Dwa życia w jednym ciele…

DWA ŻYCIA W JEDNYM CIELE…

PASOŻYTEM NAZYWAMY ORGANIZM (NP. ROŚLINNY, ZWIERZĘCY) ŻYJĄCY

I ROZWIJAJĄCY SIĘ, CZASOWO LUB STALE, NA INNYM LUB W INNYM ORGANIZMIE, KTÓRY JEST JEGO ŻYWICIELEM I KTÓREMU PRZYNOSI SZKODĘ.

Dziedzina biologii, która zajmuje się Dziedzina biologii, która zajmuje się

pasożytami to pasożytami to parazytologiaparazytologia.

ŻYWICIEL:

organizm zwierzęcy lub roślinny, na którym (lub, w którym) bytuje organizm pasożytniczy należący do innego gatunku.

CECHY PASOŻYTÓW:

pasożyt jest mniejszy od swojego żywiciela i często pasożyt jest mniejszy od swojego żywiciela i często w (na) jednym żywicielu żyje ich dużo;w (na) jednym żywicielu żyje ich dużo;

żyje kosztem żywego, zwykle jednego, organizmu; żyje kosztem żywego, zwykle jednego, organizmu; osłabiając go, może doprowadzić do śmierci;osłabiając go, może doprowadzić do śmierci;

pasożyt jest zwykle wyspecjalizowany, związany z pasożyt jest zwykle wyspecjalizowany, związany z konkretnymi gatunkami żywicieli.konkretnymi gatunkami żywicieli.

ŻYWICIEL

ŻYWICIEL POŚREDNI

żywiciel, u któregożerują postacie larwalne

nie osiągające dojrzałości płciowej.

ŻYWICIEL OSTATECZNY

żywiciel w którym żywiciel w którym pasożyt osiąga pasożyt osiąga

dojrzałość płciową dojrzałość płciową i rozmnaża się.i rozmnaża się.

DO PASOŻYTÓW ZALICZAMY:

niektóre wirusy, wiele bakterii; niektóre grzyby; niektóre rośliny kwiatowe; niektóre bezkręgowce; wiele pierwotniaków; niektóre ryby.

Pasożytów jest wiele rodzajów - od najbardziej popularnych tasiemców

osiągających długość 10 lub więcej metrów, poprzez owsiki, aż do małych

organizmów widocznych tylko pod mikroskopem.

Owsiki

Tasiemiec

ZE WZGLĘDU NA ILOŚĆ ŻYWICIELI PASOŻYTY DZIELIMY NA:

JEDNODOMOWE

bytują tylko u jednego bytują tylko u jednego żywiciela, np.:żywiciela, np.:

owsikiowsiki glista ludzkaglista ludzka

WIELODOMOWE

zmieniają żywicieli, np. :zmieniają żywicieli, np. : tasiemiec uzbrojonytasiemiec uzbrojony motylica wątrobowamotylica wątrobowa

Najnowsze opracowania naukowe na temat pasożytów,

wykazują że w organizmach 95% dorosłych ludzi żyjących

w dużych miastach zamieszkuje od

1 do 5 gatunków pasożytów. Według statystyk mamy 9 na

10 szans na zarażenie się pasożytami. To nieprawda, że

pasożyty żyją jedynie w naszym jelicie grubym, można

je również odkryć w każdej części naszego organizmu: w płucach, mięśniach, stawach,

wątrobie, przełyku, krwi, oczach, a także w mózgu.

SPOSOBY ZAKAŻENIA PASOŻYTAMI

spożycie zakażonej wody i żywności

ukąszenie

kocie i psie pchły przenoszą jajeczka glist - zwierzęta rozgryzając je połykają jajeczka i poprzez swój wilgotny oddech rozsiewają

je na odległość do 5m


często „łapiemy” je podczas kąpieli w zbiornikach słodkowodnych

coraz częstsze są również zarażenia noworodków jeszczew łonie matki

zarazić można się przez brudne ręce i to nie tylko swoje, ale i sprzedawców, kucharzy, kelnerów;


jajeczka pasożytów podróżują na pieniądzach

i poręczach środków transportu publicznego

wysokie stężenie pasożytów obserwuje się

w takich produktach żywnościowych jak bekon, wędzona kiełbasa, szynka,

parówki, wieprzowina w każdej formie, wołowina, baranina, drób; również jaja

kurze są często nimi zarażone.

PASOŻYTY

Praktycznie wszystkie pasożyty lubią witaminy, mikroelementy, szczególnie żelazo i hormony,

białkowo-węglowodanowe pożywienie i cukier. Pożerają one to wszystko i wydzielają

toksyny, pochłaniając erytrocyty

i osłabiając odporność. A to jeszcze nie wszystko. Osiągając określone stadium rozwoju, po

prostu blokują układ immunologiczny, upośledzając tym samym tkanki narządów.

TASIEMCE - WYSTĘPOWANIE Dorosłe formy ponad

tysiąca gatunków tasiemców (Cestoda) pasożytują w przewodach pokarmowych (najczęściej w jelitach) wszystkich rodzajów kręgowców, nie wyłączając człowieka. Choroby wywoływane przez nie nazywają się tasiemczycami (cestodozami).

TASIEMCE- WYSTĘPOWANIE

Tasiemiec uzbrojony to groźny pasożyt człowieka występujący na całej kuli ziemskiej, najczęściej w Afryce, Ameryce Południowej i Azji, rzadziej w Europie. W Polsce spotykany jest sporadycznie. To parazyt dwudomowy; żywicielem pośrednim jest świnia lub dzik, a żywicielem ostatecznym jest człowiek.

TASIEMCE Pasożyty te są długimi,

płaskimi zwierzętami (długość ciała dorosłego pasożyta może wynosić 2 do 7m, ale najczęściej dochodzi do 4m) przypominającymi wyglądem tasiemkę; są wysokiej klasy specjalistami przystosowanymi do pasożytniczego trybu życia.

MORFOLOGIA I ANATOMIA

Ciało tasiemców nosi nazwę strobilum (strobila). Strobilum zbudowane jest

z główki; czyli czerwiocha (scolex), szyjki i członów (proglotydy). Strobila może

mieć do 1000 członów, chociaż najczęściej spotykana jest w liczbie

400.


Skolex wyposażony jest w narządy czepne

(bruzdy przyssawkowe, haki,

przyssawki).

MORFOLOGIA I ANATOMIA Główka szerokości około 1-1,5

mm, długość ciała 2-3m, wyposażona jest

w 4 przyssawki i wieniec haczyków (22-32 sztuk). W szyjce powstają nowe człony (strefa wzrostu). Ostatnie człony, zwane

macicznymi wypełnione są zapłodnionymi jajami

i odrywają się od strobili. W członach dojrzałych następuje wytwarzanie komórek płciowych. W

członach dojrzewających zachodzi rozwój narządów

rozrodczych.


Ciało tasiemca okryte jest oskórkiem, pod którym leży

nabłonek wora skórno -mięśniowego.

Na powierzchni ciała znajdują się kosmki, pełniące

czynności absorpcyjne

w stosunku do pokarmu Mikrokosmki

zwiększają efektywnie

powierzchnię chłonną ciała

tasiemca.


U tasiemców zanikły niektóre

narządy. Ponieważ pobierają one pokarm całą

powierzchnią ciała wprost z jelita

żywiciela, zanikła u nich gęba

i układ pokarmowy.

MORFOLOGIA I ANATOMIA Brak też układu krążenia.

Oddychają beztlenowo (fermentacja) ponieważ

tasiemce mają utrudniony dostęp

do tlenu.

Ponadto nie posiadają narządów zmysłów ani

mózgu.

UKŁAD ROZRODCZY Tasiemce są hermafrodytami;

obojnakami. Każdy segment (proglotyd)

jest kompletną maszyną rozrodczą,

wyposażoną w narządy męskie i

żeńskie, produkującą do 100

tys. jaj.Człony są zróżnicowane wiekowo – najmłodsze

powstają ciągle w rejonie tak zwanej szyjki, natomiast najdalej

umiejscowione od główki zawierają dojrzałe jaja Te segmenty tasiemca, które są najdalej odsunięte od

główki, zwane są macicznymi i zawierają

dojrzałe jaja.

Człony maciczne mają szerokość około 6mm a

długość 12mm. Segmenty te

odrywają się kolejno od ciała tasiemca i

wraz z kałem opuszczają

organizm żywiciela ostatecznego

CYKL ROZWOJOWY

Wydalenie członu wypełnionego jajami przez żywiciela ostatecznego – człowieka.

Zjedzenie jaja przez żywiciela pośredniego – świnię; pasze zanieczyszczone odchodami ludzkimi z jajami pasożyta są źródłem zakażenia zwierząt.

W przewodzie pokarmowym żywiciela pośredniego z jaj wydostaje się onkosfera – larwa, która zaopatrzona jest w 6 haczyków.

Larwa przebija ścianki jelita, dostaje się do naczyń krwionośnych i z krwią wędruje do mięśni.

W mięśniach osadza się, otorbia i osiedla się w formie finny – wągra typu cysticercus - postać, którą zaraża się człowiek.

CYKL ROZWOJOWY Po zjedzeniu mięsa z wągrami przez żywiciela

ostatecznego - człowieka, w jego przewodzie

pokarmowym następuje rozpuszczenie otoczki, a

uwolniona główka tasiemca przyczepia się do ścianki

jelita i rozpoczyna przyrost. Po dwóch miesiącach

wągier przekształca się w jelicie cienkim w dojrzałego

tasiemca.

CYKL ROZWOJOWY

SPOSOBY ZARAŻENIA Zakażenie dzików

i świń następuje wskutek

nawożenia pól uprawnych

fekaliami ludzkimi (z szamba) i osadami

z oczyszczalni ścieków.

Wągier świński

jest zdolny do zarażenia w ciągu około 42

dni. W zapobieganiu wągrzycy znaczenie ma także staranne

mycie rąk przed posiłkami oraz

dokładne mycie jarzyn i owoców przed

spożyciem

Dopiero gotowanie w odkrytych naczyniach

kawałków mięsa zabija larwy

w ciągu 2 godzin

SPOSOBY ZARAŻENIA Człowiek może stać się

również żywicielem pośrednim, eliminując etap pośredni rozwoju tasiemca w organizmie świni. Drogą „brudnych

rąk” znajdujące się w środowisku jaja tasiemca mogą

przedostać się do żołądka człowieka. Typowe inne źródła zakażeń to nie myte jarzyny, owoce, itp.

OBJAWY ZAKAŻENIA TASIEMCEM UZBROJONYM

U osób dorosłych zarażenie się tasiemcem uzbrojonym przebiega najczęściej w sposób

bezobjawowy. Czasami pojawia się: niedokrwistość (anemia), awitaminoza – polegająca na całkowitym braku w organizmie witaminy lub ich zestawu;

powoduje różnorodne zakłócenia przemiany materii z objawami charakterystycznymi dla poszczególnych witamin.

uczucie ogólnego osłabienia, bóle brzucha, pobolewanie i zawroty głowy, utrata apetytu, nudności, chudnięcie.

TASIEMCE ŻYJĄ OKOŁO 20 LAT!!!

GLISTA LUDZKA (ASCARIS LUMBRICOIDES)

Jest to jeden z najczęstszych pasożytów człowieka. Zarażona jest nim ¼ całej ludzkości. Postać dorosła pasożytuje w jelicie cienkim ludzi, larwy przeważenie w układzie krążenia i różnych narządach. Pasożyt jest bardzo pospolity i występuje na wielu kontynentach.

Samice osiągają przeciętnie około 30 cm długości, samiec jest o 1/3 krótszy.

SKUPISKO GLIST LUDZKICH

SPOSOBY ZARAŻANIA SIĘ Zarażanie następuje przez

spożycie pokarmów lub wody zanieczyszczonych jajami inwazyjnymi.

Możemy zarazić się przez: jedzenie warzyw obłożonych

jajami glist, wiąże się to z nawożeniem fekaliami i wodą ściekową, w której stwierdzono dużą ilość jaj glist;

kąpieliska, jeżeli w zbiorniku wodnym stwierdzi się istnienie jaj glist;

skażoną jajami glist ziemię; kał zainfekowany jajami

glist.

JAJO GLISTY LUDZKIEJ

Cykl rozwojowy

Z jaja inwazyjnego po wniknięciu do przewodu pokarmowego uwalniają się larwy, przenikają przez ścianę jelita i dostają się do układu krwionośnego. Do dalszego rozwoju potrzebują tlenu. Z prądem krwi trafiają do wątroby. Następnie w dalszym ciągu drogą krwionośną po przejściu prawego przedsionka serca trafiają do płuc, gdzie dostają się do pęcherzyków płucnych. Larwy po przebiciu się do dróg oddechowych mogą drażnić gardło i krtań powodując odruchowe ich połknięcie. Larwy w ten sposób ponownie dostają się do przewodu pokarmowego, gdzie osiągają dojrzałość płciową. Samica w ciele człowieka w ciągu doby może wytworzyć 200 tys. jaj, które wydalane są z kałem na zewnątrz.

OBJAWY U chorego zarażonego

glistnicą występują najróżniejsze zmiany, mianowicie:

nieokreślone, wracające bóle brzucha,mdłości,sporadycznie wymioty;

brak łaknienia,apatia,lub nadmierne pobudzenie ruchowe,zaburzenia snu (zgrzytanie zębami);

zmiany skórne; zapalenie spojówek i obrzęk

powiek; nieżyt nosa; stany skurczowe jelit; w cięższych przypadkach

może dojść do niedrożności górnych dróg oddechowych.

INWAZJA GLIST LUDZKICH W JELICIE

ZAPOBIEGANIE

Jest wiele sposobów, dzięki którym możemy uniknąć zarażenia jajami glisty ludzkiej. Są to m.in.:

dokładne płukanie owoców i warzyw przed ich spożyciem;

mycie rąk przed każdym posiłkiem; mycie rąk po skorzystaniu z

toalety; kąpanie się w dużych zbiornikach

wodnych, gdzie istnieje małe prawdopodobieństwo istnienia jaj glist;

zachowywanie ostrożności przy pracy w ziemi ( np. prace w ogródku).

WŁOSIEŃ SPIRALNY ( TRICHINELLA SPIRALIS )

Włosień jest tak zwanym pasożytem bezwzględnym, prowadzącym we wszystkich stadiach swego rozwoju pasożytniczy tryb życia. Cykl ten odbywa się tylko w dwóch narządach zwierząt i ludzi – w przewodzie pokarmowym i w mięśniach prążkowanych ( włosień nie osadza się tylko w mięśniu sercowym). Larwy w stanie życia utajonego, po zamknięci się w kapsułach w mięśniach żywiciela mogą nie tracić żywotności i zdolności do zakażenia innych przez wiele lat.

Samica osiąga kilka mm długości, samiec jest przeważnie o połowę mniejszy. Przód ciała mają węższy niż tył. Otwór płciowy samicy położony jest mniej więcej w odległości ¼ od przodu ciała, samiec nie ma szczecinek kopulacyjnych.

Cysty włośnia krętego

Larwy włośnia krętego

SPOSOBY ZARAŻANIA SIĘ

1. Zarażenie następuje wyłącznie przez zjedzenie wraz z mięsem inwazyjnej larwy osadzonej w mięśniach prążkowanych.

Człowiek zaraża się, jedząc surową lub niedogotowaną, zakażoną larwami wieprzowinę lub dziczyznę, a także jedząc wędliny wędzone w zbyt niskiej temperaturze.

2. Mięso zwierząt najczęściej zarażone włosieniem spiralnym:

w Polsce to mięso świń i dzików; w Niemczech i Szwajcarii - mięso

psów i nutrii; w Ameryce Północnej – mięso

z borsuków i niedźwiedzi;

DZIK

Cykl rozwojowy

W żołądku człowieka, pod wpływem enzymów trawiennych, otorbione larwy (znajdujące się wcześniej w mięśniach zwierzęcia) wydostają się z otoczki, i wędrują do jelita cienkiego, gdzie w ciągu 2-3 dni osiągają dojrzałość płci i rozmnażają się. Samce giną, a samice rodzą żywe larwy. Nowo narodzone larwy dostają się do krwi, a wraz z nią do mięśni poprzecznie prążkowanych. Gdy wnikną już do włókna mięśniowego zwijają się w spiralę i otorbiają. Niektóre giną, inne zachowują zdolność do zarażania nawet do 50 lat.

ZAPOBIEGANIE ZARAŻENIUSzerzeniu się włośnicy zapobiega:

przeprowadzenie badań trychinoskopowych, czyli badań na obecność włośni, przed wypuszczeniem mięsa na rynek;

kupowanie mięsa pochodzącego z pewnego źródła, kupowanie w sklepach;

nie nabywanie mięsa z niepewnego źródła np. z bazaru (dostawcy bazarowi nie zawsze legitymują się zaświadczeniem badania poubojowego);

unikanie mięsa i przetworów mięsnych niedogotowanych, surowych np. befsztyku tatarskiego;

szybkie mrożenie mięsa w temperaturze od -25 do -30 stopni Celsjusza;

gotowanie (czas gotowania minimum 30 minut na 1 kg masy poszczególnych kawałków mięsa) , smażenie i pieczenie mięsa.

SMAŻONE MIĘSO

OWSIK LUDZKI ( ENTEROBIUS VERMICULARIS)

Pasożytuje w jelicie grubym człowieka i rozpowszechniony jest częściej u dzieci niż u dorosłych. Występuje na wszystkich kontynentach, ale pospolicie w strefie klimatu umiarkowanego. Wielkość samicy wynosi około 1 cm, samiec jest o 1/3 krótszy.

JAJCZKA OWSIKA LUDZKIEGO

OWSIKI

SPOSÓB ZARAŻANIA SIĘ Przy braku przestrzegania

higieny zarażenie jest bardzo łatwe (następuje w wyniku połknięcia jaj pasożyta). Źródłem zakażenia są:

niedezynfekowane ustępy; zanieczyszczone warzywa; baseny kąpielowe; samozakażenie.

Zarażeniu sprzyjają brudne ręce, ssanie palców, obgryzanie paznokci, brak nawyków higienicznych oraz zarażone przedmioty (ręczniki, bielizna, produkty żywnościowe, kurz).

TOI TOI NIE ZAWSZE CZYSTE

Cykl rozwojowy

Z połkniętych jaj uwalniają się larwy, które dojrzewają w jelicie cienkim, a następnie wędrują do jelita grubego. Samice składają jaja w pobliżu odbytu w ilości ok. 11 000. W przypadku kobiet – niekiedy w przedniej części pochwy. Chorzy dotykając palcami okolic krocza, odbytu i bielizny osobistej zbierają na swoje ręce jajeczka. Znajdują się one również w pościeli, co zagraża innym członkom rodziny. Jeżeli nie są przestrzegane zasady higieny cykl życiowy zamknie się nowa generacją osobników i ponownym samozakażeniem pierwotnego nosiciela. Pełny cykl rozwojowy owsika, tzn. od chwili połknięcia jajeczka aż do złożenia nowych jaj przez dojrzałe samice, trwa 3 – 4 tygodnie.

OBJAWY

Objawy owsicy zależą od intensywności inwazji, czasu jej trwania i indywidualnej wrażliwości osoby zarażonej:

najczęściej występuje swędzenie okolic odbytu, szczególnie w nocy (tam składane są jaja owsików, co wywołuje świąd), niepokój bez powodu i podniecenie (zgrzytanie zębów), bezsenność, brak apetytu;

niekiedy w okolicach odbytu występują swędzące zmiany wypryskowe i uszkodzenia naskórka;

u dzieci owsica może być przyczyną niepokoju i podniecenia ruchowego .

SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZARAŻENIU

Ważnym sposobem zapobiegania owsicy jest przestrzeganie higieny:

częste mycie rąk; zmiana bielizny osobistej; mycie zabawek dziecka; dezynfekowanie przedmiotów

codziennego użytku; gotowanie pościeli i ręczników; obcinanie krótko paznokci.

CZĘSTE MYCIE RĄK

Motylica wątrobowa Motylica wątrobowa należy do przywr. należy do przywr. Jest groźnym pasożytem Jest groźnym pasożytem

ssaków m.in. bydła. ssaków m.in. bydła. Czasami można ją Czasami można ją spotkać u człowieka.spotkać u człowieka.

ssak jest żywicielem ssak jest żywicielem ostatecznym motylicy, a ostatecznym motylicy, a żywicielem pośrednim żywicielem pośrednim ślimak – błotniarka ślimak – błotniarka stawowa.stawowa.

osiąga długość ok. 2 cm.osiąga długość ok. 2 cm.

Najważniejsze uszkodzenia spowodowane przez pasożyty polegają na mechanicznym zaczopowaniu przewodów żółciowych wątroby, na drażnieniu i niszczeniu miąższu wątroby, zbliznowaceniach powodujących w końcu ciężkie schorzenie tego ważnego narządu i na stratach krwi żywiciela. Wprawdzie bowiem ilość pobieranej przez pasożyty krwi służącej im za pokarm nie jest zbyt znaczna, ale robaki przebijając się przez naczynia krwionośne mogą spowodować ciężkie krwotoki wewnętrzne. Poza tym należy też wspomnieć o wydzielaniu przez pasożyty trujących produkty.

OBJAWY ZARAŻENIA

PIERWOTNIAKI PASOŻYTNICZE

Świdrowiec gambijski Świdrowiec gambijski jest przenoszony przez jest przenoszony przez muchy tse-tse i wywołuje muchy tse-tse i wywołuje u ludzi ciężką chorobę – u ludzi ciężką chorobę – śpiączkę afrykańskąśpiączkę afrykańską

Zarodziec malarii Zarodziec malarii przenoszony jest przez komara przenoszony jest przez komara widliszka, pasożytuje widliszka, pasożytuje w czerwonych krwinkach krwiw czerwonych krwinkach krwi

ToksoplazmaToksoplazma główną drogą zarażeń jest główną drogą zarażeń jest spożycie surowego lub spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa niedogotowanego mięsa zawierającego cysty zawierającego cysty

OBJAWY

Gorączka, obrzęk węzłów

chłonnych, objawy grypopodobne,

zapalenie mózgu i opon

mózgowych, dolegliwości stawowe,

zmiany pozapalne zajętych

narządów.

PRZYSTOSOWANIA PASOŻYTÓW DO PRZYSTOSOWANIA PASOŻYTÓW DO PASOŻYTNICTWAPASOŻYTNICTWA

1. Ciało płaskie lub obłe, często zaopatrzone w różne narządy czepne (haczyki, przyssawki) np. u tasiemców

2. Zanik lub zredukowanie narządów ruchu i innych narządów wewnętrznych np. przewodu pokarmowego czy oddechowego np. u tasiemca

3. Zwielokrotnienie narządów rozrodczych i ogromna produktywność

5. Gruby oskórek chroniący przed działaniem enzymów żywiciela

6. Zdolność do oddychania beztlenowego

7. Zdolność do produkcji enzymów rozpuszczających tkanki żywiciela i ułatwiających wnikanie do jego

Przygotuj notatkę, która obejmuje:

1.Pojęcie pasożyta

2.Pojęcie żywiciela, z podziałem na żywiciela pośredniego i

ostatecznego

3.Cechy pasożytów

4.Podział pasożytów ze względu na czas pasożytowania oraz

ilość żywicieli

5.Ogólne przystosowania pasożytów do pasożytniczego trybu

życia

6.Sposoby zarażania się pasożytami

7.Sposoby zapobiegania zarażeniu się pasożytami

Dziękuję za uwagę

Documents

Dwa życia w jednym ciele…