9
dqo sj dl,t bVpFr _lptdr>si dl>z b{Kl! bji!b{K`@ epiP VjVw bdZb{V drFje@ epiP VjVw s[r IPVgridlBg@ b>dq+ali m zBVj us'G dHvjhg riajdibJ sg i"Sw Vjv bjfSj drloji wisg h'Hg lq[G sgbJ lqPh fiaJ a'G fji h' uJsg ] aJ Rph dqo h' uJsg ] m dqo V[ W.s[ s[ Zpi b>sivgbJ cP.zjSJ dry Rpai w[ bjaqw l.lji sgbJ WhpdsLjrg l.FjrVjrJ } uejRpSj hp.sj ] m b,tiJ V[ dHV%J Tv yp,wgbJ FjrVjrJ sg dH,w fia fC% w[ dHl sg f[Lwjig wiVg hp.sg ] m dHdahjl sj blv bjfj dqo dry hg drsqjV hp.sj ] m ljig spVgbJ sj dHdahjl dqo s[ yiVJ sg ZPC qjai ] m rwa s[ dy,aifB $a[ Wsvs[ loPv ds=L us'G bdhljl sg Wjigwg s[ iPWiP hp.s[@ us'G dHh dVijwjiaj (abstraction) dry aWsgv hp.s[ hV aJ dqo Rpujei hp.sg ] m dqo bjaqj s[ Lp,Z bVpFr s[ f+wjL $y'G dh,Dl[ bjHg dwiV } s[tS sg tpLg sj V;jij ] fi dHl bVpFr sj l.fPiV uv"b lsgrg a"i $a[ LWs epiP dry hg f+wjLqjV hp.sj ] m dqo dHw ?PWlPia qlPqgba uJ F'v[fS sj fia" ] m Levi Strauss dHl } ##bdebjVaj$$ 1 wdh>sj ] fi f+'! uesgL dl>z hpiJ dHl } dqo sg b>siPVg d*bjLgvaj sj dHw b>e q>VdsbJ ##rdhq ?PWlPiag$$ 2 sj VJ ds,aj ] m debjV s[ F.cjiJ sj lrjs y,tS a'G Wjs us'G bwv s[ t>F NC uJs[ hV aJ dqo ljhqS[ bjMsg ] m l.lji sg ljig dqo ljc[ W;pieJ sg iPhjVg wqjHg sg LjV sj qpu,lqj ] m Straus dqo sg f+l.dewaj } lojfa wisj h'dHbj dHlsg Metaphysical Science s[ a"i $a[ drbjdtbj wisj ] fi Rph dqo } bjaqj sgbJ ePC% V;sgwgbJ dry Vhk v{ uJsj m Rph wdh>sj ] dw wpsiag F[aJ sg drbjdtbJ ljc[ W;pieJ V[ dqo ijhk wgag fi F[a dxi rg F[a hg WdSbj dihj m wpsia s[ fis[ h[nJ ljc[ fPiruJ V[ lji[ i.e a,Dw[ a[ RpV%J } ih,ljaqw T.e Vjv f[L wgaj fi blk drdebjVw a[ awVgwg upeaJ sg qss Vjv dHV%J WpNjiaJ } W[fis wiV dry v,De[ h'H[ hJ m dHl ai%J dqo f+jygV l,DdFbjajrJ dry f+rjV yC%[ Whpqptg v'w qV s[ f+a,tgwiV@ l'yS@ lqNS ba[ f+eBjr[ sj bwl ] m dHl dry Fjr[G dF>V-dF>V ai%J s[ drLrjl@ l.lwji@ rdhq-Fiq ba[ igag-dirj; dh,lj WS[ fi dHls[ b>siv[ qjh"v sg RpyjHg ba[ lpFjb sj l'qj uJ f=[iVj ds,Waj hg ihg m drLr bdZbjaqwaj sg dHl qhjV drZj sj bji.F Fjia dry fpijSJ a'G fPir qhJwjdr wjv s[ Vjv hp.sj ] fi dqo s[ fjaiJ sg VwL-Vphji r[sJ $y RpzCSg LpiP h' uJsg ] m fpijSJ sg wpv deSag 18 q>Vg eHg ] ba[ dHV%J sj riegwiS bjq a"i $a[ da>V FjeJ dry iu'@ aq'@ la' } bZji WSj w[ W+hqj@ drL} a[ qh[L Vjv u'dCbj uJsj ] m dHV%J sj iyVj wjv 6rk lsg a'G 16rk lsg a,w x{dvbj h'dHbj ] m 3 dur[G r[sJ s[ yji Rpfr[s_bIpir[s (Medical Sciences)@ eJZirr[s (Musicology)@ ZVpir[s (Marshal Art) ba[ lojfaUr[s (Architecture)* hV@ Rpr[G hg fpijSJ s[ rg 18 Rpf fpijS 1 Copyright 2011 Naad Pargaas Amritsar. www.NaadPargaas.org

dqo sj dl,t bVpFr - Naad Pargaas · s,Ddlbj uj yp,wj ] dw dqo lq[G sg blgqaj dry sj?v h' yp,wg hp.sg ] m dHl wiw[ dqo s[ fjai hg lsgraj s[ Fjegsji WSVe[ m bujqv fjfg ue ujV[ dVqt

  • Upload
    lythu

  • View
    214

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

dqo sj dl,t bVpFr

_lptdr>si dl>z

b{Kl! bji!b{K`@ epiP VjVw bdZb{V drFje@

epiP VjVw s[r IPVgridlBg@ b>dq+ali m

zBVj us'G dHvjhg riajdibJ sg i"Sw Vjv bjfSj drloji wisg h'Hg lq[G sgbJ lqPh fiaJ a'G fji

h' uJsg ] aJ Rph dqo h' uJsg ] m dqo V[ W.s[ s[ Zpi b>sivgbJ cP.zjSJ dry Rpai w[ bjaqw l.lji

sgbJ WhpdsLjrg l.FjrVjrJ } uejRpSj hp.sj ] m b,tiJ V[ dHV%J Tv yp,wgbJ FjrVjrJ sg dH,w fia

fC% w[ dHl sg f[Lwjig wiVg hp.sg ] m dHdahjl sj blv bjfj dqo dry hg drsqjV hp.sj ] m ljig

spVgbJ sj dHdahjl dqo s[ yiVJ sg ZPC qjai ] m rwa s[ dy,aifB $a[ Wsvs[ loPv ds=L us'G

bdhljl sg Wjigwg s[ iPWiP hp.s[@ us'G dHh dVijwjiaj (abstraction) dry aWsgv hp.s[ hV aJ dqo

Rpujei hp.sg ] m dqo bjaqj s[ Lp,Z bVpFr s[ f+wjL $y'G dh,Dl[ bjHg dwiV } s[tS sg tpLg sj V;jij ]

fi dHl bVpFr sj l.fPiV uv"b lsgrg a"i $a[ LWs epiP dry hg f+wjLqjV hp.sj ] m

dqo dHw ?PWlPia qlPqgba uJ F'v[fS sj fia" ] m Levi Strauss dHl } ##bdebjVaj$$1 wdh>sj

] fi f+'! uesgL dl>z hpiJ dHl } dqo sg b>siPVg d*bjLgvaj sj dHw b>e q>VdsbJ ##rdhq

?PWlPiag$$2 sj VJ ds,aj ] m debjV s[ F.cjiJ sj lrjs y,tS a'G Wjs us'G bwv s[ t>F NC uJs[ hV

aJ dqo ljhqS[ bjMsg ] m l.lji sg ljig dqo ljc[ W;pieJ sg iPhjVg wqjHg sg LjV sj qpu,lqj ] m

Straus dqo sg f+l.dewaj } lojfa wisj h'dHbj dHlsg Metaphysical Science s[ a"i $a[

drbjdtbj wisj ] fi Rph dqo } bjaqj sgbJ ePC% V;sgwgbJ dry Vhk v{ uJsj m Rph wdh>sj ] dw

wpsiag F[aJ sg drbjdtbJ ljc[ W;pieJ V[ dqo ijhk wgag fi F[a dxi rg F[a hg WdSbj dihj m

wpsia s[ fis[ h[nJ ljc[ fPiruJ V[ lji[ i.e a,Dw[ a[ RpV%J } ih,ljaqw T.e Vjv f[L wgaj fi blk

drdebjVw a[ awVgwg upeaJ sg qss Vjv dHV%J WpNjiaJ } W[fis wiV dry v,De[ h'H[ hJ m dHl ai%J

dqo f+jygV l,DdFbjajrJ dry f+rjV yC%[ Whpqptg v'w qV s[ f+a,tgwiV@ l'yS@ lqNS ba[ f+eBjr[ sj

bwl ] m dHl dry Fjr[G dF>V-dF>V ai%J s[ drLrjl@ l.lwji@ rdhq-Fiq ba[ igag-dirj; dh,lj WS[

fi dHls[ b>siv[ qjh"v sg RpyjHg ba[ lpFjb sj l'qj uJ f=[iVj ds,Waj hg ihg m

drLr bdZbjaqwaj sg dHl qhjV drZj sj bji.F Fjia dry fpijSJ a'G fPir qhJwjdr wjv s[

Vjv hp.sj ] fi dqo s[ fjaiJ sg VwL-Vphji r[sJ $y RpzCSg LpiP h' uJsg ] m fpijSJ sg wpv deSag

18 q>Vg eHg ] ba[ dHV%J sj riegwiS bjq a"i $a[ da>V FjeJ dry iu'@ aq'@ la' } bZji WSj w[

W+hqj@ drL} a[ qh[L Vjv u'dCbj uJsj ] m dHV%J sj iyVj wjv 6rk lsg a'G 16rk lsg a,w x{dvbj

h'dHbj ] m3 dur[G r[sJ s[ yji Rpfr[s_bIpir[s (Medical Sciences)@ eJZirr[s (Musicology)@

ZVpir[s (Marshal Art) ba[ lojfaUr[s (Architecture)* hV@ Rpr[G hg fpijSJ s[ rg 18 Rpf fpijS

1Copyright 2011 Naad Pargaas Amritsar. www.NaadPargaas.org

q>DV[ uJs[ hV m iPf s[ f,Dt'G dHh wjdrw hV ba[ diLg r[s drbjl ug } dHV%J s[ wia[ ru'G qjVaj ds,ag

uJsg ] m

epiWjSg dry dHV%J qhJwjrJ uJ fpijSJ s[ dl,DZ[ f+Fjr Vhk ds,ls[ dwMdw epiWjSg dHwdhi[

q>cvJ sg dHvjhg dliuVjaqwaj Vhk m epiWjSg dHw wS a'G v{ w[ dl+LBg s[ wp,v flji[ sg ZCwS lpS

lwsg ] m dHl f+wji epiWjSg bwjv fpit sj W+dhq>cg bjfj hg ] m dHl wiw[ dq,Bg $y ipvs[ f,Da[ } rg

W[dZbjVg Vjv Vhk s[dtbj uj lwsj m dwl[ rg Zijav a[ h'Hg W[dHVlj`g ljig wjdHVja } W[ejVeg

Vjv Fi s[r[eg m l' epiP lpida V[ bVjds wjv a'G wpsia dry fli ih[ i,Wg a,a sg fAjS wi Rpl }

dl,t bjaqj sj dh,lj WSjdHbj ]@ Rph a,a Fjr[G Fjiag f+>fij ijhk bjdHbj h'r[ uJ ljqg f+>fij ijhk m

dHw e,v h'i rg dZbjV dry i,tg ujr[ dw Ziag RpKfi epiP s[h sj uvrj brajiJ uJ f{Q.WiJ sgbJ

ZjiVjrJ a'G r,Dc[ bjf[ sj qjvw ] us slq dfaj bjfS[ dl,tJ } dHV%J ZjiVjrJ a'G WyS sg l?ag

Vjv dhsjdHa wis[ hV aJ siblv Rph epiP u'da sg lp.siaj s[ bwdh ba[ r,c~fljig x{vjb s[ hg

sgsji wirj ih[ hp.s[ hV m us epiP ljdhW bwjv fpit } l+g d*LV uJ l+g ijq ijhk Ijs wis[ hV aJ

Rph dHV%J VjrJ s[ bioJ sg drLjvaj ba[ dHV%J ijhk Ziag s[ bdZbjaqw l`i } dqvg RpKyjHg }

W?dLL s[ zi dvbj w[ rjdhepiP dry dWijuqjV wis[ hV m qhjiju sj xpiqjV ] ^

- hpwdq RpfjH[ sl bRpajij mm4

- sl bRpaji iju[ h'H[ ria[ qhJs[Rp bRpZPaj mm

daV Fg b>ap Vj fjdHYp a[ij vjdH ow[ dWFPaj mm5

dqo l.W.Zg qpLdwv ljcg fPir~dVLdya lqN sg d;,s Vjv f{sj hp.sg ]@ duls[ f+Fjr $y blk dHh

Fp,v uJs[ hJ dw yg;J } hq[Lj v[Br[G fljiJ dry t,DdWYG l,Du[ uJ l,DduYG t,DW[ hg Vhk fdC%bj uJsj Wvdw

tCr[G iPf dry Rpfi'G o,Dv[ uJ o,DdvYG Rpfi } rg fdC%bj uj lwsj ] m6 lojV sg a'i Vjv apis[ h'H[ lq[G

sj dHw bdhljl rjvj lP?q iPf rg hp.sj ]@ du,Do[ dHh wHg r.V~lpr.V[ i>eJ dry rB uJsj ] m ujfp

ljdhW dry #Vq' wjv wjv[$ wdh w[ lq[G sg Whpqptg fjisiLaj@ lsgraj ba[ bV.aaj } H[wg w[Gds=a

wgaj ] m du,Do[ upeJ-lsgbJ sj b>aiwjv dH,w fv dry lu uJsj ] m #upe-upe H[w' r[l$7 uJ #dHw

zCg V dqva[ aj wvIpe h'aj$8 uJ #wjvjV wjv$9 dHl s[ dHLji[ hV m lq[G sj Rph iPf i,Wg dqhi Vjv

dVrjdubj debj hp.sj ] m lq[G V[ bjfS[ rc[i[ ;pu lojV sgbJ h,sJ a'G fi%J rg lJF[ h'H[ hV m epiWjSg

dHl } #fij fPiWvj$10 uJ #bfi.fi$11 rg wdh>sg ] m dHl} #Sacred Time$ uJ #Sovereign Time$ rg

dwhj uj lwsj ] m wgiaV wis[@ epiWjSg uJ Ziq e+.oJ sg WjSg fC%V r[v[ s[ bv"dww r[e dry rg

lq[G s[ Rph lP?q ba[ drLjv bjf[ sg hj;ig hp.sg ] u' tps sgbJ W.dsLJ a'G qpwa hp.sj ] dul dry iPh

Rpcjig Fi dwl[ h'i Veig rjl wisg ] m epiP u'da sg ds,Waj sg dVLjVg hg dHh ] dw dHlV[ lq[G sgbJ

loPv fiaJ } rg dVrjuSj hp.sj ] ba[ bjfS[ bds=LB qpw,sl iPf } rg wjdHq i,tSj hp.sj ] m epiP

2Copyright 2011 Naad Pargaas Amritsar. www.NaadPargaas.org

ljdhWJ sj Ziag $a[ bjRpSj W[L,w lj} lq[G dry hg ujfsj ] siblv lq[G sj Rph iPf RpV%J iPfJ a'G

drv,tS hp.sj ] duo[ spdVbjrg riaji[ bjfSg h'Gs i,ts[ hV m dl,t LWsjrvg dry lq[G a[ lojV s[

fdr,ai a[ dVijwjig al,ri } #h;Pig$ dwhj debj ] m lq[G sg ljcg ZjiVj dHdahjl WSjMsg ] fi

brajiJ uJ f{Q.WiJ Vjv apisg lq[G sg yjv dqo Rpljisg ] m RpV%J Vjv api[ drbwag us'G qjVrg

li'wjiJ sgbJ h,sJ B,f brajig wjv dry sj?v hp.s[ hV aJ Rph dHdahjl s[ fjai Vj h' w[ dqo s[

VjdHw WS uJs[ hV m

dqo sj qjVrg bjaqj s[ l.r[sVLgv li'wjiJ Vjv V[Cvj l.W.Z hp.sj ] m us bjaqw l.lji sg

yp,f V[ W+dhq>cg fljiJ s[ ldhu Vjv dHwlpi h' s{rg lphu dry fvBj tjSj hp.sj ] aJ Rps'G dqo a[ f+agw

f+eB hp.s[ hV fi us'G bVpFr loPv f+Fjr dstjMsj ] aJ dHdahjl WSsj ] m dHdahjl Rps'G a,w dVi[

a,oJ sj lqPh hg ih[ej us aw dHh bjfSg s[h sj dqo Vjv w'Hg l.apdva bVpfja Vhk Rpljisj m

dHdahjl sg h'Gs aJ hg Wysg ] u[ Rph bwjvg bdhljl dry sj?v hp.sj ] m dur[G dw fdhvJ rg

s,Ddlbj uj yp,wj ] dw dqo lq[G sg blgqaj dry sj?v h' yp,wg hp.sg ] m dHl wiw[ dqo s[ fjai hg

lsgraj s[ Fjegsji WSVe[ m

bujqv fjfg ue ujV[ dVqt qjdh dVlajij mm12

dHo[ bujqv lq[G s[ bds,t q>cvJ sj RpcjiP WS yp,wj ] m #dVqt$ a={wjvg h'Gs sj Rph dW>sP ] du,Do[

iPh V[ dHvjhg dVIqJ sj hjS f+jfa wi lq[G sg W[b>aaj s[ dWlqjsg w"aw s[t bjfSg dVqjSaj }

Fje vjRpS[ hp.s[ hV m ldaepiJ s[ WyV dwMdw Zpi wg WjSg uJ bwjvg WjSg ru'G f+rjV wga[ uJs[ hV@

dHl vHg dHl dry Ziag s[ Rph bqv hg siu wga[ ujSe[ duV%J sj l`i dHo'G i,Waj r,v h'r[ej m dqo

rg dHw bduhj hg bqv ] m

dqo qVp,taj spbjij vH[ eH[ lJN[ lpfV[ hV m dHV%J } lq[G a[ lojV sgbJ ilqg fdiFjLjrJ ba[

qV"aJ (assumptions) Vjv Vhk W.dV%bj uj lwsj m sPu[ LWsJ dry dqo lq[G a[ lojV sg dVLdyaaj

dry Vhk W,Nsg m bu'wg aiw bZjdia qjVdlwaj f+yji s[ f+Fjr h[n dqo } Vwjisg h'Hg a,oJ $a[

r[idrbJ FifPi zBVjrJ } dHdahjl q>VS sg Qvag wi W{ng ] m a,o a[ r[ir[ ;qgVg hwgwaJ Vjv

WCg wn'iaj a[ TgnajHg Vjv bwv s[ Zijav RpKfi upC[ hp.s[ hV m fij~uea sj s?v dHV%J sj dh,lj

Vhk WSsj m dHh dlZJa dl,t dHdahjl WjWa TpwrJ Vhk dwMdw epiWjSg i,Wg hpwq } f+ZjVaj ds>sg

h'Hg l.ljiw riajdibJ } lpida a'G f+[dia q>Vsg ] m dHdahjl #f+qjdSwaj uJ dVif,taj s[ ci$ adha

dW+aJaw drloji a'G dNuwsj ] usdw ljtg a[ dqo dry dHlsj bdhq i'v hp.sj ] m dHdahjlwjig a,o

ba[ r[ir[ dVLdya wisg h'Hg W.s[ s[ ligi } Wjhi'G~Wjhi'G wjhvg Vjv fC% w[ dl,DB[ w,Tsg ] m fi dqo

dHl a'G qpwa h' w[ ugrV } Rpy[i[ bjsiLJ r,v v{ w[ uJsg ] m dqo s[ LWs a[ fjai bjfS[ ijhk bjfS[

a'G fji l.zS[ bVpFr } dyadia wiV s[ IaV dry hp.s[ hV@ dHl wiw[ dqo dVij ljdha rg Vhk hp.sg m

3Copyright 2011 Naad Pargaas Amritsar. www.NaadPargaas.org

dHh #fji-dHdahjdlwaj sg f+qjdSw erjhg$ (Historical Representation of The Supra

Historical)13 hp.sg ] m dqo } dHdahjdlwaj ijhk fitSj hg Qva ] dwMdw dHlV[ bjfS[ l,y uJ NPn

h'S } ljdWa Vhk wiVj hp.sj ] Wvdw dHw lp,Dy[ FRp $y'G Rpfu[ Fjrpw d?bjv f+W.Z } ljc[ qVJ dry

RpajiVj hp.sj ] m dHl wiw[ dqo svgv sj rg lhjij Vhk v{Gsg m14

dh>sP s[rdabJ spbjv[ zp>qsg dqo@ W'Zg ujaw wojrJ@ FjHg rgi dl>z s[ yqawji ba[ FjHg l.a't

dl>z sj lPiu f+wjL e+.o bu'wg drdebjdVw a[ qjVdlw RpvNSJ (Complexes) dry W,Ng Wp,Zg s[ ciJ

a'G bj;js lV m RpV%J V[ s[rdabJ~epiPbJ } r,cj q>V w[ zBVjrJ dvtgbJ usdw bjZpdVw drsrjV

a,oJ a[ r[idrbJ } r,cj q>V fdr,ai L?lgbaJ } RpV%J qpajWw dlius[ hV m dH>sP FPLV W{Viug@ e'wv

y.s Vji.e a[ wdV>zq bjds spbjij dvt[ dHdahjl dHl e,v s[ erjh hV m RpV%J dry s{rg abstraction

} dWvwp,v hg bSe"dvbJ wgaj debj ] m epiP VjVw ljdhW sg #rls[ ih' RpD,uC ujRp$ rjvg ljtg

bjfS[ bqgi bVpFr sg fdhv aj;eg wiw[ v'w qVJ RpKfi wijqjag bli i,tsg ] Vj dw bjfSg

f+qjdSwaj wiw[ m dHdahjlw a,o $a[ *q lgqjrJ dry dzi[ hp.s[ hV fi dqo s[ fjai WSV Vjv RpV%J s[

blv bjf[ sg drijBaj s[ siLV hp.s[ hV m dh>sP dqdohjl sg dHh Whpa r,cg f+jfag ] dw RplV[ bjfS[

VjdHwJ } dqo ijhk lq[G a[ lojV sgbJ rveSJ a'G bj;js wi liWwjvg a[ liWdrbjfw ds,t f+sjV

wgag ] m

qhJwjdrw a[ fpijdSw dqo s[ l.w[aJ sj epiP e+.o ljdhW dry bjRpSj dHh dl,Z wisj ] dw dqo

rg LWs epiP s[ wpN F[aJ sg lJN fjMsg ] m qiLgbj dHdvbjc[ V[ dqo l.W.Zg dHw dwajW sg FPdqwj

dvtdsbJ dqo sg dVipwajaqw qh,aaj sj #LWs$ \epi LWs| Vjv l.W.Z s,Ddlbj ] m Rph dHw drsrjV

drvgbq cjBg sj hrjvj ds>dsbJ Ma-Mu sj dlZJa f[L wis[ hV m dH>c'-IPifgbV dHvjw[ dry W,yj

us'G W'vSj LpiP wisj ] aJ Ma \qJ| v`; W'vsj ] m sPu[ fjl[ Mu, Mythos sj qPv ZjaP LWs ]@

dulsj dHw bio LWs uJ ZpVg (Word or Sound) rg WSsj ] m Rph LWs } dqo sg qJ wdh>s[ hV m15

u[wi dHl dlZJa } fPig ai%J Vj rg q>DdVbj ujr[ aJ rg dHh e,v dl,Z ] dw dqo dry LWs-epiP s[

bVpFr sg i.eS sj wpN dh,lj ;iPi ] m dH,Do[ f+LV dHh rg RpKn lwsj ] dw blk Fjiag l.siF dry

LWs-epiP sg e,v widsbJ f,Aqg drsrjVJ s[ LWs dlZJa sj lhjij dwM v{ ih[ hJ ( siblv ljcj

q>VSj ] dw wp,v wjdHVja ds,ls[ l,DdFbjyjiw rti[drbJ a'G RpKfi dwl[ lJNg l.egaw yjv dry rg

ugb ihg ] m Rpfi'wa drbjdtbj ljcg Rpl ;jrgH[ a'G ] Vj dw lqjduw-l,DdFbjyjiw qjfs.cJ a'G m

dHl ai%J dqo V[ bjaqj sg Lp,Z firj; sj dHw h,s aw ljo qjdSbj hp.sj ] fi W.seg sg dl?i $y

fvsg tpqjig s[ l.z[SfS a'G dHh drirg hp.sg ]@ duo[ Zia-blqjV $y yvs[ bl.tJ a,a bjfl dry

BwijMs[~lqjVJaiaj ldha epiP yiVJ dry Npws[ hp.s[ hV m dl,t sj ljtg bVpFr dqo Vjv'G dHl f,Zi

$a[ rg r,tij ] dw ljtg epi lpida sg V[Caj dry fvg h'S wiw[ epiP-f+ga sj vB~vB Wvsj

4Copyright 2011 Naad Pargaas Amritsar. www.NaadPargaas.org

bjfqphjij f+eBjrj hp.sg ] m siLV@ dHdahjlw a[ lqjduw TJdybJ sg WSai@ wvj s[ lqPh iPf ba[

qV sg fijF"dawg rdy,aiaj lpFjdrw hg dHlsj b>e hp.s[ hV m uVqljtgbJ epiP VjVw ljdhW s[ edhi

e.Fgi ydi,ai sg fjiejqg drv,tSaj sgbJ iPfJaiS hV m dHV%J s[ ijhk blk #epi fiq[li$ s[

#fjiW+hq fiq[li$ Vjv dvrvgV dru,Hg bqv $y'G bVjhs WjSg sgbJ eP.uJ lpSs[ hV m

bjZpdVwaj sj Fiq fjvg qjVdlwaj aiw s[ r,Dc[ o.q%J a'G dWvw,pv bVujS ] m r,cj d?bjv ws[

rg bjfS[ bjf } bj;js Vhk q>Vsj Wvdw bjfSgbJ lgqjrJ f+ag rg y[a.V hp.sj ] m dHh qjVdlwaj

dlZJaJ uJ drbjdtbj sg ?pLw duhg Metaphysics tC%g wiw[ dqo } Rpl dry lojdfa wiV s[ IaVJ

dry v,eg h'Hg ] m dHl ai%J dqo } spdVbjrg f+f>yJ sj drLj WSj w[ Rpls[ q'wv[ ijhJ } c,w ds,aj

uJsj ] m dHl[ l'y bZgV qjiwlrjs sg #rie idha lqju$ sg ZjiVj } rg dqo ru'G f+yjdibj uJsj

] m dHl f+wji dqo } zBj w[ dVig V{dawaj uJ lsjyjiw qjfs.cJ ijhk fitSj fsjiow ipygbJ sg hg

s[S ] m Rudolf Otto dHls[ dWvwp,v drip,Z ]@ Rph dqo sj wpsiag iPf ba[ liPf bdZbjaqw hg q>Vsj

] m dqo s[ VjdHw bjfSg h'Gs@ lpFjb ba[ w.qJ s[ f,Dt'G Whpa hg ep.Nvsji hp.s[ hV m dHl f+wji dqo

ih,lqHg z[dibJ dry sj?v hp.sg ] m

dqo bjds wjv a'G qVp,tg debjV@ bqv ba[ lqju sg idhVpqjHg wisg ihg ] m qVp,tg

l,DdFbjyjiJ $a[ l,DdFbjajrJ sj bZji dqo hg WSg ] m dsls[ riajdibJ sj bj?ig l.apvV rg dwMdw

LWs epiP dry hp.sj ] dHl wiw[ dqo u' LWs s[ ih,l } dHw lgqj a,w ujSsg ] du,Do[ du,Do[ rg fvg Rpo[

hg wvj@ ijuVgaw a[ lqjduw TJy[ fPig yC%a Vjv urjV h'H[ m IPVjV@ HgijV@ ygV a[ Fjia sgbJ

RpsjhiSJ ljc[ ljhqS[ hV m dHo[ blk up.e s[ dqo Wji[ dryjiJ sj d;wi wiVj ;iPig lqNJe[ m

‘‘Great art till now has always derived its fruitfulness from myth, from the unconscious

process of symbolisation which continues through the ages and as the primordial manifestation

of human spirit, will continue to be root of all creation in the future. The development of

modern art with its seekingly nihilistic trend towards disintegration must be understood as the

symptom and symbol of a mood of universal destruction and renewal that has set its mark on

our age...................coming generation will have to take account of this momentous

transformation if humanity is not to destroy itself through the might of its own technology and

science.”16

up.e s[ dryjiJ a'G h[n dvdtbj dl,Bj dVwvsj ] ^

1! spVgbJ s[ lqPh lphu a[ loPv riajdibJ sj hplgV f+eBjrj dqo dry'G hp.sj ] m

5Copyright 2011 Naad Pargaas Amritsar. www.NaadPargaas.org

2! bjZpdVw Ipe drw[GsigwiV r,v r,Z dihj ] dwMdw dHh bjaqj } w[Gsi Vhk q>Vsj m dqo

bjaqj } w[Gsi q>V w[ Rplsg f+wiqj wisg ] m dHl[ wiw[ Ip.e ‘Symptom’ LWs sg ria'G wi

dihj ] m

3! u[ W.s[ V[ bjfS[ b>siv[ lphS[ b>sj; Wyj w[ i,Dt[ hV aJ drdebjdVw ai,wg s[ Fiq h[n Rpl}

dqo sj dabje Vhk wiVj yjhgsj m

ljtg $a[ dqo drywji dHw h'i r,cj `iw sjiLdVw f,Zi sj rg ] m dqo wHg rji bjfS[ Vjv api[

F'v[fS sj f,vj A,c dHvq s[ r,Dc[ f+W.ZJ uJ sjdHdibJ dry sj?v h' uJsg ] m dHl ai%J dqo wHg rji

l:{-dViFi h'S sj Fpv[tj dliu w[ d?bjv sgbJ h,sJ dry bj uJsg ] m usdw ljtg dry siLV FjiP

Vhk hp.sj m dwMdw dHh dfbji sg erjhg hp.sg ]@ dHl wiw[ dl,t } epiP f+ga s[ fvJ ljhqS[ dvbj tC%j

wiVj hg ljtg sj qp,t Rps[L hp.sj ] m us epiP ljdhW dqo sj f+I'e epiWjSg dry wis[ hV aJ Rph dqo

w[ Rpl F'v[fS sg f+dadVZaj wis[ hV dulV[ qVp,tg h'Gs } epiP ljhqS[ l,yj wiVj hp.sj ] ba[ Rpl a'G

beJh i,Wg siejh a,w sj l`i epiP V[ dl,t } bjf wirjRpSj hp.sj ] m dHl f+wji ljtg dqo a'G beJh

sj l`i ]@ dul} f+[q-eCP.s[ ba[ lph,fS dry u;W h' yp,Dw[ dl,t dhidsbJ V[ fAjdSbj ba[ epiP

lqifS dry dHlsg hj;ig vpbjHg m dqo symbol sj dHw flji hp.sg ] usdw ljtg w'dB w'BjdV f+agwJ

sg uVqsjag hp.sg ] m

lisji wfPi dl>z V[ bjfSg dwajW #fijLi f+LVJ$ s[ s' v[tJ* dry epiP e'dW>s dl>z qhjiju s[

s[h ba[ dHl Vjv upC[ bwjiJ a[ i.eJ sg drbjdtbj Fjiag dqo s[ l.siF dry wgag ] fi Vjv hg f>o

sg drv,tSaj s[ b>sj;J } a'dibj ] m RpV%J V[ epiP s[h Vjv l.W.dZa bwjiJ sg bjds-upejsg lJN }

siljMdsbJ dHV%J } ‘Archetypes’ sj VJ ds,aj ] m dHw Archetype dry bl.tJ f+agwJ a[ dqoJ s[

sdibj res[ hV m Rph epiP s[h ba[ Rpl Vjv upC[ Archytypes } Zpi siejh sg bwjvg H[waj sj hg

f+wjL q>Vs[ hV m dqo a[ f+agw iPh s[ dL>eji wiV sj b>sj; hg hV@ dHl[ vHg f+'! fPiV dl>z V[ dHV%J }

#iPhJ s[ s[LJ s[ bv.wjiJ$ sg l.debj ds,ag ] m

fjiv"dww bdhljl dry lqjVJaij uJ dri'Zaj sj faj hg Vhk hp.sj m Rpl Vpwa[ $a[ drlqjs hg

FjiP hp.sj ] m Rpfi'wa qpLdwv ljc[ qV ba[ iPh s[ bjfSg lJNg lpi-ajv a'G doCwS sg dVLjVg ] m

dHh lq,Ddlbj ljcg h' lwsg ] m epiP ljdhW vHg dqo sj riajij w'Hg Yfig e,v Vhk m cj! hdiFuV

dlz dvts[ hV_##epiP VjVw uJ epiP e'dW>s dl>z s'hJ sj f+jodqw Wv dqo sg bdZbjaqwaj RpKfi

lg m dqo sg l.fisjdHwaj } RpV%J hq[Lj sPu{vj lojV ds,aj m bjZpdVw wjv dry Wv sj dHh *q RpvB

uJsj ] m$$17 h{ijVg dHl e,v sg ] dw dHw fjl[ ljcgbJ dqLVig l.lojrJ a[ drsrjV epiP ljdhW s[

qpWjiw lpV[h[ sg drbjfwaj sj lpfVj l,y h'dHbj s[tSj yjhp.s[ hV@ sPu[ fjl[ RpV%J li'wjiJ ba[ w[GsiJ

$a[ L,w wis[ hV@ duV%J sg ue%j epiP u'da V[ bjf dVLdya wgag ] m

6Copyright 2011 Naad Pargaas Amritsar. www.NaadPargaas.org

bilaP wdh>sj ] dw Ziag bjfS[ b>a r,v r,Z ihg ]@ u' fPiV iPf dry ?jvl a[ dVijwji

brloj ] m18 ljcj d?bjv rg wpN bduhj hg ] dw dl+LBg bjfS[ bfPiV idh eH[ bVpfjaJ } dHwlji

a[ dHwlpi wisg h'Hg bjfSg dl?i r,v r,Z ihg ] m dqo } epiP e+.o ljdhW dry dvbjRpSj epiP lpida s[

s{rg i.e dry dHlsj qh,ar h'S sj dHLjij ] m dHw fjl[ epiP ljdhW r{LVr qa } Rpls[ z[dibJ dry

idh>s[ h'H[ Rpls[ blv bjf[ } VqPsji wis[ hV ^

W{lV' l' dulp RPfdi lpf+l.V mm

dWlV wg qjdHbj a[ h'dH dF>V mm19

sPu[ fjl[ r{LVr bjaqj } Rpls[ z[i[ a'G Wjhi be.qg q>cvJ sg l{i wirjMs[ hV@ duV%J sj f+Fj

q>cv epiP lpida dry LpL'dFa ] m bjf xpiqjMs[ hV ^

W{lV' a[ epiqpdt lyp Ziqj mm20

dHo[ wj;g@ u'eg@ W+jhqS@ ljwa@ qplvqjV a[ epiqpdt dHw h' uJs[ hV m Wjhig rti[r[G bF[saj

ZjiV wi rusqHg uv"b s[ ds+L WS uJs[ hV m epiP VjVw ljdhW sg ljc[ e+dh RpKfi x[ig epiqpdt s[

dqvjf vHg ] m dHh epiqpdt hg dl,t iPf dry Ziag $a[ Rpaisj ] m duls[ x{vr[G a[ bejZ f,tJ sg B'h

lj} ?jvlj ug s[ f+eB h'S Vjv dqvsg ] m epiP LWs sj lhu hg bV.a fpvjC sg lp.V ba[ iPhjVg f,Zi

sgbJ W[dVIqgbJ dry fvs[ ci } ;uW wi lwsj ] m dHl vHg epiqpdt dhisj W.seg s[ lP?q ba[

dsls[ bwjiJ } bjfS[ b>si bljVg Vjv lq' v{Gsj ] m

dqo bjfS[ bjf } s[rg-s[rdabJ Rpfi dHwjei wisg ] fi Vjv hg bjfSj s{rg lpFjb rg

wjdHq i,tsg ] m dHh lpida s[ A'B[ q>cvJ dry idh.sg ] fi x[i rg dHh qpwjq dlqiV sg wqjHg Vjv hg

hjdlv wgaj debj m lj} dHl a'G rg epiP ljdhW spbjij dqo s[ l.w[aJ } bwjvg WjSg dry oJ s[S sg

iq; sj faj y,vsj ] m

dl,tg } f+yjiV-f+ljiV s[ l.W.Z dry dqo sg lq,Ddlbj dHl wiw[ rg ] dwMdw ljcg drZg dVi'v

debjV s[ f,Zi a,w ]@ dHh debjV bjfSgbJ uC%J epiP LWs s[ f+ga bVpFr dry Vhk vejMsj m epiP

ljdhW sgbJ tCjrJ Vjv RpKcs[ ZPC s[ dwSw[@ hrj Vjv RpKcs[ y'v[ a[ sjC%[ sj vdhijRpSj!!!!! h'i faj

Vhk dw>Vj wpN ( wg-wg s,lsj ] ( lj} dli` dq,Bg@ y'vj a[ sjC%j hg RpKcsj dslsj ] m RpV%J Vjv

rdh>s[ eagLgv bioJ s[ hC%J sj wp,v flji[ Vjv diLaj ljc[ r,Dv'G W[qp,t hg hp.sj ] m debjV bjfSj Lp,Z

iPf dqo dry'G hg v{Gsj ]@ dVij debjV W[L,w siLV sgbJ q>awg ep.NvJ } lpvNj vr[ fi bjaqj u'

dfbji w[Gds+a ]@ } bjfS[ W'Nv fiJ Vjv f+rj; Vhk s[ lwsj m dHl wiw[ dqo fdhvJ bjMsg ] ba[

Fjiag `vl`[ s[ o.q A[ Ljla+ Wjs dry f{sj hp.s[ hV m b>a dry f+'! fPiV dl>z sgbJ dHV%J laiJ Vjv

blk dHl f[fi sg lqjfag wis[ hJ ^

rdhq u[ Rpc[ aJ Rpc[ lsw[

7Copyright 2011 Naad Pargaas Amritsar. www.NaadPargaas.org

rdhqJ sj RpcSj ;iPi lg

fi ljcgbJ ljigbJ ?pLgbJ Vjv[ eHgbJ

du>s dw,Do[ Bpi eHg@ Vjv[ iPh dw,Do[ Bpi debj (

b"tj ] du>sJ xlsgbJ } w,TSj

w.c[ Vjv'G xp,v } a'CVj@ xp,v } qjiVj m21

hrjv[ ba[ dB,fSgbJ

1! “We are able, through scientific thinking, to achieve mastery over nature...while of course, myth is

unsuccessful in giving man more material powers over the environment. However, it gives man,

very importantly, the illusion that he can understand the universe and that he does understand the

universe. It is, of course, only an illusion.”

Levi Strauss, Myth and Meaning, Routledge Classics, London, 2002, p. 13.

2! f+'! uesgL dl>z@ epiP ljtgbJ ba[ LWs epiP@ w"qg dl>z lFj f,da+wj@ y.cgeC%@ uVrig@ 2004@ f>Vj 10!

3! u"V c"lV@ dh>sP dqdohjl w'L@ FjLj drFje f>ujW@ fdBbjvj@ 1998@ f>Vj 354!

* FjHg wjV% dl>z VjFj@ qhjV w'L@ FjLj drFje f>ujW@ fdBbjvj@ 1974@ f>Vj 14!

4! epiP e+.o ljdhW@ qjiP q! É@ f>Vj 1037!

5! Rphg@ lPhg q! Í@ f>Vj 747!

6! Levi Strauss, op.cit., p. 40.

7! epiP e+.o ljdhW@ ufp@ f>Vj 7!

8! Rphg@ qjN q! Í@ f>Vj 96!

9! ujf ljdhW d*a epiP e'dW>s dl>z m

10! epiP e+.o ljdhW@ qjiP q! Í@ f>Vj 1083!

11! Rphg@ bjlj q! Í@ f>Vj 11!

12! epiP e+.o ljdhW@ l'idn q! Ñ@ f>Vj 632!

13! Mercia Eliade, The Encyclopedia of Religion, Macmillan Publishing Company, New York, 1987,

Vol. 3.

14. “The language of Myth does not induce discussion, it does not argue, but presents. The most

familiar example in the West, the opening words of Genesis, “In the beginning God created the

heavens and the earth”, are very different from the words in any theological chapter as “the

doctrine of creation” precisely because the latter are meant to analyse, to systematize and to discuss

8Copyright 2011 Naad Pargaas Amritsar. www.NaadPargaas.org

God’s creative acts, not to present them, they have to make a case for their validity, while the myth

is its validity.”

15. David Leeming, World Mythology, Introduction, Oxford University Press, New York, 2003, pp.

xiii.

16. Anthony Storr (Ed.), The Essential : Jung, Fountain Press, London, 1998, p. 402.

* Five K’s and Archetypal Form of Guru Gobind Singh.

17! hdiFuV dl>z \cj!|@ fPiV dl>z ^ iyVj-driyVj@ epiP VjVw s[r IPVgridlBg@ b>dq+ali@ 2002@ f>Vj 24!

18! u'Z dl>z@ bilaP@ dl>z W+si;@ b>dq+ali@ 1996@ f>Vj 66!

19! epiP e+.o ljdhW@ f>Vj 274!

20! Rp[hg@ f>Vj 258!

21! f+'! fPiV dl>z@ tp,Dv%[ q{sjV@ vjh"i Wp,w Ljf@ vpdZbjSj@ 1989@ \fpijS[ f>ujW } bjrj;J|@ f>Vj 113!

Sukhwinder Singh is Senior Research Fellow, Guru Nanak Studies Department, Guru Nanak Dev University, Amritsar(India) and can be reached at [email protected] Tags: Sikhism, Sikhi, Research Papers, Naad Pargaas, Gurbani, Bani, Shabad, God, Guru, Philosophy, Myth, mythology, history, Prof. Jagdish Singh, Puranas, Jaap Sahib, Bhai Vir Singh, Jataka tales, Bhai Santokh Singh, Sikh, Sakhi, Sakhis, Guru Nanak Dev Ji, Carl Jung, symbol, Sirdar Kapur Singh, Prasharprashana, Guru Gobind Singh Ji, Aristotle, Vaishnav,

9Copyright 2011 Naad Pargaas Amritsar. www.NaadPargaas.org