1

2

E-BOOK:PERLUKAHPILIHANRAYAPBT?OLEH:MUHAMMADFATHIBINYUSOFFormatkutipan(citation):MuhammadFathiYusof(2018).PerlukahPilihanRayaPBT?.Retrievedfromhttp://razakschool.utm.my/fathi/e-book-PBT/

BestBrainsAsiaPublicationsGombak,SELANGOROkober2018fathiyusof@gmail.comfathi@utm.myhakciptaMUHAMMADFATHIYUSOF

3

Buat masa ini belum ada ketetapan muktamadberkaitan pilihan raya pihak berkuasa tempatan(PBT) di Malaysia. Terdapat desakan kuat dalamPakatanHarapanuntukdiadakanpilihanrayaPBT.Walau bagaimana pun, Perdana Menteri Tun DrMahathir memberikan satu pandangannyaberkaitan hal ini dalam programBicaraMinda diShahAlampada22November2018.Beliau ditanya samada terdapat rancangan untukpilihanrayapihakberkuasa tempatan (PBT), atasalasan bahawa terdapat banyak salah guna kuasadi peringkat itu. Perdana Menteri telahmemberikan jawapanyangcukupmenarik.BeliaumenentuhtentangrisikowujudperpecahanrakyatberasaskankaumakibatperlaksanaanpilihanrayaPBT.Beliaumengulas:

“Kita iktiraf bahawa bandar itu, kebanyakanpenduduknya orang Cina. Jadi kalau kita adapilihan raya bagi bandar dan luar bandar, makakita pecahkan negara kita pada dua pihak iaitusatu bandar dan satu lagi luar bandar. Kita naksupaya ada 'interplay' antara bandar dan luar

4

bandar.Masabelumtibayangmanapendudukkitabercampuran dengan cara terbaik. Sekarang inikita terasing antara satu sama lain. Bandar satubangsa,danluarbandarlainbangsa.Initidaksihatbaginegarakita.”

PerlukahPilihanRaya?DiMalaysia,pilihanrayapihakberkuasatempatan(PBT) tidak pernah dilaksanakan sejak kerajaanPersekutuan menggantungkan perlaksanaannyamelaluiundang-undangdaruratpadatahun1965.Usaha untuk menghidupkan pilihan raya PBTbanyakdigerakkanolehDAPsejaksebelumpilihanrayaumumke-14lagi.KerajaanPulauPinangsejakdari dahulu menegaskan hasratnya untukmelaksanakan pilihan raya ini. Persoalannya,adakahwajarpilihan rayaPBTdijalankan semuladiMalaysia.Tujuanpilihanrayaadalahuntukmemberikanhakkepada orang ramai menentukan pihak yangmenguruskan urusan mereka. DenganmengadakanpilihanrayaPBT,hasratinikelihatandapatdicapaidenganmudahdanjelasdiperingkatkerajaan tempatan. Persoalannya, dalam sistem

5

yangadahari ini,adakahpihakyangbertanggungjawab dalam pentadbiran PBT tidak datang darisuararakyat?Bagimenjawabpersoalandiatas,elokkitamelihatsiapakah yang menganggotai PBT. Menurut AktaKerajaan Tempatan 1976 (Akta 171), ahli PBTadalah dilantik oleh pihak berkuasa negeri. Pihakberkuasanegeriadalahmajlismesyuaratkerajaannegeri yang dipengerusikan oleh Menteri Besar.Kerajaan negeri adalah kerajaan yang dipilihmelaluipilihanrayaDewanNegeri.Dariperspektifini, kita boleh simpulkan bahawa pihak yangmengendali PBT, tetap mempunyai kaitan rapatdengankerajaanyangdipilihmelaluipilihanraya.Oleh itu, hasrat rakyat untuk menentukan pihakyang menguruskan PBT sebenarnya sudah bolehdicapaimelaluipilihanrayayangmemilihkerajaannegeri. Cuma bezanya ia tidak berlaku secaralangsung.KetelusandanDemokrasiMemang ada yang mengaitkan ketiadaan pilihanrayaPBTdengansalahgunakuasa.Pemilihanyangdilaksanakan melalui lantikan kerajaan itu

6

didakwa mengurangkan tahap akauntabiliti.Dakwaan ini ada asasnya. Namun demikian,masalah inibolehdiatasidenganmelantikwakil-wakil parti politik yang memerintah kerajaannegerimenjadi anggotamajlisPBT.Merekabolehtampil secara jelas sebagai anggota majlis yangmewakili parti yang telah dipilih melalui pilihanraya. Selain itu tahap akauntabiliti juga bolehdipertingkatkan dengan mengeratkan hubunganantara Ahli Dewan Negeri yang mewakili DewanUndanganNegeri(DUN)yangterlibatdenganPBTdenganmajlis-majlisdialogyangturutmelibatkanPBT. Pendekatan ini bukan satu masalahmemandangkan PBT adalah badan yang perlumelaksanakan kehendak-kehendak kerajaan yangmemerintah.Selainitu,kemungkinanhasratuntukmengadakanpilihanrayaPBTinididorongolehsemangatyangjitu untuk meluaskan amalan demokrasi. Niatbeginitentunyasatuniatyangbaik.Sememangnyarakyat wajar dilibatkan dengan pengurusankerajaan.Namun, tahappenglibatanrakyatdalammenentukan keanggotaan institusi kerajaan perlumempunyai sempadan tertentu. Sempadan inipentingkeranapenglibatanyangmelampaubukan

7

sahaja satu pembaziran, bahkan bolehmelambatkan kecekapan jentera kerajaan sertabolehmembawakesan-kesansampinganyanglain.WangRakyatDari sudut pembaziran, sesuatu pilihan rayatentunya memerlukan belanja besar. Belanja inihakikatnyadatangdariwangrakyat.Perbelanjaanbesar bukan sahaja perlu ditanggung olehpengendali pilihan raya, bahkan juga parti-partipolitik yang perlu mengeluarkan wang untukpembiayaan kempen. Sebagaimana, pilihan rayalain di Malaysia, kerancakan kempen danpersaingan sengit sering kali mendorong parti-parti menyalahgunakan aset, kemudahan, mediadan jentera kerajaan untuk tujuan meraih undi.Semua senario ini akan membawa kerugiankepadarakyat.Tentu ada yang menyindir hujah ini denganmengatakan:Kalautakuthabiswang,takperlulahada pilihan raya langsung! Sindiran ini kelihatanbetul, tapi sebenarnya adakaedah tertentuuntukmengukur tahap keperluan pilihan raya. Antarakaedah yang digunakan ialah dengan melihat

8

kepada level of representation atau tahap kadarpewakilan.Setakatinitiadapiawaiyantetapyangditentukan olen badan-badan antarabangsa.Namun begitu berdasarkan amalan di negara-negara demokrasi yang telah mantap, kadar60,000 orang pengundi untuk seorang wakilrakyatsudahdianggapmemadai.NisbahPerwakilanDi Malaysia, kadar untuk wakil parlimen sahaja,secara puratanya adalah di sekitar 55,000 orang.Bagi pewakilan di peringkat Dewan Negeri pulakadarnya ialah sekitar 25,000 hingga 40,000pengundiuntuksetiapwakilrakyat.Jikadicampurjumlah semua wakil rakyat peringkat Parlimendan Dewan Negeri, dan dinisbahkan denganjumlahpengundi,makajumlahpuratanisbahialahsekitar hanya 22,000 untuk setiap pengundi.Realitinya kebanyakan rakyat di Malaysia sudahdiwakiliolehduaorangwakilrakyat.PenambahanseoranglagiwakilrakyatmelaluipilihanrayaPBTkelihatan tidak perlu jika diambil kira jumlahwakilrakyatyangsediaadadan juga tahapkadarpewakilan yang sebenarnya sudah tinggi diMalaysia.

9

Selain itu perlu diingat bahawa, Malaysia adalahpengamal sistem federalisme, tidak sepertikebanyakan negara-negara yang menjalankanpilihan raya PBT. Sistem ini boleh mewujudkankerajaan negeri yangmempunyai hubungan yanglebih hampir dan lebih bersifat tempatanberbandingkerajaanPersekutuan.KerajaannegeridiMalaysiaadalahantarayangmempunyaibidangkuasa yang paling terhad berbanding negerapengamal federalisme lain, Jadi jika diwujudkanpilihan raya kerajaan tempatan, kepentinganpilihan raya peringat negeri semakin mengecil.Situasi ini juga menjadikan pengaruh kerajaannegeri dan ahli-ahli dewan negeri akan semakinlemah.Halinikerana,jikawujudpilihanrayaPBT,kerajaan negeri perlu mengurangkan campurtangan kerana akauntabiliti PBT telah berpindahkepadaahlimajlisPBTyangdipilihdalampilihanrayaPBT.BandarMilikSemuaRamai juga yang tidak menyedari satu realitibahawa bandaraya dan bandar bukan milikpendudukyangtinggaldibandarsahaja,bahkania

10

juga milik penduduk luar bandar atau pinggirbandar yang setiap hari datang bekerja dibandaraya atau bandar. Dengan lain perkataan,bandar mempunyai dua kategori iaitu ‘penduduksiang’ dan ‘penduduk malam’. Penduduk siangialah mereka yang datang ke bandar setiap hariuntukbekerja,danjumlahmerekabolehmencecahtiga kali ganda ramainya berbanding pendudukyang benar-benar menetap di bandar atau‘pendudukmalam’.‘Penduduksiang’meluangkanmasayanglamadanmembelanjakanwangyangbanyakdibandar.Olehitu mereka menerima kesan langsung atas apasahaja polisi yang dilaksanakan di bandar.Penduduk yang benar-benar menetap di bandar,atau ‘pendudukmalam’ perlu menyedari bahawabandaradalahmiliksemua.Olehitu,merekatidakmempunyai hak eksklusif untuk menentukansiapakahyanglayakmenguruskanbandar.Isu ini juga berkait rapat dengan apa yangdisentuh oleh Perdana Menteri iaitu dariperspektif penempatan mengikut kaum. Memangbenar sebahagian besar ‘penduduk malam’ dibandarayadanbandaradalahkaumTionghua.Jika

11

dilaksanakan pilihan raya PBT di Kuala Lumpurmisalnya,calonberbangsaMelayudanIndia lebihsukar mendapat sokongan berbanding calonberbangsa Cina. Sedangkan dari sudut realiti,ramai orang Melayu dan India juga menjadi‘penduduk’ setia Kuala Lumpur khususnya padawaktubekerja.MerekadatangdariluarbandarayaKuala Lumpur dan menghabiskan sebahagianmasa danwangmereka di kota raya ini. Oleh ituadalah lebih wajar jika kepimpinan PBTditentukan oleh kerajaan bagi memastikankeseimbangan dalam ketetapan dasar dankeadilanuntuksemua.Dari sudutpentadbirankerajaanpula, sebahagianbandaraya dan bandar besar dalam negara kitaadalahibunegaradanibunegeri.Iaadalahsimbolkebanggaan dan ikon kepada negara dan setiapnegeri. Oleh itu sewajarnya, pihak kerajaanlahsewajarnya menentukan siapa yang sesuai untukmemberikanwajahkepadabandarayadanbandarberkenaan. Tentunya jika wujud percanggahandan perbezaan politik antara pemimpin kerajaannegeri atau kerajaan persekutuan denganpemimpin PBT, pembangunan dan pengurusanmungkinakanterjejas.

12

AkhirsekaliperlujugadifikirkanpilihanrayaPBTdari sudut iklim politik negara. Politik Malaysiasentiasa hangat. Isu politik bukan sekadarhidangan musim pilihan raya, bahkan menjadisantapan harian tanpamengiramasa. Bayangkanjika negara kita dihidangkan pula dengan pilihanraya PBT. Tentunya ia akan menambahkan lagikerancakan politik yang mengheret rakyat kekancah pertembungan kepartian. Pertembunganmelampau lebih banyak membawa keburukandaripada kebaikan. Sistem yang ada sekarangsudah memadai, bahkan banyak lagi aspekpembaharuan dan menambahbaikan yang lebihmendesak dan penting daripada melaksanakanpiliganrayapihakberkuasatempatan.DRMUHAMMADFATHIYUSOFPensyarahKananPusatPolisiPerdanaFakultiTeknologidanInformatikRazakUniversitiTeknologiMalaysiafathi@utm.myhttp://razak.utm.my/fathi/