PRACA DYPLOMOWA

Inwestycje Budowlane jako Rzeźby w Przestrzeni Publicznej

Rahim Blak

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

Wydział Malarstwa, 19 maja 2008

Promotor: prof. ASP Andrzej Bednarczyk

Recenzent: Dr Kajetan Młynarski

2

Inwestycje Budowlane jako Rzeźby Użyteczności Publicznej

Spis treści:

Wstęp 3

Rozdział 1. 8

Wcześniejsze realizacje, które doprowadziły mnie do pracy nad „Inwestycjami

Budowlanymi, jako Rzeźbami Użyteczności Publicznej”

Rozdział 2. 12

Co możemy określid rzeźbą użyteczności publicznej? 12

Raedy Made w przestrzeni publicznej 13

Architektura. Składnik dzieła 14

Rozdział 3. 14

32 DOMY = 32 DZIEŁA

Rozdział 4. 17

Artysta Buduje Meczet

Rozdział 5. 20

Folia Concept Club na 14 miejscu w rankingu najlepszych klubów

w Polsce wg tygodnika „Wprost”.

Rozdział 6. 22

A priori sztuki

Ilustracje 25

3

Inwestycje Budowlane jako Rzeźby Użyteczności Publicznej.1

Czyli o tym, jak moje symboliczne działania angażują realne podmioty polityczne, religijne i

biznesowe.

Wstęp

W przedstawionych projektach artystycznych (niżej opisanych) będących treścią pracy

dyplomowej, czyli w pochodzie „rzeźb publicznych”, oraz innych tylko zasygnalizowanych,

wskazuję na rolę artysty w „budowaniu” krajobrazu miasta i „kreowaniu” świadomości

społecznej2. Koncepcja nadawania sensu i historii inwestycjom poprzez działania

symboliczne, nie jest jedynie elementem dodanym, ale ma znaczące przełożenie na strategię

oraz dalsze funkcjonowanie i prosperowanie naznaczonych artystycznym rytuałem obiektów

użyteczności publicznej. Takie są realne skutki moich koncepcji artystycznych, natomiast

główną intencją w podejmowaniu tych działao jest rozwój myślenia i funkcjonowania

inwestorów. W efekcie prowadzi to nie tylko do poprawy ich działao operacyjnych, ale i ku

polepszaniu budowanego przez nich świata. Kolejnym celem jest przedstawienie i

wprowadzenie w życie nowej praktyki artystycznej, wprowadzenie nowego funkcjonowania

artysty, artysty jako czynnika inwestycyjnego, oraz upowszechnienie nowych pól eksploatacji

sztuki. Za tym idzie również zmiana myślenia o strukturze samego rynku sztuki, krytyka jego

archaicznej struktury i prezentowanie sposobu niekonwencjonalnego uczestnictwa artysty w

procesach inwestycyjnych. Artysta nie sprzedaje już dzieł, ale sprzedaje koncepcje i handluje

sztuką nie jako obiektem, ale jako znaczeniem, jako prestiżem, jako autorytetem.

1 Rzeźba Użyteczności Publicznej: (termin autorski) Kompilacja terminów wywodzących się z nomenklatury

artystycznej i gospodarczej. Zamiennie używam: rzeźba publiczna lub rzeźba w przestrzeni publicznej. 2 Słowa krajobraz nie należy mylić z landszaftem (pogardliwie-żartobliwe określenie obrazu przedstawiającego

krajobraz). Krajobraz to projekcja rzeczywistości w przestrzeni, ale nie tej, w której się poruszam, ale tej, którą

tworzę.

4

Folia to pozornie jeden z typowych, miejskich klubów, ze szklanymi blatami, długim

barem i kiepską muzyką house w weekendy. Tak naprawdę, to jedno z pól bitwy Rahima

Blaka. Jedna z zaanektowanych, zmienionych i zawłaszczonych przez niego na własny użytek

przestrzeni.

Jakub Żulczyk, Nie ma sztuki, jest tylko Rahim Blak, „Exklusiv”, marzec 2007

Meczet pod Wawelem” - doniósł w poniedziałek „Dziennik”. O pomyśle wybudowania

Centrum kultury islamu w Krakowie poinformował też "Dziennik Polski". Z obu artykułów

można się dowiedzied, że w sąsiedztwie placu Na Stawach miałoby stanąd centrum kultury

islamu Al-Fan (...). Tymczasem pewne w tej sprawie jest to, że mamy do czynienia z kolejną

akcją artystyczną Rahima Blaka.

Szymon Jadczak, Małgorzata Wach, Meczet w Krakowie, czyli wszystko jest sztuką,

„Gazeta Wyborcza”, 23.10.2007

Chcemy zrealizowad promocję i sprzedaż inwestycji mieszkaniowej przez wytworzenie

wartości dodanej - działaniami artystycznymi. Uznając osiedle za dzieło sztuki – znacznie

przekroczymy wartośd rynkową domów, zdobędziemy tytuł najlepszej inwestycji

mieszkaniowej w Krakowie i prestiż dewelopera.

Zbigniew Woźnowski, Supremum Group, Siedlisko Niepołomice jako Rzeźba

w Przestrzeni Publicznej, luty 2008

Wszystko rozpoczynam od stworzenia areny, na której dochodzi do prawdziwej

dyskusji z udziałem przedstawicieli poszczególnych środowisk. Artysta jest dla mnie przede

wszystkim pierwszym poruszycielem, inicjuje efekt domina.

Na arenie swojego dzieła, integruję podmioty z różnych środowisk i różnych profesji,

silnie osadzone w realiach świata polityki, biznesu oraz religii. Realizując cele zaproszonych

podmiotów, badam zasięg i siłę oddziaływania artysty w sferze społecznego dialogu

i w przestrzeni publicznej. Parateatralne i symboliczne działania oraz artefakty funkcjonujące

w przestrzeniach wystawienniczych pociągają za sobą bezpośrednie konsekwencje

społeczne, doprowadzając do urzeczywistnienia tematów, które podejmuję. Wszystkie

konsekwencje zainicjowanej przeze mnie fali zdarzeo wchodzą w skład tworzonego przeze

mnie spektaklu. Różnica pomiędzy moim „spektaklem społecznym” a „społeczeostwem

5

spektaklu”, o którym pisał Guy Debord3, zasadza się na obranej przeze mnie pozycji

reżysera oraz na samoświadomości moich „żywych aktorów”, którzy wiedząc, w czym

uczestniczą, pozostają sobą. Mój spektakl zawsze równolegle rozgrywa się w strukturze

dzieła sztuki i w przestrzeni społecznej. Żywi aktorzy mojego spektaklu realizują właściwe

sobie cele (komercyjne, duchowe, ideologiczne), ale pod rygorem powstającego dzieła

sztuki. To właśnie wykorzystywany przeze mnie do osiągania celów pozaartystycznych

immunitet artysty i narzędzia sztuki skłaniają do rozpatrywania moich działao w kategoriach

sztuki.

Powstaje wrażenie, że wykorzystuję sztukę. Ale to właśnie sztuka pobudza, stymuluje,

legitymizuje, spełnia marzenia. Jest motorem, a nie narzędziem. Chcę byd sprawcą wydarzeo,

a nie komentatorem, nie interesuje mnie samo odkrywanie, ale bardziej inicjowanie,

faktyczne wpływanie na rzeczywistośd.

Żywiąc podobne przekonanie i pamiętając o intensywnej społeczno-politycznej

działalności prowadzonej przez Beuysa w latach siedemdziesiątych, Rahim Blak bada, w jaki

sposób artysta, jako członek społeczeostwa, może naprawdę działad. Kluczowa w jego

projektach jest interakcja, polegająca na intensywnych spotkaniach z wiernymi, inwestorami,

urzędnikami, klubowiczami. Taki sposób angażowania się artysty wynika stąd, że nie tworzy

on dzieła komentującego problem społeczny albo publiczny w enklawie galerii. Czym innym

jest bowiem wyjście sztuki na ulicę, czym innym wejście w strukturę społeczną i przestrzeo

publiczną.

Marta Raczek, fragment referatu O inicjatywie wybudowania Centrum Kultury Islamu

Al-Fan, czyli o sztuce, która może naprawdę działad, UJ, 24.10.2007

Rangę moich eterycznych działao sankcjonują powstające w ich konsekwencji budynki,

które określam swoimi „Rzeźbami Użyteczności Publicznej”. Każdy z budynków jest finalnym

elementem spektaklu, artefaktem i jednocześnie obiektem użyteczności publicznej.

W świadomości zbiorowej utrwalają się jako „pomniki sprawczej mocy sztuki”. Dzięki

zdeterminowanej postawie poruszyłem fatalistyczny Świat Muzułmaoski do prac nad

budową Meczetu w chrześcijaoskim mieście.4 Firmę deweloperską skonfrontowałem

3 Guy Debord, Społeczeństwo spektaklu oraz rozważania o społeczeństwie spektaklu, tłum. Mateusz Kwaterko,

PIW, Warszawa 2006. 4 http://www.krytykapolityczna.pl/Patronaty/Po-co-Centrum-Kultury-Islamu-w-Krakowie/menu-id-1.html;

http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article44240/Pod_Wawelem_stanie_meczet_.html;

http://www.arabia.pl/smf/index.php?topic=5545.15;

http://www.krakowpost.com/pdf/Issue_24_small.pdf

6

z Narodową Galerią Sztuki Zachęta, podnosząc budowane przez nią osiedle do rangi dzieła

sztuki.5 W kontekście kultury kawiarnianej wykorzystałem etos artysty do prosperowania

klubu nocnego.6

Obecnie w Krakowie powstają: kompleks 42 domów jednorodzinnych „Siedlisko

Niepołomice”, Centrum Kultury Islamu Al-Fan, którego centralnym elementem jest

pięciokondygnacyjna świątynia, oraz klub muzyczny Folia Concept usytuowany

w XIII wiecznych piwnicach przy Rynku Głównym w Krakowie. Kluczową jest owa

symboliczna i jednocześnie realnie stymulująca rola artysty, nie zaś rola wykonawcy.

Właściwe podmioty i grupy społeczne, tak jak kolejne klocki domina, przejmują impet

pierwszego klocka i przekazują go dalej.

W przedstawionych projektach artystycznych (niżej opisanych), posługuję się kilkoma

sztandarowymi dla postmodernizmu praktykami, wymienianymi za Mikiem Featherstonem7,

czy Michałem Pawłem Markowskim8: aby zobrazowad rolę artysty w „budowaniu”

krajobrazu miejskiego9,

Po pierwsze. Hiperrealnośd. Wszystkie moje działania parateatralne i symboliczne,

przedstawiają się jako realnie odbywające się na płaszczyźnie społecznej, gospodarczej, czy

geograficznej. Dla obserwatora nieznającego tajników sztuki, wszystkie moje działania

artystyczne w sferze publicznej wyglądają nie jak inicjatywy artystyczne, a społeczno –

kulturowo – gospodarcze.

Po drugie. Zatarcie granicy pomiędzy realnością i jej obrazem10. Chociaż moje

działania pełnią funkcję „obrazu hiperrealnego”11, to są jednocześnie prawdziwymi

wydarzeniami, np: klub muzyczny Folia, chociaż jest rzeźbą, hiperrealistycznym dziełem

sztuki, to jednocześnie naprawdę zajmuje ważną pozycję na mapie polskiego clubbingu.

Osiedle domów jednorodzinnych w Niepołomicach, chociaż jest największą „rzeźbą

5 „Inwestycja mieszkaniowa jako rzeźba w przestrzeni publicznej” w ramach wystawy zbiorowej Inne miasto,

inne życie, Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, Warszawa 2008 Kuratorzy Joanna Sokołowska i Benjamin Cope 6Joanna Weryńska, Żeby wejść do Folii, trzeba mieć naprawdę tupet, „Polska Gazeta Krakowska”, 19.03.2008r.;

Piotr Marecki, Plotka o… Potrzebie przywódcy w Krakowie, „Gazeta Wyborcza”, 16.11.2006. 7Mike Featherstone, Postmodernizm i estetyzacja życia codziennego, [w:]Postmodernizm. Antologia przekładów,

red. Ryszard Nycz, Kraków 1996. 8Michał Paweł Markowski, Krótka encyklopedia postmodernizmu, [w:] Postmodernizm.,Teksty polskich

autorów, red. M. A. Potocka, Kraków, 2003. 9 Słowa krajobraz nie należy mylić z landszaftem (pogardliwie-żartobliwe określenie obrazu przedstawiającego

krajobraz). Krajobraz to projekcja rzeczywistości w przestrzeni, ale nie tej, w której się poruszam, ale tej, którą

tworzę. 10

Jean Baudrillard, Symulakry i symulacja, Warszawa 2005. 11

Obraz hiperrealny w znaczeniu filozoficznym, nie mylić z hiperrealizmem jako kierunkie

7

publiczną”, to spełnia wszystkie standardy komfortu życia rozwijających się krajów UE.

Krakowskie Centrum Kultury Islamu Al-Fan, chod w świadomości zbiorowej zapamiętane

zostanie jako inicjatywa artystyczna, stanie się jedyną oficjalną enklawą krakowskich

muzułmanów. Wszystko to, co w obrębie moich działao artystycznych dzieje się naprawdę,

zostało też tak przygotowane, żeby widzowie mogli temu przyglądad się tak jak spektaklowi

teatralnemu.

Po trzecie. Świadomośd tła i dystans.. Swobodnie operuję kontekstem i dobieram

społeczno kulturowe tło na potrzebę mojego dzieła sztuki. Żongluję własną biografią

i dobieram do niej fakty z rzeczywistości, np. nie ma meczetu w Krakowie, ale jest coraz

więcej muzułmanów, coraz więcej kebabów, coraz większy rozwój gospodarczy. Korzenie

muzułmaoskie pozwalają mi skutecznie wniknąd w tą strukturę społeczną. Posługując się

tymi faktami można zainicjowad powstanie meczetu. Ludzie zaczynają wierzyd w jego

powstanie, angażowad się, pomagad. Stwarzam sprzyjający kontekst. Skuteczne w budowie

muzułmaoskiej świątyni w chrześcijaoskim mieście okazało się to, że artysta jako jedyny

członek społeczeostwa nie faworyzuje i nie reprezentuje żadnej grupy społecznej, co dało

szansę, że Centrum Kultury Islamu stanie się oazą potrzeb ogólnoludzkich.

W przełożeniu na moją aktywnośd twórczą: nie projektuję budynku, nie wykonuję

stiuków czy innych elementów dekoracyjnych, nawet nie wykonuję rzeźby, nie maluję

obrazu, nie jestem autorem filmu, który opowiada o moich akcjach, (prawa autorskie mają

telewizje, dziennikarze itd.). Ja tworzę mentalną i materialną obecnośd! Sklejam gotowe

znaczenia, symbole. Pobudzam aktywnośd bohaterów. Tworzę spektakl z żywych aktorów.

Niejako „namaszczam”, przez wprowadzenie w obszar sztuki.

Literatura modernistyczna przyjęła kierunek epistemologiczny, starając się jak

najwierniej opisad świat. Z czasem okazało się jednak, że „nowoczesny” eksperyment

pokazuje odległośd poszczególnych konwencji literackich od prawdy. Tym samym cała

dotychczasowa sztuka zostaje poddana w wątpliwośd jako nieprawdziwa. Dopiero mając

świadomośd konwencji i co jakiś czas przypominając o niej odbiorcy, można stworzyd coś

bliskiego istocie rzeczy. Z tego przekonania wyrosła postawa postmodernistyczna, którą

cechuje wystawianie rzeczy na próbę w zmienionych realiach.12

12

Jean-Francois Lyotard, Odpowiedź na pytanie: co to jest postmodernizm?, [w:] Postmodernizm. Antologia

przekładów, red. Ryszard Nycz, Kraków 1996.

8

Rahim Blak sprawnie używa wszystkich przywilejów narratora. Jest „w”, jest „obok”,

i jest „całkiem poza”. Jest zarówno uczestnikiem spektaklu, widzi wtedy bardzo ostro, jest

obok swych bohaterów – marionet (jak anioł stróż, tuż za głową, wtedy myśli z nimi wespół),

bywa też daleko, by ocenid wszystko z lotu ptaka, widzi wtedy „tam i tu”. Jak na młodzieoca

żongluje ludźmi całkiem nieźle, tak, że sam niekiedy czuję się opowiadaną marionetą i dobrze

mi z tym. Mało tego, Blak sam opowiada również siebie, cierpi, zwłaszcza w obliczu

konkretnej odpowiedzialności.

Krzysztof Łabiniec, z eseju Tęsknota za Kantorem.

Sfera publiczna jest dla mnie obszarem tworzenia reguł, a nie tylko obszarem

manifestacji artystycznej. I to właśnie tworzenie nowych strategii, koncepcji,

czy przemodelowywanie dyskursu publicznego jest podstawowym zadaniem tych artystów,

którzy chcą, aby ich sztuka naprawdę działała.

Rozdział 1.

Wcześniejsze realizacje, które doprowadziły mnie do pracy nad „Inwestycjami

Budowlanymi, jako Rzeźbami Użyteczności Publicznej”

Serię prac z cyklu „XXXVII Wystawa Indywidualna”, na którą złożyły się reportaże

telewizyjne, artykuły prasowe i dyplomy ukazujące dokonania okrzykniętego „cudownym

dzieckiem”13 - młodego Rahima, oparłem na rewizji własnej biografii w celu konstruowania

mitu artysty. Rodzinne archiwum posłużyło za kopalnię artefaktów. Jednym z nich były

nagrania z moich małoletnich wystaw, organizowanych dla uchodźców z Kosowa w czasie

konfliktów na Bałkanach w latach 90-tych (miałem wówczas 15 lat). Wystawy obrazów

zamieniły się w manifestację uczud patriotycznych. Przyjmowałem gratulacje od swoich

rodaków oraz Polskiego Czerwonego Krzyża. Na przemówieniu otwierającym jedną z nich,

padły słowa Dr. Ganiego Zeki, wówczas partyzanta, że Wyzwoleocza Armia Kosova to nie

tylko armia i karabiny, ale przede wszystkim sztuka Rahima. Materiał poddany recyklingowi

13

M.in. Józef Baran, Radość Malowania, „Dziennik Polski”, 06.04.1998

Magdalena Niemyska, Malarstwo – moja miłość, „Dziennik Zachodni”, 19.09.1998

Sefer Musliu, A po lind Pikaso Shqiptar [Czy narodził się Albański Picasso], 31.12.1998, „Fakti”

Sefer Musliu, Rahimi i vogël – piktor i madh në Poloni [Mały Rahim – wielki artysta w Polsce], „Bota

Sot”(Skopie), 29.07.2000.

Magdalena Drohomirecka, „9½ program reporterów - Rahim”, TVP S.A. 1998

9

w 2006 roku zdradza uwikłanie sztuki w politykę. Od tej pory na arenie swoich dzieł,

z premedytacją integruję sztukę z polityką oraz badam zachodzą między nimi interakcję.

Rozwinięciem tego wątku stał się happening „Święty Obraz Kaaba” (2006r.). Sztuka jest

Potęgą, słowa te padły w czasie uroczystości zawieszania obrazka świętego miejsca

muzułmanów - „Mekki”, w Muzeum Narodowym w Sukiennicach. W wygłoszonym wówczas

przemówieniu dr Gani Zeka stwierdził, że ten mały obrazek, (który narysowałem jako

11 letnie dziecko) może stad się symbolem wejścia Turcji do Unii Europejskiej

i początkiem drogi, która doprowadzi do budowy meczetu w Krakowie. Żadna wojna, żadna

bitwa, żaden przywódca, nie zdołałby zawiesid świętego miejsca muzułmanów w Muzeum

Narodowym, w samym sercu Krakowa. To potrafi tylko Artysta. Przemówienie to

zainspirowało mnie do podjęcia wątku z meczetem, zaś konsekwencją i poszerzeniem tych

doświadczeo stało się wpisanie meczetu w poczet innych, zainicjowanych przeze mnie

budynków użyteczności publicznej, które naznaczone gestem artysty, traktuję jako swoje

rzeźby w przestrzeni publicznej.

Inną prekursorską pracą w stosunku do tych, które realizuję aktualnie, jest projekt

„Kocham Swoje Miasto”14, prezentowany w galerii Outpost, w Norwich15 (Anglia, 2006r.).

Wymyśliłem, że swój pawilon wystawowy wykorzystam do tego, żeby promowad Kraków. Po

raz pierwszy wykorzystałem immunitet artysty w interesach pozaartystycznych. Poszedłem

do prezydenta miasta, złożyłem projekt, powiedziałem, że mam pomysł polegający na

świadomym i jawnym „wykorzystaniu” galerii, który polega nie na pokazywaniu dzieł sztuki,

ale wypromowaniu tam Krakowa. Całą tę wystawę przygotował mi Dział Promocji Miasta

przy ul. Brackiej. Na wystawie zaprezentowałem foldery reklamowe, ulotki i przewodniki po

Krakowie, wielką mapę jego starówki, oficjalny film promocyjny, oraz banery reklamowe

„najdroższych adresów”: Hotel Copernicus, Restauracja Pod Różą i Pasaż Handlowy 13,

a także informację o honorarium za każdy z nich – 1000₤ (5856pln). Pod wizerunkiem

Katarzyny Likus, czytamy: Chod w kieszeni trzyma pół Krakowa, by pod przykrywką dzieł

sztuki wedrzed się ze swoimi hotelami do galerii i muzeów w Anglii, potrzebowała jednak

artystycznej przepustki Rahima Blaka.

Liczne artykuły prasowe oraz internetowe informujące o fali turystów, którzy dzięki

wystawie odwiedzili Kraków i o krezusach, którzy promują się w muzeach za przysłowiowe

14

Rafał Romanowski, Sprytny sposób na promocję, „Gazeta Wyborcza Kraków”, 209, 07.09.2006. 15

East’s Desires [Marzyciele ze Wschodu], wystawa artystów z fundacji FAIT , Outpost Gallery, Norwich,

wrzesień 2006.

10

grosze, to nadmuchane informacje potwierdzające jak duży oddźwięk może mied sztuka,

puszczona na szerokie wody obiegu pozainstytucjonalnego.

…tu mamy do czynienia nie tylko ze sztuką, ale i z przewrotnym marketingiem, który

przekuwa się na konkretny efekt promocyjny dla miasta – cieszy się rzecznik prasowy

prezydenta Krakowa

Rafał Romanowski, Sprytny sposób na promocję, „Gazeta Wyborcza”, 07.09.2006

„Kocham Swoje Miasto”, to nie jest ironizujący tytuł. Gwoli wyjaśnienia: jestem

zdeklarowanym artystą krakowskim16, TU zdobywam artystyczne wykształcenie i TU kolejne

zabiegi demitologizacji, których się podejmuję, znajdują swoje pole działania. Praca traci

oczywistośd ironii, kiedy okazuje się, że Moje Miasto, to miasto przeze mnie zawłaszczone, to

realne, konkretne miasto, w którym miejsca moich happeningów i ich uczestnicy modyfikują

swoje znaczenie i wymowę. Trudno już będzie określid, czy ostateczną historią tych miejsc

będzie ta sprzed, czy ta po moim happeningu.

Podczas prowadzanych na obszarze płyty Rynku Głównego w Krakowie wykopalisk

(happening 2005) podrzuciłem pracującym tam archeologom swoje rzeźby

„prehistorycznych” baków motocyklowych. Do projektu zaprosiłem archeologów, którzy

sporządzili rysunki schematyczne i opisali znaleziska. …Prehistoryczne baki były

skorupiakami, miały budowę białkową, dlatego ich skamieliny zbudowane są z wapienia

i kaolinu. W średniowieczu baki były chętnie hodowane, stały się cennym towarem

handlowym, można je było kupid w krakowskich Sukiennicach.17 Proces zakopania baków

„na wieki” pod płytą Rynku, poprzez zastosowanie karykatury, demitologizuje ją i uwalnia od

ciężaru symboliki, lecz z drugiej strony naznacza ją etosem artysty.

Kraków, to moje ukochane dzieło, w którym tworzony przeze mnie Krajobraz, staje się

oficjalny po poddaniu go kolejnym zabiegom demitologizacji.

O projekcie Kocham Swoje Miasto, Rahim Blak (23l)

Kulminacją powyższych działao stał się „spektakl” o krajobrazie kulturalnym Krakowa,

który przygotowałem na potrzebę reportażu francusko-niemieckiej telewizji „Arte”.

Odwiedzane przez telewizyjną ekipę obiekty i instytucje podporządkowałem własnej sztuce.

Podziemia Rynku Głównego okazały się magazynem moich dzieł (zakopanie baków podczas

16

Pojęcie artysty krakowskiego w środowiskach awangardowych postrzegane jest negatywnie;

tzw. garb krakowski. 17

Rahim Blak, Z poważaniem Rahim Blak - Wykopaliska i względność czasu, „Dziennik Polski”, 21.03.2007

11

remontu płyty Rynku Głównego). W Muzeum Narodowym w Sukiennicach jedyną wtedy

wiszącą pracą był namalowany przeze mnie w dzieciostwie obraz - Kaaba (usunięcie Matejki

na czas remontu Sukiennic). Sensacją w gmachu głównym przy Al. 3-go Maja stało się

podstępem wniesione dzieło (wykorzystałem prawo o ruchu przepustowym muzealiów,

zabraniające wynoszenia dzieł). W Akademii Sztuk Pięknych rozliczni studenci tworzą pod

tym samym nazwiskiem (Rahim Blak). A swój klub zlokalizowałem pomiędzy Kantorem

(Krzysztofory) i Skrzyneckim (Piwnica pod Baranami), wieszcząc siebie przywódcą

artystycznym na ich miarę.

Sukiennice, Hotele, Płyta Rynku Głównego – Artysta swoją aktywnością tworzy wartośd

dodaną tych miejsc – ich nową historię i ducha. Domeną działania artysty jest więc

wyobraźnia i wybór. Sytuacjoniści postulowali zastosowanie wyobraźni do bezpośredniego

przekształcania rzeczywistości, sugerując nowy rodzaj kreatywności, która zaczyna się tam,

gdzie "sztuka" się skooczyła. Reportaż telewizji „Arte” obejrzały tysiące ludzi za granicą

nieznających pierwotnej, niesfałszowanej historii tych miejsc, a moi rodacy usunięcie Matejki

z przestrzeni Muzeum Narodowego potraktowali symbolicznie, a nie praktycznie. Cały

eksperyment odwołuje się do podstawowej zasady postmodernizmu – czyli zatarcia granicy

między hiperrealnością i rzeczywistością. Zacieram tę granicę, żeby zmienid status tych

miejsc. W mojej głowie narodziła się myśl o ich przeobrażeniu w rzeźby w przestrzeni

publicznej. Apetyt na ich zawłaszczenie pojawił się dopiero w czasie realizacji projektu, więc

było za późno. Nie zainicjowałem rytuału artystycznego. Nie stworzyłem odpowiedniego

kontekstu, areny, spektaklu.

Przykładem są Sukiennice, które w trakcie prac nad projektem „Święty Obraz Kaaba”

zbliżyły się do statusu rzeźby. Praca nosiła roboczy tytuł Axis Mundi, czyli Sukiennice jako

pępek świata18. Wokół tego pępka muzułmanie krążą jak wokół Kaaby w Arabii Saudyjskiej.

Okazało się, że Sukiennice magią obecności zaproszonych muzułmanów i siłą perswazji

telewizji „Arte” zostały naznaczone etosem artysty, jednakże nie mogły zostad wyłonione

jako rzeźba (artefakt), bo ciężar ich przynależności do instytucji Muzeum Narodowego miał

niepomierną przewagę. Efekt naznaczenia etosem był krótkotrwały i jego jedynym nośnikiem

pozostała dokumentacja. Po zakooczeniu happeningu Sukiennice pozostały nienaruszone.

Niewiele brakowało płycie Rynku Głównego, aby stała się moją rzeźbą publiczną, gdyż

pod nią znajdują się dziś moje rzeźby. Swój pierwotny zamysł zrealizowałem, ale na więcej

18

Rahim Blak, Z poważaniem Rahim Blak – Axis Mundi, „Dziennik Polski”, 30.03.2007

12

zabrakło już interakcji z firmą odpowiedzialną za modernizację płyty Rynku Głównego, moja

inicjatywa nie miała również wpływu na kształt inwestycji, a na Rynku nie ma nawet

upamiętniającej wydarzenie tabliczki.

Rozdział 2.

Co możemy określid rzeźbą użyteczności publicznej?

Aby inwestycję budowlaną określid swoją rzeźbą, wkraczając w sferę publiczną, muszę

jednocześnie wynegocjowad to, co ważne dla podmiotów pozaartystycznych (muzułmanów,

deweloperów, polityków), a przede wszystkim to, co istotne dla sztuki. Artysta inicjuje,

stymuluje lub legitymizuje powstawanie inwestycji.

Nie sposób jednoznacznie określid, jaka ma byd „czynnośd” artysty w „budowaniu”

inwestycji mieszkaniowej, meczetu, klubu muzycznego, ponieważ nie zajmuje on przypisanej

sobie roli, nie projektuje, nie maluje, nie rzeźbi. Artysta dokonuje zatem „aktu

namaszczania”, „błogosławi” inwestycje poprzez „podnoszenie ich do rangi dzieła sztuki”,

czego przykładem było wprowadzenie inwestycji do galerii (osiedle w Narodowej galerii

Zachęta, czy hotele w Outpost Gallery w Anglii). Innym przykładem jest tworzenie historii

wokół inwestycji. Klub Folia usytuowany jest dokładnie pomiędzy Krzysztoforami Kantora

i Piwnicą Pod Baranami Skrzyneckiego, co nasuwa myśl o nowym artystycznym przywódcy

Krakowa – pisał Piotr Marecki. Artysta legitymizuje również inwestycje budzące

kontrowersje, tak jak za sprawą rytuału artystycznego prowadzącego do powstania meczetu

w katolickim mieście. Gest artysty jest gwarancją, że nie chodzi tylko o religię, która może

kojarzyd się z interesami pewnej grupy społecznej i rodzid strach przed fanatykami.

Ingerencja artysty nie jest więc warsztatowa, ale w jej procesie powstają liczne

artefakty – mogące funkcjonowad w przestrzeniach wystawienniczych: wideo, makiety,

plansze, szkice koncepcyjne.

Przechwycenie inwestycji do sanktuarium sztuki może odbyd się za sprawą intencji

z jaką budynek/dzieło zostaje powołany do życia. Według nominatywnej definicji sztuki, jeśli

wytwarzamy coś (w tym przypadku inwestycje budowlane) z intencją stworzenia dzieła,

to dany wytwór jest bezwzględnie dziełem sztuki. Definicja ta, uniemożliwia wartościowanie

13

wytworów pod względem estetycznym, ale pozwala na wprowadzenie własnych kategorii

takich jak:

A). „Nowe pola eksploatacji sztuki” - zmiana oczekiwao podmiotów komercyjnych

w stosunku do artysty, czyli nowe postrzeganie jego roli w kreowaniu przestrzeni publicznej.

B). „Wyzwanie rzucone klasycznej rzeźbie” - czyli budynek użyteczności publicznej, jako

nowa forma.

C). „Siła i zasięg oddziaływania sztuki” - Badanie wpływu symbolicznych działao artysty na

gospodarkę i społeczności. Np: wzrost wartości rynkowej mieszkao, doprowadzenie do

budowy świątyni muzułmaoskiej w chrześcijaoskim mieście, czy etos artysty niezbędny do

prosperowania klubu.

D). „A priori sztuki” – funkcje sztuki i postrzeganie roli artysty przez środowiska

pozaartystyczne.

Raedy Made w przestrzeni publicznej

Moje ready made będzie działało zgodnie ze swoim przeznaczeniem, będąc

jednocześnie gestem artysty.

Budynki użyteczności publicznej, które określam swoimi rzeźbami, definiuję również

jako rodzaj ready made w przestrzeni publicznej. Funkcjonują one podobnie jak fontanna

Marcela Duchampa, czyli przedmiot codziennego użytku, zwyke produkowany masowo,

który poprzez gest artysty wyławiający go z powodzi innych identycznych, otrzymywał nowy

status, a umieszczony w kontekście galeryjno-wystawienniczym stawał się dziełem sztuki.19

Jednak ready-made Duchampa wchodząc w obieg sztuki przestawały już pełnid swoje

wcześniejsze funkcje. Gest artysty powodował, że nikt już nie korzystał z pisuaru i nie suszył

butelek na wybranej przez Duchampa suszarce. Idąc o krok dalej – moje ready made będzie

działało zgodnie ze swoim przeznaczeniem będąc jednocześnie gestem artysty. Status

takiego właśnie ready made, nazywanego rzeźbą w przestrzeni publicznej, który zachowuje

swoją pierwotną funkcję, przedmiot uzyskuje dzięki rytualnej aktywności artysty.

19

Calvin Tomkins, Marcel Duchamp – Biografia, Warszawa 2001.

14

Architektura. Składnik dzieła

Obiektywnemu sposobowi myślenia architekta - przeciwstawiam subiektywny sposób

myślenia artysty. Projekt architektoniczny pozostawiam bez zmian, ale tworząc koncepcję

budynku, zmieniam jego znaczenie.

Artysta „postkonceptualny”20 ma możliwośd bardzo specyficznej relacji z architekturą.

Jest to relacja, czy wpływ diametralnie różny od wpływu sztuk plastycznych na architekturę.

Artysta konceptualny, ceniący sobie tradycję „ready made” niejako przywłaszcza sobie

architekturę, mniejsza o to czy już istniejącą, czy mającą dopiero powstad. „Odbiór budynku”

za sprawą odmiennych intencji u artysty i u architekta, rozszerza znaczenie budynku, który

pozostaje budynkiem, ale traci autonomicznośd architektoniczną. Staje się publiczną rzeźbą

artysty, wyrazem idei sprawczej mocy sztuki i artysty pierwszego poruszyciela.

Kwestia samego projektu architektonicznego jest oddzielnym polem popisu

specjalistów branżowych – architektów.

Architektura staje się składnikiem przepisu na dzieło sztuki, które przyrządzam.

Wartośd architektoniczna samego projektu może byd bardzo wysoka, jednakże nie wpływa to

znacząco na wartośd projektu artystycznego. Odmienne intencje artysty i architekta generują

odmienne kategorie oceny. Jakie są to kategorie w kwestii architektury, tego nie trzeba w

tym miejscu tłumaczyd. W kwestii budynku jako „rzeźby publicznej” tą kategorią jest kreacja

oraz stopieo, w jakim artyście udało się dokonad zamiany znaczenia ze znaczenia budynku na

świadectwo woli i koncepcji artysty.

Rozdział 3.

32 DOMY = 32 DZIEŁA

Osiedle domów jednorodzinnych przy ul. Ples w Niepołomicach jako rzeźba w przestrzeni

publicznej

Skutki stosowanej przeze mnie praktyki artystycznej możemy zaobserwowad

w odniesieniu do inwestycji budowlanej „Siedlisko Niepołomice”21 - osiedla 42 domów

20

Artysta Postkonceptualny to taki, który posługuje się konwencją sztuki konceptualnej, zachowując

świadomość konwencji, wykorzystując ją jako element gry. 21

Proj.. arch. osiedla domów jednorodzinnych z infrastrukturą techniczną: 3d architekci sp z o.o.: arch. Witold

Padewski, arch. Paweł Koperski, arch. Leszek Morys, arch. Paulina Pielaszkiewicz we współpracy z mgr inż.

15

jednorodzinnych powstających na terenie rezerwatu przyrody – Puszczy Niepołomickiej,

20km na wschód od Krakowa.

Zwracając się do mnie deweloper stwierdził, że zbudował dotychczas 2 tys. domów,

a teraz chce już stworzyd „coś wielkiego”. Obserwuję zmianę oczekiwao podmiotów

komercyjnych w stosunku do artysty. Współpracuję z różnymi firmami kreatywnymi m.in.

agencją reklamową Supremum Group oraz firmą Goldberg & Son zajmującą się kreatywną

sprzedażą, w celu wypracowywania nowych metod. Narzucam „artystyczną formę”

tradycyjnej działalności operacyjnej dewelopera. Za sprawą rytuału artystycznego, typowe

domy zostają podniesione do rangi dzieła sztuki, a to porusza serca snobistycznych klientów.

Praktyczne wykorzystanie gestu artysty przez deweloperów zostaje osiągnięte dzięki

„koncepcji użytkowej”. Moja „koncepcja użytkowa” jest metodą na wcielenie w życie

budynku jako rzeźby, dokładną instrukcją dla dewelopera, którego inwestycja ma wyrazid

gest artysty.

Big Idea

Dla osiedla domów jednorodzinnych przy ul. Ples w Niepołomicach

Inwestor: Siedlisko Niepołomice Sp. z o.o.

Każdemu z domów przyporządkowuję jedno dzieło sztuki, tworząc „osiedlową”

kolekcję współczesnej sztuki, polskich artystów młodego pokolenia, wg badao zaproszonego

historyka sztuki, najciekawszych nazwisk artystów, którzy do czasu zakooczenia inwestycji

(2010) nie ukooczą 30 roku życia, czyli urodzeni po roku 1980 – dzieła zostaną zakupione

z budżetu inwestycji deweloperskiej. (Etap I: 32 domy = 32 dzieła).

„Humanizacja” sfery inwestycyjnej poszerzona zostaje dodatkowo o monument22 –

rodzaj memento, wieży widokowej, która jest jednocześnie punktem informacji o kolekcji

sztuki rozparcelowanej w poszczególnych domach; monument spełnia również funkcję

architecture parlante23, opisującej ideę projektu i postawę artysty. Monument ma również

za zadanie zdefiniowad bezpośrednie otoczenie, czyli budynki mieszkalne jako dzieło artysty

Beata Stępień, mgr inż. Tomasz Widuch (instalacje wod-kan), mgr inż. Piotr Zymon (melioracja), mgr inż. Piotr

Miśniakiewicz (konstrukcje), mgr.inż marek Pyciak ( drogi). 22

Proj. arch. BudCud: mgr inż. arch. Michał Palej i mgr inż. arch. Mateusz Adamczyk 23

Eleonora Bergman, Nurt mauretański w architekturze synagog, Warszawa 2004.

16

w sferze publicznej, kulturowej, geograficznej, społecznej i gospodarczej, oraz stad się

architektonicznym punktem ciężkości dla domów, które z założenia nie odstają od oczekiwao

rynku mieszkaniowego, dlatego ich formę pozostawiam typową dla tego rodzaju inwestycji.

W perspektywie kolejnych lat jest rozszerzenie osiedla o kolejne domy, wtedy kolekcja

zacznie się powiększad, a znaczenie monumentu jako punktu ciężkości zacznie wzrastad.

Kolejnym punktem jest katalog towarzyszący prezentacji projektu w galerii. Znajdą się

w nim dzieła tworzące kolekcję; spełni jednocześnie funkcję folderu reklamowego,

dystrybuowanego potencjalnym klientom w biurze sprzedaży nieruchomości.

Istotnym artefaktem jest Makieta funkcjonująca w przestrzeni wystawienniczej,

ale równocześnie wykorzystywana w procesie inwestycyjnym. Makieta staje się ikoną

ze względu na swój potencjał praktyczny i symboliczny, jest niezbędna w budowie, ale też

jest namacalnym dowodem, że budynek powstaje, dlatego jest szczególnie cenna dla

środowisk przywiązanych do inwestycji. Ze względu na wartośd symboliczną przechowywana

jest w bezpiecznych skrzyniach. Makieta jest kliszą budynku i własnością artysty, przypomina,

że to on jest inicjatorem inwestycji.

Częścią projektu jest Casus wystawienniczy „koncepcji osiedla” oraz prezentacja

„osiedlowej” kolekcji w Narodowej Galerii Sztuki „Zachęta”. Pomysł wzbudził duże

zainteresowanie wśród deweloperów, którzy nie mają wiele wspólnego ze sztuką, ale słyszeli

o galerii Zachęta, której „prestiż”, podniesie wartośd rynkową inwestycji. Według

instytucjonalnej definicji sztuki, sztuką jest to, co świat sztuki, czyli zajmujące się nią

instytucje, uznają za sztukę na mocy intersubiektywnych opinii.24 Według tej definicji, osiedle

uznane będzie dziełem sztuki, jeżeli zafunkcjonuje w dyskursie artystycznym,

co odbędzie się za sprawą tej wystawy.

Snobistyczny potencjał sztuki to główne narzędzie inwestorów w sprzedaży domów-

dzieł. Nietypowośd takiego wyróżnienia wymaga odwagi kupującego towar o niepewnej

wartości inwestycyjnej. Nie da się bowiem wyciągnąd wniosków z historii, czy taka inwestycja

będzie korzystna, dlatego przypuszczam, że potwierdzi się teza, iż osoby zainteresowane

kupnem tej inwestycji to ludzie biznesu lubiący ryzyko, sportowcy lubiący wyzwania, osoby

bez kompleksów. Zakupią bardziej dzieło sztuki niż dom, dlatego, że nie myślą

o ustatkowaniu, a o przygodzie, zyskają prestiż w swoim środowisku.

Bartosz Krawczak, deweloper, „Goldberg & Son Real Estate Poland”

24

„Jakikolwiek artefakt może zostać dziś dziełem sztuki, jeśli tak zdecyduje <świat sztuki>”, definicja George’a

Dieckiego, cyt.za: Jean-Luc Chalumeau, Historia Sztuki Współczesnej, Warszawa 2007.

17

Rozdział 4.

Artysta Buduje Meczet Inicjatywa artystyczna wybudowania Centrum Kultury Islamu AL-FAN w Krakowie (AL-FAN z arabskiego znaczy sztuka).

Angażując się w ten projekt Rahim Blak dąży do stworzenia sceny, na której może

dokonad się pojednanie. Sztuka to szansa dla muzułmanów i wyzwanie dla sceptycznych

wobec wyznawców Allaha. Uniwersalne intencje sztuki stojące ponad wszelkimi podziałami

politycznymi i geograficznymi, czynią ją skutecznym narzędziem w zrealizowaniu budzącego

dziś kontrowersję przedsięwzięcia, jakim jest budowa muzułmaoskiej świątyni

w chrześcijaoskim mieście. Jego sztuka jest wielką szansą, której nie można zmarnowad, ani

roztrwonid!

Referat Marty Raczek otwierający konferencję w sprawie budowy Centrum Kultury

Islamu Al-Fan w Krakowie, UJ 24.10.2007

Proroczy okazał się akt zawieszenia obrazka Mekki w Muzeum Narodowym

w Sukiennicach. Wtedy pierwszy raz padły słowa Meczet w Krakowie, przechwyciłem to

natychmiast, prowokując do działania mniejszośd muzułmaoską. Zlecając wykonanie

projektu architektonicznego wraz z zagospodarowaniem działki i wykonaniem makiety oraz

symulacji 3D,25 całkowicie rozmyłem moje szczere intencje płynące ze sztuki, ponieważ tylko

taka postawa umożliwia stworzenie sceny, na której dojdzie do prawdziwej dyskusji

z udziałem przedstawicieli poszczególnych środowisk. Jako artysta reprezentujący jedyny

wolny zawód, nie byłem zobligowany do zachowania proceduralnych kroków w realizacji

takiego projektu. Sprawę potraktowano jednak bardzo poważnie, co świadczy o donośnym

głosie artysty i o tym, że sztuka współczesna ma ogromny potencjał wykonawczy. Całą akcję

uknułem jako rodzaj prowokacji do działania. Nie jest to jednak powszechnie rozumiana

25

Proj. arch. P. P. Granat:, mgr. inż. arch. Aleksandra Tchórzowska i mgr. inż. arch. Miłosz Saletra.

O samym projekcie architektonicznym tak wypowiadają się jego autorzy: prosta bryła nawiązuje do sześciennej

formy Al-Kaaby stanowiącej wspólne dziedzictwo wszystkich wyznawców i spadkobierców Islamu. Al-Fan to

trzy strefy: otwarta przestrzeń parteru i poziomu -1, mieszcząca w sobie hol wejściowy i audytorium z foyer

(będącym jednocześnie miejscem wystaw). Ponad strefą wejściową unoszą się poziomy +2 i +3, czyli kawiarnia,

księgarnia, biblioteka i sala nauki języków, centrum informacji i dialogu, oraz dwie ostatnie kondygnacje z salą

modlitwy, pomieszczeniami ablucji, biurem imama, kuchnią oraz ogólnodostępnym ogrodem na dachu.

Najważniejsza ściana Al-Qibla skierowana na Mekkę jest obecna we wszystkich strefach. Pełni rolę

akumulacyjną, co oprócz stabilności energetycznej obiektu ma silny wyraz symboliczny.(…)

Pięciokondygnacyjna, prostopadłościenna bryła współgra z urbanistycznym porządkiem lokalizacji. Jednak

każdy meczet zwraca się ku Mekce, dlatego wnętrze ulega dwóm przekształceniom: zmienia kierunek o 6° na

południowy-wschód, a następnie obraca się o 16°40’ wokół przekątnej podstawy ustawiając całe wnętrze na linii

łączącej dwa punkty: Kraków i Mekkę na kuli ziemskiej. (…) Al-Fan ma pełnić rolę „ambasady” kultury islamu.

Program funkcjonalny przewiduje współpracę z uczelniami i instytucjami kulturalnymi. Stawia sobie za główny

cel ochronę dóbr kultury i tradycji muzułmańskiej na terenie RP.

18

„prowokacja artystyczna”. Sztuka pobudza i porusza rzeczy, które wydają się niemożliwe do

zrealizowania. To jest niezastąpiona rola artysty, który spełnia marzenia poprzez sztukę.

Od kilku lat Katarzyna Kozyra przekonuje, że „W sztuce marzenia stają się

rzeczywistością”. Parafrazując tytuł jej projektu, postawid można tezę, że Rahim Blak

sprawdza, czy marzenia stają się rzeczywistością poprzez sztukę.

Karol Sienkiewicz, Warszawa – Wiedeo – Londyn – Tokio... Zdobywca Rahim Blak,

magazyn artystyczny „Sekcja”, luty 2008

Kulminacją trwających przez 8 miesięcy mediacji, stała się konferencja inaugurująca

projekt powstania w Krakowie Centrum Kultury Islamu Al-Fan przy Placu Na Stawach.

Symboliczny wymiar miało odsłonięcie makiety przez artystę-inicjatora, które poprzedziłem

swoim manifestem artystycznym. “Chcę byd bohaterem pozytywnym” - powiedziałem na

zakooczenie dyskusji.

Z czego wynika potencjał artysty? - Z dawanej mu przez społeczeostwo możliwości

podejmowania drażliwych kwestii.

Pomysł owszem jest artystyczny, jednak Pan Rahim zaczął swoją mowę tak: „artysta się

nie boi, wyraża swoje myśli odważnie i nie baczy na krytykę" i powiedział drugą ważną rzecz:

„artysta buduje, buduje bez cementu i cegieł, ale jego pomysł inicjuje budowlę" i faktycznie

dzięki jego pomysłowi powstała w ogóle ta inicjatywa.26 (www.arabia.pl)

Po konferencji powołano Fundację Instytut Kultury Świata Muzułmaoskiego, której

głównym celem jest wybudowanie Centrum Kultury Islamu w Krakowie, oraz pozyskanie

w tym celu funduszy. Nie mieliśmy zatem do czynienia „jedynie” z dziełem, czy manifestacją

artystyczną tworzoną podczas konferencji i do niej się ograniczającą.

Tego typu inwestycje finansowane są najczęściej przez kraje muzułmaoskie, w których

interesie leży promowanie pozytywnego wizerunku islamu w krajach europejskich.

Pomysłodawca chce tym projektem przyciągnąd uwagę inwestorów i zainteresowad nim

społecznośd krakowską. Artysta buduje sprzyjający kontekst, by utorowad drogę inwestorom.

Książę Emir Mohammed Jabiry, Prezes Fundacji “Instytut Kultury Świata

Muzułmaoskiego”

26

http://www.arabia.pl/smf/index.php?topic=5545.15

19

Mimo moich osobistych motywacji artystycznych, zdaję sobie w pełni sprawę i biorę

odpowiedzialnośd za to, jakie konsekwencje może nieśd funkcjonowanie Centrum. Sztuka

jest celem samym w sobie, ale ten cel nie może prowadzid do zachowao

fundamentalistycznych. Rodzenie się takich pytao utwierdza mnie jednak w przekonaniu,

że wkroczyłem w przestrzeo publiczną - naprawdę. (Rahim Blak, fragment przemówienia

wygłoszonego na konferencji w sprawie budowy CKI AL-FAN, UJ, 24.10.2007).

W dniu 21 października 2007r. w związku z wyborami do parlamentu RP, tematem

rozmowy była prawie wyłącznie informacja zawarta w Tygodniku Salwatorskim nr 42, ujęta

w artykule „niespodzianka przy Placu Na Stawach”, o projekcie budowy Centrum Kultury

Islamu AL-FAN. Zamiar Budowy na Placu Na Stawach Centrum Kultury Islamu, mieszkaocy tej

najstarszej Dzielnicy Krakowa uważają za niedopuszczalny! Uważamy za swój obowiązek

przedstawienie powyższego stanowiska oprotestowującego zamiar budowy Centrum.

Anna i Zbigniew Machalica ze Zwierzyoca, mieszkaocy Dzielnicy VII w Krakowie

Prasa i szerszy odbiór wykazały, że tego rodzaju eksperyment nie może byd jeszcze

dzisiaj przyjęty ze zrozumieniem roli jaką pełni w nim artysta: W ostatnich dniach w Krakowie

gruchnęła informacja, że w mieście ma powstad meczet i centrum kultury islamu. Tymczasem

cała akcja okazała się kolejnym artystycznym pomysłem Rahima Blaka, „Gazeta

Wyborcza”27. Drodzy Paostwo, fakt, że inicjatorem powstania Centrum Kultury Islamu jest

artysta, ma znaczenie fundamentalne! Bardzo szczegółowe określenie roli artysty

przytaczane w tym tekście jest odpowiedzią na błędne interpretacje chociażby dziennikarzy,

którzy podając informacje o CKI Al-Fan, zupełnie nie zrozumieli znaczenia tego,

że inicjatorem budowy jest artysta współczesny. Może dlatego, że nie ma jeszcze pojęcia

określającego twórców wywodzących się ze sztuk plastycznych, a niewątpliwie trudno

zrozumied, w jaki sposób inicjatorem powstania „budynku” mógłby byd np. malarz, również

określany pojemnym terminem „artysta”. Może należałoby używad dłuższego

sformułowania: artysta działający w przestrzeni publicznej.

27

Szymon Jadczak i Małgorzata Wach, Meczet w Krakowie, czyli wszystko jest sztuką, „Gazeta Wyborcza”

23.10.2007

20

Rozdział 5.

Folia Concept Club28 na 14 miejscu w rankingu najlepszych

klubów w Polsce wg tygodnika „Wprost”29.

Panuje przekonanie, że artystyczny Kraków potrzebuje przywódcy. Po 1989 roku

wszystko puszczone zostało na żywioł, panuje bezhołowie, bałagan i burdel. Niejednokrotnie

powtarza się, że najwyższy czas, by ten okres zakooczyd. Jednocześnie, kiedy mówi się

o artyście, który mógłby stad się liderem, najczęściej pada nazwisko Pana Rahima Blaka, ojca

założyciela grupy Folia Concept Jako Reaktywacja Spuścizny Rahima Blaka, w której skład

wchodzą znamienite osoby, m.in. prof. Jacek Majchrowski, Katarzyna Janowska i prof. Wiktor

Zin. Folia Concept usytuowana jest idealnie w połowie drogi między Krzysztoforami

a Piwnicą pod Baranami, Ta lokalizacja zobowiązuje (na myśl przychodzi ranga liderów -

Kantora czy Skrzyneckiego).

Piotr Marecki, Plotka o… Potrzebie przywódcy w Krakowie, „Gazeta Wyborcza”,

16.11.2006

Wszystkie konotacje związane z funkcjonowaniem Folii składają się na pojęcie Klubu

jako rzeźby w przestrzeni publicznej. Klub Folia jako jedyna z przedstawionych rzeźb

publicznych formuje się w procesie funkcjonowania. Etos artysty wymaga jego stałej opieki.

Klub Folia jest pierwszą (2006r.) inwestycją30, dla której stworzyłem koncepcję użytkową,

czyli metodę wyłonienia inwestycji z powodzi innych identycznych i nadanie jej statusu dzieła

sztuki. Klub Folia Concept jako rzeźbę w przestrzeni publicznej, postrzegamy poprzez to, jak

za jego sprawą artysta buduje powszechne mniemanie o sobie. Tworzy własną, wykreowaną

przez siebie „pozycję”, a służą temu sojusznicy, procedury pracownicze i profil klubu31.

28

Folia Concept Club, Rynek Główny 30, 31–010 Kraków tel: (012) 423 26 52, www.foliaclub.pl,

www.myspace.com/foliaconcept, info@foliaclub.pl 29

Agaton Koziński, Rzeczpospolita Klubowa, tygodnik „Wprost” Numer: 47/2007 (1300)

http://www.wprost.pl/ar/117933/Rzeczpospolita-klubowa/?O=117933&pg=0 30

Klub Folia, Rynek Główny 30 w Krakowie, proj. budowlany, arch. Artur Jasinski, AJ – biuro

architektoniczne; proj. wnętrz, arch. Jacek Czech, arch. Andrzej Kowalczyk. 31

Muzyka na co dzień i wydarzenia w klubie: electro, electropop, alternative, indiepop, synthetic pop, disco

punk, 90’s. Duże zainteresowanie polską sceną elektro. Wystawy artystów sztuk wizualnych – performacnce’u,

wideo artu, happeningu. Folia, to również Osiedlowy Dom Kultury FCC, w jego ramach od 11 kwietnia 2008

roku, będzie również działać jako Second Folia Club w świecie Second Life, dokładnie w tej samej lokalizacji,

będzie można wypić wirtualne piwo i przez platformę Second Life uczestniczyć w imprezie, która równolegle

odbywać się będzie w rzeczywistym klubie. ODK FCC to również Fryzjer Marcin, który na dancefloorze

podczas imprezy obcina i modeluje za 4 martini i wiele innych atrakcji – stół ping pongowy, Szafa Grająca na

Pen Drive, Open Decks – autorskie wynalazki Folii Concept.

21

Big Idea dla Bary Polskie Sp. z.o.o.32 Folia Concept Club oparłem na jego lokalizacji,

wykorzystując kontekst dwóch największych postaci artystycznych Krakowa, które odeszły na

przestrzeni poprzedniej dekady. Tadeusz Kantor i Piotr Skrzynecki zapisali się właśnie jako

czołowe postaci na kartach historii krakowskiej bohemy artystycznej. Dokonuję mentalnego

odnowienia tej „artystycznej bohemy” i reinkarnacji tych „czołowych postaci”, plasując nowy

klub na pozycji „legendy”, a siebie na pozycji „artystycznego przywódcy”. Powołuję grupę

„Folia Concept jako Formacja Artystyczna i Reaktywacja Spuścizny Rahima Blaka”33 z osób

silnie niegdyś związanych z historyczną bohemą, a obecnie aktywnie uczestniczących w

moich projektach. Jednymi z nich są Bracia Janiccy, kluczowi aktorzy w teatrze Cricot 2,

którzy wspominając swojego mistrza wysnuli porównanie: Kiedy poznaliśmy Kantora, był od

nas o 30 lat starszy, teraz poznaliśmy Blaka i on jest od nas o 30 lat młodszy. Tak, jak niegdyś

Grupa Krakowska wokół Tadeusza Kantora, tak dzisiaj Grupa Folia Concept wokół Rahima

Blaka koncentruje swoje działania. Każda z członkio i każdy z członków formacji odegrał inną

rolę w budowaniu mojego życiorysu poprzez sztukę. Tak jak przepowiedział prof. Wiktor Zin:

Tych wiele dróg, tych wiele strumyków, połączy się w jeden potężny nurt – jego artystycznej,

dorosłej o-so-bo-wo-ści. W sercu klubu znajduje się lightbox ze zdjęciem formacji, a na murze

kamienicy przy Rynku Głównym 30, widnieje tablica informacyjna: Folia Concept Club Bary

Polskie Sp.z.o.o – Jedna z rzeźb w przestrzeni publicznej autorstwa Rahima Blaka,

wymieniana obok Centrum Kultury Islamu i Osiedla w Puszczy Niepołomickiej. Złośliwi sytuują

klub pomiędzy MacDonalds-em a komisariatem policji, i nazywają Folię „kapliczką Rahima”.

Dla współwłaścicielki Klubu Folia, Ewy Janickiej, aktorki ze spektaklów Kantora,

posiadanie klubu naznaczonego etosem artysty jest sposobem na przywrócenie wspomnieo

minionych lat. Teraz, po śmierci Kantora, Janicka w mojej sztuce nadawania miejscom etosu

artysty, odnajduje sens artystowski, utracony klimat bohemy i elitarnośd.

Grupa 16 osób z najróżniejszych środowisk miasta Krakowa tworzy osobliwy organizm.

Poszczególne postaci jak: wspomniany już odkrywca talentu 11 letniego Rahima prof. Wiktor

32

Inwestor, Ewa Janicka, Iwona Satoła-Niemiec 33

Grupa Artystyczna Folia Concept jako Reaktywacja Spuścizny Rahima Blaka to grupa kilkunastu, ważnych

i wpływowych postaci, wspierających działalność Blaka. Znaleźli się w niej m.in.: prof. Jacek Majchrowski

- Prezydent Miasta Krakowa, prof. Wiktor Zin – architekt, Gaweł Kownacki - kurator, Janusz Wiaterek

- Komendant Główny Straży Miejskiej, Bracia Janiccy - aktorzy, jubilerzy, Dr Gani Zeka – polityk, Katarzyna

Likus – mecenas, prof. Andrzej Bednarczyk – dziekan, promotor, Katarzyna Janowska - dziennikarka, Ewa

Janicka - Aktorka, Krzysztof Łabiniec - Mistrz Ceremonii, Iwona Niemiec Satoła – kobieta biznesu, Wojciech

Markowski - historyk sztuki, Sarmen Beglarian - kurator, Pan Ryszard - Wernisażysta.

22

Zin, Prezydent Miasta Krakowa Jacek Majchrowski, aktorzy teatru Kantora Cricot 2 Bracia

Janiccy, Komendant Główny Straży Miejskiej, krakowska krezuska Katarzyna Likus, czy

przywódca kosowskich Albaoczyków Gani Zeka, stanowią tło, na którym jaśnieje wschodząca

gwiazda samozwaoczego artysty, przedsiębiorczego despoty obnażającego w swym działaniu

przywódcze aspiracje. Uzupełnieniem mitu jest klubokawiarnia Folia Concept wpisująca się

swoim położeniem w kontekst historyczny. Blak nie tylko nie odżegnuje się od zestawiania

swoich dokonao z twórczością Kantora, ale świadomie i bezczelnie je stymuluje rozpuszczając

na temat samego siebie liczne plotki, a tym samym zaskarbiając sobie grono wrogów,

na których podobne porównania działają niczym płachta na byka.”

Piotr Sikora, Nie ma sztuki, jest tylko Rahim Blak, Ogólnopolska Studencka Konferencja

Naukowa - Kraków w Sztuce, Sztuka w Krakowie, 16.10.2007

Vademecum każdego pracownika Bary Polskie Sp.z.o.o.

Każdy pracownik klubu zaopatrzony jest w procedury, w których obok instrukcji obsługi

ekspresu ciśnieniowego, znajdują się podstawowe informacje o ojcu duchowym klubu: Jeżeli

ktoś jest zainteresowany postacią Rahima Blaka, to staramy się odpowiadad na dociekania,

nawet jeżeli petent jest podkurwiony. Przepisy zawarte w procedurach pomogą nawiązad

podstawowy kontakt z klientem na tej płaszczyźnie.

Najczęściej zadawane pytanie:

Czy Rahim Blak to jedna osoba, czy kilka?

Odpowiedz:

Jedna, ale skupia wokół siebie wielu, którzy tworząc jego sztukę, stają się nim – tworzą

pod jego nazwiskiem.

Portfolio Rahima Blaka - Dysk E:\wizualizacjespecjalne

Rozdział 6.

A priori sztuki

Bratając się z podmiotami pozaartystycznymi, wnikając głęboko w ich strukturę

społeczną i spełniając ich oczekiwania, na pewno nie stanę się pupilkiem świata sztuki. Przez

to mogę traktowad ją instrumentalnie. Zacieram swoje intencje. Kiedy na zbiorowej

wystawie obok makiety Centrum Kultury Islamu zawisły zdjęcia nagiej kobiety, postanowiłem

szczelnie zamknąd makietę w „świętej” skrzyni, prowokacyjnie mówiąc, że książę

23

z Casablanki wycofa się z inwestycji. Podczas wernisażu krytyk sztuki Anda Rottenberg

zarzuciła mi, że przecież galeria rządzi się swoją autonomią.

„Czy to nie jest tak, że udaje ci się działad z deweloperami, z prezydentami miast,

z biznesmenami, ale chyba gorzej wychodzi ci z instytucjami sztuki?”. Zapytał Piotr Marecki

w wywiadzie udzielonym dla magazynu literackiego „Lampa” nr 5 (50) maj 2008.

- Tylko wtedy, gdy sztuka wychodzi z galerii i naprawdę wchodzi w kontakt z innymi

środowiskami, to mierzy się z nimi i zostaje poddana próbie. Zawsze moje działania

rozgrywają się równocześnie w instytucjach sztuki i poza nimi. Współpracując

z np. deweloperem, badam jego świadomośd sztuki i na tej płaszczyźnie buduję z nim relacje.

Jako artysta jestem egocentryczny – i w sztuce czuję się samowystarczalny. Kiedy jako artysta

staję wobec deweloperów, biznesmenów, polityków - czuję się jak ambasador sztuki.

Funkcje sztuki i postrzeganie roli artysty przez środowiska pozaartystyczne uznałem

za czyste – pierwotne, niezakłócone doświadczeniem, czyli wiedzą. Ukazałem to

w zachowaniach angażowanych przeze mnie podmiotów i nazwałem „A Priori Sztuki”.

Zadanie pytania nie: „jaką jest sztuka i czym się charakteryzuje?”, ale: „co jest sztuką?”,

zwraca uwagę na jej ontologiczną istotę, która według Romana Ingardena ma charakter

aprioryczny, czyli niezależny od doświadczenia wewnętrznego i zewnętrznego. Utwierdza

mnie to w przekonaniu, że aprioryczną, przedustanowioną, pierwotną i właściwą dla

wszystkich w poszczególnych środowiskach istotę sztuki mogę odnaleźd dzięki niezawodnej

współpracy z podmiotami niezwiązanymi ze sztuką.

Bohaterowie moich prac wyraźnie artykułują swoje oczekiwania względem sztuki.

Poczynając od Pani Dyrektor Polskiego Czerwonego Krzyża,34 która w dowód wdzięczności za

serie moich wczesnych wystaw dla uchodźców z Kosowa ofiarowała mi pluszową przytulankę

w kształcie kropli krwi, ukraszając słowami: To jest kropla krwi, to jest symbol, ale Twoja

sztuka też jest symbolem Dobra i Pokoju.35. Kandydat na prezydenta Kosowa36

w projekcie „Święty Obraz Kaaba”, przekazał mi pięknie zdobione, srebrne godło Albanii,

przestrzegając bym jako dobro, dzięki sztuce przekazał je dla potomnych. Według

34

mgr Józefa Pers 35

Dokument w postaci nagrania wideo z wernisażu w obu ośrodkach z 1998 r., kiedy miałem 15 lat,

wykorzystałem w 2006 r., w projekcie XXXVII wystawa indywidualna, który zasadzał się na rewizji własnej

biografii w celu konstruowania mitu artysty. 36

dr Gani Zeka

24

deweloperów sztuka nobilituje, wyróżnia, ale przede wszystkim zaspokaja snobistyczne

potrzeby. Muzułmanie zaś odnajdują w sztuce przepustkę do wzniesienia meczetu

w chrześcijaoskim mieście, sztuka jest dla nich poselstwem. Dzieło się spełnia wraz ze

spełnieniem ich oczekiwao.

Wszędobylstwo, o którym pisałem, jest możliwe dzięki wolnemu statusowi

zawodowemu. Artysta jest jedynym członkiem społeczeostwa, który ma szansę uwolnienia

się od reprezentacji jakiejś grupy, ideologii, barw klubowych, dzięki czemu swobodnie

zadomawia się na nie swoich podwórkach. Tylko poddając sztukę próbie w zmienionych

realiach, będziemy w stanie stworzyd coś nowego i coś naprawdę.

25

„32 DOMY = 32 DZIEŁA”, inwestycja mieszkaniowa jako rzeźba w przestrzeni publicznej.

2008. Rys. 1. Video, rys. 2. Big Idea dla osiedla.

http://ancity.blogspot.com/2008/05/rahim-blak-inwestycja-mieszkaniowa.html

26

„32 DOMY = 32 DZIEŁA”, inwestycja mieszkaniowa jako rzeźba w przestrzeni publicznej.

2008. Rys. 1. Zachęta Narodowa Galeria Sztuki – proj. pokazany w ramach wystawy

“inne miasto, inne życie”, rys. 2. relacja dla TVP Kultura.

http://ancity.blogspot.com/2008/05/rahim-blak-inwestycja-mieszkaniowa.html

http://www.youtube.com/watch?v=Z49_eIzo_dc&feature=related

27

„Artysta Buduje Meczet”. rys. 1. konferencja/happening w Auditorium Maximum, KR. 24.X.2007, rys. 2 performance „artysta buduje meczet” dla TVP kultura. http://www.youtube.com/watch?v=XvoshWCKfDA&feature=related http://www.krytykapolityczna.pl/Patronaty/Po-co-Centrum-Kultury-Islamu-w-Krakowie/menu-id-1.html

28

Rys. 1 . Folia Concept Club jako rzeźba w przestrzeni publicznej, rys. 2. Folia Concept Club jako formacja artystyczna i reaktywacja spuścizny Rahima Blaka. http://www.foliaclub.pl/concept.php

29

Praca Dyplomowa Rahima Blaka na wydz. Malarstwa ASP w Krakowie: Inwestycje Budowlane

jako Rzeźby w Przestrzeni Publicznej. Rys. 1. Pałac Sztuki – najlepsze dyplomy ASP, KR. 2008,

rys. 2. Start Point – najlepsze dyplomy europejskie, galeria klatovy kle nova, Czechy 2008.

http://www.gkk.cz/startpoint/2008/en/rahim-blak/ http://www.youtube.com/watch?v=1SxI5MCFys0

30

Kajetan Młynarski, ASP Kraków, 19 maja 2008

Recenzja Pracy Magisterskiej Rahima Blaka Inwestycje budowlane jako rzeźby w przestrzeni publicznej

Praca Rahima Blaka jest podzielonym na kilka zatytułowanych części tekstem o objętości około dwudziestu trzech stron maszynopisu standardowego.

Styl i charakter pracy są ogromnie zmienne, komponowane z fragmentów recenzji i wywiadów, partie kolażowe sąsiadują z tekstokształtnymi sekwencjami zdao przeplatanymi ciągami tworów zdaniokształtnych, wśród których unoszą się ważne, znaczące spostrzeżenia. Kompozycja pracy jest jednak spójna, konsekwentna i charakterystyczna, właściwy Autorowi styl manifestuje się tu równie wyraziście w jak i w pozostałych dziełach.

Tak w związku z tekstem jak i pozostałymi prezentowanymi dziś pracami wypada zadad dwa podstawowe pytania.

Czy mamy do czynienia ze sztuką? Czy prace mogą byd bronione na wydziale malarstwa? Co jest jej celem? WIELKOŚD Co jest jej medium? WIELKOŚD Co jest jej sposobem? TOTALNOŚD Jaka wielkośd? Wielkośd głośnej sławy, medialnego rozgłosu. Jaka totalnośd? Totalnośd głośnej sławy użytej dla czynienia sztuką. Totalnośd permanentnej wytężonej, nerwowej, spalającej a nawet desperackiej pracy. Stare powiedzenie mówi, że nigdzie nie pracowano tak ciężko jak tam gdzie mieli nadzieję wzbogacid się bez pracy. Rahim Blak ma zapał poszukiwaczy złota, których powiedzenie to pierwotnie dotyczyło, ale nigdy nie zamierzał unikad wysiłku.

Co jest jej, tej sztuki, podstawowym tworzywem? ŚWIADOMOŚD LUDZKA. Na przykład świadomośd deweloperów, nabywców nieruchomości, w której wytwarza się stosowną intencjonalnośd: kiedy ta się pojawia, pojawia się też jej przedmiot, właściwy przedmiot intencjonalny, dzieło sztuki w sensie fenomenologicznym co można interpretowad jako świadectwo wielkości Rahima Blaka lub słabości teorii Ingardena. Albo świadomośd ludzi, którzy zaczynających rozumied, że sztuka może spełnid ich pragnienia usuwając trudności, wobec których pieniądze czy naciski polityczne byłyby bezsilne.

A teraz pytanie drugie:, dlaczego wydział malarstwa skoro nie widzimy tu zbyt wielu obrazów? Odpowiedz jest prosta, bo malarstwo pomimo wszystko jest najbardziej fundamentalną, świadomą ze sztuk plastycznych, matką nowości i patronką tradycji. Malarz może przez całe życie używad tylko pędzli, olejnej zawiesiny pigmentów i rozpiętego na drewnie płótna wiedząc jednocześnie, że istota jego sztuki wcale nie na tym polega, że rozmaicie może się ona wyrażad.

Doceniam autentyczną, szczerą, czasem naiwną, ale naprawdę ogromną wiarę Autora w potęgę sztuki, legendę artysty. Wiarę cenną, jak każda prawdziwa żarliwośd, niekiedy drażniąca, ba! mogącą doprowadzid do szewskiej pasji. Jedno jednak jest pewne, każdy kto nie tylko wierzy, że sztuka może zmieniad świat, ale także faktycznie próbuje to robid, zasługuje na ochronę, troskę i wsparcie naszego. Wydziału. Niniejszym oceniam pracę Rahima Blaka jako celującą i wnoszę o dopuszczenie go do dalszych etapów procedury przyznawania stopnia magistra sztuki. Film z obrony: http://www.youtube.com/watch?v=1SxI5MCFys0