dr Andrzej Pieczewski  Wykłady z

„Historii społecznej i gospodarczej”

www.hmeihg.uni.lodz.plapieczewski@uni.lodz.pl

EGZAMIN WYMAGANIA

• Literatura • Wykład

• Test pisemny• 2 podejścia

• Przepisanie oceny (dla wybranych) – tylko przedmiot HSiG

LiteraturaHISTORIA SPOŁECZNA

D. Janicka, Historia społeczna i polityczna Europy, Toruń 2007A. Skrzypek, Historia społeczna Europy XIX i XX w., Poznań

2009

HISTORIA GOSPODARCZA

J. Skodlarski, Historia gospodarcza, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2012

J. Skodlarski, R. Matera, Gospodarka światowa. Geneza i rozwój, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2004.

„Dziedzictwo może się nam nie podobać, ale nie może dla

nas nie istnieć. Można je przeklinać, ale nie można

ignorować”.J. Szacki

Przedmiot HSiGSZEROKA ANALIZA WIELOCZYNNIKOWA

UWZGLĘDNIAJĄCA CZYNNIKI:

polityczno-ustrojowe-prawne ekonomiczne militarne, techniczne geograficzne, demograficzne, socjologiczne, kulturowe,

religijne

Historia Społeczna i Gospodarcza cel wykładu

HISTORIA SPOŁ. i GOSP. =

KORZENIE WSPÓŁCZESNEGO SPOŁECZEŃSTWA i GOSP. RYNKOWEJ

1. Jak powstawały nowe struktury społeczne i ustrój kapitalistyczny?

2. Dlaczego w „tych” krajach, a nie innych?3. Dlaczego jedne kraje są nowoczesne i bogate, a inne

nie?4. Jakie było/jest miejsce Polski w wyścigu do

nowoczesności i bogactwa?

„Nowoczesne społeczeństwo”

• Wolność osobista • Równość wobec prawa• Własność (prawnie chroniona)• Wolność gospodarowania• System państwowy (prawny) sankcjonujący

w/w wolności oparty na logice (bez domieszek moralności, religii, itd.)

• Demokracja ……(?)

Perspektywa historyczna (wymiary analizy)

1. Perspektywa „dźwięcznych nowin” (brak refleksji naukowej, brak myśli spajającej)

2. Perspektywa „pasma koniunktur” (skoncentrowana na cyklicznych wzrostach i spadkach)

3. Perspektywa „długiego i bardzo długiego trwania” (pasmo dziejowe w długich przestrzeniach czasowych – możliwość rozumienia i badania naukowego)

Krzywa demograficzna (lata 0-2013)

Wykład II

Feudalizm – istota systemu, różnice regionalne

(X-XV w.)

Ubóstwo, bieda i głód jako norma życia większości ludzi

• „Życie zgodnie z naturą”• Największe zagrożenia „dawnego człowieka”- śmierć,- głód,- choroby,- wojna, rozbój, gwałt i rabunek,- poza tym: ciemnota, zabobon, skrajna ciasnota.

Przez ostatnie 200 lat na „Zachodzie” nastąpił rzadki w historii okres, w którym postęp i dobrobyt dotknął więcej niż 10% społeczeństwa

Istota feudalizmu cz. I• System podległości prawnej i gospodarczej jednych grup

społecznych względem innych.• Feudalizm – system, w którym poddani dzierżawią ziemię w zamian za służbę

wojskową• Hierarchia lenna = hierarchia wojskowa

1. Jedność politycznej i gospodarczej sfery działania.2. Powszechne wykorzystywanie pracy niewolniczej.3. Wysoki stopień samowystarczalności,

Podstawowe pojęcia związane z feudalizmem

• Senior, Wasal, Lenno (drabina feudalna)• Nadania i immunitety (ekonomiczny i sądowy)• Pańszczyzna• Stany: szlachecki, chłopski ( i mieszczański)SZLACHTA: 1 – 8%MIESZCZAŃSTWO: 10 – 20%CHŁOPSTWO: 80 – 90%

Społeczeństwo feudalne

• Wolność osobista

• Prawo i jego stosowanie

• Możliwości awansu społecznego

Główny regulator procesów gospodarczych

• Wolność gospodarowania, Własność, Rynek….?

• Państwo, Kościół, zwyczaj / obyczaj

• Organizacja produkcji i handlu

• Pieniądz w średniowieczu

ROLA KOŚCIOŁA W SPOŁECZEŃSTWIE

• Na poziomie:

- państwa,- gospodarki,- nauki i sztuki

Feudalizm europejski a feudalizm reszty świata

Europa Azja

Prawo dziedziczenia lenna Brak dziedziczenia

Dużo szczebli Niedużo szczeblidrabiny feudalnej drabiny feudalnej

Wzajemne prawa i Bardziej autorytarny obowiązki seniora i stosunek senior-wasalwasala

„rozmycie władzy” „centralizacja władzy”

Organizacja produkcji wieś - miasto

WIEŚ MIASTODWÓR – jednostka polityczna, CECHY – org. rzemieślniczeprawna i ekonomiczna KUPCY – gildie, zrzeszenia

samowystarczalność brak samowystarczalnościmała rola handlu duża rola handlu

mała rola pieniądza większa rola pieniądza

brak wolności osobistej większa wolność osobistabrak własności własnośćbrak samorządu samorząd

konserwacja feudalizmu zaczątki kapitalizmu

Miasta w średniowieczu• V – X w. – dezurbanizacja i ruralizacja• X – XV w. – urbanizacja i rozkwit miast

• Europa Zachodnia =/= Bizancjum• Konstantynopol, Aleksandria, Saloniki,• Archipelag miast włoskich: Wenecja, Genua,

Florencja, Mediolan, etc.• Flandria, Brabancja, Niderlandy, północna

Francja, wzdłuż Renu, Prowansja, Katalonia• Praga, Wiedeń, Kraków, Kijów, Wielki Nowogród

Cechy gospodarki feudalnej

• Rolniczy charakter gospodarki (80-90% ludności do końca XVIIIw.)

• Dominacja gospodarki naturalnej

• Decentralizacja rynków towarowych

• „BRAK RYNKÓW” (zwyczaj, a nie gra popytu i podaży ustalał ceny i płace)

Liczba ludności na świecie

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Rok 500 Rok 1500 Azja (1500 r.)

Europa(1500 r.)

Polska(1500 r.)

Rozdział światowego PKB według kontynentów około 1500 r. 250 mld USD (w roku 500 – 120

mld.)

Azja (65%)Europa (25%)Afryka (7%)Reszta świata

Przyczyny rozkładu feudalnego

• Zmiany w technice wojskowej (wojsko oparte na rycerstwie zostaje zastąpione specjalistycznymi formacjami „armii

zawodowej”).

• Klęska demograficzna w Europie (XIV w.)(wpływ zmian popytu i podaży siły roboczej na warunki gospodarowania chłopów)

• Wzrost roli miast i handlu.