauzunuzundertyanar,«Babambenionavermezsevallahibillahiöleceğim!»diyeağlardı.Lâmia,evvelâtitizlenmişti.Makbule'ninonuhiçsaymadanböylehafifşeylerdenbahsetmesi,ciddîolarakbenimsemeğebaşladığı«ana»lıkgururunadokunmuştu.Sonra,buişleriKemalBeyinhaberalıpdarılmasındançekinmişti.FakatMakbulegibihaşarıbirmahlûklauğraşmasınaimkânyoktu.Hemdebukadarçokkimseyisevenbugençkızıniyibircihetivardı.Hepkendikendinegelingüveyiolur,buçeşitlibeyveefendilerdenhemenhiçbirisisevildiğiniöğrenmezdi.Sokaktaeskazabirisisözatacakolsahemendönüptersler,haşanbirmektepçocuğugibikavgaederdi.Makbule,Nailsözünüişitinceyüzünüburuşturdu:—BenNail'denbahsetmiyorumabla,dedi,neyapayımomiskini...Lâmia,yinegülümsedi:—OhaldeogençpiyademülâzimiRefikBey,biliyorsunkiRefikBeyinİstanbul'danişanlısıvar.Makbule,somurtkanbirçehreyle:—Of,abla...BenRefikBeydenmibahsediyorum,dedi.—Ohaldekim?..Gençkız,gözleriniyereindirdi.Lâmia'nınlâcivertyünceketinindüğmesiniburupkoparmağaçalışarak:—BenVedat'ıseviyorum,dedi.Lâmia,birdenşaşırdı.Birisininbusözleriişitmesindenkorkuyorgibi:—Vedat'ımıseviyorsun?AmanMakbule,neyaptığını,nesöylediğinidüşünüyormusun?Makbule,ağlamağahazırlanarakonunboynunasarıldı:—Neyapayımablacığım...Gönülbu...Sugibiakı-verdigitti.AllahaşkınabanabirakılöğretLâmiaabla...Neolursasendenolur...Vallahibillahiöleceğim...Buvaka,Lâmia'yıderinderindüşündürmeğebaşlamıştı.Aralıkduranodakapısınıkapadı,sonraağır,ciddîbirsesle:—Makbule,biliyorsunkibenbirdereceyekadarseninannendesayılırım...Herhaldebuaşkdediğinşeydeyineötekilergibigelici,geçicibirşeyolacak...Dur,sözümükesme...VedatBey,buevdehepimizinkardeşigibi...Allahesirgesinbirşeyhissedersehepimizreziloluruz...—Of,Lâmiaabla...Anlamıyorsun.Benyanıyorumdiyorum...Ben,Vedat'ınkarısıolmakistiyorum...Buradagüzelbirdüğün...Sonraİstanbul'agittiğivakitbenidegötürür...Ah,neâlâ...Beybabamlasendeİstanbul'amisafirgelirsiniz...Vedat'çığımla


sanakimbilirneikramlar...


Lâmia,gayriihtiyarîgülerekonunsözünükesti:—AllahaşkınaçocukluğubırakMakbule,dahaortadabirşeyyokkenböyleümitlerekapılma...—AcabaVedatdabenisevermidersin,Lâmiaabla?...Peköyleçirkinfilandeğilim...SöyleseneLâmiaabla...Haydi...Lâmia'yıhoyratkollarındahırpalıyor,zorlakucağınaalıpodanıniçindedolaştırarakyalvarıyordu:—Vedatdabeniseverdeğilmi?Söylesene!...—YapmaMakbule...Canımıyakıyorsun.Nebileyimben?—Ablacığım,benimsendenyakınkimsemyok...Bunuolsaolsasenanlayabilirsin.1—Benmianlayabilirim?..SençıldırdınmıMakbule?—Senbendendahaakıllısınablacığım...Vedat'akendimisevdirmekiçinneyapayım?Nelersöyleyeyim?..Nelergiyineyim?Yabancıolsakolay...Peksıkıyagelirsenuzaktanişaretedersin...Mektupgönderirsin,olurbiter...Lâmia,kendinitutamayarakgülüyordu:—Sen,zannettiğimdenziyadeçocuksunMakbule...Gençkız,bundancesaretalarakdahabaşkatürlüricalarabaşladı:—KuzumLâmiaablacığım...Senonunağzmıara-yıver...Bakalımbenimiçinnediyor?...Nelerimibeğenmiyor...Bendeonagörehareketedeyim...Hembelkiinşallahodabeniseviyordur...BuiyiliğibanaedermisinLâmiaablacığım?Neolur...Sen,birinisevsenbensana...ayayay,baknelersöylüyorum...Tövbetöybe...Lâmia,buiştekendisindenmuavenetbeklememesiniaçıktanaçığaMakbule'yesöylemişti.Fakatgençkız,onunpeşinibırakmıyor,onuzorlaodalarakilitleyereksaatlercederdinidinletiyor,ağlayıpsızlıyor,yüzünü,elleriniöperekyalvarıyordu.Lâmia'danümidinikesincegülünçvetehlikeliçarelerdüşünmeğebaşlamıştı:Vedat'ıncebinemektupkoymak,Emineninevasıtasıylehabergöndermek,açıktanaçığahalazadesiylekonuşmak...Lâmia,onunböylebirdeliliktençekinmeyeceğinibiliyor,birrezaletçıkacakdiyeyüreğititriyordu.Kızınhalindekituhaflığıevdekilerdeanlamağabaşlamışlardı.Türlütitizlikediyor,dalgın,seyrekhareketleriyleönünegeleneşyayıkınpdeviriyor,yalnızkaldığızamanavazavazbağırarakgazellerokuyordu.Vedat'akarşıara-sıra


koketbirgençkızrollerioynamağabaşlamıştı.Hiçmünasebetiyokkensüsleniyor,gözlerinesürmelerçeki-yor,tuhaftavırlaralarakonunlaciddîbahisleregirişmekistiyordu.Vedat,bazenbufevkalâdeliklerihiçfarketmiyor,bazendealayediyordu.Ovakit,Makbule'nincinleribaşınatoplanıyor;âşıkanebirtazdabaşlayanbusahneyigürültülübirçocukkavgasıylebitiriyordu.Vedat,birzamandanberidayısınınarkadaşlarındanbirinitedaviediyordu.BirgünyemekteMakbule,onunağzınıaradı:—MahmutBeyinbirdebenyaştakızıvardır...Tıpkıbabasınabenzer...Maymunsuratlı...Vedatgüldü:—Affedersinizküçükhanım,dedi.NebileHanımıhergittiğimzamangörüyorum...Şekergibibirşey...Yaheleobaygıngözler,oboy,oendam...Binbaşı,şakaetmeğebaşladı:—BeğendinsesanaalalımVedat...Makbule,birdenbireparladı.Bütünhiddetinibabasındanalarak:—Aferinbeybaba,dedi;buldun,buldundaoaşif-teyimibuldun?...Okız,boyagüzelidir...Hemöyleahlâksızfitnedirki...AmmamademkiVedatBeybeğeniyor...Allahmübareketsin...Zatenerkeklerpekmidesizolur...BirakşamMakbule,Vedat'ısokakkapısınakadarteşyietmiş,ayrılacaklarıvakit:«Yarınkendielimle...Siziniçin...hurmatatlısıyapacağım...Mutlakagelirsiniz,değilmi?»diyeonudavetetmişti.ErtesiakşamyemekvaktiolduğuhaldeVedat,birtürlügörünmüyordu.Makbule,düğünegidergibigiyinmiş,pencereninönündeonubekliyor,sabırsızlanıyordu.Vedat'ınMahmutBeylerdeolduğunubiliyordu.İhtimalyemeğealıkoymuşlardı.Hain,belkibusaatteNebileileşakalaşıyordu.KemalBeysofrayaoturdu:«Çocuklar,Vedatgelmeyecek...Haydibizyiyelim.»dedi.Gençkız,hiddetlepencereyikapadı,somurtkanbirçehreile«Benimbaşımağrıyor...yiyemeyeceğim.»dedi.Kapılançarparak,topuklarınıvurarakodasınaçıktı,elbisesiniyırtargibiarkasındançıkarıpattı,hırsındanağlayarakyatağagirdi.Binbaşı:«Birzamandanberibukızınüstündebirnemrutlukvarammaanlamıyorum.»dedi.Lâmia,omuzlarımkaldırdı,«Bilmem...Öylemi?»diyecevapverdi.Yemekbitmeküzereikenbirdenbirekapıçalındı,Vedattelâşlıbirhalleiçerigirdi:


—Korkmaktahakkımvarmışya...Azkaldıaçkalıyordum...Efendim,gevezebirhastasahibilâkırdıyatuttu...Hani,Makbulenerede?Binbaşı,cevapverdi:—Başımıağrıyormuş,neymiş...Birhaltıvar,anlamıyorum.—Başağrımaklayemektenvazgeçilirmicanım?...Gelsin,benonunilâcınıveririm...Nerede,odasındamı?...Yukarıçıkmağahazırlanıyordu.Lâmiaayağakalktı:—Müsaadeedin...Bençağırayım,dedi.Makbule,kapısınısürmelemişti.Lâmia'yaevvelâcevapvermedi,sonrahiddetlibirsesle:«Nevar?»diyesordu.—HaydigelMakbule...VedatBeybekliyor...Dan-lacaksonra...Makbule,yorganıhiddetlebasmaçekerek:—Darılırsadanlsın...Lüzumyok...Afiyetolsun,dedi.Lâmia,yemekodasınadöndüğüvakithafifçegülüm-süyordu.DUDAKTANKALBE217Sadece:«Uyumuşgaliba!»dedi.Erkeklerfazlaizahatistemediler,başkaşeylerkonuşmağabaşladılar.Tamsofradankalkacaklarıvakitkapıaçıldı.Makbule,somurtkanyüzündedargınvemahcupbirtebessümleiçerigirdi.Yenidengiyinmiş,alelacelesaçlarınıdüzeltmişti.Vedat,onukızarmışburnuilekavgayahazırlanmışbirhorozvaziyetindegörüncekendinitutamadı,kahkahalarlagülmeğebaşladı:—Vayküçükhanım,buneçehre?...Bunehal?Makbule,hiddetlenerek:—Neçehreyseneçehre...Sizkendisuratınızabakın,dedi.önünebakmadanyürürken,yerdekiyemektablasınınkenarınabasmıştı.Birdenbirebirsahan,tabakşangırtısıkoptu.Binbaşı,artıkkendinitutamadı:—Seninemrutseni...dedi.Sanabirkötekatarsamgörürsüngününü...Nepispishuylarpeydahlandıcanım...Kocamıistiyornedir?...TamnazedeceğizamandaVedat'ınönündeişittiğibuşiddetliazar,Makbule'ninpekazametinedokundu.Babasınacevapvermeğecesaretedemedi.Elleriniyüzünekapayarakkendiniodadandışarıattı.Süratleyukarıçıkıyordu.Fakatmerdiveninortasınageldiğivakitsinirlerituttu.Basamaklardanbirininüstüneupuzunyataraktepinipçırpınmağa,acayipbirsesle:«Amanınbayılıyorum,tıkanıyorum,ölüyorum...»diye


bağırmağabaşladı.Ellerindelambalarla,subardaklarıylehepbirdenkoşuştular,Makbule'yiomuzlarından,bacaklarındantutarakyukarısofayaçıkardılar.Lâmia,onunbaşınıdizlerinekoyarakyüzünesuserpiyor,bilekleriniovuşturuyor,binbaşı,uzaktanlambatutarak:«Allahcezasınıversin!»diyesöyleniyor.Vedat,buhalegülmektenkendinialamıyordu.BirazsonraLâmiaileVedatyalnızkalmışlardı.Birbirlerinebakarakgülmeğebaşladılar.Gençadam,manalıbirbakışla:—Nedersinizbuhaleyenge,dedi.Lâmia,sahtebirhayretlekaşlarınıkaldırarakcevapverdi:—Bilmem...ihtimal,birazkeyifsiz...—Nedenacaba?—Kimbilir?—Sizhiçbirşeyfarketmedinizmi?—Hayır...İkisidesusmuşlardı.Vedat,birkâğıtparçasındankayıkyapmaklameşgulgörünüyordu.Lâmia,arasıragözlerinionunyüzünekaldırıyor,birşeysöylemekistiyor,fakatcesaretedemiyordu.Nihayethafifçetitreyenbirsesle:—VedatBey,dedi,benMakbule'ninannesisayılıyorum,değilmi?Gençadam,başınısalladı,eğlenirgibibirtavırla:—Şüphemivar,büyükhanımefendi,dedi.—Neolursaolsun,onunannesiyimVedatBey;Mak-bule'yikendikızımgibidüşünmekvazifem...Onuniçinsöyleyeceklerimituhafgörmeyiniz,ricaederim...Şimdibendesizesorayım...Sizdehiçbirşeyfarketmedinizmi?—Hayır.,,negibi?—Nasılolur?İmkânıyok...Vedat,birbirlerininmaksadınıpekiyianladıklarınıgösterenbirtebessümle:—İhtimal,dedi,fakatmademkibaşladınız...Devamediniz...Banabirşeysormayın...—Benimhissettiğimegörekızımgaliba...—Mateessüfgalibaöyle...LâmiaHanım...Birza-Jv/i.JjJOJD219mandanberibunubendehissedergibioluyorum...Sizbuişenedersiniz?—Nediyeyim?..Sizdeonuistersenizpekmemnunolurum...Kaymvaldenizolmayıelbetteisterim...


—Şimdidesize«kaynana»demiyormuyum?YaMebrure?—RicaederimVedatBey...Ciddîkonuşuyoruzdeğilmiefendim?—MakbuleilebenimevlenmemdenciddîolarakbahsetmekmümkünmüLâmiaHanım?...Bunasizimkânveriyormusunuz?—Niçinolmasın?..Biçareçocuksiziçokistiyordu.—Güzelammabu,kâfideğil...Birkerebenöylebiradamımki...Fakatbuimkânsızlıkiçinsebepgöstermekbilegülünç...—ÖyleammahepimizmüşkülbirvaziyettekalıyoruzVedatBey...—Orasıdaöyle...HayAllahcezasınıversin...Birçaresinibulupburadanaşabilsemişkolaylaşıramma...Barişimdilikevdenayağımıkeseyim...—Nasılolur?Dayınızşüpheetmezmi?—Tabiîedecek...Vahvah...adamcağızındacanınısıkacağız...Hayaksikızhay...FakatbaşkaçaredeyokLâmiaHanım...İşlerimibahaneederekdahaseyrekgelipgitmeğebaşlarım.Lâmia,mahzunmahzun:—ZavallıMakbule,dedi.Kimbilirnekadarüzülecek...—Herhaldebu,gelicigeçicibirhevestenbaşkabirşeydeğilLâmiaHanım...Haydelikız!XVIIIVedat,dayısınınevinepekseyrekgelmeğebaşlamıştı.Tıbbadairbirkitapyazmaklameşgulolduğunusöy-220DUDAKTANKALÖJülüyor,haftadabirikidefadabazıyeniarkadaşlarıyleberaberavagidiyordu.Makbule,kitaplaavınbahanedenbaşkabirşeyolmadığınıhissetmişti.Deliliğini,titizliğinigündengüneartırıyor,«Senbenidüşünmüyorsun...Senmerametsenderdimebirçarebulursun!»yolundamanasızşikâyetlerleLâmia'yıbizarediyordu.Baharyaklaştığıhaldebirtürlühavalardüzelmiyor,hâlâkaryağıyordu.Lâmia,birgünhastakomşularındanbirininhatırınısormağagitmişti.Oradatesadüfettiğibirihtiyarkadınsözsırasındafenabirhavadisverdi:—Ayolişittinizmi,dedi.Busabahbiravkazasıolmuş...HaniMeryemdudununevindeoturanbirsürgünhekimvardı...O,yaralanmış,sedyeilehastaneyegetirmişler...—Sahimibüyükhanım...Neresindenvurulmuş?...Yarasıağırmıacaba?diyesordu.—Bilmemkikızım...Bendebizimmuhtarıngelinindenişittim...Evsahiplerihastaneyeadamgöndermeyiteklifettiler.FakatLâmia,ovaktekadarsabredemeyeceğinisöyleyereksokağaçıktı.


Evvelâaceleaceleevegidiyordu.KemalBeyleMekbule'yekazayıhaberverecekti.Fakatyoldabirazaklıbaşınagelincedoğrubirşeyolmadığımdüşündü.Vedat'ınyarasıehemmiyetlideğilsekocasınıbeyhudekorkutmuşolacaktı.Sonra^Makbuledebelkifazlameraklanacak,ayılıpbayılarakonlarıbüsbütünşaşırtacak.Herhaldegitmedenevvelbiryerdenmalûmatalmalıydı.Meryemdudumutlakavakayıöğrenmişolacaktı.Lâmia,birköşebaşındayolunuçevirdi.Vedat'ınoturduğuevedoğrusüratleyürümeğebaşladı.KapıyaUUUAKIANKALBE221yaklaştıkçaaksibirhaberalmakkorkusuileyüreğiçarpıyor,gözlerikararıyor,bastığıyeribilmiyordu.Meryemdudu,kocamanbirhasıryelpazeiletaşlıktamangalyakıyordu.AralıkkapıdanLâmia'nmgirdiğinigörünceşaşırdı,ellerinibelinekoyarak:—Hayırolahanımcığım...Hayırhaberinşallah?...dedi.Gençkadm,heyecanımzaptetmekiçineliylegöğsünebasarak:—Meryemdudu...Kazayıduymadınmı?dedi.İhtiyarkadın,dahaziyadeşaşırdı:—Nekazası?...—VedatBeyavdayaralanmış...Hastaneyegetirmişler...Burayadamıhabervermediler...Neyapsakacaba?Meryemdudu,birkahkahakopardı,sonramerdivendenyukarıseslenerek:—VedatBey...Aşağıyain...Bakkimgeldi?dedi.Vedat,Lâmia'yıkarlara,çamurlarabatmış,heyecandansesi,soluğukesilmişbirhaldetaşlıktagörünceşaşırdı:—Yenge,sakınbizimkilerdenbirinebirşeymioldu?dedi.Gençkadınheyecandan,sevinçtensözsöylemiyordu.Meryemdudu,onunyerinecevapverdi:—Sizivurulmuş,hastaneyegitmişdiyeişitmişler...—Benmi?Kimçıkarmışbulâkırdıyı?Dayımduydumuyenge?Lâmia,başıyle«hayır»diyecevapverdi,sonrakesikkesikdevametti:—Misafirlikteişittim...Dayınızıbirdenbirekorkutmakistemedim...Doğruburayakoştum...Ah,VedatBey,nekadarkorktum...Bukorku,yanımakalırsaçokiyi...Demekyalansöylediler...


I222DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE223Vücuduhâlâtitriyor,taşlığınyarımaydınlığıiçindegözleriparılparılyanıyordu.Vedat,gülerekcevapverdi:—Büsbütünyalandeğil...Fakatsizeyüzdedoksansekizmübalâğaileanlatmışlar...Yaradediklerişeyehemmiyetsizbirsıyrıktanibaret...Bunusöylerkeneliniuzatmıştı.Lâmia,hafifbirferyatkopardı.Vedat'ınsağuvucuincebirbezlesarılıydı.BunuMeryemdudubilefarketmemişti.Gençadam,herzamankialaycıtavrıyledevamediyordu:—Benimavcılığımdanneolacak?...Tüfekatarkenavucumunderisinitetiğekıstırdım...Tabiîbirazsıyrıldı,sekizondamlakanaktı...Dönerkenbireczaneyeuğrayarakbirazgazlıbezaldım...Birparçadahagayretetselerbeni«öldü»diyeçıkaracaklarmış...Fakatsiz,hakikatenmeraklanmışsınızyenge...Lâmia,gitmeğehazırlanıyordu.Meryemdudu,mânioldu:—Okadaryerdengeldin...birazsolukal...Gençkadın,tereddütetti:—Geçkalırım...Belkievdekilerdeişitmişlerdir...DayınızlaMakbuletelâşederler...Vedat,onahakveriyor,«Evet,evetgecikmeyiniz!»diyordu.Fakatdudu,ısraretti:—NasılevsahibisinaVedatBey...Be?dakikacık..Sanatazeçaypişirdim...Birbardakdahanımaikrametmeyelimmi?Hembaksananekadarüşümüş...Birazelini,yüzünüısıtsın...Lâmia,çoküşümüştü.Arasıradişleribirbirineçarpacakkadartitriyor,morarmışparmaklarınınefesiyleısıtıyordu.Meryemdudu,onlarıkendimisafirodasınaaldı,taşlıktakimangalıdagetiripbırakarak:—Sizısınadurun...Benşimdiçayıhazırlarım,dedi.İhtiyarkadın,buminiminiodayıpekhatırlımisafirlerineaçardı.Bütünkıymetlieşyasıylekocasındankalanyadigârlarburadadurui'du.Vedat,yırtıklarıyeşilbirbezleyamanmışmoratlaskaplıkanapeyeoturmuştu.Lâmia,alçakbirtezgâhiskemlesialarakmangalbaşınageçti.Ateşigördükçebüsbütünsızlayanparmaklarınıoğuşturarak,«Allahrazıolsunevsahibinden...Donacaktım.»diyordu.Duvarlar,muskaşeklindecinscins,çeşitçeşitbezparçalarındanyapılmış«hahlar»laörtülüydü.


Meryemdudu,ailefotoğraflarındangazete,kitapresimlerinekadarelinenegeçtiysebu«halılar»müstüneasmış,dikmiş,yapıştırmıştı.Vedat,sesinialçaltaraksöylüyordu:—Benimevsahibimciddenantikadır...Dünyadabuodadandahagülünç,dahaeğlencelibirmüzetasavvuredemiyorum...Heleetrafınızabirbakın...Şuuzunsaplı,kaşıkgibibirşeybirnevikaşağı...«Rahmetlik»kocasıbununlaarkasınıkaşırmış...Şunal,vaktiyleanasıgelinolurkenbindiğikatırınnahimiş...Şutahtakutuyabüyükbabasıvaktiylealtındoldururmuş...Bunlarıbanabirerbireranlattı.MeryemdudununelindekiçaytepsisiyleiçerigirmesiüzerineVedat,sözüdeğiştirdi,budefaMakbule'denbahsetmeğebaşladı.Dayızadesininhoppalıkları,münasebetsizlik'eriyleincedeninceyeeğleniyor,Makbule'ninbazıhallerini,tavırlarınıöylegüzeltaklitediyorduki,gençkadın,kahkahalarlagülmektenkendinialamıyordu.Fakatvinebufırsattanistifadeederekgençkızımüdafaayabaşlamıştı:—NekadarinsafsızsınızVedatBev...Makbule,fenakalplibirkızdeğil...Birazhavai,birazsadedil...Fakatsizonuistediğinizgibiterbiyeedebilirsiniz...Sonra,Idüşününüzkibiçare,siziçokistiyor,onunüzüldüğünügördükçebendeüzülüyorum.Lâmiabunlarısöylerkenarasıraparmaklarıyleşakaklarınısıkıyordu.VedatBey,sözünükeserek:—Rahatsızmsiniz?dedi.Gençkadın:—Başımdabirağırlık,gözlerimdebirhafifkarartıvar,dedi...Ehemmiyetlibirşeydeğil...Geçer...Birazevvelgeçirdiğimkorkuveheyecanınneticesiolacak.Tekx-arMakbule'denbahsetmeğebaşlamıştı.Vedatdaşimdiağırveciddîkonuşuyor,bugençkızlaniçinevlenmesineimkânolmadığımuzunuzunanlatıyordu.Gençadam,birazevvelkineşevecanlılığınıkaybetmişti.Odabaşındaşiddetlicebirağrı,vücudundabirkesiklikhissediyordu.Hafifçegerinerek:—NekasvetlibirgünLâmiaHanım,dedi.Busaatteâdetaortalıkkarardı...Bendedesizingibibir.rahatsızlıkvar...Sizbirazhafifledinizmi?Lâmia,yinecevapvermedi.Sağkolunuyanındakikanapeyedayamış,


alnınıbileğininüstünekoymuştu.Butabiîbiroturuşdeğildi.Omuzlarıhafifçetitriyor,solkoluyanınasarkıyordu.Vedat,müşkülatlayerindenkımıldandı:—Yenge,rahatsızmısınız?diyesordu.Lâmiayinecevapvermedi.Vedat,onadoğrueğildi,sualinitekrarederekomuzunadokundu.Gençkadınınkolubirdenbirekanapeninkenarındankurtuldu,vücuducansızbirşeygibiyereyuvarlandı.Vedat,onamuavenetetmekistiyor,fakatkâbusiçindegibi,eli,koluhareketetmiyordu.Şaşkınbirnazarlaetrafınabakınmağabaşladı.Oda,kuyugibikararıpderinleşiyor,uzakboğukşadaakisleriveriyordu.Gözleribukaranlığıniçindemangala,tepelemedolukömürateşininüstündehâlâyanıpsönenhafifmavialevleredikil-DUDAKTANKALBE225di.Neyeuğradıklarını'ovakitanladı,bağırmakistedi,sesiçıkmadı.Sonkuvvetinitoplayarakkapıyadoğrubirkaçadımattı.Birdenbireayaklarıbirşeyetakıldı.Fakatdüşerkenkapınıntopuzunayapışmış,kolununsertsad-mesiyleonuaçmağamuvaffakolmuştu.XIXLâmia,ogecehiçkendinibilmedi.Vücuduateşleriçindeyanıyor,arasıraanlaşılmazkelimelersöyleyereksayıklıyordu.Ertesisabahağırbiruykudanuyandığıvakithavayıaçmışbuldu.Gökyüzüıslakmenekşelerrengindeydi.Gözalabildiğineuzanıpgidenkarlımanzaralarüstüneparlakbirbahargüneşidökülmüştü.Gençkadınyorgundu.Fakatakşamkibuhranlarındaneserkalmamıştı.Bilâkisiçindebugüzelsabahgibitazebirşeyhissediyordu.PencereninyanındasessizsedasızdikişdikenEmineteyzedenMebrure'yiistedi,çocuğuyatağınıniçinealaraksaçlarınıtaradı.BiraralıkMakbuledeodayagelmişti.Lâmia,onunboynunasarılmasını,yatağınınyanmaçıkıpoturarakdünküvakayımübalağalarlaanlatmasınıbekliyordu.Fakatgençkız,busabahneşesizvedurgungörünüyordu.Başınıbirbeyazyemeniilesımsıkıçatmıştı.Lâmia'nınsorduğusualleretektükcevapverdi,sonrabirişbahaneederekdışarıçıktı.KemalBeydeosabahgörünürlerdeyoktu.Lâmia,kocasıyleüveykızınınbugünbukadarkendisiniihmaletmelerinehayretediyordu.Eminenineyebinbaşınınneredeolduğunusordu,sabahleyinerkendensokağaçıktığınısöyledi.F.15


226DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE227Gençkadın,birazsonrayatağındankalkmış,yavaşyavaşodasınıniçindedolaşarakgiyinmeğebaşlamıştı.Biraralıkkocasınınsesinebenzerbirsesişitirgibioldu.Odakapısınıaçarakkulakverdi.Onunsesiydi.KemalBey,aşağıodadasertbirseslekızınıazarlıyordu.Makbule,cevapveriyor,fakatçokyavaşsöylediğiiçinnedediğianlaşılmıyordu.Lâmia,busabahevdegördüğü,işittiğişeylerdenkorkmağabaşlamıştı.Yavaşyavaşaşağıindi,onlarınbulunduğuodayagirdi.Babakız,onugörüncesustular.Makbule,başınıötetarafaçevirerek,odadançıktı.Rengibirazevvelkindendahauçuk,gözlerikıpkırmızıydı.Binbaşı,sokaktanyenigelmiş,dahapaltosunuçıkarmamıştı.Soğukbirtavırla«Nasıl,birşeyinkalmadıyainşallah!»diyesordu.Karısınabakmağamecburolmamakiçinbaşınıpencereyeçeviriyor,kaşlarınıçatıyordu.Lâmiatelâşgöstermemeğeçalışaraksordu:—Makbule'yeneoldu?—Birşeyemicanınızsıkıldı?—BenikorkutuyorsunuzKemalBey...NevarAllaha$kına?...Binbaşı,aynıçatkınçehre,sertvesoğuktavırlaka-ptyadoğruyürüdü.—Hayır...Dahasonrakonuşuruz...—HayırKemalBey...Görüyorsunuzkimerakiçindeyim.Üzir.eyinizbeni...Kocasınıninatçısükûtukarşısındanedüşüneceğimbilemiyor,zihnindentürlüfenaihtimallergeçiriyordu.BirdenbireVedataklınageldi.Emineninesabahleyinonundaaynıkömürkazasınauğradığını,dündenberionundahastayattığınısöylemişti.Sakıno,dahaağırhastaolmasın?Yahutda...Bufikir,onuöyleheyecanadüşürdüki;kendinizaptedemedi,gözlerindebüyükbirkorkuile:—VedatBey,dedi,sakınVedatBeyebirşeyolmasın?Kapıdançıkmaküzereolanbinbaşı,şiddetledöndü.Yüzütakallűsederekkızarıyor,gözlerininiçiyanıyordu.Sertbirşeysöyleyecekti.Fakatkendinizaptetti.Cebrîbirsükűnetlesordu:—Artıkhastadeğilmisin?Benidinleyecekhaldemisin?Lâmia,külgibikesilmişti.Titreyerekcevapverdi:—Birşeyimyok...Buyurunuz...—Suallerimeaçıkcevapver...Dünorada,onunevindeneişinvardı?


—Neişimmivardı?VedatBeyelbettesizesöylemiştir...Dünmisafirlikteişittimki...Binbaşı,onunsözünükesti:—Benonugörmedim...BuVakalarüzerineartıkdoğrudandoğruyasanasoruyorum...Hiçbirşeyigizlemedencevapver...Gençkadın,kocasınınnasılbirşüpheyedüştüğünüovakitanladı.Birgünevvelkivakalarısüratlegözlerininönündengeçirdi.Binbaşı,buşüphesindehaklıydı.Şimdineyapacak,kendisinindeVedat'ındahiçbirgünahıolmadığımneyleispatedecekti?Gördüğübuncafelâketlerdensonraniçinbukadartedbirsizcehareketetmişti?VakayıolduğugibianlatırsaKemalBeyebirazemniyetgelebileceğinidüşündü.Gözyaşlarını,isyanlarınızaptetti.Şaşkınlıkveteessürlehiçbirnoktayıunutmamakiçinbütüntakatinisarfedereksözebaşladı.İkidebirdeıslakvehummalıgözlerinikocasınınyüzünekaldırıyor-I228DUDAKTANKALBEdu.Binbaşı,hissizvesükûnladinliyor,fakatinanmıyordu.Sararmışdudaklarındaacıbirgülümseme,penceredendışarıyabakmaktainatedengözlerindemeyusbirkanaatvardı.Lâmia,neyapsaonunkalbindenbuşüpheyiçıkaramayacağınıanladı,hikâyesiniyarıdabırakarakâczindenağlamağabaşladı.Binbaşı,karısınıngözyaşlarınındinmesiniaynıhissizsükûnlabekledi,sonraağırağırsöylemeğebaşladı:—Lâmia...Bunlarbeyhude...Seninlegayetciddîkonuşmaklâzım...Bizimevlenmemizmünasebetsizbirşeydi...Bunuinkâretmemeli...Buişerazıolmaklasenbirçocuk,benbirbunakgibihareketettik...Senküçükyaştabüyükfelâketlereuğramışsın...Ben...Hâsılı,bumünasebetsizişoldu...Ben,insaflı,namusluadamımLâmia.Söylemedim,bellietmedim.FakatkendimdenotuzyaşküçükbirkızlaevlenirkennekadararlandığımıAllahbilirKüt^Tıya'rlaahbaplarımınyüzünebakamazoldum,(J5îrkahvedejkikişikonuşsabendenbahsediyorlarsanıyordum.DoğrusunuistersenbenVedat'ıngelmesinihoşgörmemiştim...Fakatbuşüpheyihissettirmekçokçirkin,çokayıpbirşeyolacaktı...Onungençliğibenieziyordu...BirikihaftaevvelMakbuleağzındanbirsözkaçırdı...«VedatBeyinbeğeneceğikadınLâmiaablamabenzemeli.»dedi.Kızımnesöylediğinibilmiyordu.Nihayet,dünküvakaoldu...Birjandarmaneferiylebirihtiyarkadıntelâşlaburayakoşupvakayıanlattılar...Vedat'lasenikömürçarpmış...Hayatınıztehlikedeymiş...Makbulebirçığlıkkopardı:«Vedat'ıLâmiaöldürdü...Birbirlerinisevdiklerini


biliyordum.»diyehaykırmağabaşladı...Odakikadanasılgeberipgidemediğimehayretediyorum...Hâsılı,dündenberiKütahyabirbirinegirdi.«Sürgündoktorlabinbaşınınkansıbirodadakapanarakkendilerinizehirlemişler,kucakkucağaölmekistemişler.»diyorlarmış.HakikatenkabahatinizVarmı,yokmu?229Bunubilmiyorum...İhtimalkivakaseninanlattığıngibidir...İhtimalkideğildir...Maamafihnedeolsabundansonraberaberyaşamamızaimkânkalmadı...Seniartıkevimdealıkoyamam...Bütünhayatımdadoğrudürüstbirinsanolarakkendimitanıttıktansonrabuyaştabuakıbeteuğramakistemezdim...Neçare,kaderdebudavarmış...Nİhtiyarbinbaşı,kapınınyanındakikanapelerdenbirineçökmüş,başınıelleriiçinealmıştı.Lâmia,yalvarmak,ayaklarınakapanmakistiyordu.Fakato,elininsertbirhareketiyleodakapısınıgösterdi,soğukbirsesle:—Allahrızasıiçinbeniyalnızbırak,dedi.XX—LâmiaHanım,birkaçdakikagörüşebilirmiyiz?Gençkadınelindeçocuğuylemezarlığınarkasındakitenhayoldangeçiyordu.Çokdalgındı.BirdenbireürkerekbaşınıçevirinceDoktorVedat'ıgördü.—SizmisinizVedatBey...Birdenbiresesinizitanıyamadım...—Epeycezamandanberigörüşemediğimiziçinunuttunuz...Vedat,âdetiüzerinelâtifeetmeğeçalışıyordu.Fakatçehresikarışıktı.Sözleridudaklarındandökülüyordu.Mebrure'ninsaçlarınıokşadıktansonraçekingenbirtavırla:—Nevakittenberisizigörmekistiyordum,dedi,birtürlüçaresinibulamadım...Deminçarşıdangeçtiğinizigördüm...Gizlicepeşinizetakıldım...Adibirsokakçapkınıgibisizitakipettim...Allahtanburayasaptınız...Bu,nehazinvaziyetdeğilmiLâmiaHanım?...Bizkihemenhemenkardeşolmuştuk...230UUUAKIANK.ALÜH231Vakagünündensonrailkdefabirbirlerinigörüyorlardı.Lâmia,hemseviniyor,hemkorkuyordu.Vedat,onunendişelibirtavırlasıksıketrafınabaktığınıgörerek:


—Sizinleburadakonuşmakiyibirşeydeğil,dedi,fakatneçarekiben,bunamecburum...Hemzatenolanoldu...Neyapsakbuiftiradankurtulamayacağız...Şuyoldandönelimmi?Lâmia,tereddütediyor:—SöyleyeceğinizuzunmuVedatBey?diyesoruyordu.Gençadam,ısraretti:—Herhaldeüçbeşdakikaserbestkonuşmamızlâzım.Vedat'ıngösterdiğiinceyolboşbirtarlayaçıkıyordu.Papatyalar,gelinciklerledoluotlarınarasındabirfakirçobançocuğuyleüçbeşkişidenbaşkabirşeygörünmüyordu.Vedat,birazevvelkisözleritekrarederek:—EvetLâmiaHanım,dedi,bizkihemenhemenkardeşgibiolmuştuk...SonzamanlardasizeseyrekuğramamınasılsebebiMakbuledeğildi...Dayımınbenimleolanahbaplığınızıhoşgörmediğinibiliyordum...Ogünkendikendinizeevimeuğramakihtiyatsızlığındabulunmanızcanımısıkmıştı...İhtimal,hatırlarsınız...Dayımbelkimerakederbahanesiylehemenevedönmeniziistemiştim...Bunlarıkendimigünahsızgöstermekiçinsöylemiyorum...Nedeolsabundanbenmesulüm...Dayımıgörmek,onahakikatiolduğugibianlatmakistedim,benimlegörüşmeyireddetti.Uzunbirmektupyazıpgönderdim.Mektubuaçılmamışolarakiadeetti...Hülâsa,sizimüdafaaetmekiçinhiçbirçarebulamadım...Buongüniçindenekadarıstırapçektiğimitahminedemezsiniz...Lâmia,hüzünlegülümsedi:—NeyapalımVedatBey...benimtalihimefendim,dedi.Gençadam,korkakorkasordu:—Şimdineyapmak,nereyegitmekfikrindesiniz?—Birkaçgünekadaristanbul'agideceğimVedatBey...TabiîartıkKütahya'dakalamam...KemalBeydezatenböyleistiyor...İstanbul,kendihalindeyaşamakisteyenleriçindahamüsaitbirmemleketdeğilmiefendim?...Anneminbirihtiyarsütninesivardır.GalibaBeylerbeyitaraflarındabiryerdeoturuyor,eğersağsaonayakınbiryerdeoturacağım.Babamdankalanbirkaçkuruşmaaşımlakendimiveçocuğumuidareyeçalışacağım..HattamümkünolursaçalışacağımVedatBey...Ben,çoksıkıntıçektiğimiçinartıkkorkmuyorum...Eminolunuzkitahminettiğinizdenziyadesakinim...Hattaİstanbul'utekrargöreceğimidüşününceiçimebirtatlıheyecanbilegeliyor...EliyleMebrure'ninbaşınıokşuyor,gözlerindemahzunbirgülümsemeileuzaklarabakıyordu:—Artıkçocuğumiçinyaşayacağım...O,mesutolursabenziyan


olduğumaacımayacağım...Vedat,onubukadarsakinvemütevekkilgördüğünehayretediyor,hattabirazasabileşiyordu:—Çokşeygördünüz,dedi,fakateminolunuzkisizdahahayatıtanımıyorsunuz.Dahagençsiniz...Mesutolabilirsiniz...Hattakimbilirbelkitekrar...Lâmia,kaşlarınıçatarak:—RicaederimVedatBey...diyekekeledi...Vedat,butavırdanürkmeyerek:—DinleyinLâmiaHanım,dedi,vaktimizdar...Uğ-radığmızfelâkettebenimdebirmesuliyetpayımbulunduğunuunutmamaklâzım...—Sizinmi?Niçin?—Görünüştedeğil,fakathakikatteöyle...Neolursaolsunkocanızdanayrılmanızabensebepoldum...Hernamusluerkekgibibunutamiretmeklâzım...İstemedensebepolduğumfelâketitamiriçinbenimleevlenmeniziteklifediyorum...Lâmia,hafifbirferyatkopardı,ellerinikıpkırmızıkesilenyüzünekapayarak:—NesöylüyorsunuzVedatBey?...Bu,olacakişmi?dedi.Vedat,sertveciddî:—Namusluinsanlariçinbuişdaimaböyleolur,dedi.—İmkânyokVedatBey.Namusluerkekböyleyapardiyorsunuz...Sorarımsize:hiçkabahatiolmayannamuslubirerkeğinbukadarbüyükfedakârlığınıbirkadınnasılkabuleder,ricaederim...ArtıkayrılalımVedatBey...İnsaniyetiniziçinsizeteşekküretmeyiunutmuyorum...Lâmia,onunladahafazlakonuşmakdoğruolmadığınıhissediyor,gitmeyehaz-ırlanıyordu.Vedat,bunamânioldu:—LâmiaHanım,dedi,ihtimal,sizibirdahagöremeyeceğim...Birkaçgünsonraİstanbul'agideceksiniz...Buişimutlakahalletmemizlâzım...Ricaederimteklifimikabuletmenizenemânivar?—SöyledimyaVedatBey...Fedakârlıkistemiyorum...—Yabu,benimiçinfedakârlıkolmayacaksa...Yamesutbiraileyuvasıkurmayıümitediyorsam...—BendenelbettedahaiyibirkızbulabilirsinizVedatBey...¦;'.!!fZil


—Yabensizibulabileceğimkızlarınhepsinetercihediyorsam,yabensiziseviyorsam?...Lâmia,neyapacağını,nesöyleyeceğinibilmeyerektitriyor,önünebakıyordu.Vedat,dahasakinveciddîdevametti:—Mademkibukadarsöyledim;bitireyim:siz,benimüstümdeçokbüyükbirtesirhâsılettinizLâmiaHanım...Dayımınkarısıolduğunuzmüddetçebunukendikendimekarşıdasadecebirtesirdiyeizahediyordum...Fakatmademkibuvakabaşımızageldi;artıkbunugizlemekiçinbirsebepgöremiyorum...Şimdidenbanasözveriniz...Yakındaİstanbul'adöndüğümzamanevleniriz...Benimhafifbiradamgöründüğümebakmayınız...Sizielimdengeldiğikadarmesutetmeğeçalışırım.Lâmia,derinderindüşünmeğebaşlamıştı.Korkakbirgülümsemeyle:—BanakarşıböylebirhissinizolmasıdahabüyükbirmânideğilmiVedatBey?dedi,benimfazlatahsilimyok...Fakatuğradığımfelâketlerüzerineçokdüşündüm,bazışeyleriçokiyianladım...Sizeöylebirkadınlâzımki,sizisevsinVedatBey...Olduğunuzkadarsevsin...—Peki...Birgünümitedemezmiyimki!...Lâmia,şüpheilebaşınısallayarakcevapverdi:—Yabendahaevvelbaşkasınısevdimse...Yabenimkalbimdeartıkkimseyeverecekbirşeykalmadıysa?...Bubeklenmezcevap,doktoruevvelâsarsargibioldu.Fakatsonrakendinitoplayarak:—Yabende...Ötekikocanızdanfazlabirşeyistemezsem?...—İmkânyokVedatBey...Benzatenonadapişmandım.Durupdururkeniyibirinsanızehirledim...Hemsizoinsanlardansınızkibirkadın,yahutbirgençPkız,sizisevmedenevlenirsegünahveyazıkolur...Görüyorsunuzyanekadaraçıksöylüyorum...Şimdiartıksize«Allahaısmarladık»diyeceğimVedatBey...—PekiLâmiaHanım...Fakatİstanbul'ageldiğimzamansizigörmememüsaadeedecekmisiniz?Niçinaçıksöylemeyeyim?Ben,hâlâümidimikesmiyorum...—Sizibirarkadaşgibiyinegöreceğim...—Ohaldebirikihaftayakadargörüşürüz...—Nasıl?Siziniçinyakındaİstanbul'agitmeğeihtimalvarmı?-—üstünedüşmüşolsaydımşimdiyekadardagitmişolurdum.îkiarkadaşgibibirbirlerininellerinisıktılar.Vedat,Mebrure'yikucağına


alaraktekrartekraryanaklarındanöptüveayrıldılar.ÜÇÜNCÜKISIMIAnadoluhisan,1HaziranPancurlarımkapalı,odamgecegibikaranlıktı.Birsaattenberipiyanonunyanındakikoltuğuniçindeuyuşupkalmıştım.Hiçbirşeydüşünmüyordum,hiçbirşeyhissetmiyordum.Odamgibibeynimevekalbimededurgunbirkaranlıkçökmüştü.Birdenbirekapımaçıldı.Cavidan,birrüzgârşiddetiyleiçerigirdi.Beniohaldegörüncehafifbirferyatvehiddetçığlığıkopardı.—NeyapıyorsunKenan?...Bensenigiyinmişsanıyordum...Âdetabenimleeğlendiğineinanacağımgeliyor...Cavidan,hazırlanmış,hattaçantasıyleşemsiyesinibilealmıştı.Kapıdangirenparlakziyasütunuiçindehareketleridahacanlıgörünüyor,sesidahakuvvetlibirihtizazalıyordu.Birzamandanberibanatuhafbirhalarızoldu.Bazıböylesessizlikihtiyacınıderinderinduyduğum,varlığımımutlakbiradamsükûnuiçindegömüpmahvetmektenzevkaldığımsaatlerdesesehiçtahammüledemiyorum...Beyniminiçindegizlibiryaravargibi...Engüzelsesbilebuyarayıincitipsızlatıyor...Kendimitoplamağaçalışarakayağakalktım.—BiliyorsunkihiçbirzamanbilerekseniüzmedimCavidan...Teminederimkigayriihtiyarîoluyor,dedim.n.ivianCavidan,doğrudandoğruyacevapvermedi:y—Of,nekaranlıkbuoda...diyeşikâyetederekpencereyeyürüdü,kollarınınserthareketleriylecamlan,pancurlarıaçmağabaşladı.Başınıçevirmedenbenimlekonuşuyordu:—Çokşükürhastadeğilsin...Yalnızmüzminbirtembelliğinvar...Okadar...Haniinsaniçindenkaçan,mağaralarakapanıpçiledoldurandervişlerintembelliği...Fakat...Ooof,bupancurlardaneağır.Elimiacıttı...—Müsaadeet,benaçayım...—Yok,yok,rahatsızolma...Nediyordum...Bu,müzminbirtembellik...Bunuitirafetmekgüç...Onuniçinbunadahaşairane,dahasanatkâranebirşekil,âdetabirdehâhastalığışekliveriyorsun.Fakatdehâhastalığındanbahsetmekiçinevvelâdâhiolduğunukatîolarakispatetmeli,değilmisin?...


Sanatındanşüpheettiğimiçinbunlarısöyledimzannetme...Biliyorsunkionaherkestenziyadeitimadımvar...Oitimadıdahakaybetmedim...Keşkebuitimatbendeolduğukadarmünek-kidlerdedeolsa...Meselâ«SiyahYıldızlar»içinokadaracıbirtenkidmakalesiyazanmünekkide...Herkessenimethederkenbuadam,şöylesöylemişti;aynenaklımdadır:«SiyahYıldızlar,şüphesizyüksekeser...Fakatacabaonubuyüksekleredehânınkanatlarımıçıkardı?Yoksamuvakkatbirheyecandanaldığıhızla—birhavaîfişeğigibi—birdefayamahsusolarakmıhavalardayükselipparladı?BunuHüseyinKenan'ınmüstakbeleserlerigösterecek...Birçokyarımsanatkârlarvardırkiömürlerininbazısaatlerindefevkalâdeadamlarhissiniverirler,fakatbirzamansonranamvenişanbırakmadansönüpgiderler...SiyahYıldızlar,şüphesizgüzelVeyüksekbireser...Fakatöylemüteredditvedağınıkyerleri,öylenispetsizparçalarıvarkibirdehâdanziyadebirmarazeseriolmasındanbenişüpheyedüşürüyor...»BumakaleDUDAKTANKALBE237içinovakitlerçokcanımsıkılmıştıKenan...Fakatzamangeçtikçemünekkidehakvereceğimgeliyor...«SiyahYıldızlar»müstündenüçseneyeyakınbirzamangeçti...Hiçbiryenieserveremedin...Vermeğedeniyetvehevesinyokgibi...KarımınbusözleribeniaçıkpencerelerdengirenBoğazrüzgârından,denizdeyıkandıktansonraserinveharelipırıltılarlaodamaaksedenöğlegüneşiaydınlığındanziyadecanlandırdı.Gülmeğebaşladım:—îtirafetkievlendiğimizdenberiçalışmakiçinnevakit,nedemüsaitbiryerbulamadım,dedim.Cavidan,dudaklarınıbükerek:x—Güzelbahane,diyecevapverdi,hemöylediplomatçabirbuluşkibenideazçokmesulediyor...Öyleya,ikiseneyeyakınbirzamanseyahatettik...Senirahatbırakmadım,daimameşgulettim...Hattabelkisanailhamdaveremedim...Karım,heyecanlarını,zaaflarınıgizlemekteçokmahirdir,enbüyükvakalarıdaimamağrurbirsükûn,lakaytbiristihfaflakarşılar.Böyleolduğuhaldebugünhemenhemenbenimlekavgayahazırlandığınıhissediyordum.—BöylesöylemeCavidan,dedim,bilirsinkibüyükfelâketlergibifazlasaadetdesanatkârlarıçokkereakameteuğratır...0,dahabüyükbirasabiyetlesözümükesti:


—Fakatsaadetderkenniçinöyleacıacıgülümsü-yorsun?însan,âdetakinayesöylediğineinanacak...—BenmigülümsedimCavidan?...Benmigülümsedim?Hayretlekarımınyüzünebakıyordum.Bu«acıacıgülümseme»bugünnedenseçoksinirliolanCavidan'mbirvehmindenmiibaretti,yoksabensahidenhiçfarkın-1/UL»AJS.1AJNJS.ALİ3Üdaolmadan,istemedenböyleacıacıgülümsemişmiydim?Katiyenbilmiyorum...Sözüuzatmak,karımlauzunbirmünakaşayagirişmekiçinhiçarzuduymuyordum.Gayetsakinbirsesle:—Maksadımıyanlışanlamaricaederim,dedim,bilirsinkisanatenziyadesükűnveyalnızlıkiçindedoğar...Başkalarınıbilmem,fakatbenimiçinböyle...Hayatımızmesut,fakatbirazfazlagürültüvehareketiçindegeçti...Şimdiartıkİstanbul'ayerleştik...Göreceksinnekadarciddîçalışacağım...Herhaldehenüzbitmediğime,ölmediğimeeminolCavidan...Ben«SiyahYıldızlar»dançokdahagüzeleserlervücudagetireceğim...Busözlerisertbirkanaatlesöylemiştim.Dünyadaherşeyetahammülediyorum.Fakatsanatkârlığımdanşüpheedilmesineasla...Cavidan,birdenbiretavrınıdeğiştirmedi.Fakat:«Bilmem...Bakalım...Bendeöyletemenniederim.»derkenyumuşadığını,yenidenbanainandığınıhissediyordum.—HaydiKenan...Çabukhazırlan...Vakitgeçiyor...—BugünmutlakaAda'yagitmeklâzımmı?—Tabiîdeğilmi?...Sözverdik...—Evetamma...Vücudumdabirkırıklıkvar...Telefonetsek,birmazeretgöstersekolmazmı?—İmkânıyok...—Hemdahadoğrusu,benbugünişebaşlamakistiyorum...—Onaneşüphe...Birazevvelbaşlamıştınbile...Deminodayagirdiğimzamanseninebüyükbirfaaliyetiçindebuldum...Öyledeğilmi?—Eğleniyorsun,fakathaksız...Zihnimtamamiyleeserimlemeşguldü...Hersanateserininböylebirhazırlıkdevresiyokmu?Artıktamamiylecanlanmıştım.Ben,bazıdurgunvefUUUAMANK.ALJBÜ239yorgunzamanlardadünyanıneniradesiz,enbiçarebiradamıyım.Miniminibirçocukbilebeniistediğiyereçeker,götürür.Fakathafifbirheyecanlan


canlandığımvakitişdeğişiyor.Tavırlarım,hareketlerim,sözlerimbüsbütünbaşkabirahenkveşiddetalıyor.Ovakitdayanılmazbirkuvvetolduğunuhissediyorum.Cavidan'ıkandırmaktagüçlükçekmedim,bensizolarakAda'yagitmeğerazıoldu.Evlendiğimizdenberiilkdefabirbirimizdenayrıbirgecegeçireceğiz.Bukısaayrılıkbanaeskiyalnızlıkgünlerimihatırlatıyor.Ohayatınbirçokacıları,mahrumiyetlerivardı.Fakatgüzelyerlerideyokmuydu?Akşamüstükendikendimeuzunbirgezintiyaptım.Sahilitakipediyordum.Kâhboyalarısolmuş,kafesleridökülmüşeskiyalılararasındakidarsokaklardangeçiyor,kâhdenizkenarınaçıkıyordum.Busaatlerdeburalardadolaşmakinsanatuhafduygularveriyor...Yüksekduvarlarınınyıkıktaşlarındayosunlar,dikenlerbitmişeskikalebedenlerigibi,viranyalılargölgevesükûniçindeuyumuş...Uzun,karışıkdehlizlerebenzeyenbudarsokaklarahemengününyarısındakaranlıkbasıyor...İnsan,birgecevaktimetrukbireskizamanmemleketindengeçmişgibioluyor.Ruhumuzeskimiş,geçmişgünlerinhüznüyledoluptaşıyor...Sonra,hiçbeklemediğimizbiryerdebirgeçitaçılıyor...Karanlığaalışmışgözlerimizeışıktankamaşmışgibigörünenparlakbirdenizkenarınaçıkıyorsunuz...Karşıtepelerirenklibiraydınlığaboğan,uzaktakiİstanbul'uncamlarınıelmasyığınlarıgibipırıldatansongüneşışıklarındanhafifakıntılısularasürünürcesineuçanmartılarakadarheryercanlıveşen...BöyledevamederkenBoğazıçininbuAnadolusahiliylekendihayatımveruhumarasındamukayeseleryapmaklaeğleniyorum...Nekadarbiribirimizebenziyorduk.Z.'VJ1Y/i.L.üHGeçmişgünlerimidetıpkıböylegörüyordum.Yadurgun,meyus,ümitsizbirölümkaranlığıvehareketsizliği;yahutdamüfritbirteheyyüç,çılgın,sarhoşbirşenlik...Bununikisiarasınıbulamamış,başkainsanlargibiruhumabirkarar,mutedilbirsaadetteminedememiştim.Güneşbatmış,denizbüsbütünsönmüştü.Neredengeldiğimibilmiyordum.Köhnebirrıhtımdangeçiyordum,taşlarınbazılarıkopmuş,atlamadangeçilmeyenyarıklarmeydanagelmişti.Birdenbiresularıncanlandığını,tatlıseslerçıkararaktaşlardaçırpındığınıgördüm.Başımıçevirdim.ArkamdakiiskeleyebirŞirketvapuruyanaşıyordu.Akşamınsükûtuiçindetizbirçocuksesinin«Paşabahçe»diyehaykırdığınıişittim.Olduğumyerdeduraklamıştım.«Paşabahçe...»Ömrümdepekazsözbeni


bukadarmüteessiretti.Paşabahçe...BenimzavallıKınalıYapıncak'mdoğduğu,büyüdüğüyer,uzakmemleketlerdegözlerininbirhazinısrarlagördüğüçocuklukrüyası...Bumahzunakşamsaatindekalbiminbiryaragibisızladığınıhissediyordum.KınalıYapıncak'meviacabahangisiydi?Acabahangitaşlarınüstündeoynamıştı?Bunuöğrenmekbendebirkuvvetliarzuhalinialdı.ÖylesanıyordumkiKınalıYapıncak'moturduğuyalıyıkeşfedersemfevkalâdebirşeyolacak,onunkısaetekleriyle,sarısaçlarıyle,güzelçilliyüzüylebanadoğrugeldiğinigöreceğim...AhKınalıYapıncak...Birbirimiziartıkhiçgörmeyeceğiz...Fakatsenidünyadatesadüfetmediğimengüzel,entemizbirşeygibihatırlayacağım...SanatımbanaçoksaadetverdiKınalıYapıncak...Fakathiçbirisiseninbıraktığınhatırayabenzemedi...Kayalarınarasmdaçıplakbacaklıbirihtiyarbalıkçıdolaşıyordu.Şüphesiz,eskibiryerliolacaktı.AcabaDUDAKTANKALBE241Lâmia'nınbabasınısorsambilirmiydi?Aklagelenbumünasebetsizşeyekendimdegüldüm.Hakikatenben,gittikçeçocukoluyordum.Geceolmuştu.Hayliyorulmuştum.Karadandönmekimkânsızdı,iskeledenbirsandalaatladım.Arasırabaşımıçeviripbakıyordum.Paşabahçeyavaşyavaşuzaklaşıyor,karanlığakarışıyordu.Fakatben,KınalıYapm-cak'ıaklımdançıkaramıyordum.BuüçseneyeyakınbirzamaniçindeLâmia'yıbirçokdefalarhatırlamıştım.Fakathiçbirzamanonubukadartamolarakruhumuniçindebulamamıştım.Gözümünönündeenküçükmanalarını,engizliçizgilerinevarıncayakadarbütüntafsilâtıyleçehresi,kulağımdasesititriyor.Dudaklarımdahemenhemennefesini,burnumdasaçlarınınkokusunubuluyordum.Onubukadartamolaraknasılmuhafazaetmiştim?Evet,ben,KınalıYapmcak'ıbuüçseneiçindebirçokdefalarhatırlamıştım.İtirafedeyimki,onaettiğimfenalıkbenienmesut,entatlısaatlerimdezehirledi...Kendimehakvermekiçinkuvvetlisebeplerimvardı:«KınalıYapıncakbasitbirçocukdiyordum,butarzdafelâketlerbukabilruhlarüzerindezannettiğimkadarbüyüktesirleryapamaz...Birazmüteessirolduysabileherhaldeunutmuştur.îhtimal,şimdigayetmesuttur..»Bumantık,benitamamıyletatminetmesebileherhaldemütemadiyenüzülmememânioluyordu.Sonra,insanhislerizamanlaaşmıyor,kuvvetinikaybediyor...Hayatındaha


başkameşgalelerivar...Helebenimgibigürültülübirhayatyaşayanbirsanatkârın...FakatşuvarkiLâmia'nınmesutolduğunakendimiinandırdığımhaldehiçbirzamanonadairbirşeysormağa,öğrenmeğecesaretedemedim...F.16242DUDAKTANKALBESandalınbirköşesindegözlerimikapamış,kendimibirdenizgibi,heryandansaranhatıralaraterketmiş-tim.Oyazrüyasınınbendeumduğumdanfazlaizlerbıraktığınışimdianlıyordum.Cavidan'laberabergeçirdiğimbuikibuçukseneninsaadetiniinkâredersemnankörlükolur...Şenvebahtiyaryaşıyorduk.Seyyahkuşlargibihermevsimibirmemlekettegeçiriyorduk.Dostlarımız,bahtiyarlığımızahasetediyorlardı.Fakathangimemleketteolursakolalım,heryaz,tambumevsimde,içimdemüzminbirhüzünsebepsizbiryaşamakyorgunluğuuyanıyordu.Çalışmaktannefretediyordum,yaşamaktanusanıyordum.Kalbimdebilinmezbirşeyhasreti,bilinmezbiryerindaüssılasıvardı.Neyiistiyordum,neresinidüşünüyordum?Bunuanlamaktan,buhislerifazlatahliletmektenkendimdekorkuyordum.Bugizlibuhrandevamettiğimüddetçekanmıkendimeyabancıhissediyordum...İçlerindeyaşamaktanokadarzevkaldığımşık,kibar,zarifdostlarımızıterzimankenlerigibiruhsuzgörüyor;herhallerine,hersözlerinegizligizliasabileşiyordum...Banabirköhne«Şem'iDede»'yi,birmazlum«Ke-rem»i,bir...manasızKınalıYapıncak'ıdüşünmekdahatatlıgeliyordu.Kibar,sıkeğlencelibirhayatakavuştuktansonra,mahruzgünleridüşünmekanlaşılmazbirruhsüfliliği...Fakatneyapalımkiböyle...BugeceLâmia'yaaitolanhatıralarımdabirhususiyetdahafarkediyordum.Biçareçocuğunkendisigibihatıravehayalideinsanaenacıvebedbahtsaatlerindeyakınbulunuyordu.Birdefaitalya'dabirarabakazasıgeçirmiş,birkaçgünbirhastanedeepeyceıstırapçekmiştim.Ovakitkâbuslarımıniçindeheponunlakonuşmuş,heponunlameşgulolmuştum.Sonraannemöldüğüvakitdeöyle..Ben,anneminöldüğübirgece«GrandDUDAKTANKALBE243Opera»nınholündehaberalmıştım.Birdenbireetrafımızdakiziyalarınnasılsöndüğünü,dünyanınnasılbaşımayıkıldığınıunutamayacağım.Yaralıbirhayvanadönmüştüm.Yuvarlanmamakiçinbirduvaradayanıyor,telgrafıavucumuniçindeburuşturuyordum.Cavidan,birazuzaktadostlarımızlakonuşuyordu,dudaklarındamuhteşemvebirazlakayttebessümü


vardı.Budakikadayapılacakendoğruşey,onubirvesileileoradanayırmak,arabamızaatlayarakoteledönmekti.Fakatben,böyleyapmadım.İçimdebirdenbirebirbaşkakorkudoğmuştu.Banaöylegeliyorduki,Cavidanye'siminderecesinianlayamayacak,manasıztesellisözlerisöylecek,sabırtavsiyeedecek...Hattaihtimal,ağlayacak...Fakatbunlarıbenimistediğim,beklediğimgözyaşlanolmayacak...Bu,belkisebepsiz,haksızbirkorkuydu.Fakatbirtürlüonukalbimdeyenemedim.Kendikendimeoradankaçtım...Birodayakapanarakinleyipağlamaklageçirdiğimogecede—tuhafdeğilmi—beniyalnızLâmiatesellietti.Öylezannediyordumki,bugeceonuyarımsaatgörmekmümkünolsa,başımıbirkaçdakikaonungöğsünekoysamıstıraplarımkesilecek,buölümedahametanetletahammüledeceğim.Cavidandarılmıştı.Ertesigün,niçinkendisinehabervermedenoperadankaçtığımısordu.Büyükbirsükûnetleonakarahaberiverdim.Bumatemgecesininyüzümdebıraktığıizleriovakitfarketti.Cavidan,buölümünbeninekadarderindenderinesarstığınıbelkianlamadı.Fakatterbiyeli,vazifeperverbirinsangibihareketetti,matemimizenazikbirhürmetgösterdi.Sandal,yalımızınrıhtımınayanaşmcayakadarbutahayyüllerdenkendimikurtaramadım.Yorgunolmama244DUDAKTANKALBErağmenyemekyemekistemiyordum.Erkendenodamaçekildim.Yalıdabugecemahzunbiryalnızlıkvardı.Cavidan'ındadısıDilnüvazkalfabanakahvegetirmişti.Odadançıkacağıvakitgülümseyerek:—Galibagönderdiğinizepişmanoldunuz,dedi,pekyalnızkaldınız...—Bendegüldüm:—Evet,öyleoldu...Yalnızkaldım,dedim.İhtiyarkadın:«Allahdahauzunayrılıklargöstermesin.»diyeduaederekodadançıktı.Karımladaimaberaberyaşamıştık.Evlendiğimizgündenberibirgecebirbirimizdenayrılmamıştık.Herevde,herailedetesadüfedilenufaktefekkırgınlıklaristisnaedilirse,ciddisurettehiçbirbirimiziincitmemiş-tik...Fakatşunugizleyemeyeceğimki,benbuyalnızlıkhissinidaimaçokduymuştum.Cavidan'ıseviyordum.Sevmemekiçinhiçbirsebepyoktu.Etrafımızdakilerbiziaile


saadetininmodeliaddediyorlardı.Hakikatendeöyleydi.Fakatruhumungizlibirköşesivardıki,karımhiçbirzamanorayagiremeyecekti.Ben,doğuştanmünzevîvevahşibiradamolduğumiçinmibuöyleoluyordu?Yoksaayrıayrımuhitlerdebaşkatürlüyaşayarakyetiştiğimiziçinmi?Bunutahlileçalışmaktandaimakorktum.Hattaburuhyalnızlığınıbilekendikendimeitirafetmedim.Bugeceyalnızım.İkibuçuksenedenberiilkdefabirbirimizdenayrılıyoruz.Aramızdaikisaatlikbirmesafeyok...Ayrılalıaltısaatbileolmadı...BunarağmenkendimiCavidan'danokadaruzakbuluyorumki...Hattayalnızondandadeğil...İkibuçuksenelikkendihayatımdabanabirbaşkasının,biryabancınınuzaktangörülmüş,birromandaokunmuşsergüzeştigibigörünüyor...Biraralıkbudüşünceleriderinleştirmekten,buka-ranlıkduygularakendimifazlakaptırmaktankorktum.Eserimlemeşgulolmakistedim.Fakatbubiçareeserikibuçuksenedenberizihnimdebirölügibicansız,soğukyatıyor...Evet,keşkebugeceCavidan'ıbırakmasay-dım.Vakitgeçirmekiçinaklımabirçaregeldi:Çoktanberiihmalettiğimbazıdostlaramektupyazmak...Fakatdüşündümki,bunlarâdi,soğukmerasimsözlerindenibaretkalacak,sözlerimdüşündüğümveduyduğumşeylerinbüsbütünaksiolacak.İkibuçuksenemanasızlıklariçinde,kuklalıkettiğimyetişmiyormuşgibibugeceyi,kendikalbimleyalnızkaldığımbutekgeceyideböyleziyanetmekdoğrudeğil...Benimdertleşmeğe,kalbimibütünçıplaklığıylegöstermeğeihtiyacımvar...Buikibuçukseneiçindebukadarinsantanıdım...Yüzlercedostumvar.Bunlarıniçindemeselâbirbiçare.Şem'iDedekadarbenianlayacakkimseyok...«Şuhaldebumektubukendikendimeyazayım.»dedim.Yazıhanemingözündenbirdestekâğıtçektim.Busatırlarıkaraladım.Vakithayligecikti.Artıkyatmalı.Fakatyatmadanevvelyapılacakküçükbirişvar...Bumanasızmektubunkâğıtlarınıbirerbireryakmak...Birdahaböyleçocukluklaryapmamakiçinkendikendimesözvermek...2HaziranBugüngeçuyandım.Cavidan'ınancakakşamadoğrugeleceğinitahminediyordum.Havagüzeldi,öğledensonra,yalıdançıktım.NiyetimbirsaatkadarKüçüksutaraflarındadolaşmak,sonraevedönerekkatiyençalışmağabaşlamaktı.Heyhatki,yinesersemliğimtuttu.Çamlıca'yadoğrubilmediğimyollara


saptım,bitiptükenmezyokuşlardançıktım.Tarlalar,bahçelerarasındasaatlerceyürüdüm.Öyleki,yorgunluktanbitapbirhaldeyalıyadöndüğümvakitortalıkkararmıştı.Cavidansitemederseyabancıyollardakaybolduğumusöyleyecektim.BahçedeDilnüvazkalfayıgördüm.İhtiyarkadınendişelibirtavırla:—Küçükhanımgelmedi,dedi.Sizebirtelgrafvar.Galibaondan...Sizgittiktenyarımsaatsonrageldi.Telgrafıaçtım.Cavidan'dangeliyordu:«AyşeHanımefendibugecebenibırakmıyor,senindemutlakagelmeniistiyor,bekliyoruz.»Dilnüvazkalfa,meraklayüzümebakarak:«Birşeyyokyainşallah?»diyordu.—Hayır...Bugecedebırakmamışlar,dedim...BusaattensonrabenimAda'yagitmemeimkânyokrtu.Hemencevapverdim.Gündüzevdeolmadığımiçintelgrafışimdialdığımısöyledim,benimazurgörmeleriniricaettim.BuhaldebugecedeCavidan'danayrıkalıyorum.Düngecekendikendimeyazdığımmektubunsonsatırlarındabukâğıtlarıyırtmak,artıkuyumakistediğimisöylemiştim.Kâğıtlarıyırtmağamuvaffakolamadım,onlarıyazıhaneminbirgözünekilitledim.Uykumisehiçyoktu.Karanlıktayalınınbahçesineindim.Saatlercedenizi,karşısahillerinsönükışıklarınıseyrettim.İçimdemüphem,karanlıkbirhicranvardı.Yenihayatımdanilkdefakendimeşikâyetediyordum.Neyimeksikti?Şeref,şöhret,para,hattaaşk...Öyleya,aşk...Mademkikarımıseviyordum.Mademkikarımınhertürlümeziyetleresahipbirkadınolduğunvıherkestasdikediyor...fBumüphem,karanlıkhicranıtahliletmektenkorkuyordum.Kendilerindeşifasızbirhastalıkbulmaktankorkandoktorlargibi...Kalbimitatminiçinmuhakemeleryürütüyor,mantıklaryapıyordum.Kendikendimediyordumki:«Eskisefilhayatımınbirkısmıistanbul'dageçmişti...Buradaben,çokıstırapçektim...Şimdiİstanbul'ayinedönüyorum...İhtimal,bueskiıstıraphatıralarıgizligizliruhumuniçindecanlanıyor...Eskiacılarımınsonbakiyeleriniçekiyorum...»Müphemdüşünceleriçindegeçensaatlerinsanıvücutyorgunluklarındanziyadeeziyor.Düngeceodamadöndüktensonrayükaltındabunalmışbirhamalkadarbaygınuyudum.Gözlerimiaçtığımvakitodadabirhafifkanatsesivardı.Pancurlarıkapalı


olduğuiçinışıkgirmiyor,odanınloşhavasıiçindeincebirgölgeçırpmıyordu.Derhalanladım.Açıksobaborusudeliğindenbirkuşyavrusugirmişti.Biçareyisıkıntıdankurtarmakiçinpencerelerdenbiriniaçmakkâfiidi.Fakatbukuşuyakalamak,birkaçdakikaelimdesevmekiçinhaşarıbirçocukhevesiduydum...Çırpınmaktanhalsizkalmıştı.Benifazlauğraştırmayacaktı.Camlardanbirinisürdüm.Pancurlarıhafifçearaladım.Zavallıhayvan,kendinibuaralıklardangörünenziyayadoğruattı.Buümittenbirtürlüayrılamıyor,sontakatiyleçırpmıyordu.Hemenelimiuzatıpkanatlarındanyakaladım.Fakatboynupancurunaralıklarınasıkışmıştı.Dahaziyadeuğraşırsamöleceğinidüşündüm.Hemenpancuruaçtım.Elimdebiçareninbirkaçsarıtüyükaldı.HiçmünasebetiyokkenyineKınalıYapıncak'ıdüşünmeğebaşlamıştım.Nedenbuçocuğubugünlerdebukadarsıksıkhatırlıyordum?Bununlaberaberbendeyalnızonudeğil,bütüneskişeylerihatırlamağabiristidatvar.Nasılki,bugünkügezintideöyleolmuştu.Küçüksu'dandönerkenuzaktagörünenağaçlıklıbiryolağzınıbirdenbireBozyakayollarındanbirinebenzetmiştim.İçimdenöylegeldiki,buyolutakipedersemorayadahafazlabenzeyenşeyleretesadüfedeceğim.Akşamakadartenhayollarda,yorucuyokuşlardadolaşmama,Çamlıca'nıntâarkataraflarındabilmediğimbiryeregitmemesebepbuoldu.Cavidan'mbugecedönmemesinecanımsıkıldı.Yahuthiçolmazsatelgraf,vaktindeelimegeçmişolsaydı,benAda'yagitmişolurdum.Düngece,kendikendimeyazdığımmektubuyırtmakistememesebepvardı:Kendikendimlekonuşmakistemiyordum.Buhasbıhalinönünüalamamaktan,karımevedöndüktensonradaonadevametmektenkorkuyordum.Bugeceyikemançalmaklageçirmekistedim.Aklımahepeskimanasızşeylergeldi.VaktiyleŞem'iDede'-ninneyindenkulağımdakalmışhavalar,çocukluğumdatekkededinlediğimilâhîparçalan,sonraLâmiâ'nınninnisi...Nihayet,anladımki,kuvvetliarzuyamukavemetmümkünolmayacak...Yazıhaneminönünegeçtim,düngecekimektupkâğıtlarınıçıkardım...Onlar,birruzna-meninilksayfalarıolacak...Bundaçoktehlikevar,biliyorum...BirkereCavidan'asöylemediğimbirçokşeylerionasöyleyeceğim...Hayatımıza,dahafenasıruhumuzunhayatınabiraydınlıkgirecek...Sonra,okuduğummüphem,karanlıkhicranları,obilinmezşeylerdaüssılasınıtahlilebaşlamaktankendimialamayacağım.Nihayet,kendikendimleyapacağımbuaçıkhasbıhal,acababugünküsaadetimhakkındabanaşüphelervermeyecekmi?


Harfiharfineaklımdadır.Evlendiğimizgünkarımınakrabalarındanbirihtiyarhanımefendişöyledemişti:«Altmışyaşındayım...Şimdiyekadarçokşeygördüm...Fakatbirbirinebukadaryakışanbirçiftetesadüfetmedim...Buçocuklarbirbirleriniçoksevecekler...»Ondansonraaynıteraneyiyüzlerceağızdanişittim.Herkes,bizimbirbirimiziçoksevdiğimizederinsuretteinanıyordu.Öyleki,buaşkabendeinanmağabaşladım.Aylarcakendimiçılgınbirâşıksandım.Cavidan'ıngörünüştehiçbirkusuru,hiçbireksiğiyoktu.Birkeregüzeldi.Hemdemuhteşembirsurettegüzel...Birhalktabirincebirgören,birdahagörmekiçinbaşınıçeviriyoronahayret,banahasetlebakıyordu.Sonrazeki,zarif,terbiyelibirkadındı.Bildiklerimizonunadirbirkemalnumunesiolarakzikrediyorlardı.Senelercebendebumeziyetlerehayranoldum.Hattayinedeöyleyim.Fakatbusaatteartıkkendikendimdengizlemeğemuktedirdeğilim.Nebumuhteşemgüzellik,nebuhayretvericimeziyetlerbenitamamıyletatminetmedi,ruhumudoyurmadı.Karımgüzeldi.Gözlerimonabaktıkçahayranoluyordu.Fakatneçareki,kalbimbugüzelliğesâkitkalıyordu.Neyapsamondabirgüzelheykel,birsanatkârresimdenbaşkabirşeygöremiyordum.MeseiâLeylâ'nınyirmisenelikhâtırası,hattazavallıKınalıYapın-cak'mhafifçilli...Çocukgibimanasızşeylersöyleyeceğim...Karımınruhunagelince,ondanyüksekvefaydalıarkadaşgüçbulunur...Sanattanpolitikayakadarherşeydenkolayvecazibelibirsurettebahseder.Herhangimü-,nakaşadagalebedaimaondakalır.Vakurbirciddiyeti,kibarbirnezaketivardır.Hülâsabirçokkimseleronahayrandır.Bendeöyle...Fakatokadar...Buyüksek250.UUUAfw1AWkadınabirgünkendimiolduğumgibigöstermeğecesaretedemedim.Birgünonunlasamimî,kalbîbirhasbıhalimolmadı.Zamanzamanrikkatlerim,çocukçasevinçlerim,yahutküçükehemmiyetsizvakalardandoğmuşhüzünlerimvardı.Kuvvetliveyüksekadamgörünmekgayretiylebütünbunlarıondansaklamamlâzımgeldi.îkibuçuksenebirbirimizeyorucubirkomedyaoynadık.Sonra,yenihayatım,senelerceuzaktanhasretiniçektiğimkibar,yüksek,debdebelihayat...Buhayatışimdineyorucu,neâdi,netahammüledilmezbirşeybuluyordum...îlk


zamanlardagülünçbirhareketlekendimibuâleminiçineatmıştım.Ezberlenmişzarafetler,soğukmerasim,hisvefikirsahtekârlıkları,riyakârlık,tasallüf,hülâsa,bütünbuiğrençşeylerarasındamankengibi,kuklagibiyaşamaktanzevkalıyordum.Fakatartıkbuhayattanvekendikendimdeniğreniyordum.Cavidan'abunlarıanlatmakimkânsız...«Ben,artıksakin,yalnızbirçobanhayatıyaşamakistiyorum.»demeğehakkımvarmı?Buseferİstanbul'agelirkençoksevindim.Buradadahasakinvedağdağasızbirhayatakavuşacağımıumuyordum.Karım,Şişli'deoturmamızıistiyordu.Yazsıcaklarınıbahaneettim,sonra,yenieserimeçalışmakiçinsükűnamuhtaçolduğumusöyledim.Buyalıyayerleştik.Ahbaplarımız,dostlarımızrahatbırakmıyorlar.Kâhgünlerceonlarıburadakabulemecburoluyoruz.«Meşe-'lâüçgünevvelinekadaryalıdabirçokmisafirimizvardı.»Kâhbiziçağırıyorlar.Birazitiyadınşevkiyle,birazdaböylelâzımgeldiğiiçinzevahirimuhafazaediyorum.Hâlâkomedyaoynuyorum.Fakatdoğrusuçokbıktım,yoruldum.Fakirevlerderastıklımahallekarılarınakemandersiverdiğimgünleriarayacağımgeliyor.I251Ah,Kenan!Senbuldukçabunayanbirnankörsün.Dünyayasadeşikâyetetmekiçingeldin...Öyleölüpgideceksin...Şikâyetlegeçenbuhayattandünyayabelkibirkaçnağmenyadigârkalacak...Okadar.10HaziranBuakşamüstübirkaçmisafirimizleberaberbahçedeoturuyorduk.Söz,biraralıkmusikiyeintikaletti.Ahbaplarımızdanbirmutasarrıfmütekaidi:—YenieseriniznevakitKenanBey?dedi.—Umarımkipekuzakdeğil,diyecevapverdim.—Nekadarâlâ...Yineümitederimdünyayıvelveleyevereceksiniz.Eserinizdenmemnunmusunuz?—Pekfenadeğilzannederim...—Buakşammisafiriniziz...Hertürlüikramaborçlusunuz...Bizebeğendiğinizparçalardanbirinilütfedermisiniz?İhtiyarmutasarrıf,idareişlerindenziyadesanattananlayanbiradamdı.Elindenkurtulamayacağımıhissettim.


—Emriniziyerinegetirmekiçinbirkaçhaftalıkbirmühlettalepedeceğim...Eserimhenüzpekdağınık...Korkuyorumki,buhalileüzerinizdeyapacağıilktesir...Oilktesirki,benceçokmühimdir:Misafir,gülereksözümükesti:—Uzakolmadığınakuvvetleihtimalverdiğinizbireser,birfikirverecekderecemeydanaçıkmıştır.Bahususistediğimbirküçücükparça...Ben,cevapbulamayaraksükûtediyordum.Mutasarrıf,budefaCavidan'adöndü:İLHALKKÜTÜPHANESİIDUDAKTANKALBE253—Hakkımvardeğilmiefendim?...Herhaldesizdeşefaatedersiniz...KenanBeyinbuyenieserininasılbuluyorsunuz?İkisenedenberiçalışılanbireserolduğunagöremükemmelolacak,değilmiefendim?...—Güzelefendim...—Niçinokadarhafifsöylüyorsunuz?Karımlabirbirimizebakıştık.Cavidan,yandargın,yarımahzun,hattabirazdamüstehzibirgülümsemeile:—Görüyorsunuzki,esrarımızıdahafazlasaklaya-mayacağızzavallıKenan'çığım,dedi.Sonra,misafirinedöndü:—Kenan,eserininfazladağınıkolduğunusöylüyordu...Hakikatiitirafamecburum...Zavallışaheserokadardağınıkki,dahabirnağmesinotayageçmedi...Misafirlergülüşmeğe,türlütaaccüpnidalarıçıkarmağabaşladılar.Kızardığımıhissetmekleberaberoldukçacüretvehararetle:—Hiçbirbeisyok,dedim,asılbüyükişoldubitti...Yanieserdimağımdahazırlandı...Onubütünteferrua-tıylegörüpişitiyorum...Defteregeçirmek,notayaalmaktanibaretbirküçücükişkaldıki,herhaldeodaikiaylıkbirşey...Fikrimcebütünsanateserleriböyledoğar...Misafirlerin,tatsızlığıylemarufbirzevzek:—İnşallahselâmetledoğar,dedi.Cavidan'myüzünebakmağacesaretedemiyor,fakatonunrenkvermemekleberaber,derinderiniçerlediğinihissediyordum.Hazinbirşeyammaitirafetmeğemecburum.Cavidan,bendebirinsandanziyadebirsanatkârgördü.Kendimdenziyadeeserimlealâkadaroldu.Aramızdakiogizlianlaşmazlığınbirsebebideihtimalkibudur...Birazsonrakarımlayalnızkalmıştım.Cavidan,birparçasükûtetti,sonraağırbirtavırla:


—Görüyorsunki,artıkdoğmayaneserlerleeğlenmeğebaşlıyorlar...Nehazin,dedi.Dudaklarımıbükerek:—Budalalar,dedim.—Haklarıolmadığındaneminmisin?—Elbette...Eskidendebendenşüpheetmişlerdi.—Eskisij;ibiolduğundaneminmisin?—Tabiî...—FakatzavallıKenan'çığım...Ben,seniepeycefarklıbuluyorum...Banaöylegeliyorki,ovakitbüsbütünbaşkabirgençtin...—Yahutsenöylegörüyordun...Ovakitlertabiîbenidahaçokseviyordun...—BusitemhaksızdeğilmiKenan?...—Sonrabaşkabirsebepvar...Ovakityerimde,toprağımdaidim...İnsanadoğduğu,büyüdüğütoprakbaşkabircanlılıkveriyor...—Sakmsendebir«nostalji»uyanmasınKenan?—Bilmem...İhtimal...—İstersenbuyazbirikiayİzmir'egidelim...Boz-yaka'dabelkidahaiyiçalışırsın...Tabiîorasıdahasakinbiryer...HayretleCavidan'myüzünebakıyor,sözlerineina-namıyordum.Bozyakagidilmezbiryıldızmıydı?Heledayımhersenebenidavetederken.Oradabirikiaykalmaktandahasadevetabiîneolabilirdi?Böyleolduğuhaldeben,buümidi,buarzuyuâdetaiçimdensilmiştim.Kulaklarımuğulduyor,kalbimçarpıyordu.Cavidan,dikkatleyüzümebakarakgülümsedi:—Buseyahatherhaldeiyibirşeyolacak...İzmir'insözübilehemenrenginideğiştirdi.Birşeysöylemedenkarımıkollarımaaldım,sevinmişçocuklarıntaşkınlığıyleonusaçlarından,yanaklarındanöpmeğebaşladım.Cavidan,benienhararetliaşksahnelerimizdebiledaimaağırbaşlıvevakurgörmeğealışmıştı.Buçocukçaheyecanımagülüyor:f254DUDAKTANKALBE—Bukadarmemnunolacağınıbileydimdahaevvelbunuteklifederdim,diyordu.Ben,mesutolduğumdakikalardaçokkonuşurum:—Göreceksinoradanegüzelçalışacağım,diyordum,zatenengüzel


eserlerimiBozyaka'davücudagetir-medimmi?Ben,birazbülbülebenziyorum...Odatoprağındanayrıldığıvakitsusarmış...Sonra,öylesanıyorumki,senioradadahabaşkatürlüseveceğim...Birazevvelbenideğişmişbuluyordun...Orayagittiğimizvakitbenieskisindendahagenç,dahakuvvetli,dahacanlıgöreceksin...Bugecemisafirlerimizesaatlercedevamedenbirmüzikziyafetiverdim.îkiseneyeyakınbirzamandanberibukadartesirlikemançaldığımıbilmiyorum.Havasıcak,denizsakindi.Mehtap,epeyceilerlemişti.Civardansandallarlayalınınönünekemandinlemeğegelenlerolmuştu.Şimdi,bütünevuykuda...Yalnızbenimgözlerimuykututmuyor.Cavidan'ırahatsızetmemekiçinyavaşçaodamızdançıktım,burayagelerekdefterimebusatırlarıyazmağabaşladım.Çocukgibiseviniyorum.DemekbirkaçgünekadarBozyaka'daolacağım.Yinebağlardasıcaküzümkokularıiçindedolaşacağım.Yabanîgüller,kırmenekşeleriiledoluinceyollardanArapderesi'neineceğim,yinemehtaptaKırkçamlar'agideceğim.YineŞem'iDede'yi,mazlum«Kerem»i,ihtiyarKuzgun'ugöreceğim.Yineçitlembikleriniçindekikuyubaşındasarısaçlanyle,çilliyüzüyle,süzgün,yeşilgözleriyleKınalıYapmcak'ı...FakatacabaKınalıYapıncakoradamı?..Sakınnisanlısıyleevlenipbaşkabiryerleregitmesin?Bunakalbimhiçihtimalvermekistemiyor...Bozyaka,KınalıYapıncak'sıznasılolur?DemekLâmia'yıtekrargöreceğim,tekraronasözsöyleyeceğim.Ah,negüzel...Fakatkollarımdageçir-DUDAKTANKALBE255diğisaatleriyinehatırlayacak...Bueskihikâyedenartıkbahsetmeyeceğiz...Öyleya,benimartıkkarımvar,sevdiğimvar...Onundatabiîöyle...O,yazık,birrüyaidi;geldigeçti...KınalıYapıncaklagözgözebakarkenbunuhatırlayacağız...Ah,bubakışlar...Onlarınlezzetinişimdidenhissediyorum.Heryazneredeolursamolayım,tambumevsimde,buaydabirağırbulutgibiüstümeçökenomüphemyaşamakyorgunluğuiçimdekisönük,kırgınfütur;acabaoralaraaitbirgizlidaüssılamıydı?15HaziranYarınhareketediyoruz.Bugündayımdanmektupaldım.BizimiçinMerasimköşkünühazırlattığınısöylüyor:«Dahaevvelhaberverseydiniz,köşküdahabarınılırbirhalekoymakiçininşaatyapar,birikiodailâveederdim.»diyorzavallıadamcağız...Demek,nihayetikigünekadar,Bozyaka'yi,Arap-deresini,Kırkçamlar'ı,Şem'iDede'yi«Kerem»'i,hâsılı,bütünsevdiğimşeylerigöreceğim...Sadebirtanesieksik:Annem,zavallıanneciğim...Anamınhayatımdavekalbimdebu


kadaryertuttuğunuşimdiyekadaranlamamıştım.Onunöldüğünü,«Seydiköy»'ünihtimal,alâmet-sizbirmezarmdatoprakolduğunubiliyordum.Fakataklımınbildiğibuhakikatekalbimbirtürlüinanmakistemiyordu.İçimdenöylegeliyorduki,annem,nahifomuzlarındayünatkısı;yorgun,hastaçehresinebirgençkızyüzühalâvetiverenmasum,mavigözleri,birtelibileağarmamışkoyu,kumralsaçlarıyleçardaklarınaltındayavaşyavaşgeziniyor,akşamüstleribajkap;sınınönünde,herzamankiyerindebenibekliyor...Zavallıkadın,birgünyüzümdengülmedi.FenaI256DUDAKTANKALBEZD/Ikalplibirçocukdadeğildim.Böyleolduğuhaldeonuüzmektedaimabirgaripzevkbuldum.Küskünveyalnızgençliğiminbütünıstıraplarındanannemimesultuttum.Fakatannemekendimiolduğumdandahabedbahtgöstermekhoşumagidiyordu.Onun,benimiçingizligizliağlamaktankızaran,uykusuzkalmaktanmahmurlaş-mışgözlerinigörmektebirvahşîlezzetbuluyordum.Evet,mağmurdum,fakatıstırabınısakinbirtebessümleçeken,şikâyetvetazallümetenezzületmeyenkuvvetliadamlardandeğildim.Mağrurdum;fakatbenliğim:acizden,zavallılıktan,tahammülsüzlüktenibaretti.Başkalarınınbanaacımasınefsimeağırgeliyordu.Fakatbirküçükçocukgibisevilmeğe,acınmağa,nazlanmağamuhtaç,zayıfbiryaratılışımvardı.Onuniçinsadeannemenazlandım.Meselâ,başımhafifçeağrısakendimiağırhastagibigösteriyordum.Biçare,banainanıyor,eviniçindetelâşlakoşupçırpınmağabaşlıyor,sabahlarakadaruykusuzkalıyordu.Böyletatlıbirşefkatvemerhamethavasıiçindeyavaşyavaşuykuyadalmaktanedoyulmazbirlezzetvardı.Bununzalimbirhodgâmlıkolduğunubilmiyordum.Fakatsevilmeğe,anlaşılmağa,acınmağaolanmarizihtiyaçlarımlabunamukavemetetmekmümkündeğildi.Zavallıanacığım...Galibabenibütünsevenlerekarşıböylehodgâmoldum.Bozyaka'daonunhâtıralarınıbulacağım...Bilmembaşkalarıiçindeöylemidir?Ben,eskihatıralarıtambirsuretteancakdoğduktan,aitolduklarıyerlerdebulabiliyordum.Manzaralarınunutulmuşparçaları,başkabirkuvvetveriyor,kalbidahaderindensarıyor.Anamıgöremeyeceğim;fakatonundolaştığıyerlerdedolaşacağım,elini


sürdüğüyerlerealnımıdudaklarımısüreceğim;oturduğuyereoturacağım.OndanenziyadeKınalıYapmcak'abahsedeceğim...Niçinbilmiyorum,fakatiçimdenböylegeliyor...AnnemleLâmia,birbirlerininefazlasevmişler,nedehattaiyitanımışlardı.Öyleolduğuhaldeonlarıbiranakızgibibirbirineyakınzannediyorum.AnneminöldüğünühaberaldığımgecededurmadanKınalıYapmcak'ıdüşünmemiş,oyanımdaolsadahakolayavunacağımıhissetmemişmiydim?KınalıYapmcak'ıacababudefaneredegöreceğim?Geleceğimiduymamışolmasınınekadaristerdim...Fakatbunaimkânyok...Meselâcaddede,yahutbağınarkasındakiinceyoldabirdenbirekarşılaşıyorum...Fakatbundandahaiyisivar...Çitlembiklerinaltındakikuyubaşında«Kerem»yineağırağırdönüyor...SemihaileFikretağaçtanağacaüzümlerinsoğuduğumermerhavuzunyanında...Çıplakbileklerinisuyasokmuş...Gözleridalgın...Dudaklarındaoherzamankigülümseme...Sarısaçlarıalnınadökülüyor...Yapraklarıniçindebirhafifgürültüişiterekbaşınıçeviriyor...Birdenbirebenigörüyor...KınalıYapıncak'msüzgün,yeşilgözleribirkeredahagözlerimetesadüfediyor...Ah,negüzel!Kenan,yavrum,yineçocukolmağa,rüyagörmeğebaşladın...KınalıYapmcak'ıyinegöreceksin...Başkatürlüolmasınaimkânyok...Fakatartıkmünasebetinizeskisigibimiya?...Lâmia,belkievlenmiştir...Değilsebilesen,artıkevlibarklıbiradamsın...Karınvar,sevdiğinvar...0yazrüyasımüebbedensönüpgitti...Varsınolsun...KınalıYapıncakileeskibirarkadaşgibikonuşmaktadabirzevkvar...Artıkomaceraiçinaramızdasözgeçmeyecek...Fakatbirbirimizebakarkenbunuhatırlayacağız...KınalıYapıncak'mgözlerindegöreceğimbuaşkhâtırasıbanabütünbiraşktandahatatlıgele-F17ZOöcek...Birkaçsenesonraşüphesizyinebirbirimizetesadüfedeceğiz...Hayat,bazennekadargüzel...IYarınhareketediyoruz,nihayetikigünkaldı...Fakatbuyarınsabahbanayılkadaruzungeliyor...21HaziranÜçgündenberiİzmir'deyiz.Fakatancakbuakşamortalıkkarardıktan


sonrabağagelebildik...Dünyadamerasimveteşrifatkadariğrendiğimbirşeyyok...Aksigibidenereyegidersekbuangaryadankurtulamıyoruz...Evet,üçgünevvelİzmir'egeldik.Fakatancakbirkaçsaatevvelhürriyetimesahipoldum.Zavallıdayımhasta...Geçensenenüzulinmiş...ayaklarınınbiritutmuyor,diligüçlüklesöylüyor...Kocaadam,birseneiçindebalongibisönmüş...Fakatsönenyalnızvücudu...Yoksaruhuhâlâeskisigibiharisveateşli...Buhalileartıkbelediyereisliğindeümitkalmamış...Fakatşimdidahabaşkahülyalarpeydahlanmış...Çocuklarışikâyetedipduruyorlar...Karantina'dakikonağınkapılarınıtekkegibiaçmış...Girençıkan,çalankaçanbellideğil...Etrafındabirsürütufeylivarki,çocuklarınınrivayetinegöre,servetininsonparçalarınıke-mal-iafiyetleyiyorlar...Bunlarınekserisieskibelediyememurlarıfilân...Vazifeleriyenibelediyereisialeyhindededikoduyapmaktanibaret...Gece,gündüzmütemadiyenyeniidareyiçekiştiriyor,türlüiftiralarlayenibelediyereisinibatınyorlar...Tabiîherfırsatta:«Neredeoeskigünler?»mukaddemesiyledayımınmedhüsenasınagirişiyorlar...'Biçareadamınbütüntesellisişimdilikbundanibaret...Bizimziyaretimizonupeksevindirdi.îzmir'eçıktığımgünöylebirşeyöğrendimki,arımdanyerleregeçtim.Gazetelerdebenimgeleceğimiilânettirmiş,sonrarbuyetmiyormuşgibi,gazetelerdenbirinekendiresmiylebenimresmimikoydurmuş...Ah,nemaskaralıkyarab-bü...DoğrudandoğruyaBozyaka'yainmekistiyorduk.Dayım,bunarazıolmadı.Karantina'dakikonaktamükellefmerasimhazırlanmış,birçokkimseleridavetetmiş...Öyleyabuvesileilebirkeredahakendindenbahsettirmeklâzımdeğilmi?Sonra«prenseshanımefendikerimesine»dayım,konağıvedebdebesinigöstermedenolurmu?Neyse,ikigünardı,arasıkesilmeyenbirsürüziyaretçiyekavuksalladık.Dayımınbaşkabiremelivardı:—İlleİzmir'dekal...Nekadaricapederseparasarfedeyim...Gazeteçıkarayım...«Reklâm»yapayım...Eşimiz,dostumuz,eksikdeğil...Senibelediyereisiintihapettirelim,diyeinatediyor,hacıdan,hocadanbirçokkimselerideyalvartıyordu.Kahkahalarlagülmeğebaşladım:—ÇalgıcıdandabelediyereisiolurmuyaPaşadayı?dedim.Adamcağız,birdenbireşaşırdı,başkacevapbulamayarak:—Tavukhırsızıoğlundanbelediyereisiolurmu?dedi,şimdikireisin


babasıbenimçocukluğumdaValla-hil'azimtavukhırsızlığıylegeçinirdi...Hemhâşâçalgıcıdeğilsin...Senoperatörsün...—Operatörmü?Benmi?—Öyleya;senoperaçıkaranbiroperatörsün...Çalgıcıdiyekerizciyedenir...Zavallıdayımıbusonümidindenvazgeçirmekiçinçokuğraştım...Sonümididiyorum...Çünkübenbelediyereisiolursamhergündairej'egelecek,geniştecrübesindenistifadeettirecek,banayalnızbirmühürbasmakişikalacak.Hülâsa,tammanasıylebelediyereisliğiedecek.Busabah,erkendenburayagelmemizkararlaşmıştı.BudefakarşımızaMünirBeyçıktı.BenimleCavidan'ımutlakaköşkündeikiüçgecemisafiretmekistiyordu.Birkaçgünsonraarzusunuyerinegetireceğimivaatetmeksuretiyleonundaelindenkurtulduk...Fakatbizimutlakaakşamyemeğinealıkoymakiçininatettivebirkaçsaatevvelkendieliylebağagetiripbıraktı...MünirBeyinköşkündengeçvakitçıktık...Hafifbirmehtapvardı.Küçükbirtepeninüstünden,yürüdüğümüzyolunetrafınısarançiçekliçalıyığınlarıarasındanbağıgördüğümüzvakit,gözleriminyaşladolduğunuhissettim.Budakikayıunutamayacağım.CavidanileMünirBeykonuşakonuşaönümdenyürüyorlardı.Gerikalmakiçinbahanelerarıyor,kendimiunutturmağaçalışıyor,dönüpbanasözsöyleyeceklerdiyeâdetakorkuyordum.Busaatteenmesutbirvakanın,ensevgilibirsesinbilebenidüşüncelerimdenayırmasınarazıdeğildim.İşteArapderesi'neinenyollar,iştetekbirselvininaltındaŞem'iDede'ninbireskitürbeyebenzeyenbeyazkulesi...iştekarşıtepedeKırkçamlar'mhafifaydınlığı,mavigökyüzündeirtisamedengölgesi...Caddeyeindiğimizvakitkarımbanadöndü:—İlkdefabirbirimizigördüğümüzyer,değilmiKenan?dedi.Birşeysöylemedim,dalgınbirgülümsemeilebaşımısalladım.Cavidan,budefaŞem'iDede'ninkulübesinigösterdi:—Buradameczupbirdilencivardı,değilmi?Şem'iDede,meczupbirdilenci...BirkıtlıksenesielekmeğiniyememekiçinölmeğerazıolanganiruhluDUDAKTANKALBE261Şem'iDede...Aşkvehülyasınınbirzerresinidünyanınbütünservetlerinedeğişmeyenihtiyarsanatkâr...Meczupbirdilenci...Cavidan,seninbusözünücevapsızbıraktım,çünkünesöyleseminfialimianlatamayacaktım.


Bağınduvarıüstündeiribirköpekhavlamağabaşladı.Bahçıvan,onukovalarkenkendikendime:«Eyvah,Kuzgunölmüş!»dedim,birdenbireyüreğimsızladı.Bağkapısıileköşkarasmdakiağaçlıklıyolugeçerkenbeşaltıdefadurdum.Buralardayazınılıkvetazehayatıbütünkuvvetiyleaçılmıştı.Yolunikitarafıyinesıkyapraklıdallarlaörtülüydü.Ağaçlarınarasındankuşcıvıltıları,kanatseslerigeliyor,karanlıktagörünmeyenyabanîgüllerin,hanımellerininağırkokusubaşımıdöndürüyordu...İştebüyükköşkünönündekiçardak...Birsehervaktianneminbenibeklediğipencere...Nahifvücudunukollarımdasıktığım,sabahaydınlıklarıiçindedahasolukgörünenmavigözleriniöptüğüm,ilkmuvaffakiyetlerdesarhoşolanbaşımıgöğsünekoyarakümitlerimisöylediğimtaşmerdiven...Birazdahayürüyorum...Karanlığıniçindegözümebirağaçkümesiilişiyor...OradangeçerkenCavidan'danayrılıyorum...Birtürbeziyaretedergibibirdefadahaoradaduruyorum...YirmiseneevvelLeylâ'danayrıldığım,ilkaşkımınilköpüşünüreddettiğimyer...Senelerdensonraburadabirgecebirbaşkagençkız,âcizbirkuşyavrusugibikollanmadüşenbirkızçocuğunudahakucaklamıştım...ZavallıKınalıYapıncak,nekadartitriyordu...Onubuzgibisoğumuşbileklerindentutarakgöğsümeçektiğim,dudaklarımıgenişalnındatitreyenincesaçlarına...—Kenan,niçinoradaduruyorsun?Hafifçesilkiniyorum.Cavidan,birazilerideduruyor,neolduğumuanlamıyor...—Hiç...Birfikir,diyorum.262DUDAKTANKALBEZevcem,bumanasızsözegülüyor.Ovakitcesaretalıyorum.Ondanbüyükbirşeyistergibi:—Birparçayanımagelmezmisiniz?diyorum.Hayretle,banabakıyormaamafih,dediğimiyaparakyanımageliyor.Onubileklerindentutuyorum,yavaşyavaşgöğsümeçekiyorum.Alnınadudaklarımıkoyuyorum.Vücudumdansoğukbirürpermegeçiyor,buöpüş,dudaklarımdabuzgibidonarakyarımkalıyor...Tekraryürümeğebaşlıyoruz...Ayınbirdumantabakasıarasındansızargibigörünenhafifışığıaltındaüzümkütükleriyinegözalabildiğineuzanıpgidiyor...Bunlarınarasındabirgölgeninyavaşyavaşkımıldadığınıgörüyorum.Parmağımlabugölgeyibahçıvanagöstererek:—Keremdeğilmio?diyesoruyorum.İhtiyaradam,başınısallayarakcevapveriyor:


—Evet,beyim...Kerem...Cavidan,benimiçinneistesedüşünebilir...Buarzuyamukavemetedemeyeceğim.Kütüklerinarasındankoşargibigeçerek«Keremsinyanınagidiyorum.Hayvancağız,evvelâürküyor,fakatsonraduruyor,dalgıngözleriyleyüzümebakıyor...—SendebenitanıdınmıKerem?Senibulmasay-dıminsandostlarımdanbirçoğunukaybetmişkadarüzülecektim.Kerem,sözlerimianlargibitatlıbirbakışlayüzümebakmaktadevamediyor...Gözlerimleetrafıaraştırıyorum,kimseninbenigörmediğineeminolduktansonraeğilerekyüzünüokşuyorum.Cavidandabenimgibiyorgundu.Hemenyatmakistiyordu.Bendenevvelgelenkemanımıkutusundançıkarmağabaşladım:—Sensoyununcayakadarsanabirşeyçalacağım...UUUAR.1A1X1S.AL.ÖE,,—Evet,ammasendeyorgunsun...Hemdeböylegelirgelmeztuhafolmazmı?—Hayır...Hayır...Birfikir...—Fakatbugecesanaheptuhaffikirlergeliyor...—Neziyanıvar?...Haniilkevlendiğimizvakitsanaalaturkabirninniçalıyordum...Onuistermisin?Pencereleriaçmıştım.Cavidan,içeriodadaelbiselerinideğiştirirken,ninniyiçalmayabaşladım.Kemanımeneskiarkadaşımdır.Sevincimi,kederimiheponundiliylesöyledim.Kalbiminengizlisırlarınıyalnızobilir...Kemanımınüstünebugecebendenilkdefagözyaşıdamlalarıdökülüyordu.Zannediyorumkiyorgunluğuntesi-Yoksaşimdiyekadarbunabenzemezneacılargör-rı..düm...Yahutanneminmatemi...Nebileyim?BenbugecebukemanıKınalıYapıncakiçinçaldım.Başladığımvakitacabauykudamıydı?Öyleisekimbilirnasıluykusundanuyanmıştır?KınalıYapmcak'ışimdipenceresindegörürgibioluyorum...Lambasını


söndürmüş,ayaydınlığındasaçlarıparlıyor...KınalıYapıncak,şimdimutlakabenimleberaberağlamıştır...Lâmiaileberaberağladığımızahiçşüphemyok...Geldiğimgünbirhoştesadüfoldu...ÇarşıdaŞükrüBeyerastgeldim...YanındaFikretvardı...Çocuk,şimdibeşaltıyaşmagelmiş...ŞükrüBey,dayızadelerimdenbiriylekonuşurkenbendeFikret'iistintakabaşladım.Elindekipaketigöstererek:—Beybabansanaoyuncakmıaldı,küçükbey?dedim.—Oyuncakdeğil...Lâmiaablamaçorapaldık...Fikret'ikucağımaalıpyanaklarındanöpmemekiçinâdetakendimizorladım.—Lâmiaablanınçoraplarınıbeybabanmıalır?...Onunkocasıalmazmı?Çocuk,serbestbirtavırla:264DUDAKTANKALBE—Lâmiaablamınkocasıyokki,dedi.Gönlümbenialdatmamıştı.KınalıYapıncakburadaydı.Hemdeevlenmemiştide...EvetLâmia'nmbeniburadabirdenbiregörmesiniisterdim.Onunbirdenbireşaşırdığınıgörmekhoşbirşeyolacaktı.Fakatbunaimkânyok...İzmir'egeldiğimiduymayankalmamıştıki...ŞükrüBey,benigörünceilksözü:«Efendim,gözlerimizyoldakaldı...Birhaftadırbekliyoruz.»oldu.Epeycezamangeçmişti.Ben,hâlâgözlerimdeyaşlarlaninniyiçalmağadevamediyordum.Yanımdabirhafifnefesişittim,titreyerekbaşımıçevirdim.Cavidan,soyunduktansonrayavaşyavaşyanımagelmişti.—Kenan,bugecebütünşairliğinüstünde...Buâdininniyeâdetabirsanateseriruhuveriyorsun...Hemgözümdekiyaşdamlalarınıgizlemek,hemkarımınyüzünebakmamakiçinbaşımıhafifbirhareketleötetarafaçevirdim;yüzümükemanımınüstüneeğerekdevametmekistedim.Fakatbirazevvelkifüsundağılmıştı.Okadargüzelseslerçıkarankemanımbirdenbireelimdekababirtahtaparçasındantahavvületmişti.Onuasabibirhareketlepiyanonunüstünefırlattım,hâlâCavidan'inyüzünebakmaktançekinerek:—Haydiyatalımartık...dedim.Karımınyorgunluktangözlerikapanıyordu.Ben,so-yununcayakadaryatağınbirkenarındauyuyakaldı.Ayaklarımınucunabasarakyatakodasındançıktım;üçseneevvel«SiyahYıldızlar»ıbestelediğimodadabusatırlarıyazmağabaşladım...


Arasırakalemiönümebırakıyorum;Bozyakayazlarınınengüzelmusikisiolanağustosböceklerinidinliyorum;eskiaşinalargibikaranlığıniçindelambamagelmeğebaşlayanpervaneleri,uzun,yeşilkanatlıgecebö-DUDAKTANKALBE265çeklerinigörüyorum...Buradakihayattanedoyulmazbirlezzetvar!...YarınKınalıYapıncak'ıgöreceğim...22HaziranKınalıYapmcak'ıgöremedim.Netuhafşey...Lâmia,nasıloldudabenigörmeğegelmedi?Fakat,bendebiranyalnızkalmadımki...Ah,busaygısızmisafirler...Beniburadadarahatbırakmıyorlar...Sabahtanakşamakadarbelkiontakımmisafirgeldi...«KenanBeyesafageldinegelemedik...Kusurabakmasın...Yarınuğrarızinşallah!»diyehaber,tezkeregönderenlerdebaşka...YarımsaatvakitbulupŞem'iDede'yegidemedim.ZavallıŞem'iDedebirfelâketeuğramış...Geçensenekarısıgençbirdeveciye,kaçmış...İhtiyararkadaşım,şikâyetetmiyormuş...Fakat,herhaldeçokmeyusolduğunutahminediyorum.Yarınerkendenonagideceğim.AkşamüstüŞükrüBeybizeuğramıştı.YanındaFikret'leSemihavardı...Birkaçdefadiliminucunageldi.Lâmiahakkındamalûmatisteyecektim.Bu,gayettabiîbirşeyolacaktı.ŞükrüBeyinhiçbirşeyhissetmediğindeneminim.Macerayadairküçücükbirkokualmışolsabanabaşkatürlümuameleedecekti.Evet,Lâmia'nmneyaptığını,henüzniçinevlenmediğinisormakentabiîbirşeyolacaktı.Fakatbirtürlücesaretedemedim.Fikret'leSemiha'nmkonuşmalarınadikkatediyordum.Çocuklar,sıksıkLâmia'danbahsediyorlardı:«Üstünükirlettin,Lâmiaablamsanadarılır...Lâmiaablambanasalıncakkuracak...»Birkaçdefamisafirlerimibı-266DUDAKTANKALBErakarakbahçeyeçıktım.Bağınarkakapısıcivarındadolaştım.Lâmia,uzaktanolsungörünmelideğilmiydi?23Haziran


Busabahgeçuyanmıştım.YatağımmiçindetembeltembelsigaraiçerkenCavidanodayagirdi.Elindebirkâğıtvardı:—MünirBeydenşimdibirtezkerealdım.BugünBu-ca'daatyarışıvarmış...Bizidavetediyor,ikisaatsonrabizialmakiçinarabasıylebağauğrayacağınısöylüyor...Birdenbirecanımsıkıldı:—Nemünasebetsizfikir,dedim,bizburayadinlenmeğegeldik...Avrupa'dayarışlardangınageldi.Öyledeğilmi?—Evetamma...Bu,başka...İzmiryarışlarını'görmekeğlencelibirşeyolacak.—Adamsende,gördüklerimizinâdibirkarikatürü...—Dahaiyidedinya...Tabiîbufırsatıkaçırmayacağız...—VazgeçCavidan...Görmeğedeğerbirşeyolsabenhiçsenigötürmekistemezmiyim?...Bak,dahamisafirlerdengözaçmadık...Seninlegüzelgüzelevimizdeotururuz...Sonra,akşamadoğrugezmeğeçıkarız...Sendahaetrafıgöremedin...Kırkçamlar'agideriz...HattaistersenseniArapderesi'negötüreyim...Cavidan,hafifçeomuzlarınısilkti:—Arapderesi,neşairaneisim...İnsan,zannederki,banabircennetziyaretiteklifediyorsun...dedi.Karımınarasıraböylehakaretebenzeyenmüfritvekuruistihzalarıvardır.Onlarahemenhemenalışmışol-DUDAKTANKALBE267maklaberaberbusözcanımısıktı.Fakataksibircevapvermedim.Sadeağırbirtavırla:—Tabiat,herkesleayrıdildenkonuşur...Ben,buralardabüyüdüğümiçinbuyerleribaşkagözlegörüyorum...dedim.Sonra,bubahsikapatmakiçinaceleaceleilâveettim:—HerhaldeMünirBeyebirmazeretgöstereceğizdeğilmiCavidan?..—İmkânyok...Çünkübencevapgönderdim...Seninbuarzumureddedeceğinitahminedemiyordum...—Tabiî,yinedeaklındanböylebirşeygeçirmiyor-sun...Mademkiistiyorsun...Gideriz...—Güzelamma,senböylemektebegitmekistemeyençocukgibisomurtursanbununhiçzevkikalmaz...Konuşmamıztehlikelibirceryanalıyordu.Birazkurnazlıketmek,karımınzayıfdamarınabasmaklâzımdı:Gülmeğebaşladım,okşayıcıbirtavırla:


—NiçinböylesöylüyorsunCavidan,dedim,bizburayaniçingeldik?..Benimçalışabilmemiçindeğilmi?Ben,birkeşişgibiyaşamazsam,kalbim,dünyayaaitarzulardan,endişelerdentecerrüdetmezsesanatınistediğiruhsükûnununasılbulurum?İstermisinyineotkoşusufilândiyeyenidenhavalanayım?Seninlegüzelgüzelseyranlaryapalım,eğlenceyerlerindedolaşalım...İkiaysonrayineelimizboşolarakİstanbul'adönelim...Halbukiben,katiolarakçalışmağabaşlamakistiyordum.Cavidaniçinbu,öylebirsebeptiki,akarsulardururdu.Hemenyumuşadı:—Pekâlâ...Öyleolsun...MünirBeyehabergönderelim...Odabizimiçinrahatsızolacak...dedi.—Hayır,budoğruolmaz...Sen,MünirBeylegider-268DUDAKTANKALBEtisin...Benkalırım...Buatkoşularınısenhiçgörmedin...Seniçokentereseedeceğiniümitederim.İkisaatsonraCavidan'ıMünirBeyinarabasınabindirdiğimvakitgenişbirnefesaldım.Mekteptenkaçmışbirhaylazçocukgibiseviniyordum.Sıcakbiröğlevaktiydi.Bağıniçindedolaşmağabaşladım.Birkaçkerearadakiinceyolaçıktım.ŞükrüBeyinbahçesindekimseleryoktu.Sıkağaçkümeleriarasındangüçlükleseçilenkulenintahtakepenklerikapalıydı.—Lâmia,bugünmutlakagelecek...Fakatvakitpekerken...Çocuklarıçıkarmakiçinhavanınserinlemesinibekliyor,diyekendimiavutuyordum.Şem'iDede'yiayaküstündegörebilmiştim.Dahauzunboylukonuşmağa,dertleşmeğevakitbulamamıştık...Birikisaatvakitgeçirmekiçinonuziyaretetmeyidüşündüm.Caddeyeçıkarakihtiyararkadaşımınbağınadoğruyürümeğebaşladım.Fakat,tekservininaltındakiküçüktaşkuleyiuzaktangördüğümvakit,içimdebirtereddütuyandı.Bugünçokmesutveneşeliydim.Gülmeğe,söylemeğe,afacanlıketmeğeihtiyacımvardı.Fakatarkadaşımdertliydi.Onunmateminehürmetetmek,canımgülüpeğlenmekisterkenonahazinşeylerdenbahsetmeklâzımgelecekti.Kendikendime:«Olduolacak...Haydişugününzevkinedokunmayayım...İhtiyararkadaşımıtesellietmekiçindünyakadarvaktimvar...Ben,güneşinbukadargüzelparladığıgünühayatımdapeknadirgördüm.»dedim.Çitlerinüstündenboşbirbahçeyeatladım,oradanArapderesi'neinenkeçiyoluna


geçtim.Niyetim,pekuzaklaragitmekdeğildi,fakatyineyavaşyavaşkendimieskihatıralarakaptırdım,onlar,benikuvvetlibirsuakıntısıgibitâ«Zeybeklerpınan»nakadargötürdü.¦Birkaçdakikaoradaoturmak,yosunlukayalarıngörünmezyerlerindendamlayan,mağaranınkaranlıkderinliklerindegizlihıçkırıklarabenzeyenakisleruyandıransulandinlemek,kırıktaşlarınkenarındansarkan«kayaüzüm»lerininkırmızısayvanlarınıseyretmekistiyordum.Fakat,zamanhissinikaybettim,uzunbirmüddetoradauyuşupkaldım.Öyleki,geridönerkengüneş,Ilıcatepelerinedoğruinmeğebaşlıyordu.Geçkalmakkorkusuyleâdetayollardakoşuyordum.Bağavardığımvakityorgunluktannefesimkesilmiş,vücudumteriçindekalmıştı.Aceleacelekuyubaşınadoğruldum.Birağaçkümesiyanındangeçerkenkulağımabirçocukkahkahası,Fikret'insesigeldi:—Lâmiaabla,topubanaat...Yorgundizlerimtitremeğe,kalbimdahasıksıkçarpmağabaşladı.Çitlembiklerinarasındagözümebirpembeyeldirmeilişti.Ah,KınalıYapıncak...Sanabukadarehemmiyetverdiğimibilirmiydin?Lâmia,tıpkıevvelsigecehayalimdegördüğümgibitaşhavuzunkenarındaoturuyordu.Yüzüöbürtarafadönüktü.Fikret,benigörünce:—Lâmiaabla...Bakkimgeldi?dedi.Buheyecanıtahminedememiştim.Canımdudaklarımagelmişgibiydi.Gençkız,lakaytbirtavırlabaşınıçevirdi.Yüzünügörüncebirhafifferyatkopardım:Lâmia,benimKınalıYapıncakdeğildi.Birazsonrahakikatiöğrenmişbulunuyordum.Kınalıyapıncak,İzmir'dengidelimeğerikibuçukseneolmuş...ŞükrüBeyler,Fikret'leSemiha'yabakmakiçinevlâtlıkolarakRumelilibirmuhacirkızıalmışlar...Buz/u271çocuğunismiLeman'mış...BirtürlüKınalıYapmcak'ıunutamayançocuklarona«Lâmiaabla»diyorlarmış...15Temmuz,BozyakaİkihaftaevvelburayageldiğimizvakitBozyakapektenhaidi.Bağsahiplerininbirçoğudahagelmemişlerdi.Şimdiartıkcivardaboşkulekalmadı.BuseneBozyaka'dahervakitkindendahacoşkunveneşelibirhayatvar.Bağlar,bahçelerrenkrenkkadınyeldirmeleriyledolu;akşamüstleriyollarkalabalıkbirergezmeyerihalinialıyor.GeceleriKırkçamlar'damehtapâlemleri


yapılıyor,herakşambiryerdetoplanangençlersabahlarakadarçalıpçağırıyorlar...Hâsılı,Bozyakabusenebirbayramgibi...Herkeseğleniyor,hattabualaturkadekorubirazâdi,buinsanları,iptidaî,bueğlencelerisefilbulanCavidanbile...Karım,dünbanadiyorduki:—Bukadareğleneceğimiümitetmiyordum...Doğrususenimemnunetmekiçinburayagelmeğerazıolmuştum...Fakathakikatenhoşumagitmeğebaşladı.Cavidan'ısıksıkcivarbağlaradavetediyorlar.Arada,sıradaİzmir'einiyor.HattageçenhaftaikigeceKarşıyaka'dababasınıneskidostlarındanbirininevindemisafirkaldı.Evet,Bozyaka'daherkeseğleniyor.Sadebensıkılıyorum...Hemdeölecekgibi...istanbul'danayrıldığımagündebinkerepişmanoluyorum...Başkalarınınneşesiazabımıartırmaktanbaşkabirşeyeyaramıyor.Bozyaka,gözümdebütünrengini,bütünfüsununukaybetti.Günlerbitiptükenmekbilmiyor...Buhiçyenibirşeygetirmeyecekrenksizgünlerincansıkıntısını,yorgunluğunuilksabahaydmhklarıyleberaberduymağabaşlıyo-rum.Günleringüneşigibigecelerinmehtabıdasönük,cansız,yüreküzücü...Negeceyi,negündüzü,neArapderesi'ni,neKırk-çamlar'ı,hülâsa,hiçbirşeyisevmiyorum,istemiyorum...Kendimialdatmak,avutmakiçinçokuğraştım.Fakatbeyhude...Ben,KınalıYapmcak'ıseviyorum...Nasıl...Niçin?Bilmiyorum.Sadeşundaneminimki,buaşk:kanıma,kalbimeişlemiş...Benölmeyinceçıkmayacak...Buaşkıevvelâderinbirmerhametzannettim.Lâ-mia'nmburadaolmadığınıöğrendiğimgününferdasıydı.İçimdeanlatılmazbiracıilebağdadolaşıyordum.Tahammüledemedim.ŞükrüBeyinbahçesinegittim.Adamcağız,benikuleninönündekiçardağaaldı.Şuradan,buradankonuşmağabaşladık.Teessürveheyecanımdanrenkvermemekiçinbütünkuvvetimisarfede-rekLâmia'yısordum,unutulmuşbirçehreyihayalindebulmakisteyenlergibigözlerimikısarak:—Küçüklerleberabersarışınbirküçükhanımgörürdüm.Şimdiburadadeğil,galiba,dedim.ŞükrüBeydenLâmia'yadairbazıufaktefekmalûmatalacağımıumuyordum.Adamcağız,ümidimdenfazlasamimiyetgösterdi,zavallıKınalıYapmcak'aettiğimfenalığınhikâyesinimahzunbirsaffetlebanaanlattı.


Busergüzeştinöyleyerlerivardıki,çocukgibiağlamamakiçinkendimizorzaptediyordum.ŞükrüBeydenayrıldığımvakitdünya,gözümdesimsiyahkesilmişti.Ovaziyetedüşmüşbirgençkıziçinbütünbunlargayettabiîşeylerdi.Ben,nasılolmuştudabunlarıaklımagetirmemiştim,üçseneyeyakınbirzamanBozyaka'daherşeyinbıraktığımhaldekaldığınıtasavvuretmiştim!Evvelâ,sanıyordumki,Lâmia'yabasmagelenfelâ-ketleriçinacıyorum,onuheryerdebununiçinarıyorum...KınalıYapıncak'akarşıduyduğumtahammüledilmezhasret,merhamettenilerigeliyor.Fakatsonra,düşünedüşüneherşeyikendikendimeizahettim,hakikatiniçinsaklamalı?Öylehodgâmbirruhumvardıki,sevmediğişeylealâkadarolmasına,acımasınaimkânyok.KınalıYapıncak'ıbukadarderinsevmeseydimonunsergüzeştibanaböyletesiretmeyecekti,kendimitemizeçıkarmakiçinzihnimdebintürlübahaneicatedecek,birmantıkyapacaktım.Lâmia'yıokadarkalpsizbirsurettebırakıpgittiğimzamanböyleolmamışmıydı?Lâmia'yıseviyorum.İlkgünlerdebirhazinkanaatinye'sinemağlûpolmamakiçinçokdidindim,çokuğraştım.Musiki;hayatımınbirçokmüstakilvemeyussaatlerindebenitesellietmişti.Yineondanşifaumdum.Bütünkalbimlekendimiyenieserimevermekistedim.Hummalıbirfaaliyetleçalışmağabaşladım.Odamdakilambanınışığınısolduracakkadaraydınlıkbirmehtapgecesiydi.Dirseklerimipiyanoyadayamış;başımıavuçlarımıniçinealmıştım.Pencerelerdengirensıcakbağkokularıyledolurüzgârnefeslerigöğsümübunaltıyor,vücudumagaripbiruyuşuklukveriyordu.PencereninyanındaduranCavidan,banadöndü:—NiçinöylesusuyorsunKenan,nebekliyorsun?dedi.Mahzunbirgülümsemeilekarımabaktım:—İlhambekliyorumCavidan,dedim,piyanonunyanınagelmezmisin?Karım,hayretlegülümseyerekyanımageldi:Devamettim:—PiyanonunşuköşesinegeçCavidan...Bilekleriniüstüsteşunoktayakoy...Sonraçeneni,yanağınınaltkısmınıelininüzerinedaya.DUDAKTANKALBE273


WCavidan,gülmektedevamederekdediklerimiyapıyordu:—BanaâdetazihnindekibirresimmodelinitaklitettirirgibipozlarverdiriyorsunKenan...DoğrudandoğruyacevapVermedim,elimlekarımınyanağınıokşayarakbaşınıbirazyanaeğdirdim.Buvaziyetteayınziyasıyüzünedahaiyivuruyor,kumralsaçlarınıhemenhemenaçıksarıgösteriyordu.—Bupozubozmadanbenidinlersindeğilmi?—Gülünçvesıkıcıbirvaziyetammamademkiöyleistiyorsun.Çalışacakmısm?—Zannederim...Cavidan'labirbirimizebakıpgülümsüyorduk.Niyetim:birkaçgündüruğraştığımyeniparçayadevametmekti.Fakatiçimdenhiçbirşeygelmedi.Küçükbirtereddüttensonraeskibestelerimdenbirini,Lâmia'nınodamailkgeldiğigecebaşınıpiyanoyadayayarakdinlediğiparçayıçalmağabaşladım.Onuikincidefaolaraktekraredeceğimvakit,pencerenindışındabirköpekhavladı.Birrüyaiçindegibi,dalgındalgın:—KuzgungeldiKınalıYapıncak,dedim.Cavidan,hafifbirhayretsedasıçıkardı.Başımıkaldırarakşaşkınşaşkınyüzünebaktım.O,hiçbirmanavermediğibusözleregülüyordu.HalbukidörtyazevvelLâmia,buradaağlamıştı.Asabıbirümitsizliklepiyanoyukapadım:—HaydiCavidan...Seninledolaşalım...Bu,dahaiyi,dedim.Ben,Lâmia'yıseviyorum.Bazıgizlihastalıklarvardır;insanonlarınnerede,nasılbaşladığınıtâyinedemez.Yaralar,öyleincevena-IF.18274DUDAKTANKALBEziktirki,müphemheyecanlarabenzerzehirlerivardır;ağrılaryeribilinmeyecekkadarsağırvemüphemdir.Zamanzamanvücudunderinliklerindenboğuk,müphemşikâyetlergelir.İçiniçinbüyüyenhastalığınbundanbaşkaalâmetiyoktur.BenimLâmia'yaolanaşkım,iştebunevidenbirhastalık...Artıkhakikatikendimdensaklamağalüzumgörmüyorum.Sıcaköğlevakitlerindeçitlembiklerdenbiriningüneşparçasıylekarışıkgölgesialtındaarkaüstü


uzanıyorum,başımıniçinedahakaranlıkbirgecegetirmekiçinellerimlekapalıgözlerimiörtüyorum,derinderindüşünmeğebaşlıyorum./""""Artıkşüphemyok.Ben,Lâmia'yıdaimasevdim.O,iküçük,sadebiçarebirkızçocuğuydu.Ben,uzunmahru-Jmiyetveümitsizliksenelerindensonragelmişmuvâffâ-/kiyet,şöhretvesaadetlesarhoş,hodgâm,görgüsüzbirCzavallı...Aşkvesaadetüzerineyenifikirlerimvardı...Henüziçinegirdiğimsahte,kibarmuhitinmütasallifvemütereddinazariyeleri...Aşk,öylebirşeydiki,mutlakazarafet,muvaffakiyet,şöhret,servet,ihanetleberabergiderdi.Yüksekbirinsanınzavallı,sadebirKınalıYapm-cak'agönülbağlaması,hayatınıvakfetmes"mümkünmüydü?Hayatımıntamyle,fikirlerimle,sözlerimlebaşkabirmuhitinadamıolduğumuiddiaederkenbenliğim,ruhumTilkilik'tekikaranlıktekkeninilâhüeriyle,Şem'iDede'ninneyiylebüyümüş,mahrumveçekingençocukkalmıştı.DahaonaltıyaşındaykenbirbüyükadamtahammülveferagatıyleLeylâ'nınilköpüşünüreddeden,ruhununmağrurvemünzevîmelaliniyıllarcabutopraklardasürükleyenbağçocuğu.,.Ellerimigözlerimdenkaldırıyor,«Kerem»İnağırağırdöndüğünebakıyorum.Sonra,tekrargözlerimka-UUUAMANKALBE275panıyor,dolabıniniltisini,,taşhavuzadökülensularınberraksesinidinleyerekdüşünmeğedevamediyorum:İhtimal,buaşkındahabaşkasebeplerivar.Ben,daimauzakbulunduğuyerlerindaüssılasını,eldeedilmesineimkânolmayansaadetlerinhasretiniçekenbirhayalhastasıyım.AcabaşimdiKınalıYapıncak'ıümitsizbirsurettekaybettiğimiçinmibukadarseviyorum?..Onubelkiartıkhiçgörmeyeceğim...Birdahagözlerininbanagülümsediğinigörmeden,parmaklarımıgenişalnınadüşenincesaçkıvrımlarınasürmedenöleceğim...Ah,neyazık!...Yattığımyerdenağırağırkalkıyorum,havuzadoğruyürümeğebaşlıyorum.BirnoktadaKerem'lekarşılaşıyoruz.Hayvan,birdenbireduruyor,büyük,sarıgözlerininanlarveacırgibiderinbirnazariylebanabakıyor...«Kerem»,bugüzelaşkıntekyadigârıgibikaldı.Gelecekseneburadabelkionubilebulamayacağım.Dirseklerimihavuzunmermerinedayıyorum,hafifçağıltılarlaköpürensularaellerimisokuyorum.KınalıYapıncak'ıilkdefaburadakollanmaalmıştım.Havalarınbulanmağabaşladığıbusonbahargününühatırlıyorum.Lâmia,ayrılıkgünlerinin


yaklaştığınıdüşünerekmahzunlaşıyor,gözleriümitsizbirmelalledoluyordu.O,ağlamağahazırlanırken,bengülüyor,çilliyanaklarınahafiffiskelerledokunarakşakaediyorum:«Buaşkdeğil,KınalıYapıncak,diyorum,bubirazincebirgönüloyuncağı,dudaklarımızınbireğlencesindenibaret...»Ovakitbenimiçinbelkideöyleydi.Fakatbirşaka,biryalan,bireğlencegibibaşlayanbuaşk,birgizlizehirgibidudaklardankalbeindi.8Temmuz,Bozyaka276DUDAKTANKALBEŞem'iDede,banabugünekadarfelâketlerdenbahsetmemişti.Bendetabiîbirşeysormuyordum.İhtiyararkadaşımınderdinitazelemekdoğrubirşeyolmayacaktı.Buakşam,Arapdere'yeinenbayırlardanbirininkenarındaoturuyorduk.İkimizdeayrıayrıdüşünceleredalmıştıkŞem'iDedebirdenbiredediki:—Başımagelenisöyledilerdeğilmievlât?—Evet...Çokteessüfettim.Bucevabıverirkenonunyüzünebakmaktançekini-yordum.—Sendemiteessüfediyorsun?Ohaldebuişeteessüfetmeyenbirbenkalıyorum.İhtiyararkadaşımgülüyordu.Hemdekalbivefikrisakininsanlarınaçık,memnungülüşüyle...Hayretlegözlerimiyüzünekaldırdım.BuŞem'iDede;nemağrur,neduygularınahâkimbiradamdı.Bak-ı-şımdannedüşündüğümüanlamışgibidevametti:—Ben,buişiyaptığımaesasennadimdim.Evlât...Başkalarınasöylesembanameczupdeyipçıkarlar...Sen,belkianlarsın...Birhayalîyâr-ıvefakârımvardıki,bütünömrümdebirgünbeniyalnızbırakmamıştı...Gecelerikimsesizkulemdesessizdolaşır,tenhakırlardadolaştığımvakityanımdayürür,neyçaldığım,Hâfız'ıveyaFuzuli'yiokuduğumzamankarşımdaboynunubüker,renginibilmediğimgözleriyleağlardı.Evimeyabancıbirkadınıngelmesibuhayalîyâridarıltmıştı.«Onusonnefesimdebilegörmedenöleceğim.»diyehayıflanıyordum.Yabancı,birgünbenibırakıpgitti...İlkgünlerdegaripsemedimdesemyalanolur...Lâkinasılyâriminyinebenimlebarışacağınadairalâmetlervar...Karanlıkvetenhagecelerdekuleninetrafındadolaştığını,neyçaldığım,Fuzuli'yiokuduğumvakityavaşyavaşağladığınıişitiyordum...DUDAKTANKALBE


277İçimdetahliledilmezbirkorkuileihtiyararkadaşımınyüzünebaktım.O,yinememnun,sakinçocukte-bessümüylegülümsüyor,artıkbaşkaşeylerdenbahsetmeğebaşlıyordu:—Ben,kazavekaderbahsindedüşünedüşüneşuneticeyevarıyorumevlâdım...Dünya'dakifelâketlerdenkudretimesultutan,bütünkabahatinizam-ıkâinattaarayanmecnunlarvar...Kudret,herruhuayrıistidatlarlateçhizediyor,herbirineayrıbiryolçiziyor...Herkes,kendiyolundangitse,herkesmesutolacakevlât...Böylebirdünyayıgözününönünegetir...Hepayrıayrıyollardayürüyen,birbirlerinehiçdokunmayan,birbirleriniincitmeyen,hattagörmeyenyolculardanmürekkepbiruzunkafile...Hepkabahatbizde...Ezeldeçizilmişyollardaninhirafediyoruz...Hepfelâketlerbundandoğuyor.Delilmiistersin?Gökyüzünebak...Yıldızlarabak...Bugüzelnizamıhangibaşkabirsebebeatfedersin?Bunlardainsanlargibikudretinçizdiğiyollardançıkmağakalkışsalarkâinattakikıyametibirtasavvuret...Gökyüzleriyıkılıyor...Kehkeşanlarbaşımızdanakıpgidiyor...Mevsimlerbozuluyor...Şem'iDede,yavaşyavaşkararanakşamsemasındakitektük,yıldızlarıtitrekparmağrylegöstererekdevamediyor;karışık,karanlık,esrarlışeylersöylüyordu.Ayrıldığımızvakitortalıktamamıylekararmıştı.Ağırağırbağadönerkendüşünmeğebaşladım:—Buihtiyarmünzevinindağınıkvemuğlaksözlerindegalibabirparçahakikatvar...Ruhumunbütünsükûnvekararınıalan,busevdiğimyerleribanahazinbirsuretterenksizgösterenaşkbelkidahaderin,dahaumumîbirderdinbirşeklindenibaret...Münzevîvemahzunruhlubirbağçocuğuydum,hayatımıngölgevemahrumiyetiçindegeçmesimukadderdi.Hiçbirşeydenmemnunolmamağamahkûmdum.Fakatburadahiçol-278DUDAKTANKALBEmazsa,ruhumabirsükûnvekararteminedebilecektim,ki,budabirdereceyekadarsaadetsayılırdı.Başkabirhayatın,başkabirmuhitincazibesinekapıldım.Birkaçsenekendimibaşkabiradamsandım.Sevdiğimi,mesutolduğumuvehmettim,fakattabiathükmünüyapıyor.Busarhoşlukgecesininsabahıbaşladı.Oâleminbütünavizelerigözümdesöndü.İhtimal,kapalıateşlergibiiçiniçinyandıktansonrabugünalevlenenaşkım,budahaderinveumumîderdinbirşeklindenibaret...Bağduvarınınüstündenyoluntozlarınagenişyapraklıdallarınısarkıtanihtiyarincirağacınınaltınagelmiştim.KınalıYapıncakbirgünbeniburada


beklemişti.İzmir'dengeliyor,banaNimetHanımınselâmınıgetiriyordu.İlkuzunkonuşmamızburadageçmişti.Arasırabendenutanıyor,şudallardanbiriniçekerekgenişyapraklarıyleyüzünüörtüyordu.Ben,buçocuklamesutolabilecektim.Yazık!...12TemmuzBozyakaDündenberihayatımızabirazdeğişiklikgeldi.İstanbul'danbirmisafirimizvar.Evvelsiakşam,yemektensonragazeteokuyordum.Cavidan,elindebirmektuplaodayagirdi:—Şimdiİzmir'denbirmektupaldım...Kimdenolduğunutahminedemezsin.NamıkBehçetBeyden...İkigünevvelbirişiçinİzmir'egelmiş...Yarınsabahbiziziyaretedeceğinisöylüyor...Gazeteyibırakarak:—Neâlâ,dedim,tabiîbirikigeceburadaalıkoya-nz...NamıkBeyeBozyaka'yıgöstermeklâzım...Cavidan'dahafifbirtereddüthissettim:—Nasılolur?...Bizirahatsızetmezmi?—Niçinrahatsızetsin?...Namıkyabancımızmı?—Evetamma,buradabirazbaşkatarzdayaşıyoruz...—Hiçehemmiyetiyok...Bahusussendeeğlenirsin...Bugünlerdebirazrahatsızım...Söylemeğehacetyok...Tabiîfarkındasın...Seniçokkereyalnızbırakıyorum...Herhaldebuziyarethoşunagitti.Yenidengazeteyielimealmıştım.Cavidan'ınsözlerimepekinanmadığını,arasıragözucuylebanabaktığınıhissediyordum.BuNamıkBehçetBey,karımınuzakakrabaların-dandır.Meşhurbirfotoğrafmeraklısıdır.BubahaneileAvrupa'damükemmelkimyatahsiletmiş,malűmatlıvedeğerliadamlarsırasınagirmiştir.Avrupa'daarasıragörüşürdük.Budefaİstanbul'dabizedahasıksıkgelipgitmeğebaşladı.Bugenç,bendenevvelCavidan'laevlenmekistemiş;fakatmuvaffakolamamış...Kayınpederimmirazıolmamış,yoksaCavidanmıreddetmiş,buralarınıpekiyibilmiyorum.Herhaldeşurasımuhakkakki,buNamıkBehçetBeyde,Cavidan'akarşıoldukçaeskibirtemayülvar...Sonzamanlardaadamcağızındertleritazelenmeğebaşladı.Birazbudalacabirgençolduğuiçinbunuanlamaktagecikmedim.NamıkBehçetBeydenkuşkulanmakkendinefsimekarşıbirtenezzülkarımakarşıbirhakaretolurdu.


OnuniçinhiçaldırmıyorhattaarasıraCavidan'la«seninsabıksevgili»diyeşakaediyordum.Birgünyinearamızdaonunsözügeçmişti.Gülerekdedimki:—Evlenmenizpekhoşolacaktı...Kimbilirgündekaçvaziyetteresminialacaktı...Cavidan,birdenbireasabileşti:—RicaederimKenan...Bulatifeyibirdahatekraretme,dedi.28üL»UJLTAJS.1/HBen,gülereksordum:—Niçin?...Nezararıvar?ZekiCavidan,busualimdekimanayıanlamamışgibiizahetti:—Benifotoğrafmodeliolaraktasavvuretmekha-yalenolsunazçokgülünçbirmevkiekoymakolmazmı?Ogündensonrabuşakayıtekraretmedim.NamıkBehçet,mektubundanbirgünsonraBozya-ka'yageldi.BubeklenmezIzmirseyahatininsebeplerihakkındabanauzunuzadıyaizahatverdi,sonralakaytbirtavırla:—Hazırgelmişkensizideziyaretedeyimdedim,dedi.Busözlerüzerinehiçşüphemkalmamıştı.Namık,Cavidaniçingeliyordu.Gülerekdedimki:—CavidannamınasiziprotestoedeceğimNamıkBey...Onuziyaretvazifesinibütünötekiişlerinizden,ehemmiyetliaddetmeliydiniz...Namıkşaşırdı;kızarıpbozarmağabaşladı.Kesikkesikgülüyor:—Şüphesiz...Şüphesiz...Elbette...şunusöylemekistiyorumki,diyekekeliyordu.Ben,hâkimvebirazmüstehzibirtavırla:—Bunutamiretmekiçinbirçarevar...Birhaftabizdemisafirkalırsınız...Namık,gözleriniaçıyor,busaadetebirtürlüinana-mıyordu:—tmkânyok...Okadarmeşgulümki...Ben,fareileoynayan,kedigibibirdenmuamelemideğiştirdim:—Çokteessüfederiz,fakatneyapalım...Mademkibukadarmeşgulsünüz...Busözler,NamıkBeyeâdetadehşetverdi,tüyleriniürpertti.Şaşkınlığınıgizlemeğeçalışarak:..—Yok...Gerçiokadarmühimdeğil...Sonra,buralarınegüzel...Birkaçgünbutabiatiçindeyaşamak...—Ohaldebirhafta...Pazarlıkyok...Misafirimiz,tekrarümidinikıracakbir


şeysöylememdenkorktu,telâşlıbirmemnuniyetlekabuletti...Cavidan,misafirimicivardagezmeğegötürüyor.NamıkBey,alayalayfotoğraflaralıyor.Ben,nadirenonlararefaketediyorum.Budala,belkiCavidan'ıkıskanıyorumsanır...Hiçböyleşeyetenezzüledermiyim?Doğrusunusöylemeklâzımgelirseben,buNamıkBehçetBeyeminnettarım.Cavidan'laçokyalnızkalmıştım.Müzminmahzunluklarımı,ağırtahayyüllerimikarımdangizlemektemüşkülâtçekiyordum.Birçardağınzayıfgölgelerialtınaarkaüstüuzanmak,saatlerceolduğumyerdeuyuşupkalmakbugünlerdebenimiçinbüyük,dayanılmazbirihtiyaç...Halbukikarımakarşıüzüntülübirmuhabbetkomedyasıoynamağamecburdum.NamıkBehçetBeyden,Allahrazıolsun...HayırlısıylebucansızBozyaka'danbirkendimikurtarsam...Birdahaadınıanmayacağım...22TemmuzMisafirimgitti.Cavidan'layinebaşbaşakaldık...Buyaz,bitertükenirşeydeğil...Sonbaharadünyakadarvakitvar...Nafile,tahammüledemeyeceğim...24TemmuzÇokşükürkurtuluyorum...İkigünekadargideceğiz.BuakşamüstüCavidan'laMünirBeyinköşkündendönüyorduk.Gurubuseyretmekiçintepeninyüksekçebirnoktasındadurduk.Cavidan,dalgınbirnazarlauzaklarabakıyordu.Sükûtumuzunçokuzadığınıfarkettim:—Negüzeldeğilmi?dedim.Karım,hiçtavrınıbozmadı,dudaklarınınucuyle:—Evet,fakathepaynışey,dedi.—Sen,galibasıkılmağabaşladınCavidan?—Hiçneşelideğilsin...—Bunufarkettiğineteşekkürederim...Bu,açıkolduğukadarhaklıbirşikâyetti.Zavallıyıhakikatençokihmalediyordum.—BenimbirzamandanberisinirlerimhastaCavidan,dedim,şüphesizgeçicibirşey...Birzamansonrakalmayacak...Yineevvelkigibişen,canlıbiradamolacağım.Sanakarşıkusurlarımoluyor...Neyapayım?Hastalıkhali...Hemmademkisıkılmağabaşladın,birikigünekadaristanbul'adönmektenkolaybirşeyyok...Cavidan,hayretleyüzümebakıyordu.Ben,devamettim:—Doğrusunuistersen,bendeartıkburalardanbıktım...Gecesi,gündüzü,ay'ı,güneş'ihepbirbirinebenziyor...Evet,istersenbirikigünekadarİstanbul'adöneriz...


Cavidan,memnunoluyor,fakatbunubellietmemeğeçalışıyordu:—Güzelamma,yaeserin?..—Birkaçgündenberiepeyceçalışıyordum...Eser,hayliilerlemeğebaşladı...Fakatsendeteslimedersiriki,çokruhsuz...Herhaldebendenbeklenilecekkıymettebirşeydeğil...Nafile,hastalıkvaktindesanatolmuyor...Birzamandahabekleyeceğiz...Karım,buizahatıkâfigördü,fazlabirşeysöylemedi.Bağadönerkenikimizdeneşeliydik...Birikigünekadarbucehennemdenkurtuluyorum...26TemmuzÖbürgünyolaçıkmamızkararlaşmıştı.Buradabizinekadarsevenvarmış...Herkesteessüfediyordu.Heledayımıkandırmcayakadaraklakarayıseçtim.Buakşamkomşularımızdanbiribenibağınadavetetmişti.Sonolduğuiçinreddetmedim.Nekadariyietmişim...Bildiklerimdenbirçoğuorayagelmişti.Buvesileileonlaradavedaetmişoldum.Lâmia'nmamcasıŞükrüBeydeoradaydı.Adamcağızbiraralıkyanımageldi:—İstanbul'adönmeküzereolduğunuzubirazevvelevdesöylediler...Pekteessüfettim,âdetaneşemkaçtı,dedi.Ben,hafifvelakaytbirgülümsemeileteşekkürettim.ŞükrüBey,devametti:—Yakındabizimdemisafirimizgeliyor...BugünLâmia'danmektupaldım...Yakındakocasıyleberaberİzmir'egeleceğini,üçbeşgünbizdekalacağınısöylüyor...Yengesisevincindendelioldu...Zavallıkızıkendievlâdımgibiseverdim...ŞükrüBey,busözleriyarıkaranlıkköşesindesöylememişolsaydıölügibisarardığımıgörecek,mutlakaherşeyianlayacaktı.Göğsümtıkanıyor,kulaklarımuğul-duyordu.Çocukgibikendimiyereatmak,sevincimdenağlamakistiyordum.Meğerben,KınalıYapmcak'ınekadarseviyormuşum!ŞükrüBey,ceplerinikarıştırmağabaşlamıştı:—Mektubunereyekoydumacaba,diyordu,üveykızıyleçıkardığıbirresmigöndermiş...Sizegöstereyim...Lâmia,nekadardeğişmiş...Âdetakocamanbirhanımolmuş...Kalbimparçalanacakgibiçarpıyordu.BudakikadaUUUAKİANKALBE285onunresminigörmekkendinigörmekgibibirşeydi.ŞükrüBey,ceplerinineöldürücübirağırlıklaarıyordu!Oturduğumyerdeasabiyetten,hırçınlıktan


çıldırıyor,kendikendimiyiyordum.Mektupbirtürlübulunamadı.ŞükrüBey:—Buceplerimdeyok...İhtimalpardösümüncebindebırakmışolacağım,dedi.Sonra,başkaşeylerdenbahsetmeğebaşladı.Lâmia'yıbirkaçgünsonragörmekümidiolmasaydıbuinkisar-ıhayaletahammüledemezdim.Burasıçukurbiryerdi:biryanındasakilbirduvar,öteyanındabağsahibininmağmummanzaralıtahtakulesivardı.Çardak,insanıboğacakkadarbasık,dallardanbirisineasılmışfener,ölügözügibisönük,hasırlarınüstündeoturanbuadamlarisyan,istikrahverecekkadarâdiveruhsuzdu.Birazevvelsoğuk,bayağışeylersöylüyorlar,enolmayacakşeyleriçinkabakabagülüyorlardı.Halbukişimdi...Buumulmazmüjdeyialdığımharapbağıdünyadaunutmayacağım.Buradagördüğümsimalarıömrümünsonunakadarseveceğim.Geceyigürültüleriyledolduranağustosböceklerindendahacanlıbirmahlûkolmuştum.Mütemadiyensöyledim,hemöylegüzel,sevimli,ümitvericişeylersöyledimki,misafirlerhayretettiler.Birazevvelçardağınkaranlıkköşesindeoturanmağmumvesükutiadamabirdenbireneolduğunuanlayamadılar.Geceyarısınadoğrumeclisdağıldığıvakit,ŞükrüBeyibağınınkapısınakadargötürdüm.O,içerigirdiktensonraalçacıkduvarınüstündenkaranlıkbahçeyiuzunuzunseyrettim.DemekbuağaçlarınarasındaKınalıYapmcak'ıtekrargörecektim.Bağımızınarkasındakiinceyoldadolaşıyor,birtür-lüiçerigirmekistemiyordum.Buçılgınsevincinereyesığdıracaktım?Mehtapyoktu.Fakatgökyüzübirperiâlemikadargüzeldi.BiraralıkCavidan'ınbenimeraketmesiihtimalinidüşündüm.Bugece,karımıdaseviyordum.Hemdeböyletitreyen,sızlayanbiraşkla...Fakatbirtürlüiçerigirmeğekendimirazıedemedim.Ellerimicebimesoktum,ıslıklaeskihavalardanbiriniçalarakyokuşuinmeğebaşladım.Kalbim,taşkınbirsevgiveşefkatlebunalıyor,rikkattengözlerimyaşladoluyordu.Kırkçamlar'meteğindekiselçukurlarındadolaştım.KınalıYapıncak'mdörtseneevvelNimet'lebenikurtarmakiçinkolunuincittiğisukenarınagittim,oradanŞehitlerMezarlığı'nakadaryolumuuzattım.Birgece,onuburayakadargetirdiğimihatırlıyorum.Lâmia,bukaranlıkveharapmezarlığınkenarında


esrarengizbirhaşyetleağlamağabaşlamıştı.Onu-görünmezbirtehlikeyekarşımüdafaaedergibikollarımdasıkıyor,gözlerinden,dudaklarındanöpüyordum.Şimdihâlâohırçınlıklarınsesinikulağımda,bugözyaşlanyleıslanmışbuselerinacılezzetinidudaklarımdabuluyordum.Korkmuş-birâcizmahlűkukollarındatesellietmeknetatlışeydi!Bubiçare,müdafaasızmahlûkubinkorku,bintehlikeiçineatıpgitmiştim.Lâmia,kimbilirkaçdefaogecekigibiağladı.Niçinkalbimbukadaruzunzamansusmuştu?Niçinbenaşkımı,saadetimiböyleyüzüstübırakıpgitmiştim?Buradangeridöndüktensonrayolumuçevirdim,karanlıktabingüçlükleyokuşutırmanarakKırkçamlar'açıktım.ÇocukluğumdanberibenKırkçamlar'ıbintürlüziyavehavaiçindegördüm.Fakat,onudaimayağmurluayrılıkgecesininmanzarasıylegözümünönünegetiririm.Yağmur,çamlarınyüksektepelerindehazinseslerçıkarıyor,sararmışyapraklar,yerleridenizgibidolduruyordu.UUUAJS.1AIVJVAJLÜÜDUDAKTANKALBE287Gecevakti,helemehtaplıgecelerdebuyerleregelmeğeyüreğimtahammületmiyordu.DemekbirkaçgünsonrayineLâmia'yıburalardagörmek,mehtabıniçindedahauçukgörünensaçlarını...Yinefazlahayalekapılıyorum...Buümit,müebbedenöldü,biliyorum...Maamafih,olsun...Ben,bunadarazıyım...Elverirkionubirkeregöreyim...29Temmuz,BozyakaBayramıbekleyençocuklaradöndüm;içimiçimesığmıyor.Sabahtanakşamakadaretrafımıneşeye,şenliğeboğuyorum.MüjdeyialdığımgeceninsabahıCavidan'abiryalanuydurmuş,İstanbul'aavdetimizibirazdahageciktirmemiziricaetmiştim.Şimdibudönüşbahsinibüsbütünkapadık.Karımlaâdetabirbalayıhayatıyaşıyoruz.BugünCavidan'asaatlercekemançalmış,bütünsevdiği,istediğiparçalarıtekraretmiştim.Kemanıbıraktıktansonraonunellerinielleriminiçinealdım.Avuçlarınıhafifhafifyanaklarıma,alnımasürüyor,küçükbuselerleparmaklarımöpüyordum.Buhareketler,yaşlıbiradamaşkındanziyadebirçocukrikkatvemuhabbetine,birkediyavrusuyaltaklanmasınabenziyordu.Cavidan'mgözlerindemesut,memnunbirgülümsemevardı.—YenidenhalaylarımızıyaşamağabaşladıkCavi-dan,diyelâtifeettim.Karım,dikkatleyüzümebakarak:


—Hayır,dedi,senbeniozamanbukadarhararetlesevmedin.TuhafbirşeysöyleyeyimmiKenan?Ben,seningözlerininhiçbirzamanböyleparladığımgörmedim...Hayretediyorum.Ben,muzafferbirkahkahaylagüldüm:f—Bu,muvakkatbirhastalık...Elbettegeçecek...Yineeskisigibişen,canlıbiradamolacağım,demezmiydim?Görüyorsunya,artıkbüsbütüniyioldum...Senieskisindençokseviyorum...Bunabaşkabirdelildegösterebilirim...Kemanımınsesi,onunihtizazı...Hiçbirşeybenimruhumgibimizaçvesıhhatimidekemanımkadariyiifadeetmedi...Avrupa'datalebeliğimzamanındabirgençdoktorlatanışmıştım.Henüzmevkitutmamış,fakatçokmüsaitbiradamdı.Ovakitsıksıkasa-bîrahatsızlıklarımvardı...Arasıraonamüracaatmecburiyetindekalırdım.Doktornabzımı,hararetimimuayeneedeceğiyerde,elimekemanımıverir:«BirşeyçalKenan!»derdi.Dikkatleyüzümebakarakbenidinler,sonrahükmünüverirdi:«YorgunsunKenan!Sinirlerinyineüzgün...Uyumamışsın,havasız,hareketsizoturupdüşünmüşsün...»Yahut:«Buseferkihastalığınhayalîbirşey...Hiçbirşeyinyok...Vehimden,kuruntudanibaret...»Şüphesizarkadaşımbirazdalâtifeediyordu...Fakat-kemanımınihtizazlarıylekalbimin,asabımınhareketleriarasındabulduğumünasebetbüsbütünesassızdeğildi.Böyledevamederseyenieserimümidimdengüzelolacak...DünŞükrüBeyemisafirgittim...Saatlercekonuştuk...Hiçbirsohbetesnasındabukadardikkatsarfettiğimi,budereceüzülüpyorulduğumubilmiyorum.ŞükrüBeyinsözlerinidinliyorgibigörünmek,lâzımgelencevaplarıvermekleberaberbütünkuwetveinceliğimionaLâmia'yı,Lâmia'nınresminihatırlatmağasar-fediyordum.Arasıraayağakalktıkça,etrafındabirşeyaradıkçayüreğimağzımageliyordu.Fakatbütünüzüntümboşagitti,ikisaatbeyhudeyereyorulduktansonrameyusaneevedöndüm.VaktiyleKınalıYapmcak'mbirküçükresmini,aşkai288DUDAKTANKALBEtutulmuşmektepçocuklarınınyaptığıgibibirtutamsaçınıniçinalıpsaklamadım?...Vakithayligeç...Cavidan,içerdeçoktanuyudu...Gece,sıcakvekaranlık...Ağustosböceklerimütemadiyenötüyor...Bağahafifbirateşböceğiyağmuruyağıyorgibi...Lâmia,birkaçgündahagecikirsetammehtabın


zamanınatesadüfedecek...Acabaonueskisikadarsıkgörecekmiydim?Zannetmem...Fakatneziyanıvar?...Hiçolmazsabirkerebakışacağız,birkeregözlerimizbirbirinetesadüfedecekya...4Ağustos,BozyakaBayırınaltbaşındabirçobankavalçalıyordu.Kırk-çamlar'danyolunköşesindeikikadıngölgesigöründü.Yaklaştıklarıvakitseslerindentanıdım.DayımınküçükgeliniMesudeileCavidan'dı.Birazsonrakarşımdakiduvarınyanmagelipdurdular.Çoban,kavalınafasılavermişti.Nesöyledikleriniaçıkçaişitiyordum.Cavidan,uzaklarabakıyor:—Meraketmeğebaşladım...Niçingelmediacaba?diyordu.Mesudecevapverdi:—Sakınİzmir'dekalmasın?...—Şimdiyekadarİzmir'dekalmasınaimkânyok...Hemdeminonuarkabağdaoturankomşuilekonuşurkengörmüşler...—Kırkçamlar'dakendisinibeklediğimizibiliyor,değilmi?—Tabiî...Sütnineonubeklemekiçinbağdakaldı...Gelirgelmezburayagelmesinisöyleyecekti...Aklımabaşkaşeylergeliyor...Sakınrahatsızolmasın...—Allahesirgesin...—Öyledeolsahabergöndermesilâzımgelir...Ben.bağakadar,gitmeyidüşünüyorum.Mesude,onaricaetmeğebaşladı:—Sizzahmetetmeyin...Birisinigönderelim...yahutbengideyim...Cavidan,birkararveremiyor,hâlâyolabakıyordu.Nihayet,geridönmeğerazıoldu:—Kenan'mbazıböylegariphallerivardır...Birşeydeğil,dayısıüzülecek...Sofrabaşındabekliyorlar...Bağdakikuruyapraklardahafifbirhışırtıoldu.Bu,banabiryılansürünmesigibigeldi.Gayriihtiyarîyerimdenkımıldandım.GeridönmeküzereolanCavidanileMesudebugürültüyüişitmişlerdi.Bulunduğumyeredoğrubakıyorlardı.Birdenbireiçimebirkorkudüştü.Yabenidikenleriniçindekibuküçükvekuruselçukurununiçindeupuzunyatmışgörürlerse?...Verilecekhiçbircevapyoktu.Tehlikeninuzaklaşmasınayardımedecekmişgibigözlerimikapadım,birölügibihareketsizdurdum...Birsaateyakınbirzamandanberibukuruselçukurununiçindeyatıyordum.Kemiklerimağrıyor,ayaklarımkarıncalanıyordu.Elbiselerimedolantozları,dikenlerisilktim.


AğırağırKırkçamlar'adoğruyürümeğebaşladım.Mehtabınengüzelgecesiydi.Dayım,âdetiüzerebu-"azdaKırkçamlar'dakomşulannabirziyafetverecekti.RaS-dabirhaftadanberihazırlıkgörülüyordu.Burhehtapeğlencesibeniküçükçocuklardanziyadesevindiriyordu.F.19290DUL>AK.1AJXCUUÜAMANKALBE291Ben,KınalıYapıncak'ıböylebirziyafetgecesindesevmeğebaşlamıştım.Kalbimdebirhisvardı.Lâmia'nmbumehtapeğlencesineyetişeceğinisöylüyordu.Bugece,ayındoğmamasınasılimkansızsaonungelmemesidebanaöyleimkânsızgörünüyordu.Bugünerkendenİzmir'einmiştim.Birçokmühimişlerimvardı.Lâmia'nıngelmediğinibiliyordum.Fakatişlerimleuğraşırken,bildiklerimlekonuşurkeniçimdegizlibirsevinçhissediyor:«Gittiğimzamanonumutlakagelmişbulacağım.»diyedüşünüyordum.Birhayalinkisarındankorkargibimahsusgeciktim.Ben,arabaileBozyaka'yadönerkengüneşbatıyordu.Kâtiboğlucaddesindebirkaçdefaarabacıyaseslendim:«Dahayavaşgidelim,aceleetme.»dedim.Bozyakayolunundenizigörenbiryerindearabayıbüsbütündurdurttum.Güneşbatmış,körfezinnihayetlerindebirhafifkızıltıkalmıştı.Artıketrafımabakmıyor,yorgunvücudumuarabanınbirköşesinebırakıyordum.Bağındışkapısıönündesütnineyigördüm.Kırk-çamlar'dabeniyemeğebeklediklerini,vakitgeçirmedenhemenorayagelmemitembihettiklerinisöyledi.İhtiyarkadınınkalbimdengeçenşeylerianlamasındankorkuyorgibiyavaşbirsesle:—Komşularamisafirgelmedi,değilmisütnine?dedim.—Hayır...Kimsegelmedi...Bağagirmedenyandakiyolasaptan.ŞükrüBeyinkapısıönündengeçerkengaynihtiyarîiçeribaktım.L.âmia'nmeniştesiileyengesiel!erir>desepetlerleihümtopîuvorlardı.EniseHanım,benîgörüncebaşörtüsünüdüzeltti:—Kırkçamlar'amıKenanBey...Ularlarolsun...Bizdebirazdangeleceğiz,diyeseslendi.Başımlamüphembirişaretyaparaksüratlegeçmiştim.>r


Fakatgittikçeadımlarımıyavaşlatıyor,bufırsattanistifadeederekLâmia'yısormadığımapişmanoluyordum.Epeyceilerlemiştim.Birdenbireaklımabirbahanegeldi.HeyecanVesüratlegeridöndüm.ŞükrüBey,hâlâkütüklerinarasındadolaşıyordu.Budefabenonaseslendim:—Beyefendi,birazzahmetedermisiniz?O,kolundabirsepetlekapıyageldi:—Birikigündürgalibaİzmir'einmediniz...İstanbulgazetelerigeldi...Havadislervar...PardösümüncebinidolduranbiryığıngazeteyiŞükrüBeyeuzattım.Komşumunpolitikadedikodularınameraklıolduğunubiliyordum.Memnuniyetlegazetelerialdı:—TeşekkürederimKenanBey...Güzelhavadislerha...Fakatgazetelerinbağınıaçmadanbuhavadislerinasılokuduğunuzahayretediyorum.Hafifçebozularakcevapverdim:—Başkagazetelerdenokudum.—BendesizebirsalkımüzümvereyimKenanBey...Yiyeyiyegidersiniz...Şehirdeolmazamma,bağaralarındamubahtır...Komşununuzattığısalkımıalırkenbirdenbireaklımagelmişgibisordum:—Misafirlerinizdennehaber?...Nevakitgeliyorlar?...ŞükrüBey,cevapverdi:—Lâmiamı?Galibavazgeçmişler...Dünakşammektupaldım...Aman,üzümünüzüdüşürdünüz...Şaşkınbirtavırlayereeğiliyor,tozlarıniçindedağılansalkımıtoplamağaçalışıyordum.ŞükrüBeygülerek:—NeyapıyorsunuzKenanBey?...Başkasınıvereyim,dedi.Birbaşkasalkımuzattı,bahçelerinarasında-292DUDAKTANKALBEkidargölgeliyollardankoşargibigeçiyordum.Kırkçam-lar'agidencaddeyeçıktığımzamankarşıdağlardaaydoğuyordu.Ömrümdebukadarhazinveümitsizbirmehtapgörmemiştim.Kendikendime:«BanadünyayızindanettinLâmia!»sözlerinitekrarediyordum.Buyenisevmeğebaşlamışkızçocuklarınayaraşansadedil,masumcümlebana,yanıkbirşikâyetmersiyesigibitesirediyordu.Birbağınönündekieskitanıdıklarımdanihtiyarbirjandarmamülâziminerastgeldim.Birikidakikabenilâkırdıyatuttu.Bulüzumsuz,bayağısözlerianlamak,onlaracevapvermeköyleüzücübirşeydiki...Butesadüf,dahailerigitmekiçincesaretimikırdı.Oradabirçoklakayt,


şeninsanlaratesadüfedecektim.Benikendikendimebırakmayacaklardı.Dinlemek,söylemek,gülmeklâzımgelecekti.Halbukiben,ömrümdeilkdefaölmeyidüşünüyordum.Üçsene,evvelogüzelmehtapgecesindeKınalıYapıncak'ıkollarımaaldığımyeregelmiştim.Oradaharapkulebüsbütünyıkılmış,ayışığınıngölgelerimiziaksettirdiğiduvarbirtaşyığınındanibaretkalmıştı.Yolunötetarafındakikuruselçukurununkenarınaoturdum.Zihnimdeogecedensonrageçenmehtaplarınhesabınıyaptım.İçimanlatılmazbiracıileyanıyor:«Aradantamotuzyedimehtapgeçti...Neuzun...Neuzun!»diyeşikâyetediyordum.Gözlerimkapanıyor;derin,uzakbirufkuniçindebuotuzyedimehtapbirkafilegibi,gittikçedahasolukvesönükuzanıyordu.Kimibembeyazkarlarüstüne,kimiyapraklarınıdökmüşağaçlara,kimitazemanzaralaraserpilmişmehtaplar...Birselçukurunaçalılardökülmüş,yapraklardolmuştu.Buçukuruniçineupuzunyattım.Bayırınaltındabirçobankavalçalıyordu.1iDUDAKTANKALBE293Bilmemhangibedbinşairinkitabındaokumuştum:«Ölümacıbirilâçtır,diyordu,unutmakveartıkıstırapçekmemekiçinyüzümüzüburuşturarak,iğrenerek,gözlerimizikapayarakbirhamledeiçtiğimizilâç...»Bazımeyussaatlerimdebuşairehakvermiştim.İnsanın,ölümügönülrızasıylekabuletmesiniaklımasığdıramıyor-dum...Bukuruyapraklarladoluçukurdayatarkenfikrimideğiştirdim.Ölüm,sadecebirvasıtadeğildi.Karatoprağıniçindesönüpgitmekte,mahvolmaktaayrıcabirzevk,birlezzetdevardı.Cavidan'ınMesudeiletâönümekadargelmesibanabirazkuvvetverdi.Kırkçamlar'adoğruyürümeğebaşladım.Fakatağaçlarınaltındakifenerveçıraışıklarını,buışıklararasındadolaşanalacalıinsangölgelerinigördüğüm,haykınşmalarıişittiğimvakitiçimeyenidenbircesaretsizlikgeldi.Neolursaolsungitmeyeceğim.Beniçağırtmakiçinbağaadamgöndermeleriihtimalinidüşünerekyandakiyollardanbirinesaptım.Arkayoldakikapıdaniçerigirdiğimvakitbirköpekhavladı.Küçükbirahretlikkız:«Beyefendigeldi.»diyebağırarakköşkekoştu.Pencerelerdefazlaaydınlık,bağdafazlabirtelâşvegürültüvardı.Derhalanladım.Esrarengizsuretteortadankaybolmamımeraketmişler,ihtimal,beniaramağaadamlarçıkarmışlardı.Bahçedeki-leredertanlatmak


mecburiyetindenkurtulmakiçindoğruköşkegirdim,kapıyıkapadım.Cavidan,beniçokmeraketmişti.İçerigirdiğimVakitbumerak,hiddetetahavvületti.Fakatasabiyetgöstermeğetenezzületmiyor,sahtevebirazistihfafkârbirlâkaydiilehareketediyordu.Şüphesizbirşeysöylemem,mazeretgöstermemibekliyordu.Keskiböyleyapsaydım.Fakatanlaşılmazbir294DUDAKTANKALBEinatlasükûtettim.Karım,kendinizaptedemedi.Yüzümebakmaktançekinerek:—Şüphesizşimdiİzmir'dengeliyorsunuz,dedi.Sadece«hayır»diyecevapverdim.—Dayınızakarşıpek...kibarbirmuameleettiniz...—Kendimdenbahsetmiyorum...Çünküanlaşılmaztabiatlarınızaartıkalışmağabaşladım...—Hiçbirşeysöylemeğelüzumgörmüyormusunuz?—Hayır...Bu«hayır»sözüdudaklarımdanmümkünolduğukadarkuru,soğuk,mütecavizbirahenkledökülmüştü.Birfenalıkyaptığımıhissediyor,fakatkendimitutamıyor-dum.içimdekinebenzeyen...sebepsiz,soğukbirhiddetdoğuyordu.Cavidan,bembeyazkesilmişti.Maamafih,hâlâvakursükűnunumuhafazayaçalışıyor,dudaklarınıısın-yordu.—Bumuameleniziizahetmekiçinyaahval-isıhhiyenizdebirfevkalâdelikolduğunu,yahutbüyükbirfelâketeuğradığınızıkabuletmeklâzım...—Cevapvermiyorsunuz...Piyanonunüstündekiküçükvazolardanbiriyleoynuyordum.Birdenbireonuyereattım,kırdım.Bu,birkazamıydı?Bilmiyorum...Fakatkazaileyeredüşenbirvazoböyleacıbirsesleparçalanmazdı.Zannederimki,kast,yahutkazaileadamöldürenbirinsandahafazladehşetduyamaz.Cavidan,garipbirihtilâçlasarsıldı.Fakatyinekendinizaptetti.Ovakur,yırtıcıistihfafiylebenibaştanaşağısüzdüktensonraiçerikiodayagirdi,kapıyıkapadı.DUDAKTANKALBE295Bulunduğumyerde,taşgibidonmuştum.Zavallılığımı,adiliğimi,düşkünlüğümübudakikadakikadarkuvvetlehissetmemiştim.Kendimleberaber


birbaşkamahlűkunhayatınıdakırıyordum.Neanlaşılmaz,nesefilbirmuammaidim.Benisevenlerefenalıktanbaşkabirşeyyapmıyordum...Birdakikaevveliçimdekuru,vahşibirhuşunetvardı.Şimdirikkatten,pişmanlıktaneziliyordum.Karımahayatımı,ruhumubütünbiçarelikleri,sefaletleriylesöylemeyidüşündüm.Birkaçdefakapısınakadargittim.Fakatiçerigiremedim.Perdelerisımsıkıkapadım.Piyanonunkenarınakollarımıdayadım...Saatlercebuhaldekaldım...ArtıkBozyaka'yatahammüledemiyordum.YarınsabahCavidan'atarziyevereceğim.Hastalığımdanbahsedeceğim.Hemenİstanbul'adönmekiçinyalvaracağım.Butopraklarınkokusubeniöldürecek...2Ekim,NişantaşıBugünkarımınakrabalarındanbirgençkızınnişanmerasimindebulunduk.Damat,marufbirdiplomat...Fakatşuursuz,ruhsuzbiradam...Sonra,vücudugibikalbidefazlayıpranmış...Yüzündekiçizgilerinderinliğinden,rengindekiyorgunluktan,bakışındakimağmumsönüklüktenapaşikâranlaşılıyor...Gençkız,inadınate-rütaze,pürhayatbirmahlûk...Merasimesnasındaikisidemesutgörünüyorlar,tebriklere,temennilerehararetlemukabeleediyorlardı.AkşamüstüevedönmekistediğimizvakitgençkızmannesiitirazettirDUDAKTANKALBE—Neolur,bugecebizdekaim...însan,ferahlıgünlerindesevdikleriniyanındagörmekistiyor,dedi.Cavidan,birçokmazeretlersöylüyor,hemenevedönmekiçinısrarediyordu.Yinekarımınakrabalarındanbirihtiyarhanımefendibizimüdafaaetti:—Üstlerinevarmayın...Sizsevdikleriniziyanınızdagörmekistiyorsunuz...Fakatyaonlarmünhasıranbirbirlerinigörmekistiyorlarsa?...Bilirsinizki,birbirleriniçokseveninsanlaraevlerininyalnızlığındangüzelşeyolamaz...Öteki,tatlıbirsaffetlegülerekitirafetti:—Asılmaksadımısöyleyeyimmi?...Yeninişanlananbirkızabirbiriniçokseveninsanlarıgöstermekteniyidersolmaz...İsterdimki,Suzan'ınsaadetihakkındaşüphesikalmasın,bunlarıtaklitetsin...Kadıncağızınsesinde,gözlerindehafifbirendişevardı.BenimgizliıstırapveinkisaralâmetlerinigöstermektehazinbirmelekekazanangözlerimgibionunkalbideSuzan'ınmesutolmadığınıhissetmişti.


Bugençkız,evlenmektenmemnundeğildi.MerasimesnasındaherkeskendisinebakarkenSuzan,sevinçten,neşedenuçuyorgibigörünüyordu.Fakatbirazsonrayabancıgözlerinbaşkayerlere,başkaçehreleredöndüğünügördüğü,saadetdenilenşeyeartıkinanmayanbedbahtbiradamınuzaktanuzağakendisinebaktığındanşüpheetmediğivakitbusahteneşeyibirmaskegibiyüzündenatmıştı.Demindenberieviniçindedalgınveserseridolaştığınıgörüyordum.Annesivedavesilesiyleonuyanımızaçağırdı,küçükbirnutuklabizimsaadetimizibirkeredahatasviretti:—GörüyormusunSuzan?...Birgecelerinifedaetmeğerazıolamıyorlar,ihtiyarhalalarınınhatırınıkırıyor,diyesözünübitirdi.DUDAKTANKALBE297fBusadevaka,bilmemnedenbanadokunduvebugecedefterimebusatırlarıyazmağamecburetti.Zavallısafhanımefendi,benimikiaydanberiCavidan'ladargınolduğumubilmiyordu.Hayalenbizitakipetmesiniisterdim.Gülüşerek,konuşarakgirdiğimizarabanınkapısıkapanırkapanmaztebessümlerimizivecümlelerimizinasılyarımbıraktığımızı,onunbirköşeye,benimbirköşeyenasılbüzüldüğümüzü,sonraevdebirkelimesöylemedenodalarımızaçekildiğimizigörmeliydi.Birhafta,ongün,belkidahauzunbirzamansonrabukadıncağız,bizigördüğüzamanbirbirimizesöylediğimizsözleriyineçoktatlıbulacak,onlarınarabakapısındayarımkalmışcümledensonraaramızdateatiedilmişilkkelimelerolduğunuanlamayacak...Cavidan'lanehazinbirkomedyaoynuyoruz...Karım,çokmustarip...Fakatmağrurolduğuiçinbunugöstermiyor...Etrafakarşızevahirikurtarmaklaiktifaediyoruz...Dargınlığımızınmuayyenbirsebebiolsabarışmakçokkolay...Onatarziyeveririm,istemediğişeyleribirdahayapmam...Yavaşyavaşmünasebetimizdüzelir...Fakatçoktitiz,çokfenabiradamoldum.Karımınhakkıvar...Kendimdenkendimmemnundeğilimki,omemnunolsun...Evet,bugünbarışmakkolay...Fakatbiliyorumki,yarınyinedarıltacağım...Ohaldeniçinbilebileonayenibirıstıraphazırlamalı?...25Şubat,NişantaşıTaksimbahçesininönünegeldiğimvakituzaktabirsaatgeceyarısınıçalıyordu.Hava,çokfenaidi.Rüzgâr,gittikçeşiddetiniartırıyor,yağmurlaberabersulubirI298DUDAKTANKALBE


karyağmağabaşlıyordu.Caddebomboştu,sokakfenerleriyerdekisubirikintilerinekirli,bulanıkbirışıkdöküyordu.Arasırayanımdankapalıbirotomobilgeçiyor,elbiselerimi,yüzümüçamurserpintisiiçindebırakıyordu.Yakamdanboynumasızan,vücudumaişlemeğebaşlayansulukargibibunadaehemmiyetvermiyor,yağmurveçamuriçindebuuzunyoluyayangitmektebirgaripzevkbuluyordum...Bataklıklaradalıpçıkanbirördekzevki...Eviminbulunduğusokağadönerkenbirköpekyavrusunabastım,hayvancağız,acıacıbağırıpinlemeğebaşladı...İçimdebirmerhametuyandı:«Gel,sanaiçerdeâlâbirziyafetvereyimdeödeşelim...Hakkınkalmasın!»diyeköpeğikucağımaaldım.Dilnüvazkalfa,benibukifayettegörünceşaşırmıştı.«Misafirvarkalfa...Haydiışıkgöster...Mutfağagidi*yoruz...Bumisafirteklifsizdir...Nekaldıysaver,kusurabakmaz!»diyesöyleniyor,yüksekseslegülüyordum.İhtiyarkadın,müteredditvemeyusbirtavırlaşamdanıelinealdı.Korkakorka:«Beyefendi...Yavaşgüle-siniz;salondamisafirvar.»dedi.Omuzlarımısilktim,aynıyükseksesle:—Şimdilikbugaripmisafirhepsindenmühim,dedim.Tambuesnadamerdiveninüstbaşındahafifbirgürültüişittim,başımıçevirdim.Karımlagözgözegeldik.Cavidan,ağırhâkimedasıyleyavaşyavaşmerdivendenindi.İstihfaflakarışıkbirhayretlebakıyordu:—NeoluyorricaederimKenan?Rüzgârveyağmuriçindeyürüdüğümuzunyol,sarhoşluğumuhaylihafifletmişti.Karımınherşeyerağmenüstümdekimüessirnüfuzunumuhafazaedenhâkimbakışlarıbenibüsbütünayılttı:DUDAKTANKALBE299—Hiç,sokaktabiçarebirköpekyavrusubuldumda...acıdım...Cavidan,benibaştanaşağısüzüyordu,acıbiristihzaile:—Rikkatinizveinsanînişleriniziçinsizitebrikederim,dedi,fakatisterdimki,bugüzelşefkattenbirazdakendinizepayayrılsın.HalinizebakınızKenanBey...Zannederimki,siz,bukıyafetinizledahaacınacakbirhaldesiniz...Köpeğilütfenkalfayabırakınız...Kendinizdoğruodanızaçıkınız...Şimdisöylerim,sizeçamaşırgetirirler...Karımınezicibakışlarıönündemahcupvemağlûpbirtavırlayukarıçıkıyordum.Biraynadakendihayalimgözümeilişti.Onesefilkılık,nezelilVaziyetti.Kendimdenutanmam,başımıdahaziyadeönümeeğmemlâzımgeliyordu.Fakatbumağlûpvedüşkünhalimbanabilâkisgaripbirhiddetve


cüretverdi.Birazevvelsönensarhoşluğumyenidenbaşımıdöndürüyor,gözlerimikarartıyordu.Tambudakikadasalondanbirses,NamıkBehçet'insesigeldi:—CavidanHanımefendi...Sizibekliyoruz...Buses,benibüsbütünçiledençıkardı:—Vay,misafirlerimizarasındaNamıkBehçetBeyefendidemivar?Neâlâ...diyesöylenereksalonayürüdüm...Cavidanbirdenbireönümedikildi,kısıkbirsesle:—Neyapıyorsunuz,KenanBey!...Kendinizegeliniz,dedi.Yaptığımınneolduğunupekâlâbiliyordum.Fakatzalimbirsaffetvehayretlegözlerimiaçarakcevapverdim:—Hiç...Gayettabiî...Misafirlerimesafageldindiyeceğim.300DUDAKTANKALBE—Allahaşkınızakendinizegeliniz...Sizibuhaldegörürlersereziloluruz!...—Bununlaberaberbenmisafirlerimimutlakagörmekistiyorum.HeleNamıkBehçetBeyi...—KenanBey...Sizericaederim...GözlerimiCavidan'ınyüzünekaldırdığımvakitharikuladebirşeygördüm.Gözlerindeikiiriyaşdamlasıvardı.Onutanıdığımdanberiilkdefaağladığımgörüyordum.Buikidamlayaşbanabirmucizegibitesiretti.Haşininadımıbirdenbirekırdı;başımıeğdim:«AffetbeniCavidan...Bençoksefilbiradamım.»dedim.Birdahayüzünebakmağacesaretedemedenodamaçıktım...Birazevvelsofadadolaşanhafifbirayaksesikapınınönündedurdu.Dilnüvazkalfabirkaçkere:«Beyefendi...Beyefendi...»diyeseslendi.Cevapvermedim.Kalfa,sızdığımahükmederekyavaşyavaşuzaklaştı.Cavidanda,ihtimal,öylezannediyor,ihtimal,odasındaağlıyor.Cavidan'ınanutbirgururuvardır.Teessürlerini,infiallerinigizleyebilmeyibirmeziyetsayardı.Fakatişinnihayetindeodabirkadındeğilmiydi?Elbet,onundaıstıraplarıolacaktı,yalnızkaldığıvakitodaötekilergibigözyaşlarındantesellibekleyecekti.Fakatbirazevvelgözlerindekioikibüyükyaşdamlasınıgörünceyekadaronunağlamasıihtimalinidüşünmemiştim.İhtimal,benibirzamandanberikarımıüzmeğesevkedengizli,anlaşılmazinadıniçindeonuböyleteessürsüzveçokkuvvetlizannetmenindebirtesirivardı.Buikidamlagözyaşıbeniyalnızbugecekiispirtosarhoşluğundan


uyandırmadı...öylesanıyorumki,dahauzun,dahaağırbiruykudanuyandım.Aylardanberikendimisevk-itabiîlerime,kalbiminanlaşılmazhareketleri-'nebırakmıştım.Birsarhoşgibidüşünmedenyaşıyor,içimdennegelirseonuyapıyordum...İştebirazevvelkivaka,benibudahauzunvedahaağıruykudanuyandır:di.Çirkinvehazinhakikatimolancaçıplaklığıveacı-lığıylegördüğümnadiruyanıklıksaatlerimdenbirindeydim...Neoluyorum,neyapıyorumvedahaehemmiyetlisinereyedoğrugidiyordum?...Hakikatisaklamağalüzumyok...Evim,ocağımyıkılıyor...Vakıacephehâlâyerinde...Görünüştehâlâsakinvegüzel...Fakattemellerçürüdü,bütüngizliistinatgahlaryıkıldı.Bubina,yıkılmakiçinvakalarınkuvvetlirüzgârınıbekliyor...Ben,biraralıkyükseldim;renkliaydınlıklarımbirzamanyıldızlargibiyüksek,güzelgöründü...Fakatensefilbiraciziçindeeskikaranlıktoprağımadüşmemgecikmedi...Yenihayatımbirzamanbanabirfüsungibigöründü.Cavidan'labirbirimizisevdiğimizevehmettik...Obendekisanatkârıtakdirediyordu,benondakiyüksek,zarif,muhteşemkadınahayrandım...Fakatruhlarımızdaimabirbirineyabancıkalmağamahkûmdu...Benimzevkim,rikkatim,hüznüm,neşemonunkindenbaşkaydı...Okadarçokseviştiğimizi,okadariyianlaştığımızısöylerkenbirbirininistediğinisöylemek,istediğigibigörünmekmecburiyetindeolanikitekliflimisafirebenzi-yorduk.Budefaİzmir'edöndüğümüzvakitkomedyadanyorulmuştuk.Ben,artıkhastalığımıbiliyordum.Aramızdakiruhvehayatayrılıklarınıgizlemeğekudretimizkalmıyordu.Hiçşüphesiz,manasızihtilâflar,kavgalarçıktı.Aylarcabirbirimizlekonuşmadık.Yalnız,yabancılarınyanındabirbirimizinyüzünebaktık.Beyhudebirbirimiziincitmektensebu,dahaiyideğilmiydi?Hembudargınlıkbenimiçinsonbirtecrübeolacaktı:«Ayrılık,İl.f?#TKrür._aşklanbüyütür,hastaolanlarıbüsbütünöldü-Budargınlıkbirihtiyarîayrılığabenzeyecek...Herşeyçaresizsuretteölmüş,sönmüşdeğilsebiziyenidenbirbirimizinkollarınaatacak.»diyedüşünüyordum.Böyleolmadı.Lâmia,bendebazıdelilerin«sabitfikirleri»nebenzeyenbirşeyoldu...Aklımdançıkmıyor,gözümdengitmiyordu.Artıkvara,yoğakızantitiz,haşin,gürültücübiradamolmağabaşlamıştım.


Cavidan'akarşıhiçsebepsizgizli,boğukkinlerimvardı.Zevahirimuhafazaetmeğe,kendimidürüst,muntazambiradamgöstermeğedeartıkgayretetmiyordum.Yineyavaşyavaşsefahatlere,çapkınlıklarakendimivermeğebaşlamıştım.Birgünolmayacakinsanlarladelicesinekumaroynuyor,birbaşkagünenâdikadınlarınpeşinetakılıyor,zamanzamanbarlara,çalgılımeyhaneleredadanıyordum...Nesukut!...Nesukut!...Yalnız,birgeceyaptıklarımnekadardüştüğümügöstermeğekâfi...Böyleuygunsuzyerlerdetanıdığımüçbeşsefihilebarlardanbirindeydik...Mütemadiyeniçiyor,gülüyor,alayediyorduk...Biraralıkçalgısusmuştu.Birdenbireaklımdandelicebirşeygeçti.Sallanarakyerimdenkalktım,çalgıcılardanbirininkemanınıalarakçalmağabaşladım.Sarhoşlarbirbirinegiriyor,«bravo»sesleri,elşakırtılarına,bardak,tabakgürültülerinekarışıyor,yançıplakkadınlarhaykınşaraketrafımıalıyorlardı.Çaldığımparçalardanbirininengüzelbiryerindekemanıelimdenbıraktım.«Kesme...Daha...daha...»diyebağınşıyorlardı.Kanıdançıkarkenonlanişitmiyordum.Kulağımdadayımıntâçocukluğumdan,ilkgençliğimdengelenağırsesititriyordu:«Kerizci,nihayetkerizcioldunha!»Demekbirçokhayallerden,ümitlerden,beyhudeçır-R.ALÖBİUİpınmalardansonrabuhaledüşmüştüm,öylemi?Benkigönlümistemediğivakitensevdikleriminhatırıiçinbilekemançalmayızülsaymış,daimareddetmiştim...İhtimal,dayımındediğiçıkacak...Nihayet,peksefilbirkerizciolacağım...Yahutbabamgibibende...Birazevvelsoyunurkenkararlarveriyor,onlarıtutacağımayeminlerediyordum.Cavidan'latekrarbarışmağagayretetmekbeyhudebirüzüntüolacak...Bu,vakalardan,suitefehhümlerdendoğmuşbirihtilâfdeğilki...BenimleCavidan'ıbirbirimizebağlayanduygular,bağlar,ölübirvücudunazalangibiçürüyor,dağılıyor,inhilâlediyor...25Nisan,NişantaşıBugünöğledensonrabahçededolaşıyordum.Kapınınönündebirarabadurdu.Kendikendime:«Eyvah...dedim,bugünkarımınkabulgünü...Şimdimisafirlerbastıracak...Biralayzevzeğekafasallamak,çeneçalmaklâzımgelecek...»


Kapıyıaçmağagidenhizmetçiye:«Benisoranolursasokağagittiğimisöylersin.»dedim,bahçeninarkatarafınıdolaştım.Buradametrukbahçıvanodasıyanındabirkameriyevar...Etrafınısarmaşıklar,hanımelidallansarmış,üstüneihtiyarbirdutağacısıkyapraklıdallannıuzat-nnş...Kendikendime:«Burasınınkapalıbirodadanfark;yok,dedim,misafirlerigidinceyekadarhıfzolurum.»Kameriyeninkınktahtakanapesiüstüneboyluboyuncauzandım.Üstümdekidallarıniçindeserçeleruçu-Iyor,yağmurladoluyapraklardanarasırayüzüme,ellerimesudamlalarıdökülüyordu.İkisaattenberibuvaziyetteyatıyordum.Kulağımabirdenbiregürültülübirerkekkahkahasıgeldi.Hemenyerimdenfırladım:«Eyvah,dedim,misafirlerbahçeyeçıktılar...Butarafagelirlerseişfena...»Sarmaşıklararasındandışarıbaktım.NamıkBehçetBeydi...Tanımadığımbirkadınlayedisekizyaşındakikızınınfotoğrafınıalmakiçinbahçeyeçıkmıştı.Cavi-dandaonlarlaberaberdi.Namık:«Otaraftagüneşvar...Olmaz...Buradaçıkaralım.»diyor,bulunduğumtarafıgösteriyordu.Hiddetle:«Ah,maskara,dedim,heraksilikbunavergi...»Dahaberiyegelirsebenimutlakagöreceklerdi...Gürültüetmemeğeçalışaraksarmaşıklarıaraladım,yandakibahçıvanodasınagirdim.Birazsonraseslerikesilmişti.Artık,çıkmağahazırlanıyordum,fakatbudefaNamıkBehçet'insesinidahayakındaişittim:«Bukameriyenegüzelşey,CavidanHanım,diyordu,âdetabirbaharyuvası...Birkaçdakikaburadaoturmamamüsaadeedersenizbanaenbüyükikramıedeceksiniz...»Karım:«NasılistersenizNamıkBey.»dedi,vaprak-larhışırdamağabaşladı.Cavidan'lamisafirininkameriyeyegirdiğinigördüm.Namık,kırıkkanapevigöstererek:—Buradabirparçacıkoturamazmıyız?dedi.Karımcevapverdi:—Yağmurdanoturulacakhalikalmamışki...Hemburasıçokrutubetli...—Rutubetli,fakatfevkalâdeşairane...Bahçeninbukısmıbakımsızkalmış...SizitenkidiçinsöylüyorumUVLJAJS.1ANft.AJ-Ji.fc.305


zannetmeyiniz...Bilâkisbu,dahagüzel...Adetabirmi-niminiciktabiîkorugibi...Namık,uzunolduğukadardabudalaveşairanetasvirleregirişiyordu.Bulunduğumyerdeesniyor:«Nefena,beniuyutacak!»diyesöyleniyordum.Artıkonlarıdinlemiyordum.Mutfağınyıkıkbacasınayuvakurmağauğraşankırlangıçlarıseyrediyordum.BiraralıkCavi-dan'msesidikkatimiçekti.Busestemahzunbirşikâyetahengivardı.İstemedendinlemeğebaşladım.—Hayatımınböyleolacağınıtahminetmemiştim.Gerçisizeiçyüzümdenbahsetmekdoğrudeğil...Fakathalimiziyabancılarbilehissetmeğebaşladı.Siz,fazlaolarakakrabamsmız...Kenan'ınsanatıbenialdatmıştı...«Bukadaryüksekbirsanatkârınelbetteçokyüksekbirkalbi,çokbaşkabirinsanlığıolacak!»diyordum...Ben,buümitlehayatımı...Cavidan,gittikçeartanbirhararetlesözlerinedevamediyor,hayatımızınbütüngizlisefaletlerinibubudalaNamıkBehçet'esöylüyordu.Bu,banaevvelâbirazacıgelmişti.Kendikendimedüşünmeğebaşladım:«BenimbildiğimCavidançokmağrurbirkadındı...Nasıloluyordabunlarısöylüyor?HeleNamıkBehçetgibibirbudalaya...Demekki,onubudalatelâkkietmiyor...Hayatınınbukadarmahremsırlarınıbukadaraçıksöyleyebilmekiçindemekki,onabirkıymetveriyor...-SakınCavidan,buNamıkBehçet'i...»Düşünceminbunoktasındabirdenbiredurdum.Karımıbumahremiyetesevkedensebebimutlakakeşfetmekistiyor,hiçbirtavrını,sesinihiçbirihtizazınıkaçırmamağaçalışıyordum.Onlargittiktensonratekrarkameriyeyedöndüm,F.20JUOUUUAK.TANKALBEIbaşımıelleriminiçinealarakuzunuzundüşündümvekararımıverdim...Kanmmyatakodasındahafifhafifbirgecekandiliyanıyordu.Cavidan,yatmağahazırlanıyor,aynanınkarşısındasaçlarınıçözüyordu.Beniodakapısındagörüncehafifbirhayretferyadıkopardı.Kollarımıkapıyadayadım,ağırağırbaşımısallayarak:—Bunehazinşey,Cavidan,dedim,beniyatakodamızınkapısındagörüncebiryabancı,birgecehırsızıgörmüşgibioldun...Gayriihtiyarîbir


hareketleboynunu,saçlarınıkapamakistedin...Halbukibenimbuodayagelmemdendahatabiîneolur?...Sendebenimgibidüşünmüyormusun?Buhazin,hemdeçokhazinbirşeydeğilmiCavidan?...Karım,kendinitoplamıştı.Çehresiyavaşyavaşeskivakursükűnunubuluyor,dikkatleyüzüme,halimebakarakneistediğimianlamağaçalışıyordu.Büyükkarar,banabirmeleksükûnvetevekkülüvermişti.İçimdetelâştan,tereddütteneseryoktu.Yalnızsöyleyişimebirazağırlık,sesimebellibelirsizbirihtizazverenderinbirhüzünduyuyordum.—3irparçaiçerigirmememüsaadeedermislinCavidan?diyesordum.Doğrudandoğruyacevapvermedi,hafifçekaşlarınıçatarak:—NeistediğinizianlayabilirmiyimKenanBey?dedi.Kapınınyanındakisandalyeyeoturmuştum:«SeninsaadetiniCavidan,dedim,yeminederimki,şimdibandanbaşkabirşeydüşünmüyorum...Kırdığımhayatınıyenidentamiretmek...Sanaettiğimfenalıklaraartıkbirnihayetvermek...»DUDAKTANKALBE307Sesimöyleağırbirhüzünletitriyorduki,Cavidandasamimiyetimdenşüpheetmedi.Fakatbukanaat,ondahırçınbirisyanuyandırıyor,birazevvelkisahtesükûnunukaybettiriyordu:—Benibukadarolsunanladığınızateşekkürederim...Fakatmüsaadenizlebendesizebirşeysöyleyeyim...Bazışeyleröylefenakırılırki,hiçbirsuretletamirikabilolmaz.HafifçeelimikaldırarakCavidan'msözünükestim,acıbirgülümsemeile:—Müsaadeet...Biliyorum,Cavidan,dedim,sözle,yeminle,teminatla,yalvarmailebufelâketenihayetverilemeyeceğinibendebiliyorum...Okadarçocukdeğilim...Bugecesanakatibirdevagetiriyorum,Cavidan!..Karım,sıksıkgözleriniaçıpkapayarakyüzümebakıyor,nesöyleyeceğimianlamadığıhaldetitremeğebaşlıyordu.—Bugünsen,kameriyedeNamıkBehçetBeylekonuşurken,benpekyakmmızdaydım...Oradakimutfağınbirköşesinde...Sözlerinizinbirkısmınıişittim.Busözlerim,Cavidan'abirkamçıgibitesiretti,şiddetlebaşınıkaldırdı.Mağrur,istihfafkârbirbakışla:—Nekibarbirhareket,KenanBey,dedi,buasîltecessüsünüzsizeacaba


hangibüyükhakikatikeşfettirdi?...Ben,yineohüzünlüsükűnladevamettim:—SanaettiğimfenalığıtamiretmekçaresinikeşfettimCavidan.Birşeydençokkorkuyordum...Herşeyerağmenbenibirparçasevmen...Butakdirdemüeb-bedenbedbahtolabilirdin...Halbukişimdiartıkeminim...Birbaşkasrylemesutolabilirsin.Yenidenbiryuvayapabilirsin...Gençsin,güzelsin,birçokmeziyetlerinvar...Niçinbenimgibialil,sönük,fena,zavallıbiradamlahayatınıçürüteceksin,..Ben,bitkinbiradamımCa-308DUDAKTANKALBEvidan...Mevcudiyetimbirgüzelsestenibaret...Şimdiartıkodasustu...Geçmeyecekbirruhhastalığıylemalûlüm...Buhastalıkaydanaya,gündengünedahakuvvetlebastırıyor...Belkibuayrılık,benimiçindeiyiolur...Artıkneistediğimianlıyorsun,değilmi?Seniolsunkurtarmakümidibenimiçinsonteselliolacaktır.Cavidanbiralçakiskemleyeoturmuş,başınıellerininiçinealmıştı.Yüzühiçgörünmüyor,gecekandilininhafifaydınlığıdağınıksaçlarındatitriyordu.Yavaşyavaşyanmagittim.Birçocukkandırırgibitatlıokşayıcıbirsesle:—RazıoluyorsundeğilmiCavidan?dedim.Saçlarınıokşamak,elleriniöperekyalvarmakistiyordum.Karımınomuzlanhafifbirhıçkırıklasarsıldı:—Peki,Kenan...Nasılistersen?dedi.Artıkbirşeysöylemeğecesaretedemedim.Karanlıksofayaçıktığımvakitbirdakikaduvaradayanıpdurdum.Yeniölmüşbirhastanınodasındançıkmışgibiydim...20TemmuzBugüntüneldedoktorVedat'atesadüfettim.Arkadaşımbenigörüncehayretetti:—NegariptesadüfKenan,dedi,benseni,İzmir'egittidiyeişitmiştim...Demekhâlâburadasın...—Yakındagideceğim...Fakatherhaldeİzmir'denbaşkabiryere,diyecevapverdim.Vedat,yüzümebaktı,birşeysöylemekistiyordu.Fakatnedensevazgeçti.Herzamankilakayt,şakacıtav-rıyle:—Herhaldeserinbiryerintihapetmenitavsiyeederim,dedi,busene,yaz,cehennemdenbirnumune...JL»


Benimbirsenebuaylarda,Romanya'yayolumdüştü...ah,negüzelazizim...Tasavvuredemezsin...Tünelonunyanındahiçkalır...Bengüldüm:—BunegüzelteşbihVedat,dedim.O,tünelinserin,râtıphavasınıkoklayarakcevapverdi:—Banasorarsanbusıcakyazgünlerindeİstanbul'untüneldennefissayfiyesiyoktur...Elimdeolsaseferleritatilederim...İkibaştankapılanaçarım...Fakirfukaraserinlesin...Billahineparkabenzer,neGöksu'ya,neÇamlıca'ya...Buserinkaranlıkiçindebiraşağıbiryukarıpiyasaetmeknehoşolacak...Hâlâdaişimbitmedi...Yanmsaatevvelhastanedençıktım...Şimdimuayenehanemekoşuyorum...Sennereye?...Elimlemüphembirişaretyaptım:—Hiç...Şöyledolaşmağa...Birazhavaalmağa...Tüneldençıkankalabalığakarışmıştık...Vedat,benikolumdantuttu.Caddeninkaranlıktanyenikurtulangözlerimizeihtizazediyorgibigörünençiğaydınlığınadoğrueliniuzatarak:—DolaşacakhavayınegüzelintihapettinKenan,dedi,sanabirşeyteklifedeceğim...Haydi,bugünbendeipeunsereyim...GeçengünBomontitaraflanndayeniaçılmışbirbahçekeşfettim...Dahaayakalışmadığıiçinkimselergelmiyor...Fakatcennettenbirköşeazizim...Öyleserinki...Seninlebirikibiraiçer,vakitgeçiririz.Nedersin?—Peki,amma,birazevvelhastalarındanbahsediyordun.—Adam,sende...Çokşükür,hastalarımıniçindebirgünbeklemekleölecekyok...Razıoluyorsundeğilmi?Bak,zatenyakındaaynlacağız...Birnevivedaolur.Karımdanayrıldıktansonraçokyumuşakhuylu,uy-salbiradamoldum.Çocukgibinereyeçekerlersegidiyorum.—Peki,gidelim,dedim.—Maamafih,ikidakikalıkbirişimizvar...Muayenehanemeuğrayacağız...Biryerdenbirhaberbekliyorumda...Sen,benikapıdabeklersin...Çıkmamlainmembirolacak...—Pekigüzel...SanatabiimVedat...ÜçbeşdakikayürüdüktensonraVedat'ınmuayenehanesinegeldik...Arkadaşım:—Senyorulma,şimdigeliyorum...diyesüratlemerdivenlerdençıktı.Kapınıniçindekidar,loşkoridordadolaşıyor,birfotoğrafatelyesinin


resimleriniseyrederekVedat'ıbekliyordum...Birkaçdakikasonraarkadaşımmerdiveninüstbaşındanbanaseslendi:—Kenan,birparçayukarıçıkmanıricaederim...Fevkalâdebirişçıktı...Birparçabenibekleyeceksin...Ben:—Senirahatsızetmeyeyim...Ziyanıyok...Birbaşkagüngideriz...Banaizinver,diyecevapverdim.Vedat,merdiveninyarısınakadarinmişti.Israrediyordu:—îmkânyok...Yarımsaatkadarbeklemeodamdaoturursun...işimbelkibukadarbilesürmez...Nâçar,yukarıçıktım.Vedat,benibeklemeodasınaaldı,deniztarafındaniyicerüzgâralanpencereleriniaçıyor,banakahveısmarlıyor,sigaraveriyor,önümeresimlimecmualaryığıyordu.—Birzamandanberiboğazınıtedaviettiğimbirküçükçocuk...ikigündebirevlerinegidiyordum...Bugünannesiburayagetirmiş...Birazsonragidecekler...Vedat,beniyalnızbırakarakyandakikapıdanmuayeneodasınageçmişti.Mecmualarımasanınüstünebı-raktım,kollarımıpencereyedayayarak,dalgındalgınBoğaz'ıseyretmeğebaşladım.Nekadarzamangeçtiğinibilmiyorum.FakatVedat'ınişiuzuyordu.Budurgunveyorgunyazmanzarasınınkarşısındauyumuş,kalmıştım.Birdenbireodadabirhafifgürültüoldu,masaüstündekiresimlimecmualardanbirkısmıyerekaydı.Başımıçevirdim.Üçdörtyaşlarındaminiminibirbebekgördüm.Muayeneodasınınaralıkkapısındanburayagirmiş,masaörtüsününucunuçekerekkâğıtlarıyeredüşürmüştü.Yaptığındankendidekorkuyor,yanyanbanabakarakkaçmağahazırlanıyordu.Ürkütmemeğeçalışarakyanmagittim,miniminiyiçıplakbileğindentutarak:—Ziyanıyokkızım,sanaresimlerivereyimmi?dedim.Sarı,kıvırcıkbaşınıönüneeğerekyüzünüsaklıyor,hiçsesçıkarmıyordu.Kollarındantutarakkucağımaalmakistedim.Maksadımıhissederekyereçömeldi,bireliylemasanıneteğinesarıldı.Ovakitbendeyere,yanmaoturdum,yavaşçaçenesinitutarakyüzünüyüzümekaldırdım...Bu.ince,nazikçehreli,koyumavigözlü,ürkekbirçocuktu...Hâlâsesiçıkmıyor,titreyengözleriyleyüzümebakıyordu.


Tekrarkucağımaaldığımzamanhırçınlaşmadı.Pencereninyanındakikanapeyeoturduk.Onamecmualar-dakiresimlerigöstermeğebaşladım.Çabucakbanaalışmıştı.Fakathiçağzınıaçmıyordu.Kendikendime:—Vedat'ınbahsettiğiküçükhastabuolacakdiyor,yüzünebaktıkçahiçsebepsizmahzunlaştığımıhissediyordum.Buçehre,bugözlerbendesilikbireskihâtıratesiriyapıyordu.xv/ı_rs315BudalgınlıktanbeniVedat'ınkuvvetlisesiuyandırdı.Arkadaşım,birdenbirekapıyıaçarak:«Mebrure!»diyeseslendi.Bizibaşbaşagörünce:—Oradamıfettan?Neçabukahbapoldunuz?dedi.Vedat,memnunbirtebessümlebizedoğrugeliyordu.Fakatbirdenbireodanınortasındadurdu.Fevkalâdeehemmiyetlibirşeyhatırlamışgibielinialnınavurarak:—Ben,nekadarkafasızoldum...Şimdisenigörüncehatırladım...Ayol,sizbirbirinizitanıyorsunuz,dedi.Şaşkınşaşkın,ayağakalktım:—Kim...Kimi...NediyorsunuzVedat!diyesöyleniyordum.Arkadaşım,cevapvermedi,süratlemuayeneodasınadönerekkapıyıaçtı:—MisafirimeskibirbildiğinizLâmiaHanım...BestekârHüseyinKenan...Görüşmekistemezmisiniz?-Kapınınşimdibanadahaderinvekaranlıkgörünençerçevesindesiyahçarşaflı,narinbirkadıngölgesibelirdi.Busiyahlıklariçindeevvelâonunalnındakisarısaçlarla,yeşilgözlerininrengigözümeçarptı.Çocuğu,bubirsaniyeiçindebirdenbirekendiçocuğumolanküçükkızıkollarımdanbırakmıyor,biradımatmağa,birkelimesöylemeğekuvvetbulamıyordum.Öylesanıyorumki,buşaşkınlığımuzunsürmedi.Vedat'ınsesibendekuvvetlibirmüdafaasevk-itabiîsiuyandırdı.Nasılkendimituttum,perişanlığımıbellietmedenonabakmağa,ilksözleriokadarsükûnetlesöylemeğemuvaffakoldum,hâlâanlamıyorum.—Kütahya'dasendenarasırabahsediyordumKenan,LâmiaHanım,tzmirbağlarındabirzamankomşulukettiğinizi,oradabirçokdefalarseninkemanınıdinlediğini,hattabirikikonuştuğunuzusöylüyordu...De-


inindenberisenburadaoturuyorsun,biziçeridekonuşuyoruzda,birbirinizitanıdığınızaklımagelmiyor...Vedat,daldandalaatlayarakmütemadiyensöylüyordu.Ben...köşedebirazkaranlığagelenbirkanapededizleriminüstünde,Mebrureile,Lâmia,kapınınyanındabirsandalyeninucunailişmişoturuyorduk.Yavaşyavaşaydınlığaalışangözlergibikorkakorkaonabakmağabaşlıyordum.KınalıYapıncak,hafifçilliyüzününgülüm-semesiyle,titreyetitreyebakansüzgün,yeşilgözleriyle,genişalnınadüşenincesaçkıvrımlarıylekarşımdaduruyordu.Halbukionugördüğümehâlâiçiminanmıyor,kendimibirrüyaiçindesanıyordum.Gözgözebakmağacesaretedemeyerekbirbirimizemanasız,renksizmerasimsözlerisöyledik.Duvardakiasmasaatbeşiçaldı.Lâmia,buişaretibekliyormuşgibibirdenbireyerindenkalktı:—Vapurvaktigeldiefendim...Müsaadenizlegideyim,dedi.Vedat'lauzunuzadıyailâçlardan,reçetelerdenbahsettiler.Arkadaşım,çocuğunbirkaçgünekadarbirşeyikalmayacağınıteminediyordu.Ben,hâlâkucağımdaMebrureileköşedeoturuyor,İhtiyatsızbirhareket,birsöz,birbakışladerdimimeydanaçıkarmaktankorkuyordum...Lâmia,küçükkızıalmakiçinbanadoğrubiradımattı:Vedat,şakacıtavrıyle:—Haspaneçabukalıştı,dedi,bakKenan,sanaevveldenhabervereyim...Mebrure,benimnişanlımdır...Sakınonuayartayımfilândeme...Külahlarıdeğişiriz...Küçüğünsaçlarınıöpmekiçineğiliyordum.Cesaretedemedim.Yalnızelimlebaşınıokşadım.Lâmia,yüzümebakmadan:—Allahaısmarladıkbeyefendi...Tekrargörüştüğümüzememnunoldum,dedi.ICevapvermeğedeğil,kısabirteşekkürkelimesisöylemeğebilekudretimyoktu.AllahtanVedat,sözekarıştı.Lâmia'yıteşyiederken:BirikigünekadarBeylerbe-yi'nehalamauğrayacağım,diyordu,geldiğimvakithabergönderirim...Mebrure'yiartıkoradagörürüm,olmazmı?Hemhalamsizedarılıyor...Komşuolduğumuzhaldehemenhiçonuziyaretetmiyorsunuz...Vedat,epeycezamandışarıdakalmıştı.OdayadöndüğüvakitmemnunvemüşfikbirtebessümleLâmia'danbahsebaşladı:—Nemelekgibinazlı,mazlumkadıncağız...Sonra,sadegörünüşüaltında


ruhununöyleinceliklerivarki,hayretediyorum...Nederlersedesinler...Dünyadaıstırapkadariyimürebbiolmuyor...HaydiKenan,kâfiderecedevakitkaybettik.Hemenyürüyelim.Lâmia'yıgörmekiçinhiçümidimyoktu...Onubirbaşkadünyadayaşıyorsanıyordum...Onabirgün,ummadığımbiryerdetesadüfetmekihtimaliaklımagelince,«mümkündeğil,derdim,ben,budakikayatahammüledemem...»BugünKınalıYapıncak'lagözgözegeldiğim,birdenbirekucağımdaçocuğumubulduğumvakit,şaşkınlıktanbaşkabirşeyduymamıştım.Sonra,onunlakarşıkarşıyabulunduğumdakikalardasırrımımeydanavermekkorkusukalbimiâdetabirmengeneiçindesıkmıştı.FakatbirazsonrakendimiVedat'laberaberoserinvetenhagazinobahçesindebulduğumvakitgönlümdederinbirneşeuyanmağabaşladı.Buneşe,birsarhoşlukgibidakikadandakikayaartıyordu;aylardanberikaybolmuşyaşamakzevkimiyenidenbütünkuvvetiylebuluyordum.SözarasındaVedat'tanLâmia'yadairbirçokmalû-mataldım.Ayrılacağımızvakitarkadaşım,nezamanyolaçıkacağımısordu.Gülerekcevapverdim:—Biliyorsunki,gideceğimyerbilemuayyendeğil...Öylebirfikirvearzumvar...Fakatnezaman?Bunuvukuatabıraktım...Vakitgeç.Uyumakistemiyorum.Bukadarmesutbirgeceyiuykuilegeçirmekgünahdeğilmi?Lâmia'yıtekrarbuldum...OeskiyazaşkınınKınalıYapıncak'taİhtimal,birkaçay,hattabelkidahayakınbirgünde...Ah,negüzel...Hayattanbeyhudeyereümidimikesmiştim...17AğustosSıcakbiryazgünü...Bağlaröğlegüneşininkamaştırıcıziyalarıaltındagözalabildiğineuzanıpgidiyor...Karşıkikayalarmadenleremahsusparıltılarlayanıyor...Subirikintilerininüstündedumanlartütüyor...Kulelerpencerelerinikapamış...Artık,müebbedenbenimolanKınalıYapıncak'imlaberaberkuyubaşındayım.AşkımızıneneskimahremikalanKeremyineağırağırdönüyor.Mebrure,dörtseneevvelFikret'leSemiha'nınyattığısalıncaktauyuyor,hâlâkapalıtuttuğuminiminielindeezilmişbirüzümsalkımıvar...Birbağmahsulüolduğuiçinmiacaba?Kızımüzümüçokseviyor.Kuşyavrularıgibiüzümdenbaşkabirşeyyemiyor...Bilekleri,boynu,yüzükıvırcıksaçlarıhepüzümebulanmış...Kızımı


öptüğümvakitdudaklarımyapışıyor,yanaklarıüzümkokusu,üzümtadıveriyor...Mebrure,birazevvelKerem'invefakâromuzundakuyununetrafınıdolaşıyordu.Şimdi,artıkyorgundüştü.Sular,serinçağıltılarlamermerhavuzadökülüyordu.Lâmia,yanımda,başıomuzumadayalı,kollanboynumdakilitli...Dudaklarında,yarıkapalıyeşilgözlerindegülümseyenbirrüyavar...Çitlembikleringölgesiçilliyanaklarındaoynuyor...Yavaşçahavuzauzanıyorum,sularıniçindenbirsalkımüzümalıyorum...Islakparmaklarımdanyüzünebirkaçdamlasuserpiliyor.KınalıYapıncak,ürkmüşbirçocuktitremesiyleuyanıyor,gülümseyerekgözleriminiçinebakıyor...Salkımıdudaklarınauzatıyorum:—Evlenirevlenmezniçinmutlakaİzmir'e,Bozya-ka'yageldiğimizişimdianladınmıKınalıYapıncak?diyorum,başkayerdebugüzelyazaşkınıbukadarderinduymamızaimkânyoktu.Lâmia,beniokadariyianlıyorki,cevapvermeğelüzumgörmüyor,sadederinderinyüzümebakıyor.Ben,gönlümdengeçenşeylerikarmakarışıksöylemeğedevamediyorum:—Geçensenedeburadaydım,KınalıYapıncak...Sengeçenyazburalarınhalinigörmeliydin...Hiçbirsonbahar,seninyokluğunkadarburalarıharapetmemişti...Bozyaka'nınçöldenfarkıyoktu...Güneşlerdahasabahtanyorgundoğuyor,aylarölüyüzlerigibisararı-yordu...Nebağlardakoku,neağaçlardarenkkalmıştı...Gündüz,güneşleriniçindetozluyollardadolaşıyor,çalılarla,kuruotlarladoluçukurlardayatıyor,akşamüstlerivücudumbitkin,yüzüm,elbiselerimtoz,toprakiçindeevedönüyordum...Ayrıldığımızoyağmurlugeceyi'£_hatırlıyormusunKınalıYapıncak?...Bağınızınyanında[birbirimizdenayrılmıştık...Sençitinüstündenatlamış,yavaşyavaşağlayarakuzaklaşıyordun...Bahçenizinkaranlığıiçindesarısaçlarınınbirhafifaydınlıkgibisön-DUDAKTANKALBE317düğünügörüyordum...YasenitekrarbulmasaydımKınalıYapıncak,yaböyle...


*İstiğrakabenzeyenbiruyuşuktahayyüldenbenibirarabagürültüsüuyandırdı.Titreyerekayağakalktım,yoladoğruyürümeğebaşladım.ArabanıniçindeLâmia'nınsiyahçarşafınıgördüğümvakitkalbimbirdenbireburkuldu.Birazevvelbeniençılgınhülyalarasevkedenogüzelümidimihiçşüphesizkaybediyordum.Lâmia'nmrengisapsarıydı,arabacıyaparavermekiçinçantasınıaçarkenellerititriyordu.Onugördüğümzamansöylemekiçinhazırlanmışsözlerimvardı.Fakatbirşeysöylemeğedeğil,arabadaninmesineyardımetmeğebilekuvvetbulamadım.Birazevvelonubeklediğimağaçaltınadoğruyürümeğebaşladı.İlksözüosöyledi.Çantasınınzinciriyleoynuyor,başınıyanaçevirerektâuzaklara,Marmara'ya,Adalar'abakıyordu.—İlkikimektubunuzacevapveremediğimiçinbenimazurgörüyorsunuz,değilmiefendim?...Artıkgörüşmemizpekdoğruolamazdı...Üçüncümektubunuzdanpekfazlaüzüldüğünüzüanladım.Bundanbaşkabanaehemmiyetlişeylersöyleyeceğiniziyazıyordunuz...Bununiçinemriniziyaptımefendim...Burayageldim...Lâmia,hemenhemeneskisadedilKınalıYapıncak,Bozyakabağlarındakinazlı,mazlum,müşfikkızçocuğuidi.Fakatbunarağmenöyleanlaşılmaz,tahliledilmezbirhalivardıki,bütüncesaretimikırıyordu.Onasöyleyecekkelimebulamıyordum.Halbukibirazevvelvücudununbütünağırlığıomuzlarımda,nefesinidudaklarımdahissettiğimhayalîLâ-mia'yanelersöylüyordum.Gönlümnasılcoşuptaşıyor-318DUDAKTANKALBEdu.Sözlerindeümidimikıracakbirşeymivardı?Odadeğil...Hemikimektubumacevapvermediğihaldeüçüncüsündearzumarazıolması,benimlegörüşmeğegelmesiiyialâmetdeğilmiydi?Evet,görünüşteümitsizliğedüşmekiçinhiçbirsebepyoktu.Bütünbunlarıkendikendimemerakediyordum.Fakatneçareki,mantıkbaşka,hisbaşka...Uğrayacağımmağlûbiyetinateşişimdidenyüreğimedüşmüşgibikesikkesiksöylemeğebaşladım.Bütünacılarımı,hicranlarımıanlattım...Fakatsesime,sözlerimeistediğimhararetibirtürlüveremiyordum.Vücudumdakisoğukürpermegeçmiyor,kelimelerimdudaklarımdadonuyor,sözlerimbirerâdiyalanabenziyordu.Beyhudeyereonungözlerindebirazhayal,birparçarikkatvemerhametarıyordum.Lâmia,cevapvermiyor,hâlâuzaklarabakaraksükûnetiçinde


dinliyordu,içimdekiogeçmekbilmeyen,kelimelerimidudaklarımdadonanrâşeninsebebiniyavaşyavaşanlamağabaşlıyordum.Lâmia,benianlamıyordu.Ruhlarımızartıkbirbirineyabancıydı.Ondabirparçainfialvekingörsemsevinecektim...Çünkübu,onunhatırladığına,oeskiyazhülyasınınhâlâsönmediğinedelâletedecekti.


Vaktiyleİzmir'deidamedilenbircanininsonmuhakemesindehazırbulunmuştum.Mahkemeheyetikararvermeğegiderkensuçluyadikkatediyordum.Bu,hayattanbirtürlüümidinikesemeyenbirgençadamdı.Heyet,bircenazealayıtakipedergibimeşumbirağırlıklaavdetetti.Salondanefesbileişitilmiyordu.Tekrargençsuçluyabakmıştım,hâlâümitederekayağakalkıyordu.Fakatreisinsözsöylemeğehazırlanandudaklarınabakıncabirdenbireümidikesildi.Bugençadam,öleceğineosaniyekanaatgetirmişti.Sonsözümüsöylemiştim.Yalvarırgibiuzananellerimtitriyordu.Aramızdakısabirsükûthükümsürdü.DUDAKTANKALBE319v»Lâmia,cevapvereceğivakitgözlerimikapadım,gülümse-meğeçalışarak:—Hacetyok...dedim.Vücudumamuztaripbiryorgunlukçökmüştü.Lâmia,gitmeküzereayağakalkıyordu...Sonbirümitle:—LâmiaHanım,dedim,kalbinizdeeskigünlerdenküçükbirizdemikalmadı?...KınalıYapıncak,dudaklarınınucundaacıgülümsemeileyüzümebaktıveiçiniçekti:—Biz,birbirimizisevmiyordukki,KenanBey,dedi,obirgeçiciyazrüyası,birazincebirgönüleğlencesindenbaşkabirşeymiydi?Onunkalplenealâkasıvardı?!..Başımıönümeeğdim,cevapvermedim.Lâmiacaddedebekleyenarabayadoğruyürümeğebaşlamıştı.Başınıçeviripbaktı,«Allahaısmarladık.»dediğiniişittim.12EylülAkşamkaranlığıiçindebirağacadayanmış,duruyordum.İskeledençıkansonvapuryolcularıarasındaVedat'ıgördüğümvakit,hızlıhızlıyürümeğebaşladım.Süratleyanındangeçiyordum.Kolumdançekti,«HayrolaKenan!Nereyekoşuyorsun?»dedi.Onuyenigörmüşgibisahtebirhayretle:—Senmisindoktor,dedim.Vapura.Aman,benitutma..Arkadaşımgülmeğebaşladı:—Beyhudeyoruluyorsun,dedi.Sonvapurgitti...Buseferdesahtebirteessüfleellerimibirbirinevurdum:—EtmeAllahaşkma...Vahvah...İstanbul'akayıklageçmeklâzımgelecek...Ben,birzamandanberidenizdenkorkmağabaşladım...Fakatne


çare...1JUUAK1ANK.AJLBÜ—Buradaneişinvardı?—Babasıölenbirarkadaşımıziyaretegelmiştim....—Arkadaşınneredeoturuyor?—Şuralardabiryerde...Mahallelerininisminibilmiyorumki...Fakatuzakça...Kayıkbulabilirim,değilmi?—Mutlakageçmeğemecburmusun?İşinvarmı?—Hayır,işimyok...Fakatgeçmemlâzım...Geceyisokaktageçirememki...Buralardaotelfilândayoktur...Ocenazeevinedönmeksemümkündeğil...Binaenaleyhkayıktanbaşkaçareyok...—Bilâkisazizim...Bendemisafirkalırsın...Seninlegüzelbirgecegeçiririz...Hazırmehtapdavar...—Nasıl,senburadamısın?—Kendievimdeğilamma,öylesayılır.BirkaçgündenberiBeylerbeyi'ndeyim...—Öylemi?—Maamafih,sanasöyledimya...—Nevakit?—Evvelsigünmuayenehanede...Hattahalamınköşkündekimehtaphakkındasanaşairanebirtasvirbileyapmıştım.Aynısahtehayretle:—Hatırlamıyorum,dedim.EskidenVedat'laayda,yılda-birgörüşüyorduk.Hemenmenresmîbirahbaplık.Sonaylardamünasebetimizisamimileştirmekiçinbütünkuvvetimleuğraşmış,birbirimizihemenhergüngörmekiçinbirçokrabıtalaricatetmiştim.Arkadaşım,devamediyordu:—ButesadüfçokiyiolduKenan...İstersenseninlebirazdamehtaptadolaşırız.*.Sevincimigizlemek,birtaşkınlıketmemekiçindudaklarımıısırıyor:—Bilmemamma...Sizirahatsızetmektenkorkuyorum.Bukomedyayıhazırlamakiçinnekadarüzülüpyo-rulmuştum.DünakşamdaVedat'ıaynıyerdebeklemiştim.Arkadaşımçıkmayıncagecekayıklaİstanbul'adönmeğemecburolmuştum.Vedat'ınhalasıhafifmeyillibiryokuşunbaşında,büyükbahçelibirköşkteoturuyordu.Demirparmaklıklıbirkapıdangireceğimizvakitarkadaşımbeyazboyalıbirküçükevgösterdi:—LâmiaHanımburadaoturur,dedi.Lâkaydane:


—Öylemi?...Pekgüzel,dedim.İçerigirdik...Vedat'ınhalasıyaşlıbirhanımefendiidi.Beniçokiyikabuletti.Yemektensonraarkadaşımbeni'mehtaptagezdirmekistiyordu.Yorgunluğumubahaneederekreddettim,bahçedehanımefendiileoturmayıtercihettiğimisöyledim...Sözüöylebirmacerayasevketmiştimki,hanımefendi,musikidenbahsetmeğebaşladı:—Ah,KenanBeyefendi...Sizinkemanınızfevkalâdebirşeymiş,dedi...Vedat,meyusanebaşınısalladı:—Dahadoğrusu,öyleydihala,fakatmaatteessüfbıraktı...Artıkçalmıyor...—Niçin?...—Kenananlaşılmazki...Sonra,başkasebeplerdevar...İhtiyarhanımefendi,busebeplerinneolduğunusormadı.Sademüteessirbirtavırlabaşınısalladı.Vedat,birzamanevvelmeçhulihtilâflarneticesindekarımdanay-tnldığımıonasöylemişolacaktı.=¦¦'¦'.'¦'¦¦<¦(¦¦'F21¦szz.DUDAKTANKALBEBen,bilâkisşenbirçehreyle:—Bugecearzunuzuyerinegetirmeyiçokisterdimhanımefendi,dedim,bahususböylemehtaplızamanlardakemançalmakbenimiçindebirzevkoluyor...Evdebirkemanolsaydı.Vedat,hemenyerindenfırladı:—YaşaKenan,dedi,senistediktensonrabenkemanıicadederim...KomşumuzNusretPaşalardabirkemanvarzannediyorum,değilmihala?...Yanınsaatsonrayukarıda,pencerelerimehtabadoğruaçılmışbirsalondakemanabaşlıyordum.Evvelâ,kalbimdeveparmaklarımdatereddüde,korkuyabenzeyenbirağırlıkvardı.Hafifçegözlerimikapadım,karşıdakibeyaz,küçükevitahayyülettim.Mebrure,kıvırcıkbaşınıannesinindizinekoyarakuyumuş...Lâmia,büyükbirlambanınsarısaçlarınabirziyahafifliğiverenışığıaltında,obitiptükenmekbilmeyenelişlerindenbirinedalmış...Dışarıdakimehtaplı,gecedengelenbukemansesinitanıdı...Kızınınbaşınıyavaşçaminderinüstüne


bırakıyor...Açıkpencereyedoğrugeliyor...Artıksöylemek,birzamanevveldiliminanlatmağamuvaffakolamadığıbüyükaşkıkemanınlisanıylesöylemeklâzım...Musiki,yavaşyavaşümitsizbirferyatolmağabaşlıyor...Yüzümükaranlığaçeviriyorum,gözlerimdenkemanımınüstüneyaşlarakıyor...Şimdiçaldığımparça,Lâmia'nmbirgece,başınıpiyanoyadayayarakağlayaağlayadinlediğiparça...Eminimki,budakikadao,yinebenimleberaberağlıyor...Artıkbirbirimizibulduk,değilmiKınalıYapıncak?Senitekrargördüğümvakit,artıkbanayabancıgibibakmayacaksın,bubüyükaşkaartık«dudaklarımızınvegönlümüzünbirazincebireğlencesi.»demeğecesaretedemeyeceksin,değilmi?DUDAKTANKALBE32321EylülSonümidimdesöndü.Herşeybitti.Ogeceninsabahıonabiruzunmektupyazmıştım.öyleumuyordumki,Lâmia,banamutlakaiyibircevapverecek.Günlergeçiyor,cevapgelmiyordu.Fakat,busonümidibirtürlükalbimdençıkaramıyordum...BugünbirbahaneileVedat'auğradım.Arkadaşımmuayeneodasındabirhastailemeşguldü.Sekiz,ondakikasonrayanımageldi.Hemmahzun,hemmemnunbirhalivardı.—BiliyormusunKenan,dedi,bazısaatlerdeinsan,mesleğinedüşmanoluyor...çalışmakbirişkencehalinialıyor...—Evet,dedim,heleinsanınbirıstırabıolursa...Vedat,şiddetlebaşınısallayarakreddetti:—Hayır...Meyusinsaniçinçalışmakbazendevaoluyor...Fakathayattabazınadirsaadetvesevinçsaatlerivar...Mesutsun...Busaadetidahaiyitatmakiçinetrafındakiinsanlarıdamesutgörmekistiyorsun...Halbukiçaresizbirdertlekarşılaşıyorsun...Meselâ,birazevvelmuayenehanemdençıkangençgibimutlakaölçmeğemahkûmbirhastasendenşifaistemeğegeliyor...Hakikatendoktorlukfenameslek...Dikkatleyüzünebaktım:—SendebirfevkalâdelikvarVedat,dedim,yoksaâşıkmıoldun?...Bunusadecelâkırdıolsundiyesöylemiştim.Arkadaşım,hafifçekızardı.Lüzumundanfazlaasabivemü-teheyyiçbirkahkahaylagülerek:—Adam,sende...Söylediğinşeyebak,dedi.Fazlaısraretmedim:«Gençlikbu...Niçinolmasın?»dediktensonrasözüdeğiştirdim,başkaşeylerdenbahsetmeğebaşladım.Vedat,benidinlemiyor,asabiadımlarlaodanıniçin-


324DUDAKTANKALBEdedolaşıyordu.Nihayetönümdedurdu:—SanabirşeysöyleyeceğimKenan,dedi,benbirdelilikediyorum...Evleniyorum...Uyanık,şen,alaycı,cesurVedat,kabahatlibirmektepçocuğunadönmüştü.Mahcupbirsaffetleanlatmağabaşladı,şubirkelimesinibileartıkunutmamaimkânolmayansözlerisöyledi:—Artıksöylememdebirbeisyok...Çünküişka-tileşti...Kiminleevleniyorum,biliyormusun?...Tanıdıklarındanbiri...Haniizmir'detanıdığınhanım...LâmiaHanım...Buizdivaç,ailearasındafazladedikoduyapacak...Çünküeskikocasıyakınakrabamdan...Fakatbu,birazdazarurî...Hemenhemenbirvicdanmeselesi...LâmiaHanımınayrılmasınabensebepolmuştum...Münasebetsizbirdedikoduyauğramıştık...Yeminederimki,aramızdahiçbirşeyyoktu...Dışarılarındedikodusunubilirsin...FakatkalbimdebirşeyyoktudersemyalanolurKenan...Hertürlüfenaihtirastanâribirşefkat...istersenbunabiraşkdadiyebiliriz...Fakatgizli,tahliledilmemişbiraşk...Dahakocasındanilkayrıldığızaman,Kütahya'daonaevlenmemiziteklifetmiştim...Yanivazifemiyapmıştım...Fakatrazıolmamıştı,istanbul'ageldiğizamandaöyleinatetti...Bunubirtürlüizahedemiyordum...Benibeğenmiyordeğildi...Hattabilakis...Artıksaklanmağalüzumkalmadı...Bilakisondabazıgizlenmeyenalâmetleribilegörüyordum...Fakatbütünbunlararağmenreddediyor,karımolmakistemiyordu.Sebepolmaküzerehiçdeğişmeyenşusözlerisöylüyordu:«Biliyorsunuzki,benimeskibirsergüzeştimvar...Bu,âdetabiruzunhastalıkoldu.Bugünartıkhiçbiracıçekmiyorum...Tamamıyleiyioldumsanıyorum...Fakatyadeğilse...Yabuhastalıkgeçme-diyse,birgünbirdenbirenüksedersenasılolur?Pekçokmeziyetlerinizvar...Bunlararağmenhayatınızı.biçare1birkadınavermekmürüvvetindençekinmiyorsunuz.Bunlarakarşıokadınsizetemizbirbağvermezse,sizilâyıkolduğunuzkadarsevmezseyazıkolmazmı?Buhastalığıntamamıylegeçtiğinden,sizisevdiğimdeneminolmadıktansonrateklifinizikabuledemeyeceğim...»GörüyorsunyaKenan...Bulmadın,netemizbirmahlûk...Halamdakaldığımızgeceninsabahıydı...Evdençıktığımızvakit,birhastayıziyaretbahanesiylesendenayrıldım.Sen,iskeleyeindin.Ben,yandakidarsokaktantenhabirmeydanlığasaptım...LâmiaHanımın,busaatlerdetavsiyemüzerineçocuğunagüneşbanyosuyaptırdığınıbiliyordum.Yineoradaidi.Konuşmağabaşladık.Serden


bahsettim:—Kemanıkiminçaldığınıtabiîanladınız,dedim.—Evet...Tanımamakmümkünmü?Ben,devamettim:—Sabahakadarbukemansesikulağımdangitmedi.Musikiyekarşıfazlahassasdeğilim...Fakatnehâlet-iruhiyedeolduğumubiliyorsunuz...Onuniçinbanafazlatesiretti...Hâlâmuvaffıkbircevapvermeyecekmisiniz,LâmiaHanım?Yineherzamankigibitereddütleyüzümebakmasını,meyusbiredaile:«Hastalığımınnüksetmeyeceğindenemindeğilim.»demesinibekliyordum.FakatbuseferLâmiaböyleyapmadı,başınıönüneeğereksükûtetti.Buhal,banagaripbircesaretverdi,ilkdefaolarakelinituttum.Bu,hemenhemengayrıihtiyarîolmuştu.Ürkecek,darılacaksanıyordum.FakatLâmia,elinigeriçekmedi,dolugözleriniyüzümekaldırdı.Busözler,bubakışherzamankindenbaşkaidi:«VedatBey,diyordu,benihâlâistiyorsanız,artıksizecevapverebilirim...Hastalığımgeçti...Bundaneminim.Eğergeçmeseydibugündemutlakanüksetmişolurdu...Eskisergüzeştteniçimdehiçbirizkalmamış...»Birmehtaplıyazgecesindenuzakbirkemansesindendoğanbugençkızsevdasıbeşsenesonrayineaynıhisleriçindesönmüştü.2AralıkBusabah,havayıbirbahargünügibitazeveılıkgörünce,sevindim.İstanbul'dakisongünümüboşgeçir-meyecek,kızımıbirkeredahagörebilecektim.OnlarşimdiHisarileBebekarasındabiryalıdaoturuyorlar.Açıkvesıcakgünlerdeortayaşlıbirkadın,Mebrure'yiBebekbahçesinegetiriyor.Bumevsimdebahçeçoktenha...Beyazönlüklüdadılarıngezmeğegetirdiğiküçükçocuklarlakuruyapraklarınarasınadüşmüşyiyecekkırıntılarınıtoplamağainenkuşlardanbaşkakimseyok...Mebrure'yibuçocuklarınarasındatesadüfengördüğümgündenberisıksıkBebekbahçesinegeliyordum...Tenhaköşelerdenbirindebirkanapeyeoturupyolunubekliyordum...İkindiyedoğrukızım,dadısınınönündekırmızıboyalıminiminiarabanıniçindebebeklerinitaşıyarakbahçeyegeliyor...Mebrure,ürkektabiatlıbirçocuk...Birbirinikovalayan,ağaçlaratırmananveboğuşançocuklarakarışmağacesaretedemiyor...Onlarauzaktanbakmaklaeğleniyor...Dadısıbazenötekihizmetçilerlelâkırdıyadalıyor...Mebrure,oturduğumkanapeyeyaklaşıyor...Hiçkonuşmadığımızhaldearamızdagizlibirahbaplıkvar.Boyunun


yetişemediğibirdalparçasınıkoparıparabasınataktığım,miniminitenekekovasınakumdoldurduğumvakitkorkakorkabanabakıpgülüyor.Hafifçesaçlarınıokşuyorum.Kızım,benibirgünçocukgibiağlattı.Dadısıyinehizmetçilerinarasınakarışmıştı.Mebrure,uzakbirköşedekumlarınüstüneoturmuş,ogünarabayerinegetirdiğibirküçükbeşikiçindebebeklerinisallıyordu.Yavaşçayanmagittim.Okadarmeşguldüki,benigörmedi.Mebrure,birminiminianneihtimamiyleçocuklarınıuyutuyor,incesesiyleonlarabenimBozyaka'dakemanlaçaldığımoeskininniyi,annesininninnisinisöylüyordu.Demekkızımıyetimolarakdoğduğuzamandanberihergecebuninniileuyutmuşlar.Bugün,bahçedefevkalâdebirhalgördüm.Çocuklarladadılarbahçeninortasınatoplanmışlar,hararetlibirşeymünakaşaediyorlardı.Onikiyaşlarındabirkızınbenigösterdiğinifarkettim.Bütünbaşlardöndü.BenioradagörmeğealışanlaubalitavırlışişmanbirErmenihizmetçigülerekyanımayaklaştı.«Affedersinizbeyefendi,birricamvar.»diyereksözebaşladı.Dadılarlasekizer,onaryaşındakiçocuklareğlenceiçinbirgüzellikmüsabakasıtertipetmişler...Müsabakayagirecekbebekleribahçedekalansonçiçeklerlesüslemişler...Fakatbirtürlüdereceleritâyinede-miyorlarmış...Aralarındaâdetakavgaçıkmış...Hülâsa,benihakemtayinetmekistiyorlar.Bununiçinâdetayalvarıyorlardı.Gülerekkabulettim.Bebekleribirerbirerönümdengeçirmeğebaşladılar.Bunlardörder,beşeryaşındagüzelgüzelçocuklardı.Herbirinikollarındantutuphavayakaldırıyor,sonrayerebırakıyordum.Mebrure'ninsırasıyaklaştığınıhissettiğimvakit,barizbirheyecanadüştüm.Öylesanıyordumki,kızımınyüzünüyüzümeyaklaştırdığımvakititidalimimuhafazaedemeyeceğim.Sırrımımeydanaçıkaracakbirhareketyapacağım.Birbirininaynıolankoyumavigözlerimizherşeyisöyleyecek...Bu,banabirdenbire«SiyahYıldızlar»!,başkalarınıniçindesevdiğinitanımamakiçingözlerinemilçekenbedbahtşehzadeyihatırlattı...Kirpiklerimdetoplananyaşlarıboğmakiçingözlerimikapadım,kızımasonbirdefabakamadım...Yarınİzmir'ehareketediyorum.OradanhiçdurmadanSeydiköy'egideceğim.Yalnızlığatahammülümyok...SonümidimkardeşimAfife'de...Hayatımızsenelerdenberiayrıgeçiyor...Fakatneziyanıvar?...Mazimdenbiroyadigârkaldı...Karfırtınasıiçindemeşakkatlibirgeceyolculuğundansonraocağınınateşinekavuşanbirinsanabenzeyeceğim.Kardeşimbanageçmişten,Tilkilik'tekifakirevimizden,annemdenbahsederkengözlerimikapayacağım...


Kendimitekrarogünlerinhavasıiçindebulacağım...Çocukluğumunmahzunvevakurferagatiyenideniçimesüzülecek...Ondansonrageçensenelerinbeyhudeümitleri,marizheyecanlan,hırçınihtiraslarıiçimdensilinecek...Başımıniçindezamanhissiduracak...Birşeyduymayacağım,bahususbirşeyişitmeyeceğim...Birölügibiemelsiz,ihtirassız,vakurvemesutolacağım...Buruhsükûnunuşimdiyalnızkardeşimdenbekliyorum...DünakşamdanberiSeydiköy'deyim...Burayageldiğimvakitortalıkkararmıştı.Soğukbirkışyağmuruyağıyordu.Benimağmummanzaralıbirçiftliğegötürdüler,yeniyanmışbirlambanınhenüzkaranlığıdağıtmadığıbirodayaaldılar.Posbıyıklı,iriyarıbiradam,hatırımısordu.Ürkektavırlıçocuklar,dudaklarınınucuyleelimiöptüler.Birşeysöylemeğecesaret,kuvvetbulamadanbaşlarınıokşadım.Buodada,buiriyapılıadam,yanımayaklaşmaktançekinençocuklariçindekendimiyapayalnızbuluyordum.Birazevveldurmadanyağanyağmurunaltındageçtiğimkırlardakendimidahaazyalnızhissetmiştim.Birbirimizesöyleyeceksözbulamıyorduk.Eniştembeşyaşındakienbüyükkızına:—Annenneredekaldı?diyesordu.Çocuk,mahcupbirsaffetlecevapverdi:—Yenientarisinigiyiniyor...Acıacıgülümsedim.Kardeşimbenikabuletmekiçinyenientarisinigiymeğelüzumgörüyor...ihtimal,buvakitsizmisafireiçindencanıbilesıkılıyor.Kapıaçıldı,içeriyeçocuklarıgibiürkektavırlı,şişmanbirevkadınıgirdi.Utanırgibibirhalleyanımageldi.Buzgibisoğuğunuhissettiğimdudaklarımlaalnındanöptüm.Hepimizbirerayrıköşedeoturduk.Odadamuztaripbirsükűthükümsürüyordu.Günlerdenberisabırsızlıkladüşündüğümşeylerisöylemeğelüzumkalmamıştı.Buşişman,lakaytyabancıdışarlıkkadınınınkardeşimlenealâkasıvardı?Ondahattaanneminmavigözlerinibileartıkbulamıyordum.Sözsöylediğimvakit,Afife,benidinlergibigörünüyordu.Fakatzihnibüsbütünbaşkaşeylerlemeşguldü.Çocuklarınınmünasebetsiztavırlarınacanısıkılıyor,ka-şıyle,gözüyleonlarıtehditediyordu.


Sonra,kocasınınçorabındakiküçükdeliğiayıplamamdankorktu.Terliğinigiymesiiçinonaişaretetti.Nihayetoturduğumminderdeunutulmuşbirlambabezinegözüilişti.Banasigaraveriyorgibiyaparakonualdı,yavaşçacıkminderinarkasınasakladı.Sofrayaoturduğumuzzaman:—Artıkayıplamazsmağabey...Neyapalım,biz,köylüinsanlarız,dedi.Yemektensonrabenihemenyatmakiçintemizbirodayaçıkardılar.Ayrılacağımızvakit:İLHALKKÖTÖPHANn-5?'330DUDAKTANKALBEDUDAKTANKALBE—Çokkalacakmısınağabey,diyesordu.Fakatbirdenbirebirpotkırmışgibiutandı:—Sakınaklınızabirşeygelmesin...Vallahionviçindeğil...Başımızınüstündeyerinizvar,diyemazerebeyanetti.—Hayır,dedim,geçerkenuğradım...Birikikalacağım...Annemizinmezarınıdaziyaretetmekistedim...Annemiz!...Bukelimeyisöylerkenyüreğimkuşgibi|çırpmıyordu.Öylesanıyorumki,bukelimebirmucizetesiriyapacak.Afifeilebiryataktayattığımızgünlerikardeşliğiniuyandıracak...Hayır.—Dahataşdayaptıramadık,dedi,elegünekarşı]pekdeayıpoluyoramma...Verecekcevapbulamadım...Kardeşim«Allahrahatlıkversin.»diyerekodadançıktı.SON

Documents

downloaded from KitabYurdu - AZLIBNETdownloaded from KitabYurdu.az öğre-tinceye kadar uğraşır, üzülürdü. Hâlis kan bir prens olduğunu öğrettikten sonradır ki, öteki