T.C. MLL ETM BAKANLII TALM VE TERBYE KURULU BAKANLII

LKRETM DNME ETM DERS (6, 7 ve 8. SINIF) RETM PROGRAMI

Ankara 2007

LKRETM DNME ETM DERS RETM PROGRAMI ZEL HTSAS KOMSYONU YELER lkretim Dnme Eitimi Dersi retim Programnda retmenler Mehmet Ali DOMBAYCI (Felsefe Grubu retmeni), Mehmet LGER (Snf retmeni), Banu ZDEMR (lme ve Deerlendirme) ile Uzman retmenler Aylin ARIBOYUN (Snf retmeni), Toper AKBABA (Program Gelitirme Uzman), Serap YALIN GLER (Program Gelitirme Uzman) grev yapmlardr.

1

NDEKLER Sayfa 1) Trk Mill Eitiminin Genel Amalar... 3) Programn Vizyonu.. 4 6 2) Neden Dnme Eitimi?............................................................................. 5 4) Programn Genel Amalar.. 6 5) Programn Yaps.. 7 5.1) Eletirel Dnme.. 5.2) Yaratc Dnme...... 5.3) zenli Dnme..... 5.4) Programn Beceri, Kavram ve Deerleri. 6) renme retme Sreci. 6.2) retmenin Rol 8 9 10 11 13 14

6.1) renme Ortam 14 7) lme ve Deerlendirme.. 15 7.1) Performans Grevleri ... 16 7.2) Veri Toplamada Kullanlan Deerlendirme Aralar 7.2.2) Gzlemlerin Kayd in Kontrol Listeleri 7.2.4) Dereceli Puanlama Anahtarlar. 17 17 18 7.2.1) Not Alma (Anekdotsal Kaytlar) 17 7.2.3) Derecelendirme lekleri .. 18 7.3) Dnme Eitimi Dersinde Kullanlabilecek lme Arac rnekleri. 20 8) Kazanmlar ve Etkinlik rnekleri...................... 8.1) 6.Snf Kazanmlar ve Etkinlik rnekleri... 8.2) 7. Snf Kazanmlar ve Etkinlik rnekleri 8.3) 8. Snf Kazanmlar ve Etkinlik rnekleri . 9) Kaynaklar... 22 23 37 57 70

2

Ben manevi miras olarak hibir nass- kat'i, hibir dogma, hibir donmu ve kalplam dstur brakmyorum. Benim manevi mirasm ilim ve akldr.

Mustafa Kemal ATATRK

3

1) Trk Mill Eitiminin Genel Amalar 1739 sayl Mill Eitim Temel Kanununa gre Trk mill eitiminin genel amalar: Madde 2. Trk mill eitiminin genel amac, Trk milletinin btn fertlerini; 1. Atatrk inklp ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatrk milliyetiliine bal; Trk milletinin mill, ahlaki, insani, manevi ve kltrel deerlerini benimseyen, koruyan ve gelitiren; ailesini, vatann, milletini seven ve daima yceltmeye alan; insan haklarna ve Anayasann balangcndaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Trkiye Cumhuriyetine kar grev ve sorumluluklarn bilen ve bunlar davran hline getirmi yurttalar olarak yetitirmek; 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakmndan dengeli ve salkl ekilde gelimi bir kiilie ve karaktere, hr ve bilimsel dnme gcne, geni bir dnya grne sahip; insan haklarna saygl; kiilik ve teebbse deer veren, topluma kar sorumluluk duyan; yapc, yaratc ve verimli kiiler olarak yetitirmek; 3. lgi, istidat ve kabiliyetlerini gelitirerek, gerekli bilgi, beceri, davran ve birlikte i grme alkanl kazandrmak suretiyle hayata hazrlamak ve onlarn, kendilerini mutlu klacak ve toplumun mutluluuna katkda bulunacak bir meslek sahibi olmalarn salamak; Bylece, bir yandan Trk vatandalarnn ve Trk toplumunun refah ve mutluluunu artrmak; te yandan mill birlik ve btnlk iinde iktisadi, sosyal ve kltrel kalknmay desteklemek ve hzlandrmak ve nihayet Trk milletini ada uygarln yapc, yaratc, sekin bir orta yapmaktr.

4

2) Neden Dnme Eitimi? Dnme insann douu ile balayan, sonraki srete dorudan veya dolayl olarak gelitirilebilen insana zg niteliktir. te bu dnebilme ayrcalndan dolay dier canllardan farkl olarak kendisi zerine dnmeye balamas ile insan var oluunun anlamn ve nedenini fark edebilmi ve bu yolda edindii bilgiler ona kendi geleceini belirleyebilme, hak ve imknn tanmtr. nsann, ou zaman yeterince nem vermeden, alkanlk zere yerine getirdii dnme faaliyeti, eitli ekillerde ortaya kar. Gnmzde en ok kabul gren tarifi ile dnme; bir sonuca varmak amacyla bilgileri, kavramlar incelemek, karlatrmak ve aralarnda ilikiler kurarak baka dnceler retmek ilemidir. Bu ilemlerin neticesinde ortaya kan zihinsel rne de dnce denir. 1980li yllardan itibaren retmenler ve akademisyenler arasnda dnme becerilerinin eitimi konusunda youn bir ilgi ve artan bir alma mevcuttur. Bu almalarn farkl tr ve dzeylerde yer aldklar grlmektedir. almalar 1 ve 2. snf dzeyine kadar inebilmektedir. Yirminci yzyln sonuna kadar bu durum problem zme ve karar verme gibi temel becerilerin gelitirilmesinde yerini alm ve bu tr becerilerin bazlarnn ilkretim programlarna eklenebilecei fikri de kabul grmtr. Dnme becerileri eitlendike bunlarn retim programlarna eklenmesi glemitir. nk belirli konu alan bilgisi olan bu programlarn dnme becerileriyle ilikilendirilmesi ve tamamnn gerekletirilebilmesi zorlamaktadr. Bu glkten dolay, belirli bir konu alan bilgisi olmayp temele dnme becerilerini alan bir program amacna daha fazla hizmet eder niteliktedir. Eitimciler arasnda, dnme becerilerinin zel olarak hazrlanm programlarla gelitirebilecei inanc da hkimdir. Bu almalarn sadece renciler zerinde deil, okul yneticileri ve personeli zerinde de etkili olduu grlmtr. Dnme Eitimi retim Program, rencilerin dnme becerilerini gelitirmekle kalmayp, yaam koullar iinde var oluunun anlamn ve nedenini fark etmesine ve kendi geleceini belirleyebilmesine imkn tanmaktadr. rencilerimiz hzla deien bu dnyada yalnz kendi kltr evreleri ile deil, medya ve sanal evrenle, kreselleen dnya ile evrelenmi bulunmaktadrlar. Yalnzca ocuklarn oyunlarnda 5

ve oyuncaklarnda son elli yl iindeki deiimleri izlemek bile bu mesafenin boyutu hakknda kolaylkla bir fikir vermektedir. rencilerimiz izgi filmlerin, elektronik oyuncaklarn, bilgisayar oyunlarnn, televizyonun ksaca grsel dnyann ekicilii tarafndan kuatlmtr. Bu kuatmaya snr koymak, yasaklamak sorunu zmeyip ilgiyi daha da artrabilir. rencilere yaadklar dnyay sorgulayan ve salkl deerlendirmeler yapabilecek bir zihinsel alkanlk kazandrmak, onlar eitli etkileri kendi balarna deerlendirecek biimde donatmak zorundayz. Bunun yolu ise dnme eitiminden gemektedir. 3) Programn Vizyonu Dnme Eitimi retim Programnn vizyonu; dnme srecinde temel dnme becerilerini kullanarak kiisel bir dnme gelenei oluturabilen, bu gelenei dil ve dnme balants kurarak bir yaam becerisine dntrebilen, farkl dncelere sayg duyan bireyler yetitirmektir. 4) Programn Genel Amalar Dnme Eitimi Dersi retim Programn tamamlayan rencilerin; 1. Dnme eylemi zerine dnmeleri, 2. Kendi dnme yollarnn farkna varmalar, 3. Dnmenin gelitirilebilen bir beceri olduunun farkna varmalar, 4. Farkl dncelere sayg duymalar, 5. Dnrken mill, manevi ve evrensel deerleri gzetmeleri, 6. Kuku, gven, srar, merak, dikkat ve sabr dnme srecinde bir deer olarak kabullenmeleri, 7. Ne bildiinin ve ne bilmek istediinin farknda olmalar, 8. Dncelerini aktarrken dili doru ve zenli bir biimde kullanmalar, 9. Kendini, dnyay ve bilgiyi sorgulayarak salkl deerlendirmeler yapmalar, 10. Tartma kltrlerini gelitirmeleri amalanmaktadr.

6

5) Programn Yaps Dnme eylemi; dnen insan, dnlen dnya ve dnme ierii olan bilgi lemesinde gerekleir. Bu adan bakldnda Program dnme eylemini insan, dnya ve bilginin birbiriyle ilikileri balamnda ele almaktadr. Bu iinde aktif olan ge insandr. Dnya ise dnlen her eyin var olduu alandr. zerine dndmz her olay, olgu, nesne ve dier insanlar dnyann ierisindedir. Bilgi ise insan ve dnya arasndaki ilikinin bir rndr. nsann dnya ile olan ilikisi bilgisine baldr. Programdaki insan gesi becerilerini gelitirmeyi amaladmz kiidir. nsan, dnya ve bilgi bir konu alan bilgisi deil, dnmenin gerekletii bir ilikiler beidir. Program ile renciye kazandrlacak becerilerin her bir sonucu bir bilgi olarak deerlendirilebilir. Becerilerin ie koulduu ierikler ise dnyann ortaya koyduu, zne, nesne, olay, olgu, boyut ve koullardr. Bunlarn arasnda balanty kavramlarla kuran ise insann kendisidir. Bu l yapda insan, dnya ve bilgiyi; dnya, insan ve bilgiyi; bilgi de insan ve dnyay etkileyerek deitirir. nsan, dnya ve bilgi arasndaki en gl ba bilme eylemi ile kurulur. Bilmek herhangi bir yapy kavramsal alan ile ilikilendirmektir. nsann dnya ile olan ilikisi bilmek, anlamak ve kavramak iinse insan dnya ile ilikisini birtakm dnme becerileri ile kurar. Bu beceriler seme, karar verme, alternatif, ama-ara, benzerlik-farkllk ve lt belirleme, gerekelendirme, varsaym oluturma, soru-cevap formle etme, artlar gz nnde bulundurma vb.dir. nsan sosyal, psikolojik bir varlk olduundan, dnme eylemini ve davranlarn oklu neden-sonu ilikisi iinde deerlendirmek gerekmektedir. nsan dnya ile ban yarglama, deerlendirme ve karar verme yetisi ile kurar. Kltrel, tarihsel ve toplumsal bir varlk olan insann dnya ile bann kuruluunda en nemli unsur deerlerdir. Programda somut olarak yer alan deer, beceri ve kavramlarn ie koulmas Sokratn Kendini Bil! arayna bir admdr. Bu aray eletirel dnme, yaratc dnme ve zenli dnme becerileri ile temellendirilmitir. Bu beceri e zamanl ve birbirini tamamlayarak gereklemektedir.

7

5.1) Eletirel Dnme Programda eletirel dnme; yargda bulunmay, lt belirleme ve

kullanmay, kendi kendini dzeltme ve balama / ierie duyarll iermektedir. Sorgulamann her sonucu bir karar, bir yarglamadr. Yargda bulunma, karar verme eletirel dnmenin temel zelliidir. Tutarl bir ekilde yarglamalarda bulunulduu srece akllca davranld ve dnld sylenebilir. Eletirel dnme sadece bir yntem ve sre deil, ayn zamanda bir sonu karma abasdr. Eletirel dnmenin yabanc literatrdeki ifadesi olan critical thinking, lt (criteria) ile ilikilidir. nk kelime itibariyle kkleri ayndr. Bu anlamda karar verme, yargda bulunma ile lt arasnda nemli ve anlaml bir ilikinin bulunduunun fark edilmesi gerekir. lt ile ilgili iki temel durum bulunmaktadr; lt oluturmak ve lt kullanmak. lt oluturmak ve kullanmak; savunabilirlii, temellendirmeyi ve inandrcl arttrr. ltlerin dier ilevleri de karlatrmalara, snflamalara, benzerlik ve farkllklarn tespit edilmesine, nem ve ncelik srasnn belirlenmesine temel oluturmasdr.

8

Dnme eklimiz gnlk hayatmzda genellikle eletirel deildir. Bundan dolay dncelerimiz ortamdan ortama, cemiyetten cemiyete, konuya duyulan ilgiye hatta doruluk, geerlik ve imknlara gre hatal olabilir. Eletirel dnme kendi dnmemiz zerine de dnmemizi salar. Sorgulamann en karakteristik zelliklerinden birisi de kiinin kendi hatalarn yine kendi belirledii yntemlerle dzeltmesidir. Bu srete snf ortamnn bir soruturma topluluu hline getirilmesi nemli bir avantajdr. Snftaki rencilerin her biri, dierlerinin dnme yollarn grr ve hatalarn dzeltir. Sonu olarak her bir renci btn iselletirmekte, kendi dnme hatalarn bulmakta ve dzeltmektedir. Eletirel dnme ayn zamanda balama duyarllk gstermektir. Dnme srecinde, dnme ierii son derece nemlidir. Bizler kimi zaman ifadelerin doruluunu veya yanlln, syleyenin karakterine bal olarak deerlendirilmesi gereken veya gerekmeyen durumlar, birbirine kartrrz. Bazen syleyen bazen de sylenen nemlidir. Dolaysyla balama duyarllk son derece nemlidir. 5.2) Yaratc Dnme Sorgulama merakla balar. Merak yaratc dnme iin vazgeilmez bir durumdur. nk sorgulamay tetikler. Merakn yannda aknlk ve hayret de yaratc dnmenin nemli birer durumudur. nsanlar genellikle d dnyaya kar merak, aknlk ve hayret iindedirler. Bu durum d dnyadan insan doasna kaydka yaratc dnme geliir. nk d dnya ile insan doas arasndaki balant dnme ile kurulur. cat ve keifler bunun en somut rnekleridir. Program dnmenin dar ve belli snrlar iinde gereklemesinden ziyade genilemesini temele almaktadr. Bu nedenle yaratc dnme becerileri ve deerleri yardmyla dnme duraanlktan ve sabitlikten kurtularak, dinamik ve evrimsel bir hl alacaktr. Bu adan bakldnda genellemeler; genileme ve bymelerdir. Dnmenin genilemesinden kast verilenin tesine gemektir. Bu gei, varsaymlar sayesinde ok daha kolay gerekletirilir. Program, varsayml dnmeyi ve genellemelere ulamay yaratc dnme bakmndan da ele almaktadr.

9

Program, yaratcl sadece dnme boyutunda deil, ifade boyutunda da ele almaktadr. Bu durum ayn zamanda anlatma zenginlik katmaktadr. fadenin ve anlamn genilemesi, zenginlemesi mecazl ve tasvirli anlatmlarla salanabilir. Kimi zaman akl ve mantk d gibi grnen durumlar orijinalliin belirtileri olarak deerlendirilebilir. Aslnda bu durum olumsuz gibi grnse de ak bir ekilde rnekleri olmadan dnmenin da vurumudur. Bunlarn ortaya kmasnda serbestlik ve bamszlk nemli bir deerdir. Byle dnen rencilerin panie kaplmadklar, soru sormaya eilimli olduklar grlr. Yaratc dnmede btncllk bir dier nemli durumdur. Btncllk, yaratc dnmede genilemeyi salar. Bu yzden btn, ounlukla onu meydana getiren paralarn birleimidir ve tek tek paralarn zelliklerinin birleiminden farkl bir yapdr. 5.3) zenli Dnme nsan iin her durumun bir nemi ve deeri vardr. Bu nem ve deer, dnme eyleminde kendisini gsterir. nsann deer verdii durumlara zen gstermesi beklenir. ou zaman bir eye gsterdiimiz ilginin dzeyi onun bizim iin nemi ile ilikilidir. zenli dnme, bu adan bakldnda ift tarafl bir anlam ierir. Bir taraftan dnlen konuya ilgi gsterilmesi, dier taraftan dnme ve ifade etme yolu zerine dikkat edilerek en azndan orta dzeyde bir kayg duyulmas anlamna gelir. zenli dnme; ama-ara belirlemede, neden-sonu ilikilerinde, seeneklerin deerlendirilmesinde, nem ve ncelik sralamas ile btn bunlarn ve dier becerilerin ifade edilmesinde hayata geen bir dnme eklidir. zenli dnme, rencilerin takdir etme (deer bime) ve deerlendirme yeteneini de gelitirmektedir. rnein; bizim iin bir hediyeyi deerli klan, onu verenin bizim hakkmzda hissettii duygudur. zenli dnme, mantk ve duygular gerekli durumlarda birbirinden ayrt etmemizi salar. Bu durum zellikle dncelerimizin kendimize veya topluma etkisi

10

bakmndan nemlidir. Duygularmz dengelemeyi rendiimiz lde sosyal davranlarmz dengeleyebiliriz. zenli dnme, dncelerimizin ifadesinde aktif olmay ierir. Burada aktiflik, dnme eylemi ile ayn anda gerekleen hareketler iin kullanlmaktadr. Kelimelerin olduu gibi hareketlerin de dili vardr. Hareketlerimizin anlam, onlarn oluturaca sonular ile deerlendirilebilecei gibi onlarn durum ile olan ilikisinden de karlabilir. Bu anlamda zenli dnme birtakm artlar gz nnde bulundurmay gerektirir. zenli dnme ayn zamanda rencilerin birtakm kurallar dikkate alarak dnmelerini de gelitirir. Kurallara zen gsterme Programn gnlk hayatla ilikisini kurmaktadr. Kurallar sadece yasalar deil ayn zamanda gelenek, grenek, rf, adet vb. dir. zenli dnme eylemlerin etkileri ve sebepleri bakmndan ele alndnda empati kurmay da ierir. Kiinin kendisini baka birisinin yerine koyarak onun gz ve duygular ile olaylar deerlendirmesi, tam anlamyla imknsz olsa bile bunu denemek, bile fayda salayacaktr. Empati becerisi hatrlama, mantk, his ve sezginin etkileimini iermektedir. Empati kurma karmzdakinin grn olduu gibi kabul etmek deildir. nk kii duruma ilikin karar verme ve yargda bulunma imknna sahiptir. Empati retilebilir bir beceridir. Ancak, empati retiminde uygulamal bir retme teknii kullanlmaldr. Empati becerisinin retiminde rol oynama, drama gibi retim metotlar kullanlabilir. 5.4) Programn Beceri, Kavram ve Deerleri Programda insan, dnya, bilgi balamnda ele alnan dnme eyleminin gelitirilmesini salayacak kazanmlarn ierdii beceri, kavram ve deerler aada verilmitir.

11

BECER Alternatif belirleme Ama ara belirleme Anlama ve ifade etme Balama duyarl olma Benzerlik farkllk belirleme Bilgi edinme Btn para ilikisi kurma Doru yanl belirleme Empati kurma Genelleme yapma Gerekelendirme Kavram gelitirme Neden-etki-sonu ilikisi kurma lt (kriter) belirleme ve kullanma nem ve ncelik belirleme Planlama Problem zme Snflama Soru- cevap belirleme artlar gz nnde bulundurma Tahminde bulunma Tutarllk arama Tmel ve tikel ilikisi kurma Varsaym oluturma

KAVRAM

DEER

Ama Analoji Ara Balam Benzer Btn Deime Doru Etki Farkl Gelime Gereke Neden lt ncelik nem Para Seenek Sonu art Tekil Tikel Tutarllk Tmdengelim Tmel Tmevarm Yanl Dikkatli olma Kuku duyma Merakl olma zen gsterme zgnlk zgven Sabrllk Saygl olma Sorumluluk Tarafszlk Tutarllk

12

6) renme retme Sreci Programda yer alan dnme beceri, kavram ve deerlerin kazandrlabilmesi iin snf ortamnn sorgulama topluluuna dntrlmesi gerekir. Byle bir ortamda retmen bir orkestra efi ya da bir spor takmnn altrcs gibi snfa rehberlik etmeli, gerekli ve yeteri kadar mdahalede bulunmaldr. Programda beyin frtnas, alt apkal dnme, tartma, rnek olay incelemesi vb. yannda zellikle snfn soruturma topluluuna dntrlmesi dersin amacna hizmet edecektir. Bu balamda retmen sokratik sorgulama ve soru cevap yntemlerini arlkl olarak kullanmaldr. renme - retme srecinde kullanlacak etkinliklerden bazlar rnek olarak verilmitir. retmenler bu etkinlikleri kullanabilecekleri gibi kendi olanaklarn gz nnde bulundurarak deitirip, gelitirebilirler. Programda herhangi bir konu alan bilgisi yer almadndan rencileri kazanmlara ulatracak etkinliklerin hazrlanmasnda rencilerin ilgi, ihtiya, beklenti, geliim zellikleri, hazr bulunuluk dzeyleri dikkate alnmal, ierik seiminde yasal mevzuat da gz nnde bulundurulmaldr. Programda yer alan kazanmlarn sras ayn zamanda uygulama srasdr. Uygulama srasnda rencinin aktif bir katlmc olduu, kart fikirlere saygl ve hogrl, bamsz dnp dndklerini uygun bir slupla ifade edebildii, renci merkezli yaklam esas alnmaldr. Etkinliklerin hazrlanmasnda ve uygulanmasnda fkra, hikye, gazete, fabl, karikatr, fotoraf, film, gnlk yaam deneyimleri vb. ara olarak kullanlabilir. Kullanlan lme ve deerlendirme yntemleri ile rencinin sadece renme srecine deil, renimin deerlendirilmesi srecine de aktif olarak katlm amalanmtr. Bu balamda alternatif lme deerlendirme yntemlerinin kullanlmas uygun grlmtr.

13

6.1) renme Ortam Dnme Eitimi Dersi retim Programnda bulunan kavram, beceri ve deerleri rencilere kazandrabilmek iin snf ortamnn bir sorgulama topluluu haline getirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle renme-retme ortamnn rencilerce, Kesintisiz sorgulamann gerekletii, Bir dierini saygyla dinledikleri, Yeni dnme biim ve yollarna ak olduu, Kendi dncelerini olutururken dierlerinin dncelerinin de dikkate alnd, Varsaymlarn belirlenmesinde ve sonuca ulamada her rencinin imkn, bilgi ve yetenekleri dorultusunda birbirini destekledii ve birbirine yardmc olduu, Kendisinin ve dier kiilerin ifadelerinin anlamlandrld, Grupla hareket ederken bamszln gz ard edilmedii, Srete tarafszln yitirilmedii, samimi ve iten ilikilerin kurulduu,

bir ortama dntrldnde sorgulama topluluu nun varlndan sz edebiliriz. 6.2) retmenin Rol Dnme Eitimi Dersi retim Programnn baar ile uygulanabilmesi iin temele ald anlayn ve ngrlen kazanmlarn, uygulayc retmenler tarafndan anlalmas ve snf ortamnda gerekletirilmesi gerekmektedir. Bu amala retmen; 1. Etkinliklerdeki tartma srecinde konunun dalmasna izin vermemeli, 2. nemsiz ve greceli konular zerinde ok uzun tartmalar yaptrmaktan kanmal, 3. rencileri, baka dnceleri de deerlendirerek kendi dncelerini oluturmaya tevik etmeli, 4. rencilerin ifadelerindeki rtk anlamlar fark etmelerini salamal, 5. rencilerin kendi varsaymlarn fark etmelerini salamal, 6. rencileri kendi dnceleri ile bulduu sonular karlatrmaya tevik etmeli, 7. Btn yorumlarn dorudan kendisine ynlendirilmesine izin vermemeli,

14

8. rencilerin arkadalaryla konuma cesaretini krmamal, 9. rencilerin dediklerini dinlemeyerek onlarn da birbirlerinin ne dediini dinlememelerine frsat vermemeli, 10. rencilerin sylediklerinin ne dndrdn aklamal, 11. Her zaman dorudan snf tartmas yapmak gerektiini dnmemeli, 12. Sonuca ulaana kadar rencilerin tartmalarnda srarc olmamal, 13. Kendi grlerinde srar etmemeli, 14. Bir kii ya da grubun tartmay tekeline almasna izin vermemeli, 15. Snfta diyalog oluturma adna etkinlikleri ev devi olarak vermemeli, 16. rencilerin etkinlikte grdkleri ve anlamn aratrmay istedikleri konularla ilgili olarak onlarla birlikte sabrsz davranmamal, 17. Tartmay kendi fikirlerinin en fazla kabul edilebilir fikirler olduunu gstermek iin kullanmaktan kanmal, 18. rencileri greceli konularda oylama ile karar verebileceklerini dnmelerine tevik etmemeli, 19. Tartma amal sorulan sorulara evet veya hayr gibi ksa cevaplar verilmemesini salamal, 20. Sorularn bir kii ya da gruba ynelmemesine dikkat etmeli, 21. rencilerin kanmaldr. 7) lme ve Deerlendirme Toplumlarn teknoloji andan bilgi ana doru ilerleyileri, toplumun ve i dnyasnn gelecein yetikinlerinden beklentilerini de farkllatrmtr. rencilere temel bilgi ve becerilerin yan sra analitik dnme, eletirel dnme, yaratc dnme, problem zme, takm almasna uyum salama gibi st dzey bilgi ve becerilerin kazandrlmasn zorunlu hale getirmitir. Bu eitim ve retim programlarnda dolaysyla da lme ve deerlendirme yaklamlarnda bir takm deiikliklere yol amtr. retim programlarnn rencilere kazandrlmasn ngrd st dzey bilgi, beceri, tutum ve davranlarn sadece oktan semeli, doruyanl, eletirme, boluk doldurma, ksa yantl vb. maddelerden oluan yazl snavlar ya da testler kullanlarak llmesi mmkn ve yeterli deildir. Geleneksel lme ve cevaplarn doru veya yanl olarak yarglamaktan

15

deerlendirme aralar olarak adlandrlan bu tarz yntem ve tekniklerle rencilerin kazanmlarna ilikin sadece dolayl bir gzlem salanm olur. Bir rencinin bir testte yer alan tartma ile ilgili sorulara doru yant vermesi, bir tartma ortamnda sahip olduu bu bilgi ve becerileri etkili ekilde kullanabileceinin gstergesini salamaz. rencinin kazand bu bilgi, beceri, tutum ve davranlar gerek yaamda uygulayp uygulayamayacana ilikin dorudan veri toplayabilmek iin, farkl uzmanlar tarafndan alternatif deerlendirme ya da otantik deerlendirme olarak adlandrlan performansa dayal lme ve deerlendirme yaklamnn kullanlmas gerekmektedir. Ancak, performansa dayal deerlendirme yaklamnn kullanlmas geleneksel lme ve deerlendirme yaklamnn kullanlmayaca anlamna gelmemektedir. Her iki deerlendirme yaklamnn birlikte ve dengeli bir ekilde kullanlmas, rencinin kazanmlar ve ilerleyii hakknda en geni ve en doru bilgileri salayacaktr. rencilerin bu dersle kazanmalar n grlen dnmeye ynelik bilgi, beceri, tutum ve davranlara sahip olup olmadklarnn gzlemlenmesinde ve deerlendirilmesinde arlkl olarak performansa dayal lme ve deerlendirme aralarnn kullanlmas yararl olacaktr. Ancak, daha ncede belirtildii zere bu lme ve deerlendirme aralarnn kullanlmas geleneksel lme ve deerlendirme aralarnn kullanlmayaca anlamna gelmemektedir. Performansa dayal deerlendirme iki blmden olumaktadr: 1) Performans grevleri, 2) Deerlendirme aralar. 7.1) Performans Grevleri Performans grevleri belirli ltlere gre deerlendirilen renme

etkinlikleridir. Ksa sreli, uzun sreli ya da karmak etkinlikler eklinde olabilir. Performans grevleri rencilerin belirli bilgi ve becerileri gsterme ve uygulama yeteneklerini deerlendirmekte kullanlmaktadr. Performans grevleri, bir grevi ya da kullanlan ilemleri aklama, hipotez oluturma, izlek yazma, yeni problemler oluturma, genellemeler yapma, bir durumu tanmlama, zm yollar nerme vb. kapsayabilir. Performans grevleri srecin ya da rnn deerlendirilmesini salar. Bireysel deerlendirmeler ve grup deerlendirmeleri eklinde dzenlenebilir.

16

2Performans grevlerinin puanlanmas genellikle dereceli puanlama anahtarlar, kontrol listeleri ya da derecelendirme lekleri ile yaplmaktadr. 7.2) Veri Toplamada Kullanlan Deerlendirme Aralar 7.2.1) Not Alma (Anekdotsal Kaytlar) renciler zerinde yaplan gzlemlerin yazl tanmlamalardr. Bu kaytlar bir defterde ya da dosyada tutulabilir. lme ve deerlendirme etkinlii srasnda renci renmelerinin ve performanslarnn kayt edilmesi iin kullanlrlar. Bu kaytlar rencilerin kazanmlar, geliim ve ilerlemeleri hakknda velilere, rencilere ve idarecilere bilgi vermek iin kullanlabilir. renci performansna ilikin bu kaytlar not vermek amal kullanlmamaldr. 7.2.2) Gzlemlerin Kayd in Kontrol Listeleri Bu gzlemlemek istediiniz belirli kavramlarn, becerilerin, ilemlerin ve tutumlarn listesidir. Bunlarda rencinin uzmanlap uzmanlamadn belirlemek iin kullanlr. Bunlarn ders esnasnda ya da deerlendirilmek istenen etkinlik srasnda doldurulmas yararl olacaktr. Bunlar sklkla kullanlabilecek ekilde tasarlanmaldr. Kontrol listeleri arlkl olarak renci Bu performansna not ilikin gzlemlerin olarak kaydedilmesinde kullanlmaktadrlar. listelerin verme amal

kullanlmalar nerilmemektedir. Aadaki kontrol listesi rencinin sunum becerisine ilikin gzlemlerin kaydedilmesi iin hazrlanmtr. Mevcut ltleri okuduktan sonra, bunlarn renci tarafndan sergilendiini dnyorsanz evet, dnmyorsanz hayr stununa X iareti koyunuz. rencinin performansna ilikin dier dncelerinizi yorum stununa not edebilirsiniz.ltler 1. fade ekli ile iinde bulunulan durum arasdaki ilikiyi kavrad. 2. Gerekli yerlerde grsellerden faydaland. 3. Dncelerini uygulamal olarak anlatt. 4. fadelerini samimi ve iten bir ekilde aktard. 5. Ses tonunu ve vurgular uygun ekilde kulland. 6. fadelerinde beden dilini uygun ekilde kulland. 7. Evet Hayr Yorum

17

7.2.3) Derecelendirme lekleri Derecelendirme lekleri rencinin alma srasnda gsterdii belirli kavramalarn, becerilerin, ilemlerin ya da tutumlarn ne oranda olduunu lmek iin kullanlan aralardr. Derecelendirme lekleri not verme amal kullanlabilirler.Deerlendirilen rencinin Ad ve Soyad:............................................. Tarih:................................ Deerlendiren: retmen.. Akran. rencinin Kendisi 3 2 1 yi Orta Yetersiz 1. Sunum konusunu ak ve net bir ekilde anlatt. 2. Bilgileri dzenli bir ekilde sralad/sundu. 3. Kurduu cmleler tam, net ve anlalr ekildeydi. 4. Ak, anlalr ve gvenli bir ekilde konutu. 5. Sunum srasnda dinleyenlerle gz temas kurdu. 6. Sunum srasndaki duruu uygundu. 7. Grsel materyalleri iyi bir ekilde kulland. 8. Snftan gelen soru ve yorumlara uygun ekilde karlk verdi. Toplam puan (24 zerinden): .............. Yorumlar: ................................................................................................................................................

7.2.4) Dereceli Puanlama Anahtarlar Dereceli puanlama anahtar; bir rnn, almann, etkinliin ya da cevabn niteliinin deerlendirmesinde kullanlan puanlama rehberidir (Popham, 2000). Dereceli puanlama anahtar, renci performansn belirli ltlerle deerlendirebilmek iin hazrlanan bir eit derecelendirme lei olarak da tanmlanabilir. Dereceli puanlama anahtarlar, retmenin rencilerden beklentilerini aka belirttii iin renmeretme srecinde, hem renciler hem de retmenler asndan nemli yararlar salayan bir deerlendirme aracdr. Dereceli puanlama anahtarlar sayesinde retmenin rencilerden beklentileri somut ve anlalr hle gelir. Bylece renciler, kendilerinden beklenenin ne olduunu bilirler ve kabul edilebilir bir performans grevinin hangi ltleri karlamas gerektiini anlarlar. Bunlar, rencilerin bir performans grevini etkili ekilde yerine getirebilmelerini salar. Hangi tr performans grevinin ya da deerlendirme aracnn kullanlaca retim programnda ngrlen kazanmlara uygun olarak belirlenmelidir. Seilen lme ve deerlendirme yntem ve tekniklerinin programn temel amalarna hizmet

18

eder nitelikte olmalarna ve programda kazandrlmas hedeflenen becerileri (rnein eletirel dnme ya da problem zme vb.) kapsamasna ve rencilerin mesleki yeterliliklerini (rnein iletiim ya da takm almas becerileri vb.) desteklemesine dikkat edilmelidir. retmen lme ve deerlendirme aralarn belirlerken ayn zamanda snfnn durumunu (evresel ve teknik olanaklar, snf mevcudu vb.), rencilerin seviyesini de gz nnde bulundurmaldr. lme ve deerlendirme aralarna ilikin rnekler retim programnda yer alan baz etkinlik rneklerinden sonra rnek olarak konulmutur. rnek olarak sunulan bu formlar dersin ileniine, renci seviyesine, zamana, evresel ve snf olanaklarna gre retmen tarafndan uygun ekilde yeniden yaplandrlabilir.Puan 4 3 2 1 ltler Konuyu tmyle iyi anladn gsterdi. Konuyla ilgili ne srlen dnceler mantkl gerekelerle desteklendi. Konuyu farkl rneklerle aklad. Olaylar arasnda farkl balantlar kurdu. Konuyla ilgili elikili aklama yaplmad. Konuyu anladn gsterdi. Konuyla ilgili ne srlen dnceler mantkl gerekelerle desteklenmiti, fakat yeterli deildi. Yazl aklamalar yeterliydi. Konunun ounu anladn gsterdi. Konuyla ilgili ne srlen dnceler desteklenmiti, fakat yeterli deildi. Anlatmda elikili aklamalar yapld. Konunun birazn anladn gsterdi. rnekler yeterli deildi. nemli eksikler var.

Yukarda aratrma raporunun deerlendirilmesinde kullanlabilecek btncl dereceli puanlama anahtar rnei sunulmutur. Form snfn koullar, renci seviyesi, etkinlik ierii, dersin ilenii, retmenin beklentileri gz nnde bulundurularak yeniden yaplandrlabilir. Puanlama: rencinin bu formdan alabilecei maksimum puan 4 dr. rencinin ald puan yzlk sisteme evrilerek not olarak kullanlabilir (4 zerinden 3 alm olsun: 100x3=300, 300 / 4= 75. 75 yzlk sistemde rencinin bu deerlendirmeden alm olduu nottur). Nightingale ve arkadalar (1996) renme kazanmlarna ilikin olarak sekiz temel kategori tanmlamlardr. Aadaki tabloda bu kategorilerin yan sra dnme Eitimi Dersi ile rencilere kazandrlmas hedeflenen bir takm bilgi, beceri, tutum ve davranlara ilikin baz uygun lme ve deerlendirme yntem ve teknikleri ile bu tekniklere ilikin aklamalar rnek olarak sunulmutur. retmen dersin ileniine ve kazanmlara bal olarak bu yntem ve tekniklerden uygun olanlar kullanabilir.

19

7.3) Dnme Eitimi Dersinde Kullanlabilecek lme Arac rnekleri Bilgi, Beceri, Tutum, Davran Performans Grevi Aralara ilikin Aklamalar rnekleri Ak ulu maddeler yazl ekilde belirlenen konu hakknda tam bir yant 1. Eletirel dnme ve yargda bulunma (Varsaym verilmesini gerektiren maddelerdir. Bunlar rencilerin soruyu uygun gelitirme, yanstma, deerlendirme vb.) grdkleri ekilde yantlama konusunda zgr olduklar madde trleridir. 2. Problem zme ve plan oluturma (Problemleri Ak ulu maddeler rencilerin muhakeme glerini, deerlendirme ve sentez becerilerinin tanmlama, soru sormak, problemi tanmlamak, verileri yazl ya da szl olarak llmesinde etkilidirler. rencilere farkl analiz etmek, deney tasarlamak, planlamak, bilgileri konulardaki dncelerini savunmak iin frsat salarlar. kullanmak) 3. lem yrtme ve teknikleri aklamak/ispat etmek rencilerin dnme becerilerine ilikin kavram, olay, olgu ve prensiplere ilikin kavramalarn gstermelerinin yan sra, iletiim (Hesap yapma, okuma yapma, bir arac kullanma, kurma, kendini ifade etme, yaratclk, katlmclk, kendini ynergeleri uygulama) deerlendirme, sorumluluk alma, problem zme, eletirel dnme, i Yaratc Performanslar: Snf ya 4. Kiinin kendini ynetmesi ve gelitirmesi birlii yapma vb. becerilerini gstermelerine imkn salamak iin da okul panosu hazrlama, (birliki alma, bamsz alma, bamsz renme, yaratc performans grevleri kullanlabilir. Yaratc performans grevleri Canlandrma, Tablo ve Grafik z ynlendirme, zaman kullanma, organize etme, ileri bireysel ya da grup almas eklinde dzenlenebilir. renciler yaratc oluturma, kompozisyon vb. dzenleme) performans grevlerini sergilerlerken teknoloji kullanm konusundaki yeterliliklerini gstermeleri konusunda tevik edilmelidirler (szl 5. Bilgiye eriim ve kullanma (Aratrma, yorumlama, sunum, dans, sergi, otantik rn, drama vb.). rencilere yaratc bilgiyi organize etme, bilgileri gzden geirme ve performans grevlerini yerine getirirken kendi mevcut bilgilerini aklama, veri toplama, bilgi kaynaklarn aratrma ve gstermek iin farkl renme ve iletiim becerilerini kullanma frsat kullanma, gzlemleme ve yorum yapma) salanmaldr. 6. Bilgi ve kavramay gsterme (Hatrlama, tanmlama, belirleme, raporlama, ilikilendirme, tanma) retmen tarafndan rencinin ilerlemesi, rencilerin plan yapma, 7. Tasarlama, oluturma, gerekletirme (Tasarlama, organize etme ve retme becerileri hakknda bilgi veren yazl rnlerin Yazl Grevler canlandrma, retme, oluturma, gerekletirme, toplanmasdr. Bunlar bireysel ya da grup almas eklinde olabilir. sergileme, deiiklik yapma) Yazl raporlar sunularla birletirilebilir ya da ayr olarak deerlendirilebilir. Bu ierik, beceri geliimi, greve kar rencilerin 8.letiim kurma (Grup iinde iletiim kurma; birebir tutumunun yan sra yazl materyalin oluturulmas srasndaki renme iletiim kurma; yazl, szl ve szsz iletiim kurma; srelerini deerlendirmek iin de kullanlabilir. tartma; tanmlama; savunma; mlakat yapma; sunma; belirli yazl trleri kullanma; mzakere etme) Sunular rencilerin bildiklerini ve kavradklarn szl olarak dier insanlarla 9. Empati Kurma (Kendini bakalarnn yerine koyarak, aktarma yeterliliklerinin deerlendirilmesinde kullanlabilir. Ayrca, rencilerin onlarn duygu, dnce, deer ve tutumlarn anlamaya topluluk nnde konuma, dncelerini, grlerini paylama ve savunma, szl Sunular ve szsz iletiim elerini kullanma gibi beceri ve yeterliliklerinin alma) deerlendirilmesinde etkili lme ve deerlendirme aralardr. Sunular bireysel 10. Yaratc Dnme (Yeni ve kendine zg fikir, ya da grup almas eklinde olabilir. Bunlar yazl devlerle de birletirilebilir. dnce ya da rnler ortaya koyma) 20

Bilgi, Beceri, Tutum, Davran 1. Eletirel dnme ve yargda bulunma (Varsaym gelitirme, yanstma, deerlendirme vb.) 2. Problem zme ve plan oluturma (Problemleri tanmlama, soru sormak, problemi tanmlamak, verileri analiz etmek, deney tasarlamak, planlamak, bilgileri kullanmak) 3. lem yrtme ve teknikleri aklamak/ispat etmek (Hesap yapma, okuma yapma, bir arac kullanma, ynergeleri uygulama) 4. Kiinin kendini ynetmesi ve gelitirmesi (birliki alma, bamsz alma, bamsz renme, z ynlendirme, zaman kullanma, organize etme, ileri dzenleme) 5. Bilgiye eriim ve kullanma (Aratrma, yorumlama, bilgiyi organize etme, bilgileri gzden geirme ve aklama, veri toplama, bilgi kaynaklarn aratrma ve kullanma, gzlemleme ve yorum yapma) 6. Bilgi ve kavramay gsterme (Hatrlama, tanmlama, belirleme, raporlama, ilikilendirme, tanma) 7. Tasarlama, oluturma, gerekletirme (Tasarlama, canlandrma, retme, oluturma, gerekletirme, sergileme, deiiklik yapma) 8.letiim kurma (Grup iinde iletiim kurma; birebir iletiim kurma; yazl, szl ve szsz iletiim kurma; tartma; tanmlama; savunma; mlakat yapma; sunma; belirli yazl trleri kullanma; mzakere etme) 9. Empati Kurma (Kendini bakalarnn yerine koyarak, onlarn duygu, dnce, deer ve tutumlarn anlamaya alma) 10. Yaratc Dnme (Yeni ve kendine zg fikir, dnce ya da rnler ortaya koyma)

rnek lme AralarSnf D almalar

Aralara ilikin AklamalarEv devleri rencinin snf dnda tamamlamas gereken almalardr. Snfta ilenecek konu hakknda bilgi toplamak ve nceden hazrlk yapmak da dev olarak tanmlanabilir. Bu grevler verilen metni okuma, konu hakknda aratrma yapmak ya da snfta etkinlik srasnda kullanlacak materyalleri toplamak gibi etkinlikleri ierir. Grafik dzenleyiciler ana fikri, destekleyici fikirleri ve detaylar gruplama, snflama, kategorize etme vb. becerilerin test edilmesinde kullanlabilirler. Bunlar her snf seviyesinde, her konuda, renciler ve retmenler iin genel grsel bir dil olarak kullanlabilir. Bireysel olarak ya da snf ile birlikte oluturulabilirler. z deerlendirme ve akran deerlendirme rencilere renmelerinin daha fazla sorumluluunu almalarn salamaktadr. z deerlendirmede renci kendi etkinlikleri hakknda dnerek renme hakknda renirler. Akran deerlendirmede renci dier rencilerin etkinliklerine ilikin dnceleri ile renmeyi renir. renci rn dosyas rencinin ders yl iinde yapm olduu tm almalarn yer ald dosyadr. renci rn dosyas rencinin yl iinde gstermi olduu ilerlemenin deerlendirilmesi asndan nemlidir. rencinin hazrlam olduu devleri, aratrma raporlar, sunu kopyalar, z ya da akran deerlendirme formlar vb. almalar rn dosyasnda yer alr. rn dosyasnda yer alacak almalara karar verilirken ve almalarn deerlendirilmesi srasnda renci ve retmenin birlikte almas nemlidir. Projeler, farkl bilgi ve becerilerin llmesinde kullanlabilecek yazl performans grevlerindendir. renciler bir yl iinde istedikleri ders ya da derslerden proje hazrlayabilirler. Projeler mmkn olduunca ok fazla sayda bilgi ve beceriyi ie komay gerektirecek ekilde tasarlanmaldrlar. Sadece rn olarak deil, projenin baz ksmlar snfta yaptrlarak sre olarak da deerlendirilmeleri daha yararl olacaktr. Projeler sunum, dergi, makale yazma vb. performans grevleri ile birletirilerek de kullanlabilir.

Grafik Dzenleyiciler: Kavram haritalar, zihin haritalar, tablo grafik doldurma vb. z Deerlendirme ve Akran Deerlendirme

renci rn Dosyas

Proje

21

8) Kazanmlar ve Etkinlik rnekleri

8.1) 6. Snf Kazanmlar ve Etkinlik rnekleri

23

KAZANIMLAR 1.Dnme eylemi srasnda sergilenen davranlar fark eder.

ETKNLK RNEKLER

AIKLAMALAR Kendisinin ve dier kiilerin dnme eylemi srasnda ortaya kan davranlar (konuma, mimikler, yazma, bak vb.) asndan ele alnmaldr.

2.Bir dnceyi farkl biimlerde ifade eder. Nasl Anlatrm?

Dncelerin ifade edilmesinde, ifadenin kar tarafta oluturaca etki ve szel olmayan iletiim eleri (duru, bak, mimik, jest, ses tonu vb.) dikkate alnmaldr.

3.Kelimelerin anlamda yaratt deiiklikleri zmler. Ne Anlama Geliyor?

Kelimelerin anlamda yaratt deiikliklerde cmle iindeki yeri ve szce yaplan vurgu zerinde durulmaldr.

4.Amaca uygun soru sorar. 5.Herhangi bir bilgiyi nasl edindiini aklar. 6.Bilginin deiebileceini ve geliebileceini fark eder. 7.Benzerlik ve farkllklarn ltlere gre belirlendiini fark eder. rencilerin tespit ettikleri benzerlik ve farkllklardan hareketle lt kavram yaplandrlmaldr. Plton Gezegen mi?

24

KAZANIMLAR 8.Eylemlerini, belirledii/belirlenmi ltlere gre nem srasna koyar. 9.Eylemlerini, belirledii/belirlenmi ltlere gre ncelik srasna koyar.

ETKNLK RNEKLER

AIKLAMALAR Grup adna lt belirlediinde/kullandnda kendisi dndaki faktrler de dikkate alnmaldr. Grup adna lt belirlediinde/kullandnda kendisi dndaki faktrler de dikkate alnmaldr.

10. Btn-para ilikilerini sorgular. Beynin Senin Olmasayd?

Nesne, zne, olay ve olgulara ilikin parann btnn yaps zerine etkisi, baz durumlarda btnn paradan farkl olabilecei ve nesne, zne, olay ve olgularn btnpara iindeki yeri ilenmelidir. Akl yrtme yntemlerinden analojiye dayal akl yrtme kullanlmaldr.

11. Benzerliklerden hareketle genelleme yapar.

12. artlar deitiinde gr ve/veya eylemlerin deiebileceini fark eder. 13. Ama ve arac ayrt eder. rencilerden ama belirlemeleri beklenmeyecektir. Ama-ara ayrm, verilen rnek durumlar zerinde yaplmaldr.

KAZANIMLAR 14. Bir durumun problem olup olmadna karar verir. 15. Alternatifli dnmenin nemini fark eder. 16. Eylemlerini gerekelendirir. 17. Bir olayn birden ok nedeni olabileceini fark eder. 18. Mevcut verilerden hareketle tahminde bulunur. 19. Tahminde bulunmann kendisi ve bakalar iin faydalarn fark eder. 20. Varsaym oluturur. 21. Kendisinin ve dier kiilerin ifadelerindeki tutarszlklar fark eder. 22. Doru-yanl kavramlarn deerlendirir.

ETKNLK RNEKLER

AIKLAMALAR Problemlerle kastedilen matematik, fen vb. problemler olmayp gnlk yaamla ilgili ieriklerdir.

Tutarl m ? Kavram sorgulama aamasnda birok becerinin ie koulmas salanmaldr.

Doru ve Yanl Nedir?

23. Atatrkn hayatnda akl ve bilimin yerini rnekleriyle aklar.

NASIL ANLATIRIM? Ders Snf Yaklak Sre Kazanm : Dnme Eitimi :6 : 40 dk. : Bir dnceyi farkl biimlerde ifade eder.

SRE Aada yer alan durumlarn her birini birden fazla rencinin ele almas istenir. Ayrca bir durumun ayn renci tarafndan ka farkl ekilde ifade edilebilecei de ilenmelidir. 1. Kardeine, her gece, gece yarsna kadar televizyon izlemesinin doru olmadn, 2. Bir toplantda konumac olduunda, dzenli yemek yemenin salkl bir davran olduunu, 3. Fazla asitli iecekler tketen bir arkadana asitli iecekler yerine st tketmesinin daha salkl olduunu, 4. Snf arkadana, okul koridorlarnda bararak komamas gerektiini, 5. Alayan bir arkadana yarnn daha iyi bir gn olacan, 6. Kardeine, bilgisayarda nasl yaz yazlacan, 7. Sa ayakkabnn bac sol ayakkabna ve sol ayakkabnn bac sa ayakkabna balyken yrmenin nasl olduunu, 8. Arkadana, onu ok sevdiini, 9. Komunuza grlt yaptn, 10. retmenine konuyu anlamadn, 11. Ailene daha fazla harla ihtiyacn olduunu, 12. Snfta ders srasnda dar kmak ihtiyac duyduunu, 13. Bilmek ve inanmak kelimelerinin farkn, 14. Bir dikdrtgenin iki uzun kenar olduunu, 15. Televizyonda dn gece izlediin bir programla ilgili dnceni, 16. Sevdiin mzik tr hakkndaki dnceni, Nasl ifade edersin? Deerlendirme: Bu etkinlik aada yer alan lt rneklerini ieren dereceli puanlama anahtar, derecelendirme lei ya da kontrol listesi kullanlarak deerlendirilebilir. Aadaki form rnek olarak sunulmutur. retmen tarafndan yeniden yaplandrlabilir. Ayrca form grubun ya da bireysel rencilerin deerlendirilmesinde kullanlabilir. Derecelendirme lei rneiLTLER 1. Duruma ilikin aklc yorumlar yapt. 2. Fikirlerini ve grlerini etkili ekilde ifade etti. 3. Dier rencilerin gr ve fikirlerini etkili ekilde dinledi. 4. (Eer grup deerlendirilmesinde kullanlacak ise) Grup yeleri ile ibirlii yapt. 5. 6. 5 4 3 2

1

NE ANLAMA GELYOR? Ders Snf Yaklak Sre Kazanm Ara-gere : Dnme Eitimi :6 : 40 dk. : Kelimelerin anlamda yaratt deiiklikleri zmler. : alma kd. SRE alma kdnda A altrmasnn renci tarafndan tamamlanmas istenir ve renci tamamlad cmleyi snfla paylar. B altrmasnda renciler verilen durumlarn kendilerine gre anlamn ifade ederler. C ve D altrmalar yaplrken snf sorgulama topluluuna dntrlmelidir. A Boluklar aadaki kelimelerden uygun olan ile doldurabilirsin. Ancak boluklar doldurmadan nce una dikkat etmelisin. Biliyorum. diyebilmem iin emin olman ve seni emin yapan nedeni de syleyebilmen gerekiyor. Eer seni emin yapan nedeni syleyemiyorsan yani bilmiyorsan ve buna ramen emin hissediyorsan nanyorum. demen gerekli. Bilmek ve inanmak konusunda kararszsan phe ediyorum. veya Emin deilim. diyebilirsin. Biliyorum phe ediyorum nanyorum Yanl olduuna inanyorum Bilmiyorum Emin deilim 1.imdi okulda olduuma/olduumu .. 2. nar aacnn yaprann yeil olduuna/olduunu ... 3.Gkyznn renginin mavi olduuna /olduunu .. 4. Sra arkadamn adnn ... olduundan/olduuna ... 5. Baka gezegenlerde hayat olduundan / olduuna . 6. Hayvanlarn da duygulara sahip olduuna / olduundan . B Aadaki durumlarn anlam nedir? 1. En iyi arkadan anlamann, 2. Okuduun bir iiri anlamann, 3. Futboldan anlamann, 4. Arabalardan anlamann, 5. Kendini anlamann, 6. Matematik dersinde bir konuyu anlamann, 7. Kendinin/komunun veya birinin evcil hayvann sevmenin, 8. Bykanne veya bykbaban anlamann, C Aralarndaki fark nedir? 1. Bilmek nanmak 2. Bilmek Anlamak 3. Bilmek - Sanmak 4. Anlamak - Anlamamak 5. Bilmek - Bilmemek

28

1. 2. 3. 4. 5. 6. a. b. 7. a. b.

D Bilmek ile inanmak farkl mdr? Neden? Bir eyi inanmadan bilebilir miyiz? Bilmeden bir eye inanabilir miyiz? Bir eyi inanmadan anlayabilir miyiz? Anlamadan bir eye inanabilir miyiz? Sen drstle inanyorsan bu aadakilerden hangi anlama gelir? Neden? nsanlar drsttr. nsanlar drst olmaldr. Sen hayaletlere inanyorsan, bu aadakilerden hangi anlama gelir? Neden? Hayaletler vardr. Hayaletler olmaldr.

Deerlendirme: Bu etkinlik aada yer alan lt rneklerini ieren dereceli puanlama anahtar, derecelendirme lei ya da kontrol listesi kullanlarak deerlendirilebilir. Aadaki form rnek olarak sunulmutur. retmen tarafndan yeniden yaplandrlabilir. Ayrca form grubun ya da bireysel rencilerin deerlendirilmesinde kullanlabilir. Dereceli Puanlama Anahtar rneiLTLER 1. Etkinlie katlm 4 Etkinlie katlmak konusunda olduka istekli davrand. Dier arkadalarn da etkinlie katlmalar konusunda tevik etti. Kavramlar olduka doru ve yerinde kulland. Tartmalar srasnda kendi yaantsyla da ilikilendirme yapt ve yorum katt. Tartma srasnda dncelerini ak ve net bir ekilde ifade etti. Dierlerini etkili ekilde dinledi. Eletirilere ak olduunu gsterdi. 3 Etkinlie katlmak konusunda istekli davrand. 2 Etkinlik srasnda baz yerlerde ilgisini kaybetti. 1 Etkinlie pek fazla katlmad. Etkinlik srasnda olduka ilgisiz davrand. ok az kavram doru kulland.

2. Kavrama

Kavramlar genellikle doru ve yerinde kulland. Zaman zaman kendi yorumlarn katt. Tartma srasnda genellikle dncelerini ak bir ekilde ifade etti. Dierlerini dinledi. ou zaman eletirilere ak olduunu gsterdi.

3. Tartma

Kavramlar baz zamanlarda doru kulland. Ancak baz kavramlarn kullanm srasnda hatalar yapt. Tartmalara ara sra katld. Baz zamanlarda dncelerini ifade etti. Eletirilere kimi zaman tepki gsterdi.

Genelde bakalarnn dncelerini onayladn gsteren ifadelerle Tartmaya nadiren katld.

4. .

29

PLTON GEZEGEN M? Ders Snf Yaklak Sre Kazanm Ara-gere Kaynaklar : Dnme Eitimi :6 : 40 dk. : Bilginin deiebileceini ve geliebileceini fark eder. : Metinler. : 1) Bg Bang Teorisine Kadarki Bilim Tarihi, Caner Taslaman, http://www.bigbang.gen.tr/bolum2.asp (27 Temmuz 2006). 2) http://www.milliyet.com/2006.08.25/yasam/yas11.html. SRE 1. Metinler rencilerle paylalr. 2. Aada yer alan 1 numaral soru ile metnin rencilerce doru anlalp anlalmad kontrol edilir. 3. 2, 3 ve 4. sorularla snf sorgulama topluluuna dntrlmelidir. 4. 5. soru ile rencilerin yeni renmeleri ile kendi deneyimlerini karlatrmalarna olanak salanr. 5. Etkinlik sonunda rencilere neler kazandklar sorulur, cevaplar snfta paylalr. 6. retmenler metinlerdeki rnek durumlar ele alrken deime ve gelimenin devam eden bir sre olduunu vurgular. 12345Sorular Yukarda verilen durumlardan kan genel sonu nedir? Yukardaki durumlarda verilen eski bilgiler hl bilgi midir? Neden? Zaman iinde hi deimeyecek bir bilgi var m? Varsa rnek veriniz? Bilgi gelimesi ve deimesi ayn ey midir? Neden? Sizlerin de doru bildiiniz fakat sonradan deien bilgileriniz oldu mu?

30

Metinler Plton Gezegen mi? Gne Sistemi'nde Dnya'nn 8 deil 7 kardei kald. ek Cumhuriyetinde yaplan gkbilimciler kongresinde gezegen kavram yeniden tanmlanmtr. Yeni tanma gre, gkbilimciler kongresinde alnan bir kararla, kendine ait bir yrngesi olmayan Plton gezegen statsnden karld. Uluslararas Astronomi Birlii, geen hafta Gne Sistemi'ndeki gezegen saysnn 9'dan 12'ye karlmasn nermiti. Ancak son yaplan toplantda bu nerinin reddedilmesinin yannda Plton da gezegen statsn kaybetti. Plton 1930'da kefedilmi ve Gne Sistemi'nin 9. ve son gezegeni olarak kabul edilmiti. Gne Sistemi'nde 9 gezegen olduunu yazan btn kitaplarn da gncellenmesi gerekiyor. Dnyann ekli Gnmzde on yanda bir ocuk iin bile sradan olan bilgiler, eski alarn insanlar iin zlemez bilmecelerdi. Smer, Babil ve Yunanllar dnyann ekline ilikin eitli tahmin ve teorilerde bulunmulard. Aristo, Dnyann sabit merkez olduunu; btn gezegenlerin, yldzlarn, Gnein ve Ayn, Dnyann evresinde dndklerini savunuyordu. Ona gre yldzlarn ham maddesi ve Dnyann ham maddesi birbirlerinden tamamen farklyd. Yldzlar ezeli bir yaktla yaklmlard. Bunlar hem ezeli, hem de ebediydi. Oysa Dnya, kusurlu ve eksikti, yldzlar gibi mkemmel deildi. Batlamyus, Aristodan ald miras da kullanarak, kendi astronomik modelini ortaya koydu. Bu modele gre Dnya merkezdeydi. O dnemde bilinen be gezegen Merkr, Vens, Mars, Jpiter, Satrn ve onlarla beraber Ay ve Gne, Dnyann etrafnda dnyordu. Yldzlar ise en dardaki en geni halkadaydlar Kopernik, Yunan Dneminden beri yrrlkte bulunan Yer Merkezli Evren Kuram'nn yerine, Gne Merkezli Evren Kuram'n kurmutur. Yer'in, Gne'in evresinde dairesel bir yrnge zerinde dolanan bir gezegen olduunu savunmutur. Bu kuram bugn btn dnya tarafndan kabul edilmitir.

31

BEYNN SENN OLMASAYDI? Ders Snf Yaklak Sre Kazanm : Dnme Eitimi :6 : 40 dk. : Btn- para ilikilerini sorgular.

SRE 1. rencilerin dikkatini ekmek amacyla Yamur Damlas balkl metin rencilerle paylalr. 2. rencilerle A, B ve C blmlerinde yer alan durumlarna ilikin verilen sorular tartlarak rencilerin parann btn zerine etkisini sorgulamalar salanr. Yamur Damlas Geen gn arkadam Mete ile yryorduk. Meteye Yamur yayor. dedim. O da bana Olur mu yle ey sadece iki tane yamur damlas dt diye yamur mu yaar. dedi. Ben de ona Ka tane damla yamur eder? dedim. Sonra baladk Mete ile tartmaya A a. Bir ormandaki aalarn yars orman yangnnda yok olsa kalan aalar orman oluturur mu? b. Bir ormandaki aalarn 3/4 orman yangnnda yok olsa kalan aalar orman oluturur mu? c. Ayn ormanda sadece 10 aa kalm olsa kalan aalar orman oluturur mu? d. Ayn ormanda sadece 1 aa kalm olsa kalan aa orman oluturur mu? e. Cadde kenarndaki aalar bir orman mdr? B Aadaki durumlarda otobs hala otobs mdr? a. Otobse kamyon motoru takldnda, b. Koltuklar karldnda, c. Benzinle altnda, d. Uma zellii eklendiinde, e. Otobs ofr baka bir ara kullandnda, f. Muavini olmadnda. C rencilerden aadaki sorular tartmalar istenir. Aadaki durumlar olutuunda sen hal sen misindir? a. Farkl bir isme sahip olsaydn, b. Farkl bir yze sahip olsaydn, c. Farkl bir bedene sahip olsaydn d. Farkl bir beyne sahip olsaydn, e. Farkl bir parmak izine sahip olsaydn, f. Farkl bir aileye sahip olsaydn, g. Afrikada doup bym olsaydn.

32

TUTARLI MI? Ders Snf Yaklak Sre Kazanm : Dnme Eitimi :6 : 40 dk. : Kendisinin veya dier kiilerin ifadelerindeki tutarszlklar fark eder. SRE A altrmas alma kd eklinde rencilere datlr veya cmleler tek tek okunur. fadelerin anlamlarnda tutarszlk olup olmad ve nedeni zerinde tartlr. Var olan tutarszlklar dzeltilir. B altrmas ile devam edilir. A 1. Kitaplar severim; ama zevkime uygun, ilgin kitaplar bulamyorum. Bu yzden de kitap okumuyorum. 2. Drst insanlar severim. Arkadalarmn bana kar drst davranmalarn beklerim. Tabi ki ben de onlara kar drst davranmaya zen gsteririm. 3. Ablamn baarlarndan dolay ona hayranlk duyuyorum. Ama cesaretli ve alkan olmasndan nefret ediyorum. 4. Turuncu benim en sevdiim renktir. Eyalarm satn alrken ve kyafet seerken iinde turuncu olmasna dikkat ederim. 5. Stn her yata insana yararl olduunu rendim. Fakat st bebekler ier ve ben bebek deilim. Benim daha fazla ste ihtiyacm yok! 6. Eer devlerimi yaparsam baarm artar. Bu yzden devlerimi yapacam ve notlarm ykselteceim. 7. Ben bir vejetaryenim. Hafta sonlar hari! 8. Soan severim ama nefesimin kokmasna sebep oluyor. Bundan dolay soan sevmiyorum. 9. devlerimi her zaman yaparm. Eer yapmazsam mutlaka geerli bir mazeretim vardr. 10. Bydmde doa ile ilgili aratrmalar yapmaya karar verdim. nk btn hayvanlar ve bitkileri ok seviyorum. Onlarla ilgili daha ok ey renmek istiyorum. 11. Hi kimseden bor para almam. Eer alrsam, mutlaka zamannda geri derim. B 1. rencilerin evresindeki insanlarn ifadelerindeki tutarszlklar dnmeleri istenir. Dndkleri uygun rnekleri yazp arkadalaryla paylamalar salanr. 2. rencilerin kendi ifadelerindeki tutarszlklar dnmeleri istenir. Dndkleri uygun rnekleri yazp arkadalaryla paylamalar salanr.

33

DORU ve YANLI NEDR? Ders: Snf Yaklak Sre Kazanm Kaynak 2006, sf. 104. SRE Aada yer alan A, B, C altrmalarndan setiinizle snf bir soruturma topluluuna dntrmeniz nerilir. D, F, G altrmalarn alma kd olarak databilir veya szl olarak snfa yneltebilirsiniz. A. 1. Bir ey ne zaman dorudur? 2. Her zaman ve bazen doru olan eylere rnek verebilir misin? Hibir zaman doru olmayan bir ey var mdr? 3. Mutlak ve deimez bir doru var mdr? Niin? 4. Bir ey doru ise faydaldr, uygundur, tutarldr, gerektir, gzeldir, iyidir, herkes onu yapar, seeneklerini en ok katldndan en az katldna doru sralar msn? (Aadaki sorular cevaplara gre yneltmelisiniz). Her doru faydal mdr? Her doru uygun mudur? Her doru tutarl mdr? Her doru gerek midir? Her doru gzel midir? Her doru iyi midir? Bir eyi herkesin yapmas doru olduunu gsterir mi? B. 1. Bir ey yanl ise evreye zarar veriyordur, Kimse onu yapmyordur, retmenim yapmamam gerektiini syler, Yaparsam arkadalarm beni ayplar, Yaptmda zlrm, seeneklerinden birini seer misin? C. 1. Doru ve yanl zamana gre deiir mi? 2. Doru ve yanl yere gre deiir mi? 3. Doru ve yanl kiiye gre deiir mi? : Dnme Eitimi :6 : 40 dk. : Doru ve yanl kavramlarn deerlendirir. : (D altrmas) Lipman and Sharp, Social Inquary, 1980, USA, sf.157. (A altrmas, 3. soru) Nuran Direk, Filozof ocuk, Pan Yaynclk,

34

D. Doruyu nasl bulursun? Doru farkl ekillerde bulunabilir mi? Aada baz durumlar ve bu durumlarda dorunun nasl bulunacana ilikin farkl yollar var. Bir yol se ve neden setiini akla. a. grntsne bak, 1. Saatin ka olduunu, 2. Ka yanda olduunu, 3. Ankarann Trkiyenin olduunu, 4. Uzunluklarn lldn, 5. Sivasa kyasla daha batsnda metre ile b. ansiklopediye bak, c. retmenine sor, d. ailene sor, e. saate bak, f. karlatn ilk yabancya sor, g. aratrma projesi organize et, Mustafa Kemal Atatrkn Trkiyenin kanc cumhurbakan olduunu, h. televizyon izle,

i. gne saatine bak, 6. Tuz ve ekerin tadnn farkl olduunu, j. gne nn yukardan direk geldiini gryorsan, k. en iyi arkadana sor, l. tadna bak, E. Aadaki cmlelerde yanl kelimesi yerine kullanlabilecek baka bir kelime dn. 1. Bu yanl hemen dzeltilmeli. 2. Yanl okuyorsun. 3. Cevap kdndaki yanl cevap doru cevaplarndan birini eksiltiyor. 4. Yanl adam ie almsnz. 5. Dolaptan yanl taba getirmisin, ukur olan istemitim.

35

F. Aadaki cmlelerde doru kelimesi yerine kullanlabilecek baka bir kelime dn. 1. Annem, bykbabama Atatrk Caddesine ktphane amann doru olduunu syledi. 2. Uzun bir tartmann ardndan kz kardeime Tamam, sen dorusun ve bu konuda daha fazla konumak istemiyorum. Dedim. 3. retmenim dev kdmn sa st tarafna hepsi doru yazm. 4. iir yazarken, sylemek istediimi anlatacak doru szc bulabilmek iin uzun sre dnyorum. 5. Matematikte, 4 daima u sorunun doru cevabdr, 2, 2 daha ka eder? G. 1.Bana gre doru . .. .. 2. Bana gre yanl . .. ..

36

8.2) 7. Snf Kazanmlar ve Etkinlik rnekleri

37

KAZANIMLAR 1. Dnerek yaplan ve dnmeden yaplan eylemleri ayrt eder. 2.Kendisini dnmeye ynelten nedenleri aklar. 3. Kelimelerin gerek ve mecaz anlamlarn ayrt eder. 4. Sz ve sz gruplarnn cmle iinde farkl anlamlara gelebileceini fark eder. 5. Soru ve cevap ilikisini deerlendirir. 6. Bilgi paylamnn gerekliliini deerlendirir. 7. lt belirlerken znel ve nesnel davranmas gerektiren durumlar ayrt eder. 8. zne, nesne, olay ve olgular belirledii/belirlenmi ltlere gre snflandrr.

ETKNLK RNEKLER

AIKLAMALAR Dnmeden yaplan eylemlerden kastedilen dncesizlik

Dnrken

olmayp uyumak nefes almak vb. eylemlerdir.

Neden Byle Dndm?

Mecaz Nedir? Ayn m? Farkl m? Bakmak ve Grmek

Kr Adamlar ve Fil

Elmalar ve Havular

KAZANIMLAR 9. Btn ve baz ifadelerinin cmlenin doruluk deerine etkisini deerlendirir. 10. Tmdengelime dayal olarak genelleme yapar. 11. Eylemlerinde gz nne alaca artlar deerlendirir. 12. Amaca uygun ara belirler. 13. Bir durumun problem olup olmadnn kiilere ve artlara gre deitiini fark eder. 14. Alternatife ihtiyac olan ve olmayan durumlar belirler. 15. htiya ve seenek ilikisini grerek, alternatifler arasndan en uygununu seer. 16. Verilen veya gsterilen gerekelerin uygunluunu deerlendirir.

ETKNLK RNEKLER

AIKLAMALAR

Ama m? Ara m? Problem mi? Problemlerle kastedilen matematik, fen vb. problemler olmayp gnlk yaamla ilgili ieriklerdir.

KAZANIMLAR 17. Olaylar oklu neden ve oklu sonu ilikisine gre deerlendirir. 18. Kendisinin ve dier kiilerin eylemlerinin olas sonularna ilikin tahminde bulunur. 19. Varsaymlara dayal olarak olas durumlar deerlendirir. 20. fade ve eylem arasndaki tutarszlklar deerlendirir. 21. Sorumluluk kavramn deerlendirir. 22. Atatrkn dnce ve dnceyi aklama zgrlne verdii nemi rnekleriyle aklar.

ETKNLK RNEKLER

AIKLAMALAR

Kavram sorgulama aamasnda birok becerinin ie koulmas salanmaldr.

DNRKEN Ders Snf Yaklak Sre Kazanm Ara- Gere : Dnme Eitimi :7 : 40 dk. : Dnme eylemi srasnda sergilenen davranlar fark eder (6.Snf ). Dnerek yaplan ve dnmeden yaplan eylemleri ayrt eder. : Fotoraf SRE 1. Resim rencilere gsterilir. 2. rencilere; Resimdeki kiinin ne yapt sorulur. Dnyor cevab alndktan sonra bu fikre nasl ulatklar sorgulanr. 3. Ardndan aadaki sorular rencilere yneltilir. Dnrken ne yaparsn? Mimiklerin ile dnmen arasnda bir iliki olduunu dnyor musun? Nasl? Dnrken herkes ayn ekilde mi hareket eder? 4. Aadaki rnek durumlar birer birer okunur ve her birinin ardndan; Bu durum dnmeyi ieriyor mu? Neden? Sorusu yneltilir. rencilerin birbirlerinin fikirleri zerine tartmalar salanr. Piknik plan yapmak dev yapmak Yediklerini sindirmek Muz kabuunu soymak Kitap okumak Televizyon program hakknda tartmak Uyumak Hakszlktan nefret etmek Yzmek Komak Yzn ykamak Nefes almak Glmek Telefonla konumak

42

NEDEN BYLE DNDM? Ders Snf Yaklak Sre Kazanm : Dnme Eitimi :7 : 40 dk. : Kendisini dnmeye ynelten nedenleri aklar. SRE 1. Snf, mevcuda gre en fazla 5 veya 6 gruba blnr. 2. rencilerden, retmenin uyarsndan sonra yaklak bir dakika boyunca gzlerini kapal tutmalar istenir. 3. Bir dakikann sonunda gzlerini amalar istenir. 4. Her gruptan bir renciye sz hakk verilir, gzlerini kapattklarnda ne dndkleri sorulur. 5. Daha sonra ayn rencilere yeniden sz hakk verilerek neden byle dndkleri sorulur. 6. Etkinliin ikinci aamasnda grup almas yaplr; her gruptan bir kda dndklerini ve sebeplerini iki ayr balk altnda yazmalar istenir. Dndklerim .. .. .. .. .. Sebepleri

7. Grup iindeki her rencinin dndklerini ve sebeplerini yazmalar istenir. 8. Grup iinde dnceler ve sebepleri yazldktan sonra, dnceler konularna gre grup yeleri tarafndan gruplanabilir (nesne, eylem, kii gibi). 9. Grup ii almalar tamamlandktan sonra her grup kendi almasn sunar ve dersin sonunda karlatrmalar yaplr. 10. Bunlarn dnda son gnlerde sklkla dndkleri bir eyi ve neden bunu dndklerini sylemeleri istenebilir. 11. Aadaki sorular gerekeleri ile birlikte tartlr. a) nsanlar sebepsiz yere dnebilir mi? b) Sence insanlarn en ok dndkleri ey nedir? Niin? c) nsan dndaki canllarda bir sebebe bal olarak dnebilirler mi? d) Bir dncenin birden fazla sebebi olabilir mi?

43

MECAZ NEDR? Ders Snf Yaklak Sre Kazanmlar : Dnme Eitimi :7 : 40 dk. : Kelimelerin gerek ve mecaz anlamlarn ayrt eder.

SRE Aada verilen alma kdnda A ve B blmlerinin renci tarafndan tamamlanmas istenir. A blmn tamamladktan sonra rencilerin cevaplar alnr. B blmnn ileniine de ayn ekilde devam edilir. A Arkadan sana bam dnyor dediinde, bann tpk havaya atlan bir top gibi dndn dnyor musun? Aslnda arkadann ba bu ekilde dnmyor. Arkadann bu ifadesi mecazl bir anlatmdr. Birinci stundaki mecazl ifadeler ile ikinci stundaki aklamalar eletirir misin? (Bir ifade bir aklama ile bir kez elemektedir). 1. Ahmet Bam dnyor. dedi. A. Acktm. 2. Gke Kulaklarm nlyor. dedi. 3. Emel Dilerim vuruyor. dedi. 4. Bahar Dizlerimin zld. dedi. birbirine C. ok dm. ba D. O kadar ok konutu ki E. Duyduklarm beni ok zd. 5. Alp Karnm zil alyor. dedi. F. ok zledim. 6. Aylin Bam atlyor. dedi. 7. Cem Kzm ttyor. dedi. burnumda G. Syleyecek bir ey bulamadm. H. Sersemlemi hissediyorum. 8. idem enesi dt. dedi. I. Ar heyecanlandm. 9. Sezgin dedi. Yreim yanyor. J. Hi bu kadar zlmemitim. K. Bam ok aryor. B. Birisinin benim hakkmda konutuunu dnyorum.

10. Aytu Boazm dmlendi. dedi. 11. Zeynep Bamdan sular dkld. dedi. kaynar

44

B Aadaki mecazl ifadelerin verilen seeneklerden hangisine uyduunu syler misin? Yanl Yanl Yanl deil ve fakat fadeler ve ? mecaz mecaz mecaz deil deil 1. Kz kardeim bir mcevher. 2. Yaam bir salkm zmdr. 3. aramba gn bir kbus gibiydi. 4. Matan sonra yz pancar gibi kzarmt. 5. Dnya bir gezegendir. 6. Bebein sesi kedi miyavlamas gibi. 7. Karpuzun ii bir domates kadar krmz. 8. Elimdeki portakal bir top gibi yuvarlak. 9. Annem bir melektir. 10. Tmer kei gibi inatdr. 11. Aslnn salar Rapunzel* kadar uzundur.

*

Rapunzel, ok uzun salaryla tannan bir masal kahramandr.

45

AYNI MI? FARKLI MI? Ders Snf Yaklak Sre Kazanmlar Ara-Gere : Dnme Eitimi :7 : 40+40 dk :Sz ve sz gruplarnn cmle iinde farkl anlamlara gelebileceini fark eder. :alma katlar

SRE Aada verilen alma kdnda A, B ve C blmlerinin renci tarafndan tamamlanmas istenir. A blmn tamamladktan sonra rencilerin cevaplar alnr. B ve C blmlerin ileniine ayn ekilde devam edilir. A Aadaki cmlelerde koyu yazlm kelimelerin anlamnn iki cmlede ayn m, farkl m olduuna karar ver.Ayn 1. Bir su kuyusunun derinliini nasl lebiliriz? Emeli parkta derin derin dnrken buldum. 2. Atinada 2004 ylnda yaplan 28 nci Olimpiyat Oyunlarnda takm sporlarnda dnya rekoru krld m? Kalbim krldnda iimden kimseyle konumak gelmez. 3. Kedeki marketten saa doru dnersen eski emeyi grrsn. Ne kadar doru bir seim, kravat bu takma ok yakm. 4. Bu sylediklerini ho karlayamayacam. retmenine adyla hitap etmen ho olmad. 5. mitkye gitmek iin farkl bir yol daha var. Ksa zamanda byk iler yapmann yolu nedir? 6. Annemi eit eit ieklerle karladm. Senden bu eit bir davran beklemiyordum. 7. Farkl dnen insanlarla konumaktan holanyorum. Ayakkabn benimkinden farkl m? 8. Kurtulu filminde Atatrk roln oynayan aktrn adn anmsyor musun? En son ne zaman saklamba oynadk? 9. Gerei grmen iin daha ok okuman gerekiyor. Kye amcam ziyarete gittiimde tarlada almann ne kadar zor olduunu grdm. 10. Sabah ki grmenin verimli getiini syleyemem. Son grmemizde ona bir hediye verdim. Farkl ?

46

11. yi bir araba ka para eder? Ahmet Merhaba, iyi misin? diye sze balad.

B Ak kelimesinin kullanld cmlelerdeki anlamn sa stunda bulabilir misin? (Sa ve sol stundakiler birer kez elemektedir).1. Ryam anlatnca Elif bana gld ve stn ak kalm galiba dedi. 2. Kap ak, arkan dn ve k, istenmiyorsun artk. Bu arky anmsyor musun? 3. Ak admlarla koan at, birinciye yetiti. 4. Aradaki a kapatabilmen iin ok alman gerekiyor. 5. Resim dersinde, retmenimiz, Katta ak yer brakmayn, her yeri doldurun. dedi. 6. Gen kz, arkadana, Daha ak anlatabilir misin, ltfen. dedi. 7. Taksi ofr yolun ak olmadna dair bir iaret grememiti.

a. kapal olmayan b. rtsz c. aralk, mesafe d. aral ok e. kolay anlalr f. bo

g. rtsz, plak h. engelsiz i. j. iler durumda olan koyu olmayan

8. Bahar dnnde srtn akta brakan bir gelinlik tercih etmiti. 9. En sevdiim renk ak yeildir.

k. kapal olmayan yer l. 10. (Pazar gn) Bu gn ak eczane bulmak yle zor ki 11. Hepimizin talihi ak olsun. n. bir yerin biraz uza 12. Eti akta brakrsan kedi kapar. 13. Tren yolu ehrin andan geer. 14. Ahmet Bey eine sitem ediyordu: Bu kadar al veri yaparsan btemizin ak vereceini daha nce sylemitim. 15. Denizciler Marmara aklarnda bo bir tekne grdklerini Sahil Gvenlik Komutanlna bildirdiler. o. Denizin kydan uzaka olan yeri uygun, elverili

m. Hesap sonunda ortaya kan para ya da mal eksiklii

47

C Grmek kelimesinin birden ok anlam vardr fakat en ok kullanlan iki tanesi unlardr: 1. Gzle ve k yardmyla bir eyin varln duymak. 2. Anlamak, sezmek. Aadaki cmlelerde grmek kelimesinin hangi anlamda kullanldna karar verir misin? ki anlamyla da kullanldn dnmyorsan ? seeneini iaretleyebilirsin. 1.Gzle ve k yardmyla 2.Anlamak, ? bir eyin sezmek varln duymak 1. Gnein ilk klarn gryor musun? 2. Bir filmde doktor hastann gzndeki bantlar aar ve hasta Gryorum. der. 3. Aylin kaza ann anlatrken Kafam arptm ve sonra yldzlar grdm. der. 4. Etraf zifiri karanlk olduunda hibir ey gremezsin. 5. Atl ileri doru koarak imdi beni grn. dedi. 6. Dn toplantda tandklardan kimseyi grdn m? 7. zlem pilotlarn koruyucu gzlklerini takar ve Bu eylerle nasl grebildiini anlayamyorum. der. 8. (Ahmet milli piyango biletine ikramiye kan arkadayla konumaktadr). Madem ikramiye kazandn bizi de gr. 9. Yryen adam kendi kendine syleniyordu: in kt bir sonuca varacan grp de hibir ey yapmam.

48

BAKMAK VE GRMEK Ders Snf Yaklak Sre Kazanmlar Ara-Gere : Dnme Eitimi :7 : 40 dk. :Sz ve sz gruplarnn gelebileceini fark eder. : alma ktlar

cmle

iinde

farkl

anlamlara

SRE Aada verilen alma kdnda A, B ve C blmlerinin renci tarafndan tamamlanmas istenir. A blmn tamamladktan sonra rencilerin cevaplar alnr. B ve C blmlerin ileniine ayn ekilde devam edilir. A Aadaki iki stunda bakmak kelimesinin kullanld dnce veya ifadeler vardr. Sa ve sol stundaki ifade veya dnceleri bakmak kelimesinin ayn anlamda kullanlm olmasn dikkate alarak eletirir misin? (Sa stundakilerle sol stundakiler birer kez elemektedir). 1. Evet diyerek arabaya doru dikkatlice baktm. 2. Elin Hanm ev sahibine Evin arkas nereye bakyor? diye sordu. 3. Kendine iyi bakan insanlarn yan gstermediini dnyorum. 4. Arkadam u hesaba sende bakar msn? diye sordu. 5. Her kurumda temizlik ilerine bakan bir grevli var mdr? Diyerek kendi kendime sordum. B. retmenimiz darya bakarak, dalm olan Ahmete Nereye bakyorsun? diye bard. C. Yemein tadna birde sen bakar msn, mkemmel olmasn istiyorum. D. yi baklan taylar gzel bir at olabilir. E. Babam Onun sylediine bakma. Diyerek beni teselli etmeye alt. A. rencilik yllarm aklma geldiinde sokaa bakan pencereleri olan kk bir okul anmsyorum.

6. Hata yaptmz durumlarda Ltfen, kusuruma bakmayn. diyebilmeliyiz. F. Annem daima Sen derslerine baksan iyi edersin. diyor.

49

B Aadaki sorular cevaplandrr msn? Unutma, cevabn ayrntl olarak aklamalsn. 1. Bakp da grmemek mmkn mdr? 2. Grp de bakmamak mmkn mdr? 3. Gz kapaklarmz kapandnda bu bir eye bakmak istemediimiz anlamna gelir mi? 4. Sadece gzlerimizle mi grrz? C Aadaki cmlelerin anlamn deitirmeden ac kelimesinin yerine baka kelimeler kullanabilir misin? 1. Biber yznden dudaklarm ve dilim acd. 2. Bu ac biberi niye satn aldn ki! 3. Pazlarndaki ac kuvvete gvenerek ileri doru atld. 4. Bu ses de ne? Ac ac havlayan bir kpek olmal. 5. Darda ac bir rzgr esiyordu. 6. Mektup batan sona ac szlerle doluydu. 7. Yreimde bir ac hissettim. 8. Son okuduum roman Darda ac bir rzgr esiyordu. Cmlesiyle balyordu. 9. Burak Elimi acttn! diye bard.

50

KR ADAMLAR VE FL Ders Snf Yaklak Sre Kazanmlar Kaynaklar : Dnme Eitimi :7 : 40 dk. : Bilgi paylamnn gerekliliini deerlendirir. :

1- Lipman, Matthew Ve Sharp, Ann Margaret. (1986). Wondering At The World Manual To Accompany Ko And Gus. New York:University Press Of America. 2- http://www.louisrosenfeld.com/home/bloug_archive/000045.html (17 May 2007)

SRE 1.rencilerle resmin yazlar dndaki ksm paylalr. 2.rencilere resimdeki insanlarn ne yapmaya altklar sorulur. 3.rencilere resmin tamam gsterilerek insanlardan 4 tanesinin tahminleri okunur, 3 ve 6. kiilerin tahminleri sorulur. 4.Etkinlie aadaki sorular ile devam edilir. a. Gzleri kapal insanlar dokunduklar eyin bir fil olduunu neden tahmin edememitir? b. Bu insanlarn doru tahminde bulunabilmeleri iin ne yapmalar gerekirdi? c. Her durumda bilgiyi paylamak gereklimidir? Bilginin paylalmasnn gerekli olduu ve olmad durumlara rnek veriniz. (Bu blmde zellikle rencilerle bilimsel bir bilginin paylam vurgulanmaldr, arkadamza ait bir srr paylama, ders notlarn paylama, snav srasnda sorularn doru cevabn paylama gibi durumlar ilenmelidir).

51

12

3 5 4 6

Sorular: Deerlendirme: Bu etkinlik aada yer alan lt rneklerini ieren dereceli puanlama anahtar, derecelendirme lei ya da kontrol listesi kullanlarak deerlendirilebilir. Aadaki form rnek olarak sunulmutur. retmen tarafndan yeniden yaplandrlabilir. Ayrca form grubun ya da bireysel rencilerin deerlendirilmesinde kullanlabilir. Kontrol Listesi rnei LTLER1. Etkinlie aktif ekilde katld. 2. alma kdn doru ekilde doldurdu. 3. (Grup almas yaptrlm ise) Grupla ibirlii yapt. 4. .. 5.

1 (Evet)

2 (Hayr)

52

Bu kaln bir boa ylan.

Bu bir aa gvdesi.

Bu bir mzrak.

Bu bir duvar.

ELMALAR VE HAVULAR Ders Snf Yaklak Sre Kazanm Ara-gere Kaynak : Dnme Eitimi :7 : 40 dk. : zne, nesne, olay ve olgular belirledii/belirlenmi ltlere gre snflandrr. : alma kd : (A altrmas) Lipman, Matthew and Ann Margeret SharpWondering at the World , University Pres of America, sf. 56.

SRE 1. A altrmas rencilerde bir lte gre snflandrmaya ilikin hazrlk amaldr. Bu amala altrmada verilen ltler dnda bir lt oluturmalarn isteyebilirsiniz. Bunu illeri baka nasl snflandrabiliriz? sorusuyla yapabilirsiniz. 2. B altrmasnda rencilerden verilen nesneleri gruplandrmalarn isteyin. Yaptklar gruplandrmalar syledikten sonra bu gruplandrmay neye gre yaptklarn sorabilirsiniz. Genel kabul gren bir lte gre gruplama yapmalar veya yapmamalar beklenmemelidir. A LLER Balkesir Bingl Bursa anakkale Edirne Elaz Erzincan ErzurumKaynak: DE, 2000 Genel Nfus Saym

NFUS 1 076 347 253 739 2 125 140 464 975 402 606 569 616 316 841 937 389

Tablodaki illeri 2 gruba ayralm. Birinci grup Balkesir, Bursa, anakkale, Edirne ikinci grup Bingl, Elaz, Erzincan, Erzurum olsun. Bu snflamaya gre birinci gruptakiler Marmara Blgesinde ikinci gruptakiler ise Dou Anadolu Blgesindedir. lleri aadaki seeneklere gre de snflandrabilirsin. a. B harfi ile balayan iller, b. E harfi ile balayan iller, c. Nfusu 400 binden az olanlar, d. Nfusu 400 binden fazla olanlar, B1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Elmalar, havular, bezelyeler, taze fasulyeler, kavunlar, portakallar. Kabanlar, kazaklar, botlar, pantolonlar, bluzlar, oraplar. Kayklar, fzeler, kanolar, uaklar, balonlar, yelkenliler, helikopterler, transatlantikler. Irmaklar, gller, okyanuslar, denizler, dereler, gletler, koylar, krfezler. Basketbol, bri, poker, futbol, voleybol, satran. Ananas, gl, mee aac, eftali, mor meneke. arap, soda, ekmek, kraker, limonata, su, biftek. Radyolar, kprler, tneller, yollar, telgraf, televizyon, uaklar. aydanlklar, baklar, flar, atallar, tavalar, kaklar, kepeler.

53

AMA MI? ARA MI? Ders : Dnme Eitimi Snf :7 Yaklak Sre : 40 dk. Kazanm : Ama ve arac ayrt eder ( 6. snf). Amaca uygun ara belirler. SRE 1. Aadaki ifadeler rencilerle paylalr. 2. A,B ve Cdeki ifadelerden hareketle rencilerin ama ve aracn ne olduunu tespit ederek, benzer rnekler sunmalarna olanak salanr. Cevaplar gerekeleri ile birlikte sunulmaldr. 3. Dde yer alan rnekten hareketle rencilerin ayn eyin hem ama hem de ara olabileceini fark etmeleri salanr. 4. Ede ise verilen amalara uygun aralar belirlenir. Cevaplar dier rencilerin cevaplar ile karlatrlr. Ayrca benzer rneklerde sunulabilir. fadeler A) Aada verilen ifadelerde baba ve ocuun amalarn ve aralarn belirleyeniz. Baba: Eer seni pmeme izin verirsen sana srpriz bir hediye vereceim. ocuk: Eer bana srpriz bir hediye verirsen beni pmene izin vereceim. B) Aada verilen ifadelerde Elif ve Elifin aabeyinin amalarn ve aralarn belirleyeniz. Aabey: Eer yarn akam sana ngilizcedeki dzensiz filler hakknda yardm etmemi istiyorsan, imdi geometri ders devlerini bitirmeni istiyorum. Elif: Bu gn geometri devlerimi bitiriyorum ama sen de bana ngilizcedeki dzensiz filler konusunda yardm edeceksin. C) imanlk genini bulmak iin fareler zerinde deneyler yapan bilim insanlar sonunda bu geni buldular. fadesin de geen ama ve aracn ne olduunu belirleyiniz. D) Aadaki ifadeleri inceleyerek, cmlelerde geen para kavramlarnn ama m, ara m olduunu belirleyiniz. 1) Babam ve annem alarak aldklar paralarla ok gzel bir araba aldlar. 2) Babam ve annem para kazanmak iin gnde 8 saat almaktadrlar. E) Aadaki amalara uygun aralar neler olabilir? Tahminlerinizi yaznz ve tartnz. Mutlu bir yaam yi bir i

54

PROBLEM M? Ders Snf Yaklak Sre Kazanm Ara-gere Kaynaklar : Dnme Eitimi :7 : 40 dk. : Bir durumun problem olup olmadna karar verir. Bir durumun problem olup olmadnn kiilere gre deitiini fark eder. : Karikatrler. :1) www.cs.brown.edu/~kupcu/eglen.html. 2) Cumhuriyet/25 Ocak 2004. 3) http://www.inceespri.com. SRE 1) rencilerin karikatrleri grmeleri iin, karikatrler oaltlp datlr ya da yanstc ile gsterilir. 2) rencilere karikatrlerde grdkleri durumlarn bir problem olup olmadna karar vermeleri iin yeterli sre verilir. 3) Cevaplarna uygun olarak (Var-Yok) aadaki sorular sorulur. (Var) Kim/ kimler iin neden problem? Neden? (Yok) Kim/kimler iin neden problem deil? Neden? 4) Her rencinin durumlara ilikin grn aklamasna frsat verilir. 5) Ayn durumu problem olarak gren ve grmeyen rencilerin fikirlerini gerekelendirmelerine ve karlatrmalarna olanak tannr. 6) Etkinlik sonunda rencilere neler kazandklar sorulur ve cevaplar snfla paylalr.

55

KARKATRLER

56

8.3) 8. Snf Kazanmlar ve Etkinlik rnekleri

57

KAZANIMLAR 1. Dnme ve dnce arasndaki ilikiyi aklar. 2. Kelimeleri anlam farkllklarna gre gruplandrr. 3. Doruluk deerine sahip olan ifadelerle olmayan ifadeleri ayrt eder. 4. Olgusal sorular ile olgusal olmayan sorular ayrt eder. 5. Bilgi kaynaklarnn gvenirliini sorgular. 6. Bilgi kaynana ilikin duygu ve dncelerinin eylemlerine etkisini sorgular. 7. Kulland ltlerin kullanld eylemlere uygunluunu deerlendirir. 8. artlar deitiinde nem ve ncelik srasnn deiip deimediini deerlendirir.

ETKNLK RNEKLER

AIKLAMALAR

Dnceler Nereden Gelir?Anlam farkll; slak-slak deil, gerek-gerek deil, ak-ak deil, yava-yava deil

Anlam Halkalar

gibi olumlu-olumsuz iki kelime ile ilikisi olan kelimelerle ilenmelidir. Bu kelimelerin gruplandrlmas yaplrken verilen iki kelimeye anlam bakmndan yakn, uzak ve belirsiz (yaknlk ve uzakln tayin edilemedii) olmas dikkate alnmaldr.

Hangisi Gvenilir?

KAZANIMLAR 9. Btn ve baz ifadelerini doru ve yerinde kullanr. 10. Tmevarma dayal olarak genelleme yapar. 11. artlar gz nnde bulundurarak herhangi bir duruma ilikin plan yapar. 12. Verilen aralarn hangi amaca dnk olabileceini tespit eder. 13. Problem durumlarna ilikin zmler retir.

ETKNLK RNEKLER

AIKLAMALAR

Problemlerle kastedilen matematik, fen vb. problemler olmayp gnlk yaamla ilgili ieriklerdir.

14. neri gelitirip gelitirmeyecei durumlar deerlendirir. 15. Bir karar vermeden nce gerekeleri deerlendirir. 16. Kendisinin veya dier kiilerin eylemlerini nedenleri ve etkileri asndan deerlendirir.

KAZANIMLAR 17. evresindeki zne, nesne ve olaylar arasnda sra d balantlar kurulduunda ortaya kabilecek sonular tahmin eder. 18. Sreci etkileyen varsaymlar deerlendirir. 19. Her durumda tutarllk aramann gerekliliini deerlendirir. 20. Kural kavramn deerlendirir.

ETKNLK RNEKLER

AIKLAMALAR

Kural Nedir?

Kavram sorgulama aamasnda birok becerinin ie koulmas salanmaldr.

21. Atatrkn dnce ve eylemlerinde akl ve bilimin yerini rnekleriyle aklar.

DNCELER NEREDEN GELR? Ders Snf Yaklak Sre Kazanm : Dnme Eitimi :8 : 40 dk. : Dnme ve dnce arasndaki ilikiyi aklar.

SRE A altrmasndaki sorular renciler tarafndan cevaplandrlr. B altrmasnda dnceler yazldktan sonra sorular ile devam edilir. C altrmasnda sorular yardmyla snfn bir soruturma topluluuna dntrlmesi nerilir. A Sorular 1. Dnce nedir? 2. Bir yl nce bu zamanlarda ne dndn hatrlyor musun? 3. Hayatnda hatrlayabildiin ilk dnce nedir? 4. Mutsuz olduunda dncelerin mutsuz mudur? 5. u an dnmeni tamamen durdurabilir misin? B Snf 8 kiilik gruplara blerek halka eklinde oturtun. aretinizle renciler gzlerini kapatrlar, bir dakika sonra iaretinizle gzlerini aarlar. Bir renci .. dndm ve dncemin kayna .. der. Herkes kendi dncesini syler. Dier grup u ekilde tahtaya yazar. Dnceler Kfte ekmek Futbol Aye ne tatl. Gne Paratle atlamak. Sorular 1. Grupta baz dnceler ayn olabilir mi? Nasl? 2. Grupta baz kaynaklar ayn olabilir mi? Nasl? C 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Dnceleriniz nereden gelir? Dncelerin kayna kafamz mdr? nsanlar dnmeyi nasl renir? Dnceler gerek midir? Her zaman m, zaman zaman m dnrz? Bir kii veya bir ey olmadan dnebilir miyiz? Fikir sahibi olmadan dnebilir miyiz? Dncelerin Kayna Karnm ackt. Oturmaktan skldm. Aye Gne Merak

ANLAM HALKALARI Ders Snf Yaklak Sre Kazanm Ara-gere : Dnme Eitimi :8 : 40 dk. : Kelimeleri anlam farkllklarna gre gruplandrr. : alma kd. SRE 1. alma ktlarnda Islak - Islak deil., Gerek - Gerek deil., Yava Yava deil. ve Ak - Ak deil. ifadelerinin her biri ile ilgili kelimelerin anlam farklklarn ileyen altrmalar bulunmaktadr. Ders ilenii srasnda uygun grlen alma kd seilir ve rencilere datlr. 2. Altrmalarda yer alan kelimeler, halkalarn iinde yer alan temel kelimeyle ilgisine gre uygun grlen halkaya yerletirilir. 3. Kelimeler ve halkalar tahtaya yazlarak, etkinlik snfla da yaplabilir.

62

ANLAM HALKALARI Aada Islak ve Islak deil. ifadeleri ile ilgili kelimeler bulunmaktadr. Bu kelimeleri halkalarn iine slak ve slak deil durumlarn dikkate alarak yerletirir misin? kuru nemli nem rutubetli pslak orak sv rutubet sulak iliklerine kadar slanm kra ya buulu sucuk gibi slanm kavruk puslu yamurlu srlsklam

Islak deil.

?

Islak

63

ANLAM HALKALARI Aada Gerek ve Gerek deil. ifadeleri ile ilgili kelimeler bulunmaktadr. Bu kelimeleri halkalarn iine gerek ve gerek deil durumlarn dikkate alarak yerletirir misin? sahici akla uygun taklit mantksz soyut sahte yapmack orijinal hakiki mantkl hayali suni somut akl almaz akl d yapay mantk d

Gerek deil.

?

Gerek

64

ANLAM HALKALARI Aada Yava ve Yava deil. ifadeleri ile ilgili kelimeler bulunmaktadr. Bu kelimeleri halkalarn iine yava ve yava deil durumlarn dikkate alarak yerletirir misin? sakin imek gibi acelesiz ardan alan sallantl derhal rzgr gibi durgun donuk sabit telasz oyalanan sratli fiek gibi dura kalka ar ipak hareketsiz evik kmltsz arkanl rpntl abuk ilek seri ar aksak hzl telal canl tezpek abuk

acele acil ok hzyla hemen yldrm hzylakaplumbaa gibi srnen

Yava deil.

?

Yava

ANLAM HALKALARI

65

Aada Ak ve Ak deil. ifadeleri ile ilgili kelimeler bulunmaktadr. Bu kelimeleri halkalarn iine ak ve ak deil durumlarn dikkate alarak yerletirir misin? ak seik kasvetli youn kesin karalt sisli cam gibi berrak durukark olmayan

yaln lo dzensiz kark donuk dumanl anlalr gizli kapakl kukusuz besbelli

basit belirsiz dolak silik bulank puslu saydam parlak apak kesin olarak

sade yar saydam aprak belli belirsiz soluk belli effaf net aydnlk

belirli esrarengiz allak bullak hayal meyal belirsiz tam olarak esrarl temiz gizemli

Ak deil.

?

Ak

66

HANGS GVENLR? Ders Snf Yaklak sre Kazanm : Dnme Eitimi :8 : 40 dk. : Bilgi kaynaklarnn gvenirliini sorgular. SRE 1. rencilere birbiri ile elien iki haber ya da yaplan incelemeler sonunda doru olmad anlalan bir haber snf ortamna getirilir. Bu haberler tartlarak derse giri yaplabilir. 2. rencilere etkinliin A ve B blmlerinde bilgi kaynann adlar birinci stuna, ikinci stuna ise gerekeleri yazlr. 3. Daha sonra verilen cevaplarn paylalarak tartlmasna olanak salanr. 4. rencilerle etkinliin C blmnde kaynak ismi yazmakszn btn snfa zerinde uzlalan gvenilirlik lt oluturulmaya allr. A En fazla gvendiim bilgi kaynann ad Kii: Arkada: Gazete: Dergi: TV: nternet Sitesi: Kitap: Gerekesi

67

B En az gvendiim bilgi kaynann ad Kii: Arkada: Gazete: Dergi: TV: nternet Sitesi: Kitap: Gerekesi

1. A ve B tablosundaki kaynaklar herkeste ortak m? 2. Yukardaki kaynaklar herkeste ortak deilse hangisine gvenilir diyebiliriz? 3. Gvenilir bir bilgi kayna hangi zelliklere sahip olmaldr? C Gvenilir bir bilgi kayna Kii Arkada Gazete Dergi TV nternet Sitesi Kitap Gvenilirlik Kriteri (lt)

68

KURAL NEDR? Ders Snf Yaklak Sre Kazanm Kaynak : Dnme Eitimi :8 : 40 dk. : Kural kavramn deerlendirir. : (C altrmasnn tamam ve A altrmasnn 7, 8 ve 9. maddeleri) Lipman and Sharp, Looking for Meaning, 1980, USA, sf.234.

SRE Aada yer alan A ve B altrmalarndan setiinizle balayabilirsiniz. A altrmasyla snf bir soruturma topluluuna dntrmeniz nerilir. B altrmasn alma kd olarak databilir veya szl olarak snfa yneltebilirsiniz, renciler kendi gerekelerini ifade etmelidir. Maddelerle ilgili srasyla gr alabileceiniz gibi her rencinin setii maddeyi konumasna da izin verebilirsiniz. Devamnda C altrmas ile rencilerin grlerini alabilirsiniz. A 1. Kural nedir? 2. nsan kendi kendine kural koyar m? 3. Genellikle bakalarnn koyduu kurallara m uyarz? 4. Kurallar her zaman insanlarn yararna mdr? 5. Kimse kurallara uymazsa ne olur? 6. ocuklar kural icat edebilirler mi? 7. Grip olduumuzda haprmamza kar bir kural olabilir mi? 8. Nefes almak iin bir kurala ihtiya duyar myz? 9. Kahvalt yapmamza kar neden bir kural yok? B Aadaki durumlara katlyor musun? Katlyorsan veya katlmyorsan nedenini syler misin? 1. Bir kurala her zaman uyulmaldr. 2. Kurallara, bize mantkl geldiinde, uyulmaldr. 3. Hayvanlarn yaamnda kurallar yoktur. 4. Kurallar zamanla deiebilir. 5. Kurallar deitiren zaman deil artlardr. 6. Tm aileler ayn kurallara sahiptir. 7. Her kuraln iyi bir sebebi vardr. C Kurallara Uyulmad Zamanlar Olabilir mi? 1. Ali iddetli bir ba ars ile uyand. Okula gitmeli mi? 2. Ayenin yatma saati 21.00 fakat en sevdii film filmi saat 19.30-21.30 arasnda. Aye 21.30 dan sonra yatabilir mi? 3. Aylin rejim yapyor. Doum gnnde bir dilim ya pasta yiyebilir mi? 4. Aydn Bey bo bir otoyolda araba kullanyor. Hz snrn 20 km aabilir mi? 5. Komumuzun bir erkek bebei oldu. Bebein odasn pembeye boyayabilir mi? 6. Bir boyama kitabnda izgileri de boyayabilir misin? 7. Adn farkl bir yolla heceleyebilir misin? 8. Futbol 12 kiilik bir takmla oynanabilir mi?

69

9) Kaynaklar Akgz, K. . (2003), Etkili renme ve retme, Eitim Dnyas Yaynlar, zmir. Adair, J. (2000), Karar Verme ve Problem zme, (ev. Nurdan Kalayc; Edt., M. Tark Atay), Gazi Kitabevi, Ankara. Airasian, P. W. (2001). Classroom Assessment: Concepts and Applications (4th ed.). McGraw-Hill, Boston. Ames, C. & Archer, J. (1988). Achievement Goals in The Classroom: Students' Learning Strategies and Motivation Processes. Journal of Educational Psychology, 80, 260-267. Anderson, L. W., & Krathwohl, D. R. (Eds.). (2001). A Taxonomy for Learning, Teaching, and Assessing: A Revision of Bloom's Taxonomy of Educational Objectives. Longman, New York. Bacanl, H. (1999), Duyusal Davran Eitimi, Nobel Yayn Datm, Ankara. Bacanl, H. (2000), Geliim ve renme, Nobel Yaynlar (3. bask), Ankara. Bentley, T. (1999), Yaratclk, Hayat Yaynclk, stanbul. Berk, R.A. (2000). Does Humor in Course Tests Reduce Anxiety and Improve Performance? College Teaching, 48, 151-158. Blatner, A. (1991). Role Dynamics: A Comprehensive Theory of Psychology. Journal of Group Psychotheraphy, Psychodrama & Sociometry, 44 (1), 33 40. Bloom, B. S., Englehart, M. D., Furst, E. J., Hill, W. H., & Krathwohl, D. R. (1956). Taxonomy of Educational Objectives. The Classification of Educational Goals: Handbook I. Cognitive domain. David McKay, New York. Boydak, H. A. (2001), renme Stilleri, Beyaz Yaynlar, stanbul. Bozdoan, Z. (2003), Okulda Rehberlik Uygulamalar ve Yaratc Drama, Nobel Yayn Datm, Ankara. Bransford, J. D., & Vye, N. (1989). A perspective on cognitive research and its implications for instruction. In L.B. Resnick & L.E. Klopfer (Eds.), Toward The Thinking Curriculum: Current Cognitive Research (1989 Yearbook of the Association for Supervision and Curriculum Development). Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.

70

Burke, K. (1993). The Mindful School: How to Assess Thoughtful Outcomes. Palatine, Illinois: IRI/Skylight Publishing, Inc. Pgs. 117-126. Bushweller, K. (1997). Teaching to The Test. The American School Board Journal, September, 20-25. Cevizci, A. (1996), Felsefe Szl, Ekin Yaynlar, Ankara. Costa, A. L. (2001) Developing Minds: A Resource Book for Teaching ThinkingThird Edition, ASCD, USA . Ccelolu, D. (1991), nsan ve Davran: Psikolojinin Temel Kavramlar, Remzi Kitabevi (3. Bask), stanbul. Ccelolu, D. (1997), yi Dn Doru Karar Ver, Sistem Yay. (20. Bask), stanbul. otuksken, B. (2000), Felsefi Sylem Nedir? nklap Yaynlar, stanbul. otuksken, B. (2002), Radyoda Felsefe, nklp Yaynlar, stanbul. De Bono, E. (2004), Alt apkal Dnme Teknii, Remzi Kitabevi (4. Bask), stanbul. Direk, N. (2002), Kk Prens zerine Dnmek, Pan Yaynclk, stanbul. Direk, N. (2006), Filozof ocuk, Pan Yaynclk, stanbul. Dunning, D., Johnson, K., Ehrlinger, J., & Kruger, J. (2003). Why People Fail to Recognize Their Own Incompetence. Current Directions in Psychological Science, 12, 83-87. Doanay, A.; Kara, Z. (Nisan 1995), Dnmenin Boyutlar, ukurova niversitesi, Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt:1, Say:11, ss25-38. Doanay, A; Karip, E. (Edt.) (2006), retimde Planlama ve Deerlendirme, PegemA Yay., Ankara. Douglass, N. H. (2001), Sayg ve Sorumluluk Eitiminde Yeni Yaklamlar, (ev: zgr Yurttutan, Yener zden), Nobel Yayn Datm, Ankara. Erden, M.; Akman, Y. (1996), Eitim Psikolojisi: Geliim-renme-retme, Arkada Yaynlar, 3. Bask, Ankara. Fisher, R. (1996,) Stories for Thinking, Published by Nash Pollock, UK. Fisher, R. (2005), Teaching Children to Think (2nd ed), Nelson Thornes, UK. Fisher, R. (2005),Teaching Children to Learn (2nd ed), Nelson Thornes, UK.

71

Forman, G., & Kuschner, D. (1977). The Child's Construction of Knowledge. Belmont, CA: Wadworth Co. Gelen, . (Mays, 2002). Dnme ve renme Srecinde Bilisel Farkndaln Yeri, Uluslararas Katlml 2000li Yllarda I. renme ve retme Sempozyumu Bildirisi, Marmara niv. Atatrk Eit. Fak., stanbul. Gelen, . (2003), Bilisel Farkndalk Stratejilerinin Trke Dersine likin Tutum, Okuduunu Anlama ve Kalcla Etkisi, , Sos. Bil. Enst. Yaymlanmam Doktora Tezi, Adana. Giritli, . (1980). Kemalist Devrim ve deolojisi. stanbul niversitesi Yaynlar, stanbul. Grkaynak, . ve Di. (2003). Eletirel Dnme, Eitim Reformu Giriimi, stanbul Haladyna, T. M., Downing, S. M., & Rodriguez, M. C. (2002). A Review of Multiple-Choice Item-Writing Guidelines for Classroom Assessment. Applied Measurement in Education, 15, 309-334. Hart, D. (1994). Authentic Assessment: A Handbook for Educators from The Assessment Bookshelf Series. NY: Addison-Wesley Publishing Co. Pg. 66. pirolu, Z. (1989) Dnmeyi renme ve retme, Afa Yaynclk, stanbuli. Kazanc, O. (1989), Eitimde Eletirel Dnme ve retimi, Kazanc Hukuk Yaynlar, No:7, Ankara. Knox, A. B. (1987), Developing Critical Thinking, Jossey- Bass Pub., San Francisco, USA. Kurktan, A. (2000), Trk Milletinin Manevi Deerleri, Milli Eitim Basmevi, Eitim Dizisi:39, stanbul. Kkahmet, L. (1997), Eitim Programlar ve retim, Gazi Kitabevi, Ankara Lipman, M. ve Sharp, A., M. (1980), Social Inquiry, Universal Diversified Services, Inc., USA. Lipman, M. ve Sharp, A., M. (1984), Looking for Meaning, Institute for the Advancement of Philosophy for Children, Universal Diversified Services, Inc., USA Lipman, M. ve Sharp, A., M. (1985), Ethical Inquiry, Universal Diversified Services, Inc., USA. Lipman, M. ve Sharp, A., M. (1986).Wondering at the World, Universal Diversified Services, Inc.,USA. 72

Lipman, M. ve Sharp, A., M. (2003).Thinking in Education, Cambridge University Press.,UK. Manning, B. H; Payne, B. D. (1996), Self-Talk for Teacher and Students: Metacognitive Strategies for Personal and Classroom Use, Allyn & Bacon Pub., USA. Marzano, R. J.; Arredondo, D. E. (1986), Tactics for Thinking, ASCD Pub., Alexandria, USA. Marzano, R. J.; Brandt, R. S.; Hughes, C. S.; Jones, B. F.; Presseisen, B. Z.; Rankin, S. C. and Suhor, C. (1988), Dimension of Thinking: A Framework for Curriculum and Instruction, ASCD Publication, Alexandria, USA. McMorris, R. F., Boothroyd, R. A., & Pietrangelo, D. J. (1997). Humor in Educational Testing: A Review And Discussion. Applied Measurement in Education, 10, 269-297. Mengolu, T. (2003), Felsefeye Giri. Remzi Kitabevi, stanbul. Meyer, C. A. (1992). What's The Difference Between Authentic and Performance Assessment? Educational Leadership, 49, 39-40. Morgan, C.T. (1991), Psikolojiye Giri, (ev. Arc ve ark.), Hacettepe niv. Psikoloji Blm Yaynlar No:1, Ankara. Murphy, N. (1994). Authentic Assessment for the Learning Cycle Model in Schafer, L (ed.) (1994). Columbus Ohio: ERIC Clearinghouse for Science, Mathematics, and Environmental Education. Pgs. 18-20. Murphy, N. Cowan, M., and Cantrell, D. (1993). Authentic Assessment in Environmental Education. Unpublished paper presented at the 1993 Conference of the North American Association of Environmental Education. Pgs. 27-32. Nightingale, P. et al (1996). Assessing Learning in Universities, Kensington, New South Wales: University of New South Wales Pres. ncl, R. (2000), Eitim ve Eitim Bilimleri Szl: Szlk Dizisi, MEB Yaynlar, Bilim ve Kltr Eserleri Dizisi:1220, stanbul. zden, Y. (1997), renme ve retme, Yaratcl Gelitirme, Dnmeyi renme, renme Biemleri, Pegem Yay., Ankara. zden, Y. (2002), Kendini Kefet Tan Gelitir Gerekletir, PegemA Yay., Ankara. 73

zkalp, E. (Edt.) (1994), Davran Bilimlerine Giri (II. Fasikl), Anadolu niv. Yay. No: 173, Eskiehir. Saban, A. (2000), renme retme Sreci, Yeni Teori ve Yaklamlar, Nobel Yayn Datm, Ankara. Seluk, Z. (1994), Eitim Psikolojisi, Atlas Kitabevi (5. Basm), Ankara. Senemolu, N. (2001), Geliim, renme ve retim, Gazi Kitabevi (3. Basm), Ankara. ahinel, S. (2002), Eletirel Dnme, PegemA Yay., Ankara. Stiggins, R. J. (1987). The Design and Development of Performance Assessments. Educational Measurement: Issues and Practice, 6, 33-42. Trk Dil Kurumu (2005), Trke Szlk, Trk Dil Kurumu Yaynlar, Ankara. Trk Dil Kurumu (2005), Yazm Klavuzu, Trk Dil Kurumu Yaynlar, Ankara. stnda, T. (2003), Yaratcla Yolculuk, PegemA Yay. (2. Bask), Ankara. nver, G. (2003), Yanstc Dnme, PegemA Yay., Ankara. Wiggins, G. P., & McTighe, J. (2006). Examining The Teaching Life. Educational Leadership, 63, 26-29. Wispe L. (1987). History of the Concept of Empathy, in N. Einsenberg & J. Strayer (eds). Empathy and Its Development. Cambridge University Press, 17 37. Wittrock, M. C. (1991). Testing and Recent Research in Cognition. In M.C. Wittrock & E.L. Baker (Eds.), Testing and cognition. Englewood Cliffs: NJ: PrenticeHall. Worthen, B. R., White, K. R., Fan, X., & Sudweeks, R. R. (1999). Measurement And Assessment in Schools. Longman, New York. Yavuz, K. E. (2005), Yeniden Yaplanan Snflar in Aktif renme Yntemleri, Ceceli Yay. Eitim Dizisi9, Ankara. Yavuzer, H. (2000), Eitim ve Geliim zellikleriyle Okul a ocuu, Remzi Kitabevi (5. Basm), stanbul.Yaralanlan Web siteleri http://www.mciunix.mciu.k12.pa.us (18.10. 2006). http://www.saskschools.ca/~aboriginal_res/evaluation/gpactrub.htm (06.04.2007). http://www.parkview.ps.yrdsb.edu.on.ca/Rubrics.html (06.04.2007). http://www.nipissingu.ca/education/barbo/misc/ (06.04.2007).

74