Drure Te Rinj Mbi Rrenje Te Vjetra

8/3/2019 Drure Te Rinj Mbi Rrenje Te Vjetra

1/12

DRURE TE RINJ MBI

RRENJE TE VJETRAHaki KOLA

Megjithse asnjher nuk sht pranuar nga ekspertt, n librin, Shqipria,cka qene, cfar sht e cfar do bhet, dijetari Sami Frashri u ka

rekomanduar bashkkombasve q ta zbatojn kt metod t menaxhimit t

pyjeve: Cdo pyll do ndahet me disa ngastra edhe gjer sa te vije rradha tepritet ngastra e fundit, ngastra qe u pre te paren here, do jete rritur per

serish, e keshtu gjithnje do te pritet lende nga pyjet dhe kurre pyjet do mos

mbarohen, por do perseriten e do jene kurdo te lulezuara...... Druri te

arrihet te punohet sa mundet me teper qe te mos kete nevoje Shqiperia te

sjelle nga keto se jashtmi....

2011

Haki Kola

SNV12/14/2011


2/12

Drur te rinj mbi rrnj t vjetra

Haki Kola

Ndryshimet klimatike, jan br shkak pr nj reflektim pr mbar njerzimin.

Rikthimi i vmendjes tek bionergjia q vjen nga biomasa, bri q ndrra epylltarve Ballkanas, q n t ardhmen pylli i tyre do qndronte jasht obligimit

pr ngrohje e amvisri n zona rurale, ashtu sic ndodhi me pyllin europian rreth200 vjet m par, duket q nuk do bhet realitet. Prkundrazi do t duhet t

pranojm q ashtu si n vendet e tjera ta Ballkanit, edhe n Kosov pyllit do ingarkohet barra e rnd jo vetm t vazhdoj t pastroj ajrin, t kontribuojn prindustrin e prpunimit t drurit, por edhe t zvndsoje nj pjes t qymirit q

digjet n Obeliq e u zen frymn banorv t Kosovs. Potenciali i toks dhe i

klims, duket se i ofron kto mundsi. Kjo krkon s pari ndryshim radikal tprqasjes prsa i prket silvikulturs e menaxhimit apo realizimit t pyllzimevet reja. Nj debat i hapur e i sinqert, I bazuar n vzhgime t sakta e argumente,

pr mnyrat se si aktualisht planifikohet, shfrytzohet e pyllzohet, dhe sa ktaaktivitete t rndsishme kan lidhje me nevojat e pyllit dhe krkesat e tregut, dot ishte vecse i dobishm si pr ekspertt ashtu edhe pr politikbrsit.

Tema e ktij punimi sht nj kujtes mbi trajtimet aktuale dhe ato tradicionale tpyjeve t ulta. Ka shum debate, dhe kritika n drejtim t saj. Historia e

menaxhimit do t vij me shembuj nga vendet europiane ku shnimet lidhur mekt metod t menaxhimit jan ruajtur, dhe debatet lidhur me mundsine eritkhimit n jet t saj nuk mungojn. Duke lvizur npr argument, diku do dalinn pah prfitimet ekonomike, ekologjike ndoshta edhe estetike nga pyjet e ulta dhetrajtimet tradicionale t tyre. Gjithashtu shkrimi ka pr qllim

t prdor shembullin aq t papranueshm aktualisht n Kosov, t ricungimit prt evidentuar nj rast pr menaxhimin e natyrs pavarsisht nga klima

intelektuale e filozofis s mjedisit t dominuar nga nj qasje jo-intervencioniste t

natyrs.

Tema sikur u behet shtese debateve t ashpra pr prerjet ilegale dhe shkatrrimin e

pyjeve. Shteti planifikon pr t shitur shum m pak material drusor se sa jan

nevojat e popullats, industris, administrats e biznesit. Tregu e krkon dhe duketq e gjen kt sasi, duke e mbajtur drurin pr ngrohje ne nivele cmimesh shum t


3/12


4/12

shum qllime duke prfshir edhe prodhimin e drurit pr ngrohje. Numri i vitevekur kjo prerje prsritej sht mvarur nga lloji drusor q sht trajtuar, si dhe nga

qllimi prse bhej trajtimi, por prgjithsisht dshmohet se ka qen jo m pak sepes vjet dhe jo m shum se 20 vjet. Drurt e trajtuar n kt mnyre mbeten

produktive pr shekuj, dhe takohen sot e ksaj dite ngastra pyjore q ijannshtruar ktij trajtimi para disa mijvjecarsh.

Njeriu i lasht e ka shfrytzuar kt material drusor pr t ndrtuar ura, gardhe,ndrtime, vegla pune, pr dru ngrohje dhe shpesh her e ka prdorur gjethin pr

ushqim pr kafsht shtpiake. Llojet m t prdorura kan qen lloje t ndryshme

t dushkut, blinit, lajthise, frashrit, panjave, vrrinit, shelgjeve, si dhe gshtenjspasi ajo u mboll n shum vende t Europs nga romakt. Prgjithsisht midisdrurve t prer rrafsh me tokn jan ln disa drur pr far apo amsore, t

cilt jan prdorur pr tu punuar si dru teknik pr prodhime mobiliesh e nevoja ttjera t njerzimit n ato kohra. Pjesa e drureve me dimensione t vogla eprftuar nga prerja rrah deri ne shekullin e 18, e kalon pr nga cmimi drurin teknik1

Kjo tradit e lasht q n shum zona t Kosovs sidomos n pyjet private,vazhdon te ruhet e zbatohet nga pronart e pyjeve, bazohej n ndarjen e pyllit ndisa ngastra te vogla dhe prerjen e tyre sipas nj rotacioni. Megjithse asnjher

nuk sht pranuar nga ekspertt, n librin, Shqipria, cka qene, cfar shte cfar do

bhet, dijetari Sami Frashri u ka rekomanduar bashkkombasve q ta zbatojnkt metod t menaxhimit t pyjeve: Cdo pyll do ndahet me disa ngastra edhe

gjer sa te vije rradha te pritet ngastra e fundit, ngastra qe u pre te paren here, dojete rritur per serish, e keshtu gjithnje do te pritet lende nga pyjet dhe kurre pyjetdo mos mbarohen, por do perseriten e do jene kurdo te lulezuara...... Druri tearrihet te punohet sa mundet me teper qe te mos kete nevoje shqiperia te sjelle nga

keto se jashtmi....

Sistemi ka qen dhe vazhdon te mbetet shume fleksibl, duke ln her pas her

nj sasi t konsiderueshme t drurve pa I prere kur vinte koha, pr qllimendrtimi, prpunimi apo projekte t tjera q kishte familja. Tipi I toks e kushtetklimatike t drunishteve t vecanta, si dhe ndryshimi I teknikave nga koha n koh,

1(1Public Records Office E143/9/2. Quoted in Rackham, O. (1986) The History of the Countryside p.62

(London:J.M. Dent, 1993).


5/12

sht ndoshta shkaku kryesor, q cdo drunishte ne Evrope ka qen e ndryshme, dhevetm kur hasen dokumente e shnime sht e mundur t shihet se cfare

menaxhimi sht aplikuar ekzaktsisht.

Provat e zbulimeve arkeologjike si dhe t analizs s drurve t vjetr apo tpjalmit dshmojn q mbjellje t drurve jan br n raste shum t rralla e n

sasi shum t pakt, nga njerzit e lashte. Duket se vec lastarve t dal ngacungjet, jan aplikuar s teprmi edhe filizat q kan dal nga rrnjet, por edhedeg te rrnjezuara, si nga copat ashtu edhe nga mbulimi i tyre me tok, apo

prpajnat, q duket se ka qen nj teknike e preferuar pr t shtuar lehtesisht drurt

n siprfaqe boshe. Cdo dege e prere apo e paprere e groposur n tok, fillonte tprodhonte rrnj, tek nyjet ku kishte gjethen apo sythin, pr tiu prshtatur mjedisitt ri ku kishte rn. Njerzit kt e mesuan q n lashtsi dhe shpesh e aplikonin

pr t shtuar drurt.

N mvartsi t kushteve social ekonomike menaxhimi ka qen I ndryshm, her

pas her jan lejuar edhe kafsht shtepiake t kullosin, sidomos n zabelin apocungishten e pjekur, delet, dhit e derrat q kan prdorur edhe lndet e dushkutapo farat e ahut. Me rndsi ishte q kafsht t mos futeshin ne ngastrat e saporicunguara, q t mos dmtoheshin filizat e rinj. Mbi kto tradita shum vende sot

zhvillojn silvopastoralizmin, duke siguruar prodhime biologjike shum t

krkuara nga tregu.Dy kan qen mnyrat q kan prdorur njerzit e lasht pr t mbajtur kafshtshtpiake larg filizave t rinj, gardhet, ose bankinat me dhe, duke hapur hendeqe engritur dheun q t mos kalohej nga kafsht. N shum drunishte t lashta takohet

sot e ksaj dite, sasi e madhe dheu e grumbulluar ans s tyre, dshmon se sa me

rndsi ishte ky aspekt pr menaxhimin e drunishtes2 .

Praktikat e hershme t menaxhimit jan trashguar n tippet e drunishteve q

ekzistojn sot, vecanrisht n shprndarjen e llojeve drunore. Edhe psekto praktika duken shum m pak ndrhyrse krahasuar me pyllzimin me nj llojt vetm, nese kujtojm gjithe dushkajat e Puks, q jan transformuar aktualisht

2 Peterkin, G. Woodland Conservation and Management 2nd ed. (London: Chapman and

Hall,1993).


6/12

n pish t zeze, q shumicn e ditve t vitit sht mbuluar nga procesionarja,apo prerjen rrah massive q shpesh sht aplikuar n siprfaqe t gjra t dushkut,

edhe ata e kan ln nj trashgimi. Vet ricungimi ka ln gjurm nmikroklimn e cdo pylli ku sht aplikuar pr nj koh t gjat. Ndryshimi i

densitetit t drits n cungishtet e menaxhuara n mnyr tradicionale nnkuptonq shum lloje drursh mund t vegjetojn n at hapsire. Sasia e drits mund t

ndryshoj nga 5% penetrim prpara se t realizohet prerja, deri n 100% pasprerjes. Kjo do t thot se bimt hijedashse do te ken lulzim shum t mir nvitin n vijim dhe pastaj nuk jan m t pranishme (shumvjecaret mbeten n stad

vegjetativ) deri sa hija fillon t kthehet pasi llastart rriten e fillojn t bhen drur.Bimt dritdashse menjher pas prerjes shprthejn nga farrat q kan ndejtur

pr vite duke fjetur n tok, n pritje t diellit, dhe lulzojn fare mir n dy tre

vitet n vijim, deri sa llastart e rinj t rriten e ti hijezojn. Hija e dendur qarrihet pak prpara se t vij koha e prerjes n cdo cikl, bhet penges prshkurret dhe barrat pushtuese.

N ato pak drunishte q vazhdojn t qeverisen n regjimin e cungishtes, si ne

Europ, ashtu edhe n disa pyje private n Kosove, takohet nj bot bimore dheshtazore shum e pasur, duke br q shkencatart ta pranojn kt formmenaxhimi si nj mnyr pr t rritur diversitetin e flors dhe fauns.

Nga shum studjues t natyrs dhe t estetiks diskutohet fakti qe integrimi Injeriut me bimn n marrdhinen e ricungimit, vlersohet si nj lidhje elegante,

dhe si nje nga format e komunikimit t natyrs bimore me at njerzore. Pronariapo menaxheri q e trajton n kt mnyr pronn e tij, zhvillon nj dije intime, prdrurt e tij, si dhe pr vetit riprtritse, e ciklin e tyre t rritjes. Edhe pse endemund t shihet si menaxhim pragmatik i burimeve , marrdhniet e tyre me

drurt prfshijn promovimin e mirqenien e pyllit. Ndoshta neve e kemi humbur

sensin e imagjinats q nga lashtsia kur njerzimi e ka patur ndr mjetet e para tjetess drurin. Nse e vazhdojme kt imagjinat, duhet t kalojm npr dhjetramijvjecare, ku njeriu eci bashke me natyrn apo e thn thjeshte bashke me

drurin. Nse e bjm kt llogari duhet t prmendet se cungishtet e menaxhuara

me korrektsi pr shum gjenerata njerzore jetojn m gjat se druret e paricunguar t s njjts specie


7/12

Ekspertt e pyjeve mendojn se ringjallja e drunishteve cungishte ne Europ nshum raste sht e pamundur, por nga ana tjeter theksojn se n rastet kur kjo

praktik sht rifutur, sht konstatuar rritje e biodiversitetit. Drurt me origjinllastaror, si dhe drurt e shkadhitur akoma jan t pranishm atje ku drunishtet e

lashta kan mbijetuar. N rastet kur ata jan abandonuar, dhe jan ln tpatrajtuara me prerje, sipas rotacionit t trashguar, ata nuk kan arritur t bhen

mbarts et biodiversitetit n vegjetacionin e truallit t pyllit, dhe bhen dshmuest drurv tregues te drunishteve t dikurshme.

Bhen shpesh debate pr pyllin natyror, nganjehere shkohet m tutje e prmendet

pylli i virgjr. Nse sjellim ndmend ata q arkeologet dshmojn pr banesatgjigande te kohes s Neolitit ne Europen qndrore, me prmasa 30 meter e gjatedhe 7 meter e gjr, kuptohet se q n lashtsi njerzit kan qene konsumator t

mdhenj t pyllit. T tilla banesa kishin nevoj t ngroheshin rreth gjysmn e vititdhe krkonin sasi t konsiderueshme dru zjarri, q historikisht sht marr ngahapsirat pyjore q trashgohen. Parku natyror i Dajtit, ne zemrn e tij, shpesh

prmendet nga vizitoret pr natyralitetin e tij. Shume e kan t vshtire t besojn

se drurt qe ne shohim, jan pasardhs t nj zabeli fshati, q n periudha tcaktuara historike jan prer rrah apo mbi prdorur. Kjo mund t thuhet se ajoq shpesh mendohet si pyll natyror, sht e diskutueshme dhe duket se koncepti

ka evoluar, dhe sado q sht vshtir t besohet shpesh t tilla pyje q I

trashgojm e u thurim lavde vijn nga cungishte gjysm t braktisura, e iluzionikrijohet pr pyje t paprekur nga njeriu.

Nse e lm mnjan dobit e cungishtes si prodhuese e drurit pr ngrohje dhe enj game shum t gjer druri t holl teknik, si dhe prfitimet ekologjike prsa Iprket biodiversitetit , sa pr t hapur debat un do tentoj q t bj edhe nj analiz

t cungishteve tradicionale dhe vlerave t tyre n aspektet estetike ?????

Shpesh kemi debatuar me shkencetar t pyjeve q rehabilitimi I pyjeve te

degraduara n Dumre apo n Tregan, apo evolucioni q po psojn shum ngaformacionet e makies, sht nj dshtim, dhe analiza sht vazhduar meargumentin q vendi do t fitont shum m teper nse do ti konvertonim kto npyje t lart. Rreth 200 hektare pyje publike t fshatit Llabjan kan kaluar trajtimin

e fundit me prerje rrah ne vitet 1974-1976. Ata qndrojn n nj stanacion tcuditshm me diameter 3-5 cm dhe me lartsi po uniforme q prpara 35 vitesh.


8/12

Volumi drusor i tyre nuk I kalon 35-40 m3 per cdo hektar. Ngjitur jan pyjetprivate. Ne njerin prej tyre ishte realizuar prerje rrah ne rreth 2500 m2, dhe pronari

kishte shitur 200 m3 dru per ngrohje. Ndrsa debatojme se si mund t kthejm ktcungishte t degraduar n parametra prodhues, koleget inxhiniere, propozojne

prerjen rrah dhe mbjelljen e pseudotsuges si lloj me rritje t shpejt e prodhimtarit larte. sht e vshtir q ta bindsh kolegun tim q prodhimtaria e pyllit ku ne

qndrojm me 200 meter stere pr 2500 meter katror, prkthet n rreth 800 meterstere per hectare, dhe pr nje cungishte sht shpesh e pabesueshme????? N ktrast vjen argument tjeter, i mbeshtetut nga preferenca bashkkohore pr t mbajtur

natyrn t paprekur, apo t pamenaxhuar.

Egrsia, natyraliteti, apo dshira pr t par pyje t lart????

N debatet intelektuale brenda dhe jasht ballkanike, argument I mosprekjes s

pyllit t ult duket me rrnj filozofike dhe vjen nga mendimi q natyra sht emir, dh cdo lloj ndrhyrje njerzore sht e gabuar. Ekspertt ballkanas tpyjeve, importuan dhe vendosen ne themele t shkollave pyjore, si objektiv tevetem pyjet e lart natyrore, ( shpesh ne konflikt me tekat e maleve ballkanike

apo te trilleve te klimes mesdhetare, qe kerkon bashkjetsn e shum llojeve nflor e faun) duke I marre gati nga ajo Europiane jo tradicionale, por t shpikur

me sforcim pas revolucionit industrial, kur drurit per ngrohje apo shkrirje metali,I kishte rene kerkesa ne treg e ishte zvndsuar me qymir gurin apo te tjera fosile,dhe roli I drurit nga ai ngrohes po shndrrohej n dru industrial apo lnd e parepr letr.

Kundrshtimet ndaj menaxhimit tradicional n shekuj t natyrs vijn shpesh edhenga nj psiqik globale n mbshtetje t s egrs apo natyrales. Ky motiv I egersis

n koshiencn e publikut mund t perifrazohet me argumentet q vijojn: pylli

sht pjes e natyrs, natyra sht e mir, ndrhyrjet njerzore nuk jan pjes enatyrs, pr pasoj ndrhyrjet njerzore paksojn natyraletin e pyllit dhe e bjnat m pak t mir. Pr pasoj ricungimi q sht nj teknik tepr invasive shtdefinitivisht shkatrruese pr pyjet.

Problemi I kundrshtimeve q inspirohet nga si t thuash, ata q mbshtesinmodn e natyralitetit dhe krkojn t bhet pjes e politikave pyjore, ja vlen t


9/12

diskutohet. Pyjet q neve sot I trashgojm dhe I menaxhojm si ato Europianeapo Ballkanike, q nga vendosja e njerzimit n tok e deri me fillimin e

revolucionit industrial pra pr mijra vite jan nnshtruar trajtimit si cungishte, dheq jan n fakt object I ktij diskutimit, a kemi argument q ti quajme pyje

natyrore apo te virgjra????

Nse do thellohemi n mendim, kundrshtimi yn nuk ka t bj me ruajtjen epyjeve ekzistuese te larta apo natyrore, por me nj prpjekje pr t rikthyernpmejt braktisjes, ish pyjet cungishte n pyje t larta n emr t shtimit t

natyralitetit dhe ruajtjes s mjedisit, apo diku e argumentuar si mnyr pr t shtuar

t ardhurat ekonomike.

Nj kritik pr iden e egrsis mund t adresohet edhe drejt vendlindjes e shtpis

s saj q supozohet se sht n Amerikn e Veriut. Admirimi pr egrsin nuksht nj histori e lir njerzore, ajo ishte dikur shpia e dikujt dhe u ndryshua,

nganjher edhe n mnyr radikale nga banort m t hershm. Duket se ka nj

baz klasore t perceptimit t egrsis q vjen nga Romanticismi, nga nj mit ipionierit, pr faktin q toka ku mund t jetohet sht shndrruar n nj punishtekulturore t natyrs.

Kjo argumentohet me shum detaje nga Cronon. Ai e merr fshirjen e nje historieprej asaj q e pason si nj prov positive q egrsia n vetvehte sht nj konstrukt

kulturor. Pr m tepr, ajo sht nj konstrukt i atyre q jan tjetrsuar nga natyra .Ai nuk e mohon se ka nj fush t natyrshme q sht n nj kuptim edallueshme nga njerzit, por egrsia sht nj krijes q mohon lidhjen n mes tushqimit dhe kultivimit, n mes t strehimit dhe drurit. Cronon shkon aq larg pr t

par efektet negative t konceptit t natyrs s virgjr nga njerzit q jetojn n

qendra urbane: q e cvendosin prgjejgsin mjedisore nga vendet e prditshmeku ne bashkveprojm me mjedisin drejt nj distance ideale. Ne kontekstin

Europian apo Ballkanik marrdheniet tona me tokn jan ndrmjetsuar gjithmon

nga prdorimi i saj; pejsazhi q ne trashgojm sht nj nga shtresat historike tmarrdhnieve t njeriut me tokn. Nse jemi n gjendje t hedhim posht kthistori, si nj histori ku ne kemi qen gjithmon deficient prsa i prket kujdesitpr mjedisin sht njlloj si ta cvendosim vetevehten nga natyra- si t padenj pr

t vepruar n fushn e natyrs. Sidoqoft n vlersimin intuitiv t pejsazhitballkanik, nj qndrim q mund t shihet pak si naiv nga perspektiva e diskutimit


10/12

pr egrsin, duket q padashje bn vlersim t ndrlojs s njeriut me natyrn sipjes e bukuris s saj

Nse e adhurojm bukurin e drurve e brezav pyjore q i shtojn laramanin

fushs, muret e vjetra t gurit t veshur me likene n kodra, apo drurt e bukur tmbjell n qytete ans rrugve, n drunishtet e ricunguara, ne kemi n shembull

tipik t nj bukurie q ka lindur nga veprimi njerzor dhe i gjendet kuptimi, si njrezultante e t bashk punuarit me forcat e natyrs.

Ku sht e bukura?

Un dua t identifikoj karakteristika t vecanta t cungishteve, q mund t

artikulohen si gjra t bukura. Knga karakteristike e zogjve, mundsia pr t par

kafsh t pyllit, i shtohen bukuris s afruar prej drurve, pikrisht t atyre drurveq un krkoj t kthehen. Llojllojshmria sht nj tipar, q sht cituar shpesh nt dy kahjet, si tek flora ashtu edhe fauna, q ndryshimi I herpahershm I katit

drusor, pasuar nga ndryshimi i intesitetit t ndricimit, mundson lulzimin e saj.Ndryshueshmria n pyllin e ult krkon shpjegime pak m t detajuara, pr shakkt faktit q nj prqindje e siprfaqes, 5%-15%, pothuaj pr cdo vit pritet rrafsh me

tokn. Kjo nnkupton gjithashtu q cikli stinor i dimrit, pranvers, vers e vjeshts

dhe t gjitha ndryshimet q kta sjellin t drurt gjethe rns, ka edhe nj cikl, 7,8, 9 apo deri n 20 vjecar t prerjes dhe rritjes q shoqrohet me ndryshimetprkatse t flors dhe fauns q sht n truallin e pyllit.

N nj drunishte tradicionale kjo nuk do t jet psh nj brez pyjor me drur q

hiqen menjan, por nj shumic e cikleve t ndrthurura, si tipet drusore q do

vijn n seksione t ndryshme te sapo prera q do ndryshojn sipas tipit t toks,shprndarjes s ujit, apo afrsis drejt drurv t mdhenj q lihen si druramsor. Nse do t ndjekim ndryshimet e intensitetit te drits kjo do na ndihmojpr t fokusuar vmendjen n cilsin e drits pr rreth llojeve t ndryshme t

drurve. Rritja e filizave t rinj pak mbi siprfaqen e toks i jep mundsi vizitorit tdalloj nga afr gjethet, nunanca e lojrat e tyre me driten e lagshtirn, t cilat nnj pyll t lart shekullor ndodhen n lartsi q I bn gati t padallueshem. Nemund t shohim format e tyre t ndrlikuara dhe ndryshimet delikate n ngjyrn e

gjetheve ndrsa ata fillojn t piqen. Vitaliteti i filizave q shkojn n lartsi shtn konflikt me cungjet e ahut apo dushkut, prej ku ata kan lindur plot me gunga e


11/12

plasaritje te zhytur ne mes bimeve te harlisuara te fiernave, thundrmushkave,kulprave apo urtheve. Filiza te drejte plot jete me lekure plot shkelqim dale nga

nga cungje te shoget plot plasaritje, krijojn nje mjedis t cuditshm.

Celtira e sapo prer, sht ndoshta pamje q sjell nj trishtim, pasi tek nj sy qnuk sht msuar krijon ndenjen e nj t quajture shpesh kasaphan, dhe

pejsazhit t shkatrruar. (Cdo qneie e gjall kalon moment t vshtira t cikleve tjets) Prandaj duhet t tregohemi pak t arsyeshm dhe nse e vlersojm kttrajtim t pyllit edhe pr nga bukuria, atehere duhet t gjejm menyren, q n kt

faz t mos t vihet n vemendje t publikut, duke lene nj brez t paprere n ane

te rrugeve automobilistike apo ans shtigjeve t kmbsoreve, dhe vizitoret mundti orientojm t shohim pjest e tjera t pyllit q e kane kaluar tashm kt faz.Sidoqoft nse do e kuptojm procesin q sht pjes e ksaj forme t riprtritjes,

pr nj vzhgues t kujdesshm, mund t transformohet edhe ky stad i sapoprerjesn nj gj t bukur. Cungjet e prera duken si vizatime n nje sfond t zbeht kurratht vjetore krijojn disa piktura t cuditshme, duke I dhn truallit t pyllit nj

pamje t vecant. N an t ktyre cungjeve nn lvore qndrojn sythe q mbartin

jet, ata tashm jan zgjuar dhe po e prgatisin surprizn, n pranvern eardhshme, ata do nxjerrin filiza, q deri n vjesht do arrijne edhe dy metrlartsi, duke i dhn nj pamje krejt t ndryshme ksaj celtire me filiza njvjecare.

Stadi i dendsis s madhe me rritjen q duket sikur ka frenuar pr nj moment,

kur shihet e analizohet si pjes e procesit, mund t prjetohet si shprehja mintensive e dinamizimit dhe mundsive riprtritse e ktyre drurv gjethe rnsdhe si burimi I bukuris m t arritshm pr tu ndjekur.

Shprehja intensive e riprtritjes n cungishte, pr rreth drurve amsore, q ungjajn disa kllockave t strmdha t futura n mes zogjve plot gjallri, dhe flora

plot variacion q mugullon kudo, na mundson q t kuptojm dicka nga natyra e

ksaj drunishte plot jet. Secila nga bimt mund t shihet se si prpiqet t zgjatet ezgjatet e te shoh pak diell dhe secila duket sikur pergadit djepin e transformimitnga njra tek tjetra.

Njohurit q krkohen, q t zej vend vlersimi I ktij transformimi, nuk duhet tjen domosdoshmrisht shkencore n fushat e biologjis apo ekologjise. Ato mund

t asistohen nga njohurite artizanale t menaxhimit t drunishteve, por mund tburojn edhe nga vzhgimet e kujdesshme pa baza t jashtme epistomologjike,


12/12

prtej edhe vet drurve. Bukuria e drunishteve t ricunguara sic thote popullisht si thele mbi bisht, kur veme n balance prfitimet ekologjike, vlerat

trashgimore apo dobit e tjera potenciale. Cfare u trajtua m lart mendoj se mundt shrbeje si nj start pr t hedhur drit mbi cilsi t vecanta q nj drunishte e

ricunguar mund t shpreh. Pr ta eksploruar ne detaje kt bukuri, ne duhet thedhim posht pretendimet q menaxhimi I natyrs sht br gjithmon spontan,

dhe t miratojm mencurine e disa praktikave n menaxhimin e drunishteve.Ndoshta kjo mund t shtrihet m tej n krkesn e guximshme q n disa vendedrunishtet e ricunguara duhen mirmbajtur, t reklamohen apo t fillojn t

rikrijohen thesht si nj gj e bukur.

Debati sht I mirpritur. Arsyetimi dhe diagnoza n shum kndvshtrime poashtu. Rrafshi I Kosvs, sht trajtuar n shekuj nga banort e Kosovs. Po t

mendojm holl holl ata kan fituar dije nga ky trajtim. Nse pajtohemi me t,shum shpejt pejsazhi I rrafshit t Kosovs do t filloj t dinamizohet e tndryshoj. Tregu do mbushte me drur e shum njerz duhet t punojn pr t

hedhur bazat e sistemit. Ky project shton s teprmi prodhimin e drurit, shton

punsimin, garanton nje riciklim vital t ksaj pasurie, I len pyllin e malit rreth erreth Kosovs q t jet natyror ashtu sic e ka caktuar natyra.

Fusha e Kosovs ia ka dhn banorit lluksin pr kt trajtim. Duke u future n

malsit e Kuksit, Mirdits, Dibrs, Shllakut, Lekbibajt, e pothuaj n shumicn emalsive q jan n t majt t vijs Koplik Leskovik, banort kan ln trashgim

nj trajtim akoma m t sofistikuar, duke e kombinuar prodhimin e drurit e tgjethit n lartsi, me cikle 2-4 vjecare, me kullotje intensive posht saj, nj trajtimq pothuaj ka kaluar pa u vn re deri me taniapo thjesht nuk sht pranuar ngashkenca e Pyjeve. Ekspert t Pyjeve komunale e kan filluar tashm studimin

paraprak t ksaj mrekullie t fshet, dhe rezultatet e para nuk do vonojn.

Documents

Drure Te Rinj Mbi Rrenje Te Vjetra