Upload
dophuc
View
222
Download
5
Embed Size (px)
Citation preview
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 2
ÍNDICE
1. Introdución e contextualización 4
1.1Contexto do centro 5
2. Obxectivos xerais ESO 6
3. Obxectivos xerais Bacharelato 7
4. Bioloxía e Xeoloxía 1º ESO 9
4.1. Secuenciación e temporalización 11
4.2. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidade 15
4.3. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave 23
5. Bioloxía e Xeoloxía 3º ESO 26
5.1. Secuenciación e temporalización 26
5.2. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidade 31
5.3. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave 40
6. Bioloxía e Xeoloxía 4º ESO 44
6.1. Secuenciación e temporalización 44
6.2. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidade 48
6.3. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave 59
7. Ámbito Científico-Matemático 1º PMAR 62
7.1. Secuenciación e temporalización 63
7.2. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidade 67
7.3. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave 74
8. Bioloxía e Xeoloxía 1º bacharelato 76
8.1. Secuenciación e temporalización 78
8.2. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidade 83
8.3. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave 91
9. Cultura Científica 1º bacharelato 102
9.1. Introdución 102
9.2.Secuenciación e temporalización 103
9.3. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidade 106
9.4. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave 110
10.Bioloxía 2º bacharelato 116
10.1. Introdución 116
10.2.Secuenciación e temporalización 118
10.3. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidade 123
10.4. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave 131
11.Ciencias da Terra e do Medioambiente 2º bacharelato 135
11.1. Introdución 135
11.2.Secuenciación e temporalización 136
11.3. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidade 142
11.4. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave 154
12.Xeoloxía 2º bacharelato 157
12.1. Introdución 157
12.2. Secuenciación e temporalización 159
12.3. Relación entre os aspectos curriculares para cada unidade 164
12.4. Contribución ao desenvolvemento das competencias clave 169
13.Avaliación 173
13.1.Avaliación inicial ESO 173
13.2. Avaliación contínua ESO 174
13.3. Avaliación final ESO 175
13.4. Avaliación extraordinaria ESO 175
13.5. Recuperación e avaliación pendentes ESO 176
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 3
13.6. Avaliación inicial bacharelato 177
13.7. Avaliación contínua bacharelato 178
13.8. Avaliación final bacharelato 181
13.9. Avaliación extraordinaria bacharelato 183
13.10. Recuperación e avaliación de pendentes bacharelato 184
14.Medidas de atención á diversidade 186
14.1. Medidas de atención diversidade ESO 186
14.2. Medidas de atención diversidade bacharelato 186
15.Procedementos para acreditar os coñecementos necesarios nos contidos
progresivos 188
16.Metodoloxía 189
17.Materiais e recursos didácticos incluídos libros de texto 190
18.Actividades complementarias e extraescolares 191
19.Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino e a práctica docente 192
20.Mecanismos de revisión, avaliación e modificación programación didáctica 195
21.Modo de dar a coñecer a programación didáctica ao alumnado e pais/nais 197
22.Organización do departamento 198
23.Referencias normativas 199
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 4
1. INTRODUCIÓN E CONTEXTUALIZACIÓN
O presente proxecto didáctico cumpre a función de programación curricular base que
serve de marco de referencia para o desenvolvemento das actividades correspondentes ás
distintas materias impartidas por este Departamento.
Esta programación elabórase segundo a Lei Orgánica 8/2013, do 9 de decembro, para a
mellora de la calidade educativa (LOMCE).
1.1. CONTEXTO DO CENTRO
O Instituto Politécnico é un centro urbano, situado na rúa Torrecedeira da cidade de Vigo,
nun área desa rúa na que hai outros equipamentos escolares aínda que de rango
universitario: a Escola de Enxeñeiros Técnicos e a Escola de Empresariais (antigas
Peritos e Comercio).
Se ben ata hai poucos anos podía considerarse como unha zona non céntrica da cidade,
hoxe podemos trátase dunha zona urbana que se estende paralela á ría, na zona occidental
da cidade ocupando a ladeira entre Pi Margall, Tomás Alonso e Beiramar. A orixe desta
rúa está nos anos corenta, cando se constrúe o primeiro tramo Praza da Industria –
Glorieta de Xoán XXIII. Na actualidade está sufrindo un importante aumento de
poboación nas cercarías do Instituto coa construcción en antigas fincas e en terreos
baldíos que se atopan entre a rúa Coruña e a Beiramar.
As ensinanzas que imparte son: ESO e ESA, Bacharelato ordinario e vespertino nas
modalidades Científico tecnolóxico e Artes Plásticas, Deseño e Imaxe, Formación
Profesional das familias edificación e obra civil (ciclo superior), electricidade e
electrónica (ciclos medio e superior e FP básica), fabricación mecánica e mantemento
(ciclosmedio e superior) e servizos á produción (ciclo medio e superior) .
Os estudantes que se incorporan a 1º de ESO son os correspondentes aos dous Centros
adscritos:
1. CEIP Celso Emilio Ferreiro, que proporciona a maior parte do alumnado, un 94%
aproximadamente, que procede do contorno do instituto, e maioritariamente é de clase
media.
2. Ramón y Cajal, que aporta un menor número de alumnos, aproximadamente un 6%
do total, os cales pertencen a clases media ou media-baixa.
Dentro da ESO, existe un pequeno grupo de alumnado inmigrante que se incorporou ao
Centro nos últimos anos, fundamentalmente de procedencia sudamericana e africana
(Senegal, principalmente). Os alumnos e alumnas sudamericanos, se ben, non teñen
problemas idiomáticos, presentan dificultades para superar a etapa da ESO polas grandes
diferenzas a nivel curricular; os africanos son moi respectuosos e educados pero con
importantes problemas económicos e desfase curricular.
Por último, constátase a presenza dalgúns alumnos, de etnia xitana, con grande
absentismo escolar, e polo tanto con moito desaxuste curricular. Se ben estes alumnos
reciben unha atención personalizada nun importante número de horas semanais, o
resultado non é satisfactorio pola falta de motivación que posúen eles a as súas familias
de procedencia.
A procedencia do alumnado, no caso do Bacharelato, dado que é o único centro público
de Vigo que ten o Bacharelato artístico é dobre, por unha banda é do propio Instituto e
por outra doustros centros, sendo esta última a maioritaria, entre un 70% - 80%. En xeral,
pertencen á clases media e intégranse moi ben cos que xa pertencían ó Centro e aportan
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 5
unha maior diversidade á poboación de bacharelato, favorecendo o establecemento de
novas relacións entre eles.
A procedencia do alumnado de ciclos e da ESA é fundamentalmente foránea.
As características e necesidades do alumnado do noso centro son de moi diferente
tipoloxía. Dende o alumnado que descoñece a lingua galega, a alumnado cun baixo nivel
curricular, con problemas de conduta, con dificultades da aprendizaxe, de etnias
desfavorecidas, ata o alumnado que segue o ritmo normal da clase.
En aras de atender a toda esta diversidade de alumnos e ritmos de aprendizaxe, o Centro,
coordinado polo Departamento de Orientación adopta medidas de atención
individualizada, na que o profesorado atende a un número reducido de alumnos nos
seguintes casos:
1. Alumnos de NEE que están exentos da 2ª lingua estranxeira (Francés): un pequeno
grupo de alumnos en cada un dos seguintes cursos: 1º ESO A, 1º B, 2º ESO A e 2º
ESO B.
2. Alumnos con problemas de conduta
3. Alumnos con desfase curricular
Ademais disponse de desdobres para seguir programas de reforzo, nos cursos de 1º, 2º
e·3º de ESO nas materias de Lingua Galega, Lingua Castelá e Matemáticas.
Existe tamén alumnado diagnosticado con TDAH, na ESO, os que se lle aplica o
protocolo recomendado polo Departamento de Orientación.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 6
2. OBXECTIVOS XERAIS DA EDUCACIÓN SECUNDARIA
A Educación Secundaria Obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas
alumnas as capacidades que lles permitan:
a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no
respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre
as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a
igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns
dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.
b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo,
como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como
medio de desenvolvemento persoal.
c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre
eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra
condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan
discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia
contra a muller.
d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas
súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de
calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos.
e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir
novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das
tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.
f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en
materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos
campos do coñecemento e da experiencia.
g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o
sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar,
tomar decisións e asumir responsabilidades.
h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na
lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no
estudo da literatura.
i) Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de maneira apropiada.
l) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e da historia propias e das
outras persoas, así como o patrimonio artístico e cultural. Coñecer mulleres e homes que
realizaran achegas importantes á cultura e á sociedade galega, ou a outras culturas do
mundo.
m) Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o das outras persoas, respectar
as diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais, e incorporar a educación
física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer
e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar
criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres
vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e á súa mellora.
n) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das manifestacións artísticas,
utilizando diversos medios de expresión e representación.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 7
ñ) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e
artístico de Galicia, participar na súa conservación e na súa mellora, e respectar a
diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo
actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.
o) Coñecer e valorar a importancia do uso da lingua galega como elemento fundamental
para o mantemento da identidade de Galicia, e como medio de relación interpersoal e
expresión de riqueza cultural nun contexto plurilingüe, que permite a comunicación con
outras linguas, en especial coas pertencentes á comunidade lusófona.
3. OBXECTIVOS XERAIS DO BACHARELATO
O Bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que
lles permitan:
a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir unha
conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do
Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a
corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a
sustentabilidade.
b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable
e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver
pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais.
c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres,
analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en
particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación
das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención
especial ás persoas con discapacidade.
d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o
eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.
e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá.
f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras.
g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da
comunicación.
h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus
antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución. Participar de xeito
solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social
i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as
habilidades básicas propias da modalidade elixida.
l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos
métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da
tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o
respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial
referencia ao territorio galego.
m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade,
iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 8
n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como
fontes de formación e enriquecemento cultural.
ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e
social, e impulsar condutas e hábitos saudables.
o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria.
p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír
á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 9
4. BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 1º ESO
A materia de Bioloxía e Xeoloxía debe contribuír durante a Educación Secundaria Obrigatoria
(ESO) a que o alumnado adquira uns coñecementos e destrezas básicas que lle permitan adquirir
unha cultura científica; os alumnos e alumnas deben identificarse como axentes activos, e
recoñecer que das súas actuacións e coñecementos dependerá o desenvolvemento do seu medio.
Durante esta etapa perséguese asentar os coñecementos xa adquiridos, para ir construíndo curso
a curso coñecementos e destrezas que permitan a alumnos e alumnas ser cidadáns respectuosos
consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que utilizan ou que está á súa disposición,
responsables, capaces de ter criterios propios e de non perder o interese que teñen desde o comezo
da súa temperá actividade escolar por non deixar de aprender.
Durante o primeiro ciclo de ESO, o eixe vertebrador da materia virará arredor dos seres vivos e a
súa interacción coa Terra, incidindo especialmente na importancia que a conservación do
ambiente ten para todos os seres vivos. Tamén durante este ciclo, a materia ten como núcleo
central a saúde e a súa promoción. O principal obxectivo é que os alumnos e alumnas adquiran as
capacidades e competencias que lles permitan coidar o seu corpo tanto a nivel físico como mental,
así como valorar e ter unha actuación crítica ante a información e ante actitudes sociais que poidan
repercutir negativamente no seu desenvolvemento físico, social e psicolóxico; preténdese tamén
que entendan e valoren a importancia de preservar o medio ambiente polas repercusións que ten
sobre a súa saúde; así mesmo, deben aprender a ser responsables das súas decisións diarias e as
consecuencias que as mesmas teñen na súa saúde e na contorna que os rodea, e a comprender o
valor que a investigación ten nos avances médicos e no impacto da calidade de vida das persoas.
Finalmente, no cuarto curso da ESO, iníciase ao alumnado nas grandes teorías que permitiron o
desenvolvemento máis actual desta ciencia: a tectónica de placas, a teoría celular e a teoría da
evolución, para finalizar co estudo dos ecosistemas, as relacións tróficas entre os distintos niveis
e a interacción dos organismos entre eles e co medio, así como a súa repercusión na dinámica e
evolución dos devanditos ecosistemas.
Ao finalizar a etapa, o alumnado deberá adquirir os coñecementos esenciais que se inclúen no
currículo básico e as estratexias do método científico. A comprensión lectora, a expresión oral e
escrita, a argumentación en público e a comunicación audiovisual afianzaranse durante esta etapa;
igualmente o alumnado deberá desenvolver actitudes conducentes á reflexión e á análise sobre os
grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en
ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de
laboratorio.
CURSO 1º ESO
ASIGNATURA Bioloxía e xeoloxía
PROFESORA MÓNICA IGLESIAS MONTERO
LIBRO DE
TEXTO
Título BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 1º ESO
Autor FRANCISCO VIVES BOIX, IGNACIO MELÉNDEZ HEVIA E OUTROS
Editorial SANTILLANA ISBN 978-84-9972-278-8
Data Autoriz. 2015 X Galego Castelán
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 10
Os bloques de contidos que se abordan en Bioloxía e Xeoloxía son os seguintes:
Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía científica.
Bloque 2. A Terra no universo.
Bloque 3. A biodiversidade no planeta Terra.
Bloque 4. Os ecosistemas.
Bloque 5. Proxecto deinvestigación
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 11
4.1. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1
Bloque1. Habilidades, destrezas e estratexias.
Metodoloxía científica Mes Sesións
1
B1.1. O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set./
Out. 12
B1.2. Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3.
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
2
B1.1. Metodoloxía científica: características básicas. Libro de
texto
Material
elaborado
Out. 10 B1.3.
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
3
B1.1. O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out./
Nov. 12
B1.2. Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3.
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
4
B1.1. O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov. 12
B1.2. Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3.
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
B1.4. Planificación e realización do traballo experimental, e
interpretación dos seus resultados.
B1.5. Normas de seguridade no laboratorio, e coidado dos
instrumentos e do material.
2ª
av
ali
aci
ón
5
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Dec.
9
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
B1.4 Planificación e realización do traballo experimental, e
interpretación dos seus resultados.
B1.5 Normas de seguridade no laboratorio, e coidado dos
instrumentos e do material.
6
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan.
12 B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
7
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb.
10
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
B1.4 Planificación e realización do traballo experimental, e
interpretación dos seus resultados.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 12
3
ª a
va
lia
ció
n
Contidos Curriculares Libro de
texto
Material
elaborado
Temporalización
UD
Bloque
B1
Bloque1. Habilidades, destrezas e estratexias.
Metodoloxía científica
Mes Sesións
8
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita. Libro de
texto
Material
elaborado
Feb./
Mar.
12
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
9
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita. Libro de
texto
Material
elaborado
Mar./
Abr.
10 B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
10
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Abr
12
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
B1.4 Planificación e realización do traballo experimental, e
interpretación dos seus resultados.
B1.5 Normas de seguridade no laboratorio, e coidado dos
instrumentos e do material.
11
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas. Libro de
texto
Material
elaborado
Maio
12
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
12
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas. Libro de
texto
Material
elaborado
Maio/
Xuño
12
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque 2. A Terra no Universo Mes Sesións
1
B2.1. Principais modelos sobre a orixe do Universo.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set./
Out 12
B2.2. Compoñentes do Universo.
B2.3. Características do Sistema Solar e dos seus compoñentes.
B2.4. Concepcións sobre o Sistema Solar ao longo da historia.
B2.5. Os planetas no Sistema Solar.
B2.6. O planeta Terra: características.
B2.7. Os movementos da Terra, da Lúa e do Sol, e as súas
consecuencias.
B2.19. A biosfera. Características que fixeron da Terra un planeta
habitable.
2
B2.8. A xeosfera: estrutura e composición da codia, o manto e o
núcleo. Libro de
texto
Material
elaborado
Out. 10 B2.9. Minerais e rochas: propiedades, características e utilidades.
B2.10. Xestión sustentable dos recursos minerais. Recursos
minerais en Galicia.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 13
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque 2. A Terra no Universo Mes Sesións
3
B2.11.
A atmosfera: composición e estrutura. O aire e os seus
compoñentes. Efecto invernadoiro. Importancia da atmosfera
para os seres vivos.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out./
Nov. 12
B2.12. Contaminación atmosférica: repercusións e posibles
solucións.
4
B2.13. A hidrosfera. Propiedades da auga. Importancia da auga para
os seres vivos. Libro de
texto
Material
elaborado
Nov. 12
B2.14. A auga na Terra. Auga doce e salgada.
B2.15. Ciclo da auga.
B2.16. A auga como recurso.
B2.17. Xestión sustentable da auga.
B2.18. Contaminación das augas doces e salgadas.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque 3. A Biodiversidade no planeta Terra Mes Sesións
5
B3.1. Concepto de biodiversidade. Importancia da biodiversidade.
Libro de
texto
Material
elaborado
Dec. 9
B3.2. Sistemas de clasificación dos seres vivos. Concepto de
especie. Nomenclatura binomial.
B3.3. Reinos dos seres vivos: Moneras, Protistas, Fungi, Metafitas
e Metazoos.
B3.7. Clasificación de animais e plantas a partir de claves
dicotómicas e outros medios.
6
B3.1. Concepto de biodiversidade. Importancia da biodiversidade.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan. 12
B3.2. O planeta Terra: características.
B3.3. Reinos dos seres vivos: Moneras, Protistas, Fungi, Metafitas
e Metazoos.
B3.7. Clasificación de animais e plantas a partir de claves
dicotómicas e outros medios.
7
B3.4.
Invertebrados: poríferos, celentéreos, anélidos, moluscos,
equinodermos e artrópodos. Características anatómicas e
fisiolóxicas. Libro de
texto
Material
elaborado
Feb. 10 B3.7.
Clasificación de animais e plantas a partir de claves
dicotómicas e outros medios.
B3.8.
Identificación de plantas e animais propios dalgúns
ecosistemas, especies en extinción e especies endémicas.
Adaptacións dos animais e as plantas ao medio.
Biodiversidade en Galicia.
3ª
av
ali
aci
ón
8 B3.8.
Identificación de plantas e animais propios dalgúns
ecosistemas, especies en extinción e especies endémicas.
Adaptacións dos animais e as plantas ao medio.
Biodiversidade en Galicia.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb./
Mar. 12
9
B3.6. Plantas: brións, fieitos, ximnospermas e anxiospermas.
Características principais, nutrición, relación e reprodución. Libro de
texto
Material
elaborado
Mar./
Abr. 10
B3.7. Clasificación de animais e plantas a partir de claves
dicotómicas e outros medios.
10
B3.3. Reinos dos seres vivos: Moneras, Protoctistas, Fungi,
Metafitas e Metazoos Libro de
texto
Material
elaborado
Abr. 12
B3.8.
Identificación de plantas e animais propios dalgúns
ecosistemas, especies en extinción e especies endémicas.
Adaptacións dos animais e as plantas ao medio.
Biodiversidade en Galicia.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 14
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque 3. A Biodiversidade no planeta Terra Mes Sesións
11 B3.8.
Identificación de plantas e animais propios dalgúns
ecosistemas, especies en extinción e especies endémicas.
Adaptacións dos animais e as plantas ao medio.
Biodiversidade en Galicia.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 12
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B4 Bloque 4. Os Ecosistemas Mes Sesións
11
B4.1. Ecosistema: identificación dos seus compoñentes.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 12
B4.2. Factores abióticos e bióticos nos ecosistemas.
B4.3. Ecosistemas acuáticos.
B4.4. Ecosistemas terrestres.
B4.5. Factores desencadeantes de desequilibrios nos ecosistemas.
B.4.6. Estratexias para restablecer o equilibrio nos ecosistemas.
B4.7. Accións que favorecen a conservación ambiental.
12
B4.1. Ecosistema: identificación dos seus compoñentes.
B4.2. Factores abióticos e bióticos nos ecosistemas.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio /
Xuño 12
B4.3. Ecosistemas acuáticos.
B4.4. Ecosistemas terrestres.
B.4.5. Factores desencadeantes de desequilibrios nos ecosistemas.
B.4.6. Estratexias para restablecer o equilibrio nos ecosistemas.
B.4.7. Accións que favorecen a conservación ambiental.
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B5 Bloque 5. Proxecto de investigación Mes Sesións
1 B5.3. Proxecto de investigación en equipo: organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set./
Out. 12
2 B5.2. Artigo científico. Idem Out. 10
2ª
av
ali
aci
ón
6
B5.1.
Método científico. Elaboración de hipóteses, e a súa
comprobación e argumentación a partir da experimentación
ou da observación Libro de
texto
Material
elaborado
Xan. 12
B5.3.
Proxecto de investigación en equipo: organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
7
B5.1.
Método científico. Elaboración de hipóteses, e a súa
comprobación e argumentación a partir da experimentación
ou da observación Libro de
texto
Material
elaborado
Feb. 10
B5.3.
Proxecto de investigación en equipo: organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de 14onclusions.
3ª
av
ali
aci
ón
11 B5.3. Proxecto de investigación en equipo: organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 12
12 B5.3. Proxecto de investigación en equipo: organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións..
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio/
Xuño 12
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 15
LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS CCL Comunicación lingüística. CL Comprensión lectora.
CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. EOE Expresión oral e escrita.
CD Competencia dixital. CA Comunicación audiovisual.
CAA Competencia aprender a aprender. TIC Tecnoloxías da información e da comunicación.
CSC Competencias sociais e cívicas. EMP Emprendemento.
CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. EC Educación cívica.
CCEC Conciencia e expresións culturais. PV Prevención da violencia.
EV Educación e seguridade viaria.
4.2. RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B1.1
B1.1
BXB1.1.1 CCL/CMCCT
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa atmosfera.
100% 25% 70% 80 10% 20% X X
B1.2
B1.2
BXB1.2.1 CAA /CD Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
clasificada. 80% 20% 90% 10% X X X X
BXB1.2.2 CAA/CMCCT/CD Transmite a información de xeito preciso. 100% 20% 60% 30% 10% X X X
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada. 100% 15% 90% 10% X X
BXB1.2.3 CAA/CCL Interpreta a información, relacionaá cos coñecementos previos, fórmase a súa propia
opinión e argumenta sobre problemas relacionados con precisión 80% 20% 70% 10% 20% X X
2 B1.2 B1.2
BXB.1.2.1 CAA/CD Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
clasificada 80% 50% 90% 10% X X X X
BXB.1.2.3 CAA/CCL Interpreta a información, relaciónaa cos coñecementos previos, fórmase a súa propia
opinión e argumenta sobre problemas relacionados con precisión 80% 50% 70% 10% 20% X X
3
B1.1
B1.1 BXB1.1.1 CMCCT/CCL Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa atmosfera 10% 40% 70% 10% 2% X X
B1.2 B1.2
BXB1.2.1 CAA/CD Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
clasificada 80% 30% 90% 10% X X X X
BXB1.2.3 CAA/CCL Interpreta a información, relaciónaa cos coñecementos previos, fórmase a súa propia
opinión e argumenta sobre problemas relacionados con precisión 80% 30% 70% 10% 20% X X
4
B.1.1 B.1.1 BBX.1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa hidrosfera 100% 20% 70% 10% 20% X X
B.1.2 B.1.2
BXB.1.2.1 CD/CAA Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
clasificada 80% 20% 90% 10% X X X X
BXB.1.2.2 CAA/CCL Interpreta a información, relaciónaa cos coñecementos previos, fórmase a súa propia
opinión e argumenta sobre problemas relacionados con precisión 80% 20% 70% 10% 20% X X
BXB.1.2.3 CAA/CCL Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso 100% 20% 90% 10% X X
B.1.3 B.1.3
BXB.1.3.1 CMCCT/CSC Actúa tendo en conta as normas e seguridade 100% 5% 90% 10% X X X X
Coida o material e os instrumentos empregados 100% 5% 70% 30% X X X X
BXB.1.3.2 CSIEE/CMCCT/CAA Desenvolve con autonomía o experimento, describindo as súas observacións e
interpretando os resultados 80% 10% 70% 10% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 16
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa unidade. 100% 25% 70% 10% 20% X X
B1.2 B1.2
BXB1.2.1 CD/CAA Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
clasificada. 80% 20% 90% 10%· X X X X
BXB1.2.2 CAA/CCL Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso . 80% 20% 90% 10% X X
BXB1.2.3 CSC/CAA Interpreta a información, relaciónaa cos coñecementos previos, fórmase a súa propia
opinión e argumenta sobre problemas relacionados con precisión. 80% 20% 70% 10% 20%· X X
B1.3 B1.3 XHB3.3.1 CAA/CCL Identifica os principais instrumentos ópticos de recoñecemento, como material básico de
laboratorio, diferencia as súas partes e relacionaos co traballo experimental. 70% 15% 90% 10% X X
6
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co reino animal. 100% 40% 70%· 10% 20%
B1.2 B1.2
BXB1.2.1 CD/CAA Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
clasificada. 80% 20% 90% 10%· X X X X
BXB1.2.2 CD/CCL Transmite a información de xeito preciso.
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada. 100% 20% 60% 30% 10% X X X
BXB1.2.3 CAA/CCL Interpreta a información, relaciónaa cos coñecementos previos, fórmase a súa propia
opinión e argumenta sobre problemas relacionados con precisión. 80% 20% 70% 10% 20% X X
7
B1.2 B1.2 BXB1.2.1 CD/CAA
Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
clasificada. 80% 10% 90% 10%·
BXB1.2.2 CAA/CCL Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso. 100% 20% 90% 10% X X
B1.3 B1.3 BXB1.3.2 CSIEE/CMCCT/CA
A Identifica os principais instrumentos ópticos de recoñecemento, como material básico
de laboratorio, diferencia as súas partes e relacionaos co traballo experimental. 70% 15% 90% 10·% X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Ident
if.
conti
dos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
8
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa unidade. 100% 50% 70%· 10% 20% X X
B1.2 B1.2 BXB1.2.1 CD/CAA
Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
clasificada. 80% 25% 90·% 10% X X X
BXB1.2.2 CAA/CCL Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso. 80% 25% 90%· 10% X X X
9
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema. 100% 50% 70% 10% 20% X X
B1.2 B1.2 BXB1.2.1 CD/CAA
Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
clasificada.
Busca información e realiza pequenos traballos de investigación sobre plantas.
Expón os seus traballos con precisión e coherencia, explicando as conclusións das súas
investigacións.
80% 30% 90% 10% X X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 17
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
9 B1.2 B1.2 BXB1.2.2 CAA/CCL Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso. 100% 20% 90%· 10% X X X
10
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema. 100% 30%· 70% 10% 20% X X
B1.2 B1.2
BXB1.2.1
CD/CAA
Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
clasificada.
Busca información e realiza pequenos traballos de investigación sobre o tema.
Expón os seus traballos con precisión e coherencia, explicando as conclusións das súas
investigacións
80% 20%· 90% 10% X X X
BXB1.2.2 CD/CCL Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso. 100% 20% 90% 10% X X
BXB1.2.3 CL/CMCT/AA Interpreta a información, relaciónaa cos coñecementos previos, fórmase a súa propia
opinión e argumenta sobre problemas relacionados, expóndoos con precisión. 80% 20% 70% 30% X X
B1.3 B1.3
BXB1.3.1 CCL/CMCCT Respecta as normas de seguridade no laboratorio.
Coida os instrumentos e o material empregado. 100% 5% 90% 10% X
BXB1.3.2 CSIEE/CMCCT/
CAA Realiza un cultivo de protozoos e algas microscópicas.
Colle unha mostra do cultivo e observa a preparación co microscopio. 50% 5% 90% 10% X
11 B1.2 B 1.2
BXB 1.2.1 CCL/CMCCT Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
ordenada. 80% 30% 90% 10% X X X
BXB 1.2.2 CD/CMCCT Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso. 100% 30% 90% 10% X X
BXB 1.2.3 CAA/CL Interpreta a información, relaciónaa cos coñecementos previos, fórmase a súa propia
opinión e argumenta sobre problemas relacionados, expóndoos con precisión 80% 60% 90% 10% X X X
12 B1.2 B1.2
BXB 1.2.1 CCL/CMCCT Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
ordenada. 80% 35% 90% 10% X X X
BXB 1.2.2 CD/CMCCT Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso. 100% 30% 90% 10% X X X
BXB1.2.3 CAA/CL Busca información en diferentes fontes, interprétaa, selecciónaa e expona de forma
ordenada. 80% 35% 90% 10% X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B2.1 B2.1 BXB2.1.1 CMCCT Recoñece a estrutura do universo e as ideas principais sobre a súa orixe.
Resolve problemas con datos que inclúen as unidades básicas que se usan en astronomía
para medir distancias e tamaños no universo.
100% 35% 70% 10% 20% X X
B2.2 B2.2 BXB2.2.1 CMCCT Describe a orixe, a estrutura, os compoñentes e as características xerais do Sistema Solar. 100% 35% 70% 10% 20% X X
B2.3 B2.3 BXB2.3.1 CMCCT Explica as características da Terra.
Identifica e describe os compoñentes da Terra. 100% 35% 70% 10% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 18
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B2.4 B2.4 BXB2.4.1 CMCCT
Relaciona os movementos da Terra cos ciclos diarios e anuais.
Coñece as causas das estacións do ano.
Explica o movemento aparente do Sol ao longo do ano.
100% 35% 70% 10% 20% X X
B2.5 B2.5 BXB2.5.2 CMCCT
Describe a orixe das fases da Lúa.
Explica os tipos de eclipses.
Comprende a sucesión das mareas e a súa relación coa Lúa.
100% 20% 70% 30% X X
B2.15 B2.15 BXB2.15 CMCCT Explica as características da Terra.
Identifica e describe os compoñentes da Terra. 100% 40% 50% 20% 10% 20% X X
2
B2.8
B2.9
B2.10
B2.6
BXB 2.6.1 CMCCT Describe as características xerais dos materiais máis frecuentes nas zonas externas do
planeta e xustifica a súa distribución en capas en función da súa densidade. 80% 25% 70% 10% 20% X X
BXB2.6.2 CMCCT Identifica e describe a codia, o manto e o núcleo terrestre, e indica as súas
características e os materiais que os forman. 100% 30% 70% 10% 20% X X
B2.7
BXB2.7.1 MCCT/CAA
Identifica e clasifica os minerais e as rochas, engadindo características que os
diferencian e exemplos de cada un deles.
Identifica e describe os recursos minerais que hai en Galicia.
100% 25% 70% 10% 20 X X
BXB2.7.2 CCEC
Busca información sobre a composición e o grupo ao que pertencen os minerais e
rochas, describe algunhas das aplicacións máis frecuentes no ámbito da vida cotiá.
Describe cales son as rochas que máis se extraen en Galicia e o uso que se lles dá.
80% 10% 70% 30% X X X
BXB2.7.3 CSC
Busca información sobre como se extraen os recursos minerais e o impacto ambiental
que xeran, recoñecendo a importancia do uso responsable e a xestión sustentable dos
recursos minerais, especialmente, do carbón e do petróleo.
80% 10% 70% 30% X X X
3 B2.11
B2.12
B2.8
BXB2.8.1 CMCCT Identifica as capas da atmosfera e explica a súa estrutura e composición. 100% 35% 70% 10% 20% X X
BXB2.8.2 CMCCT Identifica os compoñentes do aire e dos contaminantes principais, relacionándoos coa
súa orixe. 100% 30% 70% 10% 20% X X
BXB2.8.3 CMCCT Identifica e xustifica o papel protector da atmosfera, argumentando como afecta a
temperatura do planeta, as ondas e as correntes mariñas. 80% 15% 70% 10% 20% X X X
B2.9 BXB2.9.1 CSC/CSIE
Describe a contaminación ambiental e relaciónaa coa deterioración do medio
ambiente; propón hábitos saudables e medidas para reducir a contaminación e os seus
efectos.
7% 10% 70% 30% X X X
B2.10 BXB2.10.
1 CSC
Identifica e describe como a actividade humana interfire coa acción protectora da
atmosfera; suxire medidas que se poden adoptar na súa contorna próxima para que a
contaminación atmosférica sexa menor.
70% 10% 70% 30% X X X
4
B2.13
B2.14
B2.15
B2.16
B2.17
B2.18
B2.11 BXB2.11.
1 CMCCT
Identifica e describe as propiedades anómalas da auga en relación coas consecuencias
que teñen para procesos na superficie terrestre e nos seres vivos 100% 35% 70% 10% 20% X X
B2.12 BXB2.12.
1 CMCCT
Comprende e explica o ciclo da auga, describindo os procesos que o forman e
relacionándoo coas súas causas e consecuencias. 100% 35% 70% 10% 20% X X
B2.13 BXB2.13.
1 CSC/CSIE
Recoñece a importancia da xestión sustentable da auga doce e identifica algunhas
medidas concretas que colaboren en que esta xestión sexa eficaz. 70% 15% 70% 30% X X X
B2.14 BXB2.14.
1 CSC
Identifica os problemas de contaminación de augas doces e salgadas, ocasionados
polas actividades humanas, e propón medidas para palialos ou evitalos. 70% 15% 70% 30% X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 19
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5
B3.1
B3.2
B3.3
B3.7
B3.1 BXB3.1.1 CCEC/CMCCT Valora a importacia da biodiversidade.
Clasifica os seres vivos, aplicando os criterios correspondentes. 100% 35% 70% 10% 20% X X
B3.2 BXB3.2.1 CMCCT Utiliza a clave dicotómica para clasificar os organismos e indica que pasos seguiu para
iso. 80% 15%
70% 30%
X X X
B3.3 BXB3.3.1 CMCCT Identifica e describe os grupos taxonómicos, diferenciando as características de cada un. 100% 35% 70% 10% 20% X X
X
B3.6 BXB3.6.1 CMCCT Identifica seres vivos cunha clave dicotómica. 80% 15% 70% 30% X X
X
6
B3.5
B3.7
B3.8
B3.4 BXB3.4.2 CMCCT Describe as características principais dos animais vertebrados.
Identifica e describe diferentes animais vertebrados, e relacionaos coa clase á que
pertencen.
100% 40% 70% 10% 20%
B3.6 BXB3.6.1 CMCCT Constrúe unha clave dicotómica que permita clasificar animais vertebrados 80% 15% 70% 30% X X X
B3.7
BXB3.7.1 CNCCT Busca información sobre plantas e animais en perigo de extinción; identifícaos e
relaciónaos cos seus propios ecosistemas. 80% 15% 70% 30% X X X
BXB3.7.2 CMCCT/CAA Observa e indica a que tipo animais pertencen determinadas estruturas; explica para que
serven e relaciónaas co medio no que viven. 100% 20% 70% 20% 10% X X
7
B3.4
B3.7
B3.8
B3.4 BXB3.4.1 CMCCT Identifica as características dos distintos grupos taxonómicos, sinalando semellanzas e
diferenzas entre eles e entre os invertebrados que pertencen a cada grupo. 100% 40% 70% 10% 20%
B3.6 BXB3.6.1 CAA Utiliza claves de identificación para clasificar animais en función da ausencia ou a
presenza de cada característica. 70% 20% 70% 30% X X X
B3.7 BXB3.7.1 MCCT Identifica e describe as características de plantas e animais; relaciónaas co medio no
que viven e cos seus propios ecosistemas. 100% 40% 70% 10% 20% X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
8 B3.8 B3.7 BXB3.7.2 CAA/CMCCT Observa e indica a que tipo animais pertencen determinadas estruturas; explica para
que serven e relaciónaas co medio no que viven. 100% 100% 70% 10% 20% X X
9 B3.6
B3.7
B3.5
BXB3.5.1 CMCCT Detalla o proceso de nutrición das plantas e valora a súa importancia para todos os
seres vivos.. 100% 60% 70% 10% 20% X X
BXB3.5.2 CMCCT Identifica e clasifica os organismos e indica que pasos seguiu para iso, sinalando as
súas semellanzas e diferenzas. 80% 20% 70% 10% 20% X X
B3.6 BXB3.6.1 CCL/CMCCT Utiliza claves de identificación para clasificar plantas en función da ausencia ou a
presenza de cada característica. 70% 20% 70% 20% 10% X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 20
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
10 B3.3
B3.8
B3.1 BXB3.1.1 CEC/CMCCT Valora a importancia da biodiversidade e explica as características morfolóxicas dos
principais grupos taxonómicos. 100% 25% 70% 10% 20% X X
B3.2 BXB3.2.1 CMCCT Explica as diferenzas entre cogomelos e fungos, sinalando a función de cada un.
Explica diferentes algas e cales podemos atopar nos fondos oceánicos. 100% 25% 70% 10% 20% X X
B3.3 BXB3.3.1 CL/CMCT/AA Identifica e describe os grupos taxonómicos, diferenciando as características de cada un. 100% 25% 70% 10% 20% X X
B3.7
BXB3.7.2
CAA/CMCCT
Observa e indica a que tipo de seres pertencen determinadas estruturas; explica para que
serven e relaciónaas co medio no que viven.
Explica que algas se poden encontrar nos fondos mariños.
Explica como viven as bacterias.
100% 25% 70% 10% 20% X X
11
B3.8
B3.7
BXB3.7.1 CMCCT Identifica e clasifica os organismos, xustificando a clasificación. 100% 70% 70% 10% 20% X X
BXB3.7.3 CCEC
Estuda un ecosistema terrestre: as dunas costeiras.
Estuda un ecosistema acuático: o río.
Valora a biodiversidade dos ecosistemas terrestres de Galicia.
Valora a biodiversidade dos ecosistemas acuáticos de Galicia.
70% 30% 70% 30% X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
11
B4.1
B4.2
B4.3
B4.4
B4.5
B4.6
B4.7
B4.1 BXB4.1.1 CMCCT Identifica e describe os distintos compoñentes dun ecosistema. 100% 40% 70% 10% 20% X X
B4.2 BXB4.2.1 CMCCT Identifica e describe os factores desencadeantes de impactos negativos nun ecosistema. 100% 40% 70% 10% 20% X X
B4.3 BXB4.3.1 CSC/CSIEE Recoñece e suxire accións que preveñen a destrución do medioambiente.
70% 20% 70% 30% X X X
12
B4.1
B4.2
B4.3
B4.4
B4.5
B4.6
B4.7
B4.1 BXB4.1.1 CMCCT
Identifica e describe os distintos compoñentes dun ecosistema e as adaptacións dos seres
vivos aos demais compoñentes.
Identifica e explica as relacións que se dan dentro dun ecosistema.
100% 40% 70% 10% 20% X X
B4.2 BXB4.2.1 CMCCT Identifica e describe os factores desencadeantes de impactos negativos nun ecosistema. 100% 40% 70% 10% 20% X X
B4.3 BXB4.3.1 CMCCT Busca información sobre educación ambiental e suxire accións que preveñen a destrución
ambiental.
Explica un espazo natural protexido e identifica os que hai en Galicia.
70% 20% 70% 30% X X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 21
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1 B5.3 B5.4 BXB5.4.1 CSC/CSIEE
Deseña un mural en grupo para explicar como se forma unha nebulosa e como evoluciona
co tempo.
Observa, describe e expón as súas observacións sobre o firmamento, achegando o seu
traballo individual ao grupo e respectando os traballos dos demais equipos.
70% 70% 70% 30% X
X
X
B5.5 BXB5.5.1 CCL/CCEC Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións.. 100% 30% 70% 10% 20% X X
2 B.5.2 B5.3 BXB5.3.1 CMCCT Utiliza as TIC para elaborar a información e presentar os resultados da súa aprendizaxe
e das súas investigacións. 100% 100% 70% 30% X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
6 B5.1
B5.6
B5.1 BXB5.1.1 CAA/CMCCT Identifica e define destrezas científicas; explica cando é conveniente usalas e aplícaas en
diferentes exemplos. 60% 10% 70% 10% 10% X X
B5.4 BXB5.4.1 CSC/CSIEE Participa, valora e respecta o traballo en grupo. 100% 30% 70% 30% X
B5.5
BXB5.5.1
CAA/CMCCT/CSIEE/
CD
Busca información sobre a biodiversidade do planeta; realiza un traballo de investigación
sinxelo, expono e participa nun debate sobre a importancia de todos os seres vivos para
o ecosistema no que habitan.
100% 30% 70% 30% X X X X
BXB5.5.2 CCL/CCEC Expón por escrito a información atopada sobre os animais que se atopan en perigo de
extinción. 100% 30% 70% 30% X X X
Temporalización:3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
6 B5.3
B5.3 BXB5.3.1 CMCCT/CD Utiliza as TIC para elaborar a información e presentar os resultados da súa aprendizaxe
e das súas investigacións. 100% 40% 80% 20% X X
B5.4 BXB5.4.1 CSC/CSIEE Valora e respecta o traballo en grupo.. 100% 30% 80% 20% X
B5.5 BXB5.5.1
CAA/CMCCT/CSIEE/
CD
Busca información sobre a biodiversidade do planeta; realiza un traballo de investigación
sinxelo, expono e participa nun debate sobre a importancia de todos os seres vivos para
o ecosistema no que habitan.
100% 45% 80% 20% X X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 22
Temporalización:3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA
TI
C
EM
P EC PV EV
12 B5.3
B5.3 BXB5.3.1 CMCCT/CD Utiliza as TIC para elaborar a información e presentar os resultados da súa aprendizaxe
e das súas investigacións. 50% 10% 80% 20% X X X
B5.4 BXB5.4.1 CSC/CSIEE Valora e respecta o traballo en grupo. 50% 10% 100% X
B5.5 BXB5.5.1 CAA/CMCCT/CSIEE/
CD
Busca información sobre un espazo protexido próximo; realiza un traballo de
investigación sinxelo e plasma a información obtida nun mural ou panel. 60% 15% 80% 20% X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 23
4.3 CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS
CLAVE
CC
L
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa atmosfera.
Interpreta a información, relaciónaa cos coñecementos previos, fórmase a súa propia opinión e argumenta sobre
problemas relacionados con precisión
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa hidrosfera
Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa unidade.
Identifica os principais instrumentos ópticos de recoñecemento, como material básico de laboratorio, diferencia as súas
partes e relacionaos co traballo experimental.
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co reino animal
Transmite a información de xeito preciso.
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada.
Utiliza claves de identificación para clasificar plantas en función da ausencia ou a presenza de cada característica. Identifica e describe os grupos taxonómicos, diferenciando as características de cada un.
Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións
CM
CC
T
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa atmosfera.
Transmite a información de xeito preciso.
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada.
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa hidrosfera Actúa tendo en conta as normas e
seguridade
Coida o material e os instrumentos empregados
Desenvolve con autonomía o experimento, describindo as súas observacións e interpretando os resultados
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa unidade.
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co reino animal
Identifica os principais instrumentos ópticos de recoñecemento, como material básico de laboratorio, diferencia as súas
partes e relacionaos co traballo experimental. Realiza un cultivo de protozoos e algas microscópicas.
Colle unha mostra do cultivo e observa a preparación co microscopio.
Recoñece a estrutura do universo e as ideas principais sobre a súa orixe.
Resolve problemas con datos que inclúen as unidades básicas que se usan en astronomía para medir distancias e tamaños
no universo.
Describe a orixe, a estrutura, os compoñentes e as características xerais do Sistema Solar.
Explica as características da Terra.
Identifica e describe os compoñentes da Terra.
Relaciona os movementos da Terra cos ciclos diarios e anuais.
Coñece as causas das estacións do ano.
Explica o movemento aparente do Sol ao longo do ano.
Describe a orixe das fases da Lúa.
Explica os tipos de eclipses.
Comprende a sucesión das mareas e a súa relación coa Lúa.
Explica as características da Terra.
Identifica e describe os compoñentes da Terra.
Describe as características xerais dos materiais máis frecuentes nas zonas externas do planeta e xustifica a súa
distribución en capas en función da súa densidade.
Identifica e describe a codia, o manto e o núcleo terrestre, e indica as súas características e os materiais que os forman.
Identifica e clasifica os minerais e as rochas, engadindo características que os diferencian e exemplos de cada un deles.
Identifica e describe os recursos minerais que hai en Galicia.
Identifica as capas da atmosfera e explica a súa estrutura e composición.
Identifica os compoñentes do aire e dos contaminantes principais, relacionándoos coa súa orixe.
Identifica e xustifica o papel protector da atmosfera, argumentando como afecta a temperatura do planeta, as ondas e as
correntes mariñas.
Identifica e describe as propiedades anómalas da auga en relación coas consecuencias que teñen para procesos na
superficie terrestre e nos seres vivos
Comprende e explica o ciclo da auga, describindo os procesos que o forman e relacionándoo coas súas causas e
consecuencias.
Valora a importacia da biodiversidade.
Clasifica os seres vivos, aplicando os criterios correspondentes.
Describe as características principais dos animais vertebrados.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 24
CM
CC
T
Identifica e describe diferentes animais vertebrados, e relacionaos coa clase á que pertencen.
Constrúe unha clave dicotómica que permita clasificar animais vertebrados
Busca información sobre plantas e animais en perigo de extinción; identifícaos e relaciónaos cos seus propios
ecosistemas.e unha clave dicotómica que permita clasificar animais vertebrados
Observa e indica a que tipo animais pertencen determinadas estruturas; explica para que serven e relaciónaas co medio
no que viven.
Identifica as características dos distintos grupos taxonómicos, sinalando semellanzas e diferenzas entre eles e entre os
invertebrados que pertencen a cada grupo.
Identifica e describe as características de plantas e animais; relaciónaas co medio no que viven e cos seus propios
ecosistemas.
Observa e indica a que tipo animais pertencen determinadas estruturas; explica para que serven e relaciónaas co medio
no que viven.
Detalla o proceso de nutrición das plantas e valora a súa importancia para todos os seres vivos.
Identifica e clasifica os organismos e indica que pasos seguiu para iso, sinalando as súas semellanzas e diferenzas.
Utiliza claves de identificación para clasificar plantas en función da ausencia ou a presenza de cada característica.
Valora a importancia da biodiversidade e explica as características morfolóxicas dos principais grupos taxonómicos.
Explica as diferenzas entre cogomelos e fungos, sinalando a función de cada un.
Explica diferentes algas e cales podemos atopar nos fondos oceánicos.
Identifica e describe os grupos taxonómicos, diferenciando as características de cada un.
Observa e indica a que tipo de seres pertencen determinadas estruturas; explica para que serven e relaciónaas co medio
no que viven.
Explica que algas se poden encontrar nos fondos mariños.
Explica como viven as bacterias.
Identifica e clasifica os organismos, xustificando a clasificación. Identifica e describe os factores desencadeantes de impactos negativos nun ecosistema.
Identifica e describe os distintos compoñentes dun ecosistema e as adaptacións dos seres vivos aos demais compoñentes.
Identifica e explica as relacións que se dan dentro dun ecosistema.
Identifica e describe os factores desencadeantes de impactos negativos nun ecosistema.
Busca información sobre educación ambiental e suxire accións que preveñen a destrución ambiental.
Explica un espazo natural protexido e identifica os que hai en Galicia.
Utiliza as TIC para elaborar a información e presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións.
Identifica e define destrezas científicas; explica cando é conveniente usalas e aplícaas en diferentes exemplos.
Busca información sobre a biodiversidade do planeta; realiza un traballo de investigación sinxelo, expono e participa
nun debate sobre a importancia de todos os seres vivos para o ecosistema no que habitan
Utiliza as TIC para elaborar a información e presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións.
Busca información sobre un espazo protexido próximo; realiza un traballo de investigación sinxelo e plasma a
información obtida nun mural ou panel.
CD
Busca información en diferentes fontes, interprétaa, seleccionaá e expona de forma clasificada.
Transmite a información de xeito preciso.
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada.
Busca información e realiza pequenos traballos de investigación sobre plantas.
Expón os seus traballos con precisión e coherencia, explicando as conclusións das súas investigacións.
Busca información sobre a biodiversidade do planeta; realiza un traballo de investigación sinxelo, expono e participa
nun debate sobre a importancia de todos os seres vivos para o ecosistema no que habitan
Utiliza as TIC para elaborar a información e presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións.
Busca información sobre un espazo protexido próximo; realiza un traballo de investigación sinxelo e plasma a
información obtida nun mural ou panel.
CA
A
Busca información en diferentes fontes, interprétaa, seleccionaá e expona de forma clasificada.
Transmite a información de xeito preciso.
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada
Interpreta a información, relaciónaa cos coñecementos previos, fórmase a súa propia opinión e argumenta sobre
problemas relacionados con precisión
Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso
Desenvolve con autonomía o experimento, describindo as súas observacións e interpretando os resultados
Identifica os principais instrumentos ópticos de recoñecemento, como material básico de laboratorio, diferencia as súas
partes e relacionaos co traballo experimental.
Busca información e realiza pequenos traballos de investigación sobre plantas.
Expón os seus traballos con precisión e coherencia, explicando as conclusións das súas investigacións.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 25
CA
A
Realiza un cultivo de protozoos e algas microscópicas.
Colle unha mostra do cultivo e observa a preparación co microscopio.
Identifica e clasifica os minerais e as rochas, engadindo características que os diferencian e exemplos de cada un deles.
Identifica e describe os recursos minerais que hai en Galicia. Observa e indica a que tipo animais pertencen determinadas
estruturas; explica para que serven e relaciónaas co medio no que viven.
Utiliza claves de identificación para clasificar animais en función da ausencia ou a presenza de cada característica.
Observa e indica a que tipo animais pertencen determinadas estruturas; explica para que serven e relaciónaas co medio
no que viven.
Identifica e describe os grupos taxonómicos, diferenciando as características de cada un.
Observa e indica a que tipo de seres pertencen determinadas estruturas; explica para que serven e relaciónaas co medio
no que viven.
Explica que algas se poden encontrar nos fondos mariños.
Explica como viven as bacterias.
Identifica e define destrezas científicas; explica cando é conveniente usalas e aplícaas en diferentes exemplos.
Busca información sobre a biodiversidade do planeta; realiza un traballo de investigación sinxelo, expono e participa
nun debate sobre a importancia de todos os seres vivos para o ecosistema no que habitan.
Busca información sobre un espazo protexido próximo; realiza un traballo de investigación sinxelo e plasma a
información obtida nun mural ou panel.
CS
C
Actúa tendo en conta as normas e seguridade
Coida o material e os instrumentos empregados
Identifica os principais instrumentos ópticos de recoñecemento, como material básico de laboratorio, diferencia as súas
partes e relacionaos co traballo experimental. Realiza un cultivo de protozoos e algas microscópicas.
Colle unha mostra do cultivo e observa a preparación co microscopio.
Busca información sobre como se extraen os recursos minerais e o impacto ambiental que xeran, recoñecendo a
importancia do uso responsable e a xestión sustentable dos recursos minerais, especialmente, do carbón e do petróleo.
Describe a contaminación ambiental e relaciónaa coa deterioración do medio ambiente; propón hábitos saudables e
medidas para reducir a contaminación e os seus efectos.
Identifica e describe como a actividade humana interfire coa acción protectora da atmosfera; suxire medidas que se
poden adoptar na súa contorna próxima para que a contaminación atmosférica sexa menor.
Recoñece a importancia da xestión sustentable da auga doce e identifica algunhas medidas concretas que colaboren en
que esta xestión sexa eficaz.
Identifica os problemas de contaminación de augas doces e salgadas, ocasionados polas actividades humanas, e propón
medidas para palialos ou evitalos. Recoñece e suxire accións que preveñen a destrución do medioambiente.
Deseña un mural en grupo para explicar como se forma unha nebulosa e como evoluciona co tempo.
Observa, describe e expón as súas observacións sobre o firmamento, achegando o seu traballo individual ao grupo e respectando os
traballos dos demais equipos.
Participa, valora e respecta o traballo en grupo.
CS
IEE
Describe a contaminación ambiental e relaciónaa coa deterioración do medio ambiente; propón hábitos saudables e
medidas para reducir a contaminación e os seus efectos.
Recoñece a importancia da xestión sustentable da auga doce e identifica algunhas medidas concretas que colaboren en
que esta xestión sexa eficaz. Recoñece e suxire accións que preveñen a destrución do medioambiente.
Deseña un mural en grupo para explicar como se forma unha nebulosa e como evoluciona co tempo.
Observa, describe e expón as súas observacións sobre o firmamento, achegando o seu traballo individual ao grupo e respectando os
traballos dos demais equipos
Valora e respecta o traballo en grupo.
Busca información sobre a biodiversidade do planeta; realiza un traballo de investigación sinxelo, expono e participa
nun debate sobre a importancia de todos os seres vivos para o ecosistema no que habitan
CC
EC
Desenvolve con autonomía o experimento, describindo as súas observacións e interpretando os resultados
Busca información sobre a composición e o grupo ao que pertencen os minerais e rochas, describe algunhas das
aplicacións máis frecuentes no ámbito da vida cotiá.
Describe cales son as rochas que máis se extraen en Galicia e o uso que se lles dá.
Valora a importacia da biodiversidade.
Clasifica os seres vivos, aplicando os criterios correspondentes.
Valora a importancia da biodiversidade e explica as características morfolóxicas dos principais grupos taxonómicos.
Estuda un ecosistema terrestre: as dunas costeiras.
Estuda un ecosistema acuático: o río.
Valora a biodiversidade dos ecosistemas terrestres de Galicia.
Valora a biodiversidade dos ecosistemas acuáticos de Galicia. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións
Busca información sobre un espazo protexido próximo; realiza un traballo de investigación sinxelo e plasma a
información obtida nun mural ou panel.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 26
5. BIOLOXÍA E XEOLOXÍA DE 3º DE ESO
5.1. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares
Material de
ref.
Temporalización
UD Bloque
B1
Bloque1. Habilidades, destrezas e estratexias.
Metodoloxía científica Mes Sesió
ns
1
B1.1. O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set./
Out. 8
B1.2. Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3.
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
2
B1.1. O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out./
Nov. 6
B1.1. Metodoloxía científica: características básicas
B1.3.
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
3
B1.1. O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov. 6
B1.2. Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3.
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
4
B1.1. O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Dec. 6
B1.2. Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3.
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
CURSO 3º ESO
ASIGNATURA Bioloxía e Xeoloxía
PROFESORA Mª DEL CARMEN FERNÁNDEZ CORTÉS
LIBRO DE
TEXTO
Título BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 3º ESO. SERIE OBSERVA
Autor MIGUEL ÁNGEL MADRID, IGNACIO MELÉNDEZ HEVIA E OUTROS
Editorial SANTILLANA ISBN 978-84-9972-417-1
Data Autoriz. 2015 X Galego Castelán
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 27
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
Temporalización
UD Bloque
B1
Bloque1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxía
científica Mes Sesións
5
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan..
6
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
6
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan./
Feb.
6 B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
7
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb.
6
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas
B1.3 Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
3ª
av
ali
aci
ón
8
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo
7
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
9
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita. Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo/
Abril
7
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
10
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita.
Libro de
texto
Material
elaborado
Abril
6
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
11
B1.1 O vocabulario científico na expresión oral e escrita. Libro de
texto
Material
elaborado
Maio
7 B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.3
Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
12
B1.1 Metodoloxía científica: características básicas.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio/
Xuño
7
B1.2 Metodoloxía científica: características básicas.
B1.2 Experimentación en bioloxía e xeoloxía: obtención, selección
e interpretación de información de carácter científico a partir
da selección e a recollida de mostras do medio natural ou
doutras fontes.
B1.2 Planificación e realización do traballo experimental, e
interpretación dos seus resultados.
B1.2 Normas de seguridade no laboratorio, e coidado dos
instrumentos e do material.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 28
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque 2. A célula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos
Mes Sesións
1
B2.1. Características da materia viva e diferenzas coa materia inerte. Libro de
texto
Material
elaborado
Set./
Out 8 B2.2.
A célula. Características básicas da célula procariota e eucariota,
animal e vexetal.
B2.3. Funcións vitais: nutrición, relación e reprodución.
2
B3.5. Saúde e doenza, e factores que as determinan. Libro de
texto
Material
elaborado
Out./
Nov. 6 B3.12.
Alimentación e nutrición. Alimentos e nu-trientes: tipos e
funcións básicas.
B3.13. Dieta e saúde. Dieta equilibrada. Deseño e análise de dietas. Hábitos
nutricionais saudables. Trastornos da conduta alimentaria
3
B3.5. Saúde e doenza, e factores que as determinan.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov. 6
B3.6. Doenzas infecciosas e non infecciosas.
B3.7. Hixiene e prevención. Hábitos e estilos de vida saudables.
B3.10. Transplantes e doazón de células, sangue e órganos.
B3.11. Substancias aditivas: tabaco, alcohol e outras drogas. Problemas
asociados.
B3.12. Alimentación e nutrición. Alimentos e nutrientes: tipos e funcións
básicas.
B3.14 Función de nutrición. Visión global e integradora de aparellos e
procesos que interveñen na nutrición.
B3.15 Anatomía e fisioloxía dos aparellos dixestivo, respiratorio,
circulatorio e excretor.
B..16 Alteracións máis frecuentes e doenzas asociadas aos aparellos que
interveñen na nutrición: prevención e hábitos de vida saudables.
4
B3.5. Saúde e doenza, e factores que as determinan.
Libro de
texto
Material
elaborado
Dec. 6
B3.6. Doenzas infecciosas e non infecciosas.
B3.7. Hixiene e prevención. Hábitos e estilos de vida saudables.
B3.10. Transplantes e doazón de células, sangue e órganos.
B3.14. Función de nutrición. Visión global e integradora de aparellos e
procesos que interveñen na nutrición.
B3.15 Anatomía e fisioloxía dos aparellos dixestivo, respiratorio,
circulatorio e excretor.
B3.16. Alteracións máis frecuentes e doenzas asociadas aos aparellos que
interveñen na nutrición: prevención e hábitos de vida saudables.
2ª
ava
lia
ció
n
5
B3.5. Saúde e doenza, e factores que as determinan.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan. 6
B3.6. Doenzas infecciosas e non infecciosas
B3.11. Substancias aditivas: tabaco, alcohol e outras drogas. Problemas
asociados.
B3.17. Función de relación. Sistema nervioso e sistema endócrino.
B3.18. Órganos dos sentidos: estrutura e función; coidado e hixiene.
B3.19 Coordinación e sistema nervioso: organización e función.
B3.20. Doenzas comúns do sistema nervioso: causas, factores de risco e
prevención.
6
B3.21. Sistema endócrino: glándulas endócrinas e o seu funcionamento.
Principais alteracións. Libro de
texto
Material
elaborado
Xan./
Feb. 6 B3.22. Visión integradora dos sistemas nervioso e endócrino.
B3.23. Aparello locomotor. Organización e relacións funcionais entre
ósos, músculos e sistema nervioso.
B3.24 Factores de risco e prevención das lesións.
7
B3.25. Reprodución humana. Anatomía e fisioloxía do aparello reprodutor.
Cambios físicos e psíquicos na adolescencia.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb.
6
B3.26. Ciclo menstrual. Fecundación, embarazo e parto.
B3.27 Análise dos métodos anticonceptivos.
B3.28. Doenzas de transmisión sexual: prevención.
B3.29 Técnicas de reprodución asistida.
B3.30 Reposta sexual humana. Sexo e sexualidade. Saúde e hixiene sexual.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 29
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque 3. As persoas e a saúde. promoción da saúde Mes Sesións
8
B3.5. Saúde e doenza, e factores que as determinan
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 7
B3.6. Doenzas infecciosas e non infecciosas
B3.7. Hixiene e prevención. Hábitos e estilos de vida saudables.
B3.8. Sistema inmunitario. Vacinas, soros e antibióticos.
B3.9. Uso responsable de medicamentos.
B3.10. Transplantes e doazón de células, sangue e órganos.
B3.11. Substancias aditivas: tabaco, alcohol e outras drogas.
Problemas asociados.
9
B4.1. Modelaxe do relevo. Factores que condicionan o relevo
terrestre.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo/
Abril 7
B4.2.
Procesos xeolóxicos externos e diferenzas cos internos.
Meteorización, erosión, transporte e sedimentación.
B4.3. Augas superficiais e modelaxe do relevo: formas
características.
B4.5. Acción xeolóxica do mar: dinámica mariña e modelaxe litoral.
B4.9. Acción xeolóxica dos seres vivos. A especie humana como
axente xeolóxico.
10
B4.3. Augas superficiais e modelaxe do relevo: formas
características
Libro de
texto
Material
elaborado
Abril. 6
B4.4. Augas subterráneas: circulación e explotación
B4.5. Acción xeolóxica do mar: dinámica mariña e modelaxe
litoral.
B4.6. Acción xeolóxica do vento: modelaxe eólica.
B4.7. Acción xeolóxica do mar: dinámica mariña e modelaxe
litoral.
B4.8. Factores que condicionan a modelaxe da paisaxe galega.cción
xeolóxica do vento: modelaxe eólica.
B4.9. Acción xeolóxica dos seres vivos. A especie humana como
axente xeolóxico.
11
B4.10. Manifestacións da enerxía interna da Terra.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio. 7
B4.11. Actividade sísmica e volcánica: orixe e tipos de magmas.
B4.12.
Distribución de volcáns e terremotos. Riscos sísmico e
volcánico: importancia da súa predición e da súa
prevención.
B4.13. Sismicidade en Galicia.
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
Temporalización
UD Bloque
B5 Bloque 5. O solo como ecosistema Mes Sesións
12 B5.3.
Importancia do solo. Riscos da súa sobreexplotación,
degradación ou perda.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio/
Xuño 7
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 30
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
Temporalización
UD Bloque
B6 Bloque 3. Proxecto deinvestigación Mes Sesións
1
B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica. Libro de
texto
Material
elaborado
Set/
Out. 8
B6.3.
Proxecto de investigación en equipo. Organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións
2 B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out./
Nov 6
3
B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica. Libro de
texto
Material
elaborado
Nov 6 B6.3.
Proxecto de investigación en equipo. Organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
4
B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica. Libro de
texto
Material
elaborado
Dec 6 B6.3.
Proxecto de investigación en equipo. Organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
2ª
av
ali
aci
ón
5
B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica. Libro de
texto
Material
elaborado
Xan.
6
B6.3.
Proxecto de investigación en equipo. Organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
6
B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica. Libro de
texto
Material
elaborado
Xan/
Feb 6
B6.3.
Proxecto de investigación en equipo. Organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
7
B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica. Libro de
texto
Material
elaborado
Feb 6 B6.3.
Proxecto de investigación en equipo. Organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
3ª
av
ali
aci
ón
8
B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica. Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 7 B6.3.
Proxecto de investigación en equipo. Organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
9
B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica. Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo/
Abril 7
B6.3.
Proxecto de investigación en equipo. Organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
10
B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica. Libro de
texto
Material
elaborado
Abril 6 B6.3.
Proxecto de investigación en equipo. Organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
11
B6.1.
Método científico. Elaboración de hipóteses, e a súa
comprobación e argumentación experimentación ou a
observación. Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 7 B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica.
B6.3.
Proxecto de investigación en equipo. Organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
12
B6.1.
Método científico. Elaboración de hipóteses, e a súa
comprobación e argumentación experimentación ou a
observación. Libro de
texto
Material
elaborado
Maio/
Xuño 7 B6.2. Artigo científico. Fontes de divulgación científica.
B6.3.
Proxecto de investigación en equipo. Organización.
Participación e colaboración respectuosa no traballo
individual e en equipo. Presentación de conclusións.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 31
LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS CCL Comunicación lingüística. CL Comprensión lectora.
CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. EOE Expresión oral e escrita.
CD Competencia dixital. CA Comunicación audiovisual.
CAA Competencia aprender a aprender. TIC Tecnoloxías da información e da comunicación.
CSC Competencias sociais e cívicas. EMP Emprendemento.
CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. EC Educación cívica.
CCEC Conciencia e expresións culturais. PV Prevención da violencia.
EV Educación e seguridade viaria.
5.2. RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Utiliza o vocabulario científico adecuado ao seu nivel nas súas exposicións e traballos. 80% 10% 80%
90%
10% X X X
B1.2
B1.2
BXB1.2.1 CAA /CD
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada
100% 25% 70% 10% 20% X X
BXB1.2.2 CD/CCL Transmite a información de xeito preciso. 100% 25% 70% 10% 20% X X
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada. 100% 25% 90% 10% X X X
BXB1.2.3 CAA/CCL
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes,
gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas
exposicións da clase.
80% 15% 40% 30% 10% 20% X X X
2
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema 100% 35% 70% 10% 20% X X
B1.2 B1.2
BXB.1.2.1 CAA/CD
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada
100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB.1.2.2 CD/CCL Transmite a información de xeito preciso. 100% 20% 70% 10% 20% X X
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada 100% 10% 90% 10% X X X
BXB.1.2.3 CAA/CCL
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes,
gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas
exposicións da clase.
80% 15% 40% 30% 10% 20% X X X
3
B1.1
B1.1 BXB1.1.1 CMCCT/CCL Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema 100% 40% 70% 10% 20% X X
B1.2 B1.2
BXB1.2.1 CAA/CD
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada
100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB1.2.2 CD/CCL Transmite a información de xeito preciso.
100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB1.2.3 CAA/CCL
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes,
gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas
exposicións da clase
80% 20% 40% 30% 10% 20% X X X
4 B.1.2 B.1.2
BXB.1.2.1 CD/CAA
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada.
100% 35% 70% 10% 20% X X X X
BXB.1.2.2 CAA/CCL Transmite a información de xeito preciso. 100% 25% 70% 10% 20% X X
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada. 100% 25% 90% 10% X X X
BXB.1.2.3 CAA/CCL
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes,
gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas
exposicións da clase.
80% 15% 40% 30% 10% 20% X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 32
26
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema. 70% 35% 70% 10% 20% X X
B1.2 B1.2
BXB1.2.1 CD/CAA
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada
100% 20% 70% 10% 20%· X X X
BXB1.2.2 CD/CCL
Transmite a información de xeito preciso.
100% 20% 70% 10% 20% X X
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada. 100% 10% 90% 10% X X X
BXB1.2.3 CAA/CCL
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes,
gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas
exposicións da clase.
80% 15% 40% 30% 10% 20%· X X X
6
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema. 100% 45% 70%· 10% 20% X X
B1.2 B1.2
BXB1.2.1 CD/CAA
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada
100% 20% 70% 10% 20%· X X
BXB1.2.2 CD/CCL Transmite a información de xeito preciso.
100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB1.2.3 CAA/CCL
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes,
gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas
exposicións da clase.
80% 15% 40% 30% 10% 20% X X X
7
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema. 100% 45% 70%
10%
20% X X
B1.2 B1.2
BXB1.2.2 CD/CAA
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada.
100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB1.3.2 CD/CCL
Transmite a información de xeito preciso.
100% 20% 70% 10% 2% X X
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada. 100% 15% 40% 30% 10% 20% X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
8
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema. 100% 45% 70% 10% 20% X X
B1.2 B1.2
BXB1.2.1 CD/CAA
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada.
100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB1.2.2 CD/CCL Transmite a información de xeito preciso. 100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB1.2.3 CAA/CCL
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes,
gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas
exposicións da clase.
80% 15% 40% 30% 10% 20% X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 33
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
9
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema. 100% 45% 70% 10% 20% X X
B1.2 B1.2
BXB1.2.1 CD/CAA
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada
100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB1.2.2 CD/CCL Transmite a información de xeito preciso. 100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB1.2.3 CAA/CCL
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos
e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas exposicións da
clase.
80% 15% 40% 30% 10% 20% X X X
10
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema. 100% 45%· 70% 10% 20% X X
B1.2 B1.2
BXB1.2.1
CD/CAA
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada
100% 20%· 70% 10% 20% X X X
BXB1.2.2 CD/CCL Transmite a información de xeito preciso. 100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB1.2.3 CAA/CCL
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos
e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas exposicións da
clase.
80% 15% 40% 30% 10% 20% X X
11
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema. 100% 45% 70% 10% 20% X X
B1.2 B 1.2
BXB 1.2.1 CD/CAA
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada.
100% 20%
70%
10% 20% X X
BXB 1.2.2 CD/CCL Transmite a información de xeito preciso. 100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB 1.2.3 CAA/CCL
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos
e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas exposicións da
clase.
80% 15% 40% 30% 10% 20% X X X
12
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CMCCT Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co tema 100% 30% 70% 10% 20% 20% X X
B1.2 B1.2
BXB 1.2.1 CD/CAA
Busca, selecciona e organiza información relacionada coa unidade a partir de textos,
imaxes e gráficos para completar as súas actividades e responder preguntas de forma
adecuada .
100%
20% 70% 10% 20% 10% X X
BXB 1.2.2 CD/CCL Transmite a información de xeito preciso. 100% 20% 70% 10% 20% 10% X X
BXB1.2.3 CAA/CL
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes, gráficos
e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas exposicións da
clase.
80% 15% 40% 30% 10% 20% 10% X X X
B1.3 B1.3 BXB1.3.2 CSIE/CMCCT/
CAA
Realiza experimentos sinxelos no laboratorio, descríbeos, extrae conclusións e explícaas
de forma coherente 70% 10% 90% 10% 20% 10% X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1 B2.1 B2.1
BXB2.1.1 CMCCT Identifica a célula como unidade básica do ser vivo. 100% 25% 70% 10% 20% X X
BXB2.1.1 CMCCT Identifica a célula procariota e a célula eucariota. 100% 25% 70% 10% 20% X X
Establece comparativamente as súas analoxías e as súas diferenzas. 100% 25% 70% 10% 20% X X
B2.2 B2.2 BXB2.2.1 CMCCT Relaciona cada órgano, aparello e sistema coa función vital en que intervén. 100% 25% 70% 10% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 34
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
2
B3.5
B3.12
B3.13
B3.3 BX3.3.1 CSC
Recoñece os danos para a saúde que poden ocasionar as dietas desequilibradas.
Identifica e recoñece trastornos asociados á alimentación e os efectos que provocan.
Explica os inconvenientes que pode producir ter intolerancia a algún alimento.
100% 20% 70% 10% 20% X X
B3.11
BXB3.11.1 CMCCT Identifica e describe as semellanzas e diferenzas entre o proceso de nutrición e o de
alimentación. 100% 20% 70% 10% 20% X X
BXB3.11.2 CMCCT Coñece e explica as características dos distintos nutrientes, relacionándoos coas funcións
que desempeñan no organismo; describe e adquire hábitos nutricionais saudables. 100% 20% 70% 10% 20% X X
B3.12 BXB3.12.1 CAA/CD
Planifica un menú semanal saudable e elabora dietas equilibradas, tendo en conta as
recomendacións dadas pola OMS para unha dieta equilibrada e utilizando alimentos da
dieta mediterránea
80% 20% 90% 10% X X
B3.13 BXB3.13.1 CAA/CSC
Xustifica e valora unha dieta equilibrada para unha vida saudable, en función dos grupos
de alimentos que inclúe e tendo en conta o seu valor calórico e os nutrientes principais que
contén.
Identifica e recoñece os principais trastornos da conduta alimentaria e os efectos que
provocan.
Argumenta a importancia dunha boa alimentación e do exercicio físico na saúde.
100% 20% 70% 10% 20% X X
4
B3.5
B3.6
B3.7
B3.10
B3.14
B3.15
B3.16
B3.3 BXB CSC
Pensa e explica as consecuencias que teñen os hábitos na vida e na saúde; clasifica e
describe aqueles que lle axudan a coidar o seu sistema circulatorio e aqueles que o
prexudican.
80% 10% 70% 10% 20% X X
B3:4 BXB2.8.2 CMCCT Identifica as enfermidades máis frecuentes relacionadas cos aparellos circulatorio e
excretor e relaciónaas coas súas causas. 80% 10% 70% 10% X X
B3.5 BXB2.8.3 CSC Identifica hábitos saudables para evitar enfermidades no sistema circulatorio e no sistema urinario 80% 10% 70% 10% X X
B3.8 BXB3.8.1 CSC Valora a importancia da doazón de sangue. 80% 10% 90% 10% X X
B3.14 BXB3.14.1 CMCCT Busca información sobre os órganos ou estruturas implicados nos aparellos circulatorio e excretor;
identifica e describe os que son responsables do seu funcionamento e os procesos en que interveñen. 100% 25% 70% 20% 10% X X X
B3.15 BXB3.15.1 CMCCT Coñece as funcións que realizan os órganos, os aparellos, os sistemas e as estruturas que están
implicados nas funcións de nutrición. 100% 30% 70% 20% 10% X X
B3.16 BXB3.16.1 CMCCT Busca e elabora a información sobre as partes e o funcionamento dos aparellos circulatorio e excretor,
e expona con precisión. 100% 30% 70% 30% X X X
B3.17 BXB3.17.1 CMCCT
Coñece, describe e clasifica as enfermidades máis frecuentes dos órganos, os aparellos e os sistemas
implicados na circulación e na excreción; investiga sobre as súas causas e suxire a forma de previr
estas enfermidades.
80% 10% 90% 100% X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5
B3.5
B3.6
B3.11
B3.17
B3.18
B3.19
B3.20
B3.3 BXB3.3.1 CSC Observa e argumenta sobre os riscos principais para a saúde dos órganos dos sentidos, indicando
algunhas recomendacións para previlos. 80% 10% 90% 10% X X X
B3.4 BXB3.4.1 CMCCT Recoñece as doenzas máis comúns dos sentidos e o sistema nervioso. 80% 10% 70% 10% 20% X X B3.9
BXB3.9.1 CMCCT
Consulta en Internet a guía de Drogas do Plan Nacional sobre Drogas; describe os efectos que producen,
a longo e a curto prazo, algunhas substancias como a éxtase e a metanfetamina, suxerindo medidas de
prevención e control.
70% 10% 90% 10% X X X
B3.10 BXB3.10.1 CMCCT
Identifica as consecuencias do consumo de drogas e substancias tóxicas para a saúde, para o individuo
e para a sociedade, describindo os efectos nocivos que producen. 80% 10% 90% 10% X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 35
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5
B3.5
B3.6
B3.11
B3.17
B3.18
B3.19
B3.20
B3.18
BXB3.18.1 CMCCT Describe a función de cada aparello e cada sistemas que participan na función de nutrición
e identifica as células implicadas nos procesos fundamentais do sistema nervioso. 100% 20% 70% 20% 10% X X
BXB3.18.1 CMCCT Identifica e describe os procesos implicados na función de relación e explica como
interveñen en cada proceso os distintos órganos e cal é a súa estrutura. 100% 20% 70% 20% 10% X X
BXB3.18.1 CMCCT
Identifica cada unha das partes que forma o sistema nervioso e os distintos tipos de
receptores sensoriais, clasificándoos e relacionándoos cos órganos dos sentidos en que se
atopan 100% 20% 70% 20% 10% X X
6
B3.21
B3.22
B3.23
B3.24
B3.20 BXB3.20.1 CMCCT Busca información sobre os órganos ou estruturas implicados no sistema endócrino e no
aparello locomotor; identifica e describe os que son responsables do seu funcionamento e
os procesos en que interveñen.
100% 35% 70% 20% 10% X X
B3.21 BXB3.21.1 CMCCT Identifica cada elemento que participa en distintos procesos neuro-endócrinos relacionados
coa vida cotiá; identifica os diferentes efectos que responden a determinadas causas,
clasifícaos e organízaos.
80% 20% 70% 20% 10% X X
B3.22 BXB3.22.1 CMCCT Coñece as funcións que realizan os órganos, aparellos, sistemas e estruturas que están
implicados no aparello locomotor, identificando os principais ósos e músculos do corpo
humano.
100% 35% 70% 20% 10% X X
B3.23 BXB3.23.1 CMCCT Identifica os músculos que interveñen nalgúns movementos concretos; busca información
sobre as formas de exercitar os músculos, en relación co exercicio físico. 70% 20% 50% 30% 20% X X X
B3.24 BXB3.24.1 CSC/CAA Coñece, describe e clasifica as enfermidades máis frecuentes dos órganos, dos aparellos e
dos sistemas implicados na circulación e na excreción; investiga sobre as súas causas e
suxire a forma de previr estas enfermidades.
80% 15% 90% 20% X X X
7
B3.25
B3.26
B3.27
B3.28
B3.29
B3.30
B3.25 BXB3.25.1 CMCCT Recoñece os distintos órganos, do aparello reprodutor masculino e feminino, descríbeos e
explica a función reprodutora de cada un. 100% 40% 70% 10% 20% X X
B3.26 BXB3.26.1 CMCCT
Identifica as glándulas e as hormonas que interveñen na regulación do ciclo menstrual, describindo
as principais etapas que se suceden durante este ciclo. 80% 25% 70% 10% 20% X X
BXB3.26.2 CMCCT Identifica os acontecementos fundamentais da fecundación, do embarazo e do parto. 100% 15% 70% 10% 20% X X
BXB3.27.1 CMCCT Identifica, describe e clasifica os principais métodos anticonceptivos, en función da súa eficacia. 100% 20% 90% 10% X X X X
BXB3.27.2 CMCCT/CSC/
CCEC
Busca información sobre as principais enfermidades de transmisión sexual, clasifícaas e argumenta
sobre a súa prevención, elaborando informes sobre algunhas delas, coma a sida, nos que detalla como
se transmite e como pode evitarse o seu contaxio.
80% 10% 90% 10% X X X X
B3.28 BXB3.28.1 CMCCT Describe as técnicas de reprodución asistida máis frecuentes, en función das causas que as
determinan. 100% 20% 70% 20% 10% X X
B3.29 BXB3.29.1 CSC/CCEC Explica a diferenza que hai entre sexo, sexualidade e reprodución. 100% 10% 70% 20% 10% X X
Busca un anuncio que faga uso da sexualidade e redacta un informe sobre el. 80% 10% 90% 10% X X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
8
B3.5
B3.6
B3.7
B3.8
B3.9
B3.10
B3.11
B3.3 BXB3.3.1 CSC Pensa e explica as consecuencias que teñen os hábitos na vida e na saúde; clasifica e describe aqueles
que están relacionados coa saúde e o sistema inmunitario. 50% 5% 90% 10% X X X X
B3.4
BXB3.4.1 CMCCT
Identifica as enfermidades infecciosas máis frecuentes e as súas causas, relacionándoas co sistema
inmunitario. 70% 5% 60% 30% 10% X X X X
Investiga sobre os tipos de cancro máis frecuentes. 50% 5% 90% 10% X X X X
BXB3.4.2 CMCCT Coñece e explica os diferentes mecanismos de transmisión das enfermidades infecciosas,
relacionándoas coa transmisión, o contaxio e os factores de risco. 100% 15% 70% 20% 10% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 36
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais U
D
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
8
B3.5
B3.6
B3.7
B3.8
B3.9
B3.10
B3.11
B3.7 BXB3.7.1 CMCCT/CSC
Define e describe o proceso de inmunidade e valora o papel das vacinas como método de
prevención das doenzas. 100% 30% 70% 20% 10% X X
Explican que é a resposta inmunitaria inespecífica. 100% 20% 70% 20% 10% X X
B3.8 BXB3.8.1 CSC Indica as diferentes células, tecidos e órganos que se poden doar para ser transplantados,
explicando a importancia que teñen para a sociedade e para o ser humano as doazóns.. 80% 15% 50% 30% 20% X X X X
B3.9 BXB3.9.1 CSC/CSIE Identifica o alcohol e o tabaco como drogas desencadeantes de enfermidades. 70% 5% 90% 10% X X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
9
B4.1
B4.2
B4.3
B4.5
B4.9
B4.1 BXB4.1.1 CMCCT Relaciona as formas que predominan na paisaxe coa influencia do clima e coas
características das rochas que condicionan e inflúen nos distintos tipos de relevo. 70% 10% 70% 20% 10% X X
B4.2
BXB4.2.1 CMCCT Relaciona a enerxía solar cos procesos externos e co espesor da atmosfera que debe
atravesar a radiación solar para chegar á Terra. 60% 5% 70% 20% 10% X X X
BXB4.2.2 CMCCT
Identifica e describe os procesos de meteorización, erosión, transporte e sedimentación,
xustificando os seus efectos sobre o relevo, en función da composición do solo, das rochas
e dos demais elementos da paisaxe.
100% 20% 70% 20% 10% X X
B4.3 BXB43.1 CMCCT
Relaciona a actividade de erosión, transporte e sedimentación producida polas augas
superficiais cos seus efectos sobre o relevo, describindo accións concretas, como a forma
de depositarse os cantos e a area nun leito fluvial.
100% 20% 70% 20% 10% X X
B4.5 BXB4.5.1 CMCCT/CSC
Coñece e explica en que consisten os movementos da auga do mar, relacionándoos coa
erosión, o transporte e a sedimentación no litoral. 100% 20% 70% 20% 10% X X
Xustifica a formación de acantilados e a influencia da inclinación das rochas sobre la forma
resultante da costa. 70% 5% 70% 20% 10% X X
B4.9
BXB4.9.1. CMCCT
Relaciona a intervención dos seres vivos cos procesos de meteorización, erosión e
sedimentación, sinalando como os seres vivos participan no proceso de edafización ou
formación dun solo maduro a partir dun detrito ou sedimento.
80% 10% 70% 20% 10% X X
BXB4.9.2 CSC/CCEC Observa, valora e describe diferentes actividades humanas que transforman a superficie
terrestre, superando algúns factores adversos para a agricultura e outras actividades. 60% 10% 90% 10% X X X
10
B4.3
B4.4
B4.5
B4.6
B4.7
B4.8
B4.9
B4.3 BXB4.3.1 CMCCT Relaciona a actividade de erosión, transporte e sedimentación producida polas augas
superficiais cos seus efectos sobre o relevo, describindo accións concretas. 100% 15% 70% 20% 10% X X
B4.4 BXB4.4.1 CMCCT/CSC Coñece a importancia das augas subterráneas, analiza os riscos da súa sobreexplotación e
explica a importancia da diminución do nivel freático nun acuífero. 100% 15% 70% 20% 10% X X X
B4.5 BXB4.5.1 CMCCT
Coñece e explica en que consisten os movementos da auga do mar, relacionándoos coa
erosión, o transporte e a sedimentación no litoral. 100% 15% 70% 20% 10% X X
Xustifica a influencia da ondada no retroceso dos acantilados e na formación de plataformas
de abrasión. 70% 5% 70% 20% 10% X X
B4.6 BXB4.6.1 CMCCT Relaciona a actividade do vento con actividade xeolóxica, explicando a súa influencia na
transformación do relevo, na formación de dunas, etc. 100% 15% 70% 20% 10% X X
B4.7 BXB4.7.1 CMCCT Asocia a dinámica glaciar coa enerxía solar e identifica os seus efectos sobre o relevo. 100% 15% 70% 20% 10% X X
B4.8 BXB4.8.1 CCEC/CAA
Investiga sobre as formas de modelaxe de Galicia. 70% 5% 90% 10% X X X X
Identifica no mapa unha zona de Galicia determinada 70% 5% 60% 20% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 37
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
10
B4.3
B4.4
B4.5
B4.6
B4.7
B4.8
B4.9
B4.9
BXB4.9.1. CMCCT
Relaciona a intervención dos seres vivos cos procesos de meteorización, erosión e
sedimentación, sinalando como os seres vivos participan no proceso de edafización ou
formación dun solo maduro a partir dun detrito ou sedimento.
80% 5% 70% 10% 20% X X
BXB4.9.2 CSC/CCEC
Observa, valora e describe diferentes actividades humanas que transforman a superficie
terrestre, superando algúns factores adversos para a agricultura e outras actividades. 60% 5% 90% 10% X X X
11
B4.10
B4.11
B4.12
B4.10 BXB.10.1 CMCCT Explica a diferenza entre un proceso xeolóxico externo e un interno, identificando os seus
efectos. 100% 15% 70% 10% 20% X X
B4.11
BXB4.11.1
CMCCT
Sabe como se orixinan os sismos; descríbeos e explica como son os diferentes tipos de
ondas e os efectos que xeran; suxire medidas de precaución nas construcións de vivendas,
distinguindo entre terremotos e tsunamis e as súas consecuencias. 100% 30% 70% 10% 20% X X
BXB4.11.2 CMCCT/CAA
Identifica os tipos de volcáns co magma que os orixina e relaciona a presenza de
vulcanismo asociado ás zonas de separación ou diverxencia entre placas, xustificando
distintas hipóteses sobre o tipo e o grao de perigo.
100% 30% 70% 10% 20% X X
BX4.12 BXB4.12.1 CAA/CMCCT
Localiza no mapa as principais zonas de risco sísmico. 100% 30% 70% 10% 20% X X
Xustifica a existencia de zonas en que os terremotos son máis frecuentes e de maior
magnitude, tendo en conta a existencia de fallas, como a de San Andrés na península de
California.
80% 30% 70% 10% 20% X X
BX4.13 BXB4.13.1
CAA/CSC
Describe a sismicidade en Galicia. 80% 20% 70% 10% 20% X X
Reflexiona sobre o risco sísmico e volcánico en diferentes zonas, coñece as medidas de
prevención que debe adoptar e suxire formas de actuar para evitar que se ocasionen danos
ás persoas.
70% 10% 70% 10% 20% X X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
12 5.3 B5.2 BXB5.2.1 CMCCT Valora a importancia da explotación dos recursos minerais de modo sustentable 100% 100% 90% 10% X X X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B6.2
B6.3
B6.3 BXB6.3.1 CMCCT Busca información en diferentes fontes e utiliza as TIC para elaborar a información e
presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións. 100% 25% 90% 20% X X X X
B6.4 BXB6.4.1 CMCCT
Identifica células e estruturas celulares en microfotografías. 100% 50% 70% 10% 20% X X
Observa, describe e expón as túas observacións en fichas; achegando o teu traballo
individual ao grupo e respectando os traballos dos demais equipos. 100% 25% 90% 20% X X X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 38
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
2
B6.2
B6.3 BXB6.3.1. CMCCT/CD Busca información en diferentes fontes e utiliza as TIC para elaborar a información e
presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións. 100% 100% 90% 10% X X X
3 B6.2
B6.3
B6.3 BXB.6.3.1 CMCCT Busca información en diferentes fontes e utiliza as TIC para elaborar a información e
presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións. 100% 40% 90% 10% X X X
B6.4 BXB6.4.1
CAA/CMCCT/
CSC/CSIE Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. 100% 15% 80% 20% X
B6.5
BXB6.5.1
CSIE/CD
Deseña un experimento e explica se para o proceso de mesturar ben os alimentos resulta
máis eficaz que o estómago sexa unha bolsa ou un tubo. 70% 15% 90% 10% X X X
Busca información e realiza un traballo de investigación sinxelo, expono e participa nun
debate sobre hábitos saudables para o aparello dixestivo 100% 30% 90% 10% X X X X
4 B6.2
B6.3
B6.3 BXB.6.3.1 CMCCT/CD Busca información en diferentes fontes e utiliza as TIC para elaborar a información e
presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións. 100% 85% 90% 10% X X X
B6.4 BXB6.4.1 CAA/CMCCT/
CSC/CSIE
Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. 100% 15% 80% 20% X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5 B6.2
B6.3
B6.3 BXB.6.3.1 CMCCT Busca información en diferentes fontes e utiliza as TIC para elaborar a información e
presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións. 100% 85% 90% 10% X X X
B6.4 BXB6.4.1
CAA/CMCCT/
CSC/CSIE Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. 100% 15% 80% 20% X
6 B6.2
B6.3
B6.3 BXB.6.3.1 CMCCT/CD
Busca información en diferentes fontes e utiliza as TIC para elaborar a información e
presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións. 100% 85% 90% 10% X X X
B6.4 BXB6.4.1 CAA/CMCCT/
CSC/CSIE
Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. 100% 15% 80% 10% X
7 B6.2
B6.3
B6.3 BXB.6.3.1 CMCCT/CD
Busca información en diferentes fontes e utiliza as TIC para elaborar a información e
presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións. 100% 30% 90% 10% X X X
Elabora unha presentación dixital de diapositivas. 60% 20% 90% 10% X X
B6.4 BXB6.4.1
CAA/CMCCT/
CSC/CSIE Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. 100% 15% 80% 20% X
B6.5
BXB6.5.2
CCL/CCEC
Busca un anuncio que faga uso da sexualidade e redacta un informe sobre el. 80% 15% 80% 20% X X X X
Busca información sobre violencia de xénero na web do Ministerio de Sanidade; realiza un
traballo de investigación sinxelo, expono e identifica os lugares en Galicia onde acudir se
sofre ou detecta esta situación
100% 20% 90% 10% X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 39
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
8 B6.2
B6.3
B6.3 BXB.6.3.1 CMCCT/CD
Busca información en diferentes fontes e utiliza as TIC para elaborar a información e
presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións. 100% 30% 90% 10% X X X
Elabora unha presentación dixital de diapositivas. 60% 20% 90% 10% X X
B6.4 BXB6.4.1
CAA/CMCCT/
CSC/CSIE Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. 100% 15% 80% 20% X
B6.5
BXB6.5.2
CCL/CCEC
Busca un anuncio que faga uso da sexualidade e redacta un informe sobre el. 80% 15% 80% 20% X X X X
Realiza un traballo de investigación sinxelo sobre un tipo de accidente, mediante a procura
de expresións clave, como cruz vermella, prevención e fogar; selecciona, le a información
e redacta un pequeno resumo sobre como actuar; despois, fai unha exposición na clase
100% 20% 20% 70% 10% X X X
9 B6.2
B6.3
B6.3 BXB.6.3.1 CMCCT/CD
Busca información en diferentes fontes e utiliza as TIC para elaborar a información e
presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións. 100% 40% 90% 10% X X X
Elabora unha presentación dixital de diapositivas. 60% 20% 80% 20% X X X X
B6.4 BXB6.4.1
CAA/CMCCT/
CSC/CSIE Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. 100% 15% 80% 20% X
B6.5
BXB6.5.2
CCL/CCEC Busca información sobre a erosión do solo e describe os efectos dunha forte tormenta sobre
un terreo de cultivo nunha zona semiárida. 100% 25% 90% 10% X X X
10 B6.2
B6.3
B6.3 BXB.6.3.1 CMCCT Busca información en diferentes fontes e utiliza as TIC para elaborar a información e
presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións. 100% 85% 90% 10% X X X
B6.4 BXB6.4.1
CAA/CMCCT/
CSC/CSIE Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. 100% 15% 80% 20% X
11
B6.1
B6.2
B6.3
B6.2 BXB6.2.1 CAA/CCL Experimenta para extraer as hipótesis que argumentan a resposta. 80% 35% 90% 10% X X
B6.3 BXB6.3.1 CMCCT/CD
Busca información en diferentes fontes sobre os volcáns e os terremotos e as súas
consecuencias; utiliza as TIC para investigar; elabora a información e presenta os
resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións.
100% 50% 90% 10% X X X
B6.4 BXB6.4.1
CAA/CMCCT/
CSC/CSIE Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. 100% 15% 80% 20% X
B6.1
B6.2
B6.3
B6.1 BXB6.1.1 CAA/CMCCT Utiliza unha clave dicotómica para identificar minerais. 80% 20% 70% 10% 20% X X
12 B6.3
BXB6.3.1 CMCCT/CD
Utiliza as TIC para buscar información sobre a extracción de minerais e rochas; presenta
os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións de forma ordenada. 100% 40% 80% 20% X X
B6.4 BXB6.4.1 CAA/CMCCT/
CSC/CSIE
Utiliza as TIC para buscar información sobre a extracción de minerais e rochas; presenta
os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións de forma ordenada. 10% 40% 80% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 40
5.3. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS
COMPETENCIAS CLAVE
CC
L
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa atmosfera.
Interpreta a información, relaciónaa cos coñecementos previos, fórmase a súa propia opinión e argumenta sobre
problemas relacionados con precisión
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa hidrosfera
Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa unidade.
Identifica os principais instrumentos ópticos de recoñecemento, como material básico de laboratorio, diferencia as
súas partes e relacionaos co traballo experimental.
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co reino animal
Transmite a información de xeito preciso.
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada.
Utiliza claves de identificación para clasificar plantas en función da ausencia ou a presenza de cada característica. Identifica e describe os grupos taxonómicos, diferenciando as características de cada un.
Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións
CM
CC
T
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa atmosfera.
Transmite a información de xeito preciso.
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada.
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa hidrosfera Actúa tendo en conta as normas
e seguridade
Coida o material e os instrumentos empregados
Desenvolve con autonomía o experimento, describindo as súas observacións e interpretando os resultados
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa unidade.
Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados co reino animal
Identifica os principais instrumentos ópticos de recoñecemento, como material básico de laboratorio, diferencia as
súas partes e relacionaos co traballo experimental. Realiza un cultivo de protozoos e algas microscópicas.
Colle unha mostra do cultivo e observa a preparación co microscopio.
Recoñece a estrutura do universo e as ideas principais sobre a súa orixe.
Resolve problemas con datos que inclúen as unidades básicas que se usan en astronomía para medir distancias e
tamaños no universo.
Describe a orixe, a estrutura, os compoñentes e as características xerais do Sistema Solar.
Explica as características da Terra.
Identifica e describe os compoñentes da Terra.
Relaciona os movementos da Terra cos ciclos diarios e anuais.
Coñece as causas das estacións do ano.
Explica o movemento aparente do Sol ao longo do ano.
Describe a orixe das fases da Lúa.
Explica os tipos de eclipses.
Comprende a sucesión das mareas e a súa relación coa Lúa.
Explica as características da Terra.
Identifica e describe os compoñentes da Terra.
Describe as características xerais dos materiais máis frecuentes nas zonas externas do planeta e xustifica a súa
distribución en capas en función da súa densidade.
Identifica e describe a codia, o manto e o núcleo terrestre, e indica as súas características e os materiais que os forman.
Identifica e clasifica os minerais e as rochas, engadindo características que os diferencian e exemplos de cada un
deles.
Identifica e describe os recursos minerais que hai en Galicia.
Identifica as capas da atmosfera e explica a súa estrutura e composición.
Identifica os compoñentes do aire e dos contaminantes principais, relacionándoos coa súa orixe.
Identifica e xustifica o papel protector da atmosfera, argumentando como afecta a temperatura do planeta, as ondas
e as correntes mariñas.
Identifica e describe as propiedades anómalas da auga en relación coas consecuencias que teñen para procesos na
superficie terrestre e nos seres vivos
Comprende e explica o ciclo da auga, describindo os procesos que o forman e relacionándoo coas súas causas e
consecuencias.
Valora a importacia da biodiversidade.
Clasifica os seres vivos, aplicando os criterios correspondentes.
Describe as características principais dos animais vertebrados.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 41
CM
CC
T
Identifica e describe diferentes animais vertebrados, e relacionaos coa clase á que pertencen.
Constrúe unha clave dicotómica que permita clasificar animais vertebrados
Busca información sobre plantas e animais en perigo de extinción; identifícaos e relaciónaos cos seus propios
ecosistemas.e unha clave dicotómica que permita clasificar animais vertebrados
Observa e indica a que tipo animais pertencen determinadas estruturas; explica para que serven e relaciónaas co
medio no que viven.
Identifica as características dos distintos grupos taxonómicos, sinalando semellanzas e diferenzas entre eles e entre
os invertebrados que pertencen a cada grupo.
Identifica e describe as características de plantas e animais; relaciónaas co medio no que viven e cos seus propios
ecosistemas.
Observa e indica a que tipo animais pertencen determinadas estruturas; explica para que serven e relaciónaas co
medio no que viven.
Detalla o proceso de nutrición das plantas e valora a súa importancia para todos os seres vivos.
Identifica e clasifica os organismos e indica que pasos seguiu para iso, sinalando as súas semellanzas e diferenzas.
Utiliza claves de identificación para clasificar plantas en función da ausencia ou a presenza de cada característica.
Valora a importancia da biodiversidade e explica as características morfolóxicas dos principais grupos taxonómicos.
Explica as diferenzas entre cogomelos e fungos, sinalando a función de cada un.
Explica diferentes algas e cales podemos atopar nos fondos oceánicos.
Identifica e describe os grupos taxonómicos, diferenciando as características de cada un.
Observa e indica a que tipo de seres pertencen determinadas estruturas; explica para que serven e relaciónaas co
medio no que viven.
Explica que algas se poden encontrar nos fondos mariños.
Explica como viven as bacterias.
Identifica e clasifica os organismos, xustificando a clasificación. Identifica e describe os factores desencadeantes de impactos negativos nun ecosistema.
Identifica e describe os distintos compoñentes dun ecosistema e as adaptacións dos seres vivos aos demais compoñentes.
Identifica e explica as relacións que se dan dentro dun ecosistema.
Identifica e describe os factores desencadeantes de impactos negativos nun ecosistema.
Busca información sobre educación ambiental e suxire accións que preveñen a destrución ambiental.
Explica un espazo natural protexido e identifica os que hai en Galicia.
Utiliza as TIC para elaborar a información e presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións.
Identifica e define destrezas científicas; explica cando é conveniente usalas e aplícaas en diferentes exemplos.
Busca información sobre a biodiversidade do planeta; realiza un traballo de investigación sinxelo, expono e participa
nun debate sobre a importancia de todos os seres vivos para o ecosistema no que habitan
Utiliza as TIC para elaborar a información e presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións.
Busca información sobre un espazo protexido próximo; realiza un traballo de investigación sinxelo e plasma a
información obtida nun mural ou panel.
CD
Busca información en diferentes fontes, interprétaa, seleccionaá e expona de forma clasificada.
Transmite a información de xeito preciso.
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada.
Busca información e realiza pequenos traballos de investigación sobre plantas.
Expón os seus traballos con precisión e coherencia, explicando as conclusións das súas investigacións.
Busca información sobre a biodiversidade do planeta; realiza un traballo de investigación sinxelo, expono e participa
nun debate sobre a importancia de todos os seres vivos para o ecosistema no que habitan
Utiliza as TIC para elaborar a información e presentar os resultados da súa aprendizaxe e das súas investigacións.
Busca información sobre un espazo protexido próximo; realiza un traballo de investigación sinxelo e plasma a
información obtida nun mural ou panel
CA
A
Busca información en diferentes fontes, interprétaa, seleccionaá e expona de forma clasificada.
Transmite a información de xeito preciso.
Presenta os traballos de forma limpa e ordenada
Interpreta a información, relaciónaa cos coñecementos previos, fórmase a súa propia opinión e argumenta sobre
problemas relacionados con precisión
Interpreta a información e transmite as súas conclusións de xeito preciso
Desenvolve con autonomía o experimento, describindo as súas observacións e interpretando os resultados
Identifica os principais instrumentos ópticos de recoñecemento, como material básico de laboratorio, diferencia as
súas partes e relacionaos co traballo experimental.
Busca información e realiza pequenos traballos de investigación sobre plantas.
Expón os seus traballos con precisión e coherencia, explicando as conclusións das súas investigación
Realiza un cultivo de protozoos e algas microscópicas.
Colle unha mostra do cultivo e observa a preparación co microscopio.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 42
CA
A
Identifica e clasifica os minerais e as rochas, engadindo características que os diferencian e exemplos de cada un
deles.
Identifica e describe os recursos minerais que hai en Galicia. Observa e indica a que tipo animais pertencen
determinadas estruturas; explica para que serven e relaciónaas co medio no que viven.
Utiliza claves de identificación para clasificar animais en función da ausencia ou a presenza de cada característica.
Observa e indica a que tipo animais pertencen determinadas estruturas; explica para que serven e relaciónaas co
medio no que viven.
Identifica e describe os grupos taxonómicos, diferenciando as características de cada un.
Observa e indica a que tipo de seres pertencen determinadas estruturas; explica para que serven e relaciónaas co
medio no que viven.
Explica que algas se poden encontrar nos fondos mariños.
Explica como viven as bacterias.
Identifica e define destrezas científicas; explica cando é conveniente usalas e aplícaas en diferentes exemplos.
Busca información sobre a biodiversidade do planeta; realiza un traballo de investigación sinxelo, expono e participa
nun debate sobre a importancia de todos os seres vivos para o ecosistema no que habitan.
Busca información sobre un espazo protexido próximo; realiza un traballo de investigación sinxelo e plasma a
información obtida nun mural ou panel.
CS
C
Actúa tendo en conta as normas e seguridade
Coida o material e os instrumentos empregados
Identifica os principais instrumentos ópticos de recoñecemento, como material básico de laboratorio, diferencia as
súas partes e relacionaos co traballo experimental. Realiza un cultivo de protozoos e algas microscópicas.
Colle unha mostra do cultivo e observa a preparación co microscopio.
Busca información sobre como se extraen os recursos minerais e o impacto ambiental que xeran, recoñecendo a
importancia do uso responsable e a xestión sustentable dos recursos minerais, especialmente, do carbón e do petróleo.
Describe a contaminación ambiental e relaciónaa coa deterioración do medio ambiente; propón hábitos saudables e
medidas para reducir a contaminación e os seus efectos.
Identifica e describe como a actividade humana interfire coa acción protectora da atmosfera; suxire medidas que se
poden adoptar na súa contorna próxima para que a contaminación atmosférica sexa menor.
Recoñece a importancia da xestión sustentable da auga doce e identifica algunhas medidas concretas que colaboren
en que esta xestión sexa eficaz.
Identifica os problemas de contaminación de augas doces e salgadas, ocasionados polas actividades humanas, e
propón medidas para palialos ou evitalos.
Recoñece e suxire accións que preveñen a destrución do medioambiente.
Deseña un mural en grupo para explicar como se forma unha nebulosa e como evoluciona co tempo.
Observa, describe e expón as súas observacións sobre o firmamento, achegando o seu traballo individual ao grupo e
respectando os traballos dos demais equipos.
Participa, valora e respecta o traballo en grupo.
CS
IEE
Describe a contaminación ambiental e relaciónaa coa deterioración do medio ambiente; propón hábitos saudables e
medidas para reducir a contaminación e os seus efectos.
Recoñece a importancia da xestión sustentable da auga doce e identifica algunhas medidas concretas que colaboren
en que esta xestión sexa eficaz.
Recoñece e suxire accións que preveñen a destrución do medioambiente.
Deseña un mural en grupo para explicar como se forma unha nebulosa e como evoluciona co tempo.
Observa, describe e expón as súas observacións sobre o firmamento, achegando o seu traballo individual ao grupo e
respectando os traballos dos demais equipos
Valora e respecta o traballo en grupo.
Busca información sobre a biodiversidade do planeta; realiza un traballo de investigación sinxelo, expono e participa
nun debate sobre a importancia de todos os seres vivos para o ecosistema no que habitan
CC
EC
Desenvolve con autonomía o experimento, describindo as súas observacións e interpretando os resultados
Busca información sobre a composición e o grupo ao que pertencen os minerais e rochas, describe algunhas das
aplicacións máis frecuentes no ámbito da vida cotiá.
Describe cales son as rochas que máis se extraen en Galicia e o uso que se lles dá.
Valora a importacia da biodiversidade.
Clasifica os seres vivos, aplicando os criterios correspondentes.
Valora a importancia da biodiversidade e explica as características morfolóxicas dos principais grupos taxonómicos.
Estuda un ecosistema terrestre: as dunas costeiras.
Estuda un ecosistema acuático: o río.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 43
CC
EC
Desenvolve con autonomía o experimento, describindo as súas observacións e interpretando os resultados
Busca información sobre a composición e o grupo ao que pertencen os minerais e rochas, describe algunhas das
aplicacións máis frecuentes no ámbito da vida cotiá.
Describe cales son as rochas que máis se extraen en Galicia e o uso que se lles dá.
Valora a importacia da biodiversidade.
Clasifica os seres vivos, aplicando os criterios correspondentes.
Valora a importancia da biodiversidade e explica as características morfolóxicas dos principais grupos taxonómicos.
Estuda un ecosistema terrestre: as dunas costeiras.
Estuda un ecosistema acuático: o río.
Valora a biodiversidade dos ecosistemas terrestres de Galicia.
Valora a biodiversidade dos ecosistemas acuáticos de Galicia. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións
Busca información sobre un espazo protexido próximo; realiza un traballo de investigación sinxelo e plasma a
información obtida nun mural ou panel.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 44
6. BIOLOXÍA E XEOLOXÍA DE 4º DE ESO
____________ __ 6.1. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares
Material de
ref.
Temporalización
UD Bloque
B1 Bloque1. A evolución da vida
Mes Sesió
ns
6
B1.1. Célula procariota e célula eucariota: relacións evolutivas.
Célula animal e célula vexetal: morfoloxía e función. Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 9 B1.2. Núcleo e ciclo celular.
B1.3. Cromatina e cromosomas. Cariotipo.
B1.4. Mitose e meiose: principais procesos, importancia e
significado biolóxico.
7
B1.5. Ácidos nucleicos: ADN e ARN.
Libro de
texto
Material
elaborado
Abril
9
B1.6. ADN e xenética molecular. Proceso de replicación do ADN.
Concepto de xene.
B1.7. Expresión da información xenética. Código xenético.
B1.9. Herdanza e transmisión de caracteres. Introdución e
desenvolvemento das leis de Mendel.
B1.11. Aplicacións das leis de Mendel.
B1.12 Herdanza do sexo e herdanza ligada ao sexo.
B1.13. Doenzas hereditarias máis frecuentes e o seu alcance social.
B1.14. Técnicas da enxeñaría xenética.
B1.15. Aplicacións da enxeñaría xenética. Biotecnoloxía. Bioética.
8
B1.6. ADN e xenética molecular. Proceso de replicación do ADN.
Concepto de xene.
Libro de
texto
Material
elaborado
Abril/
Maio
12
B1.7. Expresión da información xenética. Código xenético.
B1.8. Mutacións. Relacións coa evolución.
B1.9. Herdanza e transmisión de caracteres. Introdución e
desenvolvemento das leis de Mendel.
B.1.10. Base cromosómica da herdanza mendeliana.
B.1.12. Herdanza do sexo e herdanza ligada ao sexo.
B1.13. Técnicas da enxeñaría xenética.
B1.14. Aplicacións da enxeñaría xenética. Biotecnoloxía. Bioética
CURSO 4º ESO
ASIGNATURA Bioloxía e Xeoloxía
PROFESORA MARTA RAMADA ZAMORA
LIBRO DE
TEXTO
Título BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 4º ESO. SERIE OBSERVA
Autor MIGUEL ÁNGEL MADRID, IGNACIO MELÉNDEZ HEVIA E OUTROS
Editorial SANTILLANA ISBN 978-84-9972-417-1
Data Autoriz. 2015 X Galego Castelán
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 45
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
Temporalización
UD Bloque
B1 Bloque 1. A evolución da vida
Mes Sesións
9
B1.16. Orixe e evolución dos seres vivos. Hipóteses sobre a orixe da
vida na Terra. Libro de
texto
Material
elaborado
Maio./
Xuño 9 B1.17. Teorías da evolución. Feito e mecanismos da evolución.
B1.18. As árbores filoxenéticas no proceso de evolución.
B1.19. Evolución humana: proceso de hominización.
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque 2. A dinámica da Terra Mes Sesións
1
B2.1.
Historia da Terra. Orixe da Terra. Tempo xeolóxico: ideas
históricas sobre a idade da Terra. Principios e procedementos
que permiten reconstruír a súa historia. Utilización do
actualismo como método de interpretación. Libro de
texto
Material
elaborado
Setem/
Outubr. 12 B2.2.
Eóns, eras xeolóxicas e períodos xeolóxicos: situación dos
acontecementos xeolóxicos e biolóxicos importantes.
B2.5. Estrutura e composición da Terra. Modelos xeodinámico e
xeoquímico.
B2.6. A tectónica de placas e as súas manifestacións. Evolución
histórica da deriva continental á tectónica de placas.
2
B2.5. Estrutura e composición da Terra. Modelos xeodinámico e
xeoquímico. Libro de
texto
Material
elaborado
Outubr/
Novem. 12 B2.6.
A tectónica de placas e as súas manifestacións. Evolución
histórica da deriva continental á tectónica de placas.
B2.7. Evolución do relevo como resultado da interacción da
dinámica externa e interna.
3
B2.1.
Historia da Terra. Orixe da Terra. Tempo xeolóxico: ideas
históricas sobre a idade da Terra. Principios e procedementos
que permiten reconstruír a súa historia. Utilización do
actualismo como método de interpretación. Libro de
texto
Material
elaborado
Nove/
Decem 12
B2.2. Eóns, eras xeolóxicas e períodos xeolóxicos: situación dos
acontecementos xeolóxicos e biolóxicos importantes.
B2.3. Os fósiles guía e o seu emprego para a datación e o estudo de
procesos xeolóxicos.
B2.4.
Interpretación de mapas topográficos e realización de perfís
topográficos. Interpretación e datación de procesos
representados en cortes xeolóxicos.
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque 3. Ecoloxía e medio ambiente Mes Sesións
1 B3.11.
Actividade humana e medio ambiente. Impactos e valoración
das actividades humanas nos ecosistemas. Consecuencias
ambientais do consumo humano de enerxía. Libro de
texto
Material
elaborado
Setem/
Outubr. 12
2 B3.11.
Actividade humana e medio ambiente. Impactos e valoración
das actividades humanas nos ecosistemas. Consecuencias
ambientais do consumo humano de enerxía.
Outubr/
Novem. 12
3 B3.11.
Actividade humana e medio ambiente. Impactos e valoración
das actividades humanas nos ecosistemas. Consecuencias
ambientais do consumo humano de enerxía.
Nove/
Decem 12
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 46
2ª
av
ali
aci
ón
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque 3. Ecoloxía e medio ambiente Mes Sesións
4
B3.1. Compoñentes e estrutura do ecosistema: comunidade e
biótopo. Hábitat e nicho ecolóxico.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan. 9
B3.2. Factores ambientais e seres vivos. Factores limitantes e
adaptacións. Límite de tolerancia.
B3.3. Relacións intraespecíficas e interespecíficas. Influencia na
regulación dos ecosistemas.
B3.4. Autorregulación do ecosistema, da poboación e da
comunidade.
B3.5. Relacións tróficas: cadeas e redes.
B3.6. Dinámica do ecosistema.
B3.7. Ciclo da materia e fluxo da enerxía.
B3.8 Pirámides ecolóxicas.
B3.9. Ciclos bioxeoquímicos e sucesións ecolóxicas.
B3.10. Eficiencia ecolóxica e aproveitamento dos recursos
alimentarios. Regra do 10 %.
B3.11.
Actividade humana e medio ambiente. Impactos e valoración
das actividades humanas nos ecosistemas. Consecuencias
ambientais do consumo humano de enerxía.
5
B3.11.
Actividade humana e medio ambiente. Impactos e valoración
das actividades humanas nos ecosistemas. Consecuencias
ambientais do consumo humano de enerxía.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb 10
B3.12.
Os recursos naturais e os seus tipos. A superpoboación e as
súas consecuencias: deforestación, sobreexplotación,
incendios, etc.
B3.13.
Os residuos e a súa xestión. Coñecemento de técnicas
sinxelas para coñecer o grao de contaminación e depuración
ambiental
B3.14.
Uso de enerxías renovables como factor fundamental para un
desenvolvemento sustentable. Consecuencias ambientais do
consumo humano de enerxía.
6 B3.11.
Actividade humana e medio ambiente. Impactos e valoración
das actividades humanas nos ecosistemas. Consecuencias
ambientais do consumo humano de enerxía.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 8
3ª
av
ali
aci
ón
8 B3.11.
Actividade humana e medio ambiente. Impactos e valoración
das actividades humanas nos ecosistemas. Consecuencias
ambientais do consumo humano de enerxía.
Libro de
texto
Material
elaborado
Abril/
Maio 10
9 B6.3.
Actividade humana e medio ambiente. Impactos e valoración
das actividades humanas nos ecosistemas. Consecuencias
ambientais do consumo humano de enerxía.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio/
Xuño 9
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
Temporalización
UD Bloque
B4 Bloque 1. A evolución da vida
Mes Sesións
1
B4.3.
Proxecto de investigación: organización. Participación e colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo. Presentación de
conclusións..
Libro de
texto
Material
elaborado
Setem/
Outubr. 12
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 47
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque 2. A dinámica da Terra Mes Sesións
2 B4.3.
Proxecto de investigación: organización. Participación e
colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo.
Presentación de conclusións.
Libro de
texto
Material
elaborado
Outubr/
Novem. 12
3 B4.3.
Proxecto de investigación: organización. Participación e
colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo.
Presentación de conclusións..
Libro de
texto
Material
elaborado
Novem
/Decem
12
2ª
av
ali
aci
ón
4 B4.3.
Proxecto de investigación: organización. Participación e
colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo.
Presentación de conclusións..
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan. 9
5 B4.3.
Proxecto de investigación: organización. Participación e
colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo.
Presentación de conclusións..
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb. 10
6 B4.3.
Proxecto de investigación: organización. Participación e
colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo.
Presentación de conclusións
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 8
7 B4.3.
Proxecto de investigación: organización. Participación e
colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo.
Presentación de conclusións
Libro de
texto
Material
elaborado
Abril 9
8 B4.3.
Proxecto de investigación: organización. Participación e
colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo.
Presentación de conclusións
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 10
9 B4.3.
Proxecto de investigación: organización. Participación e
colaboración respectuosa no traballo individual e en equipo.
Presentación de conclusións
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio/
Xuño 9
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 48
5.2. RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE
LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS CCL Comunicación lingüística. CL Comprensión lectora.
CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. EOE Expresión oral e escrita.
CD Competencia dixital. CA Comunicación audiovisual.
CAA Competencia aprender a aprender. TIC Tecnoloxías da información e da comunicación.
CSC Competencias sociais e cívicas. EMP Emprendemento.
CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. EC Educación cívica.
CCEC Conciencia e expresións culturais. PV Prevención da violencia.
EV Educación e seguridade viaria.
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B2.1 B2.1 BXB2.1.1 CAA Explica a orixe do sistema solar, os compoñentes da Terra e a súa orixe. 100% 20% 70%
10%
20% X X
B2.5 B2.6 BXB2.6.1 CAA Explica a estrutura da Terra segundo o modelo xeoquímico e segundo o modelo
xeodinámico, analiza os dous modelos e compáraos. 100% 20% 70% 10% 20%
X X
B2.5
B2.6 B2.7 BXB2.7.1 CAA/CSIE Explica os principios básicos da teoría da tectónica de placas e analiza os principais
postulados que a sosteñen. 100% 15% 70% 10% 20%
X X
B2.6
B2.8 BXB2.8.1 CAA
Identifica e explica distintas probas que apoian as hipóteses da deriva continental e
da expansión do fondo oceánico.
Interpreta o magnetismo remanente.
100% 15% 70% 10%
20%
X X
B2.9
BXB2.9.1 CAA/CMCCT Explica os mecanismos responsables da dinámica interna da Terra. Identifica e explica
os movementos verticais e horizontais da litosfera e as causas que os provocan. 100% 15% 70% 10%
20% X X
BXB2.9.2 CAA Interpreta as consecuencias que teñen sobre o relevo os movementos das placas
litosféricas. 100% 15% 70% 10%
20% X X
2 B2.6
B2.9
BXB2.9.1 CAA/CMCCT Explica os bordos diverxentes, describindo a orixe das dorsais oceánicas e das
cordilleiras submarinas, e explica características dos bordos de cizalla. 100% 10% 70% 10% 20% X X
BXB2.9.2 CAA Recoñece as consecuencias que teñen sobre o relevo os movementos das placas
litosféricas. 100% 10% 70% 10% 20%
B2.10 BXB2.10.1 CMCCT Explica os bordos converxentes: describe a orixe das cordilleiras, os arcos de illas e
os oróxenos térmicos. 100% 10% 70% 10% 20% X X
B2.11 BXB2.11.1 CAA/CCL
Explica tipos de deformación das rochas.
Describe os pregamentos identificando os seus elementos principais e
clasificándoos en tipos.
Distingue tipos de deformacións fráxiles e complexas.
Explica as diáclases e as fallas, identificando tipos básicos.
Explica os cabalgamentos e os mantos de corremento.
100% 50% 70% 10% 20% X X
B2.7 B2.12 BXB2.12.1 CAA
Explica a interacción entre a dinámica interna e a externa: a creación do relevo, o
modelado e a destrución de placas.
Describe o ciclo das rochas ao longo do proceso de formación e de destrución do
relevo.
100% 20% 70% 10% 20%
3 B2.1
B2.1 BXB2.1.1 CAA
Expresa opinións sobre as formas en que o coñecemento da historia terrestre
contribúe a mellorar as condicións actuais de vida das persoas.
Expresa ideas fundamentais sobre a idade da Terra e os autores principais que as
desenvolven, valorando a importancia do tempo en xeoloxía.
Explica o actualismo e o uniformismo de forma razoada
70% 60% 90% 10% X X X
B2.2 BXB2.2.1 CAA/CSIEE Explica a xeocronoloxía, e identifica e describe técnicas absolutas e relativas.
Explica e aplica o uso do método radiométrico do potasio-argon. 70% 40% 90% 10% X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 49
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
3
B2.2 B2.3 BXB2.3.1 CMCCT Identifica e describe as etapas e os intervalos dun xeocalendario de forma razoada.
Explica, categoriza e integra os procesos xeolóxicos más relevantes e identifica e
clasifica os seres vivos e os fósiles de cada era.
100% 20% 70% 10% 20%
X X
B2.3 B2.4 BXB2.4.1 CAA
Explica os fósiles como unha ferramenta para coñecer o pasado, e identifica, aplica e
describe diversas estratexias de investigación.
Relaciona algún dos fósiles guía máis característico coa súa era xeolóxica.
100% 20%
70%
10% 20% X X X
B2.4 B2.5
BXB2.5.1 CMCCT/CCL
Interpreta e describe un corte xeolóxico, ordena os estratos, describe a secuencia de
acontecementos xeolóxicos, e explica os principios a ter en conta na súa interpretación. 100% 20% 90% 10% X X
Explica os principios fundamentais da xeocronoloxía relativa (de superposición de
estratos, superposición de procesos e correlación) e resolve problemas sinxelos de
datación achegando conclusións propias..
70% 20% 70% 10% 20%
X
X
BXB2.5.2 CMCCT
Comprende e interpreta a información científica de documentos escritos, imaxes,
gráficos e extrae conclusións coas que argumentar nos seus traballos e nas súas
exposicións da clase.
100% 20% 50% 30% 20%· X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
4
B3.1
B3.1
BXB3.1.1 CMCCT Explica o concepto de ecosistema e os seus compoñentes definindo o biótopo e a
biocenose. 100% 10% 70% 10% 20% X X
BXB3.1.2 CAA/CSIEE/CCL
Identifica o biótopo e a biocenose dun ecosistema dado determinando os factores
abióticos e bióticos.
Define a ecosfera, os ecotóns (ou límites entre ecosistemas) e os biomas. Diferenza e
describe medios terrestres e acuáticos, e describe factores e características xerais das
relacións entre os seres vivos e o medio físico
100% 10% 70% 10% 20% X X
B3.2 B3.2 BXB3.2.1 CSC/CAA
Describe os procesos que rexen a dinámica dos ecosistemas e identifica os niveis
tróficos dun ecosistema dado.
Identifica e explica os tipos de pirámides tróficas (de números, de biomasa e de
enerxía).
100% 10% 70% 10% 20% X X
B3.2 B3.3 BXB3.3.1 CMCCT/CAA
Define o concepto de hábitat e nicho ecolóxico.
Explica características xerais da evolución dos ecosistemas e define a sucesión
ecolóxica achegando exemplos.
Explica a influencia dos factores abióticos sobre os ecosistemas e identifica as
principais adaptacións dos organismos ao medio.
Identifica e describe os límites de tolerancia e os factores limitantes, e diferencia
organismos eurioicos e estenoicos.
100% 15% 70% 10% 20% X X
B3.3
B3.4 B3.4 BXB3.4.1 CMCCT Identifica e describe tipos de relacións bióticas: intraespecíficas e interespecíficas. 100% 10% 70% 10% 20%
B3.5 B3.5 BXB3.5.1 CAA/CSC/CCL Define e identifica cadeas e redes tróficas. 100% 10% 70% 10% 20%
B3.6
B3.7
B3.8
B3.9
B3.6 BXB3.6.1 CSC/CCEC
Explica o fluxo de enerxía e o ciclo da materia nun ecosistema.
Identifica e explica os tipos de pirámides tróficas (de números, de biomasa e de enerxía).
Explica e describe os ciclos bioxeoquímicos nos ecosistemas.
100% 10% 70% 10% 20% X X
B3.10 B3.7 BXB3.7.1 CAA Relaciona a eficiencia enerxética coa transferencia de enerxía entre niveis tróficos. 100% 5% 70% 10% 20%
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 50
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
4 B3.11 B3.8
BXB3.8.1 CSC/CCL/CCEC Valora e refire a necesidade de manter o equilibrio natural dos ecosistemas para
protexer a diversidade e a sustentabilidade da vida.
Expresa a relevancia das relacións de interdependencia entre os seres vivos e expón
reflexións sobre os efectos adversos da acción humana sobre os ecosistemas.
Localiza, selecciona, organiza e expón información sobre a chuvia ácida.
100% 10% 70% 90% 10% X X
X
X
BXB3.8.2 CMCCT/CAA/CCL Mostra condutas de respecto, responsabilidade e coidado cara ao contorno natural.
Valora as ferramentas e as técnicas de observación e estudo científico que
contribúen a comprender o contorno e protexer a diversidade e a sustentabilidade
da vida.
100% 10% 70% 90% 10% X X X
X
5
B3.12 B3.8
BXB3.8.1 CSC/CCL/CCEC
Valora e refire a necesidade de manter o equilibrio natural dos ecosistemas para
protexer a diversidade e a sustentabilidade da vida.
Expresa a relevancia das relacións de interdependencia entre os seres vivos e expón
reflexións sobre os efectos adversos da acción humana sobre os ecosistemas.
Localiza, selecciona, organiza e expón información sobre a chuvia ácida.
100% 10% 90% 10% X X X X
BXB3.8.2 CMCCT/CAA/CCL
Mostra condutas de respecto, responsabilidade e coidado cara ao contorno natural.
Valora as ferramentas e as técnicas de observación e estudo científico que
contribúen a comprender o contorno e protexer a diversidade e a sustentabilidade
da vida.
100% 10% 90% 10% X X X X
B3.13
B3.9 BXB3.9.1 CSC/CSIEE Diferencia tipos de residuos. Describe como se realiza a xestión de residuos e explica
a regra dos tres erres. 100% 5% 70% 10% 20% X X
B3.10 BXB3.10.1 CSC/CAA
Explica vantaxes da reciclaxe e identifica, describe e aplica formas adecuadas de
separación de residuos sólidos.
Describe e asume actitudes de responsabilidade no uso e consumo dos recursos
tecnolóxicos explicando a reciclaxe deste tipo de produtos.
100% 10% 70% 10% 20% X X
B3.14 3.11 BXB3.11.1 CSC/CCL
Explica os recursos renovables e non renovables identificando tipos.
Identifica fontes de enerxía renovables, explica as súas características e clasifica
tipos argumentando vantaxes nas súas formas de uso.
100% 5% 70% 10% 20% X X
6 B3.11 B3.8 BXB3.8.2 CMCCT/CAA/CCL
Mostra condutas de respecto, responsabilidade e coidado cara ao contorno natural
e os seres vivos.
Valora as ferramentas e as técnicas de observación e estudo científico que
contribúen a comprender o contorno e a protexer a sustentabilidade da vida..
100% 100% 90% X X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
8 B3.11 B3.8 BXB3.8.2 CMCCT/CAA/CCL
Mostra condutas de respecto, responsabilidade e coidado cara ao contorno natural
e os seres vivos.
Valora as ferramentas e as técnicas de observación e estudo científico que
contribúen a comprender o contorno e a protexer a sustentabilidade da vida..
100% 100% 80% 90% 10% X X X X
9 B3.11 B3.8 BXB3.8.2 CMCCT/CAA/CCL
Mostra condutas de respecto, responsabilidade e coidado cara ao contorno natural e os
seres vivos e valora as ferramentas e as técnicas de observación e estudo científico que
contribúen a comprender o contorno e a protexer a sustentabilidade da vida.
100% 100% 90% 10% X X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 51
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
6
B1.1 B1.1
BXB1.1.1 CAA/CMCCT
Explica os postulados da teoría celular. Describe a célula e identifica as súas partes
sinalando a súa función.
Diferencia os tipos de células e identifica a orixe da célula eucariota.
Identifica e describe a relación entre a morfoloxía e a función dos órganos celulares
e diferenza entre células animais e vexetais.
100% 25%
7
70% 10% 20% X X
BXB1.1.2 CD/CAA
Recoñece os tipos de células que hai observando preparacións ao microscopio
óptico.
Recoñece os tipos de células observando microfotografías e esquemas gráficos.
Recoñece as partes dunha célula e os orgánulos celulares utilizando
microfotografías e esquemas gráficos.
100% 20% 10% 20% X X
B1.2 B1.2 BXB1.2.1 CAA/CCL Describe o núcleo da célula, os seus compoñentes e a súa función.
Explica o significado das fases do ciclo celular. 100% 15% 7 10% 20% X X
B1.3 B1.3 BXB1.3.1 CMCCT
Explica os cromosomas, diferencia tipos e clasifícaos.
Identifica e diferencia as partes dun cromosoma determinando o seu significado
biolóxico.
100% 15% 70% 90% 10% 20% X X
B1.4 B1.4 BXB1.4.1 CMCCT/CAA
Explica a división celular.
Identifica as fases da mitose e valora a súa importancia biolóxica.
Describe os acontecementos que teñen lugar en cada unha das etapas da meiose.
Relaciona a meiose coa variabilidade xenética.
100% 25% 70% 10% 20% X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
7
B1.6 B1.6 BXB1.6.1 CAA Define a xenética, os xenes e o ADN.
Explica o nacemento da xenética. 100% 15% 70% 10% 20% X X
B1.9
B1.10
B1.11
B1.9 BXB1.9.1 CMCCT/CAA/CCEC
Describe o método utilizado por Mendel nas súas investigacións e explica
conceptos básicos da xenética mendeliana.
Interpreta as leis de Mendel en relación aos conceptos da xenética moderna.
Describe e interpreta o principio da uniformidade, da segregación, e da
segregación independente.
Aplica as leis de Mendel na resolución de problemas sinxelos.
Realiza un cruzamento proba.
Explica a dominancia incompleta e a codominancia.
100% 30% 70% 10% 20% X X
B1.12 B1.10 BXB1.10.1 CAA/CSIEE
Describe a teoría cromosómica da herdanza.
Identifica a herdanza de caracteres na especie humana.
Describe a herdanza do sexo e a ligada a el.
100% 25% 70% 10% 20% X X
B1.13 B1.11 BXB1.11.1 CMCCT/CSC
Identifica, clasifica e describe trastornos de orixe xenética.
Resolve problemas sobre a herdanza ligada ao cromosoma X.
Manifesta actitudes de cooperación, empatía, respecto e solidariedade cara ás
persoas con algunha lesión, dificultade, trastorno ou enfermidade
100% 20% 70% 10% 20% X X
B1.14 B1.12 BXB1.12.1 CMCCT/CSIEE Describe técnicas para diagnosticar trastornos xenéticos. 100% 5% 70% 10% 20% X X
B1.15 B1.14 BXB1.14.1 CSC/CSIE Expresa reflexións e valoracións sobre as relacións entre a xenética e a ética. 100% 5% 90% 10% X X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 52
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
8
B1.5 B1.5 BXB1.5.1 CAA/CSIEE Describe a función, a composición química e a estrutura do ADN e o ARN. 100% 10% 70%
90%
20% X X
B1.6 B1.6 BXB1.6.1 CAA Describe o mecanismo da replicación.
Relaciona o xene, a proteína e o carácter. 100% 15%
70% 10%
20% X X
B1.7 B1.7 BXB1.7.1 CAA/CSIEE Describe o proceso de transcrición e tradución do ADN e manexa o código xenético 100% 5% 70% 10% 20% X X
B1.8 B1.8 BXB1.8.1 CMCCT Define o concepto de mutación e clasifica as mutacións en función de diferentes
criterios. 100% 5% 70% 90% 10% 20% X X
B1.14 B1.2 BXB1.12.1 CMCCT/CSIEE
Explica os conceptos de biotecnoloxía e enxeñaría xenética.
Identifica e describe as ferramentas e os pasos dun proxecto sinxelo de enxeñaría
xenética.
Explica a función da PCR e algunhas das súas utilidades.
100% 20% 70% 10% 20% X X
B1.15
B1.13 BXB1.13.1 CSC/CSIEE/CAA Explica a clonación e as súas aplicacións.
Define as células nai e valora a súa importancia no medicamento. 100% 15% 70% 10% 20% X X
B1.14 BXB1.14.1 CSC/CSIEE
Explica o proxecto do xenoma humano, os seus antecedentes e o seu
desenvolvemento e as súas características principais, valorando a importancia da
Declaración Universal sobre o Xenoma e os Dereitos Humanos.
Expón reflexións e conclusións razoadas e críticas sobre as implicacións éticas e
sociais dos avances en biotecnoloxía.
Expón reflexións críticas sobre as causas e as consecuencias das situacións
discriminatorias por motivos xenéticos, mostrando actitudes de respecto, empatía e
integración cara a todas as persoas.
100% 20% 50% 40% 10% X X X X
B1.15 BXB1.15.1 CSC
Describe as aplicacións da biotecnoloxía moderna en diversos campos:
medicamento, medio ambiente, agricultura e gandaría.
Interpreta criticamente as consecuencias dos avances actuais no campo da
biotecnoloxía.
80% 10% 50% 40% 10% X X X X
9
B1.16
B1.17
B1.16 BXB1.16.1 CMCCT/CAA
Valora a importancia dos experimentos contra a xeración espontánea.
Explica os enfoques teóricos actuais sobre a orixe da vida e as ideas precursoras do
evolucionismo.
Identifica e explica os principios das teorías de Lamarck e de Darwin establecendo
paralelismos, comparacións e relacións entre elas.
100% 30% 70% 10% 20% X X
B1.17 BXB1.17.1 CAA
Describe os factores responsables da variabilidade nunha poboación. Describe e
clasifica tipos de mutacións.
Identifica e explica os principais mecanismos evolutivos determinando os tipos de
probas que os argumentan: anatómicas, bioxeográficas, paleontolóxicas e
bioquímicas.
Explica a adaptación e a especiación.
Explica e compara modelos teóricos evolutivos actuais: teoría sintética, neutralista,
do equilibrio puntuado e simbioxénese.
100% 40% 70% 10% 20% X X
B1.18 B1.18 BXB1.18.1 CAA Describe a función, os compoñentes e as características das árbores filoxenéticas.
Observa, interpreta, elabora e explica árbores filoxenéticas, incluíndo a humana. 80% 15% 50% 40% 10% X X X X
B1.19 B1.19 BXB1.19.1 CMCCT/CCL
Explica a hominización, identifica e expón as adquisicións fundamentais dos
homínidos bípedos e describe a complexidade da evolución dos humanos
modernos.
Identifica as principais especies de homínidos bípedos da península ibérica.
100% 15% 70% 10% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 53
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B4.1
B4.1 BXB4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE
Expresa, integra e aplica as destrezas e as habilidades propias dos métodos científicos
de forma progresiva.
Observa, elabora e interpreta gráficos, imaxes, planos e mapas, e extrae datos
concluíntes deles, de forma eficaz, que analiza e contrasta conforme aos obxectivos,
expresando as características e os elementos principais en cada caso.
100% 20%
80%
90% 10% X X X X
B4.2 BXB4.2.1 CAA/CCL/CMCCT
Localiza, selecciona, organiza e expón información adquirida en textos e imaxes para
completar as súas actividades, os seus traballos e os seus proxectos. Expón conclusións
que xustifican e fundamentan os seus argumentos, e comunica esa información
oralmente e/ou por escrito.
Valora a capacidade de comprobar os datos a través da observación, as ferramentas e
o traballo científico.
100% 15%
90% 10% X X X X
B4.2 B4.3 BXB4.3.1 CAA/CCL/CMCCT/CD
Utiliza as TIC para buscar, organizar e expor información relacionada coas actividades
que se expoñen.
Localiza, selecciona, organiza e expón información dos medios dixitais sobre procesos
e fenómenos que impliquen transferencia de materia e enerxía; sobre a astenosfera e a
polémica xerada; e sobre a tecnoloxía do sonar.
100% 15%
90% 10% X X X X
B4.3
B4.4 BXB4.4.1 CAA/CSC/CSIEE
Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa
na toma de decisións.
Participa de forma activa e cooperativa nos traballos, nos debates, nas actividades e nas
investigacións de grupo, mostrando actitudes de empatía, respecto e integración.
100% 20% 90% 10% X X
B4.5
BXB4.5.1 CCL/CSIEE/CD/CMCCT
Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa,
achegando información de diversas fontes, seguindo as fases de identificación do
obxectivo, planificación e elaboración.
Interpreta e describe mapas batimétricos.
Participa na realización dun vídeo sobre a tectónica de placas.
80% 20% 90% 10% X X X X
BXB4.5.2 CCL Expón o proxecto e os resultados de forma oral e/ou escrita e faino de maneira clara,
ordenada e precisa. 100% 10% 90% 10% X X
2
B4.1
B4.1 BXB4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE
Expresa, integra e aplica as destrezas e as habilidades propias dos métodos científicos
de forma progresiva.
Observa, elabora e interpreta gráficos, imaxes, planos e mapas, e extrae datos
concluíntes deles, de forma eficaz, que analiza e contrasta conforme aos obxectivos,
expresando as características e os elementos principais en cada caso.
100% 20% 90% 10% X X X X
B4.2 BXB4.2.1 CAA/CCL/CMCCT
Localiza, selecciona, organiza e expón información adquirida en textos e imaxes para
completar as súas actividades, os seus traballos e os seus proxectos. Expón conclusións
que xustifican e fundamentan os seus argumentos, e comunica esa información
oralmente e/ou por escrito.
Valora a capacidade de comprobar os datos a través da observación, as ferramentas e
o traballo científico
100% 15% 90% 10% X X X X
B4.2 B4.3 BXB4.3.1 CAA/CCL/CMCCT/CD Utiliza as TIC para buscar, organizar e expor información relacionada coas actividades
que se expoñen. 100% 15% 90% 10% X X X
B4.3 B4.4 BXB4.4.1 CAA/CSC/CSIEE
Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa
na toma de decisións.
Participa de forma activa e cooperativa nos traballos, nos debates, nas actividades e nas
investigacións de grupo, mostrando actitudes de empatía, respecto e integración.
100% 20% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 54
(1) Os datos numéricos corresponden aos que figuran no apartado 4.1 da seguinte páxina-
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
2 B4.3 B4.5
BXB4.5.1 CCL/CSIEE/CD/CMCCT
Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa,
achegando información de diversas fontes, seguindo as fases de identificación do
obxectivo, planificación e elaboración.
Elabora unha montaxe ou presentación para reproducir cráteres de impacto.
80% 20% 80% 90% 10% X X X X
BXB4.5.2 CCL Expón o proxecto e os resultados de forma oral e/ou escrita e faino de maneira clara,
ordenada e precisa. 100% 10% 90% 10% X X
3
B4.1
B4.1 BXB4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE
Expresa, integra e aplica as destrezas e as habilidades propias dos métodos científicos
de forma progresiva.
Observa, elabora e interpreta gráficos, imaxes, planos e mapas, e extrae datos
concluíntes deles, de forma eficaz, que analiza e contrasta conforme aos obxectivos,
expresando as características e os elementos principais en cada caso.
100% 20% 90% 10% X X X X
B4.2 BXB4.2.1 CAA/CCL/CMCCT
Localiza, selecciona, organiza e expón información adquirida en textos e imaxes para
completar as súas actividades, os seus traballos e os seus proxectos. Expón conclusións
que xustifican e fundamentan os seus argumentos, e comunica esa información
oralmente e/ou por escrito.
Valora a capacidade de comprobar os datos a través da observación, as ferramentas e
o traballo científico
100% 15% 90% 10% X X X X
B4.2 B4.3 BXB4.3.1 CAA/CCL/CMCCT/CD
Utiliza as TIC para buscar, organizar e expor información relacionada coas actividades
que se expoñen.
Localiza, selecciona, organiza e expón información de Internet sobre científicos que
contribuíron ao coñecemento da idade da Terra; sobre os «fósiles viventes»; sobre as
cordilleiras formadas durante a oroxénese alpina; sobre José Cabanilles, e sobre a
palabra «testáceos».
100% 15% 90% 10% X X X
B4.3
B4.4 BXB4.4.1 CAA/CSC/CSIEE
Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa
na toma de decisións.
Participa de forma activa e cooperativa nos traballos, nos debates, nas actividades e nas
investigacións de grupo, mostrando actitudes de empatía, respecto e integración.
100% 15% 90% 10% X X
B4.5
BXB4.5.1 CCL/CSIEE/CD/CMCCT
Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa,
achegando información de diversas fontes, seguindo as fases de identificación do
obxectivo, planificación e elaboración.
Interpreta, identifica, describe e clasifica icnitas.
Realiza, de forma participativa, unha escala de tempo xeolóxico.
80% 15% 90% 10% X X X
BXB4.5.2 CCL Expón o proxecto e os resultados de forma oral e/ou escrita e faino de maneira clara,
ordenada e precisa. 100% 10% 90% 10% X X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
4 B4.1 B4.1 BXB4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE Expresa, integra e aplica as destrezas e as habilidades propias dos métodos científicos
de forma progresiva.
(1) (1) (1) (1) (1) (1)
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 55
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
4
B4.1
B4.1 BXB4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE Observa, elabora e interpreta gráficos, imaxes, planos e mapas, e extrae datos concluíntes
deles, de forma eficaz, que analiza e contrasta conforme aos obxectivos, expresando as
características e os elementos principais en cada caso.
100% 15%
80%
90%
10% X X
B4.2 BXB4.2.1 CAA/CCL/CMCCT
Localiza, selecciona, organiza e expón información adquirida en textos e imaxes para
completar as súas actividades, os seus traballos e os seus proxectos. Expón conclusións
que xustifican e fundamentan os seus argumentos, e comunica esa información
oralmente e/ou por escrito.
Valora a capacidade de comprobar os datos a través da observación, as ferramentas e o
traballo científico.
100% 20%
90%
10% X X X X
B4.2 B4.3 BXB4.3.1 CAA/CCL/CMCCT/CD
Utiliza as TIC para buscar, organizar e expor información relacionada coas actividades
que se expoñen.
Localiza, selecciona, organiza e expón información dos medios dixitais sobre procesos
e fenómenos que impliquen transferencia de materia e enerxía; sobre a astenosfera e a
polémica xerada; e sobre a tecnoloxía do sonar.
100% 20%
90%
10% X X X
B4.3
B4.4 BXB4.4.1 CAA/CSC/CSIEE
Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa na
toma de decisións.
Participa de forma activa e cooperativa nos traballos, nos debates, nas actividades e nas
investigacións de grupo, mostrando actitudes de empatía, respecto e integración.
100% 15% 90% 10% X X
B4.5
BXB4.5.1 CCL/CSIEE/CD/CMCCT
Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa,
achegando información de diversas fontes, seguindo as fases de identificación do
obxectivo, planificación e elaboración.
Describe e analiza formas de medir os factores abióticos en sistemas terrestres e
acuáticos.
Deseña e elabora, de forma cooperativa, un póster científico sobre parques nacionais.
80% 20% 90% 10% X X X
BXB4.5.2 CCL Expón o proxecto e os resultados de forma oral e/ou escrita e faino de maneira clara,
ordenada e precisa. 100% 10% 90% 10% X X
5
B4.1
B4.1 BXB4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE
Expresa, integra e aplica as destrezas e as habilidades propias dos métodos científicos de
forma progresiva.
Observa, elabora e interpreta gráficos, imaxes, planos e mapas, e extrae datos concluíntes
deles, de forma eficaz, que analiza e contrasta conforme aos obxectivos, expresando as
características e os elementos principais en cada caso.
100% 15% 90% 10% X X X X
B4.2 BXB4.2.1 CAA/CCL/CMCCT
Localiza, selecciona, organiza e expón información adquirida en textos e imaxes para
completar as súas actividades, os seus traballos e os seus proxectos. Expón conclusións
que xustifican e fundamentan os seus argumentos, e comunica esa información
oralmente e/ou por escrito.
Valora a capacidade de comprobar os datos a través da observación, as ferramentas e o
traballo científico
100% 20% 90% 10% X X X X
B4.2 B4.3 BXB4.3.1 CAA/CCL/CMCCT/CD
Utiliza as TIC para buscar, organizar e expor información relacionada coas actividades
que se expoñen.
Localiza e expón información sobre as fontes renovables de enerxía máis usadas en
España, sobre o comercio xusto, sobre as ecoetiquetas, sobre os residuos biodegradables
e sobre os buracos do ozono.
100% 20% 90% 10% X X X
B4.3 B4.4 BXB4.4.1 CAA/CSC/CSIEE Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa na
toma de decisións. (1) (1) (1) (1) (1) (1)
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 56
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5
B4.3 B4.4 BXB4.4.1 CAA/CSC/CSIEE Participa de forma activa e cooperativa nos traballos, nos debates, nas actividades e nas
investigacións de grupo, mostrando actitudes de empatía, respecto e integración. 100% 15%
90%
10% X X
B4.3 B4.5
BXB4.5.1 CCL/CSIEE/CD/CMCCT
Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa,
achegando información de diversas fontes, seguindo as fases de identificación do
obxectivo, planificación e elaboración.
Explica a pegada ecolóxica e mide a súa propia pegada.
Participa na realización dunha ecoauditoría ambiental.
80% 20% 80% 90% 10% X X
BXB4.5.2 CCL Expón o proxecto e os resultados de forma oral e/ou escrita e faino de maneira clara,
ordenada e precisa. 100% 10% 90%
10% X X
6
B4.1
B4.1 BXB4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE
Expresa, integra e aplica as destrezas e as habilidades propias dos métodos científicos de
forma progresiva.
Observa, elabora e interpreta gráficos, imaxes, planos e mapas, e extrae datos concluíntes
deles, de forma eficaz, que analiza e contrasta conforme aos obxectivos, expresando as
características e os elementos principais en cada caso.
100% 20% 90% 10% X X X X
B4.2 BXB4.2.1 CAA/CCL/CMCCT
Localiza, selecciona, organiza e expón información adquirida en textos e imaxes para
completar as súas actividades, os seus traballos e os seus proxectos. Expón conclusións
que xustifican e fundamentan os seus argumentos, e comunica esa información
oralmente e/ou por escrito.
Valora a capacidade de comprobar os datos a través da observación, as ferramentas e o
traballo científico
100% 15% 90% 10% X X X X
B4.2 B4.3 BXB4.3.1 CAA/CCL/CMCCT/CD
Utiliza as TIC para buscar, organizar e expor información relacionada coas actividades
que se expoñen.
Localiza, selecciona, organiza e expón información sobre os científicos determinantes
na teoría celular e sobre as células do corpo humano.
100% 20% 90% 10% X X X
B4.3
B4.4 BXB4.4.1 CAA/CSC/CSIEE
Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten iniciativa na
toma de decisións.
Participa de forma activa e cooperativa nos traballos, nos debates, nas actividades e nas
investigacións de grupo, mostrando actitudes de empatía, respecto e integración.
100% 15% 90% 10% X X
B4.5
BXB4.5.1 CCL/CSIEE/CD/CMCCT
Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa,
achegando información de diversas fontes, seguindo as fases de identificación do
obxectivo, planificación e elaboración.
Realiza e interpreta cariotipos.
Elabora unha presentación dixital sobre a mitose.
80% 20% 90% 10% X X
BXB4.5.2 CCL Expón o proxecto e os resultados de forma oral e/ou escrita e faino de maneira clara,
ordenada e precisa. 100% 10% 90% 10% X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contido
Identif.
criterio
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
7 B4.1 B4.1 BXB4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE Expresa, integra e aplica as destrezas e as habilidades propias dos métodos científicos
de forma progresiva. (1) (1) (1) (1) (1) (1)
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 57
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
7
B4.1
B4.1 BXB4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE Observa, elabora e interpreta gráficos, imaxes, planos e mapas, e extrae datos
concluíntes deles, de forma eficaz, que analiza e contrasta conforme aos obxectivos,
expresando as características e os elementos principais en cada caso.
100% 20% 80% 90% 10% X X X
B4.2 BXB4.2.1 CAA/CCL/CMCCT
Localiza, selecciona, organiza e expón información adquirida en textos e imaxes
para completar as súas actividades, os seus traballos e os seus proxectos. Expón
conclusións que xustifican e fundamentan os seus argumentos, e comunica esa
información oralmente e/ou por escrito.
Valora a capacidade de comprobar os datos a través da observación, as ferramentas
e o traballo científico.
100% 15% 90% 10% X X
B4.2 B4.3 BXB4.3.1 CAA/CCL/CMCCT/CD
Utiliza as TIC para buscar, organizar e expor información relacionada coas
actividades que se expoñen.
Localiza, selecciona, organiza e expón información de Internet sobre a
autofecundación dos chícharos, sobre a pigmentación dos coellos de Himalaia,
sobre as investigacións coa mosca do vinagre, e sobre o xene SRY.
100% 20% 90% 10% X X X
B4.3
B4.4 BXB4.4.1 CAA/CSC/CSIEE
Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten
iniciativa na toma de decisións.
Participa de forma activa e cooperativa nos traballos, nos debates, nas actividades
e nas investigacións de grupo, mostrando actitudes de empatía, respecto e
integración.
100% 15% 90% 10% X X
B4.5
BXB4.5.1 CCL/CSIEE/CD/CMCCT
Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa,
achegando información de diversas fontes, seguindo as fases de identificación do
obxectivo, planificación e elaboración.
Interpreta e elabora árbores xenealóxicas.
Realiza, de forma participativa, un cómic sobre os estudos de Mendel.
80% 20% 90% 10% X X
BXB4.5.2 CCL Expón o proxecto e os resultados de forma oral e/ou escrita e faino de maneira clara,
ordenada e precisa. 100% 10% 90% 10% X X
8
B4.1
B4.1 BXB4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE
Expresa, integra e aplica as destrezas e as habilidades propias dos métodos
científicos de forma progresiva.
Observa, elabora e interpreta gráficos, imaxes, planos e mapas, e extrae datos
concluíntes deles, de forma eficaz, que analiza e contrasta conforme aos obxectivos,
expresando as características e os elementos principais en cada caso.
100% 20% 90% 10% X X X
B4.2 BXB4.2.1 CAA/CCL/CMCCT
Localiza, selecciona, organiza e expón información adquirida en textos e imaxes
para completar as súas actividades, os seus traballos e os seus proxectos. Expón
conclusións que xustifican e fundamentan os seus argumentos, e comunica esa
información oralmente e/ou por escrito.
Valora a capacidade de comprobar os datos a través da observación, as ferramentas
e o traballo científico
100% 15% 90% 10% X X
B4.2 B4.3 BXB4.3.1 CAA/CCL/CMCCT/CD
Utiliza as TIC para buscar, organizar e expor información relacionada coas
actividades que se expoñen.
Localiza, selecciona, organiza e expón información de Internet sobre a contribución
de Rosalind Franklin respecto á estrutura do ADN, sobre os aminoácidos; e sobre a
lexislación española respecto os produtos transxénicos.
Analiza e comenta unha noticia actual relacionada coa biotecnoloxía.
100% 20% 90% 10% X X X
B4.3 B4.4 BXB4.4.1 CAA/CSC/CSIEE Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten
iniciativa na toma de decisións. (1) (1) (1) (1) (1) (1)
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 58
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5
B4.3 B4.4 BXB4.4.1 CAA/CSC/CSIEE
Participa de forma activa e cooperativa nos traballos, nos debates, nas actividades
e nas investigacións de grupo, mostrando actitudes de empatía, respecto e
integración.
100% 15% 90% 10% X X
B4.3 B4.5
BXB4.5.1 CCL/CSIEE/CD/CMCCT
Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa,
achegando información de diversas fontes, seguindo as fases de identificación do
obxectivo, planificación e elaboración.
Interpreta pegadas xenéticas.
Participa na realización dunha revista científica.
80% 20% 80% 90% 10% X X
BXB4.5.2 CCL Expón o proxecto e os resultados de forma oral e/ou escrita e faino de maneira clara,
ordenada e precisa. 100% 10% 90% 10% X X
9
B4.1
B4.1 BXB4.1.1 CAA/CMCCT/CSIEE
Expresa, integra e aplica as destrezas e as habilidades propias dos métodos
científicos de forma progresiva.
Observa, elabora e interpreta gráficos, imaxes, planos e mapas, e extrae datos
concluíntes deles, de forma eficaz, que analiza e contrasta conforme aos obxectivos,
expresando as características e os elementos principais en cada caso.
100% 20% 90% 10% X X X
B4.2 BXB4.2.1 CAA/CCL/CMCCT
Localiza, selecciona, organiza e expón información adquirida en textos e imaxes
para completar as súas actividades, os seus traballos e os seus proxectos. Expón
conclusións que xustifican e fundamentan os seus argumentos, e comunica esa
información oralmente e/ou por escrito.
Valora a capacidade de comprobar os datos a través da observación, as ferramentas
e o traballo científico
100% 15% 90% 10% X X
B4.2 B4.3 BXB4.3.1 CAA/CCL/CMCCT/CD
Utiliza as TIC para buscar, organizar e expor información relacionada coas
actividades que se expoñen.
Localiza, selecciona, organiza e expón información dos medios dixitais sobre os
mitos e lendas da orixe da vida; sobre a selección artificial; sobre a historia
evolutiva dun depredador; sobre as hibridacións entre especies do xénero Phantera;
e sobre a cova de El Sidrón.
100% 20% 90% 10% X X X
B4.3
B4.4 BXB4.4.1 CAA/CSC/CSIEE
Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas e ten
iniciativa na toma de decisións.
Participa de forma activa e cooperativa nos traballos, nos debates, nas actividades
e nas investigacións de grupo, mostrando actitudes de empatía, respecto e
integración.
100% 15% 90% 10% X X
B4.5
BXB4.5.1 CCL/CSIEE/CD/CMCCT
Realiza proxectos de investigación científica de forma individual ou cooperativa,
achegando información de diversas fontes, seguindo as fases de identificación do
obxectivo, planificación e elaboración.
Interpreta a distancia evolutiva entre especies.
Participa na elaboración dun póster sobre a evolución dos cans.
80% 20% 90% 10% X X
BXB4.5.2 CCL Expón o proxecto e os resultados de forma oral e/ou escrita e faino de maneira clara,
ordenada e precisa. 100% 10% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 59
6.3. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS
COMPETENCIAS CLAVE
CC
L
Defende e conclúe sobre posibles actuacións para a mellora ambiental e analiza desde distintos puntos de vista un problema ambiental do contorno próximo, elabora informes e preséntaos utilizando distintos medios. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón. Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose nas TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito. Relaciona os movementos das placas con distintos procesos tectónicos. Interpreta a evolución do relevo baixo a influencia da dinámica externa e interna. Argumenta sobre as actuacións humanas que teñen unha influencia negativa sobre os ecosistemas: contaminación, desertización, esgotamento de recursos, etc. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Interpreta un mapa topográfico e fai perfís topográficos. Argumenta sobre as actuacións humanas que teñen unha influencia negativa sobre os ecosistemas: contaminación, desertización, esgotamento de recursos, etc. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Analiza as relacións entre biótopo e biocenose, e avalía a súa importancia para manter o equilibrio do ecosistema. Recoñece os niveis tróficos e as súas relacións nos ecosistemas, e valora a súa importancia para a vida en xeral e o mantemento destas. Expresa con precisión e coherencia as conclusións das súas investigacións, tanto verbalmente como por escrito. Destaca a importancia das enerxías renovables para o desenvolvemento sustentable do planeta. Distingue os compoñentes do núcleo e a súa función segundo as etapas do ciclo celular. Recoñece e describe as fases da hominización.
CM
CC
T
Coñece e explica razonadamente os movementos relativos das placas litosféricas. Defende e conclúe sobre posibles actuacións para a mellora ambiental e analiza desde distintos puntos de vista un problema ambiental do contorno próximo, elabora informes e preséntaos utilizando distintos medios. Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón. Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose nas TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Coñece e explica razoadamente os movementos relativos das placas litosféricas. Identifica as causas dos principais relevos terrestres. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Discrimina os principais acontecementos xeolóxicos, climáticos e biolóxicos que tiveron lugar ao longo da historia da Terra, recoñecendo algúns animais e plantas característicos de cada era. Interpreta un mapa topográfico e fai perfís topográficos. Resolve problemas sinxelos de datación relativa, aplicando os principios de superposición de estratos, superposición de procesos e correlación. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Identifica o concepto de ecosistema e distingue os seus compoñentes. Recoñece os factores ambientais que condicionan o desenvolvemento dos seres vivos nun ambiente determinado, e valora a súa importancia na conservación deste. Recoñece e describe relacións e a súa influencia na regulación dos ecosistemas, interpretando casos prácticos en contextos reais. Compara a célula procariota e eucariota, a animal e a vexetal, e recoñece a función dos orgánulos celulares e a relación entre morfoloxía e función. Recoñece as partes dun cromosoma utilizándoo para construír un cariotipo. Recoñece as fases da mitose e meiose, diferencia ambos os procesos e distingue o seu significado biolóxico. Recoñece os principios básicos da xenética mendeliana e resolve problemas prácticos de cruzamentos con un ou dous caracteres.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 60
CM
CC
T
Identifica as doenzas hereditarias máis frecuentes e o seu alcance social, e resolve problemas prácticos sobre doenzas hereditarias, utilizando árbores xenealóxicas. Diferenza técnicas de traballo en enxeñaría xenética. Recoñece e explica en que consisten as mutacións e os seus tipos. Distingue as características diferenciadoras entre lamarckismo, darwinismo e neodarwinismo. Establece a relación entre variabilidade xenética, adaptación e selección natural. Recoñece e describe as fases da hominización.
CD
Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose nas TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula.
CA
A
Identifica e describe feitos que amosen a Terra como un planeta cambiante, e relaciónaos cos fenómenos que suceden na actualidade. Analiza e compara os modelos que explican a estrutura e a composición da Terra. Relaciona as características da estrutura interna da Terra e asóciaas cos fenómenos superficiais. Expresa algunhas evidencias actuais da deriva continental e a expansión do fondo oceánico. Coñece e explica razonadamente os movementos relativos das placas litosféricas. Interpreta as consecuencias dos movementos das placas no relevo. Defende e conclúe sobre posibles actuacións para a mellora ambiental e analiza desde distintos puntos de vista un problema ambiental do contorno próximo, elabora informes e preséntaos utilizando distintos medios. Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Utiliza argumentos que xustifiquen as hipóteses que propón. Utiliza diferentes fontes de información, apoiándose nas TIC, para a elaboración e presentación das súas investigacións. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. Coñece e explica razoadamente os movementos relativos das placas litosféricas. Interpreta as consecuencias dos movementos das placas no relevo. Relaciona os movementos das placas con distintos procesos tectónicos. Identifica e describe feitos que amosen a Terra como un planeta cambiante, e relaciónaos cos fenómenos que suceden na actualidade. Reconstrúe algúns cambios notables na Terra, mediante a utilización de modelos temporais a escala e recoñecendo as unidades temporais na historia xeolóxica. Relaciona algún dos fósiles guía máis característico coa súa era xeolóxica. Analiza as relacións entre biótopo e biocenose, e avalía a súa importancia para manter o equilibrio do ecosistema. Interpreta as adaptacións dos seres vivos a un ambiente determinado, relacionando a adaptación co factor ou os factores ambientais desencadeantes deste. Recoñece os factores ambientais que condicionan o desenvolvemento dos seres vivos nun ambiente determinado, e valora a súa importancia na conservación deste. Recoñece e describe relacións e a súa influencia na regulación dos ecosistemas, interpretando casos prácticos en contextos reais. Recoñece os niveis tróficos e as súas relacións nos ecosistemas, e valora a súa importancia para a vida en xeral e o mantemento destas. Establece a relación entre as transferencias de enerxía dos niveis tróficos e a súa eficiencia enerxética. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e a súa defensa na aula. Argumenta os proles e os contras da reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. Compara a célula procariota e eucariota, a animal e a vexetal, e recoñece a función dos orgánulos celulares e a relación entre morfoloxía e función. Distingue os compoñentes do núcleo e a súa función segundo as etapas do ciclo celular. Recoñece as fases da mitose e meiose, diferencia ambos os procesos e distingue o seu significado biolóxico. Recoñece a función do ADN como portador da información xenética, e relaciónao co concepto de xene. Ilustra os mecanismos da expresión xenética por medio do código xenético. Recoñece os principios básicos da xenética mendeliana e resolve problemas prácticos de cruzamentos con un ou dous ca Describe as técnicas de clonación animal, distinguindo clonación terapéutica e reprodutiva. Distingue as características diferenciadoras entre lamarckismo, darwinismo e neodarwinismo. Establece a relación entre variabilidade xenética, adaptación e selección natural. Interpreta árbores filoxenéticas.racteres.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 61
CS
C
Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. Argumenta sobre as actuacións humanas que teñen unha influencia negativa sobre os ecosistemas: contaminación, desertización, esgotamento de recursos, etc. Interpreta as adaptacións dos seres vivos a un ambiente determinado, relacionando a adaptación co factor ou os factores ambientais desencadeantes deste. Recoñece os niveis tróficos e as súas relacións nos ecosistemas, e valora a súa importancia para a vida en xeral e o mantemento destas. Compara as consecuencias prácticas na xestión sustentable dalgúns recursos por parte do ser humano, valorando críticamente a súa importancia. Argumenta sobre as actuacións humanas que teñen unha influencia negativa sobre os ecosistemas: contaminación, desertización, esgotamento de recursos, etc. Argumenta sobre as actuacións humanas que teñen unha influencia negativa sobre os ecosistemas: contaminación, desertización, esgotamento de recursos, etc. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e a súa defensa na aula. Describe os procesos de tratamento de residuos e valorando criticamente a súa recollida. Argumenta os proles e os contras da reciclaxe e da reutilización de recursos materiais. Destaca a importancia das enerxías renovables para o desenvolvemento sustentable do planeta. Identifica as doenzas hereditarias máis frecuentes e o seu alcance social, e resolve problemas prácticos sobre doenzas hereditarias, utilizando árbores xenealóxicas. Analiza as implicacións éticas, sociais e ambientais da enxeñaría xenética. Describe as técnicas de clonación animal, distinguindo clonación terapéutica e reprodutiva. Interpreta criticamente as consecuencias dos avances actuais no campo da biotecnoloxía.
CS
IEE
Relaciona as características da estrutura interna da Terra e asóciaas cos fenómenos superficiais. Integra e aplica as destrezas propias dos métodos da ciencia. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Reconstrúe algúns cambios notables na Terra, mediante a utilización de modelos temporais a escala e recoñecendo as unidades temporais na historia xeolóxica. Argumenta sobre as actuacións humanas que teñen unha influencia negativa sobre os ecosistemas: contaminación, desertización, esgotamento de recursos, etc. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e defensa na aula. Analiza as relacións entre biótopo e biocenose, e avalía a súa importancia para manter o equilibrio do ecosistema. Deseña pequenos traballos de investigación sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas do seu contorno ou a alimentación e a nutrición humana para a súa presentación e a súa defensa na aula. Describe os procesos de tratamento de residuos e valorando criticamente a súa recollida. Ilustra os mecanismos da expresión xenética por medio do código xenético. Resolve problemas prácticos sobre a herdanza do sexo e a ligada ao sexo. Analiza as implicacións éticas, sociais e ambientais da enxeñaría xenética. Distingue os distintos ácidos nucleicos e enumera os seus compoñentes. Ilustra os mecanismos da expresión xenética por medio do código xenético. Describe as técnicas de clonación animal, distinguindo clonación terapéutica e reprodutiva.
CC
EC
Argumenta sobre as actuacións humanas que teñen unha influencia negativa sobre os ecosistemas: contaminación, desertización, esgotamento de recursos, etc.
Compara as consecuencias prácticas na xestión sustentable dalgúns recursos por parte do ser humano, valorando críticamente a súa importancia.
Argumenta sobre as actuacións humanas que teñen unha influencia negativa sobre os ecosistemas: contaminación, desertización, esgotamento de recursos, etc.
Recoñece os principios básicos da xenética mendeliana e resolve problemas prácticos de cruzamentos con un ou dous caracteres.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 62
______ 7. ÁMBITO CIENTÍFICO E MATEMÁTICO PMAR
No PMAR os contidos do Ámbito Científico e Matemático teñen unha incidencia directa na adquisición
da competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Pero, ademais, a maior parte
dos contidos do Ámbito Científico e Matemático teñen unha incidencia directa na adquisición de:
Competencia dixital. (O traballo científico como procesamento e presentación da información).
Competencias sociais e cívicas (polo papel social do coñecemento científico, as implicacións e
perspectivas abertas polas investigacións e porque o seu coñecemento é importante para
comprender a evolución da sociedade).
Competencia en comunicación lingüística (pon en xogo un xeito específico de construción do
discurso e, pola adquisición da terminoloxía específica).
Competencia aprender a aprender (pola incorporación de informacións da propia experiencia
e de medios escritos ou audiovisuais).
Competencia sentido de iniciativa e espírito emprendedor (formación dun espírito crítico, capaz
de cuestionar dogmas, desafiar prexuízos e emprender proxectos de natureza científica).
CURSO 1º PMAR
ASIGNATURA ÁMBITO CIENTÍFICO E MATEMÁTICO
PROFESORA Mª DEL CARMEN FERNÁNDEZ CORTÉS
LIBRO DE
TEXTO
Título PMAR ÁMBITO CIENTÍFICO Y MATEMÁTICO
Autor MERCEDES SÁNCHEZ RUIZ, RUBÉN SOLÍS FRAILE
Editorial EDITEX ISBN 978-84-9078-772-4
Data Autoriz. 2016 Galego X Castelán
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 63
6.1. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1 Bloque 1. Procesos, métodos e actitudes en matemáticas
Mes Sesións
1
B1.1. Planificación e expresión verbal do proceso de resolución de
problemas.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set 16
B1.2.
Estratexias e procedementos postos en práctica: uso da
linguaxe apropiada (gráfica, numérica, alxébrica, etc.),
reformulación do problema, resolución de subproblemas,
reconto exhaustivo, comezo por casos particulares sinxelos,
procura de regularidades e leis, etc.
B1.3.
Reflexión sobre os resultados: revisión das operacións
utilizadas, asignación de unidades aos resultados,
comprobación e interpretación das solucións no contexto da
situación, procura doutras formas de resolución, etc.
B1.5.
Práctica dos procesos de matematización e modelización, en
contextos da realidade e en contextos matemáticos, de xeito
individual e en equipo.
B1.6.
Confianza nas propias capacidades para desenvolver
actitudes axeitadas e enfrontar as dificultades propias do
traballo científico.
B1.7
Utilización de medios tecnolóxicos no proceso de
aprendizaxe para: ou a recollida ordenada e a organización de
datos; ou a elaboración e creación de representacións gráficas
de datos numéricos, funcionais ou estatísticos;
ou facilitar a comprensión de propiedades xeométricas ou
funcionais e a realización de cálculos de tipo numérico,
alxebraico o estatístico.
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque 2. Números e Álxebra
Mes Sesións
2
B2.1.
Números enteiros: representación, ordenación na recta
numérica
e operacións. Operacións con calculadora ou outros medios
tecnolóxicos.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out 32
B2.5. Potencias de números enteiros e fraccionarios con expoñente
natural: operacións.
B2.6. Potencias de base 10. Utilización da notación científica para
representar números grandes..
B2.7. Cadrados perfectos. Raíces cadradas
B2.8.
Utilización da xerarquía das operacións e o uso de parénteses
en cálculos que impliquen as operacións de suma, resta,
produto, división e potencia.
B2.9. Elaboración e utilización de estratexias para o cálculo mental,
para o cálculo aproximado e para o cálculo con calculadora.
B2.2
Fraccións en ámbitos cotiáns. Fraccións equivalentes.
Comparación de fraccións. Representación, ordenación e
operacións.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 64
1
ª a
va
lia
ció
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque 2. Números e Álxebra
Mes Sesións
2
B2.3 Números decimais: representación, ordenación e operacións.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov 10
B2.4 Relación entre fraccións e decimais. Conversión e
operacións.
B2.10 Cálculos con porcentaxes (mental, manual e con calculadora).
B2.11 Magnitudes directa e inversamente proporcionais.
B2.12
Resolución de problemas nos que interveña a
proporcionalidade directa ou inversa, ou variacións
porcentuais.
3
B2.13 Tradución de expresións da linguaxe cotiá que representen
situacións reais, á alxébrica, e viceversa.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov 24
B2.16
Operacións con expresións alxébricas sinxelas.
Transformacióne equivalencias. Identidades. Operacións con
polinomios en casos sinxelos.
B2.17
Ecuacións de primeiro grao cunha incógnita e de segundo
grao cunha incógnita. Resolución por distintos métodos.
Interpretación das solucións. Ecuacións sen solución.
Resolución de problemas.
B2.18
Sistemas de dúas ecuacións lineais con dúas incógnitas.
Métodos alxébricos de resolución e método gráfico.
Resolución de problemas.
2ª
av
ali
aci
ón
UD Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
4
Bloque
B3 Bloque 3. Xeometría
Mes Sesións
B3.1 Triángulos rectángulos. Teorema de Pitágoras. Xustificación
xeométrica e aplicacións. Libro de
texto
Material
elaborado
Dec.
16 B3.2
Semellanza: figuras semellantes. Criterios de semellanza.
Razón de semellanza e escala. Razón entre lonxitudes, áreas
e volumes de corpos semellantes.
B3.3 Poliedros e corpos de revolución: elementos característicos;
clasificación.
B3.4 Áreas e volumes
2ª
av
ali
aci
ón
UD Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
5
Bloque
B4 Bloque 4. Funcións
Mes Sesións
B4.1
Concepto de función: variable dependente e independente;
formas de presentación (linguaxe habitual, táboa, gráfica e
fórmula); crecemento e decrecemento; continuidade e
descontinuidade; cortes cos eixes; máximos e mínimos
relativos. Análise e comparación de gráficas.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan 18
B4.2
Funcións lineais. Cálculo, interpretación e identificación da
pendente da recta. Representacións da recta a partir da
ecuación e obtención da ecuación a partir dunha recta.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 65
2ª
av
ali
aci
ón
UD Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
6
Bloque
B1 Bloque 5. Estatística e probabilidade
Mes Sesións
B5.1 Frecuencias absolutas, relativas e acumuladas.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan/
Feb. 20
B5.2 Organización en táboas de datos recollidos nunha
experiencia.
B5.3 Diagramas de barras e de sectores. Polígonos de frecuencias; diagramas de caixa e bigotes
B5.4 Medidas de tendencia central. Cálculo e interpretación.
B5.5 Medidas de dispersión.
B5.7 Fenómenos deterministas e aleatorios.
B5.8
Formulación de conxecturas sobre o comportamento de
fenómenos aleatorios sinxelos e diseño de experiencias para
a súa comprobación.
B5.9 Frecuencia relativa dun suceso e a súa aproximación a
probabilidade mediante a simulación o experimentación.
B5.10 Sucesos elementais equiprobables e non equiprobables.
B5.11 Espazo muestral en experimentos sinxelos. Táboas e
diagramas de árbore sinxelos.
B5.12 Cálculo de probabilidades mediante a regra de Laplace en
experimentos sinxelos.
2ª
av
ali
aci
ón
UD Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
7
Bloque
B1 Bloque 1. A Actividade científica
Mes Sesións
B1.1 Método científico: etapas.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb.
16
B1.2 Utilización das tecnoloxías da información e da
comunicación.
B1.3 Aplicacións da ciencia á vida cotiá e á sociedade.
B1.4 Medida de magnitudes. Sistema Internacional de Unidades.
B1.5 Traballo no laboratorio.
B1.6 Proxecto de investigación.
2ª
av
ali
aci
ón
UD Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
8
Bloque
B2 Bloque 2. A materia
Mes Sesións
B2.1 Propiedades da materia.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb./
Marzo 14
B2.2 Aplicacións dos materiais.
B2.3 Estados de agregación. Cambios de estado. Modelo cinético-
molecular.
B2.5 Substancias puras e mesturas.
B2.6 Mesturas de especial interese: disolucións acuosas e aliaxes
B2.7 Métodos de separación de mesturas.
2ª
av
ali
aci
ón
UD Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
9
Bloque
B3 Bloque 3. Os cambios
Mes Sesións
B3.1 Cambios físicos e cambios químicos. Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 16 B3.2 Reacción química.
B3.3
A química na sociedade e o medio.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 66
3
ª a
va
lia
ció
n
UD Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
10
Bloque
B4 Bloque 4. O movemento e as forzas
Mes Sesións
B4.1 Forzas: efectos.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo/
Abril 32
B4.2 Medida das forzas.
B4.3 Velocidade.
B4.4 Velocidade media
B4.5 Velocidade instantánea
B4.7 O rozamento e os seus efectos
B4.8 Forza gravitatoria
B4.10 Velocidade da luz
3ª
av
ali
aci
ón
UD Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
11
Bloque
B5 Bloque 5. A enerxía
Mes Sesións
B5.1 Enerxía. Unidades.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio/
Xuño 38
B5.2 Tipos de enerxía.
B5.3 Transformacións da enerxía
B5.4 Conservación da enerxía.
B5.5 Enerxía Térmica. Calor e a temperatura.
B5.6 Escalas de temperatura
B5.7 Uso racional da enerxía
B5.8 Efectos da enerxía témica
B5.9 Fontes de enerxía.
B5.10 Aspectos industriais da enerxía
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 67
LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS CCL Comunicación lingüística. CL Comprensión lectora.
CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. EOE Expresión oral e escrita.
CD Competencia dixital. CA Comunicación audiovisual.
CAA Competencia aprender a aprender. TIC Tecnoloxías da información e da comunicación.
CSC Competencias sociais e cívicas. EMP Emprendemento.
CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. EC Educación cívica.
CCEC Conciencia e expresións culturais. PV Prevención da violencia.
7.2. RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B1.1 B1.1 MAB1.1.1 CCL/CMCT Expresa verbalmente, de forma razoada, o proceso seguido na resolución dun
problema.
100% 6% 70% 35% 35% 10% 20% X X
B1.2
B1.3 B1.2
MAB1.2.1 CCL/CMCCT Analiza, comprende e interpreta o enunciado dos problemas (datos, relacións entre os
datos, contexto do problema) adecuando a solución a dita información.
100% 8% 35% 8035 35% 10% 20% X X
MAB1.2.4 CMCCT/CAA Utiliza estratexias heurísticas e procesos de razoamento na resolución de problemas,
reflexionando sobre o proceso de resolución de problemas.
80% 6% 35% 35% 10% 20% X X
B1.3 B1.4 MAB1.4.1 CMCCT
Afonda nos problemas logo de resolvelos, revisando o proceso de resolución e os
pasos e as ideas importantes, analizando a coherencia da solución ou procurando
outras formas de resolución.
100% 6% 35% 35% 10% 20% X X
B1.4 B1.5 MAB1.5.1 CCL/CMCCT Expón e argumenta o proceso seguido ademais das conclusións obtidas, utilizando
distintas linguaxes (alxébrica, gráfica, xeométrica e estatísticoprobabilística).
100% 6% 35% 35% 10% 20% X X
B1.5
B1.6
MAB1.6.2 CMCCT/CSIEE
Establece conexións entre un problema do mundo real e o mundo matemático:
identificando o problema ou problemas matemáticos que subxacen nel e os
coñecementos matemáticos necesarios.
80% 5% 70% 10% 20% X X
MAB1.6.3 CMCCT Usa, elabora ou constrúe modelos matemáticos sinxelos que permitan a resolución
dun problema ou duns problemas dentro do campo das matemáticas.
80% 5% 70% 10% 20% X X
B1.8 MAB1.8.1 CMCCT/CSC/CSIEE Desenvolve actitudes axeitadas para o traballo en matemáticas (esforzo, perseveranza,
flexibilidade e aceptación da crítica razoada). 100% 8% 70% 10% 20% X X
CMCCT/CSC/CSIEE Desenvolve habilidades sociais de cooperación e traballo en equipo.
100% 5% 70% 10% 20% X X X
B1.7 MAB1.8.3 CMCCT Distingue entre problemas e exercicios, e adopta a actitude axeitada para cada caso. 100% 8% 70% 10% 20% X X
B1.6
B1.9 MAB1.9.1 CMCCT/CSIEE
Toma decisións nos procesos de resolución de problemas, de investigación e de
matematización ou de modelización, valorando as consecuencias destas e a súa
conveniencia pola súa sinxeleza e utilidade.
100% 7% 70% 10% 20%
X X
B1.10 MAB1.10.1 CMCCT/CAA Reflexiona sobre os problemas resoltos e os procesos desenvolvidos, valorando a
potencia e sinxeleza das ideas claves, aprendendo para situacións futuras similares. 100% 6% 70% 10% 20%
X X
B1.7 B1.12
MAB1.12.1 CD/CCL
Elabora documentos dixitais propios (de texto, presentación, imaxe, vídeo, son, etc.),
como resultado do proceso de procura, análise e selección de información relevante,
coa ferramenta tecnolóxica axeitada, e compárteos para a súa discusión ou difusión.
100% 6% 70%
10%
20%
X X X X
MAB1.12.2 CCL Utiliza os recursos creados para apoiar a exposición oral dos contidos traballados na
aula. 100% 6% 70%
10%
20% X X X X
MAB1.12.3 CD/CAA
Usa adecuadamente os medios tecnolóxicos para estruturar e mellorar o seu proceso
de aprendizaxe, recollendo a información das actividades, analizando puntos fortes e
débiles do seu proceso educativo e establecendo pautas de mellora.
100% 6% 70%
10%
20%
X X X X
MAB1.12.4 CD/CSC/CSIEE Emprega ferramentas tecnolóxicas para compartir ideas e tarefas. 100% 6% 70% 10% 20% X X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 68
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
2
B2.1
B2.2
B2.3
B2.4
B2.5
B2.6
B2.7
B2.8
B2.9
B2.1
MAB2.1.1 CMCCT
Identifica os tipos de números (naturais, enteiros, fraccionarios e decimais).
Utiliza os distintos tipos de números para representar, ordenar e interpretar
axeitadamente a información cuantitativa.
100% 6%
70% 10% 20% X X
MAB2.1.2 CMCCT
Calcula o valor de expresións numéricas de distintos tipos de números mediante as
operacións elementais e as potencias de expoñente natural.
Aplica correctamente a xerarquía das operacións.
100% 12%
70%
70% 10% 20% X X
MAB2.1.3 CMCCT
Emprega axeitadamente os tipos de números e as súas operacións, para resolver
problemas cotiáns contextualizados.
Representa e interpreta mediante medios tecnolóxicos, cando sexa necesario, os
resultados obtidos.
100% 15% 70% 10% 20% X X
B2.1
B2.2
B2.3
B2.4
B2.5
B2.6
B2.7
B2.8
B2.9
B2.2
MAB2.2.1 CMCCT
Realiza cálculos nos que interveñen potencias de expoñente natural.
Coñece e aplica as regras básicas das operacións con potencias (calcula a potencia
dun produto ou dun cociente, multiplica e divide potencias da mesma base, calcula
a potencia doutra potencia e reduce expresións utilizando as propiedades das
potencias).
100% 15% 70% 80 10% 20% X X
MAB2.2.2 CMCCT
Realiza operacións de conversión entre números decimais e fraccionarios.
Identifica se dúas fraccións son equivalentes e acha fraccións equivalentes a unha
dada.
Simplifica fraccións ata obter a fracción irreducible.
Ordena fraccións reducíndoas previamente a común denominador.
100% 12% 70% 10% 20% X X
MAB2.2.3 CMCCT Utiliza a notación científica para simplificar cálculos e representar números moi
grandes. 60% 3% 70% 10% 20% X X
B2.8
B2.9 B2.3 MAB2.3.1 CMCCT
Realiza operacións combinadas entre números enteiros, decimais e fraccionarios
mediante o cálculo mental, algoritmos de lapis e papel, calculadora ou medios
tecnolóxicos, utilizando a notación máis axeitada e respectando a xerarquía das
operacións.
100% 15% 70% 10% 20% X X X
B2.10
B2.11
B2.12
B2.5
MAB2.5.1 CMCCT
Asocia cada porcentaxe cunha fracción, cunha proporción ou cun número decimal.
Calcula porcentaxes.
Resolve problemas de porcentaxes
100% 10% 70% 10% 20% X X
MAB2.5.2 CMCCT
Distingue as magnitudes proporcionais das que non o son.
Identifica se a relación de proporcionalidade que liga dúas magnitudes é directa ou
inversa
Resolve problemas de proporcionalidade directa e inversa.
100% 12% 70% 10% 20% X X
3 B2.13
B2.16 B2.6
MAB2.6.1 CMCCT
Traduce a linguaxe alxébrica enunciados relativos a números descoñecidos ou
indeterminados.
Expresa, por medio da linguaxe alxébrica, relacións ou propiedades numéricas.
100% 30% 70% 10% 20% X X
MAB2.6.3 CMCCT
Suma, resta, multiplica e divide monomios.
Suma, resta, multiplica e divide polinomios.
Extrae factor común
Aplica as fórmulas dos produtos notables.
100% 70% 70% 10% 20% X X
Temporalización: 2 avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
4 B3.1 B3.1 MAB3.1.1 CMCCT
Comprende os significados aritmético e xeométrico do teorema de Pitágoras.
Comproba o teorema de Pitágoras construíndo outros polígonos sobre os lados do
triángulo rectángulo
100% 5% 70% 10% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 69
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
4
B3.1 B3.1 MAB3.1.2 CMCCT
Calcula o lado descoñecido dun triángulo rectángulo, coñecidos os outros dous.
Nun cadrado ou rectángulo, aplica o teorema de Pitágoras para relacionar a diagonal
cos lados e calcular o elemento descoñecido.
Nun rombo, aplica o teorema de Pitágoras para relacionar as diagonais co lado e
calcular o elemento descoñecido.
Nun polígono regular, utiliza a relación entre raio, apotema e lado para, aplicando
o teorema de Pitágoras, achar un destes elementos a partir dos outros.
Aplica o teorema de Pitágoras na resolución de problemas xeométricos sinxelos.
Aplica o teorema de Pitágoras para calcular lonxitudes descoñecidas na resolución
áreas de triángulos rectángulos e equiláteros e de cuadriláteros e polígonos regulares
(rombo, hexágono, etc.).
100% 30% 70% 10% 20% X X
B3.2 B3.2 MAB3.2.1 CMCCT
Recoñece, entre un conxunto de figuras, as que son semellantes, e enuncia as
condicións de semellanza.
Obtén a razón de semellanza entre dúas figuras semellantes.
Coñece e calcula a razón entre as áreas e a razón entre os volumes de dúas figuras
semellantes e aplícaa para resolver problemas.
Recoñece triángulos semellantes aplicando criterios de semellanza.
Coñece e aplica os teoremas do cateto e da altura.
Calculaa altura dun obxecto a partir da súa sombra.
80% 30% 70%
70% 10% 20% X X
MAB3.2.2 CMCCT Coñece o concepto de escala e aplícaa para interpretar planos e mapas. 100% 5% 70% 10% 20% X X
B3.3 B3.3 MAB3.3.1 CMCCT
Coñece e nomea os distintos elementos dun poliedro (arestas, vértices, caras, caras
laterais dos prismas, bases dos prismas e pirámides...).
Selecciona, entre un conxunto de figuras, as que son poliedros e xustifica a súa
elección.
Describe un poliedro e clasifícao atendendo as características expostas.
Identifica, entre un conxunto de figuras, as que son de revolución, nomea os
cilindros, os conos, os troncos de cono e as esferas, e identifica os seus elementos
(eixe, bases, xeratriz, raio...).
80% 15%
35
35%
35% 10% 20% X X
B3.4 B3.4 MAB3.4.1 CMCCT Calcula o volume de diferentes corpos xeométricos (paralalepípedos, cubos,
ortoedros, pirámides, conos, esferas) 100% 20% 70% 10% 20% X X
5
B4.1 B4.2
MAB4.2.1 CMCCT Distingue se unha gráfica representa ou non unha función. 100% 10% 70% 10% 20% X X
MAB4.2.2 CMCCT Interpreta unha gráfica funcional e analízaa, recoñecendo os intervalos constantes, os
de crecemento e os de decrecemento, máximos emínimos relativos, cortes cos eixes. 100% 20% 70% 10% 20% X X
B4.2 B4.3
MAB4.3.1 CMCCT
Dada a ecuación dunha función, constrúe unha táboa de valores (x, y) e represéntaa,
punto por punto, no plano cartesiano.
Recoñece e representa unha función lineal a partir da ecuación e obtén a pendente
da recta correspondente.
100% 20% 70% 10% 20% X X
MAB4.3.2 CMCCT
Obtén a pendente dunha recta a partir da súa gráfica.
Identifica a pendente dunha recta e o punto de corte co eixe vertical a partir da súa
ecuación, dada na forma y mx n.
Obtén a ecuación dunha recta a partir da súa gráfica.
Recoñece unha función constante pola súa ecuación ou pola súa representación
gráfica. Representa a recta y k ou escribe a ecuación dunha recta paralela ao eixe
horizontal.
100% 40% 70% 10% 20% X X
MAB4.3.3 CMCCT Escribe a ecuación correspondente á relación lineal existente entre dúas magnitudes
e represéntaa.
100% 10% 70% 10% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 70
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
6
B5.1
B5.2
B5.3
B5.4
B5.5
B5.1
MAB5.1.1 CMCCT
Distingue entre variables cualitativas e cuantitativas en distribucións concretas.
Elabora e interpreta táboas estatísticas sinxelas (relativas a variables discretas).
Representa e interpreta información estatística dada graficamente (diagramas de
barras, polígonos de frecuencias, histogramas, diagramas de sectores...).
Interpreta pictogramas, pirámides de poboación e climogramas.
Elabora e interpreta un diagrama de caixa e bigotes.
Organiza datos, obtidos dunha poboación, de variables cualitativas ou cuantitativas
en táboas, calcula as súas frecuencias absolutas, acumuladas, relativas, porcentuais
e os representa graficamente.
100% 30% 7
50%
20% 10% 20% X X
MAB5.1.2 CMCCT
Calcula a media, a mediana, a moda e a desviación media dun pequeno conxunto
de valores (entre 5 e 10).
Nunha táboa de frecuencias, calcula a media e a moda.
Nun conxunto de datos (non máis de 20), obtén medidas de posición: Me, Q1 e Q3.
100% 15%
70% 10% 20% X X
MAB5.1.3 CMCCT Interpreta gráficos estatísticos sinxelos recollidos en medios de comunicación. 5% 70% 10% 20% X X X
B5.7
B5.8
B5.9
B5.3
ACB5.3.1 CMCCT Distingue, entre varias experiencias, as que son aleatorias e as que son deterministas. 100% 5% 7 70% 10% 20% X X X
ACB5.3.2 CMCCT
Calcula a frecuencia relativa dun suceso mediante a experimentación.
Constrúe táboas de frecuencias a partir da listaxe de resultados dunha experiencia
aleatoria realizada de forma reiterada.
Constrúe e interpreta táboas de frecuencias asociadas a distintos sucesos e, a partir
delas, estima a probabilidade destes.
100% 15% 80 70% 10% 20% X X
ACB5.3.3 CMCCT Realiza predicións sobre un fenómeno aleatorio a partir do cálculo exacto da súa
probabilidade ou a aproximación da mesma mediante a experimentación.
100% 5% 70% 10% 20% X X
B5.10
B5.11
B5.12
B6.4
ACB5.4.1 CMCCT
Resolve problemas de probabilidade nos que os datos veñen dados en táboas de
continxencia.
Utiliza o diagrama en árbore para realizar recontos sistemáticos e calcula
probabilidades a partir destes.
100% 10% 70% 10% 20% X X
ACB5.4.2 CMCCT
Ante unha experiencia aleatoria sinxela, obtén o espazo mostral, describe distintos
sucesos e clasifícaos segundo a súa probabilidade (seguros, probables, moi probables,
pouco probables...).
100% 5% 70% 10% 20% X X
ACB5.4.3 CCL/CMCCT Aplica a lei de Laplace para calcular a probabilidade de sucesos pertencentes a
experiencias aleatorias regulares. 100% 10% 70% 10% 20% X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
7
B1.1
B1.2
B1.1
FQB1.1.1
CAA/CCL/CMCCT
Formula hipóteses para explicar fenómenos cotiáns utilizando teorías e modelos
científicos. 100%
50% 20% 10% 20% X X
FQB1.1.2 CCL/CMCCT
Rexistra observacións, datos e resultados de xeito organizado e rigoroso, e
comunícaos de forma oral e escrita utilizando esquemas, gráficos, táboas e expresións
matemáticas. 100%
1111
35% 35% 10% 20% X X
B1.3 B1.2 FQB1.2.1 CCEC/CMCCT Relaciona a investigación científica coas aplicacións tecnolóxicas na vida cotiá. 80%
70% 10% 20% X X X
B1.4 B1.3 FQB1.3.1 CMCCT Establece relacións entre magnitudes e unidades utilizando, preferentemente, o
Sistema Internacional de unidades e a notación científica para expresar os resultados. 100%
70% 10% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 71
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
7
B1.5 B1.4
FQB1.4.1 CMCCT/CCL Recoñece e identifica os símbolos máis frecuentes utilizados na etiquetaxe de
produtos químicos e instalacións, interpretando o seu significado. 100% 20%
70% 10% 20% X X
FQB1.4.2 CMCCT
Coñece e respecta as normas de seguridade no laboratorio, respectando e coidando
os instrumentos e o material empregado.
Identifica material e instrumentos básicos de laboratorio e coñece a súa forma de
utilización para a realización de experiencias respectando as normas de seguridade
e identificando actitudes e medidas de actuación preventivas.
100% 20%
70%
35%
35% 10% 20% X X
B1.6 B1.5 FQB1.5.1 CAA/CCL/CMCCT
Selecciona, comprende e interpreta información relevante nun texto de divulgación
científica e transmite as conclusións obtidas utilizando a linguaxe oral e escrita con
propiedade.
100% 20%
7
35% 35 35% 10% 20% X X
B1.1
B1.2 B1.6
B1.6.1 CAA/CCEC/CCL
Realiza pequenos traballos de investigación sobre algún tema obxecto de estudo
aplicando o método científico, e utilizando as TIC para a busca e a selección de
información e presentación de conclusións.
100% 10%
70% 10% 20% X X X
B1.6.2 CAA/CSC/CSIEE Participa, valora, xestiona e respecta o traballo individual e en equipo. 100% 35% 35% 10% 20% X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
8
B2.1
B2.2 B2.1
FQB2.1.1 CMCCT Distingue entre propiedades xerais e propiedades características da materia, utilizando
estas últimas para a caracterización de substancias. 100% 10% 70% 10% 20% X X
FQB2.1.2 CMCCT
Relaciona propiedades dos materiais do seu contorno co uso que se fai deles. 100% 4%
35% 35% 10% 20% X X X
FQB2.1.3 CMCCT Describe a determinación experimental do volume e da masa dun sólido e calcula a
súa densidade. 100% 8% 70%
X X
B2.3 B2.2
FQB2.1.1 CMCCT Xustifica que unha substancia pode presentarse en distintos estados de agregación
dependendo das condicións de presión e temperatura nas que se atope. 100% 10% 7 70% 35 10% 20% X X
FQB2.1.2 CMCCT Explica as propiedades dos gases, os líquidos e os sólidos utilizando o modelo
cinético-molecular. 100% 10% 70% 10% 20% X X
FQB2.1.3 CMCCT Describe e interpreta os cambios de estado da materia utilizando o modelo cinético-
molecular e aplícao á interpretación de fenómenos cotiáns. 100% 10% 70% 10% 20% X X
FQB2.1.4 CMCCT Deduce a partir das gráficas de cambio de estado dunha substancia os seus puntos de
fusión e ebulición, e identifícaa utilizando as táboas de datos necesarias. 100% 10%
70% 10% 20% X X
B2.3.2 CAA/CMCCT
Interpreta gráficas, táboas de resultados e experiencias que relacionan a presión, o
volume e a temperatura dun gas, utilizando o modelo cinético molecular e as leis dos
gases.
100% 8%
35% 35 35% 10% 20% X X X X
B2.5
B2.6 B2.4
B2.4.1 CMCCT
Distingue e clasifica sistemas materiais de uso cotián en substancias puras e mesturas,
especificando neste último caso se se trata de mesturas homoxéneas, heteroxéneas ou
coloides.
100% 8%
70%
10% 20% X X
B2.4.2 CMCCT Identifica o disolvente e o soluto ao analizar a composición de mesturas homoxéneas
de especial interese. 100% 6% 70% 10% 20% X X
B2.4.3 CCL/CMCCT
Realiza experiencias sinxelas de preparación de disolucións, describe o procedemento
seguido e o material utilizado, determina a concentración e exprésaa en gramos por
litro.
100% 8%
70% 10% 20% X X
B2.7 B2.5 B2.5.1 CAA/CMCCT/CSIEE Deseña métodos de separación de mesturas segundo as propiedades características
das substancias que as compoñen, describindo o material de laboratorio axeitado. 100% 8%
70% 10% 20% X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 72
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
9
B3.1
B3.2 B3.1
FQB3.1.1 CMCCT Distingue entre cambios físicos e químicos en accións da vida cotiá en función de
que haxa ou non formación de novas substancias. 100% 15% 70% 10% 20% X X
FQB3.1.2 CCL/CMCCT
Describe o procedemento de realización de experimentos sinxelos nos que se poña de
manifesto a formación de novas substancias e recoñece que se trata de cambios
químicos
100% 10%
70%
70%
10% 20% X X
FQB3.1.3 CMCCT Leva a cabo no laboratorio reaccións químicas sinxelas.
100% 10%
70% 10% 20% X X
B3.2 B3.2 FQB3.2.1 CMCCT Identifica cales son os reactivos e os produtos de reaccións químicas sinxelas.
Interpreta a representación esquemática dunha reacción química. 100% 20% 70% 35 10% 20% X X
B3.3 B3.3
FQB3.3.1 CMCCT Clasifica algúns produtos de uso cotiá en función da súa procedencia natural ou
sintética. 100% 10%
70% 10% 20% X X X
FQB3.3.2 CMCCT/CSC Identifica e asocia produtos procedentes da industria química coa súa contribución á
mellora da calidade de vida das persoas. 100% 10%
70% 10% 20% X X X
B3.3 B3.4 FQB3.4.1 CMCCT/CSC/CSIEE
Describe o impacto ambiental do dióxido de carbono, os óxidos de xofre, os óxidos
de nitróxeno e os CFC e outros gases de efecto invernadoiro relacionándoo cos
problemas ambientais de ámbito global.
Propón medidas e actitudes, no nivel individual e colectivo, para mitigar os
problemas ambientais de importancia global.
Defende razoadamente a influencia que o desenvolvemento da industria química
tivo no progreso da sociedade, a partir de fontes científicas de distinta procedencia.
100% 25%
70% 10% 20% X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
10
B4.1
B4.2 B4.1
FQB4.1.2 CMCCT
Establece a relación entre o alongamento producido nun resorte e as forzas que
ocasionaron eses alongamentos, describindo o material a que cómpre utilizar e o
procedemento que cómpre seguir para iso e poder comprobalo experimentalmente.
100% 10%
7
70%
10% 20% X X
FQB4.1.3 CMCCT Establece a relación entre unha forza e o seu correspondente efecto na deformación
ou a alteración do estado de movemento dun corpo. 100% 5% 70% 10% 20% X X
FQB4.1.4 CMCCT
Describe a utilidade do dinamómetro para medir a forza elástica e rexistra os resultados
en táboas e representacións gráficas expresando o resultado experimental en unidades
no Sistema Internacional.
100% 10%
70% 10% 20% X X
B4.3 B4.2 FQB4.2.1 CAA/CD/CMCCT
Determina, experimentalmente ou a través de aplicacións informáticas, a velocidade
media dun corpo interpretando o resultado. 80% 5%
70% 10% 20% X X X X
FQB4.2.2 CMCCT Realiza cálculos para resolver problemas cotiáns utilizando o concepto de velocidade. 100% 10% 7
70%
10% 20% X X
B4.4
B4.5 B4.3
FQB4.3.1 CMCCT Deduce a velocidade media a partir das representacións gráficas do espazo en función
do tempo. 100% 5% 10% 20% X X
FQB4.3.2 CMCCT Xustifica se un movemento é acelerado ou non a partir das representacións gráficas
do espazo e da velocidade en función do tempo. 100% 5% 70% 7 10% 20% X X
B4.6 B4.4 FQB4.4.1 CMCCT
Interpreta o funcionamento de máquinas mecánicas simples considerando a forza e a
distancia ao eixe de xiro e realiza cálculos sinxelos sobre o efecto multiplicador da
forza producido por estas máquinas.
60% 5%
70% 10% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 73
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
10
B4.7 B4.5 FQB4.5.1 CMCCT Analiza os efectos das forzas de rozamento e a súa influencia no movemento dos seres
vivos e os vehículos. 100% 10%
770%
70% 10% 20% X X
B4.8 B4.6
FQB4.6.1 CMCCT Relaciona cualitativamente a forza de gravidade que existe entre dous corpos coas súas
masas e a distancia que os separa. 100% 5%
70
70% 10% 20% X X
FQB4.6.2 CMCCT Distingue entre masa e peso calculando o valor da aceleración da gravidade a partir da
relación entre esas dúas magnitudes. 100% 10%
70%
70% 10% 20% X X
FQB4.6.3 CMCCT
Recoñece que a forza de gravidade mantén os planetas xirando arredor do Sol, e á Lúa
arredor do noso planeta, e xustifica o motivo polo que esta atracción non leva á colisión
dos dous corpos.
100% 5%
7
70% 10% 20% X X
B4.9
B4.10 B4.7 FQB4.7.1 CMCCT
Relaciona cuantitativamente a velocidade da luz co tempo que tarda en chegar á Terra
desde obxectos celestes afastados e coa distancia á que se encontran eses obxectos,
interpretando os valores obtidos.
100% 5%
70% 10% 20% X X
B4.1
B4.8 B4.8 FQB4.8.1 CCL/CD/CMCCT/CSIEE
Realiza un informe, empregando as tecnoloxías da información e da comunicación, a
partir de observacións ou da busca guiada de información sobre a forza gravitacional e
os fenómenos asociados a ela.
100% 10%
70% 10% 20% X X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
11
B5.1 B5.1
FQB5.1.1 CMCCT Argumenta que a enerxía se pode transferir, almacenar ou disipar, pero non crear nin
destruír, utilizando exemplos. 100% 10%
770%
70% 10% 20% X X
FQB5.1.2 CMCCT Recoñece e define a enerxía como unha magnitude expresándoa na unidade
correspondente no Sistema Internacional. 100% 10%
7
70%
10% 20% X X
B5.2
B5.3
B5.4
B5.2 ACB1.2.1 CMCCT
Relaciona o concepto de enerxía coa capacidade de producir cambios, e identifica os
tipos de enerxía que se poñen de manifesto en situacións cotiás, explicando as
transformacións dunhas formas noutras.
100% 10%
70% 10% 20% X X
B5.5
B5.6
B5.7
B5.3
FQB5.3.1 CMCCT Explica o concepto de temperatura e diferénciao dos de enerxía e calor. 100% 10% 70
70% 10% 20% X X
FQB5.3.2 CMCCT Coñece a existencia dunha escala absoluta de temperatura e relaciona as escalas de
Celsius e Kelvin. 100% 10%
70%
70%
10% 20%
X X
FQB5.3.3 CAA/CMCCT/CSC
Identifica os mecanismos de transferencia de enerxía recoñecéndoos en diferentes
situacións cotiás e fenómenos atmosféricos, xustificando a selección de materiais para
edificios e no deseño de sistemas de quentamento.
70%% 10%
7
70% 10% 20% X X X
B5.4 B5.4
FQB5.4.1 CMCCT
Explica o fenómeno da dilatación a partir dalgunha das súas aplicacións como os
termómetros de líquido, xuntas de dilatación en estruturas, etc .
100% 10%
70% 10% 20% X X
FQB5.4.2 CMCCT Explica a escala Celsius establecendo os puntos fixos dun termómetro baseado na
dilatación dun líquido volátil. 100% 10%
7
70% 10% 20% X X
FQB5.4.3 CMCCT Interpreta cualitativamente fenómenos cotiáns e experiencias nas que se poña de
manifesto o equilibrio térmico, asociándoo coa igualación de temperaturas. 100% 10% 70% 10%
20% X X
B5.9
B5.10 B5.5 FQB5.5.1 CCL/CMCCT/CSC
Recoñece a necesidade dun consumo enerxético racional e sostenible para preservar
a nosa contorna.
Recoñece, describe e compara as fontes renovables e non renovables de enerxía,
analizando con sentido crítico o seu impacto ambiental.
100% 10%
70% 70% 10% 20% X X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 74
_7.3. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS
COMPETENCIAS CLAVE
CC
L
Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre diferentes métodos de estudo da Terra.
Escoita atentamente as intervencións dos demais e segue estratexias e normas para o intercambio comunicativo,
mostrando respecto e consideración polas ideas, sentimentos e emocións dos demais.
Organiza e planifica o discurso, adecuándose á situación de comunicación e ás diferentes necesidades comunicativas
(responder, narrar, describir, dialogar) utilizando os recursos lingüísticos pertinentes.
Comprende o que lee, localiza información, recoñece as ideas principais e secundarias e transmite as ideas con
claridade, coherencia e corrección.
Exprésase cunha prounciación e unha dicción correctas: articulación, ritmo, entonación e volume.
Aplica correctamente as normas gramaticais e ortográficas.
Escribe textos, en diferentes soportes, usando o rexistro axeitado, organizando as ideas con claridade, enlazando
enunciados en secuencias lineais cohesionadas.
Elabora un informe seguindo un guión establecido que supoña a busca, selección e organización da información de
textos de carácter científico, xeográfico ou histórico.
Presenta con claridade e limpeza os escritos coidando: presentación, caligrafía lexible, marxes, organización e
distribución do texto no papel.
Comprende, nunha lingua estranxeira, información esencial e localiza información específica en material informativo
axeitado.
Participa en conversacións nunha lingua estranxeira, cara a cara ou por medios técnicos, nas que se establece contacto
social e intercambiase información persoal e sobre asuntos cotiás.
Escribe nunha lingua estranxeira, acorde ao nivel esperado en dito idioma.
CM
CC
T
Comprende unha argumentación e un razoamento matemático.
Analiza e interpreta diversas informacións mediante os instrumentos matemáticos axeitados.
Resolve problemas matemáticos da vida cotiá mediante diferentes procedementos, incluídos o cálculo mental e o
escrito e as ferramentas tecnolóxicas.
Aplica destrezas e mostra actitudes que permiten razoar matematicamente, sabendo explicar de forma oral o proceso
seguido e a estratexia utilizada.
Coñece, comprende e explica con criterios científicos algúns cambios destacables que teñen lugar na natureza e na
tecnoloxía para resolver problemas da vida cotiá: revisando as operacións utilizadas e as unidades aplicadas nos
resultados, comprobando e interpretando as solucións no seu contexto.
Identifica, coñece e valora o uso responsable dos recursos naturais e o coidado do medio e comprendendo como
actúan os seres vivos entre eles e co medio e, valorando o impacto da acción humana sobre a natureza.
Coñece, comprende e valora a importancia na saúde dos métodos de prevención de certas enfermidades, os efectos
nocivos dalgunhas substancias e os aspectos básicos e beneficiosos dunha alimentación saudable.
Coñece e respecta as normas de uso e de seguridade dos instrumentos e dos materiais de traballo nos talleres e
laboratorios.
Valora e describe a influencia do desenrolo científico e/o tecnolóxico na mellora das condicións de vida e de traballo
da humanidade.
Realiza investigacións e proxectos: plantexando problemas, enunciando hipóteses, seleccionando o material
necesario, extraendo conclusións e argumentando e comunicando o resultado.
CD
Utiliza as tecnoloxías da información e a comunicación como un elemento para informarse, sabendo seleccionar,
organizar e valorar de forma autónoma e reflexiva a información e as súas fontes.
Utiliza os recursos ao seu alcance proporcionados polas tecnoloxías multimedia para comunicarse e colaborar con
outros compañeiros na realización de tarefas.
Coñece e utiliza as medidas de protección e seguridade persoal que debe utilizar no uso das tecnoloxías da
información e a comunicación.
Manexa programas informáticos de elaboración e retoque de imaxes dixitais que lle sirvan para a ilustración de
traballos con textos.
CA
A
Emprega estratexias de busca e selección da información para organizar, memorizar e recuperar a información,
utilizando resumos, notas, esquemas, guións o mapas conceptuais.
Ten capacidade para iniciarse na aprendizaxe, reflexionar e continuar aprendendo con eficacia e autonomía.
Sabe aceptar o erro como parte do proceso do propio aprendizaxe e emprega estratexias de autocorreción,
autoavaliación e coavaliación.
Demostra interese por investigar e resolver diversas situacións que se plantexan diariamente no seu proceso de
aprendizaxe.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 75
CS
C
Comprende a realidade social na que se vive, a organización e o funcionamento das sociedades, a súa riqueza e
pluralidade.
Participa nas actividades sociocomunicativas da aula e do centro, cumprindo coas normas establecidas (escoita activa,
espera de turnos, participación respectuosa, adecuación á intervención do interlocutor e as normas básicas de
cortesía).
Recoñece a importancia de valorar a igualdade de dereitos de homes e mulleres e a corresponsabilidade na realización
das tarefas comúns de ambolosdous.
Utiliza o xuízo crítico baseado en valores e prácticas democráticas para realizar actividades e exercer os dereitos e
obrigacións da cidadanía.
Mostra habilidades para a resolución pacífica de conflitos e para afrontar a convivencia en grupo, presentando unha
actitude construtiva, solidaria e responsable ante dereitos e obrigacións.
Valora a súa propia imaxe, coñece as consecuencias da súa difusión nas redes socias e non permite a difusión da
mesma sen o seu consentimento.
Identifica e adopta hábitos saudables de hixiene para previr enfermidades e mantén unha conduta social responsable
ante a saúde persoal.
CS
IEE
Desenvolve iniciativa na toma de decisións, identificando os criterios e as consecuencias das decisións tomadas para
resolver problemas.
Mostra habilidade social para relacionarse, cooperar e traballar en equipo.
Ten capacidade e autonomía para imaxinar e emprender accións ou proxectos individuais ou colectivos con
creatividade, confianza, responsabilidade e sentido crítico.
ten capacidade para avaliar accións e/o proxectos, o propio traballo e o realizado en equipo.
CC
EC
Valora, partindo da realidade do estado español, a diversidade cultural, social, política e lingüística nun mesmo
territorio como úfente de enriquecemento cultural.
Recoñece, respecta y valora las manifestacións artísticas más importantes del patrimonio cultural y artístico.
Identifica o patrimonio natural, histórico, cultural e artístico español e asume as responsabilidades que supón a súa
conservación e mellora, especialmente aquelas que foron declaradas patrimonio da humanidade.
Coñece, entende e observa as normas de comportamento en todo tipo de representacións culturais.
Utiliza recursos musicais, plásticos ou verbais para construir composicións grupais ou individuais.
Valora a riqueza cultural da danza, a música, os xogos e o deporte.
Representa de forma persoal ideas, acciónd e situacións, valéndose dos recursos creativos que proporcionan a
linguaxe plástica, visual, musical e corporal.
Ten interese pola participación na vida cultural da sociedade na que se vive.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 76
____ 8. BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 1º BACHARELATO
No bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía afonda nas competencias adquiridas en ESO,
analizando con maior detalle a organización dos seres vivos, a súa biodiversidade, a súa distribución e
os factores que nela inflúen, así como o comportamento da Terra como un planeta en continua
actividade.
A xeoloxía toma como fío condutor a teoría da tectónica de placas. A partir dela farase énfase na
composición, na estrutura e na dinámica do interior terrestre, para continuar coa análise dos movementos
das placas e as súas consecuencias (expansión oceánica, relevo terrestre, magmatismo, riscos
xeolóxicos, etc.) e finalizar co estudo da xeoloxía externa.
A bioloxía preséntase co estudo dos niveis de organización dos seres vivos (composición química,
organización celular e estudo dos tecidos animais e vexetais). Tamén se desenvolve e completa nesta
etapa o estudo da clasificación e a organización dos seres vivos, e moi en especial desde o punto de vista
do seu funcionamento e da adaptación ao medio en que habitan.
Ao longo do bacharelato, a materia de Bioloxía e Xeoloxía permitirá ao alumnado desenvolver as
competencias esenciais que se inclúen no currículo, así como as estratexias do método científico. Entre
estas competencias haberá que considerar a lingüística e a dixital, a través da realización de tarefas en
grupo que supoñan compilar e organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar
presentacións e defender as opinións propias en debates na aula. Os alumnos e as alumnas deberán
desenvolver tamén nesta etapa a comprensión de lectura, a expresión oral e escrita, a argumentación en
público e a comunicación audiovisual; e igualmente deberán potenciar actitudes conducentes á reflexión
e á análise sobre os grandes avances científicos da actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas
que en ocasións se suscitan, e coñecer e utilizar as normas básicas de seguridade e uso do material de
laboratorio.
En adición ao anterior e debido aos grandes retos biotecnolóxicos actuais, a materia de Bioloxía e
Xeoloxía deberá ter, no seu tratamento metodolóxico, un carácter eminentemente práctico, baseado na
realización de variadas e adecuadas tarefas experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao
alumnado alcanzar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material
de campo, recollida de mostras, resolución de problemas e todos os que lle permitan afrontar no futuro
estudos científicos coa formación necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para acadar estes
obxectivos ao longo do currículo preséntanse actividades de laboratorio e manexo de nos contidos.
modelos baseados nas novas tecnoloxías, que se engaden á formación teórica que se recolle
CURSO 1º DE BACHARELATO
ASIGNATURA Bioloxía e Xeoloxía
PROFESORA MÓNICA IGLESIAS MONTERO - MARTA RAMADA ZAMORA
LIBRO DE
TEXTO
Título BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 1º BACHARELATO OBRADOIRO
Autor MIGUEL ÁNGEL MADRID, IGNACIO MELÉNDEZ HEVIA E OUTROS
Editorial SANTILLANA ISBN 9788499724454
Data Autoriz. 2015 X Galego Castelán
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 77
Os contidos da área de Bioloxía e Xeoloxía estrutúranse nos seguintes bloques:
Bloque 1. Os seres vivos: composición e función.
Bloque 2. A organización celular.
Bloque 3. Histoloxía.
Bloque 4. A biodiversidade.
Bloque 5. As plantas: as súas funcións e adaptacións ao medio.
Bloque 6. Os animais: as súas funcións e adaptacións ao medio.
Bloque 7. Estrutura e composición da Terra.
Bloque 8. Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos.
Bloque 9. Historia da Terra.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 78
8.1. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1 Bloque1. Os seres vivos: composición e función.
Mes Sesións
8
B1.1. Niveis de organización dos seres vivos.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set 8
B1.2. Características dos seres vivos: funcións de nutrición,
relación e reprodución.
B1.3. Concepto de bioelemento e biomolécula.
B1.4. Clasificación dos bioelementos e das biomoléculas.
B1.5. Estrutura, composición química e propiedades das
biomoléculas.
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque 2. A organización celular.
Mes Sesións
8
B2.1. A célula como unidade estrutural, funcional e xenética.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set 8
B2.2. Modelos de organización celular: célula procariota e
eucariota; célula animal e célula vexetal.
B2.3. Estrutura e función dos orgánulos celulares.
B2.4.
Planificación e realización de prácticas de laboratorio.
Observación microscópica de células eucariotas animais e
vexetais.
B2.5. Ciclo celular. División celular: mitose e meiose. Importancia
na evolución dos seres vivos.
B2.6. Ciclo celular. División celular: mitose e meiose. Importancia
na evolución dos seres vivos.
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque 3. Histoloxía.
Mes Sesións
9
B3.1. Concepto de tecido, órgano, aparello e sistema. Libro de
texto
Material
elaborado
Out 8 B3.2. Principais tecidos animais: estrutura e función.
B3.3. Principais tecidos vexetais: estrutura e función.
B2.4. Observacións microscópicas de tecidos animais e vexetais.
1ª
av
ali
aci
ón
UD Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
9
Bloque
B4 Bloque 4. A biodiversidade.
Mes Sesións
B4.1. Clasificación e nomenclatura dos seres vivos. Grandes grupos
taxonómicos. Libro de
texto
Material
elaborado
Out 8 B4.2. Concepto de biodiversidade. Índices de biodiversidade.
B4.3. Características dos dominios e dos reinos dos seres vivos.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 79
1ª
av
ali
aió
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B5
Bloque 5. As plantas: as súas funcións e adaptacións ao
medio.
Mes Sesións
12
B5.2. Funcións de nutrición nas plantas. Proceso de obtención e
transporte dos nutrientes.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov 8 B5.12. Ciclos biolóxicos dos principais grupos de plantas.
B5.16. As adaptacións dos vexetais ao medio.
1ª
av
ali
aió
n
13
B5.1. A absorción da auga e os sales minerais nos vexetais.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov 8
B5.2. Funcións de nutrición nas plantas. Proceso de obtención e
transporte dos nutrientes.
B5.3. Procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación.
B5.4. Transporte do zume elaborado.
B5.5. Fotosíntese.
B5.6. Importancia biolóxica da fotosíntese.
B5.7. A excreción en vexetais. Tecidos secretores.
B5.12. Ciclos biolóxicos dos principais grupos de plantas.
1ªa
va
lia
ión
14
B5.8. Funcións de relación nas plantas. Tropismos e nastias. Libro de
texto
Material
elaborado
Dec. 8
B5.9. Hormonas vexetais: tipos e funcións.
B5.10. Efectos da luz e a temperatura sobre o desenvolvemento das
plantas.
B..16. Adaptacións dos vexetais ao medio.
1ª
av
ali
aci
ón
UD Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
10
Bloque
B4 Bloque 4. A biodiversidade
Mes Sesións
B4.4. Grandes zonas bioxeográficas.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov 8
B4.5. Patróns de distribución. Principais biomas. Os biomas
galegos.
B4.6. Factores xeolóxicos e biolóxicos que inflúen na distribución
dos seres vivos.
B4.10. Concepto de endemismo. Principais endemismos da
Península Ibérica e de Galicia
B4.11. Importancia biolóxica da biodiversidade.
B4.12 Causas da perda de biodiversidade.
B4.13 O factor antrópico na conservación da biodiversidade.
B4.14 Estudo dun ecosistema. Cómputo da biodiversidade .
1ª
av
ali
aci
ón
11
B4.1. Clasificación e nomenclatura dos seres vivos. Grandes grupos
taxonómicos.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov 8 8
B4.2. Concepto de biodiversidade. Índices de biodiversidade.
B4.4. Grandes zonas bioxeográficas.
B4.5. Patróns de distribución. Principais biomas. Os biomas
galegos.
B4.6. Factores xeolóxicos e biolóxicos que inflúen na distribución
dos seres vivos.
B4.7. A evolución como fonte de biodiversidade. Proceso de
especiación.
B4.13. O factor antrópico na conservación da biodiversidade.
1ª
av
al.
12
B4.1. Clasificación e nomenclatura dos seres vivos. Grandes grupos
taxonómicos.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov 8
B4.3. Características dos dominios e dos reinos dos seres vivos.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 80
2 a
va
lia
ión
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B6
Bloque 6. Os animais: as súas funcións, e adaptacións ao
medio.
Mes Sesións
16
B6.1. Funcións de nutrición nos animais.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan 8
B6.2. Estrutura e función dos aparellos dixestivos e as súas
glándulas.
B6.4. Transporte de gases e respiración. Tipos de aparellos
respiratorios. Respiración celular.
B6.5. Excreción: tipos de aparellos excretores en invertebrados e
vertebrados. Produtos da excreción.
2ª
av
ali
aió
n
17
B6.1. Funcións de nutrición nos animais.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan 8 B6.3.
Aparellos circulatorios. Pigmentos respiratorios nos animais.
Linfa.
B.6.5
Excreción: tipos de aparellos excretores en invertebrados e
vertebrados. Produtos da excreción. Ptacións dos vexetais ao
medio.
18 B6.6. Funcións de relación nos animais. Receptores e efectores.
Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb 8
19 B6.6. Funcións de relación nos animais. Receptores e efectores.
Sistemas nervioso e endócrino. Homeostase.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb 8
20
B6.7. Reprodución nos animais. Tipos de reprodución. Vantaxes e
inconvenientes. Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 8 B6.8. Gametoxénese.
B6.9. Fecundación e desenvolvemento embrionario.
B6.10. Ciclos biolóxicos máis característicos dos animais.
3ª
av
ali
aió
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B7
Bloque 7. Estrutura e composición da terra
Mes Sesións
1
B7.1. Análise e interpretación dos métodos de estudo da Terra.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 8
B7.2. Estrutura do interior terrestre: capas que se diferencian en
función da súa composición e da súa mecánica.
B7.4. Evolución das teorías desde a deriva continental ata a
tectónica de placas.
B7.5 Achegas das novas tecnoloxías na investigación do noso
planeta.
1ª
av
ali
aió
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B5
Bloque 5. As plantas: as súas funcións e adaptacións ao
medio.
Mes Sesións
15
B5.11. Funcións de reprodución en vexetais: tipos de reprodución.
Libro de
texto
Material
elaborado
Dec 8
B5.12. Ciclos biolóxicos dos principais grupos de plantas.
B5.16. Semente e froito.
B5.14. Polinización e fecundación nas espermafitas.
B5.15. Propagación dos froitos e diseminación. Proceso da
xerminación.
B5.9. Hormonas vexetais: tipos e funcións.
B5.10. Efectos da luz e a temperatura sobre o desenvolvemento das
plantas.
B5.16. Adaptacións dos vexetais ao medio.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 81
3ª
av
ali
aió
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B7
Bloque 7. Estrutura e composición da terra
Mes Sesións
2
B7.1. Análise e interpretación dos métodos de estudo da Terra.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo/
Abril 8
B7.2. Estrutura do interior terrestre: capas que se diferencian en
función da súa composición e da súa mecánica.
B7.3. Dinámica litosférica.
B7.4. Evolución das teorías desde a deriva continental ata a
tectónica de placas.
B7.5. Achegas das novas tecnoloxías na investigación do noso
planeta.
3 B7.5. Achegas das novas tecnoloxías na investigación do noso
planeta.
Libro de
texto
Material
elaborado
Abril/
Maio 8
4 B7.5. Achegas das novas tecnoloxías na investigación do noso
planeta.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 8
5 B7.5. Achegas das novas tecnoloxías na investigación do noso
planeta.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio
8
6
B7.6. Minerais e rochas: conceptos. Clasificación xenética das
rochas. Libro de
texto
Material
elaborado
Xuño 8 B7.7. Observación de coleccións de minerais e rochas.
B7.8. Recoñecemento e identificación de minerais e rochas
frecuentes en Galicia.
3ª
av
ali
aió
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B8
Bloque 8. Os procesos xeolóxicos e petroxenéticos
Mes Sesións
3 B8.1.
Magmatismo. Clasificación das rochas magmáticas. Rochas
magmáticas de interese. O magmatismo na tectónica de
placas.
Libro de
texto
Material
elaborado
Abril/
Maio 8
B8.2. Riscos xeolóxicos: vulcanismo e sismicidade.
4
B8.3.
Metamorfismo: procesos metamórficos. Fisicoquímica do
metamorfismo; tipos de metamorfismo. Clasificación das
rochas metamórficas. O metamorfismo na Tectónica de
placas. Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 8 B8.5. A deformación en relación á tectónica de placas.
Comportamento mecánico das rochas.
B8.6. Tipos de deformación: dobras e fallas.
B8.7. Técnicas para a identificación de distintos tipos de rochas.
B8.8. Construción de modelos onde se representen os principais
tipos de pregamentos e fallas.
5 B8.4.
Procesos sedimentarios. Facies sedimentarias: identificación
e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas
sedimentarias.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 8
6 B8.4.
Procesos sedimentarios. Facies sedimentarias: identificación
e interpretación. Clasificación e xénese das principais rochas
sedimentarias.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xuño 8
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 82
3ª
av
ali
aió
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B9
Bloque 9. Historia da Terra
Mes Sesións
1 B9.3.
Datacións relativas e absolutas: estudo de cortes xeolóxicos
sinxelos. Grandes divisións xeolóxicas: Táboa do tempo
xeolóxico. Principais acontecementos na historia xeolóxica
da Terra. Oroxenias.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 8
4 B9.3.
Datacións relativas e absolutas: estudo de cortes xeolóxicos
sinxelos. Grandes divisións xeolóxicas: Táboa do tempo
xeolóxico. Principais acontecementos na historia xeolóxica
da Terra. Oroxenias.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 8
5
B9.1. Estratigrafía: concepto e obxectivos. Principios. Definición
de estrato.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 8 B9.2.
Interpretación e realización de mapas topográficos e cortes
xeolóxicos.
B9.3.
Datacións relativas e absolutas: estudo de cortes xeolóxicos
sinxelos. Grandes divisións xeolóxicas: Táboa do tempo
xeolóxico. Principais acontecementos na historia xeolóxica
da Terra. Oroxenias.
6
B9.1. Estratigrafía: concepto e obxectivos. Principios. Definición
de estrato.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xuño 8 B9.2.
Interpretación e realización de mapas topográficos e cortes
xeolóxicos.
B9.3.
Datacións relativas e absolutas: estudo de cortes xeolóxicos
sinxelos. Grandes divisións xeolóxicas: Táboa do tempo
xeolóxico. Principais acontecementos na historia xeolóxica
da Terra. Oroxenias.
7
B9.1. Estratigrafía: concepto e obxectivos. Principios. Definición
de estrato.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xuño 4
B9.2. Interpretación e realización de mapas topográficos e cortes
xeolóxicos.
B9.3.
Datacións relativas e absolutas: estudo de cortes xeolóxicos
sinxelos. Grandes divisións xeolóxicas: Táboa do tempo
xeolóxico. Principais acontecementos na historia xeolóxica
da Terra. Oroxenias.
B9.4. Extincións masivas e as súas causas naturais.
B9.5. Estudo e recoñecemento de fósiles.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 83
LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS CCL Comunicación lingüística. CL Comprensión lectora.
CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. EOE Expresión oral e escrita.
CD Competencia dixital. CA Comunicación audiovisual.
CAA Competencia aprender a aprender. TIC Tecnoloxías da información e da comunicación.
CSC Competencias sociais e cívicas. EMP Emprendemento.
CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. EC Educación cívica.
CCEC Conciencia e expresións culturais. PV Prevención da violencia.
EV Educación e seguridade viaria.
8.2. RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B7.1 B7.1 BXB7.1.1 CCL/CAA/CSC Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre diferentes
métodos de estudo da Terra. 100% 15% 80 90% 20% X X X X
B7.2
B7.2
BXB7.2.1 CCL/CMCCT
Analiza e expón a información sobre a estrutura e composición do interior da Terra,
distinguindo as súas capas e as descontinuidades e zonas de transición entre elas 100% 15% 80% 20% X X
Interpreta imaxes sobre as características das capas terrestres e transcribe os datos,
exponas con precisión e formula hipóteses. 80% 5% 70% 20% 10% X X X X
BXB7.2.2 CCL/CMCCT/CSC/CCEC Interpreta mapas, gráficos e imaxes e localiza as diferentes capas da Terra,
identificando as descontinuidades entre elas. 100% 15% 70% 20% 10% X X X X
BXB7.2.3 CMCCT/CAA
Analiza información sobre o que achegan ao estudo da Terra os modelos xeoquímico
e xeodinámico da Terra, tendo en conta as características das súas capas internas e
externas.
100% 15% 80% 20% X X
Busca información, reflexiona e expón as súas opinións con claridade sobre diferentes
hipóteses relativas á natureza e evolución do planeta, tales como a hipótese Gaia. 70% 5% 90% 20% X X X X
B7.4 B7.4 BXB7.4.1 CMCCT/CAA Identifica os tipos de bordos das placas terrestres, interpreta os fenómenos asociados
a cada tipo e expón os resultados con claridade. 100% 15% 80% 20% X X
B7.5 B7.5 BXB7.5.1 CCL/CMCCT/CD/CAA/
CSC
Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre métodos de
investigación xeolóxica e de fenómenos naturais. 100% 15% 90% 20% X X X X
2
B7.1 B7.1 BXB7.1.1 CAA/CD Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre diferentes
métodos de estudo da Terra. 100% 10% 90% 20% X X X X
B7.2
B7.2 BXB7.2.1 CMCCT/CCL Identifica e describe os termos do vocabulario científico, relacionados coa atmosfera 100% 20% 80% 20% X X
BXB7.2.2 CCL/CMCCT/CSC Interpreta mapas, gráficos e imaxes sobre os movementos da litosfera. 100% 5% 70% 20% 10% X X X X
BXB7.2.3 CMCCT/CAA Identifica a dinámica das placas litosféricas como a parte visible da máquina térmica
terrestre. 100% 10% 80% 20% X X
B7.3 B7.3 BXB7.3.1 CCL/CMCCT/CAA
Interpreta imaxes sobre o proceso de subdución e sobre os procesos xerados pola
convección do manto 100% 10% 70% 20% 20% X X X X
Explica a orixe das illas volcánicas pola converxencia das placas oceánicas; a orixe
de cordilleiras volcánicas pola converxencia de litosfera oceánica; e os oróxenos de
colisión pola converxencia de placas continentais.
100% 10% 80% 20% X X
B7.4 B7.4 BXB7.4.1 CCL/CMCCT/CAA
Recoñece as evidencias da deriva continental. 100% 10% 80% 20% X X
Identifica o descubrimento das dorsais oceánicas como consecuencia da teoría da
deriva continental. 100% 10% 80% 20% X X
Identifica as placas litosféricas e os tipos de bordos das placas terrestres, interpreta os
fenómenos asociados a cada tipo e expón os resultados con claridade. 100% 10% 80% 20% X X
B7.5 B7.5 BXB7.6.1 CCL/CMCCT/CD/CAA/
CSC
Interpreta imaxes de tomografía sísmica. 70% 5% 70% 20% 10% X X X X
3 B7.5 B7.5 BXB7.5.1 CMCCT/CD/CAA/CSC Identifica rochas magmáticas co microscopio petrográfico. 70% 100% 80% 20% X X X X
4 B7.5 B7.5 BXB7.5.1 CMCCT/CD/CAA/CSC Recoñece os métodos empregados para estudar as estruturas tectónicas nun
laboratorio. 70% 20% 80% 20% X X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 84
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5 B7.5 B7.5 BXB7.5.1 CMCCT/CD/CAA/
CSC
Recoñece distintos sistemas de información xeográfica. 100% 40% 80% 20% X X X X
Identifica os sistemas de teledetección e diferencia a activa da pasiva. 100% 40% 80% 20% X X X X
6
B7.6 B7.6 BXB7.6.1 CCL/CMCCT/CD/
CAA/CSC
Identifica distintos usos das rochas sedimentarias.
100% 40% 80%· 20% X X
B7.7 B7.7 BXB7.7.1 CCÑ/CMCCT/CD/
CAA/CSC Explica a meteorización química do arenito. 80% 40% 80% 20%· X X
B7.8 B7.8 BXB7.8.1 CCL/CMCCT/CD/
CAA/CSC Coñece as principais aplicacións dos minerais más comúns. 100% 20% 80% 20% X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliaciónIÓNliación
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
3
B8.1 B8.1 BXB8.1.1 CCL/CMCCT//CAA
/CSC
Diferencia en imaxes as distintas localizacións dos magmas. 80% 5% 80%
20% X X
Comprende e interpreta un debuxo as formas de localización de rochas magmáticas. 80% 5% 80% 20% X X
Explica o tipo de magma que orixina unha zona de colisión entre dous continentes. 100% 10% 80% 20% X X
B8.2 B8.2 BXB8.2.1 CCL/CMCCT/CAA Identifica os factores que determinan os diferentes tipos de magmas, clasificándoos
atendendo á súa composición. 100% 15% 80% 20% X X
B8.3 B8.3 BXB8.3.1. CCL/CMCCT/CAA
Identifica os principais compoñentes das rochas magmáticas: os minerais da clase dos
silicatos. 100% 10% 80% 20% X X
Explica por que unha rocha magmática non pode conter olivina e cuarzo á vez pero si
plaxioclasio e cuarzo. 70% 5% 80% 20% X X
Describe diferenzas entre rochas magmáticas. 100% 15% 80% 20% X X
B8.4 B8.4 BXB8.4.1 CMCCT/CAA Recoñece as características do magma diferenciando os distintos produtos emitidos
nunha erupción volcánica e identifícaos co tipo de actividade volcánica correspondente. 100% 15% 100% 20% X X
B8.6 B8.5 BXB8.5.1 CCL/CMCCT/CAA
Analiza os riscos xeolóxicos derivados da actividade volcánica. 100% 10% 80% 20% X X X
Explica a orixe dos fenómenos volcánicos e os perigos da acumulación de cinzas
procedentes da actividade volcánica. 100% 10% 70% 20% X X
4
B8.6 B7.6 BXB7.6.1 CCL/CMCCT/CAA/
CSC
Identifica os cambios que produce o metamorfismo nas rochas. 100% 20% 80%· 10% 10% X X
Recoñece o tipo de estrutura tectónica que presenta un chan. 60% 5% 70% 10% 20% X X
B8.7 B7.7 BXB7.7.1 CCL/CMCCT/CAA Clasifica as rochas metamórficas en rochas con foliación e rochas con estrutura
granoblástica. 100% 20% 80% 10% 10%· X X
Recoñece usos das rochas metamórficas e magmáticas. 60% 5% 80% 10% 10% X X
B8.11 B7.8 BXB7.8.1 CCL/CMCCT/CAA/
CSC
Explica por que as rochas metamórficas teñen un comportamento diferente, dúctil ou
fráxil, segundo se produzan en zonas profundas ou superficiais. 100% 20% 80% 10% 10% X X
Explica que significa o buzamento en pregamentos e fallas. 100% 20% 90% 10% X X
Explica por que o risco sísmico é nunhas zonas maior que noutras. 100% 10% 70% 10% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 85
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5
B8.8 B8.8 BXB8.8.1 CMCCT/CCL/CAA/CSC
Explica os procesos polos que se mobilizan os clastos. 70% 5% 80% 20% X X
Describe os axentes xeolóxicos que interveñen na formación de ambientes
sedimentarios. 100% 15% 80%
20% X X
Explica cando se produce nun solo edafización. 80% (1) 10%(1) 80%(1) 20% X X
Recoñece os diferentes tipos de solo. 100% 15% 80% 20% X X
Identifica os riscos dos procesos xeolóxicos externos. 100% 10% 70% 20% X X
Describe o impacto das actividades humanas na codia terrestre. 100% 10% 80% 20% X X
B8.10 B8.10 BXB8.10.1 CMCCT/CCL/CAA/CSC
Identifica os tipos de meteorización e os cambios que producen nas rochas. 100% 15% 90% 20% X X
Identifica o detrito ou regolito como unha formación de procesos de
meteorización. 70% 5% 80%
20% X X
Explica cando se produce nun solo edafización. (1) (1) (1) (1) (!) (1)
Recoñece os diferentes tipos de solo. 100% 15% 90% 20% X X
6
B8.8 B8.8 BXB8.8.1 CCL/CMCCT/CD/
CAA/CSC
Diferencia os xacementos que se orixinan en distintos ambientes
sedimentarios e os minerais que os constitúen. 70% 10% 80% 20% X X
Recoñece a relación entre os procesos externos e os internos. 100% 10% 80% 20% X X
B8.9 B8.9 BXB8.9.1 CCÑ/CMCCT/CD/
CAA/CSC Describe as fases da diaxénese. 100% 10% 80% 20% X X
B8.10 B8.10 BXB8.10.1 CCL/CMCCT/CD/
CAA/CSC Clasifica as rochas sedimentarias en rochas non detríticas e rochas detríticas. 100% 10% 80% 20% X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
1 B9.2 B9.2 BXB9.2.1 CCL/CMCCT/CAA Interpreta imaxes sobre os estratos e as descontinuidades terrestres, representadas
mediantes cortes xeolóxicos; e transcribe os datos, expóndoos con precisión. 100% 25% 70% 20% 10% X X X X
4 B9.2 B7.6 BXB7.6.1 CMCCT/CD/CAA/CSC Interpreta estruturas tectónicas en cortes xeolóxicos. 100% 25% 70%· 20% 10% X X X X
5
B9.1 B9.1 BXB9.1.1 CMCCT/CD/CAA/
CSC
Interpreta e realiza cálculos en mapas topográficos. 100% 25% 70% 20% 10%· X X X X
Realiza un perfil topográfico. 100% 25% 70% 20% 10% X X X X
6 B9.2 B9.2 BXB9.2.1 CMCCT/CC/CAA/
CSC
Interpreta un mapa xeolóxico. A regra dos uves. 100% 40% 70% 20% 10% X X X X
Interpreta un corte xeolóxico. 100% 40% 70% 20% 10% X X X X
Describe a reconstrución dun suceso catastrófico ocorrido hai millóns de anos a
partir do estudo das rochas sedimentarias. 80% 20% 70% 20% X X X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 86
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
7
B9.2 B9.2 BXB9.2.1 CMCCT/CAA
Interpreta o tempo xeolóxico nun corte xeolóxico. 80% 5% 70% 20% 10% X X X X
Ordena cronoloxicamente os materiais ou os procesos xeolóxicos e correlaciona
unidades xeolóxicas. 80% 5% 80% 20% X X
Elixe o método adecuado de datación dunhas ruínas. 100% 10% 80% 20% X X
B9.3 B9.3 BXB9.3.1 CMCCT/CCL/CAA/
CSC
Explica como se recoñecen rochas orixinadas por bacterias. 70% 5% 70% 20% 10% X X X X
Identifica o factor paleoxeográfico que determinou as condicións e os procesos dos
diferentes períodos. 100% 10% 80% 20% X X
Recoñece o proceso que provocou as diferenzas entre os materiais de distintos períodos. 100% 15% 80% 20% X X
Interpreta os cambios que se producen dun período a outro. 100% 15% 80% 20% X X
Describe o que ocorre cando os fósiles e as rochas non encaixan. 100% 10% 80% 20% X X
Explica cando se produce nun solo edafización. 80% 10% 90% 20% X X
Recoñece os diferentes tipos de solo. 100% 15% 90% 20% X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
9
B3.1 B3.1 BXB3.1.1 CMCCT/CAA Diferencia unha colonia dun organismo pluricelular e explica as vantaxes destes últimos. 100% 20% 80% 20% X X
B3.2 B3.2
BXB3.2.1 CMCCT/CAA/IE Diferencia tecidos epiteliais 100% 20% 80% 20% X X
BXB3.2.1 CMCCT/CCL/CAA
Prepara unha mostra de tecido epitelial e relaciona a forma das súas células coa súa
función. 100% 10% 80% 20% X X
Indica características das células de distintos tecidos. 100% 20% 90% 10% X X
B3.3 B3.3 BXB3.3.1 CMCCT/CAA Relaciona imaxes microscópicas co tecido ao que pertencen 80% 10% 90% 10% X X
CCL/CMCCT/CAA Explica as semellanzas e diferenzas entre as células de tres tipos de tecido muscular. 100% 20% 90% 10% X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
8
B2.1 B2.1 BXB2.1.1 CMCCT/CAA Distingue unha célula procariota dunha eucariota. 100% 25% 80% 20% X X
BXB2.1.2 CMCCT/CCL/CAA Describe células procariotas e eucariotas. 100% 25% 80% 20% X X
B2.3 B2.3 BXB2.3.1 CMCCT/CCL/CAA Explica como se atopa o ADN durante a división celular. 100% 25% 80% 20% X X
B.2.4 B2.4 BXB2.4.1 CMCCT/CAA Establece analoxías e diferenzas entre os procesos de división celular mitótica e meiótica. 100% 25% 80% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 87
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
10
B4.1 B4.1 BXB4.1.1 CMCCT/CAA Recoñece a importancia das funcións das plantas e as algas nos ecosistemas para a
supervivencia dos organismos . 100% 10% 80% 20% X X
B4.3 B4.3 BX4.3.1
CMCCT/CCL/CAA/
CSC
Explica como se recoñecen rochas orixinadas por bacterias. 70% 5% 70% 20% 10% X X X X
Coñece o concepto de biodiversidade. 100% 5% 80% 10% X X
Explica a variedade e abundancia de especies. 70% 5% 80% 20% X X
Indica que ecosistemas presentan maior diversidade. 100% 5% 80% 20% X X
BXB4.3.2 CMCCT/CAA Realiza mostraxes de biodiversidade. 70% 5% 90% 10% X X X X
B4.6 B4.6 BXB4.6.1 CMCCT/CAA
Indica zonas de maior biodiversidade. 70% 5% 80% 20% X X
Recoñece os factores que determinan a distribución dos diferentes biomas terrestres 100% 5% 80% 20% X X
BXB4.6.2 CMCCT/CAA
Identifica nun mapa os estados nos que se sitúan os puntos quentes e explica as causas
que ameazan a biodiversidade en cada un. 100% 5% 70% 20% 10% X X X X
Menciona adaptacións de diferentes especies segundo o clima. 100% 5% 80% 20% X X X X
B4.11 B4.11 BXB4.11.2 CMCCT/CCL/CAA
Investiga a estrutura e importancia das devesas creadas polo ser humano a partir do
bosque mediterráneo 40% 5% 90% 10% X X X X
Identifica as adaptacións da aciñeira ao bosque mediterráneo. 60% 5% 80% 20% X X
B4.13 B4.13 BXB4.13.1 CMCCT/CCL/CAA/
CSC
Explica que é unha especie endémica. 100% 5% 80% 20% X X
Describe exemplos de seres vivos útiles para o ser humano 100% 5% 90% 10% X X X X
B4.14 B4.14 BXB4.14.1 CMCCT/CCL/CAA/
CSC Explica a importancia da diversidade xenética. 100% 5% 80% 20% X X
B4.15 B4.15 BXB4.15.2 CMCCT/CCL/CAA/
CSC
Explica por que a desaparición dunha especie provoca a extinción doutras. 100% 5% 80% 20% X X
B4.16 B4.16 BXB4.16.2 CMCCT/CCL/CAA/
CSC
Elabora unha lista de medidas que se poden ter en conta para preservar a biodiversidade. 100% 10% 90% 20% X X X X
B4.17 B4.17 BXB4.17.1 CMCCT/CCL/CAA/
CSC
Describe as consecuencias da introdución de especies novas en zonas nas que antes non
existía 100% 5% 80% 20% X X
11
B4.1 B4.18 BXB4.1.1. CMCCT/CAA Interpreta características dos grupos taxonómicos. 100% 15% 80% 20% X X
B4.2 B4.2 BXB4.2.1 CMCCT/CAA/CSC
Valora a importancia de clasificar os seres vivos e coñece criterios de clasificación 100% 15% 80% 20% X X
Recoñece a evolución biolóxica como un dos fundamentos dos sistemas de clasificación 100% 10% 80% 20% X X
Identifica como serían clasificados algúns organismos nos distintos sistemas de
clasificación. 70% 10% 80% 20% X X
B4.9 B4.9
BXB4.9.1 CMCCT/CCL/CAA Explica que pasaría se as especies non evolucionasen. 80% 5% 80% 20% X X
Explica que significa que a evolución depende do azar. 100% 5% 80% 20% X X
BXB4.9.2 CMCCT/CCL/CAA
Comprende a importancia das adaptacións dos animais e das plantas. 100% 15% 80% 20% X X
Describe as relacións dos organismos nun ecosistema utilizando os conceptos de hábitat
e nicho ecolóxico. 100% 15% 80% 20% X X
B4.10 B4.10 BXB4.10.2 CMCCT/CAA Relaciona as adaptacións e os procesos de especiación coa diversidade dos seres vivos. 80% 10% 80% 20% X X
12
B4.2 B4.2 BXB4.2.1 CMCCT/CAA Realiza unha clave dicotómica dos principais grupos de vertebrados. 70% 15% 80% 10% 10% X X
Elabora unha clave dicotómica para identificar diversas especies de árbores. 70% 15% 80% 10% 10% X X
B4.4 B4.4
BXB4.4.1 CMCCT/CAA Identifica os dominios e os reinos nos que se agrupan os seres vivos 100% 30% 80% 20% X X
BXB4.4.2 CMCCT/CCL/CAA Recoñece características dos dominios Archaea e Bacteria. 100% 25% 80% 20% X X
Describe as dificultades para clasificar os protistas. 80% 15% 80% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 88
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
13
B5.1 B5.1 BXB3.1.1 CMCCT/CAA Diferencia unha colonia dun organismo pluricelular e explica as vantaxes destes últimos. 100% 5% 80% 20% X X
B5.2 B5.2
BXB3.2.1 CMCCT/CAA/IE Diferencia tecidos epiteliais 100% 10% 80% 20% X X
BXB3.2.1 CMCCT/CCL/CAA
Prepara unha mostra de tecido epitelial e relaciona a forma das súas células coa súa
función. 100% 5% 80% 20% X X
Indica características das células de distintos tecidos. 100% 10% 80% 20% X X
B5.3 B5.3 BXB3.3.1 CMCCT/CAA Relaciona imaxes microscópicas co tecido ao que pertencen 100% 5% 90% 20% X X
Explica as semellanzas e diferenzas entre as células de tres tipos de tecido muscular. 100% 10% 80% 20% X X
B5.4 B5.4 BXB5.4.1 CCL/CMCCT/CAA Explica como se distribúe pola planta do zume elaborado 100% 5% 80% 20% X X
Identifica os órganos dunha planta que poden ser sumidoiros e produtores á vez. 80% 5% 80% 20% X X
B5.5 B5.5 BXB5.5.1 CCL/CMCCT/CAA/
IE
Describe os feitos que ocorren durante as fases da fotosíntese 100% 10% 80% 20% X X
Define metabolismo secundario 100% 5% 80% 20% X X
Establece relacións entre os órganos de acumulación de substancias en plantas e
alimentos de orixe vexetal 60% 5% 80% 20% X X
B5.6 B5.6 BXB5.6.1 CMCCT/CAA
Sinala substancias que se atopan nos tecidos secretores das plantas que son útiles para as
persoas. 60% 5% 80% 20% X X
BXB 5.6.2 CMCCT/CAA Relaciona os tecidos secretores e as substancias que producen. 100% 10% 80% 20% X X
B5.12 B5.12 BXB5.12.1 CMCCT/CAA Diferencia a nutrición nas plantas cormófitas e nas briófitas. 100% 10% 80% 20% X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
14
B5.7 B5.7 BXB5.7.1 CCL/CMCCT/CAA Describe as diferenzas entre tropismos e nastias . 100% 10% 80% 20% X X
Identifica os estímulos externos que provocan os movementos nas nastias. 100% 10% 80% 20% X X
B5.8 B5.8 BXB5.8.1 CCL/CMCCT/CAA
Enumera os estímulos aos que responden as plantas . 100% 10% 80%· 20% X X
Define as fitohormonas; indica onde se forman e como promoven o crecemento
lonxitudinal da planta. 100% 10% 80% 20% X X
Analiza o efecto dos fitorreguladores en agricultura. 40% 5% 80% 20% X X X X
B5.9 B5.9 BXB5.9.1 CMCCT/CAA Indica as funcións das fitohormonas. 100% 10% 80% 20% X X
Identifica os efectos das hormonas vexetais. 100% 10% 20%
B5.10 B5.10 BXB5.10.1 CCL/CMCCT/CAA Explica os efectos da temperatura e a luz no desenvolvemento da plantas. 100% 10% 80% 20% X X
Explica que sucede se se cultivan fresas nun invernadoiro 40% 5% 80% 20% X X X X
B5.16 B5.16 BXB5.16.1 CCL/CMCCT/CAA
Recoñece as adaptacións máis características dos vexetais. 100% 10% 80% 20% X X
Explica as diferenzas entre os mecanismos de defensa das plantas específicos e
inespecíficos. 60% 5% 80% 20% X X
Indica as substancias que actúan durante as infeccións dunha planta como mediadores. 60% 5% 80% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 89
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
15
B5.11 B5.11 BXB5.11.1 CCL/CMCCT/CAA
Diferencia a reprodución asexual por esporas e a multiplicación vexetativa. 100% 5% 80% 20% X X
Identifica os órganos que interveñen na multiplicación das cormófitas. 100% 15% 80% 20% X X
Explica por que a reprodución sexual produce plantas xeneticamente distintas ás dos seus
proxenitores. 100% 5% 80% 20% X X
Distingue as técnicas de propagación artificial de plantas 70% 5% 80% 20% X X
B5.12 B5.12 BXB5.12.1 CCL/CMCCT/CAA Diferencia os ciclos biolóxicos de briófitas e as pteridófitas. 100% 15% 80%· 20% X X
B5.13 B5.13 BXB5.13.1 CCL/CMCCT/CAA
Explica o proceso de polinización nas espermatófitas. 100% 10% 80% 20% X X
Explica o proceso de fecundación nas espermatófitas. 100% 10% 80% 20% X X
Describe as características das sementes para realizar un banco de sementes. 40% 5% 80% 20% X X X X
Define a biotecnoloxía vexetal. 60% 5% 80% 20% X X
B5.14 B5.14 BXB5.14.1 CCL/CMCCT/CAA
Explica os diferentes mecanismos de diseminación das sementes e relaciónaos coas
esporas. 100% 10% 80% 20% X X
Sinala diferenzas entre a xermolación epixea e hipoxea. 80% 5% 80% 20% X X
B5.15 B5.15 BXB5.15.1 CMCCT Identifica os mecanismos de propagación dos froitos . 100% 10% 80% 20% X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
16
B6.1 B6.1 BXB6.1.1 CCL/CMCCT/CAA Explica as características da nutrición heterótrofa. 100% 15% 80% 20% X X
Distingue os tipos principais da nutrición heterótrofa. 100% 15% 80% 20% X X
B6.2 B6.2 BXB6.2.1 CMCCT/CAA Distingue os aparellos dixestivos dos invertebrados. 80% 10% 80% 20% X X
B6.3 B6.3 BXB6.3.1 CMCCT/CAA Establece diferenzas entre os modelos de aparellos dixestivos nos vertebrados. 80% 10% 80% 20% X X
B6.4 B6.4 BXB6.4.1 CMCCT/CAA
Relaciona a dentadura coa función/s que realizan 100% 15% 80% 20% X X
Relaciona os tipos de células do estómago coa súa función. 100% 15% 80% 20% X X
BXB6.4.2 CCL/CMCCT/CAA Describe os procesos dixestivos no intestino. 100% 20% 80% 20% X X
17
B6.5 B6.5 BXB6.5.1 CMCCT/CAA Recoñece a existencia de pigmentos respiratorios nos animais. 100% 5% 80% 20% X X
Relaciona distintos pigmentos respiratorios co grupo de animais que os presentan. 100% 10% 80% 20% X X
B6.6 B6.6 BXB6.6.1 CMCCT/CAA
Coñece os sistemas circulatorios sanguíneos. 100% 15% 80% 20% X X
Diferencia circulación aberta e pechada. 100% 10% 80% 20% X X
Relaciona circulación aberta e pechada cos animais que a presentan. 100% 15% 80% 20% X X
Establece diferenzas entre os aparellos circulatorios de distintos animais. 80% 10% 80% 20% X X X X
BXB6.6.2 CMCCT/CAA Recoñece o tipo de circulación en representacións sinxelas do aparello circulatorio 100% 10% 80% 20% X X
B6.7 B6.7 BXB6.7.1 CMCCT/CAA Identifica as funcións de sistema circulatorio linfático e os seus compoñentes en distintos
grupos de animais. 80% 10% 80% 20% X X
B6.11 6.11 BXB6.11.1 CCL/CMCCT/CAA
Enumera os principais produtos de excreción. 100% 5% 80% 20% X X
Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción. 80% 5% 80% 20% X X X X
Identifica órganos de excreción auxiliares. 100% 5% 80% 20% X X
18 B6.16 B6.16
BXB6.16.1 CMCCT/CAA Relaciona respostas co comportamento 100% 15% 80% 10% X X
Describe como captan os estímulos os invertebrados 80% 10% 80% 10% X X
BXB6.16.2 CMCCT/CAA Indica tipos de receptores. 100% 15% 80% 10% X X
Identifica órganos dos sentidos. 100% 20% 80% 10% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 90
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
18
B6.22 B6.22 BXB6.16.1 CCL/CMCCT/CAA Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas. 100% 15% 80% 20% X X
B6.23 B6.23 BXB6.23.1 CMCCT/CAA Relaciona as principais hormonas dos invertebrados coa súa función de control. 70% 10% 80% 20% X X
B6.11 B6.11 BXB6.11.1 CCL/CMCCT/CAA
Enumera os principais produtos de excreción. 100% 5% 80% 20% X X
Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción. 80% 5% 80% 20% X X
Identifica órganos de excreción auxiliares. 10% 5% 80% 20% X X
19
B6.16 B6.16 BXB6.16.1 CCL/CMCCT/CAA Explica a relación e coordinación nos animais. 100% 10% 80% 20% X X
B6.17 B6.17 BXB6.17.1 CCL/CMCCT/CAA
Explica a transmisión do impulso nervioso. 100% 5% 80% 20% X X
Explica a diferenza entre potencial de repouso e de acción. 100% 5% 80% 20% X X
Describe o proceso de intercambio de ións na neurona. 100% 5% 80% 20% X X
Diferenza entre sinapse química e eléctrica. 100% 5% 80% 20% X X
B6.18 B6.18 BXB6.18.1 CMCCT/CAA Indica os tipos de sistemas nerviosos en invertebrados. 70% 5% 60% 30% 10% X X X X
B6.19 B6.19 BXB6.19.1 CMCCT/CAA Identifica o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados. 50% 5% 60% 30% 10% X X X X
B6.20 B6.20 BXB6.20.1 CCL/CMCCT Describe o sistema nervioso central e periférico dos vertebrados. 100% 10% 80% 20% X X
Describe o acto reflexo. 100% 5% 80% 20% X X
B6.21 B6.21 BXB6.21.1 CMCCT/CAA Identifica os compoñentes do sistema endócrino. 100% 5% 80% 20% X X
B6.22 B6.22
BXB6.22.1 CCL/CMCCT/CAA Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas 100% 5% 80% 20% X X
BXB6.22.2 CMCCT/CAA Recoñece a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das
hormonas que actúan no corpo humano 100% 10% 80% 20% X X
BXB6.23.2 CCL/CMCCT/CAA
Explica a relación entre o hipotálamo e a hipófise 100% 5% 80% 20% X X
Indica as glándulas reguladas pola hipófise 100% 10% 80% 20% X X
Explica a relación entre as hormonas producidas polo páncreas 100% 10% 80% 20% X X
20
B6.24 B6.24 BXB6.24.1 CCL/CMCCT/CAA
Explica as diferenzas entre reprodución asexual e sexual. 100% 5% 80% 20% X X
Recoñece as características da reprodución asexual ou multiplicación vexetativa. 100% 5% 80% 20% X X
Describe as vantaxes e inconvenientes da reprodución asexual e sexual, argumentando
sobre cada unha delas. 100% 5% 80%
20% X X
BXB6.24.3 CMCCT/CAA Distingue os tipos de reprodución sexual. 100% 10% 80% 20% X X
B6.25 B6.25 BXB6.25.1 CCL/CMCCT Describe o proceso da gametoxénese. 100% 10% 80% 20% X X
B6.26 B6.26 BXB6.26.1 CMCCT/CAA Recoñece os mecanismos de autofecundación que utilizan algúns animais. 70% 5% 80% 20% X X
Recoñece os tipos de fecundación en animais. 100% 5% 80% 20% X X
B6.27 B6.27 BXB6.27.1 CCL/CMCCT Describe as fases do desenvolvemento embrionario. 60% 5% 60% 30% 10% X X X X
BXB6.27.2 CMCCT/CAA Establece relacións entre os tipos de ovo e os procesos de segmentación e gastrulación. 60% 5% 80% 20% X X X X
B6.21 B6.21 BXB6.21.1 CMCCT/CAA Identifica os compoñentes do sistema endócrino. 100% 5% 80% 20% X X
B6.22 B6.22
BXB6.22.1 CCL/CMCCT/CAA Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas. 100% 5% 80% 20% X X
BXB6.22.2 CMCCT/CAA Recoñece a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das
hormonas que actúan no corpo humano. 100% 10% 80%
20% X X
BXB6.22.3 CCL/CMCCT/CAA
Explica a relación entre o hipotálamo e a hipófise. 100% 5% 80% 20% X X
Indica as glándulas reguladas pola hipófise. 100% 10% 80% 20% X X
Explica a relación entre as hormonas producidas no páncreas. 100% 10% 80% 20% X X
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 91
8.3. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS
COMPETENCIAS CLAVE
CC
L
Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre diferentes métodos de estudo da Terra, en
función dos procedementos utilizados, das súas achegas e das limitacións.
Analiza e expón a información sobre a estrutura e composición do interior da Terra, distinguindo as súas capas e as
descontinuidades e zonas de transición entre elas.
Interpreta imaxes sobre as características das capas terrestres e transcribe os datos, exponas con precisión e formula
hipótesis.
Interpreta mapas, gráficos e imaxes e localiza as diferentes capas da Terra, identificando as descontinuidades entre
elas.
Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre métodos de investigación xeolóxica e de
fenómenos naturais.
Interpreta imaxes sobre os estratos e as descontinuidades terrestres, representadas mediantes cortes xeolóxicos; e
transcribe os datos, expóndoos con precisión.
Analiza e expón a información sobre a estrutura e composición do interior da Terra.
Interpreta mapas, gráficos e imaxes sobre os movementos da litosfera.
Interpreta imaxes sobre o proceso de subdución e sobre os procesos xerados pola convección do manto.
Explica a orixe das illas volcánicas pola converxencia das placas oceánicas; a orixe de cordilleiras volcánicas pola
converxencia de litosfera oceánica; e os oróxenos de colisión pola converxencia de placas continentais.
Recoñece as evidencias da deriva continental.
Identifica o descubrimento das dorsais oceánicas como consecuencia da teoría da deriva continental.
Interpreta imaxes de tomografía sísmica.
Identifica os factores que determinan os diferentes tipos de magmas, clasificándoos atendendo á súa composición
Diferencia en imaxes as distintas localizacións dos magmas.
Explica o tipo de magma que orixina unha zona de colisión entre dous continentes.
Identifica os principais compoñentes das rochas magmáticas: os minerais da clase dos silicatos.
Explica por que unha rocha magmática non pode conter olivina e cuarzo á vez pero si plaxioclasio e cuarzo.
Describe diferenzas entre rochas magmáticas.
Analiza os riscos xeolóxicos derivados da actividade volcánica.
Explica a orixe dos fenómenos volcánicos e os perigos da acumulación de cinzas procedentes da actividade volcánica.
Identifica os cambios que produce o metamorfismo nas rochas.
Recoñece usos das rochas metamórficas e magmáticas.
Explica por que as rochas metamórficas teñen un comportamento diferente, dúctil ou fráxil, segundo se produzan en
zonas profundas ou superficiais.
Explica que significa o buzamento en pregamentos e fallas.
Explica por que o risco sísmico é nunhas zonas maior que noutras.
Explica os procesos polos que se mobilizan os clastos.
Describe os axentes xeolóxicos que interveñen na formación de ambientes sedimentarios.
Explica cando se produce nun solo edafización.
Recoñece os diferentes tipos de solo.
Identifica os riscos dos procesos xeolóxicos externos.
Describe o impacto das actividades humanas na codia terrestre.
Recoñece os diferentes tipos de solo.
Identifica distintos usos das rochas sedimentarias.
Explica a meteorización química do arenito.
Diferencia os xacementos que se orixinan en distintos ambientes sedimentarios e os minerais que os constitúen.
Recoñece a relación entre os procesos externos e os internos.
Describe as fases da diaxénese.
Clasifica as rochas sedimentarias en rochas non detríticas e rochas detríticas.
Ordena cronoloxicamente os materiais ou os procesos xeolóxicos e correlaciona unidades xeolóxicas.
Elixe o método adecuado de datación dunhas ruínas.
Sinala características que os seres vivos comparten coa materia inerte.
Explica a importancia da auga para os seres vivos. Identifica os bioelementos e as biomoléculas dos seres vivos.
Describe células procariotas e eucariotas.
Explica como se atopa o ADN durante a división celular.
Relaciona imaxes microscópicas co tecido ao que pertencen.
Explica as semellanzas e diferenzas entre as células de tres tipos de tecido muscular.
Coñece o concepto de biodiversidade e Indica que ecosistemas presentan maior diversidade.
Explica a variedade e abundancia de especies. Concepto deespecie endémica
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 92
CC
L
Explica por que hai tantas especies endémicas nas illas.
Explica a importancia da diversidade xenética.
Describe exemplos de seres vivos útiles para o ser humano.
Explica por que a desaparición dunha especie provoca a extinción.
Elabora unha lista de medidas que se poden ter en conta para preservar a biodiversidade.
Describe as consecuencias da introdución de especies novas en zonas nas que antes non existía.
Explica que pasaría se as especies non evolucionasen.
Explica que significa que a evolución depende do azar.
Comprende a importancia das adaptacións dos animais e das plantas.
Describe as relacións dos organismos nun ecosistema utilizando os conceptos de hábitat e nicho ecolóxico.
Interpreta un mapa xeolóxico. A regra dos uves.
Interpreta un corte xeolóxico.
Describe a reconstrución dun suceso catastrófico ocorrido hai millóns de anos a partir do estudo das rochas
sedimentarias.
Describe a absorción da auga e dos sales minerais.
Localiza e sinala a función da banda de Caspary.
Explica como se distribúe pola planta do zume elaborado.
Identifica os órganos dunha planta que poden ser sumidoiros e produtores á vez.
Describe os feitos que ocorren durante as fases da fotosíntese.
Define metabolismo secundario.
Establece relacións entre os órganos de acumulación de substancias en plantas e alimentos de orixe vexetal.
Diferencia a nutrición nas plantas cormófitas e nas briófitas.
Describe as diferenzas entre tropismos e nastias.
Identifica os estímulos externos que provocan os movementos nas nastias.
Enumera os estímulos aos que responden as plantas.
Define as fitohormonas; indica onde se forman e como promoven o crecemento lonxitudinal da planta.
Analiza o efecto dos fitorreguladores en agricultura.
Explica os efectos da temperatura e a luz no desenvolvemento da planta.
Explica que sucede se se cultivan fresas nun invernadoiro.
Recoñece as adaptacións máis características dos vexetais.
Explica as diferenzas entre os mecanismos de defensa das plantas específicos e inespecíficos.
Indica as substancias que actúan durante as infeccións dunha planta como mediadores.
Diferencia a reprodución asexual por esporas e a multiplicación vexetativa.
Identifica os órganos que interveñen na multiplicación das cormófitas.
Explica por que a reprodución sexual produce plantas xeneticamente distintas ás dos seus proxenitores.
Distingue as técnicas de propagación artificial de plantas.
Explica o proceso de polinización e nas espermatófitas.
Explica o proceso de fecundación nas espermatófitas.
Describe as características das sementes para realizar un banco de sementes.
Define a biotecnoloxía vexetal.
Explica os diferentes mecanismos de diseminación das sementes e relaciónaos coas esporas.
Sinala diferenzas entre a xerminación epixea e hipoxea.
Explica as características da nutrición heterótrofa.
Distingue os tipos principais da nutrición heterótrofa.
Describe os procesos dixestivos no intestino.
Identifica as funcións de sistema circulatorio linfático e os seus compoñentes en distintos grupos de animais.
Enumera os principais produtos de excreción.
Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción.
Identifica órganos de excreción auxiliares.
Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas.
Enumera os principais produtos de excreción.
Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción.
Identifica órganos de excreción auxiliares.
Explica a relación e coordinación nos animais.
Explica a transmisión do impulso nervioso.
Explica a diferenza entre potencial de repouso e de acción.
Describe o proceso de intercambio de ións na neurona.
Diferenza entre sinapse química e eléctrica. Describe o sistema nervioso central e periférico dos vertebrados.
Describe o acto reflexo. Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas. Explica a relación entre o hipotálamo e a hipófise.
Indica as glándulas reguladas pola hipófise.
Explica a relación entre as hormonas producidas polo páncreas.
PROGRAMACIÓN DPTO. CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 93
CC
L
Explica as diferenzas entre reprodución asexual e sexual.
Recoñece as características da reprodución asexual ou multiplicación vexetativa.
Describe as vantaxes e inconvenientes da reprodución asexual e sexual, argumentando sobre cada unha delas.
Describe o proceso da gametoxénese.
Describe as fases do desenvolvemento embrionario.
Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas.
Explica a relación entre o hipotálamo e a hipófise.
Indica as glándulas reguladas pola hipófise.
Explica a relación entre as hormonas producidas no páncreas.
CM
CC
T
Analiza e expón a información sobre a estrutura e composición do interior da Terra, distinguindo as súas capas e as
descontinuidades e zonas de transición entre elas.
Interpreta imaxes sobre as características das capas terrestres e transcribe os datos, exponas con precisión e formula
hipótesis.
Interpreta mapas, gráficos e imaxes e localiza as diferentes capas da Terra, identificando as descontinuidades entre
elas.
Analiza información sobre o que achegan ao estudo da Terra os modelos xeoquímico e xeodinámico da Terra, tendo
en conta as características das súas capas internas e externas
Busca información, reflexiona e expón as súas opinións con claridade sobre diferentes hipóteses relativas á natureza
e evolución do planeta, tales como a hipótese Gaia.
Identifica os tipos de bordos das placas terrestres, interpreta os fenómenos asociados a cada tipo e expón os resultados
con claridade.
Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre métodos de investigación xeolóxica e de
fenómenos naturais.
Interpreta imaxes sobre os estratos e as descontinuidades terrestres, representadas mediantes cortes xeolóxicos; e
transcribe os datos, expóndoos con precisión.
Analiza e expón a información sobre a estrutura e composición do interior da Terra.
Interpreta mapas, gráficos e imaxes sobre os movementos da litosfera.
Identifica a dinámica das placas litosféricas como a parte visible da máquina térmica terrestre.
Interpreta imaxes sobre o proceso de subdución e sobre os procesos xerados pola convección do manto.
Explica a orixe das illas volcánicas pola converxencia das placas oceánicas; a orixe de cordilleiras volcánicas pola
converxencia de litosfera oceánica; e os oróxenos de colisión pola converxencia de placas continentais.
Recoñece as evidencias da deriva continental.
Identifica o descubrimento das dorsais oceánicas como consecuencia da teoría da deriva continental.
Interpreta imaxes de tomografía sísmica.
Identifica rochas magmáticas co microscopio petrográfico.
Diferencia en imaxes as distintas localizacións dos magmas.
Explica o tipo de magma que orixina unha zona de colisión entre dous continentes.
Identifica os factores que determinan os diferentes tipos de magmas, clasificándoos atendendo á súa composición.
Identifica os principais compoñentes das rochas magmáticas: os minerais da clase dos silicatos.
Explica por que unha rocha magmática non pode conter olivina e cuarzo á vez pero si plaxioclasio e cuarzo.
Describe diferenzas entre rochas magmáticas.
Recoñece as características do magma diferenciando os distintos produtos emitidos nunha erupción volcánica e
identifícaos co tipo de actividade volcánica correspondente.
Analiza os riscos xeolóxicos derivados da actividade volcánica.
Explica a orixe dos fenómenos volcánicos e os perigos da acumulación de cinzas procedentes da actividade volcánica.
Recoñece os métodos empregados para estudar as estruturas tectónicas nun laboratorio.
Identifica os cambios que produce o metamorfismo nas rochas.
Recoñece usos das rochas metamórficas e magmáticas.
Explica por que as rochas metamórficas teñen un comportamento diferente, dúctil ou fráxil, segundo se produzan en
zonas profundas ou superficiais.
Explica que significa o buzamento en pregamentos e fallas.
Explica por que o risco sísmico é nunhas zonas maior que noutras.
Interpreta estruturas tectónicas en cortes xeolóxicos.
Recoñece distintos sistemas de información xeográfica.
Identifica os sistemas de teledetección e diferencia a activa da pasiva.
Explica os procesos polos que se mobilizan os clastos.
Describe os axentes xeolóxicos que interveñen na formación de ambientes sedimentarios.
Explica cando se produce nun solo edafización.
Recoñece os diferentes tipos de solo.
Identifica os riscos dos procesos xeolóxicos externos.
Recoñece os diferentes tipos de solo.
Interpreta e realiza cálculos en mapas topográficos.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 94
CM
CC
T
Realiza un perfil topográfico.
Identifica distintos usos das rochas sedimentarias.
Diferencia os xacementos que se orixinan en distintos ambientes sedimentarios e os minerais que os constitúen.
Recoñece a relación entre os procesos externos e os internos. xplica a meteorización química do arenito.
Describe as fases da diaxénese.
Clasifica as rochas sedimentarias en rochas non detríticas e rochas detríticas.
Interpreta un mapa xeolóxico. A regra dos uves.
Interpreta un corte xeolóxico.
Describe a reconstrución dun suceso catastrófico ocorrido hai millóns de anos a partir do estudo das rochas
sedimentarias.
Interpreta o tempo xeolóxico nun corte xeolóxico.
Ordena cronoloxicamente os materiais ou os procesos xeolóxicos e correlaciona unidades xeolóxicas.
Elixe o método adecuado de datación dunhas ruínas.
Sinala características que os seres vivos comparten coa materia inerte.
Explica a importancia da auga para os seres vivos.
Identifica os bioelementos e as biomoléculas dos seres vivos.
Diferencia os tipos de biomoléculas que constitúen a materia viva e relaciónaas coas súas funcións biolóxicas na
célula.
Identifica os monómeros das macromoléculas orgánicas.
Relaciona biomoléculas coa súa función biolóxica.
Distingue unha célula procariota dunha eucariota.
Describe células procariotas e eucariotas.
Explica como se atopa o ADN durante a división celular.
Establece analoxías e diferenzas entre os procesos de división celular mitótica e meiótica.
Diferencia unha colonia dun organismo pluricelular e explica as vantaxes destes últimos
Identifica modelos de organización en animais.
Diferencia tecidos epiteliais.
Prepara unha mostra de tecido epitelial e relaciona a forma das súas células coa súa función.
Indica características das células de distintos tecidos.
Relaciona imaxes microscópicas co tecido ao que pertencen.
Explica as semellanzas e diferenzas entre as células de tres tipos de tecido muscular.
Recoñece a importancia das funcións das plantas e as algas nos ecosistemas para a supervivencia dos organismos.
Coñece o concepto de biodiversidade.
Explica a variedade e abundancia de especies.
Indica que ecosistemas presentan maior diversidade.
Realiza mostraxes de biodiversidade.
Indica zonas de maior biodiversidade.
Recoñece os factores que determinan a distribución dos diferentes biomas terrestres.
Identifica nun mapa os estados nos que se sitúan os puntos quentes e explica as causas que ameazan a biodiversidade
en cada un.
Menciona adaptacións de diferentes especies segundo o clima.
Investiga a estrutura e importancia das devesas creadas polo ser humano a partir do bosque mediterráneo.
Identifica as adaptacións da aciñeira ao bosque mediterráneo.
Explica que é unha especie endémica.
Explica por que hai tantas especies endémicas nas illas.
Explica a importancia da diversidade xenética.
Describe exemplos de seres vivos útiles para o ser humano.
Explica por que a desaparición dunha especie provoca a extinción doutras.
Elabora unha lista de medidas que se poden ter en conta para preservar a biodiversidade.
Describe as consecuencias da introdución de especies novas en zonas nas que antes non existía.
Interpreta características dos grupos taxonómicos.
Valora a importancia de clasificar os seres vivos e coñece criterios de clasificación.
Recoñece a evolución biolóxica como un dos fundamentos dos sistemas de clasificación.
Identifica como serían clasificados algúns organismos nos distintos sistemas de clasificación.
Explica que pasaría se as especies non evolucionasen.
Explica que significa que a evolución depende do azar.
Comprende a importancia das adaptacións dos animais e das plantas.
Describe as relacións dos organismos nun ecosistema utilizando os conceptos de hábitat e nicho ecolóxico.
Relaciona as adaptacións e os procesos de especiación coa diversidade dos seres vivos.
Realiza unha clave dicotómica dos principais grupos de vertebrados.
Elabora unha clave dicotómica para identificar diversas especies de árbores.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 95
CM
CC
T
Realiza un perfil topográfico.
Identifica distintos usos das rochas sedimentarias.
Diferencia os xacementos que se orixinan en distintos ambientes sedimentarios e os minerais que os constitúen.
Recoñece a relación entre os procesos externos e os internos. xplica a meteorización química do arenito.
Describe as fases da diaxénese.
Clasifica as rochas sedimentarias en rochas non detríticas e rochas detríticas.
Interpreta un mapa xeolóxico. A regra dos uves.
Interpreta un corte xeolóxico.
Describe a reconstrución dun suceso catastrófico ocorrido hai millóns de anos a partir do estudo das rochas
sedimentarias.
Interpreta o tempo xeolóxico nun corte xeolóxico.
Ordena cronoloxicamente os materiais ou os procesos xeolóxicos e correlaciona unidades xeolóxicas.
Elixe o método adecuado de datación dunhas ruínas.
Sinala características que os seres vivos comparten coa materia inerte.
Explica a importancia da auga para os seres vivos.
Identifica os bioelementos e as biomoléculas dos seres vivos.
Diferencia os tipos de biomoléculas que constitúen a materia viva e relaciónaas coas súas funcións biolóxicas na
célula.
Identifica os monómeros das macromoléculas orgánicas.
Relaciona biomoléculas coa súa función biolóxica.
Distingue unha célula procariota dunha eucariota.
Describe células procariotas e eucariotas.
Explica como se atopa o ADN durante a división celular.
Establece analoxías e diferenzas entre os procesos de división celular mitótica e meiótica.
Diferencia unha colonia dun organismo pluricelular e explica as vantaxes destes últimos
Identifica modelos de organización en animais.
Diferencia tecidos epiteliais.
Prepara unha mostra de tecido epitelial e relaciona a forma das súas células coa súa función.
Indica características das células de distintos tecidos.
Relaciona imaxes microscópicas co tecido ao que pertencen.
Explica as semellanzas e diferenzas entre as células de tres tipos de tecido muscular.
Recoñece a importancia das funcións das plantas e as algas nos ecosistemas para a supervivencia dos organismos.
Coñece o concepto de biodiversidade.
Explica a variedade e abundancia de especies.
Indica que ecosistemas presentan maior diversidade.
Realiza mostraxes de biodiversidade.
Indica zonas de maior biodiversidade.
Recoñece os factores que determinan a distribución dos diferentes biomas terrestres.
Identifica nun mapa os estados nos que se sitúan os puntos quentes e explica as causas que ameazan a biodiversidade
en cada un.
Menciona adaptacións de diferentes especies segundo o clima.
Investiga a estrutura e importancia das devesas creadas polo ser humano a partir do bosque mediterráneo.
Identifica as adaptacións da aciñeira ao bosque mediterráneo.
Explica que é unha especie endémica.
Explica por que hai tantas especies endémicas nas illas.
Explica a importancia da diversidade xenética.
Describe exemplos de seres vivos útiles para o ser humano.
Explica por que a desaparición dunha especie provoca a extinción doutras.
Elabora unha lista de medidas que se poden ter en conta para preservar a biodiversidade.
Describe as consecuencias da introdución de especies novas en zonas nas que antes non existía.
Interpreta características dos grupos taxonómicos.
Valora a importancia de clasificar os seres vivos e coñece criterios de clasificación.
Recoñece a evolución biolóxica como un dos fundamentos dos sistemas de clasificación.
Identifica como serían clasificados algúns organismos nos distintos sistemas de clasificación.
Explica que pasaría se as especies non evolucionasen.
Explica que significa que a evolución depende do azar.
Comprende a importancia das adaptacións dos animais e das plantas.
Describe as relacións dos organismos nun ecosistema utilizando os conceptos de hábitat e nicho ecolóxico.
Relaciona as adaptacións e os procesos de especiación coa diversidade dos seres vivos.
Realiza unha clave dicotómica dos principais grupos de vertebrados.
Elabora unha clave dicotómica para identificar diversas especies de árbores.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 96
CM
CC
T
Identifica os dominios e os reinos nos que se agrupan os seres vivos.
Recoñece características dos dominios Archaea e Bacteria.
Explica a importancia das algas e das microalgas.
Describe as dificultades para clasificar os protistas.
Identifica as diferenzas entre os ciclos biolóxicos de briófitas, pteridófitas e espermatófitas e as súas fases e estruturas
características.
Interpreta un esquema da estrutura dos musgos.
Identifica a característica que fai que as esponxas sexan animais.
Recoñece as adaptacións animais aos medios aéreos.
Identifica as adaptacións dos anfibios aos medios acuáticos.
Diferencia as adaptacións dos réptiles e os anfibios aos medios terrestres.
Explica os procesos de transpiración, intercambio de gases e gutación.
Indica a función da cutina da epiderme das follas.
Sinala as diferenzas entre os parénquimas do mesófilo das follas.
Explica que significa que a evolución depende do azar.
Comprende a importancia das adaptacións dos animais e das plantas.
Describe as relacións dos organismos nun ecosistema utilizando os conceptos de hábitat e nicho ecolóxico.
Describe a absorción da auga e dos sales minerais.
Localiza e sinala a función da banda de Caspary.
Coñece a composición do zume bruto e os seus mecanismos de transporte.
Explica como se distribúe pola planta do zume elaborado.
Identifica os órganos dunha planta que poden ser sumidoiros e produtores á vez.
Describe os feitos que ocorren durante as fases da fotosíntese.
Define metabolismo secundario.
Establece relacións entre os órganos de acumulación de substancias en plantas e alimentos de orixe vexetal.
Describe os feitos que ocorren durante as fases da fotosíntese.
Define metabolismo secundario.
Establece relacións entre os órganos de acumulación de substancias en plantas e alimentos de orixe vexetal.
Sinala substancias que se atopan nos tecidos secretores das plantas que son útiles para as persoas.
Relaciona os tecidos secretores e as substancias que producen.
Diferencia a nutrición nas plantas cormófitas e nas briófitas.
Describe as diferenzas entre tropismos e nastias.
Identifica os estímulos externos que provocan os movementos nas nastias.
Enumera os estímulos aos que responden as plantas.
Define as fitohormonas; indica onde se forman e como promoven o crecemento lonxitudinal da planta.
Analiza o efecto dos fitorreguladores en agricultura.
Indica as funcións das fitohormonas.
Identifica os efectos das hormonas vexetais.
Explica os efectos da temperatura e a luz no desenvolvemento da planta.
Explica que sucede se se cultivan fresas nun invernadoiro.
Recoñece as adaptacións máis características dos vexetais.
Explica as diferenzas entre os mecanismos de defensa das plantas específicos e inespecíficos.
Indica as substancias que actúan durante as infeccións dunha planta como mediadores.
Diferencia a reprodución asexual por esporas e a multiplicación vexetativa.
Identifica os órganos que interveñen na multiplicación das cormófitas.
Explica por que a reprodución sexual produce plantas xeneticamente distintas ás dos seus proxenitores.
Distingue as técnicas de propagación artificial de plantas.
Diferencia os ciclos biolóxicos de briófitas e as pteridófitas.
Interpreta esquemas dos ciclos biolóxicos dos diferentes grupos de plantas.
Explica o proceso de polinización e nas espermatófitas.
Explica o proceso de fecundación nas espermatófitas.
Describe as características das sementes para realizar un banco de sementes.
Define a biotecnoloxía vexetal.
Explica os diferentes mecanismos de diseminación das sementes e relaciónaos coas esporas.
Sinala diferenzas entre a xerminación epixea e hipoxea.
Identifica os mecanismos de propagación dos froitos.
Explica as características da nutrición heterótrofa.
Distingue os tipos principais da nutrición heterótrofa.
Distingue os aparellos dixestivos dos invertebrados.
Establece diferenzas entre os modelos de aparellos dixestivos nos vertebrados.
Relaciona a dentadura coa función/s que realizan.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 97
CM
CC
T
Relaciona os tipos de células do estómago coa súa función.
Describe os procesos dixestivos no intestino.
Recoñece a existencia de pigmentos respiratorios nos animais.
Relaciona distintos pigmentos respiratorios co grupo de animais que os presentan.
Coñece os sistemas circulatorios sanguíneos.
Diferencia circulación aberta e pechada.
Relaciona circulación aberta e pechada cos animais que a presentan.
Establece diferenzas entre os aparellos circulatorios de distintos animais.
Recoñece o tipo de circulación en representacións sinxelas do aparello circulatorio.
Identifica as funcións de sistema circulatorio linfático e os seus compoñentes en distintos grupos de animais.
Enumera os principais produtos de excreción.
Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción.
Identifica órganos de excreción auxiliares.
Relaciona respostas co comportamento.
Describe como captan os estímulos os invertebrados.
Indica tipos de receptores.
Identifica órganos dos sentidos.
Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas.
Relaciona as principais hormonas dos invertebrados coa súa función de control.
Enumera os principais produtos de excreción.
Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción.
Identifica órganos de excreción auxiliares.
Explica a relación e coordinación nos animais.
Explica a transmisión do impulso nervioso.
Explica a diferenza entre potencial de repouso e de acción.
Describe o proceso de intercambio de ións na neurona.
Diferenza entre sinapse química e eléctrica.
Indica os tipos de sistemas nerviosos en invertebrados.
Identifica o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados.
Describe o sistema nervioso central e periférico dos vertebrados.
Describe o acto reflexo.
Identifica os compoñentes do sistema endócrino.
Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas.
Recoñece a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo
humano.
Explica a relación entre o hipotálamo e a hipófise.
Indica as glándulas reguladas pola hipófise.
Explica a relación entre as hormonas producidas polo páncreas.
Explica as diferenzas entre reprodución asexual e sexual.
Recoñece as características da reprodución asexual ou multiplicación vexetativa.
Describe as vantaxes e inconvenientes da reprodución asexual e sexual, argumentando sobre cada unha delas.
Distingue os tipos de reprodución sexual.
Describe o proceso da gametoxénese.
Recoñece os mecanismos de autofecundación que utilizan algúns animais.
Recoñece os tipos de fecundación en animais.
Describe as fases do desenvolvemento embrionario.
Establece relacións entre os tipos de ovo e os procesos de segmentación e gastrulación.
Identifica os compoñentes do sistema endócrino.
Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas.
Recoñece a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo
humano.
Explica a relación entre o hipotálamo e a hipófise.
Indica as glándulas reguladas pola hipófise.
Explica a relación entre as hormonas producidas no páncreas.
CD
Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre métodos de investigación xeolóxica e de
fenómenos naturais.
Interpreta imaxes de tomografía sísmica.
Identifica rochas magmáticas co microscopio petrográfico.
Recoñece os métodos empregados para estudar as estruturas tectónicas nun laboratorio.
Interpreta estruturas tectónicas en cortes xeolóxicos
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 98
CD
Identifica os sistemas de teledetección e diferencia a activa da pasiva.
Recoñece os diferentes tipos de solo.
Interpreta e realiza cálculos en mapas topográficos.
Realiza un perfil topográfico
Identifica distintos usos das rochas sedimentarias.
Explica a meteorización química do arenito.
Interpreta un mapa xeolóxico. A regra dos uves.
Interpreta un corte xeolóxico.
Describe a reconstrución dun suceso catastrófico ocorrido hai millóns de anos a partir do estudo das rochas
sedimentarias.
CA
A
Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre diferentes métodos de estudo da Terra, en
función dos procedementos utilizados, das súas achegas e das limitacións.
Analiza información sobre o que achegan ao estudo da Terra os modelos xeoquímico e xeodinámico da Terra, tendo
en conta as características das súas capas internas e externas.
Busca información, reflexiona e expón as súas opinións con claridade sobre diferentes hipóteses relativas á natureza
e evolución do planeta, tales como a hipótese Gaia.
Identifica os tipos de bordos das placas terrestres, interpreta os fenómenos asociados a cada tipo e expón os resultados
con claridade.
Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre métodos de investigación xeolóxica e de
fenómenos naturais.
Interpreta imaxes sobre os estratos e as descontinuidades terrestres, representadas mediantes cortes xeolóxicos; e
transcribe os datos, expóndoos con precisión.
Identifica a dinámica das placas litosféricas como a parte visible da máquina térmica terrestre.
Interpreta imaxes sobre o proceso de subdución e sobre os procesos xerados pola convección do manto.
Explica a orixe das illas volcánicas pola converxencia das placas oceánicas; a orixe de cordilleiras volcánicas pola
converxencia de litosfera oceánica; e os oróxenos de colisión pola converxencia de placas continentais.
Recoñece as evidencias da deriva continental.
Identifica o descubrimento das dorsais oceánicas como consecuencia da teoría da deriva continental.
Interpreta imaxes de tomografía sísmica.
Identifica rochas magmáticas co microscopio petrográfico.
Explica o tipo de magma que orixina unha zona de colisión entre dous continentes.
Identifica os factores que determinan os diferentes tipos de magmas, clasificándoos atendendo á súa composición.
Identifica os principais compoñentes das rochas magmáticas: os minerais da clase dos silicatos.
Explica por que unha rocha magmática non pode conter olivina e cuarzo á vez pero si plaxioclasio e cuarzo.
Describe diferenzas entre rochas magmáticas.
Recoñece as características do magma diferenciando os distintos produtos emitidos nunha erupción volcánica e
identifícaos co tipo de actividade volcánica correspondente.
Recoñece as características do magma diferenciando os distintos produtos emitidos nunha erupción volcánica e
identifícaos co tipo de actividade volcánica correspondente.
Analiza os riscos xeolóxicos derivados da actividade volcánica.
Recoñece os métodos empregados para estudar as estruturas tectónicas nun laboratorio.
Identifica os cambios que produce o metamorfismo nas rochas.
Recoñece o tipo de estrutura tectónica que presenta un chan.
Clasifica as rochas metamórficas en rochas con foliación e rochas con estrutura granoblástica.
Recoñece usos das rochas metamórficas e magmáticas.
Explica por que as rochas metamórficas teñen un comportamento diferente, dúctil ou fráxil, segundo se produzan en
zonas profundas ou superficiais.
Explica por que as rochas metamórficas teñen un comportamento diferente, dúctil ou fráxil, segundo se produzan en
zonas profundas ou superficiais.
Explica que significa o buzamento en pregamentos e fallas
Explica por que o risco sísmico é nunhas zonas maior que noutras.
Interpreta estruturas tectónicas en cortes xeolóxicos.
Recoñece distintos sistemas de información xeográfica.
Identifica os sistemas de teledetección e diferencia a activa da pasiva.
Describe os axentes xeolóxicos que interveñen na formación de ambientes sedimentarios xplica os procesos polos
que se mobilizan os clastos.
Explica cando se produce nun solo edafización.
Recoñece os diferentes tipos de solo.
Describe o impacto das actividades humanas na codia terrestre
Interpreta e realiza cálculos en mapas topográficos.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 99
CC
AA
Describe os feitos que ocorren durante as fases da fotosíntese.
Define metabolismo secundario.
Establece relacións entre os órganos de acumulación de substancias en plantas e alimentos de orixe vexetal.
Sinala substancias que se atopan nos tecidos secretores das plantas que son útiles para as persoas.
Relaciona os tecidos secretores e as substancias que producen.
Diferencia a nutrición nas plantas cormófitas e nas briófitas.
Describe as diferenzas entre tropismos e nastias.
Identifica os estímulos externos que provocan os movementos nas nastias.
Enumera os estímulos aos que responden as plantas.
Define as fitohormonas; indica onde se forman e como promoven o crecemento lonxitudinal da planta.
Analiza o efecto dos fitorreguladores en agricultura.
Indica as funcións das fitohormonas.
Identifica os efectos das hormonas vexetais.
Explica os efectos da temperatura e a luz no desenvolvemento da planta.
Explica que sucede se se cultivan fresas nun invernadoiro.
Recoñece as adaptacións máis características dos vexetais.
Explica as diferenzas entre os mecanismos de defensa das plantas específicos e inespecíficos.
Indica as substancias que actúan durante as infeccións dunha planta como mediadores.
Diferencia a reprodución asexual por esporas e a multiplicación vexetativa.
Identifica os órganos que interveñen na multiplicación das cormófitas.
Explica por que a reprodución sexual produce plantas xeneticamente distintas ás dos seus proxenitores.
Distingue as técnicas de propagación artificial de plantas.
Diferencia os ciclos biolóxicos de briófitas e as pteridófitas.
Interpreta esquemas dos ciclos biolóxicos dos diferentes grupos de plantas.
Explica o proceso de polinización e nas espermatófitas.
Explica o proceso de fecundación nas espermatófitas.
Describe as características das sementes para realizar un banco de sementes.
Define a biotecnoloxía vexetal.
Explica os diferentes mecanismos de diseminación das sementes e relaciónaos coas esporas.
Sinala diferenzas entre a xerminación epixea e hipoxea.
Explica as características da nutrición heterótrofa.
Distingue os tipos principais da nutrición heterótrofa.
Distingue os aparellos dixestivos dos invertebrados.
Establece diferenzas entre os modelos de aparellos dixestivos nos vertebrados.
Relaciona a dentadura coa función/s que realizan.
Relaciona os tipos de células do estómago coa súa función.
Recoñece a existencia de pigmentos respiratorios nos animais.
Relaciona distintos pigmentos respiratorios co grupo de animais que os presentan.
Coñece os sistemas circulatorios sanguíneos.
Diferencia circulación aberta e pechada.
Relaciona circulación aberta e pechada cos animais que a presentan.
Establece diferenzas entre os aparellos circulatorios de distintos animais.
Recoñece o tipo de circulación en representacións sinxelas do aparello circulatorio.
Identifica as funcións de sistema circulatorio linfático e os seus compoñentes en distintos grupos de animais.
Enumera os principais produtos de excreción.
Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción.
Identifica órganos de excreción auxiliares.
Relaciona respostas co comportamento.
Describe como captan os estímulos os invertebrados.
Indica tipos de receptores.
Identifica órganos dos sentidos.
Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas.
Relaciona as principais hormonas dos invertebrados coa súa función de control.
Enumera os principais produtos de excreción.
Clasifica os grupos de animais segundo os produtos de excreción.
Identifica órganos de excreción auxiliares.
Explica a relación e coordinación nos animais.
Explica a transmisión do impulso nervioso.
Explica a diferenza entre potencial de repouso e de acción.
Describe o proceso de intercambio de ións na neurona.
Diferenza entre sinapse química e eléctrica.
Indica os tipos de sistemas nerviosos en invertebrados.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 100
C
CA
A
Identifica o desenvolvemento do sistema nervioso en vertebrados.
Identifica os compoñentes do sistema endócrino.
Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas
Recoñece a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo
humano.
Explica a relación entre o hipotálamo e a hipófise.
Indica as glándulas reguladas pola hipófise.
Explica a relación entre as hormonas producidas polo páncreas.
Explica as diferenzas entre reprodución asexual e sexual.
Recoñece as características da reprodución asexual ou multiplicación vexetativa.
Describe as vantaxes e inconvenientes da reprodución asexual e sexual, argumentando sobre cada unha delas.
Distingue os tipos de reprodución sexual.
Recoñece os mecanismos de autofecundación que utilizan algúns animais.
Recoñece os tipos de fecundación en animais.
Establece relacións entre os tipos de ovo e os procesos de segmentación e gastrulación.
Identifica os compoñentes do sistema endócrino.
Describe as diferenzas entre glándulas endócrinas e exócrinas.
Recoñece a función reguladora e en que lugar se evidencia a actuación dalgunhas das hormonas que actúan no corpo
humano.
Explica a relación entre o hipotálamo e a hipófise.
Indica as glándulas reguladas pola hipófise.
Explica a relación entre as hormonas producidas no páncreas.
CS
C
Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre diferentes métodos de estudo da Terra, en
función dos procedementos utilizados, das súas achegas e das limitacións.
Interpreta mapas, gráficos e imaxes e localiza as diferentes capas da Terra, identificando as descontinuidades entre
elas.
Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre métodos de investigación xeolóxica e de
fenómenos naturais.
Interpreta mapas, gráficos e imaxes sobre os movementos da litosfera.
Interpreta imaxes de tomografía sísmica.
Identifica rochas magmáticas co microscopio petrográfico.
Diferencia en imaxes as distintas localizacións dos magmas.
Diferencia en imaxes as distintas localizacións dos magmas.
Explica o tipo de magma que orixina unha zona de colisión entre dous continentes.
Recoñece os métodos empregados para estudar as estruturas tectónicas nun laboratorio.
Recoñece o tipo de estrutura tectónica que presenta un chan.
Explica que significa o buzamento en pregamentos e fallas.
Explica por que o risco sísmico é nunhas zonas maior que noutras.
Interpreta estruturas tectónicas en cortes xeolóxicos.
Recoñece distintos sistemas de información xeográfica.
Identifica os sistemas de teledetección e diferencia a activa da pasiva.
Explica os procesos polos que se mobilizan os clastos.
Describe os axentes xeolóxicos que interveñen na formación de ambientes sedimentarios.
Explica cando se produce nun solo edafización.
Recoñece os diferentes tipos de solo
Identifica os riscos dos procesos xeolóxicos externos.
Describe o impacto das actividades humanas na codia terrestre
Recoñece os diferentes tipos de solo.
Interpreta e realiza cálculos en mapas topográficos.
Realiza un perfil topográfico
Identifica distintos usos das rochas sedimentarias.
Explica a meteorización química do arenito.
Diferencia os xacementos que se orixinan en distintos ambientes sedimentarios e os minerais que os constitúen.
Recoñece a relación entre os procesos externos e os internos.
Describe as fases da diaxénese.
Clasifica a Interpreta un mapa xeolóxico. A regra dos uves.
Interpreta un corte xeolóxico.
Describe a reconstrución dun suceso catastrófico ocorrido hai millóns de anos a partir do estudo das rochas
sedimentarias.s rochas sedimentarias en rochas non detríticas e rochas detríticas.
Ordena cronoloxicamente os materiais ou os procesos xeolóxicos e correlaciona unidades xeolóxicas.
Elixe o método adecuado de datación dunhas ruínas.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 101
CS
C
Explica como se recoñecen rochas orixinadas por bacterias.
Identifica o factor paleoxeográfico que determinou as condicións e os procesos dos diferentes períodos.
Recoñece o proceso que provocou as diferenzas entre os materiais de distintos períodos.
Interpreta os cambios que se producen dun período a outro.
Describe o que ocorre cando os fósiles e as rochas non encaixan.
Coñece o concepto de biodiversidade.
Explica a variedade e abundancia de especies.
Indica que ecosistemas presentan maior diversidade.
Investiga a estrutura e importancia das devesas creadas polo ser humano a partir do bosque mediterráneo.
Identifica as adaptacións da aciñeira ao bosque mediterráneo.
Explica a importancia da diversidade xenética.
Describe exemplos de seres vivos útiles para o ser humano.
Explica por que a desaparición dunha especie provoca a extinción doutras.
Elabora unha lista de medidas que se poden ter en conta para preservar a biodiversidade.
Describe as consecuencias da introdución de especies novas en zonas nas que antes non existía.
CS
IEE
Diferencia tecidos epiteliais.
Prepara unha mostra de tecido epitelial e relaciona a forma das súas células coa súa función.
Indica características das células de distintos tecidos.
Describe os feitos que ocorren durante as fases da fotosíntese.
Define metabolismo secundario.
Establece relacións entre os órganos de acumulación de substancias en plantas e alimentos de orixe vexetal.
CC
EC
Interpreta mapas, gráficos e imaxes e localiza as diferentes capas da Terra, identificando as descontinuidades entre
elas.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 102
9. CULTURA CIENTÍFICA 1º BACHARELATO
7.1. INTRODUCIÓN
A materia de Cultura Científica contribúe a que o alumnado avalíe enunciados relacionados con estas cuestións
e tome decisións fundamentadas en probas de carácter científico, diferenciándoas das crenzas e das opinións.
En definitiva, trátase de que os cidadáns e as cidadás sexan competentes para tomar decisións baseadas no
coñecemento científico, nun marco democrático de participación cidadá, desenvolvendo deste xeito a
competencia social e cívica.
Un dos aspectos básicos da competencia científica é a capacidade de utilizar probas e argumentar en relación
a cuestións de carácter científico, e tomar decisións baseadas en probas. A materia de Cultura Científica debe
contribuír a isto, a través dunha metodoloxía que enfronte o alumnado ao reto de utilizar probas e argumentar
nun contexto real e mediante o diálogo entre iguais. O traballo cooperativo e colaborativo, a formulación de
tarefas en contextos reais e o traballo experimental deben, xa que logo, formar parte do desenvolvemento
curricular na aula.
Partindo do enfoque competencial do currículo, a materia de Cultura Científica servirá para o desenvolvemento
das competencias lingüística e dixital, a través da realización de tarefas grupais que supoñan compilar e
organizar información, expola de xeito oral e escrito, elaborar presentacións, defender as opinións propias en
debates e outras situacións de aula.
A materia tamén contribuirá ao desenvolvemento das competencias de aprender a aprender, e de sentido de
iniciativa e espírito emprendedor, a través dunha metodoloxía que promova situacións de aula que fomenten a
responsabilidade do alumnado no proceso de aprendizaxe, a avaliación e a autoavaliación, a autocrítica e a
promoción da iniciativa do alumnado para que sexa o protagonista do proceso.
Outra razón do interese da materia de Cultura Científica é a importancia do coñecemento e da utilización do
método científico, útil non só no ámbito da investigación, senón en xeral en todas as disciplinas e actividades.
Ademais, o fomento de vocacións científicas é outra das dimensións ás que esta materia debe contribuír.
Por tanto, requírese que a sociedade adquira unha cultura científica básica que lle permita entender o mundo
actual e ser quen de tomar decisións baseadas no coñecemento científico en distintos contextos; é dicir,
conseguir a alfabetización científica da cidadanía.
Para primeiro de bacharelato déixanse cuestións algo máis complexas, como a formación da Terra e a orixe da
vida, a xenética, os avances biomédicos e, para rematar, un bloque dedicado a todo o relacionado coas
tecnoloxías da información e da comunicación.
CURSO 1º DE BACHARELATO
ASIGNATURA Cultura Científica
PROFESORA MARTA RAMADA ZAMORA
LIBRO DE
TEXTO
Título CULTURA CIENTÍFICA
Autor MIGUEL ÁNGEL MADRID, IGNACIO MELÉNDEZ HEVIA E OUTROS
Editorial SANTILLANA ISBN 9788468011868
Data Autoriz. 2015 Galego XCastelán
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 103
A área de Cultura científica artéllase en cinco bloques:
Bloque 1. Procedementos de traballo. Bloque 2. A Terra e a vida. Bloque 3. Avances en Biomedicina. Bloque 4. A revolución xenética.
Bloque 5. Novas tecnoloxías en comunicación e información.
No bloque 1 establécense os procedementos de traballo para abordar os contidos dos outros bloques de
coñecemento. Para lograr a adquisición das competencias, deben formar parte do desenvolvemento curricular
a obtención e a selección crítica de información de carácter científico; a valoración da importancia da ciencia
e a tecnoloxía na vida diaria; a comunicación de información de carácter científico nos soportes escrito, oral e
virtual; o diálogo e o debate entre iguais sobre os temas científico tecnolóxicos; o traballo cooperativo e
colaborativo. Trátase, pois, ademais de adquirir coñecementos científico tecnolóxicos, de contribuír á
capacidade de avaliar de xeito crítico e comunicar eficazmente cuestións de carácter científico e tecnolóxico.
Por tanto, as estratexias fundamentais dos procedementos de traballo deben impregnar o resto de bloques de
coñecemento, formando parte indivisible á hora de abordar cuestións relacionadas coa cultura científica.
9.2. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1 Bloque1. Procedementos de traballo
Mes Sesións
1
B1.1. A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.
Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación
de informes utilizando distintos medios.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set./
Out. 12
B1.2. Ciencia, tecnoloxía e sociedade: perspectiva histórica.
2 B1.1.
A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.
Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación
de informes utilizando distintos medios.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out./
Nov. 12
B1.2. Ciencia, tecnoloxía e sociedade: perspectiva histórica.
3
B1.1.
A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.
Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación
de informes utilizando distintos medios.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov./
Dec. 12
B1.2. Ciencia, tecnoloxía e sociedade: perspectiva histórica.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1 Bloque1. Procedementos de traballo
Mes Sesións
4 B1.1.
A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.
Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación
de informes utilizando distintos medios.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan. 12
B1.2. Ciencia, tecnoloxía e sociedade: perspectiva histórica.
5 B1.1.
A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.
Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación
de informes utilizando distintos medios.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb. 12
B1.2. Ciencia, tecnoloxía e sociedade: perspectiva histórica.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 104
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1 Bloque1. Procedementos de traballo
Mes Sesións
6 B1.1.
A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.
Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación
de informes utilizando distintos medios.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 12
7 B1.1.
A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.
Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación
de informes utilizando distintos medios
Libro de
texto
Material
elaborado
Abril 12
8 B1.1.
A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.
Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación
de informes utilizando distintos medios
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 14
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque2. A Terra eavida
Mes Sesións
1
B2.1. Orixe e formación da Terra: deriva continental e tectónica de
placas. Libro de
texto
Material
elaborado
Set./
Out. 12
B2.2. Vulcanismo e terremotos predición e prevención
2
B2.3. Orixe da vida na Terra. Libro de
texto
Material
elaborado
Out./
Nov. 12
B2.4.
Do fixismo ao evolucionismo. Evolución a debate: teorías
científicas e pseudocientíficas sobre a evolución. Evolución
do ser humano.
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque3. Avances en biomedicina
Mes Sesións
3
B3.1. Evolución histórica da investigación médica e farmacéutica Libro de
texto
Material
elaborado
Nov./
Dec. 12
B3.2. Últimos avances en medicina..
B3.3. Valoración crítica da información relacionada coa medicina.
Uso responsable dos medicamentos. Patentes.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B4 Bloque4. A revolución xenética
Mes Sesións
4 B4.1. Revolución xenética. Xenoma humano. Tecnoloxías do ADN
recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan. 12
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 105
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B4 Bloque1. Procedementos de traballo
Mes Sesións
5
B4.1. Revolución xenética. Xenoma humano. Tecnoloxías do ADN
recombinante e enxeñaría xenética. Aplicacións
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb. 12 B4.3. Células nai e clonación: aplicacións e perspectivas de futuro.
B4.4. Xenética e sociedade. Bioética
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B5 Bloque5. Tecnoloxías de información e comunicación
Mes Sesións
6
B5.1. Orixe, evolución e análise comparativa dos equipamentos
informáticos. Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 12
B5.2. Incorporación da tecnoloxía dixital á vida cotiá.
B5.3. Características e especificacións de equipamentos. Análise e
comparativa desde o punto de vista do/da usuario/a.
B5.4. Vantaxes e inconvenientes da evolución tecnolóxica.
Consumismo asociado ás novas tecnoloxías.
7
B5.1. Orixe, evolución e análise comparativa dos equipamentos
informáticos. Libro de
texto
Material
elaborado
Abril 12 B5.4. Vantaxes e inconvenientes da evolución tecnolóxica.
Consumismo asociado ás novas tecnoloxías.
B5.5. Internet na vida cotiá. Beneficios e problemas asociados ao
uso de internet.
8
B5.1. Orixe, evolución e análise comparativa dos equipamentos
informáticos. Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 14
B5.2. Incorporación da tecnoloxía dixital á vida cotiá.
B5.3. Características e especificacións de equipamentos. Análise e
comparativa desde o punto de vista do/da usuario/a.
B5.4. Vantaxes e inconvenientes da evolución tecnolóxica.
Consumismo asociado ás novas tecnoloxías.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 106
LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS CCL Comunicación lingüística. CL Comprensión lectora.
CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. EOE Expresión oral e escrita.
CD Competencia dixital. CA Comunicación audiovisual.
CAA Competencia aprender a aprender. TIC Tecnoloxías da información e da comunicación.
CSC Competencias sociais e cívicas. EMP Emprendemento.
CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. EC Educación cívica.
CCEC Conciencia e expresións culturais. PV Prevención da violencia.
EV Educación e seguridade viaria.
9.3. RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CSC Obtén, analiza, selecciona, contrasta, redacta e presenta información sobre un tema
relacionado coa ciencia e a tecnoloxía; redacta resumes e elixe títulos axeitados. 100% 50% 80 90% 10% X X X X
B1.2
B1.2 BXB1.2.1
CCL/CMCCT/CD/CAA/
CSC
Comunica conclusións e realiza comentarios analíticos de artículos divulgativos
relacionados coa ciencia e a tecnoloxía, valorando críticamente o impacto na
sociedade dos textos e/ou fontes científico-gráficas analizadas e defende en público
as súas conclusións.
100% 50% 90% 10% X X X X
2
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CSC Obtén, analiza, selecciona, contrasta, redacta e presenta información sobre un tema
relacionado coa ciencia e a tecnoloxía; redacta resumes e elixe títulos axeitados. 100% 50% 90% 10% X X X X
B1.2 B1.2 BXB1.2.1 CCL/CMCCT/CD/CAA/
CSC
Comunica conclusións e realiza comentarios analíticos de artículos divulgativos
relacionados coa ciencia e a tecnoloxía, valorando críticamente o impacto na
sociedade dos textos e/ou fontes científico-gráficas analizadas e defende en público
as súas conclusións.
100% 50% 90% 10% X X X X
3
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CSC Obtén, analiza, selecciona, contrasta, redacta e presenta información sobre un tema
relacionado coa ciencia e a tecnoloxía; redacta resumes e elixe títulos axeitados. 100% 50% 90% 10% X X X X
B1.2 B1.2 BXB1.2.1 CCL/CMCCT/CD/CAA/
CSC
Comunica conclusións e realiza comentarios analíticos de artículos divulgativos
relacionados coa ciencia e a tecnoloxía, valorando críticamente o impacto na
sociedade dos textos e/ou fontes científico-gráficas analizadas e defende en público
as súas conclusións.
100% 50% 90% 10% X X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
4
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CSC Obtén, analiza, selecciona, contrasta, redacta e presenta información sobre un tema
relacionado coa ciencia e a tecnoloxía; redacta resumes e elixe títulos axeitados. 100% 50% 80 90% 10% X X X X
B1.2
B1.2 BXB1.2.1
CCL/CMCCT/CD/CAA/
CSC
Comunica conclusións e realiza comentarios analíticos de artículos divulgativos
relacionados coa ciencia e a tecnoloxía, valorando críticamente o impacto na
sociedade dos textos e/ou fontes científico-gráficas analizadas e defende en público
as súas conclusións.
100% 50% 90% 10% X X X X
5
B1.1 B1.1 BXB1.1.1 CCL/CSC Obtén, analiza, selecciona, contrasta, redacta e presenta información sobre un tema
relacionado coa ciencia e a tecnoloxía; redacta resumes e elixe títulos axeitados. 100% 50% 90% 10% X X X X
B1.2 B1.2 BXB1.2.1 CCL/CMCCT/CD/CAA/
CSC
Comunica conclusións e realiza comentarios analíticos de artículos divulgativos
relacionados coa ciencia e a tecnoloxía, valorando críticamente o impacto na
sociedade dos textos e/ou fontes científico-gráficas analizadas e defende en público
as súas conclusións.
100% 50% 90% 10% X X X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 107
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B2.1 B2.1 BXB2.1.1 CMCCT/CD/CAA/
CSC/CCL Xustifica as teorías científicas, analizando o significado das probas nas que se basean. 80% 30% 80% 10% 10% X X
B2.2 B2.2 BXB2.2.1 CCL/CSC Analiza documentos e os utiliza para explicar os fenómenos que orixinan grandes
cambios e feitos importantes 100% 30% 80%· 10% 10% X X
B2.3 B2.3 BXB2.3.1 CCL/CMCCT/CAA/
CSC
Determina as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas e as relaciona
coa existencia de diferentes capas terrestres 100% 40% 80% 10% 10%· X X
2
B2.3 B2.4 BXB2.4.1
CCL/CSC/ CMCCT
Describe as distintas hipóteses sobre a orixe da vida na Terra, sinalando os puntos a favor
e en contra de cada unha delas 100% 20% 80% 10% 10% X X
CCL/CMCCT Describe distintas investigacións científicas asociadas á historia da Terra e ao
desenvolvemento da vida nela. 100% 10% 90% 10% X X
B2.4 B25
BXB2.5.1 CMCCT/CCL/CAA Explica a teoría da evolución das especies, describindo como se asigna unha idade a cada
achazgo paleoantropolóxico . 100% 20% 80% 10% 10% X X
BXB5.5.2 CCL/CSC/CMCCT Analiza as teorías da evolución e da selección natural das especies, baseándose en
exemplos concretos e explicando as súas conclusiones de xeito coherente. 100% 20% 80% 10% 10% X X
B2.4 B2.6
BXB2.6.1 CCL/CSC/CMCCT
Identifica e describe as distintas etapas da evolución desde os primeiros homínidos ata o
home actual, indicando as características de cada un deles nas diferentes etapas e
xustificando a súa capacidade de supervivencia.
100% 20% 80% 10% 10% X X
BXB2.6.2 CCL/CMCCT/CAA/
CSC
Comprende e valora distintas informacións asociadas a orixe e evolución das especies,
relacionándoa coa historia da Terra e con diferentes opinións. 100% 10% 80% 10% 10% X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
3
B3.1
B3.1 BXB3.1.1 CCL/CMCCT/CAA/
CSC/CD
Identifica e describe as teorías relacionadas coa mediciña e a evolución histórica dos
métodos de diagnóstico e tratamento das enfermidades, valorando as súas aportacións,
explicando as súas limitacións e expresando as súas opinións sobre os problemas de tipo
ético que implican.
100% 35% 80% 10% 10% X X X
B3.4 BXB3.4.1 CMCCT/CCL/CSC Identifica e describe os compoñentes dalgúns medicamentos de uso frecuente, analizando
o proceso que segue a industria farmacéutica. 70% 15% 80% 10% 10% X X
B3.2 B3.3 BXB3.3.1 CCL/CMCCT/CAA/
CSC/CD
Explica en que consisten os trasplantes e a súa relación con doenzas e accidentes,
valorando as súas vantaxes e inconvenientes e analizando datos estatísticos sobre os
mesmos
100% 35% 80% 10% 10% X X
B3.3 B3.5 BXB3.5.1 CCL/CMCCT/CSC Analiza algunhas consecuencias do consumo de medicamentos, xustificando a
necesidade de facer un uso responsable deles. 80% 15% 80% 10% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 108
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
4
B4.1
B4.1 BXB4.1.1 CCL/CMCCT
Coñece o desenvolvemento histórico dos estudos realizados no campo da xenética;
explica o concepto de xene e de xene dominante, usando o experimento de Mendel.
100% 40% 90% 20% X X X X
B4.2 BXB4.2.1 CMCCT/CCL/CSC
Selecciona ou valora a información xenética que posúen os seres vivos, ubicándoa e
establecendo a relación xerárquica entre as distintas estruturas, explicando o seu
significado.
80% 20% 80
B4.3 BXB4.3.1 CCL/CMCCT/CSC/CAA
Identifica e explica o significado de codificación do ADN e de que forma codifícase
nel a información, indicando o significado de ADN lixo e xustificando a importancia
de obter o xenoma completo dun individuo.
100% 40% 80% 20% X X X
5
B4.1 B4.4 BXB4.4.1 CCL/CMCCT/CD/CAA/
CSC
Coñece e describe casos concretos nos que as células son modificadas xeneticamente,
analiza e explica as aplicacións da enxeñería xenética na obtención de fármacos. 100% 25% 80% 10% 10% X X
X
B4.3
B4.6 BXB4.6.1 CCL/CSC/CMCCT/CAA/
CSIE/CCEC/CD
Coñece e explica o significado de clon e de que modos poden obtenerse clons,
respondendo a hipóteses sobre clonacións. 100% 25% 80% 10% 10% X X
X
B4.7 BXB4.7.1 CCL/CSC/CMCCT/CAA/
CSIE/CCEC/CD
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras,
recoñecendo ls principais aplicacións no tratamento de doenzas. 100% 20% 80% 10% 10% X X
X
B4.4 B4.8
BXB4.8.1
CCL/CSC/CMCCT/CAA/
CSIE/CD
Investiga sobre a lexislación actual en España e menciona as principais líñas de
investigación na actualidade, reflexiona e expón, de forma crítica, os avances
científicos relacionados coa xenética.
70% 10% 80% 10% 10% X X
X
BXB4.8.2. CCL/CSC/CMCCT/CAA/
CD
Relaciona enxeniería xenética e alimentos transgénicos, explicando en que se
diferencian os cultivos transxénicos dos cultivos obtidos por selección artificial e
razoando sobre as súas vantaxes e inconvenientes.
100% 20% 80% 10% 10% X X
X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
6
B5.1
B5.1
BXB5.1.1 CCL/CMCCT/CAA/CD Recoñece e explica as diferenzas entre ordenadores antigos e modernos, apreciando a
evolución histórica do ordenador. 100% 20% 44 90% 10% X X X X
BXB5.1.2 CMCCT/CCL/CSC/CAA/
CSIE/CD
Interpreta e describe cal é a misión que desempeñan os distintos compoñentes e
formatos físicos de almacenaminto de información, valorando a optimización dos
recursos e a capacidade de almacenamiento de cada un deles.
100% 20% 80% 80 10% 10% X X
B5.2 B5.2
BXB5.2.1 CMCCT/CAA/CCL/CSC/
CD
Compara e explica as diferenzas entre as características da información dixital e a
analóxica, argumentando a súa exposición con exemplos concretos. 100% 20% 50% 40% 10% X X X X
BXB5.2.5 CMCCT/CAA/CCL/CSC/
CD/CSIE
Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes de
ordenadores de diferentes modelos, valorando as características de cada un,
comparándolas e extraendo conclusións sobre as posibilidades máis convenientes en
función dos intereses.
70% 10% 90% 10% X X X X
B5.4 B5.3 BXB5.3.1 CMCCT/CAA/CCL/CSC/
CD/CSIE
Analiza documentos informativos sobre evolución tecnolóxica e valora de forma
crítica os avances, as melloras e o consumismo que se ocasiona. 80% 5% 90% 10% X X X X
B5.5
B5.4
BXB5.4.3 CCL/CMCCT/CD Interpreta e explica os conceptos asociados ao uso de Internet, aplicandoos de maneira
correcta. 80% 10% 80% 10% 10% X X
BXB5.4.1 CCL/CSC/CMCCT//CD
Busca información sobre o uso das redes sociais, xustificando o seu uso, sinalando as
vantaxes que ofrecen e consellos útis para evitar os riscos que supoñe o uso
incontrolado das redes sociais
100% 10% 40% 50% 10% X X X X
X
BXB5.4.2 CCL/CSC/CMCCT/CAA/
CSIE/CD
Identifica e explica os servizos que proporciona Internet, os problemas aos que se
enfronta e as posibles formas de evitalos e solucionalos. 80% 5% 80% 10% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 109
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
7
B5.4 B5.3 BXB5.3.1 CMCCT/CAA/CCL/CSC/
CD/CSIE
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma
crítica os avances, as melloras e o consumismo que se ocasiona. 60% 20% 90% 10% X X X X
B5.5
B5.4
BXB5.4.1 CMCCT/CAA/CCL/CSC/
CD
Busca información sobre o uso das redes sociais, xustificando o seu uso, sinalando as
vantaxes que ofrecen e consellos utis para evitar os riscos que supón o uso
incontrolado das redes sociais.
60% 20% 90% 10% X X X X
BXB5.4.2 CMCCT/CCL/CSC/CD Identifica e explica os servizos que proporciona Internet, os problemas aos que se
enfronta e as posibles formas de evitalos e solucionalos. 60% 20% 80% 10% 10% X X
BXB5.4.3 CCL/CMCCT/CD Interpreta e explica os conceptos asociados ao uso de Internet, aplicandoos de
maneira correcta. 80% 30% 80% 20% X X
B5.5 BXB5.5.1 CCL/CMCCT/CAA/CD Recoñece e explica as diferenzas entre ordenadores antigos e modernos, apreciando
a evolución histórica do ordenador. 60% 20% 40% 50% 10% X X X X
8
B5.2 B5.2
BXB5.2.2 CMCCT/CAA/CCL/CSC/
CD
Elabora e explica diferentes aplicacións dos sistemas de posicionamiento, como GPS,
GLONASS ou Galileo. 70% 20% 80% 10% 10% X X
BXB5.2.3 CMCCT/CAA/CCL/CSC
CD/CSIE
Busca información sobre usos do teléfono móbil existentes na actualidade, opinando
as súas vantaxes, os seus inconvenientes e os seus posibles problemas de seguridade. 70% 20% 80% 10% 10% X X
BXB5.2.4 CMCCT/CCL/CSC/ CD/
CAA
Busca información sobre as lámpadas LED, explica o seu funcionamiento e as suas
vantaxes sobre outros dispositivos empregados en iluminación 70% 20% 80% 10% 10% X X
BXB5.2.5 CMCT/CAA/CCL/CSC/
CD
Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes
relacionados coas novas tecnoloxías. 70% 20% 40% 50% 10% X X X X
B5.5 B5.4 BXB5.4.3 CCL/CMCCT/CD Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes
relacionados coas novas tecnoloxías. 70% 20% 40% 50% 10% X X X X
B5.4 B5.3 BXB5.3.1 CMCCT/CAA/CCL/CSC/
CD/CSIE
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma
crítica os avances, as melloras e o consumismo que se ocasiona. 60% 20% 90% 10% X X X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 110
9.4 CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS
CLAVE
CC
L
Obtén, analiza, selecciona, contrasta, redacta e presenta información sobre un tema relacionado coa ciencia e a
tecnoloxía; redacta resumes e elixe títulos axeitados.
Comunica conclusións e realiza comentarios analíticos de artículos divulgativos relacionados coa ciencia e a
tecnoloxía, valorando críticamente o impacto na sociedade dos textos e/ou fontes científico-gráficas analizadas e
defende en público as súas conclusións.
Xustifica as teorías científicas, analizando o significado das probas nas que se basean.
Analiza documentos e os utiliza para explicar os fenómenos que orixinan grandes cambios e feitos importantes.
Determina as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas e as relaciona coa existencia de diferentes
capas terrestres. Describe as distintas hipóteses sobre a orixe da vida na Terra, sinalando os puntos a favor e en contra
de cada unha delas.
Explica a teoría da evolución das especies, describindo como se asigna unha idade a cada achazgo
paleoantropolóxico.
Analiza as teorías da evolución e da selección natural das especies, baseándose en exemplos concretos e explicando
as súas conclusiones de xeito coherente.
Identifica e describe as distintas etapas da evolución desde os primeiros homínidos ata o home actual, indicando as
características de cada un deles nas diferentes etapas e xustificando a súa capacidade de supervivencia.
Comprende e valora distintas informacións asociadas a orixe e evolución das especies, relacionándoa coa historia da
Terra e con diferentes opinións.
Identifica e describe as teorías relacionadas coa mediciña e a evolución histórica dos métodos de diagnóstico e
tratamento das enfermidades, valorando as súas aportacións, explicando as súas limitacións e expresando as súas
opinións sobre os problemas de tipo ético que implican.
Identifica e describe os compoñentes dalgúns medicamentos de uso frecuente, analizando o proceso que segue a
industria farmacéutica.
Explica en que consisten os trasplantes e a súa relación con doenzas e accidentes, valorando as súas vantaxes e
inconvenientes e analizando datos estatísticos sobre os mesmos
Analiza algunhas consecuencias do consumo de medicamentos, xustificando a necesidade de facer un uso responsable
deles.
Coñece o desenvolvemento histórico dos estudos realizados no campo da xenética; explica o concepto de xene e de
xene dominante, usando o experimento de Mendel.
Selecciona ou valora a información xenética que posúen os seres vivos, ubicándoa e establecendo a relación
xerárquica entre as distintas estruturas, explicando o seu significado.
Identifica e explica o significado de codificación do ADN e de que forma codifícase nel a información, indicando o
significado de ADN lixo e xustificando a importancia de obter o xenoma completo dun individuo.
Coñece e describe casos concretos nos que as células son modificadas xeneticamente, analiza e explica as aplicacións
da enxeñería xenética na obtención de fármacos.
Coñece e explica o significado de clon e de que modos poden obtenerse clons, respondendo a hipóteses sobre
clonacións.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas. Investiga sobre a lexislación actual en España e menciona as principais líñas de investigación na actualidade,
reflexiona e expón, de forma crítica, os avances científicos relacionados coa xenética.
Relaciona enxeniería xenética x alimentos transgénicos, explicando en que se diferencian os cultivos transxénicos
dos cultivos obtidos por selección artificial e razoando sobre as súas vantaxes e inconvenientes.
Recoñece e explica as diferenzas entre ordenadores antigos e modernos, apreciando a evolución histórica do
ordenador.
Interpreta e describe cal é a misión que desempeñan os distintos compoñentes e formatos físicos de almacenaminto
de información, valorando a optimización dos recursos e a capacidade de almacenamiento de cada un deles.
Compara e explica as diferenzas entre as características da información dixital e a analóxica, argumentando a súa
exposición con exemplos concretos.
Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes de ordenadores de diferentes
modelos, valorando as características de cada un, comparándolas e extraendo conclusións sobre as posibilidades máis
convenientes en función dos intereses.
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma crítica os avances, as melloras e o
consumismo que se ocasiona.
Interpreta e explica os conceptos asociados ao uso de Internet, aplicandoos de maneira correcta.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 111
CC
L
Busca información sobre o uso das redes sociais, xustificando o seu uso, sinalando as vantaxes que ofrecen e
consellos utis para evitar os riscos que supón o uso incontrolado das redes sociais.
Identifica e explica os servizos que proporciona Internet, os problemas aos que se enfronta e as posibles formas
de evitalos e solucionalos.
Interpreta e explica os conceptos asociados ao uso de Internet, aplicandoos de maneira correcta.
Elabora e explica diferentes aplicacións dos sistemas de posicionamiento, como GPS, GLONASS ou Galileo.
Busca información sobre usos do teléfono móbil existentes na actualidade, opinando as súas vantaxes, os seus
inconvenientes e os seus posibles problemas de seguridade.
Busca información sobre as lámpadas LED, explica o seu funcionamiento e as suas vantaxes sobre outros
dispositivos empregados en iluminación
Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes relacionados coas novas
tecnoloxías.
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma crítica os avances, as melloras
e o consumismo que se ocasiona.
CM
CC
T
Comunica conclusións e realiza comentarios analíticos de artículos divulgativos relacionados coa ciencia e a
tecnoloxía, valorando críticamente o impacto na sociedade dos textos e/ou fontes científico-gráficas analizadas
e defende en público as súas conclusións.
Xustifica as teorías científicas, analizando o significado das probas nas que se basean.
Determina as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas e as relaciona coa existencia de
diferentes capas terrestres.
Describe as distintas hipóteses sobre a orixe da vida na Terra, sinalando os puntos a favor e en contra de cada
unha delas.
Explica a teoría da evolución das especies, describindo como se asigna unha idade a cada achazgo
paleoantropolóxico.
Analiza as teorías da evolución e da selección natural das especies, baseándose en exemplos concretos e
explicando as súas conclusiones de xeito coherente.
Identifica e describe as distintas etapas da evolución desde os primeiros homínidos ata o home actual, indicando
as características de cada un deles nas diferentes etapas e xustificando a súa capacidade de supervivencia.
Comprende e valora distintas informacións asociadas a orixe e evolución das especies, relacionándoa coa
historia da Terra e con diferentes opinións.
Identifica e describe as teorías relacionadas coa mediciña e a evolución histórica dos métodos de diagnóstico e
tratamento das enfermidades, valorando as súas aportacións, explicando as súas limitacións e expresando as
súas opinións sobre os problemas de tipo ético que implican.
Identifica e describe os compoñentes dalgúns medicamentos de uso frecuente, analizando o proceso que segue
a industria farmacéutica.
Explica en que consisten os trasplantes e a súa relación con doenzas e accidentes, valorando as súas vantaxes e
inconvenientes e analizando datos estatísticos sobre os mesmos
Analiza algunhas consecuencias do consumo de medicamentos, xustificando a necesidade de facer un uso
responsable deles.
Coñece o desenvolvemento histórico dos estudos realizados no campo da xenética; explica o concepto de xene
e de xene dominante, usando o experimento de Mendel.
Selecciona ou valora a información xenética que posúen os seres vivos, ubicándoa e establecendo a relación
xerárquica entre as distintas estruturas, explicando o seu significado.
Identifica e explica o significado de codificación do ADN e de que forma codifícase nel a información,
indicando o significado de ADN lixo e xustificando a importancia de obter o xenoma completo dun individuo.
Coñece e describe casos concretos nos que as células son modificadas xeneticamente, analiza e explica as
aplicacións da enxeñería xenética na obtención de fármacos.
Coñece e explica o significado de clon e de que modos poden obtenerse clons, respondendo a hipóteses sobre
clonacións.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas. Investiga sobre a lexislación actual en España e menciona as principais líñas de investigación na actualidade,
reflexiona e expón, de forma crítica, os avances científicos relacionados coa xenética.
Relaciona enxeniería xenética x alimentos transgénicos, explicando en que se diferencian os cultivos
transxénicos dos cultivos obtidos por selección artificial e razoando sobre as súas vantaxes e inconvenientes.
Recoñece e explica as diferenzas entre ordenadores antigos e modernos, apreciando a evolución histórica do
ordenador.
Compara e explica as diferenzas entre as características da información dixital e a analóxica, argumentando a
súa exposición con exemplos concretos
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 112
CM
CC
T
Interpreta e describe cal é a misión que desempeñan os distintos compoñentes e formatos físicos de
almacenaminto de información, valorando a optimización dos recursos e a capacidade de almacenamiento de
cada un deles.
Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes de ordenadores de diferentes
modelos, valorando as características de cada un, comparándolas e extraendo conclusións sobre as posibilidades
máis convenientes en función dos intereses.
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma crítica os avances, as melloras
e o consumismo que s Interpreta e explica os conceptos asociados ao uso de Internet, aplicandoos de maneira
correcta.e ocasiona.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas.Busca información sobre o uso das redes sociais, xustificando o seu uso,
sinalando as vantaxes que ofrecen e consellos utis para evitar os riscos que supón o uso incontrolado das redes
sociais.
Identifica e explica os servizos que proporciona Internet, os problemas aos que se enfronta e as posibles formas
de evitalos e solucionalos.
Interpreta e explica os conceptos asociados ao uso de Internet, aplicandoos de maneira correcta.
Elabora e explica diferentes aplicacións dos sistemas de posicionamiento, como GPS, GLONASS ou Galileo.
Busca información sobre usos do teléfono móbil existentes na actualidade, opinando as súas vantaxes, os seus
inconvenientes e os seus posibles problemas de seguridade.
Busca información sobre as lámpadas LED, explica o seu funcionamiento e as suas vantaxes sobre outros
dispositivos empregados en iluminación.
Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes relacionados coas novas
tecnoloxías.
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma crítica os avances, as melloras
e o consumismo que se ocasiona.
CD
Comunica conclusións e realiza comentarios analíticos de artículos divulgativos relacionados coa ciencia e a
tecnoloxía, valorando críticamente o impacto na sociedade dos textos e/ou fontes científico-gráficas analizadas
e defende en público as súas conclusións.
Xustifica as teorías científicas, analizando o significado das probas nas que se basean.
Identifica e describe as teorías relacionadas coa mediciña e a evolución histórica dos métodos de diagnóstico e
tratamento das enfermidades, valorando as súas aportacións, explicando as súas limitacións e expresando as
súas opinións sobre os problemas de tipo ético que implican.
Explica en que consisten os trasplantes e a súa relación con doenzas e accidentes, valorando as súas vantaxes e
inconvenientes e analizando datos estatísticos sobre os mesmos.
Coñece e describe casos concretos nos que as células son modificadas xeneticamente, analiza e explica as
aplicacións da enxeñería xenética na obtención de fármacos.
Coñece e explica o significado de clon e de que modos poden obtenerse clons, respondendo a hipóteses sobre
clonacións.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas. Investiga sobre a lexislación actual en España e menciona as principais líñas de investigación na actualidade,
reflexiona e expón, de forma crítica, os avances científicos relacionados coa xenética.
Relaciona enxeniería xenética x alimentos transgénicos, explicando en que se diferencian os cultivos
transxénicos dos cultivos obtidos por selección artificial e razoando sobre as súas vantaxes e inconvenientes.
Recoñece e explica as diferenzas entre ordenadores antigos e modernos, apreciando a evolución histórica do
ordenador.
Interpreta e describe cal é a misión que desempeñan os distintos compoñentes e formatos físicos de
almacenaminto de información, valorando a optimización dos recursos e a capacidade de almacenamiento de
cada un deles.
Compara e explica as diferenzas entre as características da información dixital e a analóxica, argumentando a
súa exposición con exemplos concretos.
modelos, valorando as características de cada un, comparándolas e extraendo conclusións sobre as posibilidades
máis convenientes en función dos intereses.
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma crítica os avances, as melloras
e o consumismo que se ocasiona.
Interpreta e explica os conceptos asociados ao uso de Internet, aplicandoos de maneira correcta.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas. Busca información sobre o uso das redes sociais, xustificando o seu uso, sinalando as vantaxes que ofrecen e
consellos utis Identifica e explica os servizos que proporciona Internet, os problemas aos que se enfronta e as
posibles formas de evitalos e solucionalos.para evitar os riscos que supón o uso incontrolado das redes sociais.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 113
C
D
Interpreta e explica os conceptos asociados ao uso de Internet, aplicandoos de maneira correcta
Elabora e explica diferentes aplicacións dos sistemas de posicionamiento, como GPS, GLONASS ou Galileo.ta e
explica os conceptos asociados ao uso de Internet, aplicandoos de maneira correcta.
Busca información sobre usos do teléfono móbil existentes na actualidade, opinando as súas vantaxes, os seus
inconvenientes e os seus posibles problemas de seguridade.
Busca información sobre usos do teléfono móbil existentes na actualidade, opinando as súas vantaxes, os seus
inconvenientes e os seus posibles problemas de seguridade.
Busca información sobre as lámpadas LED, explica o seu funcionamiento e as suas vantaxes sobre outros
dispositivos empregados en iluminación.
Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes de ordenadores de diferentes
modelos, valorando as características de cada un, comparándolas e extraendo conclusións sobre as posibilidades
máis convenientes en función dos intereses.
CA
A
Comunica conclusións e realiza comentarios analíticos de artículos divulgativos relacionados coa ciencia e a
tecnoloxía, valorando críticamente o impacto na sociedade dos textos e/ou fontes científico-gráficas analizadas e
defende en público as súas conclusións.
Xustifica as teorías científicas, analizando o significado das probas nas que se basean.
Determina as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas e as relaciona coa existencia de diferentes
capas terrestres.
Explica a teoría da evolución das especies, describindo como se asigna unha idade a cada achazgo
paleoantropolóxico.
Identifica e describe as teorías relacionadas coa mediciña e a evolución histórica dos métodos de diagnóstico e
tratamento das enfermidades, valorando as súas aportacións, explicando as súas limitacións e expresando as súas
opinións sobre os problemas de tipo ético que implican.
Explica en que consisten os trasplantes e a súa relación con doenzas e accidentes, valorando as súas vantaxes e
inconvenientes e analizando datos estatísticos sobre os mesmos
Identifica e explica o significado de codificación do ADN e de que forma codifícase nel a información, indicando
o significado de ADN lixo e xustificando a importancia de obter o xenoma completo dun individuo.
Coñece e describe casos concretos nos que as células son modificadas xeneticamente, analiza e explica as
aplicacións da enxeñería xenética na obtención de fármacos.
Coñece e explica o significado de clon e de que modos poden obtenerse clons, respondendo a hipóteses sobre
clonacións.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas. Investiga sobre a lexislación actual en España e menciona as principais líñas de investigación na actualidade,
reflexiona e expón, de forma crítica, os avances científicos relacionados coa xenética.
Relaciona enxeniería xenética x alimentos transgénicos, explicando en que se diferencian os cultivos transxénicos
dos cultivos obtidos por selección artificial e razoando sobre as súas vantaxes e inconvenientes.
Recoñece e explica as diferenzas entre ordenadores antigos e modernos, apreciando a evolución histórica do
ordenador.
Interpreta e describe cal é a misión que desempeñan os distintos compoñentes e formatos físicos de almacenaminto
de información, valorando a optimización dos recursos e a capacidade de almacenamiento de cada un deles.
Compara e explica as diferenzas entre as características da información dixital e a analóxica, argumentando a súa
exposición con exemplos concretos.
Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes de ordenadores de diferentes
modelos, valorando as características de cada un, comparándolas e extraendo conclusións sobre as posibilidades
máis convenientes en función dos intereses.
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma crítica os avances, as melloras e
o consumismo que se ocasiona.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas. Busca información sobre o uso das redes sociais, xustificando o seu uso, sinalando as vantaxes que ofrecen e
consellos utis para evitar os riscos que supón o uso incontrolado das redes sociais.
Elabora e explica diferentes aplicacións dos sistemas de posicionamiento, como GPS, GLONASS ou Galileo.
Busca información sobre usos do teléfono móbil existentes na actualidade, opinando as súas vantaxes, os seus
inconvenientes e os seus posibles problemas de seguridade.
Busca información sobre as lámpadas LED, explica o seu funcionamiento e as suas vantaxes sobre outros
dispositivos empregados en iluminación.
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma crítica os avances, as melloras e
o consumismo que se ocasiona.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 114
CS
C
Comunica conclusións e realiza comentarios analíticos de artículos divulgativos relacionados coa ciencia e a
tecnoloxía, valorando críticamente o impacto na sociedade dos textos e/ou fontes científico-gráficas analizadas e
defende en público as súas conclusións.
Xustifica as teorías científicas, analizando o significado das probas nas que se basean.
Analiza documentos e os utiliza para explicar os fenómenos que orixinan grandes cambios e feitos importantes
Determina as consecuencias do estudo da propagación das ondas sísmicas e as relaciona coa existencia de diferentes
capas terrestres.
Describe as distintas hipóteses sobre a orixe da vida na Terra, sinalando os puntos a favor e en contra de cada unha
delas.
Analiza as teorías da evolución e da selección natural das especies, baseándose en exemplos concretos e explicando
as súas conclusiones de xeito coherente.
Identifica e describe as distintas etapas da evolución desde os primeiros homínidos ata o home actual, indicando as
características de cada un deles nas diferentes etapas e xustificando a súa capacidade de supervivencia.
Comprende e valora distintas informacións asociadas a orixe e evolución das especies, relacionándoa coa historia da
Terra e con diferentes opinións.
Identifica e describe as teorías relacionadas coa mediciña e a evolución histórica dos métodos de diagnóstico e
tratamento das enfermidades, valorando as súas aportacións, explicando as súas limitacións e expresando as súas
opinións sobre os problemas de tipo ético que implican.
Identifica e describe os compoñentes dalgúns medicamentos de uso frecuente, analizando o proceso que segue a
industria farmacéutica.
Explica en que consisten os trasplantes e a súa relación con doenzas e accidentes, valorando as súas vantaxes e
inconvenientes e analizando datos estatísticos sobre os mesmos.
Analiza algunhas consecuencias do consumo de medicamentos, xustificando a necesidade de facer un uso responsable
deles.
Selecciona ou valora a información xenética que posúen os seres vivos, ubicándoa e establecendo a relación
xerárquica entre as distintas estruturas, explicando o seu significado.
Identifica e explica o significado de codificación do ADN e de que forma codifícase nel a información, indicando o
significado de ADN lixo e xustificando a importancia de obter o xenoma completo dun individuo.
Coñece e describe casos concretos nos que as células son modificadas xeneticamente, analiza e explica as aplicacións
da enxeñería xenética na obtención de fármacos.
Coñece e explica o significado de clon e de que modos poden obtenerse clons, respondendo a hipóteses sobre
clonacións.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas. Investiga sobre a lexislación actual en España e menciona as principais líñas de investigación na actualidade,
reflexiona e expón, de forma crítica, os avances científicos relacionados coa xenética.
Relaciona enxeniería xenética x alimentos transgénicos, explicando en que se diferencian os cultivos transxénicos
dos cultivos obtidos por selección artificial e razoando sobre as súas vantaxes e inconvenientes.
Interpreta e describe cal é a misión que desempeñan os distintos compoñentes e formatos físicos de almacenaminto
de información, valorando a optimización dos recursos e a capacidade de almacenamiento de cada un deles.
Compara e explica as diferenzas entre as características da información dixital e a analóxica, argumentando a súa
exposición con exemplos concretos.
Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes de ordenadores de diferentes
modelos, valorando as características de cada un, comparándolas e extraendo conclusións sobre as posibilidades máis
conve Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma crítica os avances, as melloras
e o consumismo que se ocasiona.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas. Busca información sobre o uso das redes sociais, xustificando o seu uso, sinalando as vantaxes que ofrecen e consellos
utis para evitar os riscos que supón o uso incontrolado das redes sociais.
Identifica e explica os servizos que proporciona Internet, os problemas aos que se enfronta e as posibles formas de
evitalos e solucionalos.
Elabora e explica diferentes aplicacións dos sistemas de posicionamiento, como GPS, GLONASS ou Galileo.
Busca información sobre usos do teléfono móbil existentes na actualidade, opinando as súas vantaxes, os seus
inconvenientes e os seus posibles problemas de seguridade.
Busca información sobre as lámpadas LED, explica o seu funcionamiento e as suas vantaxes sobre outros dispositivos
empregados en iluminación.
Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes relacionados coas novas tecnoloxías.
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma crítica os avances, as melloras e o
consumismo que se ocasiona.nientes en función dos intereses.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 115
CS
IEE
Coñece e explica o significado de clon e de que modos poden obtenerse clons, respondendo a hipóteses sobre
clonacións.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas. Investiga sobre a lexislación actual en España e menciona as principais líñas de investigación na actualidade,
reflexiona e expón, de forma crítica, os avances científicos relacionados coa xenética.
Interpreta e describe cal é a misión que desempeñan os distintos compoñentes e formatos físicos de almacenaminto
de información, valorando a optimización dos recursos e a capacidade de almacenamiento de cada un deles.
Busca e describe as especificacións dos derradeiros dispositivos e compoñentes de ordenadores de diferentes
modelos, valorando as características de cada un, comparándolas e extraendo conclusións sobre as posibilidades máis
convenientes en función dos intereses.
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma crítica os avances, as melloras e o
consumismo que se ocasiona.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas. Busca información sobre usos do teléfono móbil existentes na actualidade, opinando as súas vantaxes, os seus
inconvenientes e os seus posibles problemas de seguridade.
Analiza documentos informativos evolución sobre tecnolóxica e valora de forma crítica os avances, as melloras e o
consumismo que se ocasiona.
CC
EC
Coñece e explica o significado de clon e de que modos poden obtenerse clons, respondendo a hipóteses sobre clo
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas.nacións.
Explica que son as células nai e en que se diferencian uns tipos de células nai doutras, recoñecendo ls principais
aplicacións no tratamento de doenzas.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 116
___________________ 10. BIOLOXÍA E XEOLOXÍA 2º BACHARELATO
10.1. INTRODUCIÓN
No 2.º curso de Bacharelato, o obxectivo da materia de Bioloxía é favorecer e fomentar a formación científica
do alumnado, partindo da súa vocación polo estudo das ciencias. Consolídase o método científico como
ferramenta habitual de traballo, fomentando no alumnado o estímulo da súa curiosidade, da capacidade de
razoar, da formulación de hipóteses e deseños experimentais, da interpretación de datos e da resolución de
problemas, facendo que este alumnado alcance as competencias necesarias para seguir estudos posteriores.
Analízanse os grandes avances e descubrimentos da Bioloxía, xa que non só posibilitaron a mellora das
condicións de vida da cidadanía e o avance da sociedade, senón que ao mesmo tempo xeraron controversias
que, polas súas implicacións de distinta natureza, non se poden obviar.
Os continuos retos das ciencias constitúen o motor do desenvolvemento de novas técnicas de investigación no
campo da biotecnoloxía ou da enxeñaría xenética, e de novas ramas do coñecemento como a xenómica, a
proteómica, ou a biotecnoloxía, de maneira que producen continuas transformacións na sociedade, abrindo
ademais novos horizontes froito da colaboración con outras disciplinas.
Os contidos de Bioloxía en 2.º de Bacharelato estrutúranse en cinco bloques:
Bloque 1. A base molecular e fisicoquímica da vida.
Bloque 2. A célula viva. Morfoloxía, estrutura e fisioloxía celular.
Bloque 3. Xenética e evolución.
Bloque 4. O mundo dos microorganismos e as súas aplicacións. Biotecnoloxía.
Bloque 5. O sistema inmunitario. A inmunoloxía e as súas aplicacións.
No bloque 1 establécense os procedementos de traballo para abordar os contidos dos outros bloques de
coñecemento. Para lograr a adquisición das competencias, deben formar parte do desenvolvemento curricular
a obtención e a selección crítica de información de carácter científico; a valoración da importancia da ciencia
e a tecnoloxía na vida diaria; a comunicación de información de carácter científico nos soportes escrito, oral e
virtual; o diálogo e o debate entre iguais sobre os temas científico tecnolóxicos; o traballo cooperativo e
colaborativo. Trátase, pois, ademais de adquirir coñecementos científico tecnolóxicos, de contribuír á
capacidade de avaliar de xeito crítico e comunicar eficazmente cuestións de carácter científico e tecnolóxico.
CURSO 2º DE BACHARELATO
ASIGNATURA Bioloxía e Xeoloxía
PROFESORAS MARTA RAMADA ZAMORA /Mª DEL CARMEN FERNÁNDEZ CORTÉS
LIBRO DE
TEXTO
Título 2º BACHARELATO BIOLOXIA Saber Facer
Autor MIGUEL ÁNGEL MADRID, IGNACIO MELÉNDEZ MHEVIA E OUTROS
Editorial SANTILLANA ISBN 978-84-9972-693-9
Data Autoriz. 2016 X Galego Castelán
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 117
Por tanto, as estratexias fundamentais dos procedementos de traballo deben impregnar o resto de bloques de
coñecemento, formando parte indivisible á hora de abordar cuestións relacionadas coa cultura científica.
Durante o desenvolvemento destes contidos preténdese profundar nos coñecementos previos adquiridos en
cursos anteriores, tomando como eixe vertebrador a célula, a súa composición química, a estrutura e
ultraestrutura e as súas funcións. O primeiro bloque céntrase no estudo da base molecular e fisicoquímica da
vida, con especial atención ao estudo dos bioelementos, e enlaces químicos que posibilitan a formación das
biomoléculas inorgánicas e orgánicas. O segundo bloque fixa a súa atención na célula como un sistema
complexo integrado, analizando a influencia do progreso técnico no estudo da estrutura, a ultraestrutura e a
fisioloxía celular. O terceiro céntrase no estudo da xenética molecular e os novos desenvolvementos desta no
campo da enxeñaría xenética, coas repercusións éticas e sociais derivadas da devandita manipulación xenética,
e relaciónase o estudo da xenética co feito evolutivo. No cuarto abórdase o estudo dos microorganismos e a
biotecnoloxía, así como as aplicacións desta e da microbioloxía en campos variados como a industria
alimentaria e farmacéutica, a biorremediación, etc. O quinto, céntrase na inmunoloxía e as súas aplicacións,
profundando no estudo do sistema inmune humano, as súas disfuncións e as súas deficiencias.
Pódese concluír que a materia de Bioloxía achega ao alumnado uns coñecementos fundamentais para a súa
formación científica, así como unhas destrezas que lle permitirán seguir profundando ao longo da súa
formación, todo iso sustentado nos coñecementos previamente adquiridos e fortalecendo a súa formación
cívica como cidadáns e cidadás libres e responsables.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 118
10.2. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1 Bloque1. Base Molecular e Físicoquímica da vida
Mes Sesións
1
B1.1. Compoñentes químicos da vida. Concepto de bioelemento.
Tipos, propiedades e funcións dos bioelementos.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set./
Out. 6
B1.2. Os enlaces químicos e a súa importancia en bioloxía.
B1.3 Biomoléculas: concepto, clasificación e técnicas de
separación.
B1.4
Biomoléculas inorgánicas. Estrutura e propiedades
fisicoquímicas da auga que a fan unha molécula
imprescindible para a vida. Funcións dos sales minerais.
B1.5 Fisicoquímica das dispersións acuosas. Difusión, osmose e
diálise.
B1.6
Biomoléculas orgánicas: concepto, clasificación, estrutura,
propiedades e funcións biolóxicas de glícidos, lípidos,
prótidos e ácidos nucleicos.
2
B1.1. Compoñentes químicos da vida. Concepto de bioelemento.
Tipos, propiedades e funcións dos bioelementos.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set./
Out. 6
B1.2. Os enlaces químicos e a súa importancia en bioloxía.
B1.6
Biomoléculas orgánicas: concepto, clasificación, estrutura,
propiedades e funcións biolóxicas de glícidos, lípidos,
prótidos e ácidos nucleicos.
B1.7
Encimas: concepto, clasificación, propiedades e funcións.
Catálise enzimática. Activación e inhibición enzimática.
Alosterismo.
3
B1.1. Compoñentes químicos da vida. Concepto de bioelemento.
Tipos, propiedades e funcións dos bioelementos.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out 5
B1.2. Os enlaces químicos e a súa importancia en bioloxía.
B1.6
Biomoléculas orgánicas: concepto, clasificación, estrutura,
propiedades e funcións biolóxicas de glícidos, lípidos,
prótidos e ácidos nucleicos.
B1.7
Encimas: concepto, clasificación, propiedades e funcións.
Catálise enzimática. Activación e inhibición enzimática.
Alosterismo.
4
B1.1 Compoñentes químicos da vida. Concepto de bioelemento.
Tipos, propiedades e funcións dos bioelementos.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out 5
B1.2 Os enlaces químicos e a súa importancia en bioloxía.
B1.6
Biomoléculas orgánicas: concepto, clasificación, estrutura,
propiedades e funcións biolóxicas de glícidos, lípidos,
prótidos e ácidos nucleicos.
B1.7
Encimas: concepto, clasificación, propiedades e funcións.
Catálise enzimática. Activación e inhibición enzimática.
Alosterismo.
B1.8 Vitaminas:concepto,clasificación e función.
5
B1.1 Compoñentes químicos da vida. Concepto de bioelemento.
Tipos, propiedades e funcións dos bioelementos. Libro de
texto
Material
elaborado
Nov 4 B1.2 Os enlaces químicos e a súa importancia en bioloxía.
B1.6
Biomoléculas orgánicas: concepto, clasificación, estrutura,
propiedades e funcións biolóxicas de glícidos, lípidos,
prótidos e ácidos nucleicos.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 119
1
ª a
va
lia
ció
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1 Bloque1. Procedementos de traballo
Mes Sesións
5 B1.7.
Enzimas: concepto, clasificación, propiedades e funcións.
Catálise enzimática. Activación e inhibición enzimática.
Alosterismo.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov. 5
B1.8. Vitaminas:concepto,clasificación e función
6
B1.1 Compoñentes químicos da vida. Concepto de bioelemento.
Tipos, propiedades e funcións dos bioelementos.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov. 5
B1.2 Os enlaces químicos e a súa importancia en bioloxía.
B1.6
Biomoléculas orgánicas: concepto, clasificación, estrutura,
propiedades e funcións biolóxicas de glícidos, lípidos,
prótidos e ácidos nucleicos.
B1.7 Enzimas: concepto, clasificación, propiedades e funcións.
Catálise enzimática. Activación e inhibición enzimática.
Alosterismo.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2
Bloque1. A célula viva. morfoloxía, estrutura e fisioloxía
celular Mes Sesións
7
B2.1. A célula como unidade estrutural e funcional dos seres vivos.
Teoría celular.
Libro de
texto
Material
elaborado
Dec 6
B2.2
Evolución dos métodos de estudo das células. Preparación e
procesamento das mostras para a observación ao microscopio
óptico e electrónico.
B2.3 Morfoloxía celular. Composición, estrutura, funcións e
propiedades das envolturas e dos orgánulos celulares.
B2.4 Modelos de organización celular en procariotas e
eucarióticas. Células animais e vexetais.
8
B2.1. A célula como unidade estrutural e funcional dos seres vivos.
Teoría celular.
Libro de
texto
Material
elaborado
Dec 6
B2.3 Morfoloxía celular. Composición, estrutura, funcións e
propiedades das envolturas e dos orgánulos celulares.
B2.4 Modelos de organización celular en procariotas e
eucarióticas. Células animais e vexetais.
B2.10 Importancia da membrana nos fenómenos de transporte.
Tipos de transporte. Endocitose e exocitose.
B2.13 Respiración celular: o seu significado biolóxico. Orgánulos
celulares implicados no proceso respiratorio
9
B2.1.
A comunicación en ciencia e tecnoloxía. O artigo científico.
Fontes de divulgación científica. Elaboración e presentación
de informes utilizando distintos medios
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan 4
B2.3 Morfoloxía celular. Composición, estrutura, funcións e
propiedades das envolturas e dos orgánulos celulares.
B2.7 División celular. Mitose en células animais e vexetais.
B2.11 Introdución ao metabolismo: catabolismo e anabolismo
B2.13 Respiración celular: o seu significado biolóxico. Orgánulos
celulares implicados no proceso respiratorio.
B2.16 Fotosíntese: localización celular en procariotas e eucarióticas.
Etapas do proceso fotosintético. Balance global.
B2.16 Fotosíntese: localización celular en procariotas e eucarióticas.
Etapas do proceso fotosintético. Balance global.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 120
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque2. A Terra eavida
Mes Sesións
10
B2.11 Introdución ao metabolismo: catabolismo e anabolismo.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan 4
B2.12 Reaccións metabólicas: aspectos enerxéticos e de regulación
B2.13 Respiración celular: o seu significado biolóxico. Orgánulos
celulares implicados no proceso respiratorio
B2.16 Fotosíntese: localización celular en procariotas e eucarióticas.
Etapas do proceso fotosintético. Balance global.
11
B2.11. Introdución ao metabolismo: catabolismo e anabolismo.
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan 4
B2.12. Reaccións metabólicas: aspectos enerxéticos e de regulación
B2.13 Respiración celular: o seu significado biolóxico. Orgánulos
celulares implicados no proceso respiratorio.
B2.14 Diferenzas entre as vías aeróbicas e anaeróbicas.
B2.15 As fermentacións e as súas aplicacións. Observación do
proceso de fermentación mediante lévedos.
12
B2.11. Introdución ao metabolismo: catabolismo e anabolismo.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb 2
B2.13. Respiración celular: o seu significado biolóxico. Orgánulos
celulares implicados no proceso respiratorio.
B2.16 Fotosíntese: localización celular en procariotas e eucarióticas.
Etapas do proceso fotosintético. Balance global.
B2.18 Quimiosíntese.
13
B2.6 Ciclo celular.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb 2
B2.7 División celular. Mitose en células animais e vexetais.
B2.8 Meiose. Necesidade biolóxica da meiose para a reprodución
sexual. Importancia da reprodución sexual na evolución dos
seres vivos.
B2.9 Observación de células en mitose. Estudo das fases da
división celular.
14
B2.6 Ciclo celular. Libro de
texto
Material
elaborado
Feb 2 B2.8
Meiose. Necesidade biolóxica da meiose para a reprodución
sexual. Importancia da reprodución sexual na evolución dos
seres vivos.
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque3. Xenética e Evolución
Mes Sesións
6
B3.1. Xenética molecular. Importancia biolóxica do ADN como
portador da información xenética. Concepto de xene.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb 2
B3.3. ARN. Tipos e funcións.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque3. Xenética e Evolución
Mes Sesións
7 B3.1. Xenética molecular. Importancia biolóxica do ADN como
portador da información xenética. Concepto de xene.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb 2
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 121
2
ª a
va
lia
ció
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque3. Xenética e Evolución
Mes Sesións
14
B3.13
Xenética mendeliana. Teoría cromosómica da herdanza.
Determinismo do sexo e herdanza ligada ao sexo e influída
polo sexo.
Libro de
texto
Material
elaborado
Feb/
Marzo 6
B3.16 Xenética de poboacións. Frecuencias xénicas e a súa relación
coa evolución.
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque3. Xenética e Evolución
Mes Sesións
15
B3.1. Xenética molecular. Importancia biolóxica do ADN como
portador da información xenética. Concepto de xene.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 5
B3.2 Replicación do ADN. Etapas da replicación. Diferenzas entre
o proceso replicativo entre eucarióticas e procariotas.
B3.3. ARN: tipos e funcións.
B3.4 Fluxo da información xenética nos seres vivos.
B3.5 Expresión dos xenes. Transcrición e tradución xenéticas en
procariotas e eucarióticas. O código xenético na información
xenética.
B3.6 Resolución de problemas de xenética molecular.
B3.7 Regulación da expresión xénica.
16
B3.8 Mutacións: tipos. Axentes mutaxénicos.
B3.9 Mutacións e cancro.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 5
B3.10 Implicacións das mutacións na evolución e na aparición de
novas especies.
B3.11 Enxeñaría xenética. Principais liñas actuais de investigación.
Organismos modificados xeneticamente.
B3.12 Proxecto xenoma: repercusións sociais e valoracións éticas da
manipulación xenética e das novas terapias xénicas.
17
B3.10 Implicacións das mutacións na evolución e na aparición das
novas especies.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 6
B3.14 Evidencias do proceso evolutivo.
B3.15 Darwinismo e neodarwinismo: a teoría sintética da evolución.
B3.16 Xenética de poboacións. Frecuencias xénicas e a súa relación
coa evolución.
B3.17 A mutación e a recombinación xénica como procesos que
xeran cambios e adaptacións. Principios da selección natural
B3.18 Evolución e biodiversidade.
B3.19 Proceso de especiación. Modelos de especiación.
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B4
Bloque4. O mundo dos microorganismos e as súas
aplicacións. Biotecnoloxía Mes Sesións
18 B4.1 Microbioloxía. Concepto de microorganismo.
Microorganismos con organización celular e sen ela.
Material
elaborado Abril 3
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 122
3
ª a
va
lia
ció
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B4
Bloque4. O mundo dos microorganismos e as súas
aplicacións. Biotecnoloxía Mes Sesións
18
B4.2 Virus, outras formas acelulares e partículas infectivas
subvirais. Bacterias. Fungos microscópicos. Protozoos. Algas
microscópicas.
Material
elaborado Abril 2
B4.3 Observación microscópica de protozoos, algas e fungos.
B4.4. Métodos de estudo dos microorganismos. Esterilización e
pasteurización.
B4.5 Realización de experiencias de cultivo de microorganismos.
B4.6 Microorganismos nos ciclos xeoquímicos.
19
B4.4 Métodos de estudo dos microorganismos. Esterilización e
pasteurización.
Material
elaborado
Abril 2 B4.3 Realización de experiencias de cultivo de microorganismos.
B4.7 Microorganismos como axentes produtores de doenzas.
B4.8 Biotecnoloxía. Utilización dos microorganismos nos
procesos industriais: produtos elaborados por biotecnoloxía.
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B5
Bloque5. O sistema inmunitario. A inmunoloxía e as súas
aplicacións Mes Sesións
20
B5.1 Concepto actual de inmunidade. Sistema inmunitario.
Defensas internas inespecíficas.
Material
elaborado Abril 6
B5.2 Inmunidade específica: características e tipos (celular e
humoral). Células responsables.
B5.3 Identificación de células inmunitarias mediante a súa
observación.
B5.4 Mecanismo de acción da resposta inmunitaria. Memoria
inmunolóxica.
B5.5 Antíxenos e anticorpos. Estrutura dos anticorpos. Formas de
acción. A súa función na resposta inmune.
B5.6 Reacción antíxeno-anticorpo: tipos e características.
B5.7 Inmunidade natural e artificial ou adquirida. Soros e vacinas.
A súa importancia na loita contra as doenzas infecciosas.
21
B5.8 Disfuncións e deficiencias do sistema inmunitario. Alerxias e
inmunodeficiencias.
Material
elaborado
Abril/
Maio 6
B5.9 Sistema inmunitario e cancro.
B5.10 A SIDA e os seus efectos no sistema inmunitario.
B5.11 Doenzas autoinmunes.
B5.12 Anticorpos monoclonais e enxeñaría xenética.
B5.13 Transplante de órganos e problemas de rexeitamento.
Reflexión ética sobre a doazón de órganos, medula e sangue.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 123
LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS CCL Comunicación lingüística. CL Comprensión lectora.
CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. EOE Expresión oral e escrita.
CD Competencia dixital. CA Comunicación audiovisual.
CAA Competencia aprender a aprender. TIC Tecnoloxías da información e da comunicación.
CSC Competencias sociais e cívicas. EMP Emprendemento.
CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. EC Educación cívica.
CCEC Conciencia e expresións culturais. PV Prevención da violencia.
EV Educación e seguridade viaria
10.3. RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B1.1
B1.2
B1.3
B1.1 BXB1.1.1 CAA/CMCCT Coñece e describe as técnicas que se utilizan para separar substancias. 100% 10% 90% 80 10% X X
B1.2 BXB1.1.2 CAA
Explica por que é indispensable a presenza de bioelementos aínda que aparezan en
proporcións ínfimas.
Diferencia os grupos de bioelementos e explica por que un grupo permite que se
constrúa a materia viva e outro permite que se obteña enerxía a partir de materia
orgánica.
Identifica o bioelemento imprescindible na contracción muscular.
100% 15% 90% 10% X X
B1.3 BXB1.1.3 CMCCT/CD Determina o átomo máis electronegativo de entre dous átomos.
Explica por que non é posible a existencia de hidróxeno na atmosfera. 50% 5% 90% X X
B1.4
B1.5
B1.2
BXB1.2.1 CAA Analiza o comportamento líquido da auga.
Explica as propiedades e as funcións da auga 100% 15% 90% 10% X X
BXB1.2.2 CMCCT Pescuda a existencia de sales minerais nos esqueletos.
Explica a que se debe a flexibilidade dos ósos nos seres que acaban de nacer e a
fraxilidade nos ósos de organismos vellos.
100% 5% 90% 10% X X X
BXB1.2.3 CMCCT/CAA/CD Explica os procesos de osmose nos seres vivos e a estabilidade do grao de acidez ou
pH. 100% 10% 90% 10% X X
B1.6 B1.3
BXB1.3.1 CAA/CSIEE Analiza e clasifica os diferentes tipos de biomoléculas.
Indica a diferenza entre materia viva e materia orgánica. 100% 10% 90% 10% X X
BXB1.3.2 CSIEE/CMCCT Realiza unha diálise e explica os resultados obtidos. 80% 5% 90% 10% X X
BXB1.3.3 CAA/CMCCT/CD Contrasta e describe as técnicas que se utilizan para separar substancias:
centrifugación, diálise e electroforese. 100% 10% 90% 10% X X
B1.5 BXB1.5.1 CCL Busca información sobre os métodos de separación da materia viva e explícaos. 100% 10% 60% 30% 10% X X
2
B1.1
B1.2
B1.3
B1.1
BXB1.1.1 CAA/CMCCT
Observa e interpreta curvas de glicemia e de insulina.
Describe o proceso que se leva a cabo para relacionar a calidade dos alimentos cos
polisacáridos.
80% 10% 90% 10% X X
BXB1.1.2 CAA
Identifica os grupos funcionais que forman os glícidos.
Clasifica os monosacáridos segundo a posición do grupo carbonilo.
Clasifica os monosacáridos segundo o número de átomos de carbono en triosas,
tetrosas, pentosas e hexosas.
100% 20% 90% 10% X X
BXB1.1.3 CMCCT/CD
Debuxa e define o enlace entre unha molécula de -glicopiranosa e unha molécula
de β-frutofuranosa e explica se é mono ou dicarbonílico, α ou β.
Recoñece os nomes químicos de disacáridos.
Debuxa a estrutura de tetrasacáridos constituídos por glicosas unidas mediante uns
enlaces dados.
100% 20% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 124
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
2 B1.6 B1.3
BXB1.3.1 CAA/CSIEE
Clasifica os glícidos en monosacáridos, oligosacáridos e polisacáridos e identifica
que tipo se emprega para almacenar enerxía.
Describe características da estrutura dos monosacáridos: determina as moléculas e
determina cando son dextroxiras ou levoxiras; deduce a estrutura molecular da D-
treosa; calcula e debuxa L-cetopentosas; comprende a ciclación dos
monosacáridos.
Determina o tipo de moléculas ás que se asocian os glícidos e a función que
desempeñan.
Recoñece as características dos polisacáridos.
100% 20% 90% 80 10% X X
BXB1.3.2 CSIEE/CMCCT
Explica como se realiza a análise para comprobar a redución de azucres dos
monosácaridos co reactivo Fehling.
Investiga e describe a composición do reactivo Fehling.
Explica como se interconverten moléculas en disolución.
Recoñece glícidos no laboratorio; describe as dispersións dos polisacáridos e
escribe a reacción de hidrólise da sacarosa.
100% 15% 50% 40% 10% X X X X
B1.4 BXB1.4.1 CMCCT/CD Identifica os monosacáridos como os glícidos máis simples. 100% 5% 90% 10% X X
B1.5 BXB1.5.1 CCL
Explica por que a sacarosa non reduce o reactivo Fehling.
Observa e describe a ciclación das hexosas e da molécula D-ribosa.
Identifica a composición química dos glícidos.
100% 10% 90% 10% X X
3
B1.1 B1.1
BXB1.1.1 CAA/CMCCT
Explica como se sintetizan as prostaglandinas.
Identifica lípidos que resultan de cadeas hidrocarbonadas e da polimerización de
moléculas.
80% 10% 90% 10% X X
BXB1.1.2 CAA Recoñece a proporción dos elementos que constitúen algúns compostos 100% 5% 90% 10% X X
BXB1.1.3 CMCCT/CD Identifica os enlaces Van der Waaks que se forman nas unións entre ácidos graxos. 100% 10% 90% 10% X X
B1.6
B1.3
BXB1.3.1 CAA/CSIEE
Clasifica os lípidos segundo presenten ou non ácidos graxos e describe as súas
propiedades.
Clasifica os lípidos en simples e complexos e explica as súas características,
propiedades e funcións.
Identifica compostos pola súa composición química e a súa estrutura.
Constrúe un diacilglicérido mediante a esterificación de moléculas.
Escribe a fórmula de triglicéridos.
Determina a que lípidos corresponden a estrutura, a función e as características
dalgunhas moléculas.
100% 20% 90% 10% X X
BXB1.3.2 CSIEE/CMCCT
Recoñece a reacción química que se produce entre un aceite ou graxa e un sal e
explica como se crea unha capa de glicerina.
Explica a capacidade emulxente dos xabóns.
100% 20% 90% 10% X X
B1.4 BXB1.4.1 CMCCT/CD Identifica os enlaces de hidróxeno entre os grupos carboxilos. 100% 5% 90% 10% X X
B1.5 BXB1.5.1 CCL
Realiza un esquema dos tipos de lípidos e as súas funcións biolóxicas.
Explica a función transportadora das lipoproteínas.
Realiza un estudo sobre os beneficios do omega 3 na saúde.
100% 20% 50% 40% 10% X X
B1.8 B1.7 BXB1.7.1 Identifica as vitaminas que pertencen aos lípidos insaponificables.
Describe as consecuencias das hipervitaminosis das vitaminas D e A. 100% 10% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 125
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific
.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
BXB1.1.2 CAA Recoñece os bioelementos que forman as proteínas. 100% 10% 10%
BXB1.1.3 CMCCT/CD
Identifica os enlaces que unen os bioelementos que compoñen as proteínas.
Recoñece os enlaces que manteñen estabilizada as formas das estruturas primaria,
secundaria, terciaria e cuaternaria das proteínas.
100% 15% 90% 10% X X
B1.6
B1.3
BXB1.3.1 CAA/CSIEE
Recoñece a estrutura e as propiedades dos aminoácidos que forman as proteínas e
clasifícaos.
Identifica as características e a disposición espacial de enlaces peptídicos.
Identifica os catro niveles estruturais das proteínas e os enlaces que posibilitan a unión
entre as moléculas das distintas estruturas.
Relaciona as proteínas coas súas funcións.
100% 20% 90% 10% X X
BXB1.3.2 CSIEE/CMCCT
Realiza unha proba xantoproteica para identificar a presenza de aminoácidos con
cadeas cíclicas en determinadas mostras.
Aplica a proba de Biuret para determinar a presenza de proteínas en determinadas
mostras.
Realiza unha práctica para recoñecer proteínas mediante a perda da súa estrutura.
100% 10% 90% 10% X X
B1.4 BXB1.4.1 CMCCT/CD Identifica os compoñentes das proteínas e os enlaces que os unen. 100% 15% 90% 10% X X
B1.5 BXB1.5.1 CCL
Describe a composición dos aminoácidos e a unión entre eles mediante enlaces
peptídicos, e escribe as súas fórmulas.
Explica as propiedades de solubilidade, especificidade e procesos de desnaturalización
e renaturalización das proteínas.100%
Explica a importancia das proteínas nos transplantes de órganos.
Explica a importancia da hemoglobina para a respiración dos organismos.
100% 20% 90% 10% X X
B1.7 B1.6 BXB1.6.1 CMCCT/CAA Determina o resultado da hidrólise da encima tripsina nalgúns peptídicos.
Explica o significado do termo biocatalizador. 100% 10% 90% 10%· X X
5
B1.7 B1.6 BXB1.6.1 CMCCT/CAA
Explica o papel das encimas como biocatalizadores relacionando as súas propiedades
coa súa función catalítica.
Coñece os modelos que explican a especificidade encimática
Comprende e describe a cinética encimática
Coñece e describe os factores que afectan a actividade encimática
Explica os mecanismos de activación, inhibición e regulación encimática.
Clasifica as encimas segundo a función que exercen
100% 70% 90% 10% X X
B1.8 B1.7 BXB2.5.1 CAA/CCEC
Describe o papel das vitaminas como coencimas
Sinala os tipos de vitaminas principais e a súa función imprescindible para previr
enfermidades.
100% 35% 90% 10% X X
6
B1.1 B1.1 BXB1.1.2 CAA/CMCCT Recoñece os bioelementos que forman os ácidos nucleicos. 100% 10% 90% 10% X X
BXB1.1.3 CMCCT/CD Identifica os enlaces que unen os bioelementos que compoñen os ácidos nucleicos. 100% 10% 90% 10% X X
B1.6
B1.3
BXB1.3.1 CAA/CSIE Clasifica o ADN segundo a súa forma e identifica os lugares da célula en que se atopan os
distintos tipos de ADN. 100% 20% 90% 10% X X
BXB1.3.2 CSIEE/CMCCT
Pescuda as porcentaxes das bases que se atopan nun ADN manexando datos experimentais
sobre a estrutura secundaria do ADN.
Identifica secuencias de ADN.
100% 20% 90% 10% X X
B1.4 BXB1.4.1 CMCCT/CD Identifica os compoñentes dos ácidos nucleicos e nomea os enlaces que os unen. 100% 10% 90% 10% X X
B1.5 BXB1.5.5 CCL
Determina o tipo de ácido nucleico a partir da porcentaxe de bases nitroxenadas.
Explica a desnaturalización e renaturalización e outras características, propiedades e
funcións do ADN.
Explica características, propiedades e funcións de distintos tipos de ARN.
100% 30% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 126
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Proba
oral
Proba
escrita
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
7
B2.1
B2.2
B2.3
B2.4
B2.1 BXB2.1.1 CAA/CMCCT/CD Identifica as diferenzas na organización dunha célula eucariota e dunha procariota. 100% 20% 9 90% 10% X X
B2.3
B2.4
B2.5
B2.2
BXB2.2.1 CSIEE
Explica a diferenza entre o nucléolo das células vexetais e das animais e compárao
co nucléolo dunha célula dos fungos.
Analiza a organización das células vexetais, explicando a posición do núcleo e
identificando as súas estruturas e orgánulos exclusivos.
100% 40% 90% 10% X X
BXB2.2.2 CSIEE/CAA
Explica a relación estrutural entre o núcleo e o sistema endomembranoso dunha
célula eucariota.
Analiza a estrutura das células procariotas e determina diferenzas entre
cianobacterias e bacterias.
100% 40% 90% 10% X X
8
B2.1 B2.1 BXB2.2.1 CMCCT/CD/CAA Explica as diferenzas entre as paredes celulares de plantas, fungos e bacterias.
Identifica os elementos do citoesqueleto das células eucariotas. 100% 20% 90% 10% X X
B2.2 B2.2
BXB2.2.1 CSIEE
Identifica a estrutura da membrana plasmática.
Recoñece a estrutura dinámica e asimétrica da membrana citoplásmática.
Recoñece a estrutura da parede celular das plantas.
Observa a epiderme da cebola e distingue a parede celular, o citoplasma e o
núcleo.
Realiza un esquema das substancias citoplasmáticas en células animais e vexetais.
100% 20% 90% 10% X X
BXB2.2.2 CCL/CSC/CMCCT/CAA/
CSIE/CCEC/CD
Identifica a composición da membrana plasmática.
Recoñece as características da membrana plasmática como a fluidez e explica
como intervén o colesterol nela.
Enumera as funcións da membrana que dependen das proteínas que conteñen.
Identifica o compoñente principal de cada unha das estruturas da parede celular das
plantas.
Comenta as vantaxes da composición do citosol e explica como varía a consistencia
do citosol.
Diferencia a maneira de aproveitar os compoñentes en distintas células.
Explica a función dos filamentos intermedios nas células.
Explica a diferenza entre un centrosoma con centríolos e un sen centríolos.
Establece a diferenza entre cilios e flaxelos.
Identifica os elementos que constitúen os ribosomas.
100% 20% 90% 10% X X
B2.10 B2.6 BXB2.6.1
CCL/CAA/CSIE
Determina e explica que tipo de transporte teñen algunhas moléculas a través da
membrana.
Explica exemplos de transporte activo da membrana como a bomba de sodio e
potasio.
Explica os dous tipos de transporte da membrana: exocitose e endocitose, e
diferencia os tipos de endocitose.
Recoñece os diferentes tipos de unións celulares e explica a función de cada unha.
100% 10% 90% 10% X X
B2.13 B2.8 BXB2.8.1 CMCCT/CAA
Identifica as moléculas que funcionan como receptores de membrana e explica as
súas características.
Recoñece as moléculas da matriz extracelular que poden medir varias micras de
lonxitude.
Localiza os ribosomas na célula eucariota.
70% 20% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 127
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
9
B2.3
B2.4
B2.5
B2.2
BXB2.2.1 CSIEE
Recoñece as diferenzas entre o retículo endoplasmático rugoso e o liso e explica as
distintas funcións de cada un.
Recoñece a estrutura do aparello de Golgi.
Indica que son as cristas mitocondriais.
Observa, recoñece e debuxa cloroplastos, cromoplastos e amiloplastos e vacúolos.
100% 20%
9
90% 10% X X X X
BXB2.2.2 CAA/CSIE
Indica o tipo de proteínas que permite a ancoraxe dos ribosomas no retículo
endoplasmático.
Explica as funcións do aparello de Golgi.
Identifica as diferenzas entre os vacúolos de células animais e de células vexetais.
Localiza os tipos de ARN e ADN que se atopan no núcleo da célula.
Analiza o número, o tamaño e a forma do núcleo.
Explica a composición e a estrutura da envoltura nuclear, do nucleoplasma, do
nucléolo, da cromatina e dos cromosomas e relaciónaas coa súa función.
100% 30% 90% 80 20% X X
B2.7 B2.4 BXB2.4.1 CMCCT/CAA/CD Coñece as distintas fases da mitose e explica o que acontece en cada unha delas.
Identifica e explica as diferentes fases da mitose en microfotografías e esquemas. 100% 20% 50% 40% 10% X X X X
B2.11 B2.7 BXB2.7.1 CAA/CCL/CSIE
Explica por que as células pancreáticas teñen numerosos ribosomas e relaciónao
co proceso anabólico que leva a cabo para a biosíntese de proteínas.
Define os termos dictiosoma e cisterna e relaciónaos coa función do aparello de
Golgi.
Explica as diferenzas entre os lisosomas primarios e os secundarios relacionadas
coa dixestión intracelular.
Explica a función metabolizadora das cristas mitocondriais e da membrana.
100% 20% 90% 10% X X X X
B2.13
B2.8 BXB2.8.1 CAA/CMCCT
Relaciona a síntese de encimas dixestivos co retículo endoplasmático.
Explica por que os encimas hidrolases non destrúen a membrana do lisosoma.
Identifica os tipos de encimas que conteñen os peroxisomas.
Determina os procesos e os lugares onde se produce a respiración mitocondrial.
Identifica en que compoñente dos cloroplastos se produce ATP e onde se encontran
os seus principais enzimas.
100% 20% 90% 20% X X
B2.16 B2.10 BXB5.4.1 CAA/CSIEE
Explica como interviñeron os peroxisomas na fotosíntese osixénica das
cianobacterias que permitiron a vida dos primeiros organismos anaeróbicos.
Diferenza e clasifica os grupos de plastos e indica que grupos levan a cabo a
fotosíntese.
100% 10% 40% 50% 10% X X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
10
B2.11
B2.12 B2.7 BXB2.7.1 CAA/CCL/CSIE
Diferencia entre catabolismo e anabolismo
Explica os procesos catabólicos e anabólicos e os intercambios enerxéticos
asociados a eles.
100% 50% 90% 10% X X
B2.13 B2.8 BXB2.8.1 CMCCT/CAA
Sinala, a nivel celular e de orgánulo, onde se producen os procesos catabólicos e
anabólicos. Diferencia as rutas principais de degradación e de síntese e as encimas e
moléculas máis importantes responsables dos devanditos procesos.
100% 50% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 128
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
10 B2.16 B2.10 BXB2.10.1 CAA/CSIE Realiza a clasificación dos diferentes tipos de organismos fotosintéticos. 100% 100% 90% 10% X X
11
B2.11
B2.12 B2.7 BXB2.7.1 CAA/CCL/CSIE
Diferencia entre catabolismo e anabolismo
Explica os procesos catabólicos e anabólicos e os intercambios enerxéticos
asociados a eles.
100% 30% 90% 10% X X
B2.13 B2.8 BXB2.8.1 CAA/CMCCT
Sinala, a nivel celular e de orgánulo, onde se producen os procesos catabólicos e
anabólicos. Diferencia as rutas principais de degradación e de síntese e as encimas e
as moléculas máis importantes responsables dos devanditos procesos.
100% 30% 90% 10% X X
B2.14
B2.15 B2.9
BXB2.9.1 CMCCT Compara as vías aeróbicas e as anaeróbicas e establece a relación co seu diferente
rendemento enerxético. 100% 20% 90% 10% X X
BXB2.9.2 CCEC/CSC É consciente da importancia das fermentacións para numerosos procesos industriais.
Recoñece as súas diferentes aplicacións. 100% 20% 90% 10% X X
12
B2.11
B2.12 B2.7 BXB2.7.1 CAA/CCL/CSIE
Diferencia entre catabolismo e anabolismo
Explica os procesos catabólicos e anabólicos e os intercambios enerxéticos
asociados a eles.
100% 30% 90% 10% X X
B2.13 B2.8 BXB2.8.1 CAA/CMCCT
Sinala, a nivel celular e de orgánulo, onde se producen os procesos catabólicos e
anabólicos. Diferencia as rutas principais de degradación e de síntese e os enzimas e
as moléculas máis importantes responsables dos devanditos procesos
100% 30% 90% 10% X X
B2.16 B2.10 BXB2.10.1 CAA/CSIE Detalla e realiza a clasificación dos diferentes organismos fotosintéticos. 100% 10% 90% 10% X X
BXB2.10.2 CAA Sinala no cloroplasto onde se realiza cada unha das fases da fotosíntese. 100% 10% 90% 10% X X
B2.17 B2.11 BXB2.11.1 CSC/CCEC É consciente da importancia da fotosíntese para o mantemento da vida na Terra. 100% 10% 90% 10% X X
B2.18 B2.12 BXB2.12.1 CCEC É consciente da importancia que teñen os organismos quimiosintéticos e as funcións
que realizan para posibilitar a vida na Terra. 100% 10% 90% 10% X X
13
B2.6 B2.3 BXB2.3.1 CCL/CD Detalla, de maneira adecuada, as fases do ciclo celular e explica que procesos ocorren
en cada unha delas. 100% 25% 90% 10% X X
B2.7
B2.8 B2.4
BXB2.4.1 CAA/CMCCT/CD Recoñece as distintas fases da mitose e a meiose en microfotografías e esquemas.
Explica os principais procesos que ocorren en cada unha delas 100% 255 90% 10% X X
BXB2.4.2 CAA/CSIEE Establece as analoxías e as diferenzas entre entre mitose e meiose. 100% 255 90% 10% X X
B2.8 B2.5 BXB2.5.1 CAA/CCL/CMCCT Establece a relación entre a meiose e a reprodución sexual, o aumento da
variabilidade xenética e a posibilidade de evolución das especies. 100% 25% 90% 10% X X
14 B.2.8 B2.5 BXB2.5.1 CAA/CCL/CMCCT Explica a relación entre a meiose e a reprodución sexual, o aumento da variabilidade
xenética e a posibilidade de evolución das especies 100% 1005 90% 10% X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
6 B3.1 B3.1 BXB3.1.1 CCL/CSC/CCEC
Clasifica o ADN segundo a súa forma.
Indica onde se poden atopar os distintos tipos de ADN.
Interpreta datos sobre os diferentes niveis estruturais do ADN e explica a diferenza
entre estes e os niveis de empaquetamento.
100% 70% 90% 90% 10% X X X
B3.3 B3.4 BXB3.4.1 CAA Explica as funcións de distintos tipos de ARN. 100% 30% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 129
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
15
B3.3
B3.5 B3.4
BXB3.4.1 CAA Distingue os tipos de ARN e a función de cada un deles nos procesos de transcrición
e tradución. 100% 20% 90% 10% X X
BXB3.4.2 CAA/CMCCT Distingue as características máis importantes do código xenético e utiliza o aprendido
para resolver problemas de xenética molecular. 100% 205 90% 10% X X
B3.5
B3.6
B3.7
B3.5
BXB3.5.1 CD/CMCCT Descifra e explica esquemas dos procesos de replicación, transcrición e tradución. 100% 20% 90% 10% X X
BXB3.5.2 CMCCT Resolve exercicios prácticos de replicación, transcrición e tradución, e de aplicación
do código xenético. 100% 20% 90% 10% X X
BXB3.5.3 CAA/CD Distingue e diferencia as principais encimas en procesos de transcrición e tradución. 100% 20% 90% 10% X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
16
B3.8 B3.6
BXB3.6.1 CCL Explica o concepto de mutación e establece a súa relación con fallos na transmisión
da información xenética. 100% 20% 90% 10% X X
BXB3.6.2 CAA/CSC Enumera os distintos tipos de mutacións e identifica os axentes mutaxénicos máis
habituais. 100% 20% 90% 10% X X
B3.9 B3.7 BXB3.7.1 CAA/CSC/CCEC Relaciona mutación e cancro e determina o risco que levan algúns axentes
mutaxénicos. 100% 20% 90% 10% X X
B3.11 B3.8 BXB3.8.1 CSIE/CSC/CCEC Explica e busca información sobre os procesos de manipulación xenética para a
obtención de organismos transxénicos. 100% 20% 50% 40% 10% X X X
B3.12 B3.9 BXB3.9.1 CSC/CCEC
Investiga sobre os descubrimentos máis recentes sobre o xenoma humano e as súas
aplicacións en enxeñaría xenética. Valora desde o punto de vista ético os avances no
campo da biotecnoloxía, a enxeñaría xenética e a clonación.
80% 20% 50% 40% 10% X X X
17
B3.10 B3.7 BXB3.7.2 CAA/CSC/CCEC Comprende e valora a importancia das mutacións na evolución e na aparición de novas
especies. 100% 15% 90% 10% X X
B3.14 B3.11 BXB3.11.1 CSIEE/CCL Argumenta distintas evidencias que demostran o feito evolutivo. 100% 15% 90% 10% X X
B3.15 B3.12 BXB3.12.1 CAA Explica e compara os principios fundamentais das teorías darwinista e neodarwinista. 100% 15% 90% 10% X X
B3.16 B3.13
BXB3.13.1 CMCCT Sinala os factores que inflúen nas frecuencias xenotípicas e xénicas. 100% 15% 90% 10% X X
BXB3.13.2 CAA/CMCCT/CSIEE Comprende e aplica modelos de estudo das frecuencias xénicas na investigación
privada e en modelos teóricos. 100% 10% 90% 10% X X
B3.17 B3.14 BXB3.14.1 CSC/CCEC Desenvolve a relación entre mutación e recombinación, o aumento da diversidade e a
súa influencia na evolución dos seres vivos. 100% 15% 90% 10% X X
B3.18
B3.19 B3.15 BXB3.15.1 CCEC/CAA
Diferencia os tipos de especiación e identifica os factores que posibilitan a segregación
dunha especie. 100% 15% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 130
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
18
B4.1 B4.1 BXB4.1.1 CSIEE Clasifica os microorganismos segundo o grupo taxonómico ao que pertence. 100% 10% 90% 10% X X
B4.2 B4.2 BXB4.2.1 CSIEE Examina a estrutura e composición dos distintos microorganismos e relaciónaas coa
súa función. 100% 30% 90% 10% X X
B4.4 B4.3 BXB4.3.1 CD/CMCCT Explica distintas técnicas utilizadas para illar, cultivar e estudar os microorganismos e
experimentar con eles de forma biolóxica. 100% 30% 90% 10% X X
B4.6 B4.4 BXB4.4.1 CCL/CMCCT Examina e explica a función e importancia dos microorganismos nos ciclos
xeoquímicos. 100% 30% 90% 10% X X
19
B4.4 B4.3 BXB4.3.1 CD/CMCCT Explica distintas técnicas utilizadas para illar, cultivar e estudar os microorganismos e
experimentar con eles de forma biolóxica. 100% 20% 90% 10% X X
B4.7 B4.5 BXB4.5.1 CSC/CD Establece a relación entre os microorganismos patóxenos máis frecuentes coas
doenzas que orixinan. 100% 20% 90% 10% X X
B4.8 B4.6
BXB4.6.1 CAA/CCEC/CSC/CMCCT Explica como inflúen os microorganismos en numerosos procesos naturais e
industriais e as súas numerosas aplicacións. 100% 20% 90% 10% X X
BXB4.6.2 CCEC/CSC/CMCCT Identifica os distintos tipos de microorganismos implicados en procesos fermentativos
de interese industrial. 100% 20% 90% 10% X X
BXB4.6.3 CD/CMCCT
É consciente das aplicacións da biotecnoloxía e a enxeñaría xenética tanto na
obtención de produtos farmacéuticos como en medicina e en biorremediación para o
mantemento e mellora do medio.
100% 20% 90% 10% X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
20
B5.1 B5.1 BXB5.1.1 CAA Estuda os mecanismos de autodefensa dos seres vivos e identifica o tipo de resposta
inmunitaria. 100% 15% 90% 10% X X
B5.2 B5.2 BXB5.2.1 CSIEE Explica as características e os métodos de acción das distintas células que interveñen
na resposta inmune. 100% 20% 90% 10% X X
B5.4 B5.3 BXB5.3.1 CAA Diferenza entre resposta inmune primaria e secundaria. 100% 15% 90% 10% X X
B5.5 B5.4 BXB5.4.1 CCL/CAA Explica os conceptos de antíxeno e anticorpo e detalla a estrutura e composición
química dos anticorpos. 100% 20% 90% 10% X X
B5.6 B5.5 BXB5.5.1 CAA Explica os diferentes tipos de reacción antíxeno-anticorpo e as súas características
principais. 100% 15% 90% 10% X X
B5.7 B5.6 BXB5.6.1 CAA É consciente da importancia da memoria inmunolóxica no mecanismo de acción da
resposta inmunitaria e asóciaa coa síntese de vacinas e soros. 100% 15% 90% 10% X X
21
B5.8
B5.9 B5.7 BXB5.7.1 CCL/CSIEE
Realiza un resumo sobre as principais alteracións e disfuncións do sistema
inmunitario. Examina as diferenzas entre alerxia e inmunodeficiencia.
Explica a relación entre cancro einmunidade
100% 25% 50% 40% 10% X X X
B5.10 B5.8 BXB5.8.1 CAA/CD/CCL Explica o ciclo de desenvolvemento do VIH. 100% 15% 90% 10% X X
B5.11 B5.9 BXB5.9.1 CSIEE/CSC/CCEC Enumera e explica como actúan sobre a saúde e dá exemplos das enfermidades
autoinmunes máis frecuentes 100% 15% 90% 10% X X
B5.12
B5.13 B5.10
BXB5.10.1 CSC/CCEC Recoñece e valora as aplicacións da Inmunoloxía e enxeñaría xenética para a
produción de anticorpos monoclonais. 100% 15% 90% 10% X X
BXB5.10.2 CAA/CSC/CCEC Explica que problemas leva o transplante de órganos e identifica as células que actúan. 100% 15% 90% 10% X X
BXB5.10.3 CSC/CCEC Clasifica os tipos de transplantes e establece a relación entre os avances neste ámbito
e a importancia nun futuro da doazón de órganos. 100% 15% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 131
10.4. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS
CLAVE
CC
L
Describe a composición e a función das principais biomoléculas orgánicas.
Describe a estrutura e a composición química do ADN, e recoñece a súa importancia biolóxica como molécula
responsable do almacenamento, a conservación e a transmisión da información xenética.
Compara e distingue os tipos e os subtipos de transporte a través das membranas, e explica detalladamente as
características de cada un.
Define e interpreta os procesos catabólicos e os anabólicos, así como os intercambios enerxéticos asociados a eles.
Identifica as fases do ciclo celular, e explica os principais procesos que acontecen en cada unha.
Resume a relación da meiose coa reprodución sexual, o aumento da variabilidade xenética e a posibilidade de
evolución das especies.
Describe a estrutura e a composición química do ADN, e recoñece a súa importancia biolóxica como molécula
responsable do almacenamento, a conservación e a transmisión da información xenética.
Describe o concepto de mutación e establece a súa relación cos fallos na transmisión da información xenética.
Argumenta evidencias que demostran o feito evolutivo.
Recoñece e explica o papel fundamental dos microorganismos nos ciclos xeoquímicos.
Describe as características e os métodos de acción das células implicadas na resposta inmune.
Define os conceptos de antíxeno e de anticorpo, e recoñece a estrutura e a composición química dos anticorpos.
Resume as principais alteracións e disfuncións do sistema inmunitario, e analiza as diferenzas entre alerxias e
inmunodeficiencias.
CM
CC
T
Describe técnicas instrumentais e métodos físicos e químicos que permiten o illamento das moléculas e a súa
contribución ao grande avance da experimentación biolóxica.
Discrimina os enlaces químicos que permiten a formación de moléculas inorgánicas e orgánicas presentes nos seres
vivos.
Distingue os tipos de sales minerais, e relaciona a composición coa función.
Contrasta e realiza experiencias dos procesos de difusión, osmose e diálise, e interpreta a súa relación coa
concentración salina das células.
Deseña e realiza experiencias identificando en mostras biolóxicas a presenza de moléculas orgánicas.
Contrasta e relaciona os procesos de diálise, centrifugación e electroforese, e interpreta a súa relación coas
biomoléculas orgánicas.
Identificar os tipos de monómeros que forman as macromoléculas biolóxicas e os enlaces que os unen.
Contrasta o papel fundamental dos enzimas como biocatalizadores, e relaciona as súas propiedades coa súa función
catalítica.
Identifica os monómeros e distingue os enlaces químicos que permiten a síntese das macromoléculas: enlaces O-
glicosídico, enlace éster, enlace peptídico e enlace O-nucleosídico.
Compara unha célula procariota con unha eucariótica, identificando os orgánulos citoplasmáticos presentes nelas.
Sitúa, a nivel celular e a nivel de orgánulo, o lugar onde se produce cada un destes procesos, e diferencia en cada
caso as rutas principais de degradación e de síntese, e os enzimas e as moléculas máis importantes responsables dos
devanditos procesos.
Recoñece en microfotografías e esquemas as fases da mitose e da meiose, e indica os acontecementos básicos que se
producen en cada unha.
Contrasta as vías aeróbicas e anaeróbicas, e establece a súa relación co seu rendemento enerxético.
Recoñece en microfotografías e esquemas as fases da mitose e da meiose, e indica os acontecementos básicos que se
producen en cada unha.
Resume a relación da meiose coa reprodución sexual, o aumento da variabilidade xenética e a posibilidade de
evolución das especies.
Analiza e predí aplicando os principios da xenética mendeliana, os resultados de exercicios de transmisión de
caracteres autosómicos, caracteres ligados ao sexo e influídos polo sexo.
Diferencia as etapas da replicación e identifica os enzimas implicados nela.
Establece a relación do ADN co proceso da síntese de proteínas.
Recoñece e indica as características fundamentais do código xenético, e aplica ese coñecemento á resolución de
problemas de xenética molecular.
Interpreta e explica esquemas dos procesos de replicación, transcrición e tradución.
Resolve exercicios prácticos de replicación, transcrición e tradución, e de aplicación do código xenético.
Distingue os factores que inflúen nas frecuencias xénicas.
Comprende e aplica modelos de estudo das frecuencias xénicas na investigación privada e en modelos teóricos. Describe técnicas instrumentais que permiten o illamento, o cultivo e o estudo dos microorganismos para a experimentación biolóxica.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 132
CM
CC
T
Recoñece e explica o papel fundamental dos microorganismos nos ciclos xeoquímicos.
Analiza a intervención dos microorganismos en numerosos procesos naturais e industriais, e as súas numerosas
aplicacións.
Recoñece e identifica os tipos de microorganismos implicados en procesos fermentativos de interese industrial.
Valora as aplicacións da biotecnoloxía e a enxeñaría xenética na obtención de produtos farmacéuticos, en
medicina e en biorremediación, para o mantemento e a mellora do medio.
CD
Contrasta e realiza experiencias dos procesos de difusión, osmose e diálise, e interpreta a súa relación coa
concentración salina das células.
Contrasta e relaciona os procesos de diálise, centrifugación e electroforese, e interpreta a súa relación coas
biomoléculas orgánicas.
Describe técnicas instrumentais e métodos físicos e químicos que permiten o illamento das moléculas e a súa
contribución ao grande avance da experimentación biolóxica.
Clasifica os tipos de bioelementos relacionando cada un coa súa proporción e coa súa función biolóxica.
Relaciona a estrutura química da auga coas súas funcións biolóxicas.
Contrasta e realiza experiencias dos procesos de difusión, osmose e diálise, e interpreta a súa relación coa
concentración salina das células.
Recoñece e clasifica os tipos de biomoléculas orgánicas, e relaciona a súa composición química coa súa estrutura
e coa súa función.
Discrimina os enlaces químicos que permiten a formación de moléculas inorgánicas e orgánicas presentes nos
seres vivos.
Describe técnicas instrumentais que permiten o illamento, o cultivo e o estudo dos microorganismos para a
experimentación biolóxica.
CD
Identifica os tipos de monómeros que forman as macromoléculas biolóxicas e os enlaces que os unen.
Identifica os monómeros e distingue os enlaces químicos que permiten a síntese das macromoléculas: enlaces
O-glicosídico, enlace éster, enlace peptídico e enlace O-nucleosídico.
Compara unha célula procariota con unha eucariótica, identificando os orgánulos citoplasmáticos presentes
nelas.
Recoñece en microfotografías e esquemas as fases da mitose e da meiose, e indica os acontecementos básicos
que se producen en cada unha.
Identifica as fases do ciclo celular, e explica os principais procesos que acontecen en cada unha.
Recoñece en microfotografías e esquemas as fases da mitose e da meiose, e indica os acontecementos básicos
que se producen en cada unha.
Interpreta e explica esquemas dos procesos de replicación, transcrición e tradución.
Identifica e distingue os enzimas principais relacionados cos procesos de transcrición e tradución.
Relaciona os microorganismos patóxenos máis frecuentes coas doenzas que orixinan.
Valora as aplicacións da biotecnoloxía e a enxeñaría xenética na obtención de produtos farmacéuticos, en
medicina e en biorremediación, para o mantemento e a mellora do medio.
CS
IEE
Recoñece e clasifica os tipos de biomoléculas orgánicas, e relaciona a súa composición química coa súa estrutura
e coa súa función.
Deseña e realiza experiencias identificando en mostras biolóxicas a presenza de moléculas orgánicas.
Esquematiza os orgánulos citoplasmáticos e recoñece as súas estructuras.
Analiza a relación entre a composición química, a estrutura e a ultraestructura dos orgánulos celulares, e a súa
función.
Compara e distingue os tipos e os subtipos de transporte a través das membranas, e explica detalladamente as
características de cada un.
Define e interpreta os procesos catabólicos e os anabólicos, así como os intercambios enerxéticos asociados a
eles.
Identifica e clasifica os distintos tipos de organismos fotosintéticos.
Establece as analoxías e as diferenzas máis significativas entre mitose e meiose.
Resume e realiza investigacións sobre as técnicas desenvolvidas nos procesos de manipulación xenética para a
obtención de organismos transxénicos.
Argumenta evidencias que demostran o feito evolutivo.
Comprende e aplica modelos de estudo das frecuencias xénicas na investigación privada e en modelos teóricos.
Clasifica os microorganismos no grupo taxonómico ao que pertencen.
Analiza a estrutura e a composición dos microorganismos e relaciónaas coa súa función.
Analiza os mecanismos de autodefensa dos seres vivos e identifica os tipos de resposta inmunitaria.
Resume as principais alteracións e disfuncións do sistema inmunitario, e analiza as diferenzas entre alerxias e
inmunodeficiencias.
Clasifica e cita exemplos das doenzas autoinmunes máis frecuentes, así como os seus efectos sobre a saúde.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 133
CA
A
Describe técnicas instrumentais e métodos físicos e químicos que permiten o illamento das moléculas e a súa
contribución ao grande avance da experimentación biolóxica.
Clasifica os tipos de bioelementos relacionando cada un coa súa proporción e coa súa función biolóxica.
Relaciona a estrutura química da auga coas súas funcións biolóxicas.
Contrasta e realiza experiencias dos procesos de difusión, osmose e diálise, e interpreta a súa relación coa
concentración salina das células.
Recoñece e clasifica os tipos de biomoléculas orgánicas, e relaciona a súa composición química coa súa estrutura e
coa súa función.
Describe técnicas instrumentais e métodos físicos e químicos que permiten o illamento das moléculas e a súa
contribución ao grande avance da experimentación biolóxica.
Clasifica os tipos de bioelementos relacionando cada un coa súa proporción e coa súa función biolóxica.
Relaciona a estrutura química da auga coas súas funcións biolóxicas.
Contrasta e realiza experiencias dos procesos de difusión, osmose e diálise, e interpreta a súa relación coa
concentración salina das células.
Recoñece e clasifica os tipos de biomoléculas orgánicas, e relaciona a súa composición química coa súa estrutura e
coa súa función.
Contrasta o papel fundamental dos enzimas como biocatalizadores, e relaciona as súas propiedades coa súa función
catalítica.
Identifica os tipos de vitaminas asociando a súa imprescindible función coas doenzas que preveñen.
Diferencia os tipos de ARN e a función de cada un nos procesos de transcrición e tradución.
Compara unha célula procariota con unha eucariótica, identificando os orgánulos citoplasmáticos presentes nelas.
Analiza a relación entre a composición química, a estrutura e a ultraestructura dos orgánulos celulares, e a súa
función.
Compara e distingue os tipos e os subtipos de transporte a través das membranas, e explica detalladamente as
características de cada un.
Sitúa, a nivel celular e a nivel de orgánulo, o lugar onde se produce cada un destes procesos, e diferencia en cada
caso as rutas principais de degradación e de síntese, e os enzimas e as moléculas máis importantes responsables dos
devanditos procesos.
Recoñece en microfotografías e esquemas as fases da mitose e da meiose, e indica os acontecementos básicos que se
producen en cada unha.
Define e interpreta os procesos catabólicos e os anabólicos, así como os intercambios enerxéticos asociados a eles.
Identifica e clasifica os distintos tipos de organismos fotosintéticos.
Localiza a nivel subcelular onde se leva a cabo cada fase, e destaca os procesos que teñen lugar.
Recoñece en microfotografías e esquemas as fases da mitose e da meiose, e indica os acontecementos básicos que se
producen en cada unha.
Establece as analoxías e as diferenzas máis significativas entre mitose e meiose.
Resume a relación da meiose coa reprodución sexual, o aumento da variabilidade xenética e a posibilidade de
evolución das especies.
Analiza e predí aplicando os principios da xenética mendeliana, os resultados de exercicios de transmisión de
caracteres autosómicos, caracteres ligados ao sexo e influídos polo sexo.
Distingue os factores que inflúen nas frecuencias xénicas.
Diferencia as etapas da replicación e identifica os enzimas implicados nela.
Establece a relación do ADN co proceso da síntese de proteínas.
Diferencia os tipos de ARN e a función de cada un nos procesos de transcrición e tradución.
Recoñece e indica as características fundamentais do código xenético, e aplica ese coñecemento á resolución de
problemas de xenética molecular.
Identifica e distingue os enzimas principais relacionados cos procesos de transcrición e tradución.
Clasifica as mutacións e identifica os axentes mutaxénicos máis frecuentes.
Asocia a relación entre a mutación e o cancro, e determina os riscos que implican algúns axentes mutaxénicos.
Destaca a importancia das mutacións na evolución e na aparición de novas especies.
Identifica os principios da teoría darwinista e neodarwinista, e compara as súas diferenzas.
Comprende e aplica modelos de estudo das frecuencias xénicas na investigación privada e en modelos teóricos.
Distingue tipos de especiación e identifica os factores que posibilitan a segregación dunha especie orixinal en dúas
especies diferentes.
Analiza a intervención dos microorganismos en numerosos procesos naturais e industriais, e as súas numerosas
aplicacións.
Analiza os mecanismos de autodefensa dos seres vivos e identifica os tipos de resposta inmunitaria.
Compara as características da resposta inmune primaria e secundaria.
Define os conceptos de antíxeno e de anticorpo, e recoñece a estrutura e a composición química dos anticorpos.
Clasifica os tipos de reacción antíxeno-anticorpo e resume as características de cada un.
Destaca a importancia da memoria inmunolóxica no mecanismo de acción da resposta inmunitaria e asóciaa coa
síntese de vacinas e soros. Describe o ciclo de desenvolvemento do VIH.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 134
CS
C
Describe a estrutura e a composición química do ADN, e recoñece a súa importancia biolóxica como molécula
responsable do almacenamento, a conservación e a transmisión da información xenética.
Valora a importancia das fermentacións en numerosos procesos industriais, e recoñece as súas aplicacións.
Contrasta a importancia biolóxica da fotosíntese para o mantemento da vida na Terra.
Describe a estrutura e a composición química do ADN, e recoñece a súa importancia biolóxica como molécula
responsable do almacenamento, a conservación e a transmisión da información xenética.
Clasifica as mutacións e identifica os axentes mutaxénicos máis frecuentes.
Asocia a relación entre a mutación e o cancro, e determina os riscos que implican algúns axentes mutaxénicos.
Resume e realiza investigacións sobre as técnicas desenvolvidas nos procesos de manipulación xenética para a
obtención de organismos transxénicos.
Recoñece e indica os descubrimentos máis recentes sobre o xenoma humano e as súas aplicacións en enxeñaría
xenética, e valora as súas implicacións éticas e sociais.
Destaca a importancia das mutacións na evolución e na aparición de novas especies.
Ilustra a relación entre mutación e recombinación, o aumento da diversidade e a súa influencia na evolución dos seres
vivos.
Relaciona os microorganismos patóxenos máis frecuentes coas doenzas que orixinan.
Analiza a intervención dos microorganismos en numerosos procesos naturais e industriais, e as súas numerosas
aplicacións.
Recoñece e identifica os tipos de microorganismos implicados en procesos fermentativos de interese industrial.
Clasifica e cita exemplos das doenzas autoinmunes máis frecuentes, así como os seus efectos sobre a saúde.
Recoñece e valora as aplicacións da inmunoloxía e da enxeñaría xenética para a produción de anticorpos monoclonais.
Clasifica e entende os tipos de transplantes, e relaciona os avances neste ámbito co impacto futuro na doazón de
órganos, medula e sangue.
Describe os problemas asociados ao transplante de órganos, e identifica as células que actúan.
CC
EC
Identifica os tipos de vitaminas asociando a súa imprescindible función coas doenzas que preveñen.
Describe a estrutura e a composición química do ADN, e recoñece a súa importancia biolóxica como molécula
responsable do almacenamento, a conservación e a transmisión da información xenética.
Valora a importancia das fermentacións en numerosos procesos industriais, e recoñece as súas aplicacións.
Contrasta a importancia biolóxica da fotosíntese para o mantemento da vida na Terra.
Valora o papel biolóxico dos organismos quimiosintéticos.
Distingue os factor Describe a estrutura e a composición química do ADN, e recoñece a súa importancia biolóxica
como molécula responsable do almacenamento, a conservación e a transmisión da información xenética.es que
inflúen nas frecuencias xénicas.
Asocia a relación entre a mutación e o cancro, e determina os riscos que implican algúns axentes mutaxénicos.
Resume e realiza investigacións sobre as técnicas desenvolvidas nos procesos de manipulación xenética para a
obtención de organismos transxénicos.
Recoñece e indica os descubrimentos máis recentes sobre o xenoma humano e as súas aplicacións en enxeñaría
xenética, e valora as súas implicacións éticas e sociais.
Destaca a importancia das mutacións na evolución e na aparición de novas especies.
Ilustra a relación entre mutación e recombinación, o aumento da diversidade e a súa influencia na evolución dos seres
vivos.
Distingue tipos de especiación e identifica os factores que posibilitan a segregación dunha especie orixinal en dúas
especies diferentes.
Analiza a intervención dos microorganismos en numerosos procesos naturais e industriais, e as súas numerosas
aplicacións.
Recoñece e identifica os tipos de microorganismos implicados en procesos fermentativos de interese industrial.
Clasifica e cita exemplos das doenzas autoinmunes máis frecuentes, así como os seus efectos sobre a saúde.
Recoñece e valora as aplicacións da inmunoloxía e da enxeñaría xenética para a produción de anticorpos monoclonais.
Clasifica e entende os tipos de transplantes, e relaciona os avances neste ámbito co impacto futuro na doazón de
órganos, medula e sangue.
Describe os problemas asociados ao transplante de órganos, e identifica as células que actúan.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 135
___11._CIENCIAS DA TERRA E DO MEDIO AMBIENTE 2ºBACHARELATO
11.1. INTRODUCIÓN
No Bacharelato, a materia de Ciencias da Terra e do Medio Ambiente ten como eixe principal o uso que
facemos os humanos dos recursos que nos ofrece o noso planeta, un planeta finito que «utilizamos» como si
fose ilimitado. A humanidade enfróntase a importantes retos no século XXI, tales como a búsqueda de fontes
alternativas de enerxía, abastecemento de materias primas, dispoñibilidade de auga, impactos ambientais, o
quecemento global do planeta, a alteración da capa de ozono, perda de biodiversidade e os factores que inciden
neles.
Coñecer a problemática ambiental e os avances científicos contribúe a facilitar a formulación de solucións
integradoras entre desenrolo e medio ambiente, permitindo establecer una xestión sostible do noso planeta que
evitará graves problemas ambientais.
Para conseguir este fin será necesario utilizar e aplicar coñecementos e competencias adquiridos doutras
ciencias, principalmente Bioloxía, Xeología, Física e Química, unha visión integradora e holística das
aportacións das mencionadas ciencias á comprensión do funcionamento dos sistemas terrestres a súa dinámica,
as súas interaccións, os factores que os rexen e cuxa variación poden provocar a súa alteración modificándoo
a escala local, rexional ou global.
As Ciencias da Terra e do Medio Ambiente abordan estas cuestións plantexadas nas diferentes escalas
mencionadas.
A materia de Ciencias da Terra e do Medio Ambiente está dividida en 7 bloques:
Bloque 1. Medioambiente e fontes de información medioambiental.
Bloque 2. As capas fluídas, dinámica.
Bloque 3. Contaminación atmosférica.
Bloque 4. Contaminación das augas.
Bloque 5. A xeosfera e riscos xeolóxicos.
Bloque 6. Circulación da materia e enerxía na biosfera.
Bloque 7. A xestión e o desenvolvemento sostible.
CURSO 2º BACHARELATO
ASIGNATURA Ciencias da Terra e do medio ambiente
PROFESORA MÓNICA IGLESIAS MONTERO
LIBRO DE
TEXTO
Título Ciencias de la Tierra y del Medio Ambiente
Autor DIODORA CALVO ALDEA, Mª TERESA MOLINA ÁLVAREZ,
JOAQUÍN SALVACHÚA RODRÍGUEZ
Editorial MCGRAW- HILL ISBN 9788448609399
Data Autoriz. 2016 Galego X Castelán
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 136
____ 11.2. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1
Bloque1. Medio ambiente e fontes de información
ambiental Mes Sesións
1
B1.1. Concepto de medio ambiente e dinámica de sistemas.
Modelos da teoría de Sistemas.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set.
6/8
B1.2. O medio natural como sistema. Aplicación da teoría de
sistemas ao sistema natural.
B1.3 Humanidade e medio ambiente. Historia das relacións da
humanidade coa natureza.
B1.4 Recursos naturais, riscos e impactos ambientais.
B1.5 Fontes de información ambiental
2
B1.1 Concepto de medio ambiente e dinámica de sistemas.
Modelos da teoría de Sistemas.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out. 5/7
B1.5 Fontes de información ambiental
3 B1.4 Recursos naturais, riscos e impactos ambientais.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out. 3/5
5 B1.4 Recursos naturais, riscos e impactos ambientais.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out./
Nov. 6/8
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1
Bloque1. Medio ambiente e fontes de información
ambiental Mes Sesións
9
B1.4 Recursos naturais, riscos e impactos ambientais. Libro de
texto
Material
elaborado
Xan. 6/8 B1.5 Fontes de información ambiental
B1.5 Fontes de información ambiental
10
B1.1. Concepto de medio ambiente e dinámica de sistemas.
Modelos da teoría de Sistemas
Libro de
texto
Material
elaborado
Xan./
Feb. 5/7
B1.5 Fontes de información ambiental
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1
Bloque1. Medio ambiente e fontes de información
ambiental Mes Sesións
13 B1.4 Recursos naturais, riscos e impactos ambientais.
Libro de
texto
Material
elaborado
Marzo 6/8
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 137
1
ª a
va
lia
ció
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque2. Dinámica dos sistemas fluídos
Mes Sesións
1
B2.2 As masas fluídas e a súa relación co funcionamento do clima. Libro de
texto
Material
elaborado
Set. 6/8 B2.3 Compoñentes da atmosfera, orixe e importancia biolóxica.
B2.8 Relación das correntes oceánicas coa circulación dos ventos
e o clima e con algúns fenómenos climáticos
3 B2.11 Os riscos climáticos, causas e consecuencias. Medidas de
predición, prevención e corrección.
Libro de
texto
Material
elaborado
Out. 3/5
5
B2.2 As masas fluídas e a súa relaciónco funcionamento do clima.
Libro de
texto
Material
elaborado
Nov 6/8
B2.3 Compoñentes da atmosfera, orixe e importancia biolóxica.
B2.4 Capa de ozono: orixe e importancia.
B2.6 Efecto invernadoiro: relacióncoa vida na Terra. Causas e
consecuenciasdo aumento do efecto invernadoiro
B2.8 Relación das correntes oceánicascoa circulación dos ventos e
o clima e con algúns fenómenos climáticos.
B2.9 Formación das precipitacións.Tipos de precipitacións.
B2.10 Interpretación de mapas meteorolóxicos.
B2.11 Os riscos climáticos, causas econsecuencias. Medidas de
predición,prevención e corrección.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque2. Dinámica dos sistemas fluídos
Mes Sesións
6
B2.7 A hidrosfera e o seu papel como regulador climático. Libro de
texto
Material
elaborado
Nov./
Dec. 6/8
B2.8 Relación das correntes oceánicas coa circulación dos ventos
e o clima e con algúns fenómenos climáticos
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque2. Dinámica dos sistemas fluídos
Mes Sesións
16 B2.2 As masas fluídas e a súa relaciónco funcionamento do clima.
Libro de
texto
Material
elaborado
Maio 6/8
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque3. Contaminación atmosférica
Mes Sesións
1 B3.1. Orixe e efectos da contaminación atmosférica.
Libro de
texto
Material
elaborado
Set 6/8
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 138
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque3. Contaminación atmosférica
Mes Sesións
3
B3.1 Orixe e efectos da contaminación atmosférica.
Material
elaborado Out. 3/5
B3.2 Medidas preventivas e correctoras da contaminación
atmosférica e do efecto invernadoiro.
B3.3 Factores que inflúen na dispersión dos contaminantes
atmosféricos.
B3.4 Efectos da contaminación atmosférica segundo o seu raio de
influencia.
5
B3.1 Orixe e efectos da contaminación atmosférica.
Material
elaborado Nov 6/8
B3.2 Medidas preventivas e correctoras da contaminación
atmosférica e do efecto invernadoiro.
B3.3 Factores que inflúen na dispersión dos contaminantes
atmosféricos.
B3.4 Efectos da contaminación atmosférica segundo o seu raio de
influencia.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque3. Contaminación atmosférica
Mes Sesións
6 B3.1 Orixe e efectos da contaminación atmosférica. Material
elaborado
Nov/
Dec. 6/8
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque3. Contaminación atmosférica
Mes Sesións
16
B3.1 Orixe e efectos da contaminación atmosférica.
Material
elaborado Maio 6/8
B3.2 Inmunidade específica: características e tipos (celular e
humoral). Células responsables.
B3.3 Identificación de células inmunitarias mediante a súa
observación.
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B4 Bloque4. Contaminación das augas
Mes Sesións
3 B4.3 Parámetros de medida da calidade da auga.
Material
elaborado Out. 3/5
B4.4 Prevención e corrección da contaminación da auga.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B4 Bloque4. Contaminación das augas
Mes Sesións
6
B4.2 Orixe e efectos da contaminación das augas superficiais e
subterráneas. Material
elaborado
Nov/
Dec 6/8 B4.3 Parámetros de medida da calidade da auga.
B4.5 Sistemas de tratamento e depuración das augas.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 139
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B4 Bloque4. Contaminación das augas
Mes Sesións
9 B4.2 Orixe e efectos da contaminación das augas superficiais e
subterráneas.
Material
elaborado Xan. 6/8
10 B4.4 Prevención e corrección dacontaminación da auga. Xan./
Feb. 5/7
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B4 Bloque4. Contaminación das augas
Mes Sesións
16 B4.4 Prevención e corrección dacontaminación da auga. Material
elaborado Maio 4/5
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B5 Bloque5. A xeosfera e os riscos xeolóxicos
Mes Sesións
3
B5.7 Riscos asociados aos sistemas de ladeira e fluviais. Material
elaborado
Out 3/5
B5.12 Uso eficiente da enerxía e dos recursos.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B5 Bloque5. A xeosfera e os riscos xeolóxicos
Mes Sesións
6 B5.1 O relevo como consecuencia da interacción da dinámica
interna e externa do planeta.
Material
elaborado
Nov/
Dec. 6/8
7
B5.4 Métodos de predición e prevención dos riscos xeolóxicos. Material
elaborado Dec 6/8
B5.6 O relevo como consecuencia da interacción da dinámica
interna e externa do planeta.
9
B5.7 Riscos asociados aos sistemas de ladeira e fluviais.
Material
elaborado Xan 6/8
B5.10 Recursos da xeosfera: problemasambientais ocasionados
pola súaexplotación.
B5.12 Uso eficiente da enerxía e dos recursos.
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B5 Bloque5. A xeosfera e os riscos xeolóxicos
Mes Sesións
13 B5.10 Recursos da xeosfera: problemas ambientais ocasionados
pola súa explotación.
Material
elaborado Marzo 6/8
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 140
B5.12 Uso eficiente da enerxía e dos recursos. 1
ª a
va
lia
ció
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B6 Bloque6. Circulación de materia e enerxía na biosfera
Mes Sesións
3
B6.12 Impactos sobre o solo. Técnicas de valoración do grao de
alteración dun solo. Material
elaborado Out. 6/8
B6.13 Impactos sobre a biosfera producidos pola deforestación, a
agriculturae a gandaría.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B6 Bloque6. Circulación de materia e enerxía na biosfera
Mes Sesións
10
B6.2 Relacións tróficas nos ecosistemas, cadeas e redes tróficas.
Representaciónsgráficas. Material
elaborado
Xan./
Feb. 5/7 B6.6 Autorregulación dos ecosistemas e repercusión da acción
humana sobre eles.
B6.8 Causas e repercusións da perdada biodiversidade.
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B6 Bloque6. Circulación de materia e enerxía na biosfera
Mes Sesións
11
B6.2 Relacións tróficas nos ecosistemas, cadeas e redes tróficas.
Representaciónsgráficas.
Material
elaborado Feb. 4/6 B6.4
Ciclos bioxeoquímicos do osíxeno, o carbono, o nitróxeno, o
fósforo e o xofre.
B6.6 Autorregulación dos ecosistemas e repercusión da acción
humana sobre eles.
12
B6.3 Factores limitantes da produción primaria.
Material
elaborado Feb. 4/6 B6.4
Ciclos bioxeoquímicos do osíxeno, o carbono, o nitróxeno, o
fósforo e o xofre.
B6.6 Autorregulación dos ecosistemas e repercusión da acción
humana sobre eles.
13
B6.8 Causas e repercusións da perda da biodiversidade.
Material
elaborado Marzo 7/9
B6.13 Impactos sobre a biosfera producidos pola deforestación, a
agricultura e a gandaría.
B6.15 Importancia ecolóxica dos recursos do sistema litoral,
impactos derivados da súa sobreexplotación.
B6.16 Importancia da conservación das zonas litorais.
14
B6.2 Relacións tróficas nos ecosistemas, cadeas e redes tróficas.
Representaciónsgráficas
Material
elaborado Marzo 6/8
B6.10 Edafoxénese e tipos de solos.
B6.11 Usos e fraxilidade do solo como recurso.
B6.12 Impactos sobre o solo. Técnicas de valoración do grao de
alteración dun solo.
B.13 Impactos sobre a biosfera producidos pola deforestación, a
agricultura e a gandaría.
15
B6.8 Causas e repercusións da perda da biodiversidade.
Material
elaborado Abril 5/7
B6.14 O sistema litoral como interfase
B6.15
Importancia ecolóxica dosrecursos do sistema litoral,
impactos
derivados da súa sobreexplotación.
B6.16 Importancia da conservación das zonas litorais.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 141
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B6 Bloque6. Circulación de materia e enerxía na biosfera
Mes Sesións
16 B6.8 Causas e repercusións da perda da biodiversidade. Material
elaborado
Abril/
Maio 5/7
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B7
Bloque7. A xestión do planeta e o desenvolvemento
sustentable Mes Sesións
2 B7.2 Avaliación do impacto ambiental.
Material
elaborado Out. 5/7
B7.3 Instrumentos de xestión ambiental.
3 B7.5 Modelos de xestión de recursos. Material
elaborado Out. 3/5
4
B7.2 Avaliación do impacto ambiental.
Material
elaborado Nov. 5/7
B7.3 Instrumentos de xestión ambiental.
B7.6 Influencia dos organismos nacionais e internacionais en
materia ambiental
B7.7 Lexislación ambiental.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B7
Bloque7. A xestión do planeta e o desenvolvemento
sustentable Mes Sesións
10 B7.6 Influencia dos organismos nacionais e internacionais en
materia ambiental
Material
elaborado
Xan/
Feb. 5/7
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B7
Bloque7. A xestión do planeta e o desenvolvemento
sustentable Mes Sesións
12 B7.6 Influencia dos organismos nacionais e internacionais en
materia ambiental
Material
elaborado Feb. 4/6
13 B7.1
Xestión dos impactos ambientais;alternativas ante a
problemáticaambiental: desenvolvemento incontrolado,
conservacionismo e desenvolvemento sustentable.
Material
elaborado Marz0 7/9
16
B7.1
Xestión dos impactos ambientais;alternativas ante a
problemáticaambiental: desenvolvemento incontrolado,
conservacionismo e desenvolvemento sustentable. Material
elaborado
Abril/
Maio 5/7 B7.2 Avaliación do impacto ambiental.
B7.3 Instrumentos de xestión ambiental.
B7.5 Modelos de xestión de recursos.
B7.7 Lexislación ambiental.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 142
LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS CCL Comunicación lingüística. CL Comprensión lectora.
CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. EOE Expresión oral e escrita.
CD Competencia dixital. CA Comunicación audiovisual.
CAA Competencia aprender a aprender. TIC Tecnoloxías da información e da comunicación.
CSC Competencias sociais e cívicas. EMP Emprendemento.
CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. EC Educación cívica.
CCEC Conciencia e expresións culturais. PV Prevención da violencia.
EV Educación e seguridade viaria
11.3. RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B1.1 B1.1
CTMAB1.1.1 CMCCT
Identifica sistemas abertos e pechados considerando a interdependencia dos seus
elementos.
Recoñece os traballos conservativos e disipativos que se dan nos sistemas en
funcionamento.
Explica que é unha estrutura disipativa.
Explica as características dun sistema biolóxico..
100% 25% 90% 80 10% X X
CTMAB1.1.2 CAA
Explica as consecuencias da interacción entre os subsistemas e e sistema Terra.
Diferencia e explica modelos de sistemas analóxicos e numéricos.
Interpreta as relacións causais e bucles de realimentación en exemplos de
diagramas forrester.
Realiza unha simulación mediante un modelo analóxico e mediante un numérico.
100% 25% 70% 20% 10% X X X
B1.3 B1.2 CTMAB1.2.1 CCEC/CAA Explica o cambio ambiental antropoxénico. 80% 10% 90% 10% X X
B1.4 B1.3 CTMAB1.3.1 CMCCT Determina o tipo de interacción do ser humano co seu medio. 80% 10% 90% 10% X X
B1.5
B1.4
CTMAB1.4.1 CMCCT/CD Explica o enfoque sistémico das ciencias ambientais. 70% 10% 90% 10% X X
CTMAB1.4.2 CCL/CD/CSIE
Valora as consecuencias positivas ou negativas dos tipos de interacción do ser
humano co seu medio.
Recoñece quen se encarga da posibilidade de instalar un parque eólico.
Determina que implica o aumento de complexidade na sucesión ecolóxica.
80% 20% 80% 20% X X X X
2
B1.1 B1.1 CTMAB1.1.2 CAA Diferencia e explica que é un modelo de sistema numérico. 100% 15% 60% 30% 10% X X X
B1.5 B1.4
CTMAB1.4.1 CMCCT/CD
Coñece a utilidade dos SIG, dos drones e do GPS para obter información dun
territorio e explica como funcionan e a información que proporcionan sobre
tendencias, patróns e interferencias.
Coñece a utilidade da telemetría para medir magnitudes físicas a distancia e da
teledetección para obter imaxes de diferentes radiacións electromagnéticas.
Coñece a utilidade dos satélites artificiais.
80% 35% 90%
10% X X
CTMAB1.4.2 CCL/CD/CSIEE
Determina as capas dun SIG necesarias en planificación urbana. Explica a SIG de
Marte.
Analiza a información de fotografías verticais e oblicuas e conclúe cal é máis
axeitada a cada caso.
Analiza e explica as técnicas de teledetección axeitadas para obter imaxes de
diferentes radiacións electromagnéticas.
Explica que é unha predicción meteorolóxica numérica de alta resolución.
80% 50%
80% 10%
10%
3 B1.4 B1.3 CTMAB1.3.1 CMCCT
Identifica recursos e explica por que se consideran recursos.
Clasifica recursos renovables e non renovables e identifica si o seu uso é
consuntivo ou non consuntivo. Identifica e clasifica impactos ambientais
provocados pola actividade humana.
Recoñece os tipos de riscos que existen segundo a súa orixe e propón medidas
para reducilos en casos concretos.
100% 100% 90%
10% X X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 143
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1 B1.4 B1.3 CTMAB1.3.1 CMCCT Comenta as accións humanas que teñen máis repercusión no quecemento global da
Terra. 100% 100% 60% 80 30% 10% X X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
9 B1.4 B1.3 CTMAB1.3.1 CMCCT
Explica a relación entre a desertización, a colmatación dos encoros e a duración da súa
vida útil. 100% 50% 90% 80 10% X X X
B1.5 B1.4 CTMAB1.4.2 CCL/CD/CSIEE Valora a importancia dos estudos de impacto ambiental da actividade mineira. 80% 30% 70% 10% 20% X X X X
10 B1.1 B1.1 CTMAB1.1.1 CMCCT Verifica a interdependencia dos elementos dun sistema e establece as súas relacións. 70% 20% 70% 10% 20% X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
13 B1.4 B1.3 CTMAB1.3.1 CMCCT Explica o risco que supón a dependencia que ten a sociedade do subministro de enerxía
abundante y constante. 80% 100% 80 90% 10% X X X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B2.2 B2.2 CTMAB2.2.1 CMCCT/CAA Realiza un bucle de realimentación con distintas variables e explica as súas
consecuencias. 60% 10% 80 90% 10% X X X
B2.3 B2.3
CTMAB2.3.1 CMCCT/CAA Identifica os límites da atmosfera e determina de que tipo son.
Explica o intercambio de materia e enerxía entre a atmosfera e o espazo exterior. 100% 40% 90% 10% X X
CTMAB2.3.2 CMCCT/CAA
Analiza e interpreta os cambios que se produciron ata que a Terra tivo unha
atmosfera estable.
Explica por que o CO2 empezou a retirarse do océano e a precipitar en forma de
rochas calizas.
80% 30% 90% 10% X X
B2.8 B2.7 CTMAB2.7.2 CMCCT Explica como se producen as correntes mariñas e o relaciona coa dinámica das augas
oceánicas. 100% 20% 90% 10% X X
3 B2.11 B2.9 CTMAB2.9.1 CMCCT/CAA Explica o aumento de temperatura determinando se é un impacto local, rexional ou
global. 100% 100% 50% 40% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 144
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5
B2.1
B2.2 B2.1
CTMAB2.1.2 CMCCT Explica a relación entre radiación solar e o clima. 100% 10% 90% 7 10% X X
CTMAB2.1.3 CMCCT Determina si o transporte da calor desde o solo cara a parte alta da troposfera é máis
eficaz nun deserto ou nunha zona húmida. 70% 5% 90% 10% X X
B2.2 B2.2 CTMAB2.2.1 CMCCT/CAA Explica as variacións climáticas e determina si son tendencia, patrón o fluctuación.
Analiza e interpreta diferentes modelos de climogramas. 80% 90% 10% X X
B2.3 B2.3
CTMAB2.3.1 CMCCT/CAA
Explica os efectos na atmosfera da desaparición temporal do campo magnético da
Terra.
Relaciona os compoñentes da atmosfera co seu orixe, distribución e a súa dinámica.
90% 15% 90% 10% X X
CTMAB2.3.2 CMCCT/CAA Indica a composición química da atmosfera e explica a orixe dos gases que a
compoñen. 100% 15% 90% 10%
B2.4
B2.5 B2.4
CTMAB2.4.1 CMCCT/CSC Explica por que o ozono considerase un gas importante para a biosfera. 100% 5% 70% 10% 20% X X X
CTMAB2.4.2 CSIEE Explica que actividades cotiás xeran a diminución da capa de ozono. 100% 5% 70% 10% 20% X X X X
B2.6 B2.5 CTMAB2.5.1 CMCCT/CSC Explica a relación entre efecto invernadoiro e vida 100% 5% 70% 10% 20% X X X
CTMAB2.5.2 CMCCT/CAA Explica que actividades cotiás xeran gases de efecto invernadoiro. 100% 5% 70% 10% 20% X X X X
B2.8 B2.7 CTMAB2.7.1 CMCCT
Explica o fenómeno climático que permite establecer unha relación entre fenómenos
que se producen en distintos lugares da Terra: a subida do mar, as inundacións e as
graves secas.
100% 10% 90% 10% X X
B2.9
B2.10 B2.8
CTMAB2.8.1 CMCCT
Explica os fenómenos meteorolóxicos que son o resultado do desprazamento de masas
de aire. Os relaciona coas diferencias de temperatura na atmosfera e explica a
formación de nubes e precipitacións e cos ventos.
100% 10% 90% 10% X X
CTMA2.8.2 CMCCT/CAA Interpreta un mapa segundo a clasificación climática mundial de Köppen-Geiger. 70% 5% 90% 90% 10% X X X
B2.11 B2.9 CTMAB2.9.1 CMCCT/CAA Recoñece e diferencia riscos meteorolóxicos que se deben a patróns, a tendencias e a
flutuacións. 70% 10% 90% 10% X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
6
B2.7 B2.6 CTMAB2.6.1 CMCCT
Calcula o balance hídrico para coñecer o fluxo neto da auga dunha conca.
Interpreta o perfil dun río e hidrogramas tendo en conta a dinámica das augas
superficiais.
80% 10% 80 90% 10% X X X X
CTMAB2.6.2 CMCCT/CAA Explica a corrente termohalina ou circulación oceánica. 100%
B2.8 B2.7 CTMAB2.7.1 CMCCT
Analiza e interpreta os cambios que se produciron ata que a Terra tivo unha
atmosfera estable.
Explica por que o CO2 empezou a retirarse do océano e a precipitar en forma de
rochas calizas.
80% 30% 90% 10% X X
CTMAB2.7.2 CMCCT Explica a diferencia entre os fenómenos de «El Niño» y «La Niña». 100% 30% 90% 10% X X
B2.8 B2.7 CTMAB2.7.2 CMCCT Explica o volume da pesca de determinadas zonas coa circulación dos ventos. 1005 30% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 145
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
16 B2.2 B2.2 CTMAB2.2.1 CMCCT/CAA Representa un bucle de realimentación positiva da desertización e o cambio climático
mediante un diagrama de Forrester. 70% 100% 80 90% 10% X X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1 B3.1 B3.1 CTMAB3.1.1 CMCCT Relaciona a contaminación atmosférica coa interacción do ser humano coa súa
contorna e explica si as consecuencias son positivas ou negativas. 100% 100% 80 90% 10% X X X X
3
B3.1 B3.1 CTMAB3.1.1 CMCCT
Identifica e diferencia o efecto dominó e o efecto búmerang provocado pola
contaminación atmosférica por vertido de CFC.
Recoñece manifestacións sistémicas producidas polas emisións de CO2 á atmosfera.
60%% 35% 90% 20%
B3.2 B3.2 CTMAB3.2.1 CMCCT/CAA/CSIEE Propón medidas para reducir a pegada de carbono que produce a súa familia. 65% 15% 90% 10% X X X X
B3.1 B3.3 CTMAB3.3.2 CMCCT Explica os efectos biolóxicos producidos pola contaminación atmosférica. 100% 35% 90% 10% X X
B3.4 B3.4 CTMAB3.4.1 CMCCT Investiga sobre a comercialización do aire e a súa contaminación.
Recoñece indicadores da calidade do aire. 70% 15% 50% 30% 10% X X X
5
B3.1 B3.1 CTMAB3.1.2 CMCCT/CAA Asocia os contaminantes coa súa orixe. 100% 20% 90% 10% X X
B3.2 B3.2 CTMAB3.2.1 CMCCT/CAA/CSIEE Explica por que a instalación dun filtro nunha cheminea é unha medida tanto preventiva
como correctora da contaminación atmosférica. 60% 10% X X X
B3.3 B3.3 CTMAB3.3.1 CMCCT/CAA
Determina que situación evacuará con máis eficacia os contaminantes atmosféricos
cara a parte alta da troposfera, a inestabilidade ou a estabilidade. 100% 15% 90% 10% X X
CTMAB3.3.2 CMCCT Explica os efectos sobre a biosfera que ten o burato da capa de ozono 100% 20% 90% 10% X X
B3.4 B3.4 CTMAB3.4.1 CMCCT
Distingue entre contaminantes primarios e secundarios e entre valores de emisión e
incisión.
Analiza e explica os niveis de inmisión do smog fotoquímico nunha cidade.
100% 35% 50% 30% 10% X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
6 B3.1 B3.1 CTMAB3.1.2 CMCCT/CAA
Explica como o uso desmedido de bolsas de plástico pode producir un impacto
negativo sobre a hidrosfera e como este impacto propágase a outros subsistemas.
Asocia cada impacto á acción que o causou.
100% 100% 50% 80 30% 20% X X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 146
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
16
B3.1 B3.1 CTMAB3.1.2 CMCCT/CAA
Enumera os problemas ambientais derivados do quecemento global que está
producindo o cambio climático e asóciaos a consecuencias no desenvolvemento
humano.
Relaciona o cambio climático cos conflitos bélicos.
80% 30% 50% 80 30% 20% X X X X
B3.2 B3.2 CTMAB3.2.1 CMCCT/CAA/CSIE Propón hábitos para participar na xestión da produción de CO2.
Explica como se pode evitar o efecto dominó que deriva do cambio climático. 100% 35% 50% 30% 20% X
B3.3 B3.3 CTMAB3.3.2 CMCCT Explica as consecuencias del cambio climático en determinados organismos.
Explica o cambio climático como unha consecuencia do quecemento global. 100% 35% 80% 20% X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
3
B4.3 B4.2 CTMAB4.2.1 CMCCT
Enumera os problemas ambientais derivados do quecemento global que está
producindo o cambio climático e asóciaos a consecuencias no desenvolvemento
humano.
Relaciona o cambio climático cos conflitos bélicos.
80% 30% 50% 80 30% 20% X X X X
B4.2
B4.4 B4.3 CTMAB4.3.2 CMCCT/CSIE/CSC
Propón medidas que axuden a utilizar de forma óptima a auga e a aforrar o máximo
posible no seu consumo. 100% 70% 50% 30% 20% X X X X
4
B4.3 B4.2 CTMAB4.2.1 CMCCT Valora a utilidade dos indicadores da calidade da auga. 80% 40% 80% 20% X X X
B4.2
B4.3 B4.3 CTMAB4.3.2 CMCCT/CSIE/CSC
Explica e valora o tratamento das augas residuais nunha EDAR.
Propón medidas para evitar as consecuencias negativas do verquido directo de augas
residuais.
80% 60% 50% 30% 20% X X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
6 B4.1 B4.1
CTMAB4.1.1 CMCCT Determina distintos tipos de contaminantes das augas.
Explica que característica da auga salgada provoca que a salinización de acuíferos
contamine os pozos desde abaixo cara arriba.
100% 25% 90% 80 10% X X X
CTMAB4.1.2 CMCCT/CAA
Relaciona o verquido de augas a alta temperatura nun río coa diminución da
autodepuración.
Explica os efectos da sobreexplotación das augas superficiais.
Explica os efectos sobre as plantas da marea negra.
80%% 35% 90% 10% X X X
B4.3 B4.2 CTMAB4.2.1 CMCCT Coñece os principais indicadores de calidade da auga. 100% 15% 90% 10% X X X
B4.5 B4.4 CTMAB4.4.1 CMCCT
Coñece os sistemas de control da calidade da auga para o consumo.
Determina que proceso natural realiza a mesma función cunha EDAR, que é eliminar
a materia orgánica das augas residuais.
100% 25% 90% 10% X X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 147
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
9 B4.2
B4.4 B4.3
CTMAB4.3.1 CMCCT/CAA Explica o proceso de eutrofización das augas. Valora as consecuencias deste proceso a
través dos encoros e lagos españoles que sofren eutrofización. 100% 60% 90% 10% X X
CTMAB4.3.2 CMCCT/CSIEE/CSC Propón ideas sobre como minimizar as repercusións ambientais da contaminación da
auga. 80% 40% 80% 20% X X X X
16 B4.4 B4.3 CTMAB4.3.2 CMCCT/CSIEE/CSC Propón hábitos para participar na xestión da contaminación del auga.
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
3
B5.7 B5.5 CTMAB5.5.1 CMCCT/CAA Identifica riscos xeolóxicos e clasifícaos dentro do grupo ao que corresponde. 100% 70% 90% 10% X X
B5.12 B5.9 CTMAB5.9.2 CSC Analiza a evolución prevista durante os próximos 150 anos de recursos enerxéticos
renovables e non renovables. 60% 30% 80% 20% X X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
6 B5.6 B5.4 CTMAB5.4.1 CMCCT/CAA Explica a diferenza que existe entre os glaciares alpinos e os ríos como axentes
xeolóxicos. 100% 100% 90% 10% X X
7
B5.1 B5.1 CTMAB5.1.1 CMCCT/CAA Xustifica a influencia da enerxía solar nos procesos xeolóxicos externos.
Explica sobre a conservación da enerxía na Terra durante miles de millóns de años. 70% 15% 90% 10% X X
B5.3 B5.2 CTMAB5.2.1 CMCCT/CAA
Recoñece o vulcanismo coma un dos principais riscos xeolóxicos e explica por que
as erupcións de magmas graníticos son máis destrutivas que as de magmas
basálticos.
Identifica as formacións que son resultado da actividade volcánica.
Recoñece os terremotos como a orixe dun dos principais riscos xeolóxicos e
compara ondas P e ondas S. Diferencia a magnitude e a intensidade dun terremoto.
Determina as cinco zonas sísmicas de noso país que son máis activas e perigosas.
100% 30% 90% 10% X X
B5.4 B5.3 CTMAB5.3.1 CMCCT/CSIEE
Recoñece e explica os métodos de prevención e predición de riscos volcánicos.
Coñece medidas preventivas para evitar que as vivendas caian durante un terremoto. 80% 15% 90% 10% X X
CTMAB5.3.2 CMCCT Relaciona os riscos xeolóxicos cos danos que producen. 100% 10% 90% 10% X X X
B5.6 B5.4 CTMAB5.4.1 CMCCT/CAA Identifica as placas litosféricas e o tipo de bordo de placa no que se forman as
montañas. 100% 10% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 148
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
7 B5.6 B5.4 CTMAB5.4.1 CMCCT/CAA
Explica por que o xofre do petróleo e do carbón son perigosos contaminantes.
Recoñece os efectos negativos da minería.
Explica a formación dos Pirineos.
Interpreta o relevo como consecuencia da interacción da dinámica interna e externa
do planeta.
80% 20% 90% 10% X X
8
B5.1 B5.1 CTMAB5.1.1 CMCCT/CAA
Explica a diferenza que existe entre meteorización física e meteorización química.
Explica as características do transporte glaciar.
Explica os factores dos que depende o transporte provocado polo vento.
Explica como se forma a plataforma de abrasión como consecuencia do ondada.
100% 25% 90% 10% X X
B5.4
B5.5 B5.3
CTMAB5.3.1 CMCCT/CSIEE
Coñece as medidas preventivas que hai que ter en conta ao proxectar as cunetas e
desmontes necesarios para a construcción dunha estrada.
Indica as medidas preventivas para evitar os danos dun alud.
Indica as medidas preventivas para evitar os danos producidos polo vento.
Explica las vantaxes e desvantaxes de construír un encoro nunha zona carstificada e
determina onde sería máis útil construila.
80% 25% 90% 10% X X X
CTMAB5.3.2 CMCCT
Relaciona o risco de avalancha cós danos que produce.
Recoñece os procesos xeolóxicos que se poden atribuír ao levantamento
xeneralizado da península.
70% 10% 90% 10% X X
B5.6 B5.5 CTMAB5.4.1 CMCCT/CAA
Identifica os factores dos que depende a capacidade dun río para realizar o traballo
xeológico de transporte.
Explica os procesos de isostase e a información que proporciona.
Analiza procesos de edafización.
100% 20% 90% 10% X X
B5.7 B5.5 CTMAB5.5.1 CMCCT/CAA
Clasifica os procesos gravitacionais relacionados con zonas glaciares, con zonas de
forte ondada ou con zonas con materiais volcánicos pouco cohesionados.
Determina en que territorios son máis frecuentes os torrentes.
Explica os factores responsables das diferenzas dos riscos de avenidas e inundacións
na zona mediterránea e na atlántica.
90% 20% 90% 10% X X
9
B5.7 B5.5 CTMAB5.5.1 CMCCT/CAA Explica como pode a actividade mineira producir riscos inducidos de fenómenos de
ladeira. 50% 10% 90% 10% X X
B5.10 B5.7 CTMAB5.7.1 CMCCT/CAA
Recoñece os impactos derivados do uso dos recursos minerais e enerxéticos.
Explica que factores aumentan as reservas dun recurso mineral. Analiza os riscos
asociados á actividade mineira.
Explica por que o xofre do petróleo e o carbón son perigosos contaminantes.
Recoñece os efectos negativos da minería.
Relaciona a obtención de biocombustibles co prezo dos alimentos.
70% 25% 90% 10% X X
B5.12 B5.9
CTMAB5.9.1 CSC/CCEC
Relaciona a produción de electricidade coa cantidade de auga dos encoros.
Argumenta por que se considera renovable a enerxía xeotérmica.
Explica por que se produce enerxía eléctrica empregando combustibles fósiles en
lugar de utilizalos directamente.
Recoñece as vantaxes do gas natural con respecto ao carbón e ao petróleo.
80% 25% 90% 10% X X
CTMAB5.9.2 CSC/CCEC/CSIEE
Valora as medidas que promoven un uso eficiente da enerxía.
Explica as diferenzas entre as medidas de mitigación e as de corrección dos impactos
da actividade mineira.
80% 20% 50% 30% 20% X X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 149
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
9 B5.12 B5.9 CTMAB5.9.2 CSC/CCEC/CSIEE Razoa por que non convén construír un dique costeiro para obter enerxía.
Investiga argumentos económicos, ecolóxicos e sociais a favor e en contra dos
transvasamentos.
70% 20% 80% 20% X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
13
B5.10 B5.7 CTMAB5.7.1 CMCCT/CAA Recoñece os recursos enerxéticos sucios e explica que significa e por que a
extracción dalgúns recursos son menos contaminantes que outros. 70% 60% 90% 10% X X
B5.12 B5.9 CTMAB5.9.2 CSC/CCEC/CSIEE Explica que é a acuicultura enerxética e a súa influencia sobre os ecosistemas
terrestres. 50% 40% 80% 20% X X X
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
3
B6.12 B6.8 CTMAB6.8.1 CMCCT/CSIEE Identifica indicadores da calidade do solo. 80% 60% 90% 10% X X
B6.13 B6.9 CTMAB6.9.1 CMCCT/CAA Explica o impacto ambiental producido polos cultivos e determina se é positivo ou
negativo. 60% 40% 90% 10% X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
3
B6.12 B6.8 CTMAB6.8.1 CMCCT/CSIEE Identifica indicadores da calidade do suelo. 80% 60% 90% 10% X X
B6.13 B6.9 CTMAB6.9.1 CMCCT/CAA Explica o impacto ambiental producido polos cultivos e determina se é positivo ou
negativo. 60% 40% 90% 10% X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
10 B6.2 B6.1 CTMAB6.1.3 CMCCT/CAA Explica gráficos, pirámides, cadeas e redes tróficas. 100% 60% 90% 10% X X
CTMAB6.1.4 CMCCT/CAA Describe as causas da diferente produtividade en mares e continentes. 100% 40% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 150
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
10
B6.5 B6.3 CTMAB6.3.1 CMCCT/CAA Determina os cambios que se producen nas sucesións ecolóxicas, interpretando a
variación dos parámetros tróficos. 100% 25% 90% 10% X X
B6.6 B6.4 CTMAB6.4.1 CMCCT/CAA Comprende os mecanismos naturais de autorregulación dos ecosistemas. 100% 25% 90% 10% X X
CTMAB6.4.2 CMCCT/CAA/CSIEE Interpreta a repercusión da acción humana sobre os ecosistemas. 80% 10% 50% 40% 10% X X X X
B6.7
B6.8 B6.5
CTMAB6.5.1 CMCCT/CCEC/CSC Razona a importancia que ten a biodiversidade e os riscos que entraña a súa
diminución. 100% 15% 50% 40% 10% X X X X
CTMAB6.5.2 CMCCT/CAA Vincula as accións humanas coa súa influencia na biodiversidade do ecosistema. 80% 10% 50% 40% 10% X X X X
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
11
B6.2 B6.1
CTMAB6.1.2 CMCCT/CAA
Realiza una pirámide trófica de las relaciones que se dan en un ecosistema entre
plantas, herbívoros y sus depredadores.
Esquematiza las relaciones tróficas de un ecosistema.
100% 25% 90% 10% X X
CTMAB6.1.3 CMCCT/CAA Explica gráficos, pirámides, cadenas y redes tróficas.
Diferencia distintos tipos de pirámides tróficas 100% 25% 90% 10% X X
CTMAB6.1.4 CMCCT/CAA Explica la relación entre as zonas de afloramiento dos océanos e os ecosistemas
nectónicos. 80% 10% 90% 10% X X
B6.4 B6.2 CTMAB6.2.1 CMCCT/CAA Exemplifica como os produtores fixan os elementos que están no ambiente en forma
inorgánica oxidada e os transforman en materia orgánica. 80% 10% 50% 30% 20% X X X
B6.6 B6.4 CTMAB6.4.1 CMCCT/CAA Explica os mecanismos de autorregulación dos ecosistemas 100% 20% 90% 10% X X
CTMAB6.4.2 CMCCT/CAA/CSIEE Explica a repercusión das actividades humanas na dinámica dos ecosistemas 80% 10% 50% 30% 20% X X X
12
B6.3 B6.1 CTMAB6.1.1 CMCCT/CAA Explica que son os factores limitantes da produción primaria. 100% 20% 90% 10% X X
CTMAB6.1.3 CMCCT/CAA Interpreta procesos de eutrofización. 100% 20% 90% 10% X X
B6.4 B6.2 CTMAB6.2.1 CMCCT/CAA
Analiza a rapidez dos intercambios de compoñentes da materia viva entre os
subsistemas terrestres.
Describe os ciclos bioxeoquímicos para explicar a circulación dos bioelementos (O,
C, N, P y S) entre a xeosfera e os seres vivos.
Realiza un diagrama dun ciclo bioxeoquímico.
100% 30%
90%
10% X X
B6.5 B6.3 CTMAB6.3.1 CMCCT/CAA Recoñece os cambios das sucesións ecolóxicas.
Define sucesión ecolóxica primaria e secundaria, perturbación e regresión. 100% 30%
90% 10% X X
13 B6.7
B6.8 B6.5
CTMAB6.5.1 CMCCT/CCEC/CSC
Relaciona as técnicas de pesca coa destrución da biodiversidade dos ecosistemas
mariños.
Explica a importancia que teñen as árbores e arbustos dos terrenos cultivados desde
o punto de vista da biodiversidade.
Explica os distintos niveis da biodiversidade e as principais causas da súa perda.
60% 25% 80% 20% X X X
CTMAB6.5.2 CMCCT/CAA Recoñece e compara os distintos impactos negativos da caza. 50% 10% 80% 20% X X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 151
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
13
B6.13 B6.9 CTMAB6.9.1 CMCCT/CAA
Indica os beneficios que se obteñen da produción agrícola mediante o uso duns
invernadoiros e os impactos negativos que provoca sobre a contorna e o ser humano.
Explica por que a diminución do pastoreo foi beneficiosa para o solo.
60% 20% 80% 20% X X X
B6.15 B6.11 CTMAB6.11.2 CMCCT/CAA/CCEC
Relaciona o uso de redes de mallas coa redución do rendemento dos caladeros.
Analiza e explica os impactos derivados da acuicultura.
Analiza a evolución da produción e da demanda de recursos pesqueiros.
Relaciona a sobreexplotación dos recursos pesqueiros con impactos nas zonas
litorais.
60% 35% 80% 20% X X X
B6.16 B6.12 CTMAB6.12.1 CCEC/CSC Explica a importancia das zonas de afloramiento dos océanos. 60% 10% 90% 10% X X
14
B6.2 B6.1 CTMAB6.1.2 CMCCT/CAA Realiza un esquema da interactuación do ser humano có solo cultivado. 40% 5% 90% 10% X X X
B6.10 B6.6 CTMAB6.6.1 CMCCT/CAA
Explica por que a meteorización química das rochas é lenta en climas áridos e
semiáridos.
Analiza e interpreta a estrutura do solo e a relaciona co clima.
100% 20% 90% 10% X X X
B6.11 B6.7 CTMAB6.7.1 CSC/CCEC
Explica as características que fan que un solo sexa máis fráxil que outro.
Explica os impactos negativos que se producen no solo.
Estudia as propiedades fundamentais dun solo.
100% 35% 90% 10% X X X
B6.12 B6.8 CTMAB6.8.1 CMCCT/CSIEE Explica os impactos que diminúen a calidade e a fertilidade do solo.
Calcula a perda de solo e explica as consecuencias e as medidas correctoras 80% 20% 90% 10% X X X
B6.13 B6.9 CTMAB6.9.1 CMCCT/CAA Relaciona a deforestación co proceso de desertización.
Explica a diferenza entre desertización e desertificación. 90% 20% 90% 10% X X X
15
B6.8 B6.5 CTMAB6.5.1 CMCCT/CCEC/CSC Identifica posibles riscos para as persoas asociados á dinámica da Biosfera no litoral. 70% 15% 90% 10% X X
CTMAB6.5.2 CMCCT/CAA Opina sobre a creación de praias artificiais e aporta argumentos a favor e en contra. 40% 10% 90% 80% 20% X X
B6.14 B6.10 CTMAB6.10.1 CMCCT
Recoñece as zonas do océano e determina se son orixinadas pola ondada, o vento e
as mareas.
Recoñece os factores que predominan na morfoloxía da costa.
100% 35% 90% 10% X X
B6.15 B6.11
CTMAB6.11.1 CSC/CCEC Investiga sobre a acuicultura en España e determina onde está más desenvolvida e que
produtos son os máis importantes. 6% 10% 90% 80% 20% X X
CTMAB6.11.2 CMCCT/CAA/CCEC Recoñece e explica situacións de sobreexplotación dos recursos pesqueiros e os
relaciona con impactos no litoral. 60% 10% 90% 10% X X
B6.16 B6.12 CTMAB6.12.1 CCEC/CSC
Coñece e valora a importancia do coidado do litoral.
Diferencia entre as medidas de restauración e as de remedación.
Investiga sobre as medidas correctoras para reparar os efectos da marea negra provocada
polo Prestige.
70% 20% 90% 30% 20% X X X
16 B6.8 B6.5 CTMAB6.5.1 CMCCT/CCEC/CSC Explica mediante exemplos como pode afectar a perda de biodiversidade a un
ecosistema. 100% 100% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 152
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
2 B7.2
B7.3 B7.2 CTMAB7.2.1 CD/CAA/CSIEE
Explica se un «teletermómetro» é un instrumento de telemetría activa ou pasiva.
Explica como conseguir imaxes a partir de datos de movemento de rutas
migratorias.
Elabora unha gráfica dun modelo de predición ambiental.
Explica como se obtén a información ambiental necesaria para resolver problemas.
100% 100%
(25%x4%) 90% 10% X X
3
B7.5 B7.4
CTMAB7.4.2 CCL/CCEC/CSIEE Explica políticas ambientais relacionadas có acceso ao auga en países
subdesenvolvidos. 40% 5% 90% 10% X X
CTMAB7.4.3 CCL/CMCCT/CAA
Recoñece e clasifica os residuos e os diferenza das substancias contaminantes.
Valora como reducir os residuos que se xeran.
Explica que determina o método que se emprega para eliminar os residuos.
100% 15% 90% 10% X X
B7.3 B7.5 CTMAB7.5.1 CMCCT/CCL/CSC Utiliza recursos educativos para aprender a xestionar riscos naturais. 70% 5% 90% 10% X X
B6.11 B6.7 CTMAB6.7.1 CSC/CCEC
Explica as características que fan que un solo sexa máis fráxil que outro.
Explica os impactos negativos que se producen no solo.
Estudia as propiedades fundamentais dun solo.
100% 35% 90% 10% X X
B6.12 B6.8 CTMAB6.8.1 CMCCT/CSIEE Explica os impactos que diminúen a calidade e a fertilidade do solo.
Calcula a perda de solo e explica as consecuencias e as medidas correctoras 80% 20% 90% 10% X X
B6.13 B6.9 CTMAB6.9.1 CMCCT/CAA Relaciona a deforestación co proceso de desertización.
Explica a diferenza entre desertización e desertificación. 90% 20% 90% 10% X X
4
B7.2
B7.3 B7.2 CTMAB7.2.1 CD/CAA/CSIE
Diferencia as medidas destiñadas á previsión, á predición, á prevención ou á
corrección de impactos.
Sinala se as medidas de corrección de impactos son de restauración ou de
remediación.
80% 20% 90% 10% X X
B7.5 B7.4
CTMAB7.4.2 CMCCT/CAA Explica en que consisten e para que serven algunhas figuras de protección ambiental. 50% 10% 90% 10% X X
CTMAB7.4.3 CCL/CMCCT/CAA Valora a xestión dos residuos e investiga sobre os puntos limpos do seu concello e a
cantidade de residuos que admite. 80% 10% 50% 30% 20% X X
B7.2
B7.3 B7.5 CTMAB7.5.2 CMCCT/CAA
Elabora unha de matriz de impacto sinxela, considerando únicamente tres accións
e tres factores ambientais, referida á construcción dunha autovía.
Realiza una matriz de Leopold indicando si el impacto es negativo o positivo.
70% 20% 90% 10% X X
B7.6
B7.7 B7.6
CTMAB7.6.1 CD/CCL/CCEC
Coñece os requisitos que ten que cumplir un territorio para ser incluido dentro dos
xeoparques.
Coñece e explica os principais organismos internacionais e a súa influencia en
materia medioambiental.
70% 20% 90% 10% X X
CTMAB7.6.2 CCL/CAA
Coñoce e valora a lexislación española sobre o medio ambiente. Recoñece as
ecoetiquetas e clasifica o tipo de etiquetado explicando o seu significado.
Explica a utilidade da denominación de orixe para os pequeños produtores.
Realiza un informe explicando as actuacións do PEMAR.
70% 20% 50% 30% 20% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 153
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
10 B7.6 B7.6 CTMAB7.6.1 CD/CCL/CCEC Coñece os principais organismos nacionais, e algúns internacionais, e a súa influencia
en materia medioambiental. 70% 100% 90% 10% X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
12 B7.6 B7.6 CTMAB7.6.1 CD/CCL/CCEC Consulta a páxina da Sociedade para a Restauración Ecolóxica (Society for Ecological
Restoration, SER). 60% 100% 80% 20% X X X
13 B7.1 B7.1 CTMAB7.1.1 CMCCT/CSIE Explica as principais medidas que se poden adoptar para recuperar a productividade
pesqueira do mar. 100% 100%
90% 10% X X
16
B7.1 B7.1
CTMAB7.1.1 CMCCT/CSIE
Ordena medidas para impulsar o desenvolvemento dunha zona pobre con
mortandade infantil elevada en función da súa prioridade e explica as razóns polas
que estableceu dita prioridade.
Recoñece os diferentes modelos de desenvolvemento e reflexiona sobre o uso dos
recursos.
100% 20%
90%
10% X X
CTMAB7.1.2 CCL/CSC/CCEC
Explica as críticas que recibe o modelo conservacionista.
Describe a diferenza entre distintos modelos de desenvolvemento.
Relaciona as variables fundamentais do desenvolvemento sostible..
Relaciona o informe Brundtland co modelo de desenvolvemento sostible.
100% 25%
90%
10% X X
B7.2
B7.3 B7.2 CTMAB7.2.1 CD/CAA/CSIEE
Analiza a información facilitada por algúns instrumentos de avaliación ambiental.
Interpreta e analiza a evolución do IDH español. 80% 5% 80% 20% X X
B7.5 B7.4
CTMAB7.4.1 CMCCT/CAA
Explica como se poden relacionar as desigualdades humanas cos problemas
ambientais a nivel global.
Relaciona o desenvolvemento da poboación cos descubrimentos.
80% 15% 90% 10% X X
CTMAB7.4.3 CCL/CMCCT/CAA Recoñece os organismos internacionais que estudan a relación entre as desigualdades
humanas e os problemas ambientais para participar na xestión dos residuos. 70% 5% 90% 10% X X
B7.6
B7.7 B7.6
CTMAB7.6.1 CD/CCL/CCEC
Propón hábitos para participar na xestión de residuos
Explica que é a COP21 e a súa relación coa Axenda 21.
Recoñece os organismos internacionais que estudan a relación entre as
desigualdades humanas e os problemas ambientais. Explica que é a COP21 e a súa
relación coa Axenda 21.
80% 15% 90% 10% X X
CTMAB7.6.2 CCL/CAA Explica que é a Axenda 21.
Realiza un informe sobre o estado en que se encontra a súa provincia e sobre
actuacións concretas consultando a Axenda 21.
90% 15% 50% 30% 20% X X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 154
11.4. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS
CLAVE
CC
L
Extrae conclusións sobre cuestións ambientais a partir de distintas fontes de información.
Expón políticas ambientais adecuadas á defensa do medio.
Argumenta a orixe dos residuos valorando a súa xestión.
Comprende e explica a importancia do uso de novas tecnoloxías nos estudos ambientais.
Coñece e explica os principais organismos nacionais e internacionais, e a súa influencia en materia ambiental.
Coñece a lexislación española e galega sobre algúns impactosambientais e as normas de prevención aplicables.
Argumenta as diferenzas entre o desenvolvemento incontrolado, o conservacionismo e o desenvolvemento
sustentable.
CM
CC
T
Contrasta a interdependencia dos elementos dun sistema establecendo as súas relación.
Identifica e clasifica recursos, riscos e impactos ambientais asociados.
Coñece e enumera os principais métodos de información ambiental.
Identifica os componentes da atmosfera en relación coa súa procedencia, a súa distribución e a súa dinámica.
Explica a dinámica da atmosfera e as súas consecuencias no clima.
Relaciona os componentes da atmosfera coa súa importancia biolóxica.
Asocia as correntes oceánicas coa circulación dos ventos e o clima.
Asocia os contaminantes coa súa orixe e recoñece as súas consecuencias sociais, ambientais e sanitarias.
Coñece e enumera os principais métodos de información ambiental.
Identifica e clasifica recursos, riscos e impactos ambientais asociados.
Relaciona os riscos climáticos cos factores que os orixinan e coas súas consecuencias.
Identifica os efectos biolóxicos da contaminación atmosférica
Describe medidas que preveñen ou atenúan a contaminación atmosférica e o efecto invernadoiro.
Explica os efectos biolóxicos producidos pola contaminación atmosférica.
Describe os efectos locais, rexionais e globais ocasionados pola contaminación do aire.
Coñece e describe os principais indicadores de calidade da auga.
Propón actitudes e accións individuais, estatais e intergobernamentais,que reduzan as repercusións ambientais
da contaminación da auga.
Identifica os riscos asociados aos sistemas de ladeira e fluviais, e comprende os factores que interveñen.
Identifica o grao de alteración dun solo aplicando distintas técnicas de valoración.
Analiza os problemas ambientais producidos pola deforestación, a agricultura e a gandaría.
Argumenta a orixe dos residuos valorando a súa xestión.
Comprende e explica a importancia do uso de novas tecnoloxías nos estudos ambientais.
Coñece e describe os principais indicadores de calidade da auga.
Describe o proceso de eutrofización das augas e valora as súas consecuencias.
Analiza a información de matrices sinxelas, valorando o uso do territorio.
Identifica e clasifica recursos, riscos e impactos ambientais asociados.
Relaciona a radiación solar coa dinámica das capas fluídas e o clima.
Explica a relación entre radiación solar e xeodinámica externa.
Identifica os componentes da atmosfera en relación coa súa procedencia, a súa distribución e a súa dinámica.
Explica a dinámica da atmosfera e as súas consecuenciasno clima.
Determina a importancia da capa de ozono e valora os efectos da súa diminución.
Comprende e explica que factores provocan o aumento do efecto invernadoiro e as súas consecuencias.
Explica a relación entre as correntes oceánicas e fenómenos como "El Niño" e os furacáns, entre outros.
Relaciona a circulación de masas de aire cos tipos de precipitacións.
Interpreta mapas meteorolóxicos.
Relaciona o grao de contaminación con certas condicións meteorolóxicas e/ou topográficas.
Explica os efectos biolóxicos producidos pola contaminación atmosférica.
Distingue a orixe e os efectos do ozono troposférico e do estratosférico.
Razoa o funcionamento da hidrosfera como regulador climático.
Determina a influencia da circulación oceánica no clima.
Asocia as correntes oceánicas coa circulación dos ventos e o clima.
Coñece e describe a orixe e os efectos da contaminación das augas superficiais e subterráneas.
Relaciona os principais contaminantes da auga coa súa orixe e cos seus efectos.
Esquematiza as fases de potabilización e depuración da auga nunha EDAR.
Interpreta o relevo como consecuencia da interacción da dinámica interna e externa do planeta.
Identifica as manifestacións da enerxía interna da Terra e a súa relación cos riscos xeolóxicos.
Explica a orixe e osfactores que determinan os riscos sísmico e volcánico.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 155
CM
CC
T
Coñece os métodos de predición e prevención dos riscos xeolóxicos.
Relaciona os riscos xeolóxicos cos danos que producen.
Relaciona a utilización dos principais recursos minerais eenerxéticos cos problemas ambientais ocasionados
e cos riscos asociados.
Propón actitudes e accións individuais, estatais e intergobernamentais, que reduzan as repercusións ambientais
da contaminación da auga.
Interpreta gráficos, pirámides, cadeas e redes tróficas.
Explica as causas da diferenza de produtividade en mares e continentes.
Identifica os cambios que se producen nas sucesións ecolóxicas e interpreta a variación dos parámetros
tróficos.
Coñece os mecanismos naturais de autorregulación dos ecosistemas.
Argumenta e relaciona as actividades humanas coas repercusións na dinámica dos ecosistemas.
Relaciona as acción humanas coa súa influencia na biodiversidade do ecosistema.
Esquematiza as relación tróficas dun ecosistema.
Esquematiza os ciclos bioxeoquímicos e argumenta a importancia do seu equilibrio.
Identifica os factores limitantes da produción primaria e aqueles que aumentan a súa rendibilidade.
Relaciona as acción humanas coa súa influencia na biodiversidade do ecosistema.
Relaciona a sobreexplotación dos recursos pesqueiros con impactos nas zonas litorais.
Distingue modelos de uso dos recursos e deseña outros sustentables.
Clasifica os tipos de solo en relación coa litoloxía e o clima que os orixina.
Identifica o grao de alteración dun solo aplicando distintas técnicas de valoración.
CD
Coñece e enumera os principais métodos de información ambiental.
Extrae conclusións sobre cuestións ambientais a partir de distintas fontes de información.
Coñece e enumera os principais métodos de información ambiental.
Analiza a información facilitada por algúns instrumentos de avaliación ambiental, e conclúe impactos e
medidas correctoras.
Analiza a información facilitada por algúns instrumentos de avaliación ambiental, e conclúe impactos e
medidas correctoras.
Coñece e explica os principais organismos nacionais e internacionais, e a súa influencia en materia ambiental.
CS
IEE
Extrae conclusións sobre cuestións ambientais a partir de distintas fontes de información.
Analiza a información facilitada por algúns instrumentos de avaliación ambiental, e conclúe impactos e
medidas correctoras.
Describe medidas que preveñen ou atenúan a contaminación atmosférica e o efecto invernadoiro.
Avalía as medidas que promoven un uso eficiente da enerxía e dos recursos.
Identifica o grao de alteración dun solo aplicando distintas técnicas de valoración.
Expón políticas ambientais adecuadas á defensa do medio.
Analiza a información facilitada por algúns instrumentos de avaliación ambiental, e conclúe impactos e
medidas correctoras.
Coñece os métodos de predición e prevención dos riscos xeolóxicos.
Propón actitudes e accións individuais, estatais e intergobernamentais, que reduzan as repercusións ambientais
da contaminación da auga.
Argumenta e relaciona as actividades humanas coas repercusións na dinámica dos ecosistemas.
Distingue modelos de uso dos recursos e deseña outros sustentables.
Identifica o grao de alteración dun solo aplicando distintas técnicas de valoración.
CA
A
Elabora modelos de sistemas nos que representa as relación causais, interpretando as consecuencias da
variación dos distintos factores.
Analiza, a partir demodelos sinxelos, os cambios ambientais que tiveron lugar como consecuencia da aparición
da vida e da acción humana ao longo da historia.
Identifica os componentes da atmosfera en relación coa súa procedencia, a súa distribución e a súa dinámica.
Explica a dinámica da atmosfera e as súas consecuencias no clima.
Relaciona os componentes da atmosfera coa súa importancia biolóxica.
Asocia os contaminantes coa súa orixe e recoñece as súas consecuencias sociais, ambientais e sanitarias.
Elabora modelos desistemas nos que representa as relación causais, interpretando as consecuencias da
variación dos distintos factores.
Analiza a información facilitada por algúns instrumentos de avaliación ambiental, e conclúe impactos e
medidas correctoras.
Relaciona os riscos climáticos cos factores que os orixinan e coas súas consecuencias.
Describe medidas que preveñen ou atenúan a contaminación atmosférica e o efecto invernadoiro.
Identifica os riscos asociados aos sistemas de ladeira e fluviais, e comprende os factores que interveñen.
Analiza os problemas ambientais producidos pola deforestación, a agricultura e a gandaría.
Argumenta a orixe dos residuos valorando a súa xestión.
Comprende e explica a importancia do uso de novas tecnoloxías nos estudos ambientais.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 156
CA
A
Describe o proceso de eutrofización das augas e valora as súas consecuencias.
Analiza a información de matrices sinxelas, valorando o uso do territorio.
Coñece a lexislación española e galega sobre algúns impactosambientais e as normas de prevención aplicables.
Identifica os componentes da atmosfera en relación coa súa procedencia, a súa distribución e a súa dinámica.
Explica a dinámica da atmosfera e as súas consecuencias no clima.
Comprende e explica que factores provocan o aumento do efecto invernadoiro e as súas consecuencias.
Interpreta mapas meteorolóxicos.
Relaciona o grao de contaminación con certas condicións meteorolóxicas e/ou topográficas.
Determina a influencia da circulación oceánica no clima.
Relaciona os principais contaminantes da auga coa súa orixe e cos seus efectos.
Interpreta o relevo como consecuencia da interacción da dinámica interna e externa do planeta.
Identifica as manifestacións da enerxía interna da Terra e a súa relación cos riscos xeolóxicos.
Explica a orixe e os factores que determinan os riscos sísmico e volcánico.
Relaciona os riscos xeolóxicos cos danos que producen.
Relaciona a utilización dos principais recursos minerais eenerxéticos cos problemas ambientais ocasionados e cos
riscos asociados.
Interpreta gráficos, pirámides, cadeas e redes tróficas.
Explica as causas da diferenza de produtividade en mares e continentes.
Identifica os cambios que se producen nas sucesións ecolóxicas e interpreta a variación dos parámetros tróficos.
Coñece os mecanismos naturais de autorregulación dos ecosistemas.
Argumenta e relaciona as actividades humanas coas repercusións na dinámica dos ecosistemas.
Relaciona as acción humanas coa súa influencia na biodiversidade do ecosistema.
Esquematiza as relación tróficas dun ecosistema.
Esquematiza os ciclos bioxeoquímicos e argumenta a importancia do seu equilibrio.
Identifica os factores limitantes da produción primaria e aqueles que aumentan a súa rendibilidade
Relaciona as acción humanas coa súa influencia na biodiversidade do ecosistema.
Relaciona a sobreexplotación dos recursos pesqueiros con impactos nas zonas litorais.
Clasifica os tipos de solo en relación coa litoloxía e o clima que os orixina.
Analiza o desenvolvemento dos países en relación con problemas ambientais e coa calidade de vida.
CS
C
Avalía as medidas que promoven un uso eficiente da enerxía e dos recursos.
Determina a importancia da capa de ozono e valora os efectos da súa diminución
Valora o uso eficiente da enerxía e dos recursos.
Propón actitudes e accións individuais, estatais e intergobernamentais, que reduzan as repercusións ambientais da
contaminación da auga.
Establece a importancia da conservación das zonas litorais.
Valora o solo como recurso fráxil e escaso.
Argumenta as diferenzas entre o desenvolvemento incontrolado, o conservacionismo e o desenvolvemento
sustentable.
Analiza o desenvolvemento dos países en relación con problemas ambientais e coa calidade de vida.
CC
EC
Analiza, a partir de modelos sinxelos, os cambios ambientaisque tiveron lugar como consecuenciada aparición da
vida e da
acción humana ao longo da historia.
Avalía as medidas que promoven un uso eficiente da enerxía e dos recursos.
Expón políticas ambientais adecuadas á defensa do medio.
Coñece e explica os principais organismos nacionais e internacionais, e a súa influencia en materia ambiental.
Valora o uso eficiente da enerxía e dos recursos.
Relaciona a sobreexplotación dos recursos pesqueiros con impactos nas zonas litorais.
Establece a importancia da conservación das zonas litorais.
Valora o solo como recurso fráxil e escaso.
Argumenta as diferenzas entre o desenvolvemento incontrolado, o conservacionismo e o desenvolvemento
sustentable.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 157
__________________ 12. XEOLOXÍA 2º BACHARELATO
12.1. INTRODUCIÓN
A materia de Xeoloxía de segundo curso de bacharelato pretende ampliar, afianzar e afondar nos coñecementos
xeolóxicos e nas competencias que se foron adquirindo e traballando na ESO e na materia de Bioloxía e
Xeoloxía en primeiro de bacharelato.
Contribúe a que o alumnado formalice e sistematice a construción de conceptos a través da procura de relacións
entre eles e, moi especialmente, ao seu uso práctico. Isto halle permitir coñecer e comprender o funcionamento
da Terra e dos acontecementos e os procesos xeolóxicos que acontecen, para, en moitos casos, poder intervir
na mellora das condicións de vida. Estas capacidades serán moi importantes para quen desexe realizar estudos
posteriores e que complementen a súa formación como individuo nunha sociedade cambiante e dinámica.
O estudo da Xeoloxía como ciencia debe servir para o dominio de competencias que lle permitan ao alumno
aprender a procurar, a compilar e a procesar información sen temor a reflexionar e a interpretar os resultados,
tomando decisións baseadas en probas e argumentos, con capacidade de diálogo crítico e construtivo, e
valorando todas as fontes de información. Debe potenciar a imaxinación e a creatividade necesaria para a
realización de traballos prácticos e a realización e interpretación de cortes e mapas xeolóxicos, adquirindo a
competencia necesaria nas novas tecnoloxías que lle permitan manexar modelos e recrear hipóteses de xeito
virtual, para unha comprensión mellor dos fenómenos, valorando as fortalezas e as debilidades dos medios
tecnolóxicos, e respectando principios éticos no seu uso.
O programa estrutúrase en dez bloques, cuns contidos que van permitir coñecer o comportamento global da
Terra considerando a orixe e a natureza dos materiais presentes, o fluxo e o balance de enerxía, e os procesos
dinámicos que o caracterizan.
Bloque I: O planeta Terra e o seu estudo.
Bloque II: Minerais: os compoñentes das rochas.
Bloque III: Rochas ígneas, sedimentarias e metamórficas.
Bloque IV: A tectónica de placas: unha teoría global.
Bloque V: Procesos xeolóxicos externos.
Bloque VI: O tempo xeolóxico e xeoloxía histórica.
Bloque VII: Riscos xeolóxicos.
Bloque VIII: Recursos minerais e enerxéticos e augas subterráneas.
Bloque IX: Xeoloxía de España.
Bloque X: Xeoloxía de campo.
CURSO 2º DE BACHARELATO
ASIGNATURA Bioloxía e Xeoloxía
PROFESORA MARTA RAMADA ZAMORA /Mª DEL CARMEN FERNÁNDEZ CORTÉS
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 158
Estudaranse os principios fundamentais da Xeoloxía, a composición dos materiais (minerais e rochas), o seu
recoñecemento e a súa utilidade para a sociedade, os elementos do relevo e as súas condicións de formación,
os tipos de deformacións, a interpretación de mapas topográficos, a división do tempo xeolóxico, a posibilidade
da ocorrencia de feitos graduais ou catastróficos, as interpretacións de mapas xeolóxicos sinxelos e cortes
xeolóxicos, a análise de formacións litolóxicas ou a historia da Terra. Trabállase tamén no estudo da nova
ciencia da planetoloxía, que amplía os coñecementos que temos da Terra ao resto dos planetas, sen esquecer
que o noso planeta é o único que recicla a súa litosfera.
Introdúcese un bloque sobre riscos xeolóxicos no que, de xeito sinxelo e abarcable para o alumnado deste
nivel, se traballen riscos derivados de procesos xeolóxicos externos, internos ou meteorolóxicos. Prevese
tamén o uso dos recursos renovables e non renovables, incidindo especialmente na súa exploración e na súa
explotación sustentable. O alumnado deberá aplicar moitos dos coñecementos adquiridos e valorar a súa
influencia para poder localizar catástrofes futuras e o seu grao de perigo asociado.
Preséntase a xeoloxía de España e, particularmente, a de Galicia para que, logo de vistos, traballados e
adquiridos os coñecementos xeolóxicos xerais, os alumnos e as alumnas os poidan aplicar ao seu ámbito. Para
iso, e como compoñente básico dun curso ao que se lle quere outorgar un enfoque nomeadamente práctico,
inclúese un bloque sobre o traballo de campo, na medida en que constitúe unha ferramenta esencial para
abordar a maioría das investigacións e dos estudos en xeoloxía. Así, boa parte dos coñecementos que se
propoñen han atopar un marco natural onde aplicalos, ver a súa utilidade ou analizar o seu significado.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 159
12.2. SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B1 Bloque 1. O planeta Terra e o seu estudo
Mes Sesións
1.1 B1.1.
Perspectiva xeral da xeoloxía, os seus obxectos de estudo, os
seus métodos de traballo e a súa utilidade científica e social:
definición de xeoloxía e especialidades. O traballo dos/das
xeólogos/as.
Material
elaborado Set 2
B1.2. A metodoloxía científica e a xeoloxía
1.2 B1.5
Xeoplanetoloxía: características dos demais planetas e da
Lúa, en comparación coa evolución xeolóxica do noso
planeta.
Material
elaborado Set/Out 4
1.3 B1.4
Métodos de estudo do interior terrestre Estrutura interna da Terra: modelos xeoquímico e
dinámico. Variación das propiedades físicas no interior terrestre. Composición e características das capas terrestres. Subsistemas que integran o sistema Terra.
Material
elaborado Out. 4
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B2 Bloque 2. Minerais: os compoñentes das rochas
Mes Sesións
2
B2.1
Materia mineral e concepto de mineral. Relación entre
estrutura cristalina, composición química e propiedades dos
minerais. Mineraloides.
Material
elaborado Xan. 14
B2.2 Relación entre as características dos minerais e a súa utilidade
práctica.
B2.3 Comprobación das características da materia mineral.
B2.4 Clasificación químico-estrutural dos minerais.
B2.5 Técnicas para a identificación de minerais.
B2.6 Recoñecemento de visu das especies minerais máis comúns..
B2.7 Formación, evolución e transformación dos minerais.
Estabilidade e inestabilidade mineral.
B2.8 Os diagramas de fases e a evolución e transformación dos
minerais.
B2.9
Procesos xeolóxicos formadores de minerais e rochas:
magmáticos, metamórficos, hidrotermais, superxénicos e
sedimentarios
B2.10 Principais minerais orixinados nos diferentes procesos
xeolóxicos.
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque 3 . Rochas ígneas, sedimentarias e metamórficas
Mes Sesións
3 B3.1.
Concepto de rocha e descrición das súas principais
características. Criterios de clasificación. Clasificación dos
principais grupos de rochas ígneas, sedimentarias e
metamórficas.
Material
elaborado
Xan./
Feb. 14
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 160
2ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B3 Bloque 3 . Rochas ígneas, sedimentarias e metamórficas
Mes Sesións
3
B3.2. Ciclo das rochas. Relación coa tectónica de placas.
Material
elaborado
Xan./
Feb. 14
B3.3 Técnicas de identificación e recoñecemento de visu das
rochas máis comúns en Galicia.
B3.4 Orixe das rochas ígneas. Conceptos e propiedades dos
magmas. Evolución e diferenciación magmática.
B3.5 Clasificación das rochas ígneas. Rochas ígneas en Galicia.
B3.6
Orixe das rochas sedimentarias. Proceso sedimentario:
meteorización, erosión, transporte, depósito e diaxénese.
Cuncas e ambientes sedimentarios.
B3.7 Clasificación das rochas sedimentarias.
B3.8 Cuncas sedimentarias galegas.
B3.9
Orixe das rochas metamórficas. Tipos de metamorfismo.
Facies metamórficas e condicións fisicoquímicas de
formación.
B3.10 Clasificación das rochas metamórficas. Metamorfismo en
Galicia.
B3.11 Fluídos hidrotermais e a súa expresión en superficie.
Depósitos hidrotermais e procesos metasomáticos.
B3.12 Magmatismo, sedimentación, metamorfismo
e hidrotermalismo no marco da tectónica de placas
B3.13 Hidrotermalismo en Galicia.
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B4 Bloque 4. A tectónica de placas: unha teoría global
Mes Sesións
4
B4.1 Evolución histórica desde a deriva continental á tectónica de
placas.
Material
elaborado Nov. 14
B4.2 Mapa das placas tectónicas.
B4.3 Límites das placas. Procesos intraplaca e interplaca.
Evolución futura.
B4.4 Cálculo informático do movemento de calquera punto
respecto as outras placas.
B4.5 Causas do movemento das placas. Relación coa dinámica do
interior do planeta.
B4.6 Mecánica de rochas. Esforzos e deformacións.
B4.7 Principais estruturas xeolóxicas: dobras e fallas.
B4.8 Evolución dos oróxenos. Procesos oroxénicos e xeoloxía
galega.
B4.9 Relación da tectónica de placas cos principais aspectos da
xeoloxía e o paleoclima do planeta.
B4.10 Sismicidade, vulcanismo e tectónica de placas.
B4.11
A tectónica de placas e a historia da Terra. Modelos
informáticos para describir a evolución pasada e futura das
placas
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 161
2
ª a
va
lia
ció
n
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B5 Bloque 5. Procesos xeolóxicos externos
Mes Sesións
5
B5.2. Axentes causantes dos procesos xeolóxicos externos.
Material
elaborado
Feb./
Marzo 14
B5.3 Axentes atmosféricos, augas continentais e mariñas e seres
vivos, incluída a acción antrópica, como axentes que orixinan
os procesos xeolóxicos externos.
B5.4. Radiación solar e gravidade como motores dos procesos
xeolóxicos externos.
B5.5 Meteorización: tipos.
B5.6 Procesos edafoxenéticos. Evolución e tipos de solo.
B5.7 Movementos de ladeira: tipos; factores que inflúen nos
procesos.
B5.8 Acción xeolóxica da auga. Distribución da auga na Terra.
Ciclo hidrolóxico.
B5.9 Augas superficiais: procesos e formas resultantes.
B5.10 Glaciares: tipos, procesos e formas resultantes.
B5.11 O mar: ondas, mareas e correntes de deriva. Procesos e
formas resultantes.
B5.12 Acción xeolóxica do vento: procesos e formas resultantes.
Desertos.
B5.13 Circulación atmosférica e situación dos desertos. Principais
desertos do planeta.
B5.14 Litoloxía e relevo (relevo cárstico e granítico).
B5.15 Estrutura e relevo. Relevos estruturais.
B5.16 Relacións entre as paisaxes e os procesos xeolóxicos
externos.
B5.17 A paisaxe galega e os procesos xeolóxicos responsables.
Xeomorfoloxía de Galicia.
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B6 Bloque 6. Tempo xeolóxico e xeoloxía histórica
Mes Sesións
6
B6.1
O tempo en Xeoloxía. Debate sobre a idade da Terra.
Uniformismo fronte a catastrofismo. Rexistro estratigráfico e
a duración de diversos fenómenos xeolóxicos
Material
elaborado
Nov/
Dec 14
B6.2
Método do actualismo: aplicación á reconstrución
paleoambiental. Estruturas sedimentarias e bioxénicas.
Paleoclimatoloxía.
B6.3
Métodos de datación: xeocronoloxía relativa e absoluta.
Principio de superposición dos estratos.
Fósiles. Bioestratigrafía. Métodos radiométricos de datación
absoluta.
B6.4 Interpretación de cortes xeolóxicos e de mapas topográficos.
Elaboración e interpretación de columnas estratigráficas.
B6.5
Xeoloxía histórica. Evolución xeolóxica e biolóxica da Terra
desde o arcaico á actualidade, resaltando os principais
eventos. Primates e evolución do xénero Homo.
B6.6 Cambio climáticos naturais. Relación entre fenómenos
naturais e cambios climáticos.
B6.7 Cambio climático actual. Influencia da actividade humana.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 162
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B7 Bloque 7. Riscos Xeolóxicos
Mes Sesións
7
B7.1 Riscos naturais: perigo, vulnerabilidade, exposición e custo.
Material
elaborado Abril 14
B7.2 Clasificación dos riscos naturais: endóxenos, exóxenos e
extraterrestres.
B7.3 Principais riscos endóxenos: terremotos e volcáns.
B7.4 Principais riscos exóxenos: movementos de ladeira,
inundacións e dinámica litoral.
B7.5 Situar os principais riscos endóxenos e esóxenos do noso
país. Relaciona a súa distribución coas características
xeolóxicas de cada zona.
B7.6 Análise e xestión de riscos: cartografías de inventario,
susceptibilidade e grao de perigo.
B7.7 Prevención: campañas e medidas de autoprotección.
B7.8 Análise dos principais fenómenos naturais acontecidos no
planeta e en Galicia durante o curso escolar
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B8
Bloque 8. Recursos minerais e enerxéticos e augas
subterráneas Mes Sesións
8
B8.1 Recursos renovables e non renovables.
Material
elaborado Maio 10
B8.2 Clasificación dos recursos minerais e enerxéticos en función
do seu interese económico, social e ambiental.
B8.3 Depósitos minerais. Conceptos de reservas e leis. Principais
tipos de depósitos de interese económico a nivel mundial.
B8.4 Exploración, avaliación e explotación sustentable de recursos
minerais e enerxéticos.
B8.5 Xestión e protección ambiental nas explotacións de recursos
minerais e enerxéticos
B8.6 Ciclo hidrolóxico e augas subterráneas. Nivel freático,
acuíferos e resurxencias. Circulación da auga a través dos
materiais xeolóxicos.
B8.7 A auga subterránea como recurso natural: captación e
explotación sustentable. Posibles problemas ambientais:
salinización de acuíferos, subsidencia e contaminación.
Contaminación das augas subterráneas en Galicia.
3ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B9 Bloque 3 . Rochas ígneas, sedimentarias e metamórficas
Mes Sesións
9
B9.1 Principais dominios xeolóxicos da Península Ibérica, as
Baleares e as Canarias.
Material
elaborado
Maio 4
B9.2
Principais eventos xeolóxicos na historia da Península
Ibérica, as Baleares e as Canarias: orixe do Atlántico, do
Cantábrico e do Mediterráneo, e formación das principais
cordilleiras e concas.
B9.4
Evolución dos procesos xeodinámicos do planeta
relacionados coa historia xeolóxica de Iberia, as Baleares e as
Canarias.
B9.5 Evolución xeolóxica de Galicia no marco da tectónica de
placas. Unidades paleoxeográficas de Galicia.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 163
1ª
av
ali
aci
ón
Contidos Curriculares Material de
ref.
(libro de
texto,
outros…)
Temporalización
UD Bloque
B10 Bloque10 . Xeoloxía de campo
Mes Sesións
10
B10.1 Metodoloxía científica e traballo de campo. Normas de
seguridade e autoprotección no campo.
Material
elaborado Set. 2
B10.2 Equipo de campo do/da xeólogo/a.
B10.3 Técnicas de interpretación cartográfica e orientación. Lectura
de mapas xeolóxicos sinxelos
B10.4
De cada práctica de campo:De cada práctica de campo:
– Estudos previos de consulta de mapas, fotografías aéreas,
bibliografía, etc.
– Confirmación no itinerario da xeoloxía básica da rexión
e os elementos singulares do patrimonio xeolóxico do
lugar.
Avaliación dos elementos singulares do patrimonio xeolóxico
do lugar
B10.5 Concepto de patrimonio xeolóxico e puntos de interese
xeolóxico (PIX). Principais exemplos en Galicia
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 164
LENDA COMPETENCIAS LENDA TRANSVERSAIS CCL Comunicación lingüística. CL Comprensión lectora.
CMCCT Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. EOE Expresión oral e escrita.
CD Competencia dixital. CA Comunicación audiovisual.
CAA Competencia aprender a aprender. TIC Tecnoloxías da información e da comunicación.
CSC Competencias sociais e cívicas. EMP Emprendemento.
CSIEE Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. EC Educación cívica.
CCEC Conciencia e expresións culturais. PV Prevención da violencia.
EV Educación e seguridade viaria
7.3. RELACIÓN ENTRE OS ASPECTOS CURRICULARES PARA CADA UNIDADE
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
1
B1.1 B1.1 XB1.1.1 CMCCT/CSC Explica a importancia da xeoloxía na sociedade.
Coñece e valora o traballo dos/das xeólogos/as en distintos ámbitos sociais. 100% 20% 50% 80 40% 10% X X X X
B1.2 B1.2 XB1.1.2 CCEC/CAA Selecciona información, analiza datos, formula preguntas pertinentes e procura
respostas para un proxecto relacionado coa xeoloxía. 100% 20% 90% 10% X X X
B1.4 B1.4 XB1.4.1 CAA
Busca, selecciona, organiza e clasifica a información relevante sobre diferentes
métodos de estudo da Terra.
Analiza e expón a información sobre a estrutura e composición do interior da
Terra, distinguindo as súas capas e as descontinuidades e zonas de transición entre
elas
Interpreta imaxes sobre as características das capas terrestres e transcribe os datos,
exponas con precisión e formula hipóteses.
100% 60% 90% 10% X X
4
B4.1
B4.2 B4.1 XB4.1.1 CAA/CD
Compara, en diferentes partes do planeta, o mapa simplificado de placas tectónicas
con outros máis actuais achegados pola xeoloxía e a xeodesia. 80% 5% 90% 10% X X X X
B4.3
B4.4
B4.5
B4.2
XB4.2.1 CD
Coñece canto e como se moven as placas tectónicas, e utiliza programas
informáticos de uso libre para coñecer a velocidade relativa do seu centro docente
(ou outro punto de referencia) respecto ao resto de placas tectónicas.
100% 5% 90% 10% X X X X
XB4.2.2 CAA
Entende e explica por que se moven as placas tectónicas e que relación ten coa
dinámica do interior terrestre.
Interpreta mapas, gráficos e imaxes sobre os movementos da litosfera. 100% 10% 90% 10% X X
B.4.6 B4.3 XB4.3.1 CCL/CMCCT
Comprende e describe como se deforman as rochas.
Distingue tipos de deformacións fráxiles e complexas.
Explica tipos de deformación das rochas.
100% 10% 90% 10%
B4.7 B4.4 XB4.4.1 CCL/CAA
Describe os pregamentos identificando os seus elementos principais e
clasificándoos en tipos.
Explica fallas, identificando tipos básicos.
100% 15% 90% 10%
B4.8 B4.5 XB4.5.1 CCL/CAA
Coñece e describe as principais características dos modelos de oróxenos.
Explica a orixe das illas volcánicas pola converxencia das placas oceánicas; a orixe
de cordilleiras volcánicas pola converxencia de litosfera oceánica; e os oróxenos
de colisión pola converxencia de placas continentais.
100% 15% 90% 10%
B4.9
B4.10 B4.6
XB4.6.1 CAA Explica os principais trazos do relevo do planeta e a súa relación coa tectónica de
placas. 100% 5% 90% 10% X X
XB4.6.2 CAA/CMCCT Comprende e explica a relación entre a tectónica de placas,o clima e as variacións do
nivel do mar.
100% 5% 90% 10%
XB4.6.3 CAA/CMCCT Coñece e argumenta como a distribución de rochas, a escala planetaria, está
controlada pola tectónica de placas.
100% 5% 90% 10%
XB4.6.4 CAA/CSIEE Relaciona as principais estruturas xeolóxicas (dobras e fallas) coa tectónica de placas.
100% 5% 90% 10%
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 165
Temporalización: 1ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
4
B4.9
B4.10 B4.6 XB4.6.5 CAA/CMCCT
Comprende e describe a distribución da sismicidade e o vulcanismo no marco da
tectónica de placas.
Identifica os tipos de volcáns co magma que os orixina e relaciona a presenza de
vulcanismo asociado ás zonas de separación ou diverxencia entre placas,
xustificando distintas hipóteses sobre o tipo e o grao de perigo.nica de placas.
Xustifica a existencia de zonas en que os terremotos son máis frecuentes e de maior
magnitude, tendo en conta a existencia de fallas, como a de San Andrés na
península de California.
100% 15% 90% 10%
B4.11
B4.7 XB4.7.1 CMCCT/CD Entende como evoluciona o mapa das placas tectónicas ao longo do tempo e visualiza,
a través de programas informáticos, a evolución pasada e futura das placas.
80% 5% 90% 20% X X X X
6
B6.1 B6.1 XB6.1.1 CSC/CSIEE
Argumenta sobre a evolución do concepto de tempo xeolóxico e a idea da idade da
Terra ao longo de historia do pensamento científico.
Expresa ideas fundamentais sobre a idade da Terra e os autores principais que as
desenvolven, valorando a importancia do tempo en xeoloxía.
Coñece oconceptode cron.
Explica o actualismo e o uniformismo de forma razoada
100% 30% 90% 10% X X
B6.2 B6.2
XB6.2.1 CAA Entende e desenvolve a analoxía dos estratos como as páxinas do libro onde está
escrita a historia da Terra. 100% 10% 90% 10% X X
XB6.2.2 CMCCT/CAA
Coñece a orixe das estruturas sedimentarias orixinadas por correntes (ripples e
estratificación cruzada) e bioxénicas (galerías e pistas), e utilízaas para a reconstrución
paleoambiental. 100% 10% 90% 10% X X
B6.3
B6.4 B6.3 XB6.3.1 CMCCT/CAA
Coñece os métodos de datación relativa e das interrupcións no rexistro estratigráfico
a partir da interpretación de cortes xeolóxicos e correlación de columnas
estratigráficas. 100% 15% 90% 10% X X
B6.5 B6.4 XB6.4.1 CMCCT/CCEC Coñece e manexa as unidades cronoestratigráficas. 100% 10% 90% 10% X X
B6.6 B6.5
XB6.5.1 CMCCT/CSIEE Analiza os cambios climáticos, biolóxicos e xeolóxicos que aconteceron durante a
glaciación que se produciu durante a era cuaternaria. 100% 10% 90% 10% X X X
B6.7
B6.8 B6.6
XB6.6.1 CSC/CAA Relaciona fenómenos naturais como o aumento da temperatura na Terra, a diminución
ou o aumento de precipitacións en determinadas zonas do Planeta, o desxeo da
Antártida, o burato da capa de ozono, con cambios climáticos, e valora a influencia
da actividade humana.
100% 15% 90% 10% X X
10
B10.1
B10.2 B10.1 XB10.1.1 CSIEE
Coñece e describe o material de campo (martelo, caderno, lupa e compás) necesario
para realizar unha saída de campo.
100% 10% 90% 10% X X
B10.3
B10.4
B10.2 XB10.2.1 CD Interpreta e describe mapas xeolóxicos sinxelos, fotografías aéreas e imaxes de
satélite.
100% 15% 90% 10% X X
B10.3 XB10.3.1 CAA/CMCCT Coñece e describe os principais elementos xeolóxicos que hai que ter en conta na
realización dun itineratio xeolóxico.
100% 15% 90% 10% X X
B10.4 XB10.3.2 CMCCT/CCL Observa e describe os afloramentos que se poden observar nun corte xeolóxico.
100% 10% 90% 10% X X
B10.5
XB10.3.3 CAA/CMCCT Recoñece e clasifica mostras de rochas, minerais e fósiles recollidos nunha saída de
campo. 80% 10% 90%
10% X X X
XB10.4.1 CMCCT Utiliza as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos (columnas
estratigráficas, cortes xeolóxicos sinxelos, e mapas xeotemáticos). 100% 15% 90%
10% X X
XB10.5.1 CAA Reconstrúe a historia xeolóxica nun corte xeolóxico.
100% 15% 90% 10% X X
B10.4 B10.6 XB10.6.1 CAA/CMCCT Coñece e analiza os principais recursos e riscos xeolóxicos dun área xeográfica. 80% 10% 90% 10% X X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 166
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
2
B2.1
B2.2
B2.3
B2.1 XB2.1.1 CMCCT/CAA
Identifica e describe as características que determinan a materia mineral.
Explica a diferenza entremineral e mineraloide.
Relaciona a utilización dalgúns minerais coas súas propiedades.
100% 25% 90% 10% X X
B2.4
B2.5
B2.6
B2.2 XB2.1.2 CMCCT
Recoñece os grupos minerais e identifícaos polas súas características
fisicoquímicas,
Recoñece por medio dunha práctica de visu algúns dos minerais máis comúns.
100% 25% 90% 10% X X
B2.7
B2.8
B2.3
XB2.1.3 CAA/CCL Compara as situacións en que se orixinan os minerais, elaborando táboas segundo
as súas condicións fisicoquímicas de estabilidade.
Coñece algúns exemplos de evolución e transformación mineral por medio de
diagramas de fases.
100% 25% 90% 10% X X
B2.9
B2.10
B2.4
XB2.1.4 CAA Compara os ambientes e os procesos xeolóxicos en que se forman os minerais e as
rochas.
Identifica algúns minerais como característicos de cada proceso xeolóxico de
formación.
100% 25% 90% 10% X X
3
B3.1
B3.2
B3.3
B3.1
XB3.1.1 CMCCT Explica o concepto de rocha e as súas principais características.
80% 10% 90% 10% X X
XB3.1.2 CCEC/CMCCT
Identifica mediante unha proba de “visu”, en fotografías e con espécimes reais,
distintos tipos de rochas, realiza exercicios prácticos no laboratorio e elabora táboas
comparativas das súas características.
100% 10% 90% 10% X X
B3.4
B3.5
B3.2 XB3.2.1 CMCCT
Describe a evolución do magma segundo a súa natureza, utilizando diagramas e cadros
sinópticos. 100% 10% 90% 10% X X
B3.6
B3.7
B3.8 B3.3
XB3.3.1 CCL/CMCCT
Comprende e describe o proceso de formación das rochas sedimentarias, desde a
meteorización da área fonte, pasando polo transporte e o depósito, á diaxénese,
utilizando unha linguaxe científica axeitada.
100% 15% 90% 10% X X
XB3.3.2 CCL/CMCCT
Comprende e describe os conceptos de facies sedimentarias e medios sedimentarios.
Identifica e localiza algunhas facies sedimentarias e medios sedimentarios sobre un
mapa.
100% 10% 90% 10% X X
B3.9
B3.10 B3.4 XB3.4.1 CMCCT/CSIEE
Coñece e describe o concepto e os tipos de metamorfismo.
Elabora cadros sinópticos nos que compara os distintos tipos de metamorfismo
segundo ás condicións de presión e temperatura.
100% 15% 90% 10% X X
B3.11 B3.5
XB3.5.1 CD/CMCCT Coñece e describe o concepto de fluídos hidrotermais a partir de datos, imaxes e vídeos
obtidos na rede sobre fumarolas e géysers actuais, e identifica os depósitos asociados
100% 15% 90% 10% X X X
B3.12
B3.13 B3.6
XB3.6.1 CMCCT/CCEC Comprende e explica os fenómenos ígneos, sedimentarios, metamórficos e
hidrotermais en relación coa tectónica de placas.
100% 15% 90% 10% X X
5
B5.2 B5.1 XB5.1.1 CAA Analiza e describe coma os procesos externos transforman o relevo.
100% 15% 90% 10%
B5.3 B5.2
XB5.2.1 CMCCT Identifica o papel da atmosfera, a hidrosfera e a biosfera na orixe dos procesos
xeolóxicos externos.
Observa, valora e describe diferentes actividades humanas que transforman a
superficie terrestre.
100% 25% 90% 10% X X
B5.4 B5.3 XB5.3.1 CAA Analiza o papel da radiación solar e da gravidade como motores dos procesos
xeolóxicos externos.
100% 15% 90% 10% X X
B5.5
B5.6 B5.4 XB5.4.1 CMCCT
Identifica e describe os procesos de meteorización xustificando os seus efectos
sobre o relevo, en función da composición do solo, das rochas e dos demais
elementos da paisaxe.
Relaciona a intervención dos seres vivos cos procesos de meteorización, , sinalando
como os seres vivos participan no proceso de edafización ou formación dun solo
maduro a partir dun detrito ou sedimento.
100% 25% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 167
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
5 B5.5
B5.6 B5.4 XB5.4.2 CMCCT Coñece os principais procesos edafoxenéticos e a súa relación cos tipos de solos. 100% 20% 90% 10% X X
Temporalización: 2ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
7
B7.1 B7.1 XB7.1.1 CMCCT/CAA Coñece e utiliza os principais termos no estudo dos riscos naturais: risco, perigo,
vulnerabilidade e custo.
100%
10% 90% 10% X X
B7.2 B7.2 XB7.2.1 CMCCT Coñece os principais riscos naturais e clasifícaos en función da súa orixe endóxena,
exóxena ou extraterrestre. 100% 10% 90% 10% X X
B7.3
B7.4 B7.3 XB7.3.1 CAA
Analiza casos concretos dos principais fenómenos naturais que acontecen no noso
país: terremotos, erupcións volcánicas, movementos de ladeira, inundacións e
dinámica litoral.
Recoñece o vulcanismo coma un dos principais riscos xeolóxicos e explica por que
as erupcións de magmas graníticos son máis destrutivas que as de magmas
basálticos.
Identifica as formacións que son resultado da actividade volcánica.
Recoñece os terremotos como a orixe dun dos principais riscos.
Explica como pode a actividade mineira producir riscos inducidos de fenómenos
de ladeira.
Identifica posibles riscos para as persoas asociados á dinámica da Biosfera no
litoral.
100% 20% 90% 10% X X
B7.5 B7.4 XB7.4.1 CAA/CMCCT
Coñece os riscos máis importantes no noso país e relaciona a súa distribución con
determinadas de cada zona.
Determina as cinco zonas sísmicas de noso país que son máis activas e perigosas.
Recoñece os procesos xeolóxicos que se poden atribuír ao levantamento
xeneralizado da península.
Determina en que territorios son máis frecuentes os torrentes.
Explica os factores responsables das diferenzas dos riscos de avenidas e
inundacións na zona mediterránea e na atlántica.
100% 20% 90% 10% X X
B7.6 B7.5 XB7.5.1 CAA Interpreta as cartografías de risco.
100% 10% 90% 10% X X
B7.7 B7.6 XB7.6.1 CAA/CSC
Coñece e valora as campañas de prevención de riscos.
Recoñece e explica os métodos de prevención e predición de riscos volcánicos.
Coñece medidas preventivas para evitar que as vivendas caian durante un
terremoto.
Coñece as medidas preventivas que hai que ter en conta ao proxectar as cunetas e
desmontes necesarios para a construcción dunha estrada.
Indica as medidas preventivas para evitar os danos dun alud.
Indica as medidas preventivas para evitar os danos producidos polo vento.
Explica las vantaxes e desvantaxes de construír un encoro nunha zona carstificada
e determina onde sería máis útil construila.
100% 20% 90% 10% X X
B7.8 B7.7 XB7.6.2 CAA
Analiza e comprende os principais fenómenos naturais acontecidos durante o curso
no planeta, o país e no seu ámbito local
Investiga sobre as medidas correctoras para reparar os efectos da marea negra
provocada polo Prestige.
100% 10% 90% 10% X X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 168
Temporalización: 3ª avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables Criterios de cualificación e instrumentos de avaliación Elementos transversais
UD
Identif.
contidos
Identif.
criterios
Identif.
estándar
Competencias
Clave Indicadores de Logro
Grao
mínimo
consec.
Peso
cualific.
Instrumentos Elementos transversais
Proba
escrita
Proba
oral
Trab.
ind.
Trab.
grupo
Cad.
clase
Rúb.
(2)
Obs.
aula CL EOE CA TIC EMP EC PV EV
8
B8.1 B8.1 XB8.1.1 CMCCT Clasifica recursos renovables e non renovables 100% 15% 90%
B8.2 B8.2 XB8.2.1 CMCCT/CAA Identifica a procedencia dos materiais e dos obxectos que o/a rodean.
Interpreta a relación entre a materia prima e os materiais ou obxectos.
100% 15% 10%
B8.3 B8.3 XB8.3.1 CD/CAA Localiza información na rede de diversos tipos de depósitos, e relaciónaos con algún
dos procesos xeolóxicos formadores de minerais e de rochas.
80% 10% 90% 10% X X X
B8.4 B8.4 XB8.4.1 CMCCT/CAA Elabora táboas e gráficos sinxelos a partir de datos económicos de explotacións
mineiras, estima un balance económico e interpreta a evolución dos datos.
100% 15% 90% 10%
B8.5 B8.5 XB8.5.1 CSC/CCL Busca información sobre unha explotación mineira, e emite unha opinión crítica
fundamentada nos datos obtidos e/ou nas observacións realizadas
100% 15% 90% 10% X X X
B8.6 B8.6 XB8.6.1X CMCCT/CAA Coñece e relaciona os conceptos de augas subterráneas, nivel freático, resurxencias de
auga e circulación da auga.
100% 15% 90%
10%
B8.7 B8.7 XB8.7.1 CSC Analiza e describe a influencia humana na xestión as augas subterráneas. 100% 15% 90% 10%
9
B9.1 B9.1 XB9.1.1 CMCCT/CSC Coñece a xeoloxía básica de España.
Identifica os principais dominios sobre mapas físicos e xeolóxicos.
100% 25% 90% 10% X X
B9.2 B9.2 XB9.2.1 CD/CMCCT/CSC
Analiza a orixe xeolóxica da Península Ibérica, as Baleares e as Canarias.
Interpreta mapas e modelos gráficos que simulen a evolución da península, as illas
e os mares que as rodean utilizando a tecnoloxía da información.
100% 30% 90% 10% X X
B9.3 B9.4 XB9.3.1 CMCCT/CAA Coñece e enumera os principais acontecementos xeolóxicos que aconteceron no
planeta, que están relacionados coa historia de Iberia, as Baleares e as Canarias.
100% 25% 90% 10% X X
B9.5 B9.4 XB9.4.1 CAA Integra a xeoloxía local (cidade, provincia e/ou comunidade autónoma) cos principais
dominios xeolóxicos, a historia xeolóxica do planeta e a tectónica de placas.
80% 20% 90% 10% X X
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 169
12.4. CONTRIBUCIÓN AO DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS
CLAVE
CC
L
Compara as situacións en que se orixinan os minerais, elaborando táboas segundo as súas condicións
fisicoquímicas de estabilidade, e coñece algúns exemplos de evolución e transformación mineral por medio de
diagramas de fases.
Comprende e describe o proceso de formación das rochas sedimentarias, desde a meteorización da área fonte,
pasando polo transporte e o depósito, á diaxénese, utilizando unha linguaxe científica axeitada ao seu nivel
educativo.
Comprende e describe os conceptos de facies sedimentarias e medios sedimentarios, identificando e localizando
algunhas sobre un mapa e/ou no seu ámbito xeográfico-xeolóxico.
Comprende e describe como se deforman as rochas.
Coñece as principais estruturas xeolóxicas.
Coñece e describe as principais características dos modelos de oróxenos.
Compila información ou visita algunha explotación mineira concreta, e emite unha opinión crítica
fundamentada nos datos obtidos e/ou nas observacións realizadas.
Observa e describe afloramentos da zona.
CM
CC
T
Comprende a importancia da xeoloxía na sociedade, e coñece e valora o traballo dos/das xeólogos/as en distintos
ámbitos sociais.
Comprende o significado de tempo xeolóxico e utiliza principios fundamentais da xeoloxía, como a
horizontalidade, a superposición, o actualismo e o uniformismo.
Analiza información xeolóxica da Lúa e doutros planetas do Sistema Solar, e compáraa coa evolución xeolóxica
da Terra.
Identifica manifestacións da xeoloxía no ámbito diario, coñecendo usos e aplicacións desta ciencia na economía,
na política, no desenvolvemento sustentable e na protección ambiental.
Identifica as características que determinan a materia mineral, por medio de actividades prácticas con exemplos
de minerais con propiedades contrastadas, relacionando a utilización dalgúns minerais coas súas propiedades.
Recoñece os grupos minerais e identifícaos polas súas características fisicoquímicas, e recoñece por medio
dunha práctica de visu algúns dos minerais máis comúns.
Explica o concepto de rocha e as súas principais características.
Identifica mediante unha proba visual, en fotografías e/ou con espécimes reais, variedades e formacións de
rochas, realizando exercicios prácticos na aula e elaborando táboas comparativas das súas características.
Describe a evolución do magma segundo a súa natureza, utilizando diagramas e cadros sinópticos.
Comprende e describe o proceso de formación das rochas sedimentarias, desde a meteorización da área fonte,
pasando polo transporte e o depósito, á diaxénese, utilizando unha linguaxe científica axeitada ao seu nivel
educativo.
Comprende e describe os conceptos de facies sedimentarias e medios sedimentarios, identificando e localizando
algunhas sobre un mapa e/ou no seu ámbito xeográfico-xeolóxico.
Comprende o concepto de metamorfismo e os seus tipos, asociándoos ás condicións de presión e temperatura,
e é quen de elaborar cadros sinópticos comparando os devanditos tipos.
Comprende o concepto de fluídos hidrotermais, localizando datos, imaxes e vídeos na rede sobre fumarolas
e géysers actuais, e identifica os depósitos asociados.
Comprende e explica os fenómenos ígneos, sedimentarios, metamórficos e hidrotermais en relación coa
tectónica de placas.
Comprende e describe como se deforman as rochas.
Comprende e explica a relación entre a tectónica de placas, o clima e as variacións do nivel do mar.
Coñece e argumenta como a distribución de rochas, a escala planetaria, está controlada pola tectónica de placas.
Comprende e describe a distribución da sismicidade e o vulcanismo no marco da tectónica de placas.
Entende como evoluciona o mapa das placas tectónicas ao longo do tempo e visualiza, a través de programas
informáticos, a evolución pasada e futura das placas.
Identifica o papel da atmosfera, a hidrosfera e a biosfera (incluída a acción antrópica).
Diferencia os tipos de meteorización.
Coñece os principais procesos edafoxenéticos e a súa relación cos tipos de solos.
Identifica os factores que favorecen ou dificultan os movementos de ladeira e coñece os seus principais tipos.
Coñece a distribución da auga no planeta, e comprende e describe o ciclo hidrolóxico.
Diferencia as formas resultantes da modelaxe glacial, asociándoas co seu proceso correspondente.
Comprende a dinámica mariña e relaciona as formas resultantes co seu proceso correspondente.
Diferencia formas resultantes da modelaxe eólica.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 170
CM
CC
T
Sitúa a localización dos principais desertos.
Coñece a orixe dalgunhas estruturas sedimentarias orixinadas por correntes (ripples e estratificación cruzada)
e bioxénicas (galerías e pistas), e utilízaas para a reconstrución paleoambiental.
Coñece e utiliza os métodos de datación relativa e das interrupcións no rexistro estratigráfico a partir da
interpretación de cortes xeolóxicos e correlación de columnas estratigráficas.
Coñece as unidades cronoestratigráficas, e amosa o seu manexo en actividades e exercicios.
Analiza algúns dos cambios climáticos, biolóxicos e xeolóxicos que aconteceron nas diferentes era xeolóxicas,
e confecciona resumos explicativos ou táboas.
Coñece e utiliza os principais termos no estudo dos riscos naturais: risco, perigo, vulnerabilidade e custo.
Coñece os principais riscos naturais e clasifícaos en función da súa orixe endóxena, exóxena ou extraterrestre.
Coñece os riscos máis importantes no noso país e relaciona a súa distribución con
determinadas características de cada zona.
Coñece e identifica os recursos naturais como renovables ou non renovables.
Identifica a procedencia dos materiais e dos obxectos que o/a rodean, e realiza unha táboa sinxela onde se
indique a relación entre a materia prima e os materiais ou obxectos.
Elabora táboas e gráficos sinxelos a partir de datos económicos de explotacións mineiras, estima un balance
económico e interpreta a evolución dos datos.
Coñece e relaciona os conceptos de augas subterráneas, nivel freático, resurxencias de auga e circulación da
auga.
Coñece a xeoloxía básica de España identificando os principais dominios sobre mapas físicos e xeolóxicos.
Comprende a orixe xeolóxica da Península Ibérica, as Baleares e as Canarias, e utiliza a tecnoloxía da
información para interpretar mapas e modelos gráficos que simulen a evolución da península, as illas e os
mares que as rodean.
Coñece e enumera os principais acontecementos xeolóxicos que aconteceron no planeta, que estean
relacionados coa historia de Iberia, as Baleares e as Canarias.
Coñece e describe os principais elementos xeolóxicos do itinerario.
Observa e describe afloramentos da zona.
Recoñece e clasifica mostras de rochas, minerais e fósiles da zona.
Utiliza as principais técnicas de representación de datos xeolóxicos (columnas estratigráficas, cortes
xeolóxicos sinxelos e mapas xeotemáticos).
Coñece e analiza os seus principais recursos e riscos xeolóxicos.
CD
Comprende o concepto de fluídos hidrotermais, localizando datos, imaxes e vídeos na rede sobre fumarolas
e géysers actuais, e identifica os depósitos asociados.
Compara, en diferentes partes do planeta, o mapa simplificado de placas tectónicas con outros máis actuais
achegados pola xeoloxía e a xeodesia.
Coñece canto e como se moven as placas tectónicas, e utiliza programas informáticos de uso libre para coñecer
a velocidade relativa do seu centro docente (ou outro punto de referencia) respecto ao resto de placas
tectónicas.
Entende como evoluciona o mapa das placas tectónicas ao longo do tempo e visualiza, a través de programas
informáticos, a evolución pasada e futura das placas.
A través de fotografías ou de visitas con Google Earth a diferentes paisaxes locais ou rexionais, relaciona o
relevo cos axentes e os procesos xeolóxicos externos.
Localiza información na rede de diversos tipos de depósitos, e relaciónaos con algún dos procesos xeolóxicos
formadores de minerais e de rochas.
Comprende a orixe xeolóxica da Península Ibérica, as Baleares e as Canarias, e utiliza a tecnoloxía da
información para interpretar mapas e modelos gráficos que simulen a evolución da península, as illas e os
mares que as rodean.
Le mapas xeolóxicos sinxelos, fotografías aéreas e imaxes de satélite, que contrasta coas observacións no
campo.
CS
IEE
Comprende o concepto de metamorfismo e os seus tipos, asociándoos ás condicións de presión e temperatura,
e é quen de elaborar cadros sinópticos comparando os devanditos tipos.
Relaciona as principais estruturas xeolóxicas (dobras e fallas) coa tectónica de placas.
Relaciona os procesos de escoamento superficial e as súas formas resultantes.
Argumenta sobre a evolución do concepto de tempo xeolóxico e a idea da idade da Terra ao longo de historia
do pensamento científico.
Analiza algúns dos cambios climáticos, biolóxicos e xeolóxicos que aconteceron nas diferentes era xeolóxicas,
e confecciona resumos explicativos ou táboas.
Utiliza o material de campo (martelo, caderno, lupa e compás).
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 171
CA
A
Selecciona información, analiza datos, formula preguntas pertinentes e procura respostas para un pequeno
proxecto relacionado coa xeoloxía.
Comprende o significado de tempo xeolóxico e utiliza principios fundamentais da xeoloxía, como a
horizontalidade, a superposición, o actualismo e o uniformismo.
Interpreta algunhas manifestacións do dinamismo terrestre como consecuencia da tectónica de placas.
Analiza información xeolóxica da Lúa e doutros planetas do Sistema Solar, e compáraa coa evolución
xeolóxica da Terra.
Identifica as características que determinan a materia mineral, por medio de actividades prácticas con
exemplos de minerais con propiedades contrastadas, relacionando a utilización dalgúns minerais coas súas
propiedades.
Compara as situacións en que se orixinan os minerais, elaborando táboas segundo as súas condicións
fisicoquímicas de estabilidade, e coñece algúns exemplos de evolución e transformación mineral por medio
de diagramas de fases.
Compara os ambientes e os procesos xeolóxicos en que se forman os minerais e as rochas, e identifica algúns
minerais como característicos de cada proceso xeolóxico de formación.
Compara, en diferentes partes do planeta, o mapa simplificado de placas tectónicas con outros máis actuais
achegados pola xeoloxía e a xeodesia.
Entende e explica por que se moven as placas tectónicas e que relación ten coa dinámica do interior terrestre.
Coñece as principais estruturas xeolóxicas.
Coñece e describe as principais características dos modelos de oróxenos.
Explica os principais trazos do relevo do planeta e a súa relación coa tectónica de placas.
Comprende e explica a relación entre a tectónica de placas, o clima e as variacións do nivel do mar.
Relaciona as principais estruturas xeolóxicas (dobras e fallas) coa tectónica de placas.
Comprende e describe a distribución da sismicidade e o vulcanismo no marco da tectónica de placas.
Comprende e analiza como os procesos externos transforman o relevo.
Analiza o papel da radiación solar e da gravidade como motores dos procesos xeolóxicos externos.
Coñece os principais procesos edafoxenéticos e a súa relación cos tipos de solos.
Coñece a distribución da auga no planeta, e comprende e describe o ciclo hidrolóxico.
Relaciona os procesos de escoamento superficial e as súas formas resultantes.
Diferencia as formas resultantes da modelaxe glacial, asociándoas co seu proceso correspondente.
Comprende a dinámica mariña e relaciona as formas resultantes co seu proceso correspondente.
Relaciona algúns relevos singulares co tipo de rocha.
Relaciona algúns relevos singulares coa estrutura xeolóxica.
Entende e desenvolve a analoxía dos estratos como as páxinas do libro onde está escrita a historia da Terra.
Coñece a orixe dalgunhas estruturas sedimentarias orixinadas por correntes (ripples e estratificación cruzada)
e bioxénicas (galerías e pistas), e utilízaas para a reconstrución paleoambiental.
Coñece e utiliza os métodos de datación relativa e das interrupcións no rexistro estratigráfico a partir da
interpretación de cortes xeolóxicos e correlación de columnas estratigráficas.
Relaciona fenómenos naturais con cambios climáticos, e valora a influencia da actividade humana.
Coñece e utiliza os principais termos no estudo dos riscos naturais: risco, perigo, vulnerabilidade e custo.
Analiza casos concretos dos principais fenómenos naturais que acontecen no noso país: terremotos, erupcións
volcánicas, movementos de ladeira, inundacións e dinámica litoral.
Coñece os riscos máis importantes no noso país e relaciona a súa distribución con
determinadas características de cada zona.
Interpreta as cartografías de risco.
Coñece e valora as campañas de prevención e as medidas deautoprotección.
Analiza e comprende os principais fenómenos naturais acontecidos durante o curso no planeta, o país e o seu
ámbito local.
Identifica a procedencia dos materiais e dos obxectos que o/a rodean, e realiza unha táboa sinxela onde se
indique a relación entre a materia prima e os materiais ou obxectos.
Localiza información na rede de diversos tipos de depósitos, e relaciónaos con algún dos procesos xeolóxicos
formadores de minerais e de rochas.
Elabora táboas e gráficos sinxelos a partir de datos económicos de explotacións mineiras, estima un balance
económico e interpreta a evolución dos datos.
Coñece e relaciona os conceptos de augas subterráneas, nivel freático, resurxencias de auga e circulación da
auga.
Coñece e enumera os principais acontecementos xeolóxicos que aconteceron no planeta, que estean
relacionados coa historia de Iberia, as Baleares e as Canarias.
Integra a xeoloxía local (cidade, provincia e/ou comunidade autónoma) cos principais dominios xeolóxicos, a
historia xeolóxica do planeta e a tectónica de placas.
Coñece e describe os principais elementos xeolóxicos do itinerario.
Recoñece e clasifica mostras de rochas, minerais e fósiles da zona.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 172
CA
A
Reconstrúe a historia xeolóxica da rexión e identifica os procesos activos.
Coñece e analiza os seus principais recursos e riscos xeolóxicos.
CS
C
Comprende a importancia da xeoloxía na sociedade, e coñece e valora o traballo dos/das xeólogos/as en distintos
ámbitos sociais.
Identifica manifestacións da xeoloxía no ámbito diario, coñecendo usos e aplicacións desta ciencia na economía,
na política, no desenvolvemento sustentable e na protección ambiental.
Argumenta sobre a evolución do concepto de tempo xeolóxico e a idea da idade da Terra ao longo de historia do
pensamento científico.
Relaciona fenómenos naturais con cambios climáticos, e valora a influencia da actividade humana.
Coñece e valora as campañas de prevención e as medidas deautoprotección.
Compila información ou visita algunha explotación mineira concreta, e emite unha opinión crítica fundamentada
nos datos obtidos e/ou nas observacións realizadas.
Comprende e valora a influencia humana na xestión as augas subterráneas, expresando a opinión sobre os efectos
desta en medio.
Coñece a xeoloxía básica de España identificando os principais dominios sobre mapas físicos e xeolóxicos.
Comprende a orixe xeolóxica da Península Ibérica, as Baleares e as Canarias, e utiliza a tecnoloxía da información
para interpretar mapas e modelos gráficos que simulen a evolución da península, as illas e os mares que as rodean.
Comprende a necesidade
CC
EC
Selecciona información, analiza datos, formula preguntas pertinentes e procura respostas para un pequeno
proxecto relacionado coa xeoloxía.
Identifica mediante unha proba visual, en fotografías e/ou con espécimes reais, variedades e formacións de rochas,
realizando exercicios prácticos na aula e elaborando táboas comparativas das súas características.
Comprende e explica os fenómenos ígneos, sedimentarios, metamórficos e hidrotermais en relación coa tectónica
de placas.
Coñece as unidades cronoestratigráficas, e amosa o seu manexo en actividades e exercicios
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 173
7.5 AVALIACIÓN
13.1. AVALIACIÓN INICIAL NA ESO
Data prevista de realización: Primeira semana de curso
Proba: A fin de determinar o punto de partida da formación inicial dos alumnos, realizarase unha proba
inicial prestando especial atención o nivel de adquisición dos estándares de aprendizaxe avaliables
imprescindibles de cada materia do curso anterior.
Este Departamento ten deseñadas probas de avaliación inicial para cada materia e nivel, nas que se miden:
Os resultados da proba inicial escrita valoraranse seguindo a escala :
≥80-100%
70-80%
50-70%
30-50%
≤30%
Descrición do tipo de proba: Constará de:
Un texto que o alumnado ten que ler coa finalidade de contestar a preguntas que se realizan sobre o
mesmo e que nos vai servir para valorar a comprensión lectora.
Unha serie de termos para que escriba un texto, o máis amplo posible, no que os relacione o cal nos vai
permitir valora a expresión escrita
Un texto que o alumnado ten que ler, para subraiar nel as ideas máis importantes e resumilo en poucas
liñas, e por último terá que dar o significado duns termos que aparecen nel. Esta pregunta vainos permitir
ver a comprensión lectora, comprobar si sabe extraer as ideas principais do mesmo e ver o grao de
coñecemento de determinados conceptos de Bioloxía.
Interpretación de gráficos, táboas.
Unha ilustración na que terán que por nome a unas partes que se sinalan e contestar a diferentes preguntas
sobre a mesma.
Unhas frases nas que terán que indicar as que son verdadeiras e as que son falsas e corixir estas últimas
Contestar a una serie de preguntas do curso anterior que consideramos que son importantes para o
presente curso.
Completar mapas conceptuais.
Mecanismo para informar ás familias: A través do titor/titora e da axenda escolar do alumno/a. Naqueles
casos que se considere oportuno falará o prfesor directamente coas familias tras polo en coñecemento do
titor/a.
Consecuencias do resultado da proba: Unha vez valoradas estas probas, adoptaranse medidas individuais
tales como boletíns de actividades de repaso e reforzo, materiais curriculares adaptados ás necesidades
específicas dos alumnos e medidas colectivas, nas que durante unhas sesións trabállanse contidos básicos
para poder abordar a programación prevista do curso correspondente.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 174
13.2. AVALIACIÓN CONTÍNUA NA ESO
Perioricidade coa que se faran as probas escritas: Farase un exame por tema:
En Bioloxía e Xeoloxía de 1º de ESO 4 exames por trimestre (un exame por unidade didáctica).
En Bioloxía e Xeoloxía de 3º de ESO 4 exames por trimestre (un exame por unidade didáctica).
En Bioloxía e Xeoloxía de 4º de ESO 4 exames por trimestre (un exame por unidade didáctica).
En PMAR 6 exames por trimestre (dous exames por cada unidade didáctica)
Descrición do tipo de proba: A proba que se realizará ao alumnado constará de:
Resolución de exercicios.
Resolución de problemas.
Resposta a preguntas ou cuestións.
Definición de termos.
Sinalar diferenzas.
Elaboración de oracións con termos científicos.
Identificación de elementos en imaxes gráficas e debuxos.
Realizar debuxos de diferentes elementos naturais e poñer nome as súas partes.
Cualificación das probas, traballos individuais ou colectivos, caderno de clase, observación do traballo
na aula: A cualificación de cada un destes apartados xa vai indicada nas táboas na que se indica a relación
entre os aspectos curriculares de cada unidade, non obstante, a modo de resumo podemos dicir que:
As probas escritas puntúan un 70%.
Os traballos individuais ou en grupo un 70% cando non se fai proba escrita.
O caderno de clase un 10%.
Observación do traballo na aula un 20%.
Aspectos que se van valorar dentro da observación do traballo na aula e instrumentos para a recollida
desta información: Os aspectos que se van valorar son os seguintes:
Actitude positiva ou pasiva e interese fronte ao traballo diario.
Comportamento axeitado ou inaxeitado na clase e laboratorio
Non traer o material de xeito reiterado.
Dilixencia no desenvolvemento de actividades.
Coidado e respecto polo material didáctico e do laboratorio.
Interese por manter limpo e en condicións o seu lugar de traballo.
Respecto polos compañeiros e polo profesorado.
Os instrumentos para a recollida desta información serán:
Listas de control.
Caderno do alumno/a.
Cálculo da cualificación de cada unha das avaliacións: A nota da avaliación calcularase segundo as
porcentaxes sinaladas.
No caso de que se realicen varias probas escritas a nota final será a media aritmética da puntuación acadada
en cada unha delas. Para a realización da mesma requerirase ter un mímimo dun 3 en cada de exame. Con
valores inferiores a éste non se realizará nota media e a avaliación estará suspesa.
O redondeo da nota na avaliación ao número enteiro próximo será o redondeo matemático, de modo que
aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e as inferiores a 5
décimas, redondearán o enteiro inferior. Dito redondeo farase sempre que existan actitudes académicas
positivas de traballo, constancia, esforzo, puntualidade, curiosidade nas presentacións escritas e expresión
escrita.
Considerase a avaliación superada cando a nota sexa igual ou superior a cinco.
Mecanismo/s para recuperar unha avaliación non superada: Ao final de cada avaliación, aqueles
alumnos/as que non superaran a mesma realizarán unha proba de recuperación na que se terán que
examinar de tódolas unidades didácticas e estándares de aprendizaxe que entraron nela .
Considerase a recuperación da avaliación superada cando a nota sexa igual ou superior a cinco.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 175
13.3. AVALIACIÓN FINAL NA ESO
Alumnado que deberá realizar a avaliación final: O alumnado que teña unha, dúas ou tres avaliación
suspensas terá que facer a avaliación final, de tal xeito que se examinará únicamente das avaliacións que
teña suspesas, é dicir, o que suspendera unha fará o exame desa avaliación, o que suspendera dúas desas
dúas o o que suspenderá tres fara un exame global da materia.
Descrición do tipo de proba: A proba que se realizará ao alumnado constará de:
Resolución de exercicios.
Resolución de problemas.
Resposta a preguntas ou cuestións.
Definición de termos.
Sinalar diferenzas.
Elaboración de oracións con termos científicos.
Identificación de elementos en imaxes gráficas e debuxos.
Realizar debuxos de diferentes elementos naturais e poñer nome as súas partes.
Estándares que se van avaliar: Avaliaranse tódolos estándares correspondentes as avaliacións que teña
que recuperar. O que teña que recuperar una avaliación avaliarase dos estándares vistos na mesma; o que
teña que recuperar dúas terá que avaliarse de tódolos estándares vistos nesea dúas avaliacións e o que teña
que recuperar as tres avaliacións terá que avaliarse de tódolos estándares tratados nelas.
Como se calcula a cualificación final: O alumno/a superará a materia se a cualificación final é de 5 puntos
ou superior a 5. De non obter un mínimo de cinco, terá que acudir ás probas extraordinarias en setembro.
O redondeo da nota na avaliación final ao número enteiro próximo será o redondeo matemático, de modo
que aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e as inferiores
a 5 décimas, redondearán o enteiro inferior. Dito redondeo farase sempre que existan actitudes académicas
positivas de traballo, constancia, esforzo, puntualidade, curiosidade nas presentacións escritas e expresión
escrita.
13.4. AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA NA ESO
Descrición do tipo de proba: A proba que se realizará ao alumnado constará de:
Resolución de exercicios.
Resolución de problemas.
Resposta a preguntas ou cuestións.
Definición de termos.
Sinalar diferenzas.
Elaboración de oracións con termos científicos.
Identificación de elementos en imaxes gráficas e debuxos.
Realizar debuxos de diferentes elementos naturais e poñer nome as súas partes.
Como se calcula a cualificación: O/a alumno/a superará a materia se a cualificación final é de 5 puntos
ou superior a 5
O redondeo da nota na avaliación extraordinaria ao número enteiro próximo será o redondeo matemático,
de modo que aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e as
inferiores a 5 décimas, redondearán o enteiro inferior.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 176
13.5. RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DE PENDENTES NA ESO
Mecanismos para o seguimento: Ao longo do curso entregaránselle ao alumnado con materias pendentes
do departamento, unha serie de cuestións baseadas fundamentalmente nos estándares de aprendizaxe da
materia pendente, das que se examinará posteriormente nas datas fixadas pola dirección do Centro ou no
seu defecto polo departamento de Bioloxía e Xeoloxía.
As preguntas farán referencia aos contidos explicados o curso anterior e poderán respondelas empregando
o libro de texto que se utilizara en dito curso.
Estas actividades entregaranllas á xefa de departamento, para que sexan corrixidas e entregadas de novo ao
alumnado.
Nas actividades entregadas indicarase a data límite de entrega, de modo que aquelas cuestións resoltas e
entregadas fóra de prazo non computarán na nota.
A xefa de departamento, na súa hora de titoría de alumnos ou nos recreos establecidos previamente de común
acordo co alumno/a, resolverá dúbidas sobre os distintos contidos.
Como se avalía: Farase un exame por avaliación, na que o alumnado con materias pendentes responderá a
unha serie de cuestións elixidas de entre as que lle foron entregadas previamente, que fan referencia aos
estándares de aprendizaxe vistos o curso anterior. As datas do exames serán publicadas polo departamento.
Valorarse ata cun máximo de dous puntos, sobre a nota do exame, a resolución correcta das actividades
realizadas polo alumnado e entregadas a xefa de departamento nas datas fixadas.
A nota de cada avaliación será a suma da nota do exame, e se realizou as actividades, da cualificación obtida
nas mesmas.
A nota de aprobado para cada avaliación é de cinco ou superior.
Que pasa co aquel alumnado que suspende algunha avaliación?: A decisión a tomar variará en función
do número de avaliacións que teña suspensas e da nota que sacara en cada una delas:
- O alumnado que teña unha soa avaliación suspensa, con nota mínima de 3, fará media coas aprobadas, e
se a nota final é de cinco ou superior considerarase superada.
- No caso de que a nota da avaliación sexa inferior a 3 ou a media sexa inferior a cinco terá que facer un
exame, dos contidos de dita avaliación.
- Se non supera a avaliación suspensa terá que facer o exame global da totalidade da materia.
- Os/as alumnos/as que teñan dúas avaliacións suspensas, ou tres avaliacións suspensas realizarán un exame
global de toda a materia do curso pendente.
- Os alumnos que suspendan o exame global, terán que acudir á proba ordinaria de maio, fixada por Xefatura
de Estudos, para poder superar a materia.
- Os alumnos/as que non superen a materia en maio, serán examinados na proba extraordinaria de setembro,
que versará sobre as cuestións entregadas durante o curso.
Como se calcula a cualificación final?. O/a alumno/a superará a materia se a cualificación final é de 5
puntos ou superior a 5.
O redondeo da nota na avaliación final ao número enteiro próximo será o redondeo matemático, de modo
que aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e as inferiores
a 5 décimas, redondearán o enteiro inferior. Dito redondeo farase sempre que existan actitudes académicas
positivas de traballo, constancia, esforzo, puntualidade, curiosidade nas presentacións escritas e expresión
escrita.
No caso do alumnado que aprobe a materia pendente por avaliacións, a nota final será a media aritmética
das tres avaliacións.
No caso do alumnado que teña que ir ao exame global ou á proba ordinaria da materia pendente a nota final
será a nota que saque no exame.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 177
Descrición do tipo de proba extraordinaria: A proba que se realizará ao alumnado constará de:
Resolución de exercicios.
Resolución de problemas.
Resposta a preguntas ou cuestións.
Definición de termos.
Sinalar diferenzas.
Elaboración de oracións con termos científicos.
Identificación de elementos en imaxes gráficas e debuxos.
Realizar debuxos de diferentes elementos naturais e poñer nome as súas partes.
O número de preguntas será igual ao número de temas que ten que recuperar, e dicir, haberá una pregunta
por tema; cada unha puntuará un 10%
Como se calcula a cualificación: O/a alumno/a superará a materia se a cualificación final é de 5 puntos
ou superior a 5
O redondeo da nota na avaliación extraordinaria ao número enteiro próximo será o redondeo matemático,
de modo que aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e as
inferiores a 5 décimas, redondearán o enteiro inferior
NOTA: No momento en que se coñeza o modelo de proba da reválida de Bioloxía e Xeoloxía de 4º de
ESO os exames que se realicen en dito curso deseñaranse en función do mesmo.
13.6. AVALIACIÓN INICIAL EN BACHARELATO
Data prevista de realización: Primeira semana de curso
Proba: A fin de determinar o punto de partida da formación inicial dos alumnos, realizarase unha proba
inicial prestando especial atención o nivel de adquisición dos estándares de aprendizaxe avaliables
imprescindibles de cada materia do curso anterior.
Este Departamento ten deseñadas probas de avaliación inicial para cada materia e nivel, nas que se miden:
Os resultados da proba inicial escrita valoraranse seguindo a escala :
≥80-100%
70-80%
50-70%
30-50%
≤30%
Descrición do tipo de proba:
1. Para o alumnado de 1º de bacharelato a proba de avaliación inicial constará de:
Un comentario dun texto científico
Resolución dun problema
Resposta a preguntas ou cuestións
Definición de termos
Elaboración de oracións con termos científicos
Identificación de elementos en imaxes gráficas e debuxos.
Realizar debuxos de diferentes elementos naturais e poñer nome as súas partes.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 178
2. Para o alumnado de 2º de bacharelato a proba de avaliación inicial seguirá o modelo de exame da reválida.
Este curso como aínda non se sabe como vai ser utilizarase o modelo de selectividade que avaliará os
contidos sobre os que se profundizará ao longo do curso.
Ademais desta proba escrita empregaranse outros dous instrumentos para realizara avaliación inicial:
Entrevista coa profesora que lles impartiu docencia da materia de Bioloxía e Xeoloxía en 4º de ESO e
en 1º de bacharelato no centro.
Análise das actas da avaliación ordinaria e extraordinaria do alumnado que cursou 4º de ESO e 1º de
bacharelato no centro.
Mecanismo para informar ás familias: A través do titor/titora e da axenda escolar do alumno/a. Naqueles
casos que se considere oportuno falará o prfesor directamente coas familias tras polo en coñecemento do
titor/a.
Consecuencias do resultado da proba: Unha vez valoradas estas probas, adoptaranse medidas individuais
tales como boletíns de actividades de repaso e reforzo, materiais curriculares adaptados ás necesidades
específicas dos alumnos e medidas colectivas, nas que durante unhas sesións trabállanse contidos básicos
para poder abordar a programación prevista do curso correspondente. Así mesmo, adecuarase o proceso
de ensino ás características do alumnado, deseñarase a metodoloxía a empregar e elaboraranse os
criterios de avaliación.
13.7. AVALIACIÓN CONTÍNUA EN BACHARELATO
Perioricidade coa que se faran as probas escritas:
En Bioloxía e Xeoloxía de 1º de Bacharelato:
1. Primeira avaliación: Tres exames, o primeiro, do bloque 1 , a finais de outubro, o segundo do bloque
2 a finais de novembro.
2. Segunda avaliación: Dous exames, o primeiro dos bloques 3 e 4, a terceira semana de decembro e o
segundo en febreiro, do bloque 5.
3. Terceira avaliación: Catro exames, o primeiro a finais de marzo, do bloque 6, o segundo do bloque
7, no mes de abril, o terceiro, do bloque 8, no mes de maio e o cuarto, do bloque 9, no mes de xuño.
En Cultura Científica de 1º de bacharelato, realizarase un exame por cada avaliación,nos meses de
decembro, febrero e maio.
En Ciencias da Terra e do Medioambiente de 2º de Bacharelato:
1. Primeiro trimestre: Dous exames, o primeiro, das unidades didácticas 1 e 2, a finais de outubro, o
segundo das unidades didácticas 4, 5 e 6 a terceira semana de decembro.
2. Segundo trimestre: Dous exames, o primeiro en xaneiro, das unidades didácticas 6 e 7 en xaneiro e
o segundo, das unidades 9 e10 en febreiro.
3. Terceiro trimestrew: Dous exames, o primeiro, das unidades didácticas 11 e 12 a finais de marzo, o
segundo das unidades didáctica 13, 15 e 16 no mes de maio.
1. En Bioloxía 2º de Bacharelato:
1. Primeira avaliación. Dous exames, o primeiro a última semana de outubro, das unidades didácticas
1,2,3 e o segundo a penúltima semana de novembro das unidades didácticas 4, 5 e 6.
2. Segunda avaliación: Dous exames, o primeiro a segunda semana de xaneiro, das unidades didácticas
7, 8, 9 e o segundo a última semana de febreiro das unidades didácticas 10/11/12.
3. Terceira avaliación: Tres exames, o primeiro a finais de marzo das unidades didácticas 13, 14, 15 e
16, o segundo das unidades didácticas 17, 18 e 19 a finais de abril e oterceiro, das unidades didácticas
19, 20 e 21 a mediados de maio.
2. En Xeoloxía 2º de Bacharelato:
1. Primeira avaliación: Dous exames, o primeiro, das unidades didácticas 1 e 10, a finais de outubro, o
segundo da unidades didáctica 4, a cuarta semana de novembro.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 179
2. Segunda avaliación: Tres exames, o primeiro en decembro da unidade didáctica 6, o segundo en
xaneiro, da unidade didáctica 2 e o terceiro en febreiro da unidade didáctica 3
3. Terceira avaliación: Tres exames, o primeiro, da unidade didáctica 5 a finais de marzo, o segundo
da unidade didáctica 7 no mes de abril e o terceiro das unidades didácticas 8 e 9 no mes de maio.
Descrición do tipo de proba:
En Bioloxía e Xeoloxía e CulturaCientífica de 1º de Bacharelato a proba constará de:
1. Resolución de exercicios
2. Resolución de casos prácticos
3. Comentarios de textos científicos
4. Resolución de problemas
5. Resposta a preguntas ou cuestións
6. Test (verdadeiro/falso e opción múltiple)
7. Textos mutilados
8. Definición de termos
9. Elaboración de oracións con termos científicos
10. Identificación de elementos en imaxes gráficas e debuxos.
11. Realizar debuxos de diferentes elementos naturais e poñer nome as súas partes.
En Bioloxía de 2º de Bacharelato a proba constará de:
1. Un apartado de Cuestións no que se presentarán catro cuestións para desenvolver. Todas elas estarán
relacionadas cun tema dos propostos no temario e poderán conter varios apartados.
Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun gráfico, debuxo, esquema
ou imaxe fotográfica.
O valor máximo de cada cuestión é de 2 puntos, polo que a puntuación máxima que se pode
acadar neste apartado é de 8 puntos. 2. Un apartado de Terminoloxía no que aparecen quince termos. A forma de responder a esta pregunta
consiste en agrupar de tres en tres, mediante unha frase con sentido biolóxico, aqueles termos que se
consideren relacionados, tendo en conta que cada termo só se pode utilizar unha vez. Non se valorarán
os termos agrupados que non estean reunidos mediante unha frase, ou as frases que sexan incorrectas.
A valoración máxima deste apartado é de 1 punto (0,2 puntos por cada frase). 3. Un apartado Test no que se presentan dez frases. O alumnado debe indicar cales son verdadeiras (V)
e cales son falsas (F).
O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada frase). As respostas erróneas
puntúan negativamente (0,1 punto por cada acerto).
En Ciencias da Terra e do Medioambiente a proba constará de:
1. Unha pregunta na que deben respostar a unhas cuetións relacionadas cun tema dos propostos no temario
e poderán conter varios apartados.
Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun gráfico, debuxo, esquema
ou imaxe fotográfica.
A valoración máxima é de 3 puntos (0,5 puntos por cuestión) 2. Un apartado de Cuestións no que se presentarán catro cuestións para desenvolver. Todas elas estarán
relacionadas cun tema dos propostos no temario e poderán conter varios apartados.
Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun gráfico, debuxo, esquema
ou imaxe fotográfica.
O valor máximo de cada cuestión é de 2 puntos, polo que a puntuación máxima que se pode
acadar neste apartado é de 8 puntos. 3. Un apartado de Terminoloxía no que aparecen quince termos. A forma de responder a esta pregunta
consiste en agrupar de tres en tres, mediante unha frase con sentido biolóxico, aqueles termos que se
consideren relacionados, tendo en conta que cada termo só se pode utilizar unha vez. Non se valorarán
os termos agrupados que non estean reunidos mediante unha frase, ou as frases que sexan incorrectas.
A valoración máxima deste apartado é de 1 punto (0,2 puntos por cada frase). 4. Un apartado Test no que se presentan dez frases. O alumnado debe indicar cales son verdadeiras (V)
e cales son falsas (F).
O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada frase). As respostas erróneas
puntúan negativamente (0,1 punto por cada acerto).
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 180
En Ciencias da Terra e do Medioambiente a proba constará de:
1. Unha pregunta na que deben respostar a unhas cuetións relacionadas cun tema dos propostos no temario
e poderán conter varios apartados.
Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun gráfico, debuxo, esquema
ou imaxe fotográfica.
A valoración máxima é de 3 puntos (0,5 puntos por cuestión) 2. Un apartado de Terminoloxía no que aparecen doce termos. A forma de responder a esta pregunta
consiste en agrupar de tres en tres, mediante unha frase con sentido biolóxico, aqueles termos que se
consideren relacionados, tendo en conta que cada termo só se pode utilizar unha vez. Non se valorarán
os termos agrupados que non estean reunidos mediante unha frase, ou as frases que sexan incorrectas.
A valoración máxima deste apartado é de 1 punto (0,25 puntos por cada frase ben construída). Una pregunta de definir conceptos, en concreto, cinco
A valoración máxima deste apartado é de 2 puntos (0,4 puntos por definición). 3. Un apartado Test no que se presentan dez frases. O alumnado debe indicar cales son verdadeiras (V)
e cales son falsas (F).
O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada acerto). As respostas erróneas
puntúan negativamente (0,1 punto por cada erro).
En Xeoloxía de 2º de Bacharelato a proba constará de:
1. Unha pregunta na que deben respostar a unhas cuestións relacionadas cun tema dos propostos no
temario e poderán conter varios apartados.
Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun gráfico, debuxo, esquema
ou imaxe fotográfica.
A valoración máxima é de 4 puntos
2. Unha pregunta pregunta na que deben respostar a unha cuestión relacionada cun tema dos propostos
no temario, ilustrando a resposta de forma gráfica.
A valoración máxima é de 2 puntos
3. Unha pregunta pregunta na que deben respostar a unha cuestión relacionada cun tema dos propostos
no temario que poderáconter apartados.
A formulación desta cuestión poderá basearse nun gráfico, debuxo, esquema ou imaxe fotográfica.
A valoración máxima é de 2 puntos
4. Un apartado Test no que se presentan dez frases. O alumnado debe indicar cales son verdadeiras (V)
e cales son falsas (F).
O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada acerto). As respostas erróneas
puntúan negativamente (0,1 punto por cada erro).
5. Unha pregunta na que se lles representa unha gráfica e teñen que respostar aunha serie de cuestión.
A valoración máxima é de 2 puntos
Cualificación das probas, traballos individuais ou colectivos, caderno de clase, observación do traballo
na aula: A cualificación de cada un destes apartados xa vai indicada nas táboas na que se indica a relación
entre os aspectos curriculares de cada unidade, non obstante, a modo de resumo podemos dicir que:
1. En Bioloxía e Xeoloxía e Cultura Científica de 1º de bacharelato:
As probas escritas puntúan un 80%.
Os traballos individuais ou en grupo un 80% cando non se fai proba escrita.
A observación do traballo na aula un 20%.
En Bioloxía e Xeoloxía, Ciencias da Terra e do Medioambiente e en Xeoloxía de 2º de
bacharelato:
As probas escritas puntúan un 90%.
Os traballos individuais ou en grupo un 90% cando non se fai proba escrita.
A observación do traballo na aula un 10%.
Aspectos que se van valorar dentro da observación do traballo na aula e instrumentos para a recollida
desta información: Os aspectos que se van valorar son os seguintes:
Traballo na aula.
Actividades e exerccios realizados na aula.
Exercicios e traballos que o alumnado realice na casa.
Traballo realizado no laboratorio.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 181
Respostas a cuestións de carácter oral.
Traballos e exercicios sen realizar ou entregados fóra de prazo (sen xustificación válida) serán
cualificados con cero puntos.
Os instrumentos para a recollida desta información serán:
Listas de control.
Caderno do alumno/a.
Cálculo da cualificación de cada unha das avaliacións: A nota da avaliación calcularase segundo as
porcentaxes sinaladas.
No caso de que se realicen varias probas escritas a nota final será a media aritmética da puntuación acadada
en cada unha delas. Para a realización da mesma requerirase ter un mímimo dun 3 en cada de exame. Con
valores inferiores a éste non se realizará nota media e a avaliación estará suspesa.
O redondeo da nota na avaliación ao número enteiro próximo será o redondeo matemático, de modo que
aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e as inferiores a 5
décimas, redondearán o enteiro inferior. Dito redondeo farase sempre que existan actitudes académicas
positivas de traballo, constancia, esforzo, puntualidade, curiosidade nas presentacións escritas e expresión
escrita.
Considerase a avaliación superada cando a nota sexa igual ou superior a cinco.
Mecanismo/s para recuperar unha avaliación non superada: Ao final de cada avaliación, aqueles
alumnos/as que non superaran a mesma realizarán unha proba de recuperación na que se terán que
examinar de tódolas unidades didácticas e estándares de aprendizaxe que entraron nela .
Considerase a recuperación da avaliación superada cando a nota sexa igual ou superior a cinco.
13.8. AVALIACIÓN FINAL EN BACHARELATO
Alumnado que deberá realizar a avaliación final: O alumnado que teña unha, dúas ou tres avaliación
suspensas terá que facer a avaliación final, de tal xeito que se examinará únicamente das avaliacións que
teña suspesas, é dicir, o que suspendera unha fará o exame desa avaliación, o que suspendera dúas desas
dúas o o que suspenderá tres fará un exame global da materia.
Descrición do tipo de proba:
En Bioloxía e Xeoloxía e CulturaCientífica de 1º de Bacharelato a proba constará de:
1. Resolución de exercicios
2. Resolución de casos prácticos
3. Comentarios de textos científicos
4. Resolución de problemas
5. Resposta a preguntas ou cuestións
6. Test (verdadeiro/falso e opción múltiple)
7. Textos mutilados
8. Definición de termos
9. Elaboración de oracións con termos científicos
10. Identificación de elementos en imaxes gráficas e debuxos.
11. Realizar debuxos de diferentes elementos naturais e poñer nome as súas partes.
En Bioloxía de 2º de Bacharelato a proba constará de:
1. Un apartado de Cuestións no que se presentarán catro cuestións para desenvolver. Todas elas
estarán relacionadas cun tema dos propostos no temario e poderán conter varios apartados.
Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun gráfico, debuxo,
esquema ou imaxe fotográfica.
O valor máximo de cada cuestión é de 2 puntos, polo que a puntuación máxima que se pode
acadar neste apartado é de 8 puntos.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 182
2. Un apartado de Terminoloxía no que aparecen quince termos. A forma de responder a esta pregunta
consiste en agrupar de tres en tres, mediante unha frase con sentido biolóxico, aqueles termos que
se consideren relacionados, tendo en conta que cada termo só se pode utilizar unha vez. Non se
valorarán os termos agrupados que non estean reunidos mediante unha frase, ou as frases que sexan
incorrectas.
A valoración máxima deste apartado é de 1 punto (0,2 puntos por cada frase). 3. Un apartado Test no que se presentan dez frases. O alumnado debe indicar cales son verdadeiras
(V) e cales son falsas (F).
O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada frase). As respostas erróneas
puntúan negativamente (0,1 punto por cada acerto).
En Ciencias da Terra e do Medioambiente a proba constará de:
1. Unha pregunta na que deben respostar a unhas cuetións relacionadas cun tema dos propostos no
temario e poderán conter varios apartados.
Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun gráfico, debuxo,
esquema ou imaxe fotográfica.
A valoración máxima é de 3 puntos (0,5 puntos por cuestión) 2. Un apartado de Terminoloxía no que aparecen doce termos. A forma de responder a esta pregunta
consiste en agrupar de tres en tres, mediante unha frase con sentido biolóxico, aqueles termos que
se consideren relacionados, tendo en conta que cada termo só se pode utilizar unha vez. Non se
valorarán os termos agrupados que non estean reunidos mediante unha frase, ou as frases que sexan
incorrectas.
A valoración máxima deste apartado é de 1 punto (0,25 puntos por cada frase ben
construída). 3. Una pregunta de definir conceptos, en concreto, cinco
A valoración máxima deste apartado é de 2 puntos (0,4 puntos por definición). 4. Un apartado Test no que se presentan dez frases. O alumnado debe indicar cales son verdadeiras
(V) e cales son falsas (F).
O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada acerto). As respostas erróneas
puntúan negativamente (0,1 punto por cada erro).
En Xeoloxía de 2º de Bacharelato a proba constará de:
1. Unha pregunta na que deben respostar a unhas cuestións relacionadas cun tema dos propostos no
temario e poderán conter varios apartados.
Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun gráfico, debuxo,
esquema ou imaxe fotográfica.
A valoración máxima é de 4 puntos
2. Unha pregunta pregunta na que deben respostar a unha cuestión relacionada cun tema dos propostos
no temario, ilustrando a resposta de forma gráfica.
A valoración máxima é de 2 puntos 3. Unha pregunta pregunta na que deben respostar a unha cuestión relacionada cun tema dos propostos
no temario que poderáconter apartados.
A formulación desta cuestión poderá basearse nun gráfico, debuxo, esquema ou imaxe fotográfica.
A valoración máxima é de 2 puntos
4. Un apartado Test no que se presentan dez frases. O alumnado debe indicar cales son verdadeiras
(V) e cales son falsas (F).
O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada acerto). As respostas erróneas
puntúan negativamente (0,1 punto por cada erro). 5. Unha pregunta na que se lles representa unha gráfica e teñen que respostar aunha serie de cuestión.
A valoración máxima é de 2 puntos
Estándares que se van avaliar: Avaliaranse tódolos estándares correspondentes as avaliacións que teña
que recuperar. O que teña que recuperar una avaliación avaliarase dos estándares vistos na mesma; o que
teña que recuperar dúas terá que avaliarse de tódolos estándares vistos nesea dúas avaliacións e o que teña
que recuperar as tres avaliacións terá que avaliarse de tódolos estándares tratados nelas.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 183
Como se calcula a cualificación final: O alumno/a superará a materia se a cualificación final é de 5 puntos
ou superior a 5. De non obter un mínimo de cinco, terá que acudir ás probas extraordinarias en setembro.
O redondeo da nota na avaliación final ao número enteiro próximo será o redondeo matemático, de modo
que aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e as inferiores
a 5 décimas, redondearán o enteiro inferior. Dito redondeo farase sempre que existan actitudes académicas
positivas de traballo, constancia, esforzo, puntualidade, curiosidade nas presentacións escritas e expresión
escrita.
13.9. AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA EN BACHARELATO
Descrición do tipo de proba:
En Bioloxía e Xeoloxía e Cultura Científica de 1º de Bacharelato a proba constará de:
1. Resolución de exercicios
2. Resolución de casos prácticos
3. Comentarios de textos científicos
4. Resolución de problemas
5. Resposta a preguntas ou cuestións
6. Test (verdadeiro/falso e opción múltiple)
7. Textos mutilados
8. Definición de termos
9. Elaboración de oracións con termos científicos
10. Identificación de elementos en imaxes gráficas e debuxos.
11. Realizar debuxos de diferentes elementos naturais e poñer nome as súas partes.
En Bioloxía de 2º de Bacharelato a proba constará de:
1. Un apartado de Cuestións no que se presentarán catro cuestións para desenvolver. Todas elas estarán
relacionadas cun tema dos propostos no temario e poderán conter varios apartados.
Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun gráfico, debuxo, esquema
ou imaxe fotográfica.
O valor máximo de cada cuestión é de 2 puntos, polo que a puntuación máxima que se pode
acadar neste apartado é de 8 puntos. 2. Un apartado de Terminoloxía no que aparecen quince termos. A forma de responder a esta pregunta
consiste en agrupar de tres en tres, mediante unha frase con sentido biolóxico, aqueles termos que se
consideren relacionados, tendo en conta que cada termo só se pode utilizar unha vez. Non se
valorarán os termos agrupados que non estean reunidos mediante unha frase, ou as frases que sexan
incorrectas.
A valoración máxima deste apartado é de 1 punto (0,2 puntos por cada frase). 3. Un apartado Test no que se presentan dez frases. O alumnado debe indicar cales son verdadeiras (V)
e cales son falsas (F).
O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada frase). As respostas erróneas
puntúan negativamente (0,1 punto por cada acerto).
En Ciencias da Terra e do Medioambiente a proba constará de:
1. Unha pregunta na que deben respostar a unhas cuetións relacionadas cun tema dos propostos no
temario e poderán conter varios apartados.
Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun gráfico, debuxo, esquema
ou imaxe fotográfica.
A valoración máxima é de 3 puntos (0,5 puntos por cuestión)
2. Un apartado de Terminoloxía no que aparecen doce termos. A forma de responder a esta pregunta
consiste en agrupar de tres en tres, mediante unha frase con sentido biolóxico, aqueles termos que se
consideren relacionados, tendo en conta que cada termo só se pode utilizar unha vez. Non se valorarán
os termos agrupados que non estean reunidos mediante unha frase, ou as frases que sexan incorrectas.
A valoración máxima deste apartado é de 1 punto (0,25 puntos por cada frase ben construída).
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 184
4. Una pregunta de definir conceptos, en concreto, cinco
A valoración máxima deste apartado é de 2 puntos (0,4 puntos por definición). 5. Un apartado Test no que se presentan dez frases. O alumnado debe indicar cales son verdadeiras (V)
e cales son falsas (F).
O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada acerto). As respostas erróneas
puntúan negativamente (0,1 punto por cada erro).
En Xeoloxía de 2º de Bacharelato a proba constará de:
1. Unha pregunta na que deben respostar a unhas cuestións relacionadas cun tema dos propostos no
temario e poderán conter varios apartados.
Por outra banda, a formulación destas cuestións tamén poderá basearse nun gráfico, debuxo, esquema
ou imaxe fotográfica.
A valoración máxima é de 4 puntos
2. Unha pregunta pregunta na que deben respostar a unha cuestión relacionada cun tema dos propostos
no temario, ilustrando a resposta de forma gráfica.
A valoración máxima é de 2 puntos 3. Unha pregunta pregunta na que deben respostar a unha cuestión relacionada cun tema dos propostos
no temario que poderáconter apartados.
A formulación desta cuestión poderá basearse nun gráfico, debuxo, esquema ou imaxe fotográfica.
A valoración máxima é de 2 puntos
4. Un apartado Test no que se presentan dez frases. O alumnado debe indicar cales son verdadeiras (V)
e cales son falsas (F).
O valor máximo deste bloque é de 1 punto (0,1 punto por cada acerto). As respostas erróneas
puntúan negativamente (0,1 punto por cada erro). 5. Unha pregunta na que se lles representa unha gráfica e teñen que respostar aunha serie de cuestión.
A valoración máxima é de 2 puntos
Como se calcula a cualificación: O/a alumno/a superará a materia se a cualificación final é de 5 puntos
ou superior a 5
O redondeo da nota na avaliación extraordinaria ao número enteiro próximo será o redondeo matemático,
de modo que aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e as
inferiores a 5 décimas, redondearán o enteiro inferior.
NOTA: No momento en que se coñeza o modelo de proba da reválida de Bioloxía, Xeoloxía e Ciencias
Da Terra de 2º de Bach. os exames que se realicen en dito curso deseñaranse en función do mesmo.
13.10. RECUPERACIÓN E AVALIACIÓN DE PENDENTES NO BACHARELATO
Mecanismos para o seguimento: Ao longo do curso o alumnado con materias pendentes de cursos
anteriores realizarán un único exame por avaliación, coas características indicadas para o exame da propia
materia.
A materia que entra en cada exame é a mesma que a asignada para o grupo de referencia.
As datas do exame serán fixadas polo departamento de Ciencias Naturais.
A xefa do departamento, se o alumnado pendente o demanda, nas horas de titoría de alumnos ou nos recreos
concretadas de acordo mutuo, poderán responder ás dúbidas do alumnado ou dirixilos no traballo ou estudo
Como se avalía: Farase un exame por avaliación, na que o alumnado con materias pendentes responderá a
unha serie de cuestións referidas aos temas que entran na proba. As datas do exames serán publicadas polo
departamento.
A nota de aprobado para cada avaliación é de cinco ou superior.
Que pasa co aquel alumnado que suspende algunha avaliación?: A decisión a tomar variará en función
do número de avaliacións que teña suspensas e da nota que sacara en cada una delas:
- O alumnado que teña unha soa avaliación suspensa, con nota mínima de 3, fará media coas aprobadas, e
se a nota final é de cinco ou superior considerarase superada.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 185
- No caso de que a nota da avaliación sexa inferior a 3 ou a media sexa inferior a cinco terá que facer un
exame, dos contidos de dita avaliación.
- Se non supera a avaliación suspensa terá que facer o exame global da totalidade da materia.
- Os/as alumnos/as que teñan dúas avaliacións suspensas, ou tres avaliacións suspensas realizarán un exame
global de toda a materia do curso pendente.
- Os alumnos que suspendan o exame global, terán que acudir á proba ordinaria de maio, fixada por Xefatura
de Estudos, para poder superar a materia.
- Os alumnos/as que non superen a materia en maio, serán examinados na proba extraordinaria de setembro,
que versará sobre as cuestións entregadas durante o curso.
Como se calcula a cualificación final?. O/a alumno/a superará a materia se a cualificación final é de 5
puntos ou superior a 5.
O redondeo da nota na avaliación final ao número enteiro próximo será o redondeo matemático, de modo
que aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e as inferiores
a 5 décimas, redondearán o enteiro inferior. Dito redondeo farase sempre que existan actitudes académicas
positivas de traballo, constancia, esforzo, puntualidade, curiosidade nas presentacións escritas e expresión
escrita.
No caso do alumnado que aprobe a materia pendente por avaliacións, a nota final será a media aritmética
das tres avaliacións.
No caso do alumnado que teña que ir ao exame global ou á proba ordinaria da materia pendente a nota final
será a nota que saque no exame.
Descrición do tipo de proba extraordinaria: A proba que se realizará ao alumnado constará de:
Resolución de exercicios.
Resolución de problemas.
Resposta a preguntas ou cuestións.
Definición de termos.
Sinalar diferenzas.
Elaboración de oracións con termos científicos.
Identificación de elementos en imaxes gráficas e debuxos.
Realizar debuxos de diferentes elementos naturais e poñer nome as súas partes.
O número de preguntas será igual ao número de temas que ten que recuperar, e dicir, haberá una pregunta
por tema; cada unha puntuará un 10%
Como se calcula a cualificación: O/a alumno/a superará a materia se a cualificación final é de 5 puntos
ou superior a 5
O redondeo da nota na avaliación extraordinaria ao número enteiro próximo será o redondeo matemático,
de modo que aquelas cualificacións iguais ou superiores a 5 décimas redondearán á unidade seguinte e as
inferiores a 5 décimas, redondearán o enteiro inferior.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 186
14. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE
14.1. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE NA ESO
Co fin de dar resposta ás diversas necesidades que se van a producir no alumnado, en relación coas
diferenzas individuais nos ritmos de aprendizaxe, motivacións, interese ou dificultades de
aprendizaxe, terase en conta unha serie de aspectos que permitan individualizar o proceso de
ensinanza-aprendizaxe e serán os seguintes:
En cada unidade didáctica distinguiranse os contidos básicos, dos complementarios ou de
ampliación.
As actividades que se propoñan terán diversos grados de dificultade de tal xeito que se podan
seleccionar aquelas que deba realizar cada alunmno/a en función de seu maior ou menor grado
de adquisición de coñecementos e de habilidades. Os niveis que se establecerán serán:
Nivel baixo: En 1º e 2º da ESO, e co obxecto de que todo o alumnado deste nivel poida
acadar os mínimos, entrégaselles un manual adaptado a estas necesidades, partindo do
texto de referencia do correspondente curso.
Nivel medio : seguirán a programación normal de aula.
Nivel alto : seguirán a programación normal de aula e farán actividades de ampliación.
Actividades de reforzo para aqueles alumnos/as que non acaden os obxectivos desexados.
Actividades complementarias sempre que se considere necesario.
Atención individualizada para a aprendizaxe da lingua naqueles casos nos que o alumnado
descoñeza os idiomas cooficiais.
No caso do alumnado diagnosticado con TDAH, se lle aplicará o protocolo recomendado polo
Departamento de Orientación, que se acolle a normativa vixente.
Os recursos e materiais que se utilicen non serán sempre os mesmos, terán diversos grados de
dificultade progresiva ó longo de cada bloque temático e se presentarán os contidos de
diferentes maneiras.
Sempre que se traballe en grupo, estes serán flexibles de tal xeito que os alumnos/as poidan
situarse en diferentes tarefas, adaptando as actividades ás necesidades e características de cada
grupo.
14.2. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE NO BACHARELATO
No Bacharelato, o alumnado presenta unha grande diversidade de intereses, motivacións, capacidades
e estilos de aprendizaxe, tendo en conta isto e para dar resposta a esta diversidade e lograr que os
alumnos e as alumnas alcancen os obxectivos propostos, adoptaranse as seguintes medidas:
Actividades de detección de coñecementos previos:
- Debate e actividade pregunta-resposta sobre o tema introducido polo profesor, co fin de
facilitar unha idea precisa sobre de onde se parte.
- Repaso das nocións xa vistas con anterioridade e consideradas necesarias para a
comprensión da unidade, tomando nota das lagoas ou dificultades detectadas.
Programas de reforzo para o alumnado que promociona a 2º curso con materias pendentes.
Programas de seguimento para o alumnado de 2º curso que opta por ampliar a matrícula con
2 ou 3 materias de 2º curso.
Medidas de acceso ao currículo para alumnado con necesidades educativas especiais.
Adaptacións curriculares, apoio e atencións educativas específicas para alumnado con n.e.e.
Modalidade de fraccionamiento para alumnado con n.e.e.: cando se considere que as
adaptacións curriculares non son suficientes para alcanzar os obxectivos, o alumnado poderá
cursar o Bacharelato fraccionando en dous partes as materias que compoñen o currículo de
cada curso.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 187
Exención de materias para o alumnado con n.e.e.: cando se considere que as medidas
anteriores non son suficientes para alcanzar os obxectivos do Bacharelato, poderase autorizar
a exención total ou parcial dunha materia sempre que tal medida non impida a consecución
das aprendizaxes necesarias para obter a titulación. As materias obxecto de exención serán a
Educación Física e as Linguas Estranxeiras.
Adaptacións Curriculares para alumnado con Altas Capacidades Intelectuais.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 188
15. PROCEDEMENTOS PARA ACREDITAR OS COÑECEMENTOS NECESARIOS NOS
CONTIDOS PROGRESIVOS
No artigo 36 “continuidade de materias de bacharelato” do DECRETO 86/2015, do 25 de xuño,
polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na
Comunidade Autónoma de Galicia, relaciónanse no ANEXO VI unha serie de materias de 2º de
bacharelato cuxa superación en dito curso está condicionada á superación das correspondentes
materias de primeiro curso indicadas no devandito anexo, por implicar continuidade, entre as que
figuran “Bioloxía” e “Xeoloxía” de 2º de bacharelato.
Non obstante, o alumnado poderá matricularse da materia de segundo curso sen cursar a
correspondente materia de primeiro curso, sempre que o profesorado que a imparta considere que o
alumno ou a alumna reúnen as condicións necesarias para poder seguir con aproveitamento a materia
de segundo.
Segundo o exposto anteriormente, o alumnado asignado ao departamento didáctico de Bioloxía e
Xeoloxía, que curse en segundo de bacharelato Bioloxía ou/e Xeoloxía sen ter cursado Bioloxía e
Xeoloxía de primeiro de bacharelato, precisa dita acreditación.
O departamento de Bioloxía e Xeoloxía acorda que dito alumnado deberá superar unha serie de
traballos que versarán sobre os contidos incluídos na materia de primeiro e que se relacionen coa
cursada en segundo, os cales serán entregados ao profesor/a da materia de segundo curso antes da
primeira avaliación.
Os traballos serán revisados e corrixidos polo profesor/a da materia de segundo ou a xefa de
departamento, cualificándose de Apto ou Non apto.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 189
16. METODOLOXÍA
Traballar de xeito competencial na aula supón un cambio metodolóxico importante; o docente pasa a
ser un xestor de coñecemento do alumnado e o alumno ou a alumna adquire un maior grao de
protagonismo.
Un dos elementos clave no ensino por competencias é espertar e manter a motivación cara á
aprendizaxe no alumnado, o que implica unha nova formulación do papel do alumno, activo e
autónomo, consciente de ser o responsable da súa aprendizaxe. Así mesmo, co propósito de manter a
motivación por aprender é necesario procurar todo tipo de axudas para que os estudantes comprendan
o que aprenden, saiban para que o aprenden e sexan capaces de usar o aprendido en distintos contextos
dentro e fora da aula.
Para potenciar a motivación pola aprendizaxe de competencias requírense, ademais, metodoloxías
activas e contextualizadas. Aquelas que faciliten a participación e implicación do alumnado e a
adquisición e uso de coñecementos en situacións reais, serán as que xeren aprendizaxes máis
transferibles e duradeiros.
Na área de Bioloxía e Xeoloxía, necesitamos adestrar de xeito sistemático os procedementos que
conforman a estrutura das diferentes materias. Se ben a finalidade da área é adquirir coñecementos
esenciais que se inclúen no currículo básico e as estratexias do método científico, o alumnado deberá
desenvolver actitudes que conduzan á reflexión e análise sobre os grandes avances científicos da
actualidade, as súas vantaxes e as implicacións éticas que en ocasións se presentan. Para iso
necesitamos certo grao de adestramento individual e traballo reflexivo de procedementos básicos
da materia: a comprensión lectora, a expresión oral e escrita, a argumentación en público e a
comunicación audiovisual.
Nalgúns aspectos da área, sobre todo naqueles que pretenden sistematizar o uso de procesos do
método científico, deseñaranse estruturas de aprendizaxe cooperativa para permitir que, a través
da resolución conxunta das tarefas, os membros do grupo coñezan as estratexias utilizadas polos seus
compañeiros e poidan aplicalas a situacións similares.
Por outro lado, cada alumno e alumna parte dunhas potencialidades que definen as súas intelixencias
predominantes, por iso, deseñaranse as tarefas con actividades de xeito que permitan a cada un dos
alumnos desenvolver ao máximo o seu potencial.
Na área de Bioloxía e Xeoloxía é indispensable a vinculación a contextos reais, así como xerar
posibilidades de aplicación dos contidos adquiridos. Para iso, deseñaranse problemas e situacións
reais nas que os alumnos teñen que resolver adaptando os coñecementos adquiridos á eses
plantexamentos para poder así adestralos nas correspondentes competencias.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 190
17. MATERIAIS E RECURSOS DIDACTICOS INCLUIDOS LIBROS DE TEXTO
Libro de texto: “Bioloxía y Xeoloxía”. Ed. Santillana. Libros de consulta de diferentes editoriais.
Libros e revistas científicas de consulta: Entrevistas de Eduardo Punset, Investigación y Ciencia,
Science, Nature...
Xornais: artigos de ciencia de actualidade.
CDs de recursos educativos para cada libro de texto.
Libros e revistas de consulta.
Xornais e artigos de ciencia de actualidade.
Material informático.
Material de laboratorio.
Representacións anatómicas.
Láminas de procesos biolóxicos e xeolóxicos.
Diapositivas.
Páxinas web de interese científico e divulgador: CSIC, fundación-diversidad, nationalgeographic,
visiblebody, kalipedia, advancedfertility, sociedadgeológica, astronoma etc
Vídeo proxector e DVDs.
Colecciones de rocas y minerales
Mapas murales
Fotocopias de esquemas, debuxos, fotografías, adecuados aos contidos e elaborados polo
Departamento.
Laboratorio de Bioloxía e Xeoloxía.
Biblioteca do centro.
Aula de informática do centro.
Presentacións PowerPoint elaboradas polos profesores do Departamento.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 191
18. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES
As actividades complementarias e extraescolares organizadas polo departamento de Ciencias
Naturais para o curso 2016/2017 figuran na Programación Xeral Anual de Centro, non obstante, a
continuación, facemos unha relación das mesmas:
Criado en la UE: alumnado de 3º de ESO. Primeiro trimestre
Naturnova: alumnado de 1º de ESO, PMAR e de 4º de ESO. Primeiro ou segundo trimestre.
Actividade sobre oefecto invernadoiro: alumnado de PMAR. Primeiro trimestre
Obradoiro Quérote +: alumnado de 3º de ESO. Por confirmar a data
Actividade organizada polo CSIC: alumnado de bacharelato (solicitouse o curso pasadoa
través da nai dun alumno do centro que traballa no Oceanográfico). Por confirmar a data.
Saída a SOGAMA: alumnado de 1º de Bacharelato e de 2º de Ciencias da Terra. Segundo
trimestre
Atlantis, la ciencia del mito. Alumnado de 4º da ESO e 1º e 2º de bacharelato. Segundo
trimestre
Exper-i-Ciencia CSIC. Son unhas charlas divulgativas do CSIC que non teñen que ver coa
outra actividade do CSIC mencionada anteriormente ( a convocatoria deste curso aínda non
saíu). Por confirmar data
Casa de las Ciencias con 2º de Bacharelato. Segundi trimestre
Visita Museo Científico (Escola de Minas). Alumnado de 2º de bacharelato que cursa
Xeoloxía. Por confirmar a data
Conferencia sobre a doazón de óganos. Por confirmar a data
Indicar que si ao longo do curso xurde algunha actividade que o departamento considere do seu
interese será levada a cabo e farase constar a súa realización na memoria que se realiza ao final de
curso
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 192
19. INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DO ENSINO E A
PRÁCTICA DOCENTE
A continuación proponse unha escala de valoración das diferentes fases da actividade educativa, (preparación,
desenvolvemento e avaliación) do proceso ensinanza-aprendizaxe.
INDICADORES DE LOGRO
VALORACIÓN
SI
NON
Planificación
1 Realizo a programación da miña actividade educativa tendo como
referencia o Proxecto Curricular e, no seu caso, a programación de área.
2 Formulo os obxectivos didácticos de forma que expresan claramente as
habilidades que os meus alumnos e alumnas deben conseguir como
reflexo e manifestación da intervención educativa.
3 Selecciono e secuencio os contidos (coñecementos, procedementos e
actitudes) da miña programación de aula cunha distribución e unha
progresión adecuada ás características de cada grupo de alumnos e
alumnas.
4 Adopto estratexias e programo actividades en función dos obxectivos
didácticos, en función dos distintos tipos de contidos e en función das
características do alumando.
5 Planifico as clases de modo flexible, preparando actividades e recursos
(persoais, materiais, de tempo, de espazo, de agrupamentos.) axustados ao
Proxecto Curricular, á programación didáctica e, sobre todo, axustado
sempre, o máis posible ás necesidades e intereses do alumnado.
6 Establezo, de modo explícito, os criterios, procedementos e instrumentos
de avaliación e Auto avaliación que permiten facer o seguimento do
progreso do alumnado e comprobar o grao en que alcanzan as
aprendizaxes.
7 Planifico a miña actividade educativa de forma coordinada co resto do
profesorado (sexa por nivel, ciclo, departamentos, equipos educativos e
profesores de apoios).
Motivación inicial do alumnado
8 Presento e propoño un plan de traballo, explicando a súa finalidade, antes
de cada unidade problemática.
9 Presento situacións introdutoras previas ao tema que se vai tratar
(traballos, diálogos, lecturas).
Motivación ao longo de todo o proceso
10 Manteño o interese do alumnado partindo das súas experiencias, cunha
linguaxe clara y adaptada.
11 Comunico a finalidade das aprendizaxes, a súa importancia,
funcionalidade, e aplicación real.
12 Dou información dos progresos conseguidos así como das dificultades
encontradas.
Presentación dos contidos (conceptos, procedementos e actitudes)
13 Relaciono os contidos e actividades cos intereses e coñecementos
previos do meu alumnado.
14 Estruturo e organizo os contidos dando unha visión xeral de cada tema
(mapas conceptuais, esquemas, que teñen que aprender, que é
importante).
15 Facilito a adquisición de novos contidos a través dos pasos necesarios,
intercalando preguntas aclaratorias, sintetizando, exemplificando.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 193
Actividades na aula
16 Presento actividades que aseguran a adquisición dos obxectivos
didácticos previstos e as habilidades e técnicas instrumentais básicas.
17 Propoño ao meu alumnado actividades variadas(de diagnóstico, de
introdución, de motivación, de desenvolvemento, de síntese, de
consolidación, de recuperación, de ampliación e de avaliación).
18 Nas actividades que propoño existe equilibrio entre as actividades
individuais e os traballos en grupo.
Recursos e organización da aula
19 Distribúo o tempo adecuadamente: (breve tempo de exposición e o resto
do mesmo para as actividades que o alumnado realiza na clase).
20 Adopto distintos agrupamentos en función do momento, da tarefa a
realizar, dos recursos a utilizar etc., propiciando sempre un adecuado
clima de traballo.
21 Utilizo recursos didácticos variados (audiovisuais, informáticos, técnicas
de aprender a aprender), tanto para a presentación dos contidos como para
a práctica do alumnado, favorecendo o uso autónomo por parte dos
mesmos.
Instrucións, aclaracións e orientacións para as tarefas do alumnado
22 Comprobo, de diferentes modos, que o alumnado comprendeu
a tarefa que ten que realizar: facendo preguntas, facendo que verbalicen
o proceso.
23 Facilito estratexias de aprendizaxe: como solicitar axuda, como buscar
fontes de información, pasos para resolver cuestións, problemas, dou
ánimos e asegúrome a participación de todos.
24 Controlo frecuentemente o traballo do alumnado: explicacións adicionais,
dando pistas, feedback ou retroalimentación.
Clima da aula
25 As relacións que establezo co meu alumnado dentro da aula e as que estes
establecen entre si son correctas, fluídas e desde unhas perspectivas non
discriminatorias.
26 Favorezo a elaboración de normas de convivencia coa aportación de todos
e reacciono de forma ecuánime ante situacións conflitivas.
27 Fomento o respecto e a colaboración entre o alumnado e acepto as súas
suxestións e aportacións, tanto para a organización das clases como para
as actividades de aprendizaxe.
28 Proporciono situacións que facilitan ao alumnado o desenvolvemento da
afectividade e das relacións interpersoais como parte da súa Educación
Integral.
Seguimento/control do proceso de ensinanza-aprendizaxe
29 Reviso e corrixo frecuentemente os contidos, actividades propostas,
dentro e fóra da aula, adecuación dos tempos, agrupamentos e materiais
utilizados.
30 Proporciono información ao alumnado sobre a execución das tarefas e
como pode melloralas e, favorezo procesos de Auto avaliación y
coavaliación.
31 En caso de obxectivos insuficientemente alcanzados propoño novas
actividades que faciliten a súa adquisición.
En caso de obxectivos suficientemente alcanzados, en curto espazo de
tempo, propoño novas actividades que faciliten un maior grao de
adquisición.
Diversidade
32 Teño en conta o nivel de habilidades do alumnado, os seus ritmos de
aprendizaxes, as posibilidades de atención, etc., e en función deles, adapto
os distintos momentos do proceso de ensinanza-aprendizaxe (motivación,
contidos, actividades).
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 194
33 Coordínome con outros profesionais (profesores de apoio, Equipos de
Orientación Educativa e Psicopedagóxica, Departamentos de Orientación
e outros), para modificar e/o adaptar contidos, actividades, metodoloxía,
recursos aos diferentes ritmos e posibilidades de aprendizaxe.
AVALIACIÓN
34 Teño en conta o procedemento xeral, que concreto na miña programación
de aula, para a avaliación das aprendizaxes de acordo co Proxecto
Curricular e os regulamentos da avaliación.
35 Aplico criterios de avaliación e cualificación (ponderación do valor dos
traballos, das probas, tarefas de clase etc.) en cada un dos temas de acordo
co Proxecto Curricular e os regulamentos respectivos.
36 Realizo unha avaliación inicial ao principio de curso, para axustar a
programación, na que teño en conta o informe final do titor anterior, o
informe doutros profesores, o do Equipo de Orientación Educativa e
Psicopedagóxica, o do Departamento de Orientación e o do Educación
Medica.
37 Contemplo outros momentos da avaliación inicial: a comezos dun tema,
dunha Unidade Didáctica, a subproblematica de novos bloques de contido
etc.
39 Utilizo sistematicamente procedementos e instrumentos variados de
recollida de información para a avaliación (rexistro de observacións,
carpeta do alumno, ficha de seguimento, diario de clase).
40 Corrixo, cualifico e explico habitual, sistematicamente e oportunamente
os traballos e as actividades, as probas escritas do alumnado e, dou pautas
para a mellora das súas aprendizaxes.
41 Uso estratexias e procedementos de Auto avaliación e coevaliación en
grupo que favorezan a participación do alumnado na avaliación.
42 Utilizo diferentes técnicas de avaliación en función da diversidade do
alumnado, das diferentes áreas, dos temas, e dos contidos.
43 Dou seguimento adecuado e oportuno aos estudantes de acordo aos
resultados da avaliación.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 195
20. MECANISMOS DE REVISIÓN, AVALIACIÓN E MODIFICACIÓN DA
PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA EN RELACIÓN AOS RESULTADOS ACADÉMICOS E
PROCESOS DE MELLORA.
Nesta sección temos a intención de promover a reflexión do profesorado e autoavaliación da realización e
desenvolvemento das programacións didácticas. Para iso, ao finalizar cada unidade didáctica levarase a cabo
unha secuencia de preguntas que permitan ao profesorado avaliar o funcionamento do programado na clase e
desenvolver estratexias de mellora para a propia unidade.
Do mesmo xeito, proponse unha ferramenta para a avaliación da programación didáctica no seu conxunto. Isto
pódese facer ao final de cada trimestre recollendo as melloras no seguinte cadro:
AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN
DIDÁCTICA
ESCALA
INDICADORES DE LOGRO
Insuficiente
Básico
Competente
Excelente
1.- Deseñáronse unidades didácticas ou temas a
partir dos elementos do currículo?
2.- Secuenciáronse e temporalizáronse as
unidades didácticas/temas/proxectos?
3.- O desenvolvemento da programación
respondeu á secunciación e temporalización?
4.- Engadiuse algún contido non previsto á
programación?
5.- Foi necesario eliminar algún aspecto da
programación prevista?
6.- Secuenciáronse os estándares para cada unha
das unidades/temas?
7.- Fixouse un grao mínimo de consecución de
cada estándar para superar a materia?
8.- Asignouse a cada estándar o peso
correspondente na cualificación?
9.- Vinculouse cada estándar a un/varios
instrumentos para a súa avaliación?
10.- Asociouse con cada estándar os temas
transversais a desenvolver?
11.- Aplícouse a metodoloxía didáctica acordada
a nivel de organización, recursos didácticos,
agrupamiento do alumnado, etc.?
12.- Son adecuados os materiais didácticos
utilizados?
13.- O libro de texto é adecuado, atractivo e de
fácil manipulación para o alumnado?
14.- Deseñouse un plan de avaliación inicial
fixando as consecuencias da mesma?
15.- Elaborouse unha proba de avaliación inicial
a partir dos estándares?
16.- Fixouse para o bacharelato un
procedementos de acreditación de coñecementos
previos?
17.- Establecéronse pautas xerais para a
avaliación continua: probas, exames, etc.?
18.- Establecéronse criterios para a
recuperación dun exame e dunha avaliación?
19.- Fixáronse criterios para a avaliación final?
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 196
AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN
DIDÁCTICA
ESCALA
INDICADORES DE LOGRO
Insuficiente
Básico
Competente
Excelente
20.- Establecéronse criterios para a avaliación
extraordinaria?
21- Establecéronse criterios para o seguimento de
materias pendentes?
22.- Fixáronse criterios para a avaliación desas
materias pendentes?
23.- Elaboráronse os exames tendo en conta o valor
de cada estándar?
24.- Definíronse programas de apoio,
recuperación, etc. vinculados aos estándares?
25.- Leváronse a cabo as medidas específicas de
atención ao alumnado con NEE?
26.- Leváronse a cabo as actividades
complementarias e extraescolares previstas?
27.- Informouse ás familias sobre criterios de
avaliación, estándares e instrumentos?
28.- Seguiuse e revisouse a programación ao longo
do curso?
29.- Usáronse as TIC no desenvolvemento da
materia?
30.-Foron axeitadas as estratexias metodolóxicas
propostas?
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 197
21. MODO DE DAR A COÑECER A PROGRAMACIÓN AO ALUMNADO E AOS PAIS E
NAIS
Ao comezo de curso, os procedementos formais de avaliación, os instrumentos de avaliación, os
estándares imprescindibles para obter unha valoración positiva de cada materia e criterios de
cualificación daranse a coñecer ao alumnado, así como aos seus pais, nais ou representantes legais.
No primeiro caso, a información será fotocopiada e entregada en cada unha das aulas nas que se
imparta a materia do departamento; no segundo caso mediante a publicación desta programación
didáctica na páxina web do Instituto.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 198
22. ORGANIZACIÓN DO DEPARTAMENTO
O Departamento de Ciencias Naturais no curso 2016-2017 está formado por tres membros:
Mª del Carmen Fernández Cortés, profesora de Ensino Secundario con destino definitivo no
centro. Imparte clases do Ámbito científico no 1º curso de PMAR, de Bioloxía e Xeoloxía nos
dous cursos de 3º da ESO e, finalmente, de Bioloxía en 2ºE de bacharelato . É a Xefa do
Departamento de C.Naturais.
Mónica Iglesias, profesora de Ensino Secundario, substituta, con destino durante o presente curso
no centro. Imparte clases de Bioloxía e Xeoloxía nos dous cursos de 1º da ESO, de Bioloxía e
Xeoloxía en 1º de bacharelato de adultos, e da materia de Ciencias da Terra e do medioambiente
en 2º de bacharelato, tanto de adultos como ordinario.
Marta Ramada Zamora, profesora de Ensino Secundario, con destino definitivo no centro. Imparte
clases de Bioloxía e Xeoloxía en 4º da ESO, de Bioloxía e Xeoloxía e de Cultura Científica en 1º
de bacharelato ordinario, de Xeoloxía en 2º de bacharelato ordinario, e finalmente, de Bioloxía en
2º de bacharelato de adultos.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 199
23. REFERENCIAS NORMATIVAS
- Lei Orgánica 2/2006, do 3 de maio, de Educación (LOE), modificada parcialmente pola Lei
Orgánica 8/2013, do 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa (LOMCE).
- Real Decreto 1105/2014, do 26 de decembro, polo que se establece o currículo básico da
Educación Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato (BOE do 3 de xaneiro de 2015).
- Orde ECD/65/2015, do 21 de xaneiro, pola que se describen as relacións entre as competencias,
os contidos e os criterios de avaliación da educación primaria, a educación secundaria obrigatoria
e o bacharelato (BOE do 29).
- Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria
obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 29). No caso das
programacións didácticas de Educación Primaria, Decreto 105/2014, do 4 de setembro, polo que
se establece o currículo da educación primaria na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 9).
- Orde do 15 de xullo de 2015 pola que se establece a relación de materias de libre configuración
autonómica de elección para os centros docentes nas etapas de educación secundaria obrigatoria
e bacharelato, e se regula o seu currículo e a súa oferta (DOG do 21).
- Resolución do 27 de xullo de 2015, da Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e
Innovación Educativa, pola que se ditan instrucións no curso académico 2015/16 para a
implantación do currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato nos centros
docentes da Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 29).
- Orde do 13 de xullo de 2016 pola que se amplía a relación de materias de libre configuración
autonómica de elección para os centros docentes nas etapas de educación secundaria obrigatoria
e bacharelato e se regula o seu currículo e a súa oferta.
- Resolución do 15 de xullo de 2016, da Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e
Innovación Educativa, pola que se ditan instrucións para a implantación, no curso académico
2016/17, do currículo establecido no Decreto 86/2015, do 25 de xuño, da educación secundaria
obrigatoria e do bacharelato nos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia.
- Real Decreto 310/2016, do 29 de xullo, polo que se regulan as avaliacións finais da Educación
Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato.
PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO CIENCIAS NATURAIS. IES POLITÉCNICO. CURSO 2016-2017 200
A presente programación didáctica é asinada polas profesoras:
Mª DEL CARMEN FERNÁNDEZ CORTÉS
Xefa do Departamento de Ciencias Naturais
MÓNICA IGLESIAS MONTERO
MARTA RAMADA ZAMORA
Vigo, 25 de outubro de 2016