E. MALATESTA

DALAWANG MAGBUBUKID(ENTRE Ca MPISINOS)

MAIALAGARG SALITAAN UKOL SAPAGRisaMamAN NG MUA TAOs9r

295s5

3” ?KI" TINAGALOG NI

“KABISANG TALES”

@

MAY PAUNANG SALITA NI

“TAMBULI"

U:'B! "PUPIBRARYMmDN - mw5X] SJS: MAYNILA Na241I LIMBAGANG Tacty “Y

ALANGALANG SA ISANG AKLAT...

Sa nasi ng isang piling kaibigan at kaadhika, nanagpapamagit na “Kabisang Tales”, nagmula ang pag-sulat kong ito. Humigit kumulang na sa labingda-lawang oras ang nakararain, sapul nang ilagay niyasa aking niga makasalanang kamay ang may niga 88 muk-hing limbag na ri: saling ito tig sinulat rig anarkistangsi Malatesta.

Tutupad ako, bagi ma't gahol na sa panahon,sa kahilingan ig kasama, na ako'y sumulat mgpdunang salita, hingil sa aklat na itong kaniyanginihulog sa sariling wika, na palalabasin sa UnangAraw ng Mayong hinaharap, ayon sa pahiwatig sa akin.

Sa aking pagkaanik-dilitA, na inianik nga sakahirapan: nabuhay sa paghihikah6s, at nabubuhay taisang mahigpit na pakikibaka sa kabuhayan, ay walkakong panununtunan sa bdihay na ito, maliban sa Mgakatotohanan, masaklap 6 malimyas man, na nakikita

Ng aking mga mrti at nadadamarig aking niga kamay.Nguni't sa nangyayaring ito sa aking pagsulat, -warl'ynabibihag yaring loob na manampalataya, ng walangpasubali, diyan sa isang salawikaing karaniwan Hito eaatin: “ang pagkakata)n daw ay daig pa ang naglipan.'

: IT

IV

Aywan ko ba, sa niga sandaling ito, kung an6an5ng

bagay ang aking maiuulat tungkol sa pagkakasalin sa

tagalog ni “'Kabisang Tales,” sa aklat ni Malatesta.

Nguni't, ngayoy pa ma'y maipagpapauna ko na, bagi

ma't sa mga sandali ng pagsulat ko nito'y di pa na,lulutas ang pagkakapalimbag, na, ang paglabas niya'y

isang mainam na pagkakataon sa miga kasalukuyang

araw. Ang pagbubukis ng Kaunaunahang F apulwigan

ng mga Manggagawadito sa atin at ang paglahiis nito'y

masasabing daig pa nga ang naylipin. Anaki igaty

parang pinagdaop na bao ang nangyaring pagkakataon.

Sa Kapulurigang idaraos natin, ay paguusapan at pa-

sisiyahiin ang maraming bagay hingil sa buhay, kabu-

hayan at kapalaran ng Bayan Manggagawa, samantalang

sa aklat na ito'y ipinakikilala na, sa lalbng mabababaw

at maliliwanag na pangurgusap, ang madlang adhikain,

suliranin, pitakaran, palatuntunan at iba pang niga

kaparaaning dapat sundin ng isang manggigawa sa

kaniyang ikatutubos.

May dalawang bahagi ang aklat na ito: ang isa'y

kipupulhin ng sino mang anak-pawis 1g madlang pag-

kukuro at parigangatuwiran hingil sa. innusig na ka-

rapatin rig niga dukha sa harap rig makapangyarihang

Puhunan at Pimahalain, at ang isa nama'y katutu-

tuhan natin ng iba't ibang uri at kapakanan Ng mga

kapisanang manggagawa, na smgayo'y natatatag sa iba't

ibang bayan Ng Sangsinukob.

Hindi parang pagpaparangya. Akongito, na, pia-

no't pstano ma'y namuhunan ig puyat at tiyaga

sa pagaaral 1g mga suliraning manggagawa, ay may

karapating magsabi sa inyo, na, ang aklat na ito'y

hindi dapat mawala sa sino mang manggagawa,sapagka't

: dito natin matatagpiiin ang madlang katuwirang dapat

gamitin sa pakikitunggali sa niga kalaban. Dito nga'y

malalaman natin, kung and ang kahulugin at ti-

v

nuturmgo niyang madalas nating marinig na, komunismo,

sosialismo, kolektibismo, anarkismo at iba pa, na para-parang mabibisA't maiinam na sandata Ng manggagawa

sa pakikibaka sa niga makapangyarihan...Ang tagumpay ay lain lamang sa miga nakikipag-

baka. Subali't, sa an9 mang pakikibaka'y nangaiitailaigang gumamit Ng sadiyang parain 6 kasangkapan,upang tayo'y magtagumpay. At isa na riyan, ang laldbng

mabisA, ay ang paginom sa niga maliliwanag na ka-totohanang itinuturd ita miga aklat na katulad nito.

(Ano ang kahulugin sig pakikibaka nating mga

manggagawa? Dili iba, kundi ang pakikibaka sa mad-lang kuro't palatuntunan na igayo'y pinaiiral 1g niga

Pinagpala ng Panahong umiinis at nangangamkamng ka-

rapatiinnatinsa bihayat mga biyayanglikas, na dapat na-ting Jasapfn. Kung iyanriga'y totoo, ay kinailangang

. magpakatibay tayo sa tayo sa pamamagitan ng pagaaral

ng niga katuwirang dapat kalasagin sa pakikitunggali,

mga katuwirang makakamtan natin sa aklat na itongisinatagalog ng matalino't mapagtapat na kasama.

Tayo ang bisig na gumawa at gumagawi ng labatna pinakikinabangan mgayon rig Sangkatauhan, tayo

ang nagpapagalawsa ikabubuhay1g bawa't bayan, tayoang marami, at, sa dahilang ito'y nasa sa atin anglakas.Ito'y tinatanggap ng lahat. Nguni't gbikit kaya angPuhuna'y siyang namamayani't madalis pang maka-

pangyari sa atin? Ang Puhuna'y hindi malakas dahil

sa kaniyang pagkapuhunan, kundi. dahil sa kahinaan

ng Manggagawa, kahinaang nagbubuhat sa pagkaka-

tiwalagan natin, na ang sanhi nama'y ang kakulangin

nig tumpak na Mga kaparaanan, na hindi maidiaring iwasan.

sa pakikilaban.Ang aklat na ito'y siyang magbibigay sa miga dukha

ng kasangkapan sa pakikibaka. jHuwag kayong mag-alinlangan! '

vi

Kayi't ako'y umaasa na, ang bawa't manggagawa'y

magsasakbal ng sandatang ilo na magagamit natin mpa.

yon, salamat sa waling maliw na katiyagadn at pag-

susumikap mg isa nating kapatid, na may likas at

marubdod na pananalig sa ikatutubos, malao't madali,

ng Bayang Mardlita.

TAMBULL

Tondo, Abril 25, 1913,

z

SA MANGBABASA

Ang pagkakasalin sa tagalog ng maliit naaklat ni Malatestang ito ay nagsimula sa na-sirang “Timbulan” noong 1910. Noong ito'ylumalabas pa, napalathala ang mga unang la-

min ng unang bahagi ng aklat. Nang mga arawpang yao 'y marami na ang humihiling sa aking

mga kapalad na ang “DALAWANG MAGBUBUKID”

na ito'yaking ipalimbag, nguni't jan6ng maga-gawa nE isang manggagawa!... Akoy walangmapuhunan sa pagpapalimbag. Datapuwa't angilan kong mfa kasama, mga karamnydamay sa

paghahanap-buhay, ay malugod na nagtipontiponng mapupuhunan, at siyang ikinabunsod....

IKapag nagkakaisa ng4 nama'y nagagawi anglahat |

Kung ano't naisipan kong tagalugin angaklat naito, ay tila mainam na sumagot ang mfapangyayari kay sa akin. At bahala nangmagpasiyd ang mga paghahaka nf iba, tangisa pagkukurd nf may pdunang salita. Hindiko maitatatuwA na ang aklat na iyan ay si-yang nagbuyd sa aking magaral ng pagsasalinsa sariling wika. Dahil dito'y inansahan ko

YU

VI

sa mangbabasa na hindi hahanapin saakin ang isang bagay na mahahanapsa isangbihasi na. At gayon din naman ang magantay

ko tungkol sa mga kamaliin ng palimbaganna walang salang katitisuran, sa halimbawa,gaya ng salitAng “kawani” ay nagawang “'ka-want.”

Kung ngpataon, kapalad, ang paglabisng “DaLawang MAGBUBUKID” sa pagbubu-

kas ng Unang Kapulungan ng mga Mang-gagawang Pilipino at sa Unang “Araw ngMayo, ay hindi mapagtatakhan, sapagka't sa mgaaraw na iyan nais ko nging maihandog ang

pagkaing ito, sa ibig kumain, at ito'y alay naminsa iyo.

Ana TUMAGALOG.

Sampalok, Abril 26, 1913.

Gr

DALAWANG MAGBUBUKID

Hose.--j Abi! iNdririto ka pala?! Ikina”tutuwa ko itong pagkikita natin ngayon, pa”

libhasa'y matagaltagal na ring kit: 'y napipitangmakapanayam. Horhel Horle! jAkoy pi"nagdaramdam mong labis! Noong ikaw'y nasapa bayan, ikaw ang pinakamabait na bata, at

ikaw ang pinakaulirin ng iyong wga kapa-

nahon. TAh, kung nabubuhay sana ang iyong

ama! "

Horhe,--i Mang Hose! (bakit pd namanganyan ang inyongsalita sa akin? (GAno kayaang nagawa kong masama, na di ninyo naiibi-

gan? dAnb't di masisiyahin sa akin ang amdko, kungsiya may nabubuhay pa?

Hose.--Huwaig mo sanang ipagdamdam angaking mZa pangungusap, Horhe, ako'y matandana, kung ak6 ma'y nakapagsalita sa iyo, ay da-

]29--]

DALAWANG MAGBUBUKID

hil din sa iyong kagalingan. Tanfi sa rito,ako'y naging matalik na kaibigan ni matandangAndrea, ng iyong amd, kayi't sa pagkamasidko na ikawy n4liligaw sa kasawidn, ay parakang andk na tunay na isinasakit niring ka-looban. at lald pa mandin kung aking maAgunitA6 madilidili ang pagasang sa iyoy napalagak,at sak4 ang mZa pagsusumakit niyang pinagtamandn, upang makAmana ka lamangngisangmalinis na pangalan.

Horhe.--Nfuni't dZano angibig ninyong sa-bihin, mang Hose? jsa makatuwid po ba'y

hindi ako iisang manggagawang marangal? Kai-lan ma'y di pa akg nakakagawa ng masamakahi't kanino, kayi't inyong patawarin kungmasabi ko, na ang lagi kong mfa nagagawa'y

anglahat ng aking inaakalang makabubuti saaking mga kapalad, kung gayo'y cano angikahihiyA sa akin ni AmA? Ginagawa ko anglahat na mfa kaparaaniing aking ikapapanutoat ikatitiwasay, dinudulang ko, kasama ngaking mfa kaadhika, ang ikalulunas ng mgasakit 6 kasamAn na nagpapatangis sa akin,sa inyo at sa lahat. Kaya, gano pa ang dahil,at ako'y naging sanhi ng inyong mfa pagpuna?

Hos#.--|Ahaha! diyan kita naiibigan. Na-tatant6 kong labis na ikawy gumagawi, naikaw'y tumutulong sa iyong kapuwa, na ikaw'y

isang batang kapuripuri, ganyan din ang sa-bihan ng lahat sa kabayanan. Ngunit sakabilA nito, ang totody kung makdilan kana namang maApabilangg6: sinasabing lagi kana lamang minamatyagin ng min pules, ntsukat nang makitang kapanabdy mo sa pag-

2

E. MALATESTA lakad ang isang tao, upang ito'y maligalig...5marahil, ako ma'y nanganganib din sa mgasandaling ito..., nEuni't alangalang 8a. kita'yginigiliw, ay walang kailangang tayo'y mag-

panaydm. Kay4, Horhe, pakingan mo sanaang payo ng isang matand4:, bayaan mongmamuliftika ang mga ginod na walang manga-gawi, at ang isipin moy ang gumawa ngikapapagaling. Sa ganitong parady mabubu-hay ka ng tahimik at sa awa pa ng Diyos, kunghindi gayo'y mapapanganyaya pati ng iyong

katawa t kaluluwdA. Tandadin mo sana angmga sinasabi ko sa iyo: na iyong lisanin angmga masasamA mong kasama, pagka't dati nangalim na ang mfaito'y siyang nakapagpaparodl

sa mgabinata.Horhe.--Dapat ninyong matant9 na ang

mfa kasama ko'y pawang mabubuting tao, angmga isinusubong kanin nila'y kasinghalaga ngmfa luha't pawis. 4Bayaang sila'y pakaali-

pustain ng mZa ginodng pangino6n na walangpinapangarap kundi ang sipsipin pati ng ka-hulihulihang patak ng ating dugo, at pagka-tapos ay tawagin tayong mga tulisin, kapagtayo'y nakdtutol, at mabubuting tao pari ipa-

bilang6, kapag tayo'y nagsikap ng kaunti saikagiginhawa at ikaliligtas sa kanilang pang"aalipin? Ang aking mga kasama at ako'ynangabilanggd nEA, at siyang totoo, nguni'tkami'y nangabilanggo, dahil sa kadakilaan ngaming layon. Madarlng kami'y manfgapabilang-

g6ng muli, at marahil, lald pang mapanganibsa dati, ngunit dahil din sa ikagagaling

ng lahat, dahil din sa ikawawasak ng kabuk-

3

DALAWANG MAGBUBUKID

tutin at ng masahol na kaimbihdAn. At kayd,na nakapagpatuld na ng pawis sa taning bu-

hay at nakaranas na rin ng gutom, kapag

kayo'y hindi na makagawa 6 humina na sakatandaAdn, marahil, wala kay6ng kapapatu-nguhan, kundi ang mamatAy sa isang ampu-nang-bahay. Hindi kayo nArarapat makipag-Ututang dildA sa mZa ginob, ni sa piamahaladn,upang kabakahin anf mga nagsisikap sa ika-tutubos ng mga marilita.

Hose.--Anak ko, tunay nFiA't nababatid ko

rin na ang mundb'y patungo sa pagsama, at

pasamA ng pasama: ditapuwi't nasding ito'ymaayos, ay kaparis din ng tuwirin ang lahat

ng mga baluktot. Mabuti pa'y hayaan nasiyang ganyan at manalangin na lamang sa

Diyos, nang hindi tayo nagdadahop. Talagang

kapagkaraka'y mayroong mayayaman at ma-hihirap, at tayong ipinanfanak ea paggawa,

ay nararapat gumawa at magkasiya na lamangsa biyayang ipinagkakaloob sa atin ng Diyos:kung hindi gayon ang ating gagawin ay pa-

panawan tayo ng kapayapaan at dang4l.Horhe.--i Ang dangal na naman! Pagkata-

pos na tayo'y maagawan ng mfa ginob, pag-katapos na tayo'y mapilit pagawin na parang

mga hayop upang makakita lamang ng isang su-bang kanin, samantalang sila'y nabubuhay ng

walang an6 mang kagawagawi, sa gitna ngkayamanan at pagsasaya, dahil sa ating mga

pinadadaloy i. pawis, ay saka pa nila na-wiwika, na pari tayo maging marangal na tao,ay kinakailangan, di umano, na tayo'y md-tutong magbati sa ating kalagayan, sila'y pa-

4

E, MALATESTA

kapasaning walang maliw, gaya nf pagpapa-taba nila sa ating mga likurin na wali tayongkadaingdaing. At kung ating madilidili na tayo

ma'y mga tao rin, na kung sino ang gumawa6 naglutd'y siyang nararapat kumain, tayo'ytinatawag 6 pinanganganlang mga salarin, di-nadala tayo ng mfa guardia civil sa bilangdan,

at ipinahahatid.tayo ng mga kura sa impiyerno.Kayo, mang Hose, na isang manggagawang

kailan ma'y hindi nakasipsip ng dug nginyong mga kapuwa, ay mangyaring “makinigsa akin. Ang tunay na mfasalarin, mga taongWalang dangal, ay yaong mga taong nabubuhaysa paghehariharian, ya6bng mfa taong umaang-kin 8a lahat ng bagay na nalalaganapan ngsikat nf araw, at sa pamamagitan ng paniniil,ang baya'y naitulad sa isang kawan ng mgahayop na mapayapang nadanitan DE balahibo

at napapatdy. At ngayo'y makikipiling kayosa mfa ginoong iyan upang kami'y kabakahin?iHindi pa kaya sukat nasila'y kampihAn ng

PAmahaladn--sapagka't it6'y ginawa. nf mgagino6 at pard sa mga g:no6rin, kaya't di

madari na di sila kampihan ng Pamuhaladn--kundi ang mangyari'y pati pa ng tunay na-ming mga kapatid, mBa kamanggagwwa, mgakamardlita. sy amin pang mangAkabaka, dahil

sa pagaadhikA naming lumaya at tumiwasayang pamumuhay ng lahat?

lAh! kung ang karukhaan, kung ang ma-labis na kamangmang4n, kung ang kaugaliangminanasa tinalikddang panah6n nf pangaelipin,

ay di makapagpapaliwanag nitong kasakitsakitna kabuhayan, ay maituturing na ang walang

3

DALAWANG MAGBUBUKID

dangal ni puriy yaong mka dukha nagina-gawang sandata ng mga mangaalipin sa sang-

Katauhan, at di kaming isinagsapanganib niyang

karirft na tinapay at ng mithi sa paglaya, upang

matuklasin ang ikagiginhawa nglahat.Hose.--Oo, tunay ng4 na mabuti anglahat

ng iyan, nguni't kapag di nilakipan ng takot

ea Diyos ay wala ring mapapala. Hindi mo

ako mapaniniwala: narinig kong sinabi ng banal

nating kura, na Ikaw at sampi ng lyong mga

kasama'y pawang escomulgado, narinig kongsi-

nabi ni ginoong Antonio, na nagaral ng maraming

karunungan at laging bumabasa ng mga paha:

yagan, na kayb6'y mfa ulol 6 mga salarin, naang tangi ninyong pinagpupunyagiin ay anglumamon at lumaklak daw lamang ng walang

kagawagawang an6 man, at sa lugal na sika:pin ninyo ang ikatitighiw ng mga mangga-

gawa, ay wala kayong hivdharap kundi had-langin ang mga ginoo na siyang tunay namakaiayos ng mfa suiiranin, sa pamamagitanng laldng magaling na pamamaraan.

Horhe. --Kung ibig ninyo, mang Hose, na

tayo'y magkawatasan, ay bayaan natin sa ka-payapain ang Diyos at ang mpa santo, pagka'tinyo nang namamalas: Ang ngalan ng Diyosay nagiging sangkalan n2 mga dumadaya sa

atin at ng mga nanglulupig s1 kapuwa. AngHari raw ay pinagkalooban ng Diyos, bf ka.pangyarihan upang makapaghari, nguni't kapagang nagbabaka na'y dalawang Han, dahil saisang lupain, ang dalawa raw na ito'y kapuwarin sinugo ng Diyos, at gayon ma'y kungsinosa kanila ang may maraming kawal at mabu-

- b

E. MALATESTA buting sandata, ay siyang ginagawarannf Di-yog ng matuwid, siyang nakapananafg. Ang

mAmumuhunan ay siyang lumulunod saatin,at siyang kumakalakal sa lahat. Lahat aynagsasalitA ng ukol sa Diyos, at nanZagpa-

panggdip na mga kinatawan 6 kahalili ng Di-yos ang mga kurang katoliko, mfa protestante,turko, at sa nFalan din ng Diyos na lahatnangyayari ang mga digmaan, kayi't sa gn.nit6'y natutuklasannilang lahat ang mabubutingparadn ng pagpapaagos ea kani'ang patubigan.Sa pakinig, tila n4 mandin ang Diyos aysiyang naggawad sa kanila ng lahat ng yaon,at siya ring nagparusa sa ating mga dukhAsa karukhaan at paggawa. Sa kanila, angparaiso'y dito sa lupa at s4 kabiling mund6pa: sa atin, ang impiyerno'y dito sa lupa, at angparaiso'y do6n pa sa kabiling mundo, kungtayo'y kusang napadalipin..., at kung sakalingmay kiilagyan pa tayo roon.

Bagay sa pananampalataya, mang Hose,ay di ko ibig manghimasok, pagka" t malayaang bawa't isa Sa kanyang isipan. Nguni't

.ng ganang aki'y dapat kong ipagtapat sa inyo,na df ako naniniwala sa mga ibinabadya ngmfa kura tungkol sa Diyos at ibi pang mfa

buhaybuhay nila, sapagka't silang nanBagsasaadniya'y bant6ng nagsasakit lamang na tayo"ypapaniwalain, at sapagka't lubhang marami ang

mfa relihion, 2t ang lahat namang ito'ypawang nangagpapanggap na nagbabadyi ng

katotohanan, subali, ni sino mansa kanila'y di

nakapaglalantad ng and mang katunayan. Akoma'y makalilikha rin n? isang mundong ma:

7

DALAWANG MAGBUBUKID

talinhaga, at pagkatapos ay isermon ko, na

ang di maniwala sa aki'y magdurusa sa apoyng walang hanggan. Sa bagay na it6'y mai-paldalagay ninyo na ako'y isang balakyot, ngu-

ni't kung ak6'y kumuha ng isang bata atmaiturd ko rito ang gay6ng mga talinhaga:na wala namang makapagpapaliwanag dito ngnalalaban, paglaki ng batang iyan, ay pani-niwalaan din ako, gaya ng paniniwala ninyongayon sa mfa among.

Sa kabuuan, kay6'y makapaniniwala sa in-yong minamaigi, nguni't huwig na lamang

ninyong mabanggit pa sa akin na ang Diyosay siyang may kaibigAn ng Jahat, na kayo'ymagbata sa paggawa at magtiis ng gutom, na

ang inyong mfa anak ay mangagsilaki 18 mahi-

hinA at masasaktfn, dahil sa kakulangan sa

pagkainatpagaalaga: na ang inyong mga an4kna dalaga'y maging babayi balang araw ngmakikisig nating mga panginoon: dahil sa kung

magkakagayon ay inyong mawiwika na angDiyos palda'y hiduwing magarugai.

Sakaling may Diyos, ay wala namang na-katatarok ng kanyang mga lihim. KayA, pag-

isipan at pagaralan ngA natin ang ikatitiwa-

say ng lahat sa mundb6ng ito, sapagka't kungsa kabilang mundo"y may isang Diyos ngangdakila, ay tayo'y mapapaany6 rin dobng ma-hinusay, kung ang nangagawanatin dito'y pa-wang nababatay sa kabanalan, kung hinditayonagpahirap 6 kung hindi natin binayaang ma-

kapagpahirap ang ib sa mga tao, na ang mga

ito, sangayon sa santong disalan ay pawang

8

E. MALATESTA

mfa andk ng Diyos, at pawang mga kapatiddin nating lahat.

Bukod ea rito, maniwala kayo sa akin:kung ngayo'y isang mahirap kay6 na pina-pagdurusa ng Diyos, at bukas 6 makalawd'y

makdtuklas kay6 ng maraming pamimilak,kahi't sa pamamagitan nf and mang maru-:ruming parakdn, ay matatagpudn din ninyb angmatuwid upang huw4g nang gumawa, magpa-

pasial na lamangsa ibabaw ng mga magagarang

'sasakyAn, mamaslkng sa mga magbubukid, at

umaglahi sa puri ng mga dukhangbinibini..., atkayb'y tutulutan din ng Diyos na magawi ang

lahat nf iyan, gaya nf pagpapabayasa ating

mga panfinodn.

Hose.--iSa nPalan ni Kristol Sapol-nang“makapagaral kang bumasa't sumulat, at nang

“makapagparod' t parito ka sa siyudad, ang pa-nanalitA mo'y nagkahugis panglaban na sa mga

abogado. At ang totoo'y nabanggit mo ang mfabagaybagay na mahahalaga pari sa akin. Aka-

lain mong: si Rosina ko'y isang babayi na

ngayon, pagka't nakatagpo naman ng isang

binatA na sa kanya'y ninirog: nguni 't payarin ng dati mong pagkatalos, kami'y mahi-

hirap. Nanganf@silangan kaming bumili nf mgakasangkapang Eamit ng tao sa pagtulog, ng

kaunting pananamit at saka nA kaunting pa-mimilak, upang ang aking manugang ay mai-

pagbukds ng isang maliit na pagawaan ukolsa magsususi, pagka't kung mangyayari"y ma-

lisan na sanang bigla ang naturang panginoonna sa kanya'y amiimbi, at nang sa hinaharap

ay makatikim siya rito ng kauoting pakinabang

129-32 9

DALAWANG MAGBUBUKID

pard sa kanyang mfa Anak. Nguni't ni siyani ako, ay walang salapi, ni marami, ni kaunti.Ako'y mapauutang ng aking panginobn, at sakako siyd pagbayaran ng sa untiuntt. Datapuwi't3madalumat mo? Nang ako'y makipagusapna ukol dito, sa aking panfinodn, ako'y ti-nugon nit6, na iyan, anya'y, isang kawang-gawa na tinutungkol nG kaniyang andk, atgay6n ngi, ito'y naparoon sa amin, at gay6nna lamang ang pagkabighani niya kay Rosinanang ito'y makita: bago nagpalald, na diumanb6'y mayroon ngA siyang mga kasangka-pang nalalakdn park sa kanino mang nanfa-ngsilangan: kaya, kung si Rosina raw sana'ymakaring makapagsadyA sa kaniyang bahay...JAt sak4 po nalarawan sa kaniyang mga mataang mga sinimpAng kauntt ko na tulsy ipag:dilim ng mat4 at ikapanganib..! l|Oh! kungsi Rosina ko'y... |Bah!l Baydan na nfanatinang mga kabalbalang iyan...

Ak6'y matand4 na at natatalos ko na angmundongito ay waldng puri. Datapuwa't ito'yhindi magagamit na katuwiran upang tayo'ymaging kuhilA naman... Kaya't angsabihinmo sa aki'y (tunay nga ba, 6 hindi na inaad-hikA ninyong kunin ang mfa kayamanan 9paganrl sa mfa nagtatamasa ngayong filan?

Horhe.--|Kay tapang! iyan ang ibig kongitanong ninyo. Kapag ibig ninyong makabatidng and mang bagay ukol sa suliranin nf mfadukh4 ay huwag kayong magtatanong sa mga.ginod, at ililigaw kay sa katotohanan, pag"ka't walang sisira sa kanila ring sarisarili.Kung ibig ninyong matant5 kung aag ang

10

K. MALATEBTA

linalayon ng mfa sosialista, ay itanong ninyosa mga kasama ko, 6 sa akin, nfunl't huwAgmagkakamaling magtanong sa ating kura, 6kay ginoong Antonio. Mahanga'y kung ma-kakausap kayb6 ng ating kura, ukol sa bagay naito, ay itanong ninyo 8a kaniya, kung bakit kahi'tkay6'y gumagawa ay masamA rin ang inyongkinakain, at siyang walAng ginagawi sa araw-araw, maliban sa buklatbuklatin ang kaniyangdasalan, ay kumakain siya nf masasarap naulam at ng mga matatabang inahing manok,Ba piling ng kaniyang mga pamangkin. Ita-

nong ninyo kung bakit siyay laging kautu-tang dila ng mfa ginob, at kung kayA lamangmakipagkita dito sa atin ay kung kailan la-mang mayroong hinihingi. Itanong ninyo sakaniya, kung bakit laging ibinibigay ang ma-

tuwid sa mga ginod at sa mfa may kapang-yariban, at bakit sa lugal na agawin nilaang tinapay sa inyong bibig--na anila'y alang-alang sa kaluluwa ng mga patAy--ay hindisila magpatuld ng pawis upang makatulong samga buhAy at nang hindi nabubuhay sa pawisat pagod ng iba. Tungkol naman kay gino6ngAntonio, iyang binatang mabulas, na nagaral

at ngayo'y nagaaksayi lamang ng panahon samfa fnuman ng kape at sa pakikipagdaldalansa Ayuntamiento, ay sabihin ninyo na maha-

nga'y tinatapos na niya ang pagbubulakbol,

at nang mapagukulan naman ng kaunting pa-nahon ang pagaaral ng kung ano ang paggawaat karukhakgn, sa lugal ng pagaabala niya saating pamumuhay.

o88.--Sa bagay na iya'y mayroon kang

1

DALAWANG MAGBUBUKID

matuwid: nguni't pagbalikan natin angitina-tanong ko sa iyo: (tunay bagi na inaadhikaninyong agawin ang mga pagaari sa ilangmayayaman? .

Horhe.--Hindi po: hindi namin adhikaang umagaw ng ano man, ditapuwi't ibignaming kunin ang mga pagaari sa mga ginos,ang mga kayamanan sa mfa nagtatamasa, upang

iukol..sa kapakinabanf4n ng lahat. Pag nag-

kagayon, walang kukunin ang bayan sa ka-nino man, kundi ang lahat nf ari'y mapapasalahat.

.. Hose:--2Bakit naman? Sa makatuwid ba-gi'y ating lahat ang mfa pagaari ng mga ginoo?. Horhe.--Siya pong toto, mfa pagaarinatin: at sa lahat. 4Sino ang nagbigay sa ka-nila ng mga pagaaring ya6on? JZAn6ng kani-lang matuwid na ariin at ankinin pa hanggangayon ang naturang mga pagaari?

Hose. --Sapagka't nangamana sa kanilargmga .ninuno.

Horhe.--4At sino ang nagbigay sa kanilangmga ninuno ng mZa pagaaring iyan na kanilangtinatamasa? IAtsa paanol. Inangkin ngilangmga malalakas at lalbng mapapalad ang lahatng bagay, saki pinagawing pilit ang ibang taopara sa.kanilang ikabubusog, at hindi nag-kasiyang mabuhay sa pagsasamahin, nanglu-pig at hanggang nahulog sa karukhaan angmalaking bahagi ng kanilang mga kapanahon,iniwan sa mga anak at sa anak ng kanilangmga anak ang mfa pagaari't kayamanan nakanilang inankin, pinapagdusa ang katauhanngayon na maging alipin ng kanilang mfa

12

E. MALATESTA

inap6: na ang mfaito'y pawang nanganghinanaman sa katamaran at sa bala nang mai-bigang gawio, nf walang kabalibalino sa iba,maliban sa kanilang sarili, at ngayo'y ibig pamanding umasta, sa pamamagitan ng lakas,ng gaya rin ng ginawa ng kanilang mga ni-nuno, na kapag nagkatad'y walang salang ipang-

lulym6 natin... (Ito kaya'y wasto sa palagayninyo?

Hoze.--Kung tayo'y inagawan sa pamagi-tan ng lakas, ay hindi. Subali, sinasabi ngmga ginod, na ang mga yamannila'y pawangbunga ng kanilang pawis, kaya't sa palagayko'y hindi nararapat namang kunin sa isa angbunga ng pinagpagurannito.

Horhe.--iNa naman! Anglahat ng hindigumagawi't ni kailan ma'y nakaigawa t kungsumabi'y lagi na lamang sa ngalan nf paggawa

Sabihin n24 ninyo sa akin, kung paanongpagsibol at kung sino ang lumalang ng luga,

pg mga metal), ng iling na bato at iba pangganganit6. Maging Diyos 6 maging kali-kaedn man ang lumikhA ng mga ito, angtoto6'y kinamulatan na natin dito sa mundsang lahat ng iyan: kaya't nararapat din na-mang pakinabangan ng lahat. dAnong inyongmasasabi, sakaling maging pagaari nila anghanfin at ito'y mapasakanila na, walang ma-tira sa atin, kundi kauniing simoy na lamarg,

at kahi't ng lalo pang masasal, saka paba-yaran sa atin ng atin ding mfa pagod at pawis?

Subali, ang kaibhAn lamang nglupa sa hangin,ay ang pagkakatuklas ng paradn upang yao'y

maankin 6 masarili at mapagbahabahaginila,

13

DALAWANG MAGBUBUKID

samantala ang hangi'y hindi, .ngun!' t pag-nagkataong sila'y nakatuklas nE parakn, aysapilitang gagawin din nila sa hangin kungano angkanilang ma ginawasa lupa.

Hos8.--Siyang totod, sa ganang aki'y iyanang ganap na matuwid: ang lupaat lahat ngmga bagaybagay na di ginawA nino man, aynauukol pari sa lahat... Nfuni't sa isang dako,hindi naman lahatlahat ay yaringyarl na nilangnakuha,

Horhe.--Tunay: totoong marami! na ang

nagawa ngtao, at dito" y maisususog pa natin naang lupanglupa na'y hindt magkakahalaga nggaano kung hindi nagawi ang pagtibag ng mgabundukin at ito'y napagpagalan. Kung gayon,sa daidn nang katuwira'y dapat maukol sa mganagsipagpagal. Datapuwa't ang sagutin ninyo

sa aki'y kung anong himala't nasa kamayngayon ang mga iyan ng mfa nagkakamot

lamang ng tiyan, na, ni sa tanang buhay nila'ywalang masabi na nagawang an6 man?

Hose --Sinasabi ng mda ginod na ang ka-nilang mga ninund raw ay namuhunan ngpagal at pagiimpok.

Horhe.--Sa katuwirang iya'y tila marikitpang sabihia na natuto ang kanilang mfaninundng magpagawdA ng walang bayad, na

gaya rin ng inaasal nila ngayon. Maliwanagna itinuturo ng Kasaysayan na ang mga ka-

palagayan sa mga manggagawa'y talagang kaim-biimbf, walangpagbabago, gaya rin ng sa nga-yon, na ang taong di kumakatis sa pawis ngkaniyang kapuwa, ay hindi lamang di nakapag-titipid sa pamumuhay niya, kundi, ni maku-

14

E. MALATESTA

hang makapagtakip sa kaniyang gutom atpangangsilangay, dt pa mangyari.

UnawAin ninyo ang mga halimbawangating

namamalas, lahat ng ibinubunga ng walingtigil na pagpupunyagi ng mga manggagawa'ytignan, kundi nahuhulog sa mga kamay ngmga panginoon na walang ginagawa, liban samaturang magtandd lamang.

Ipalagay nating nakabili ngayon, sa kaun-ting salapi ang isang tuso, ng isang lupaingmalawak at masukal, nagpautos ng mfataongsukat makahawan at makapagaalagaA sa na-turang lupa, at salamat kung ang mfa taongito'y mabigyan ng katamtamang ipagpapawing

gutom, samantalang siya'y papasidlpasidl sasiyudad. Pagkaradn ng ilang taon, ang na-turang basal na lupa'y naging isang halamanan

at sa ganito'y umaani ng makasangdadnghigitsa pinuhunan. Ang mfa andk ng may avi, namagmamana nf yamangito, ay mangangalan-

dakan, na yao'y kanilang tinatamasa, alangsa pawis na iginugol ng kanilang amA, at angmga andk niyong tunay na gumawa at nag-tifs maghawan, nagtanim sa nasabing lupa, ay

magpapatuloy pa ring walang sala sa paggawant pagtitiis. Sa bagay na ito, Zano ang inyong

masasabi?Hoee.--Ah... kung tunay ang wika mo,

na nangyari sa mundo ang halimbawang na-mamalas ngayon. ay wala sakong masasabikundi: maliwanag na walang yamang nara-rapat mavkol sa mga nagmamay-ari.

Horhe.--Daragdagan ko pa. Sa sandalingito'y ibig kong magpalagay naman ng kahi't

J5

DALAWANG MAGBUBUKID

nnong bagay na makakasangayon sa mgagi-no6. Ipalagay natin na ang mga may-ari(propietario) ay pawang andk ng mga taongmasisipag at maimpukin, at ang mga mang-

gagawa'y pawang andk naman ng mfa tamadat walang tu6s maggugol. Marahil ay malabisna ang sinabi ko, nZuni't hindi kailangan:at ang magkagayon man, ay bmaipalalagayna kayang wast6 at maayos ang pagsasama-han ngayon ng mga tao? Kung kayby gu-magawa at ako'y nagbubulakbol, nararapatakong papagdusahin sa aking katamaran, nfu-ni't ang di nararapat, ang aking raga aniikna mangyayaring lumabas na masisipag namanggagawa, ay magpakamatay pa sa kapa-galan at mamatay sa gutom, upang buhayin6 bigyang buhay lamang ang inyong mga aniksa kasaganaanat pagliliwaliw.

Hose. -Iya'y mga bagay na di ko makatuwiranan sa iyo, subali'y na sa mfa ginodrin ang madlang yama't pagaari, kaya't samalao't madali'y nararapat din nating pasa-

lamatan sila, sapagka't kung hindi sa kanila'yhindi tayo "mabubuhay.

Horhe.---Oo poi na sa kanila nFang kamayang madlang yama't pagaari, sapagka't angmga ito'y pawa nilang natam6 sa pamama:gitan ng panggagahis, at naragdagan sa pa-mamagitan namin ng pagnanakaw nila cabunga ng pawis ng mga mahihirap. Nguni'tsa ganito ring paradin maiiwan nila ang lahatng iyan.

- Hanga nfayon, ang mga tao sasangdaig-digan, ay waling tahan ng pakikidigma sa

16

E. MALATESTA kanilang kapuwa tao, pinagsikapan ng mgagino6 na matuklasan kung. piano ang pag-agaw ng tinapay sa bibig nE may bibig, atsakA ginawa ng bawa't isa ang lahat ng pa-raang magagawa upanding ang kanilang ka-puwa'y maging alipin nila na parang hayop.

Datapuwa't panahon na ngayon upang mawa-kasin ang lahat ng iyan, Wala tayong napa-pala sa digmaan kundi bagkus nasasadlak angkatauhan sa kaimbihin, pagkabusabos, pagka-

kasala, at pagkakaroon n6 mga mahahalay nababayi at iba pang mga pagkasawing pinamu-

muhunanan ng dugb na tinatawag na mgadigmaa't paghihimagsik. Subali, kung sa lugalnang digmia'y papagtibayin nata ang tinatawagna pagmamahalan at pagdaramayAn ng bawa'ttao sa kapuwa tao, ay walang pagsala na di

dagling mapaparam ang kasamin, mawawalana ang mga tangitangi't pagbubukodbukod--samantali ang isa'y nananagana, ang iba na-

niaa'y nananalat--at Aang mangyayari'y paka-kahangarin ng bawa't isa ang ikapapagalingng lahat.

Labis kong natatalos na kinagawian na ngang mga mayayaman ang magutos at mabuhayng walang kagawagawa, at kapag ang sulira-

ni'y nauukol sa ikapagbabagong buhay ng taoay totodng maiilap ang kanilang mfa katawan.Matiyagan natin ang sinasabi nila. Kung angkanilang ipakikilala, kahi't sa mabuting po-rain 6 pagtakot, ay isang payo, na ang hi-gantihan nt pagtataasan ng uri'y hindi nara-

rapat maghari sa mga tao at ang lahat[2y na-

rarapat gumawa, ay napakainam: nguni't kung

125 3 17

DALAWANG MAGBUBUKID

hindt ganito, kundi bagkus ang nasa'y ipag-patuloy pa ng4 ang pananandat nila sa bungang panggagahis at pagnanakaw ng kanilang mganinuno, ay ilaldng napakainam at madali panglutasin! Sa lakas nila kinamkam ang lshat ngyama't pagaari, ay sa lakas din natin makukuhasa kanila ang lahat nE ito. Kapag ang mfamahihirap ay nagkakaisa, sila ang napakalakassa lahat.

Hose.--Subali, kung wala nang mayayamangginoo (sa paano tayo mabnbuhay? Sino angmagbibigay sa atin ng mga gagawin?

Horhe.--! Waring balintunal [Sa piano? Saarawaraw, kita nang dalawa ninyong mfa mata,na kayong lahat ang nagaararo, kayo ang nag-

tatanim, gumagapas, naghihimay at nagdadalin3 bigas sa mfa magbibigas, kayo ang guma:gawa ng alak, ng langis, ng keso, at sakangayo'y ginyo pang naitatanong kung sa paanotayo mabubuhay kung walang mga mayayamangginod? Angitanong pa ninyong mabuli'y kungsa piano sila mabubuhay, kung wala tayong

mga tungak na manggagawa sa bukid xt sakabayanan, na sa kanila'y bumubuhay, boni-bihis at... nagaalagd ng mga andk na dalagaupang mapagaliwin nila.

KanikaninA lamang ay ibig ninyong mag-pasalamat sa kanila, pagka" t aniyo'y sila angnagbibigay sa inyo ng pagkabuhay. 4Li baga

ninyo alam nasila ang nagpapasasa sa bungang inyong pagod at ang bawa't tinapay nakanilang nfinangSalot ay inaagaw lamang nilasa inyong mGa anik? 4Na ang bawa't pagha:

2

handog 6 alay sa kanilang mga sinisintang

18

E. MALATESTA babayi"Y katimbang ng ating kasalatan, gitom,ginaw, at nE pagkalugmok sa kahalayan ng atingmga babayi

dJAn6ng nagagawa ng mZa ginoo? Wala.

Sapagka't lahat ng kanilang tinatamasa Bypawang nagbuhat lamang sa pawis ng mgamanggagawa.

Subukin ninyong mawala bukas ang mfa

magbubukid, walang makagawa sa lupa, atkundi, sila unauna ang mamamatay, kapagnawaldA ang mga sapatero, ay walang gagawan8 mga sapatos, kapag nawala ang mga an-luwagi, ay waling gagawa ng mga bahay, at

kapag ganyan ng ganyan ang mangyayari sabawat balangay 6 hanay nf hanapbuhay ngmga anAk-pawis, ay mapipigil na walangsala

ang pagyari 6 paggawa ng bawa't bagay, at

sa ganito, ang lahat ng tao'y madantala atmananalat sa kanilang mga kailanganin.

NEuni't an6ng inyong ipaghihirap, sakalingmangalipol ang mga ginod? Para ring nanga-lipol ang mga bilang.

Hosc.--Qo, nga't totodng maliwanag iyan:tayo ang gumagawa ng lahat, nguni't 4p4anoang pagtatanim ko ng halaman, kung wala

axong lupa, ni hayop, ni mfa binhi? Sina-sabi ko sa iyo na wala tayong magagawa. Sakagipita'y pilit pasusupil din tayo sa kapang-yarihan ng mfa panginoon.

Horhe.--Nfuni't tayo pd kayi'y nagkakawa-tasan, mang Hose, 6 hindi? Tila ang bagayna iya'y naiulat ko na kanina: talagang hu-

hubarin natin ang mga panginoon ng lahatnE kailangan sa paggawa't pamumuhay, na

19

DALAWANG MAGBUBUKID

gaya ng lupa, mga kasangkapan, mPabinhi'tiba pang bagay.

Labis kong nababatid na samantala anglupa't mnga kasangkapan sa paggawa'y nasa sakamay ng mga pangfinodn, ang mga mang-gagawa'y laging masusupil at di makatitighawsa pananalat, kundi bagkus lalong mabababnsa pagkaalipin. Kaya ngat itala ninyong ma-buti sa alaala, na ang kaunaunahan natinggagawing parain, ay ang alisan ng mga yama't

pagaari ang mga ginoo, at kapag di gayon,ay di madayos ang sangkatauhan.

Hose.--May matuwid ka, iyan nga'y nai-ulat mo na sa akin. Dstapuwa't dpaano na-man ang ibig mo? Ang mfa bagay naiya'ybagongbago sa akin, at di ko mapaghuldhulo.Ako'y paliwanagan mo pa kung paano angibig ninyosa pagaayos. Ang mga yama'y atingsasamsamin sa mga ginod, ngayo'y paanongating gagawin diyan? dhindi ba natin pagba:bahagibahaginin ang nauukol sa bawa't isa?

Horhe.--Hindi pd, dapat pa nga ninyongmabatid, na sakaling may" maringan kayongmagsalita na ang aming linalayo'y ang paki-kibahagi, na ang ibig nami'y makihati sa ya-man ng sa gayo't ganitong paradn, ay asahan

ninyo na angtaong ya6n na inyong kinarin-gan, ay igang taong mangmang 6 isang ma-takaw.

Hose.--Kung gayoy dpiano ang ating ga-gawin? Wala akong nawawatasan diyan.

Horhe.--Wala pd namang kahirapang wa-tasin, ang adhikA po nami'y iukol pari salahat ang lahat ng yaman at pagaari.

20

'B. MALATESTA

Sa ganitong simulain kami nagsimula: naang lahat ay nararapat gumawi at anglahatay nararapat guminhawa. Sa mundb'y hindi

mabubuhay ang tao, kung walang gagawa 6kikilos: kaya, sakali't ang isang tugo'y, nag-papalaki lamang nf tiyan, ny sapagka' t na-bubuhay naman sa pawis hg iba, at sa ga-

nitong pangyayari'y totodng masamA at ma-kasasama pa. Dapat unawain, na ang sinambit

kong lahat ay nararapal gumawa, ay nauukollamang doon sa malalakas at makagagawa.

Ang mga lumpo, mga mahihinA, mga ma:tatandA, ay nararapat pakanin 6 bigyang buhay

ng katauhan, pagka't isang kawanggawa ga-wang pagpapakatao ang mahabag at huwdgbatahin sa hirap ang isang tao ng kapuwatao, at saka ang lahat ay magsisitandi, mag-

#isihinA 6 makaring maging salanta rin balangaraw, na kung piano ang mangyayari sa atin

ay gayon din angsa ating mga anak,Kaya, kung inyong mapaglilimilimi, ay ma-

liwanag ninyong mababatid na ang lahat ngkayamanan, 6 ang lahat ng bagay na kaga:

mitan ng tao, ay nahahuli sa dalawang ba-

hagi. Ang isang bahagi'y iyang nauukol samga lupa, mga mdkina at iba pang mga ka-gamitan sa paggawa, gaya ng bakal, ng kahoy,

ng mfa bato, nf mga sasakyan atb., anglahat ngfAng ito'y totodng kailangan sa pag-

gawa at dapat maukol pari sa kalahatan, upang

magamit na gaya ng mga kasangkapan 0 bagaysa paggawa. Tungkol sa kung piano ang mai-nam na paradn sa paggawi, ay saka natinmalalaman. Nguni't ang magaling ay fumawa

21

DALAWANG MAGBUBUKID

sa pamamagitan nE tulongtulong, pagka't saganito'y kakaunti ang pagal at marami pa angmagagawa, halos ay totohanan nang maitutu-ring na ang ganitong paradn sa paggawi'ymaiibigan sa boong mundo, palibhasa'y angpagiisa ng isang tao sa paggawa 6 ang pagkakatiwalagan ng mga manggagawa'y naka-paguudyok tuloy na katakutan nila ang tulongna maibibigay ng isang mdAkina, na nakaba-

bawas ng pagod sa kaparaaning mugaan at

kawiliwili, at saka, palibhasa, kapagwala nangpagbabaka si pamumuhay ang mga tao, samakatuwid bag4, gaya ng mga aso Ng pusa, angmga tao'y libhA nE4ng magagalak sa sina-pupunan ng pagkakaisa at sa pagpapalaganapnf mga paggawang tulongtulong. Walang taongdi naghahangad ng kagaanan sa paggawa, kahi'tna ibigin niya ang gawang pamumukuran, ka-hi't saang lugal at sa paano mang paraan.Ang pinakabuod nitoy wala nang mabubuhaysa katamaran upang umalipin sa iba, pagka'tito'y hindi na mangyayari, sa dahilang kapagnatatant6 rin lamang ng bawa't isa ang kani-lang matuwid sa paggawa, sino ma'y di namahahalinang pabusabos pa.

Ang ikalawang bahagi'y nauukol sa mgabagay na tiyak at kagamitan ng tao, gayang pagkain, pananamit at pamamahay. Anglahat ng ma bagay na ito'y nararapat sanangmaApatungo agadagad sa kalahatan at mapaghatihati ng sa katumtaman, hangang sa bagongpagaani at hangang sa ang mga pagawaa'ymakagawa ng mga bagong yari. Ang lahat nfmga bagay na ito na mangyayari, pagkatapos

22

E. MALATESTA

nE himagsikan, kapag wala nang natirang mfatamad na panginodn, na nabubuhay sa pagodng mga manggagawang dayukdok sa . gitom,ay babahaginin, susog sa kaibigiin ng mga mang-gagawa sa bawa't bayan. Kung hangad ngmga ito na gumawa sa pamamagitan ng tu-

longtulong at ang mfa magagawi'y maukol dinpari sa lahat, ay lalong mabuti: sa makatuwid,ay pagsisikapang mataya ang lhat ng maga-gawa, upanding masagutan ang kailanganin nf

lahat, gayon din n2 sa mga paggamit 6 panga-ngailangan, upanding makabuhay ng ganapsa lahat ang madlang mayayari.

Kungdili kaya'y isaalangalang naman angmga sukat magawi ng bawa't isa, upanding

mabilang ang kabuuin ng bagay at halagd nf

nagawi nila. Ito'y isang pagtayang napaka-

selan, kaya't maituturing tuloy na hindi sukatmangyari: datapuwa't ang ibig sabihin nito, ka-pag nakita na ang kapinsalaan sa pagbabahagi sa mga kaniyahan, sy pakakaibigin nangmaluwag sa loob ang adhikAng para sa Jahat.

Alin mang paradn ang ibigin, ay lotcongayos na ang mfa unang bagay na kailanganin

2 tao, gaya nf tinapay, ng mgabahay,tubig,atb., ay mapasakamay ng lahat, upang nagingmalaya sa bilang ng magagawa ang lahat ngtao. Sa ano't piano man ang magalingingpagaayos, ang mga pagmamanahi'y hindi na

mapatiral, sapagka't hindi wasto na sa pagsi-lang nf isang tao'y mamulat sa kasaganaan, atang iba nama'y sa gutom at sAkit, na ang isayipanganak sa kayamanan, at ang iba nama'ysa karaliladn, at ang kasakdala'y pairalin ang

23

DALAWANG MAGBUBUKID

pakana. na ang bawat isa'y makapangyariha'tmay-ari nf lahat ng kaniyang pinagpagalan,na, sa makatuwid, ay mangyayaring makapag-

tipid sa kaniyang sarili, subali, pagkamatayniya, ang lahat niyang tinipid ay nararapatding maukol parad sa lahat.

Ang lahat ng bata'y nararapat papagaralinat paturhan, sa pamamagitan ng gugol n6 lahat,upanding mahikap ang ikalalaga ng katalinu-han at kakayahan ng mga it6. Kapag nawalaang bagay na ito'y wala ring katarungan at

pagpapantaypantay, waling salang di malala-bag ang simulain ng katuwiran ng bawa't isasa mfa kasangkapan ng paggawa, pagka' t angpagkatuto, ang lakas ng katawa't paguugali,

ay pawang kasangkapan n64 nE paggawa, atang ibigay lamang sa lahat ang lupa ai mgamakina, ay bagay na di sapat, kundi rin lamang

mapagsisikapan na ang lahat ay mApaany6 saisang kal gayang sukat nang makapanZasiwa'

sa naturang mga lupa, makina atb.Tungkol sa mga babayi'y hindi ko ibig mag-

salitA, sapagka't sa ganang amin, ang babayi'ynararapat ding mdpapantay sa mgZa lalaki:at kapag ang nananalaytay sa aming mga dila'yang saliting tao, ang pakahulugan nami'y isangkatawang tao, at di ma tinitingnan kung anopa ang kaniyang pagkatao.

Hose.--Gayon ina'y mayroon ding isang ba-gay. Kunin sa mFa ginod ang mGa pagaarina kanilang ninakaw at ginagi sa"kawawangmga tao, ay magaling, datapuwa't kung angisang ginoo, sa pamamagitan ng kaniyang sikapat pariimpok, ay nangyaring nakapa'tipon ng

24

k. MALATESTA salapi, bago nakabili nAg isang lupain o kayanakapagbukas ng isang tindahan, 38a pdanongpagmamatuwid ninyo makukuha ang mfa bagayna iyan, mfa bagay na bungang tunay ng

kaniyang pawis?Horhe.--Ang bagay na ito'y totoong napa-

kaselap, sapagka't kung sa sariling batak ngbut6, sa bungang earili nf pawis, samantalang

ganyan na ang pagsakal sa atin ng mga ma-mumuhunan at ng pamahalaan, ay di maka-

pagtitipid 6 makapagiimpok ang sino man: ka-tunaya'y marahil ang sarili na rin ninyong

kalagayan: na kung ilan ping tadn na ka-yong walang humpay sa paghahanap-buhay

ay ganyan at ganyan din ang inyong, anyo,dukha at dukha rin, kaparis din ng dati.At saka, nasabi ko na ngi sa inyo na ang

lahat ng taoy may karapatan sa mga pi-

nakapangulong bagay sa pamumuhay, gayon

din sa mfa kasangkapang kailangan natin sapaggawa: kaya't kung ang isang tao'y mayisang lupain, samantalang ito nama'y pina-ngangasiwaan at pinagawan ng sarili niyang

mga bisig ay lubos siyang makapagtitipid, atmakapaggagawad sa kaniya ng mgakailanga-nin gaya nE mga guano at iba pang mang-yayaring pakinabanZan sa lupa. Totod ngang

kailangan na ang lahat ng magagawa 6 hu-ngang pawis ng mfa tsoy maukol pari sa

lahat, ditapuwi'tl upang maganap ang bagayna ito'y wala nang kailangang pilitin pa angsino man, sapagka't ang lunay na ring adhika

sa ikatutubos ang siyang makapaguudyok samga lao ng giwaing panglahat. Sa pamamag-

125

25

DALAWANG MAGBUBUKID

itan ng mfa pagaari't paggawing panglahatay lubhang mapapaayos tayo kay sa gumawing magisa, lald na't kung isasaalangalang na-tin ang naibibigay na tulong ng mfa bagongtuklas na mAkina, ay lumalabas na ang mfapaggawang pagiisa 6 pamumukuran ay lubhangnapakahirap at walang saysay.

Hose.--IAh! |Ang mga mdkina! iKungmangyayari'y dapat pa ngang pagsunugin! Angmfa makina ay siyang sumasalot sa mga bisigat siyang umaagaw sa mBa gagawin ng mgadukba. Dito lamang sa kabukiran ay mang-yayari nang makaasa. Bawat pagdatal ng isangmikina, ay isang pagbabawas na sa aming mgakita, isang malaking pagbabawas Da rin sabilang naming mga magsasakA, at ang masawiritong mankabawas, sy waling salang di pa-tutungo na lamang sa pagkamatay ng gitomsa ibang lupalop. Sa siyudad ay lalo pangmasahol, marahil. Subali, kung wala iyangmga makina, walAng salang di manfgangalla-ngan ng maraming bisig ang mfa ginoo, atsa ganito'y may malaking kagaanin ang atingpamumuhay.

Horhe.--May matuwid kay6, mang Hose,sa inyong pananalig na ang mZa makina 'y isasa mga sanhi n2 kaimbihAn at pagkamahalng mga gagawin: datapuwa't itoy nangya-yari, sa dahilang ang mfa makina'y nasa Fakamay pa ng mga ginoo. Kung ang mga mA-kinay miApasakamay na nf mga manggagawa,ay iba naman ang mangyayari: ang mga mA-kina ay siyang pinakamalaking bagay na ma-kapagpapaginhawa sa katauhan. Para na nin-

26

EK. MALATESTA

yong nakita, ang mBa mAkina'y pipihit 0makayayari ng napakabilis pari sa ating lahat.

Sa pamamagitan ng mZa makina, ang tao'yhindi na mangangailangfang gumawa pa ngmaraming oras upang matugunan ang kaniyangmga kailanganin, at di na siya masisikil sa

mga gawang mabibigat na lubhAng nakauubosng katutubong lakas ng tao. Kung ang mgamdAkina'y magamit sa lahat ng pagawaan atpawang mangahulog sa kamay nE lahat, aymaaluwAan nating magagampanan sa kauntingoras lamang nE paggawa, mabilis, malinis at ka-

ayaaya ang lahat ng kailanganin ng tao, atang lahat ng tao 6 ang bawa't manggagawa'ymagkakapanahong magaral, magpaunlad ng pa-kikikapuwa, sa isang salita'y mabubuhay atlalasap ng lahat ng bagay na natutuklasan ng

dunong at ng kabihasnan. Kay4A, ng4, una-

wain ninyong mabuti, na hindi nararapatat dtkailangang iwasak ang mga mdkina, kundi angmarikit ay ariin natin ang mga ito. At saka,huwag ninyong makaligtain: ipagtatanggol ngmfa ginod ang kanilang mga makina, 6 salaldng maliwanag na salita, talagang ang mga

gino6'y magtatanggol sa kanilang mga mdkinalaban sa sino mang may hangad na lumansag,gaya ng magagawa nila sa bawa't magnasangkumuha nf mga yaon, sa makatuwid ay ga-yon din ang mangyayari. Kayi't maituturingna isang kabangawAn ang paglansag sa lugalna kunin ang mga makina. (Mapagpapaha-makan ba ninyo kayAng patayin ang mga pa-nanim at iwasak ang mga bahay, na kung sa

lugal nito'y makaiisip tayo nf laldng magaling

27

DALAWANG MAGBUBUKID

na paraing ipagiging ca lahat? Marahil ayhindi. Kayi, gayon din naman ang nararapatasalin sa mfa makina, sapagka-t kung angmga mdikina, sa kamay ng mga panginoon,ay kaimbihAn at pangbubusabos, sa ating mgakamay naman ay iba, kayamanan at ganapna paglaya ng lahat.

Hosc6.--Nguni't upang magampanan ang ad-hikang ito, ay kailangang gumawi tayongla-hat ng bubng kusa, ghindi ba

Horhe.--Oo, po.Hose.--3At kung mayroong ibig mabuhay

ng walang kagawagawa? Ang gAwaing naka-papagod ay napakahirap, at ang gawaing ito'ytalagang tinatanggihan pati nf mgaaso.

Horhe.--Pinagkakamalan ninyo ang pagsa-samahan nfayon ng mga tao sa pagkatapos ngganap na himagsikan. Aniyoy ang gAwiingnakapapagod, ay tinatanggihan pati ng mgaaso. dNEuni'tt makatatagal ba kayo sa isangaraw na walang gawang kaanoand man?

Hose.--Ako'y hindi, sapagka't pinagkauga-lian ko na ang magpatigis ng pawis, at kapagwala akong magawang ano mAn, ang asa moba'y nararamihan na ako ng kamay, datapuwa,marami rin namanang nakatatagal sa buongmaghapon sa mga barikan, at nzgsusugal 6nagpapainit lamang ng araw sa mga lansangan...

Horhe.--Sa ngayo'y tunay, nZuni't pagka-tapos ng himagsikan 6 pagbabagong, ayos ng

katauhan ay di na mangyayari, at ito'y maipa-liliyanag ko sa inyo kung bakit. Ang pag-gawa ngayo'y totoong napakahirap, hindi wastoavg pagbabayad sx -manggagawa at sila'y ali-

28

E. MALATESTA mura pa. Ang mga nagpapatulod ngayon ngpawis ay dapat mamatay sa kapagalan, ma-matay sa gtitom, pagka" t ang kapalagayan nila'yparang hayop. Ang isang manggagawa'y wa-

Jang kapagapagasa, liban sa kaniyang nata-talos na kahahantungang ampunang-bahay,kung dili kaya'y sa bilangdan. Hindi ma-

katinfing mabuti sa kaniyang mga Anak, wa-ling malasap na kaligayahan sa buhay, kundiang dumanasnglalo't la'ong kadustaAdn. Ngu-ni't ang hindi gumagawa, ang di natitigisan ngisang patak mang pawis sa paggawa, ay siyang

lumalasap ng lahat na kaginhawahan, at siyapang tinitingala't iginagalang: lahat ng kapu-rihiin, lahat n3 kaaliwan ay pari sa kaniya.

Sa kapuwaA mga manggagawa na ri'y nangya-yari: na kung sino ang hindi gumagawa nggaanong kabigat, ay siyang sumasahod ng ma-lakilakf at siya pang kinagigiliwan. Kung ga-

yo'y banong ipagtataka ninyo na manghinawaat tamarin ang tao sa paggawa

Ditapuwi, kapag ang paggawa'y naisalig

sa kaparaanang manyos at kaayaaya, sa laldngmadaling panahon, sa tulong na maidudulotng mga makina, kapag nalirip ng mga mang-

gagawa na sila'y gumagawi sa kapakinahangAn

“ng lahat, sa kaniyang Anak at sa iba pangmga tao: kapag ang paggawi'y nagkaroon na

DE katuturin na siyang ipagkakapuri sa madla,at ang di paggawi 6 pagpapalaki nf tiyan ngisang tao'y pangdidirihan ng kapuwatao, gaya

ng panfingilag ss mfa tiktik nt mingangan-long, ay saka ninyo isumbat sa akin kung siho paang mangangahas na lumayb sa ikalulugod at

29

DALAWANG MAGBUBUKID

ipagiging depat ng sarili sa madla, upang mabuhay sa di pagkilos, na totodng nakasisira ngkatawan, maging sa paguugali?

Ngayon man, matangi sa ilan, lahat ngtao'y nangingilag sa hanap-buhay na pani-niktik. Nguni't kapag pinasukan ang hamakna hanap-buhay na ito, ay pinagkakakitaan ngmarami kay sa magbungkal ng lupa, at sa kaunti0 Wala mang gawaing marami, ay pdano'tpiano ma'y tinatangkilik ng pamahalaan. Su-bali'tt mfa tungkuling nakahihiyA, walang puri,mga tanda ng pagyurak sa kalinisan nf ugali,at sapagka't walang ibinubunga kundi pahirapat kasamaAn, kaya iniibig pang makapupo halosng bubng mund6 ang karukhadn bago ang ka-walan ng puri. Tunay nfi't mayroong mganEuni, mga taong marurupok ang pusod, atparang walang kaluluwa, na minamabuti paang pamumuhay walAng-puri: ditapuwi't angsulirani'y na sa pagpili sa kawaling-puri atsa karukhadn. 4Nguni't sino kaya ang sawingpalad na magkakamaling magalingin pa angpamumuhay walang- puri, gayong kung mag-

papatuld ng pawis 0 gagawa'y makadasangkagalingan ng lahat at siya'y kalulugdan pang madla? Kapag yao'y nangyari ay maipa-lalagay nang isang kaululan, pagka't nalala-bag sa katinuin ng bawa't tao.

Huwag kayong magalinlangan, huwag: angpagkapoot ng madla laban sa mZa tamad aytunay na di mawawala't siyang firal, pagka'tang paggawa'y siyang pinakapangulong kaila-ngan ng mga tao 6 ng pagsasamahan ng mgaito, sapagka't ang taong tamad ay df lamang

30

E. MALATESTA makasisira sa lahat ng bumubuhaysa kaniya,a di man niya natutuwangan ng ano man,

kundi makagigibd pa sa kawiliwiling bagongpagsasamahan ng mga tao, siya ang magigingkaluluwa nf isangpangkatin nf mfa budhing

magpapalamig sa pagdaramayan ng lahat, upang

mapabalik tayong muli sa pinagdaanan. Angmga pagpipisanpisan 6 kapisana'y gaya rin ngmga tao: umiibig at gumagalang sa lahat nginaakalang mapapakinabangan, at humahamak

at namumuhi sa lahat ng inaakala namang ma-kasasama. Madaring manBadaya at kaipala'ymadadaya nga silang malimit, ditapuwia't sabagay nating napaguusapa 'y di na mangyayaringmapamali, sapagka't tutong napakaliwanag, naang taong di gumagawi'y kumakain at umiinom

sa dugo ng iba, at dahil dito'y nakasasama salahat.

Kayo'y magtipontipon sa isang kapisananupang, masubok ang gawaing panglahat, na angmagiging bunga nito'y babahaginin sa lahat

nE pataspatas: sa mga mahihinA't walang ka-yay magdadalang habag kayo, nfuni't sa isangmay kaya na ayaw gumawai't nagpapaanod la-

mang, ay walang sala namang di kayo mai-inis, at sa gayo'y marahil maiiwan ninyo ang

paggawa 6 mapipilitan kay6ng gumawa ng ma-sukal sa inyong dibdib. Ganito rin ang mang-yayari sa malaking pagsasamahan ng mgatao,

sapagka't pakailan ma'y talagang nakasasamaang matapang na katamaran ng kahi't sino.

At saka, sa mdlao't madali, kapag hindinapanibulos, dahil sa mga taong ya6n, na ayaw

gumawa, baga ma't ito'y inaakala kong di mang-

31

DALAWANG MAGBUBUKID yayari, ay Jaldng mapapakadali ang lunas: iti-walag sa pagsasamahan ang naturang mgatao,

at sa ganiya” y mahikap tuloy na mahulog saka-may ng lahat ang unang mga bagay at kasangka-pan sa paggawa, at sa ganitoy mapipilitan silanggumawa, kapag ibig din lamang na mabuhay.

Hos#.--Ako'y nakukuha mo na..., nguni't

dang lahat ba'y magbubungkal n6 lupa?Horhe.--14t bakit? Ang tao'y hindi lamang

nanfanfailanZanngtinapay,ngalak at ng karng,

kundi nangangailangan din naman ng bahay,mgZa damit, mfa daing madayos, mfa aklat,sa kabuuin, lahat ng bagay na nagagawa ngmga manggagawa. Saka, ang sino ma'y dimakagagawa ng lahat niyang kailanganin.3Hindi ba't upang mapagsakahan ang mga lupa,ay kinakailangan ang mga tulong na nai:

bibigay n2 magbabakal, ng anluwagi, na yu-mayari nf mga kailangang kasangkapan, angsa minero na tumitibag ng mga mina, ang saalbuiii! (anluwagi rin) na gumagawa nE mfamalalaking bahay na bato at mga bahay-tinda-han, at gayon din ng sa ibat iba pa? Angsulirani'y wala sa pagbubungkal nf lupa, kundina sa paggawa ng lahat ng bagay na kina-kailangan at gamitin. Ang karamihan ng uring mga gawain, ay siyang makapaguudyok sabawa't isa na pumili ng namamaigi at naa-akmi sa kaniyang mga hilig, at sa paradngito, marshil, ay mangyayari na, ang pag-gawa'y hindi na iindahin ng tao, kundi pa-rang isang gamot at pagbabatak na lamangng kaniyang mfa ugal, sa makatuwid, parangisang aliwang kaakitakit.

32

EK. MALATESTA

Hos8.--Kung “gayo'y malayA ang bawa'tisang makapipili ng hanap-buhay 6 gawaingmaiibigan.

Horhe.--Siyang totod: gayon ma'y dapatding pakapagaralang huwag mApabunton angmfa bisig sa isang bagay lamang na ggwaAinat nang di magkulang sa iba pa. Sapagka'tgumagawa, alangalang sa kapakinabangan ng

lahat, ay dapat pakasikapin, sa pagnanasa nEbawa't isa, kung pgano makatutugon sa mgabagay na kailanganin at nang maghari hanga't

mangyayari ang nauukol sa ikabubuti nf madla.Kapag wala nang panginoong umaalipin sa

atin ng dahil sa karirit na tinapay, at walana tayong bakibaki kung ano at sinong ma-

kikinabang sa bunga ng ating mga giwadin,

ay sakA ninyo makikita kung pdano ang ga-nap na kaayusan.

Hose. --Lahat, ang wikA mo'y maiayos: sa

akalaA ko'y tumbalik naman, walang maka-kaibig sa mga giwaing mabibigat, kundi bag-kus ang manfaiibigan pa ng4 nila'y angpagaabogado at pagdodoktor.

Kung gayo'y sino pa ang magbubungkalrg lupa? Sinong mangangahas na jsapanga-nib ang bhay sa kailaliman nf mina? Sinopa ang magkakamaling lumusong sa nagdidi-liman at nagbuburakang mga balon?

Horhe.--Ilagay natin muna sa isang tabiang salitaang ukol sa mga abogado, pagka't

ang mfa ito'y isa rin sa mga nakabubulok na

gaya ng mga kura, na lubusang papalisinng himagsikang panglahat. Pagusapan natinang mfa gawding kailangan, ab luwag iyang

25-5 .,JO

DALAWANG MAGBUBUKID

nakapipinsala sa kapuwa, sapagka't kung hindi,ay mapapalagay na parang manggagawa rinpati ng salaring nanatay ng tao na malimitmalugmok sa malalagim na kamatayan.

Nahihirang natin ngayon ang isang hanap-buhay higit sa iba, hindi dahil sa ito'y ak-mangakmA sa ating mga hilig, kundi dahilsa magasing pagaralan natin yaon, at sa gayoYkikita, kaya, maiasahang kumita tayo ng ma-raming pilak: dahil sa gayo'y madaling ku-mita ng gawain 6 mAgagawan,at ang ikalawangmatuwid, ay dahil sa ang ibang mga gawai'ymangyayaring may kabigatan. At, sa wakas,tungkol sa bagay na pinaguusapan, ang pag-piliy nasa sa atin, mula pa nang tayo"y su-maliwanag.Sa halimbawa, ang hanap-buhay na pag-

bubukid, ay isang bagay na di patulan ngayon

ng sino mang taga siyudad, at ng lald mangdukha roon. At, kung sa bagay, sa pagsa-saka'y walang masasabing sukat ikasuklam:ni madahop ang pamumuhay sa kabukiran sa

mga kawiliwiling bagay, ay hindi. Bagkus panga, kung wababasa ninyo, ang mga makata,ay tantong galak na galak sa pamumuhay:bukid. Ang mZa pangyayari'y nagpapatunay

na ang makatang nunulat ng mga aklat, aydi pa nakakahukay ng lupa, at ya6ng tunayna nangsgbubungka]l na halos mamatay sa pa-god, ay mnadadayukdok ng gutom, sahol nasahol ang buhay higit sa mga hayop, at silapa ang mga taong, sa palagayan, ay pawangalangAn sa kapuwa nila tao: sa ganito'y pating kahulihulihang hampas-lupa sa siyudad ay

3d

E. MALATESTA ikinahihiyAng maturan na siya'y taga bukid.Kung gayo'y (p4hanong mananasa ninyong pu-matungo sa bukid ang mga tao ng bubng pag-kukusaA? Tayo mang ito, na tumubo narito,ay nagpapabayarin, sapagka"t kung sa ibang

gawain, ay maaluwan tayo at kapitapitagan pa

ng kaunti, 2ditapuwi't sino sa atin ang lAlay6sa kabukiran, kung ang mga paggawa natindito'y mauukol din sasarili, at Ba gayo'y ganap

na matatamo sa pamumuhay-bukid ang kagin-hawahan, kalayaan, at pamimitagan?

Ganyan ang nangyayari sa lahat nf hanap-buhay, sapagka't sa kasalukuya'y ,ganyan ang

ayos nf mundo, na kailan ma't ang isanggawai'y lalbng kailangan at laldng mabigat,ay siya pang sahol sa tumbas ng kapagalan,

di pinahahalagahin at napapalagay pa na pa-rang hayop. Sa halimbawa, pumatungo kayo

sa isang pagawaan ng mga hiyas, at makikitaninyo na itoy lubhang malinis, kung ipapa-ris sa napakaruming gdawaan namin: maypang-pahangin sa tagaraw, may pangpainit esa tag-inaw, hindf lubhAng napakahaba ang mga oras

na iginagawa sa arawaraw, at ang mpa mang-gagawa rito'y mabubuti ang kalagayan, kahi't

mura ang mga sahod (pagka't binabawas sakanila ng panginoon ang malaking bahagi ngpakinabang), kay sa ibang mga manggagawa:

sa gabigabi 6 sa mfa araw ng mpa pista,pagkatapos na mangZaalis ang mga damit pang-pagawaan, malayang nakaparoro6n sadn-man

nil4 maibigan, at walang pangambdrg kutyi-kutyain ng sino mangtao, dahil sa kanilangpagkamanggagawa. DitapuwA, pumatungona-

35

DALAWANG MAGBUBUKID

man kay6 sa isang minahan, at makikita ninyoang m2a maralitang gumagawa sa ilalim nglupa, sa ilalim ng mga burak na nakafinisang mga am6y, nakapagpapaikst ng buhay,sa pamamagitan ng mGa sahod nilang kaha-lakhalak, at kung "matapos ang kanilang pag-gawa, sakaling waisipan ng isang minerongtumungo sa pook na pinagkakalipunan ng mgaginoo, ay maituturing ninyong napakamapalad,kapag siya'y umalis sa pook na naturan ngdahil lamang sa mfa paguydm. (Ano ng4 angating ipagtataka kung mapili ng isa ang hanap-buhay na hoyero kay sa minero?

INi ukol sa mga taong walang kinakasang-kapan kundi panitik ay di ko ibig magsalitA!Isa riyang, marahil, walang nagagawa kundimga katakata at mZa tulang lalabindalawahingtaludtod ay kumikita ng, makasampi, higit saisang magbubukid, at iya'y kinagigiliwan pangmakalilibo, higit sa alin mang manggagawangkapuripuri.

Ang mga mamamahayag, sa halimbawa, aynangagsusulat sa mga kabahayAng magagara,ang mga sapatero'y sa mfa sulok na nanfag-didiliman: ang mga inhenyero, mediko, artista,guro, kapag may mga giwaAin at lubhAng kayaang kanilang mga tungkulin, ay parang mgagino6, ang mfa anluwagi, artesano, at mai-daragdag pa natin, pard masabi ang bubongkatotohanan, pati ng mZa mgedikong walingganap na kapahintulutan, at nga gurdng nag-tuturo sa mga mabababa, sa mEa bata, aypawang nagdadahop kahi't mamatay sa pag-susumikap. Hindi ko ibig ibadiya rito na ang

36

E. MALATESTA

tanging may kasaysayan, ay ang mga mari-litiang manggagawa, sapagka't ang pagaaral ay

bagkus naggagawad sa tao ng mgpa kaparaa-ning ikapagwawagi sa katalagahdn, sa ika-bibihasa at ipagkakabuhay kailan man ng ma-laya at ganap na katiwasayan. Ang mfa me-

diko, inhenyero, kimiko, at mBa guro, aypawang kailangan at pakikinabangan sa pag-sasamahan ng mfa tao, na gaya rin ng mfa

magbubukid at iba pang manggagawa. Tangingibig kong sabihin, na ang lahat nf hanap-buhay, ay pawang nangararapat magptam6 ng

pataspatas na kahalagahan, na, sa makatuwid,ang mwEn manggagawa'y dapat ding magtamong pantay sa kinikita ng mfa ginoong yaon,at hindi gaya nf nangyayari na ang g4wdin

8a pamamagitan ng isip ay ikinatutuwa at

parang naipagmamatads ng tao sa isang mang-gagawang-bisig, at ito'y ikinahuhulog tuloy

sa kamangmangan. Lahat sana'y sa lahat, atdi gaya ng nangyayari sa ngayon na parang

sarilingsarili ng filan.Hose.--| Aba! Kung gaya ng sinasabi mo,

na ang paggawa sa pamamagitan nf isip la-

mang ay isa nang katuwadn at kahigtin samga mangmang, ay maliwanag na maiibigan

ng lahat ang pagaaral nobn, at ako na angunauna. Nguni't dpdano naman ang mgagi-

waing-kamay? dsino pa ang gagawa rito?

Horhe.--Ang lahat. Sa panahong pinag-aaralan ang mga letra at karunungan, ay

nararapat din namang ganapin ang isanggAwaing-kamay, lahat ay dapat gumawa sapamamagitan nf ulo at sa pamamagitan ng

orJi

DALAWANG MAGBUBUKID “

mga bisig. Ang dalawang bagay na ito sapaggawa ay malayong makasira, bagkus ma-kabubuti at makabubud, sapagka" t upang bu-muti ang kabuhayan ng isang tao, kinakai-langang pagalawing lahat ang kaniyang mfaugat, tilo at mga bisig. Kung sino ang mayganap na pagiisip at nahihilig sa mga pag-katha, ay siyang nagiging magaling na mang-gagawa, at kung sino naman ang may ma-lusog na pangangatawan, gaya ng namamalasnatin sa mga bisig na laging batak, ay siyaring may maliwanag at matalas na pagiisip.

At sapagka't ang naturang dalawang, giwainay pawang kailangan, at ang isa ro6b'y kaa-kitakit higit sa isa, na siyang ikinatutuklasng tao ng puri at kabaitan, ay hindi katu-wiran na ang isang bahagi ng tao'y maparodlsa mabibigat na giwaing- kamay, upang ma-natili ang ilan sa pagsasamantala sa karunu-ngan, at, sa wakAs, maging tagautos: dahilditoy inuulit ko, na ang lahat ay nararapatgumanap ng mga gawaing-kamay at gAwaing-isip.

Hose.--Ang lahat ng iya'y natatalos ko rin:nguni't sa mga gawaing-kamay man, ay may-roon ding mabibigat at magagain, nakahaha-lina at nakasusuklam: Jdsino, sa halimbawa,ang magiging minero at tagalimds ng mgadimihan 6 pusalidn?

Horhe.--Kung natatalos ninyo, minamahalkong mang Hose, ang dami ng nangdlikha atlinilikha pa, ng nangapagaralan at pinagaara-lan pa, disiy matatanto rin ninyong labisna kapag ang paggawa'y alangalang sa layong

35

E. MALATESTA ikadayos nito, di na mauukol sa iilang hindimga anak-pawis, na di gumagawi, na walanang pinagsisikapan, sa makatuwid, kundi angsarili nilang pakikinabangan, at wala nang

kabalibalino sa ikatutubos ng mga manggagawa,matatantd ninyo, inuulit ko, na ang lahat ngmga hanap-buhay-bisig, ay magagampanan, at

ditoy wala nang magiging mabigat, marumi6 kadiridiri, at madali tuloy makatatagpo ngmga manggagawang kailangan. At ito'y saating mga araw. Tartiin ninyo ang mang-yayari, kapag ang lahat ay gumawa: lahat ngpagsisikap, pagiingat, at pagaaral sa lahat, ay

tungo sa adhikAng ang paggawai'y lalong ma-ging kaakitakit at di lubhang kabigatan.

At sakaling magkaroon man ng mga giwaingmabibigat kay sa iba, mandi'y madaling mai-

kikita ng lunas, nf mga katanfitanging gan-.ing-pala yaon, st kahi't huwag nang ibilangpa ang isang bagay na kapag ang lahat ng

taoy gumagawa, na ang adhikda'y para salahat, ay talagang sisilang din ang diwangpagkakapatiran at matimyas na pagsasamahin

ng mga tao, gaya nf nangyayari sa mga mag-

Anak, kinakaya nf mga lalaki ang mga pa-saning mabibigat sa lugal na ito'y maghinakdal,nakapagaaw:is sila nE mga pagod, palibhasa,

ang bawa't isa'y kusing bumabahagi sa ma-

bibigat na giAwain.Hose.--May matuwid ka: subali, kung ito'y

mangyari, 4sa piano maiayos?

Horhe.--Kung gayon, kungsa lahat ng mfanabangit ay may miitird pang mabigat at kai-

langang giwain na di pasukan ng sino man,

39

DALAWANG MAGBUBUKID sa makatuwid, ay tayong lahat na ang mag-sisiganap. Magtatadhanaan tayo, sa halimbawa,ng isang araw sa bawa't buwan, 6 isang lingusa bawa't taon, na igagawa ng isang tao ukolsa mabibigat na gawaing yaon. Sapagka't isangbagay na kailangan pard sa, lahat, ay bagaydin namang madasahan ninyo ang mga lunasna kaparaandn. 4Di ba't ngayo'y mga kawaltayong sunudsunuran sa atas ng iba upangmakipagbaka sa mBa taong di natin nakikilala,mga taong ni kaputok man ay hindi naka-kagawa sa atin ng masama, ni sa tunay mannating mfa kapatid at mfa kaibigan? Sa akala

ko'y laldng magadnsa loob ang paggawa, kapagnatatalos natin na ang sanhi'y sa panganfa-

ilangan ng lahat.Hose.--Nilaman mo, ako'y iyo nang na-

hihikayat. Nguni't may kaunti pa rin akonghindi masakyansakyan, at ito'y ang nauukolsa pagaalis ng mfa kayamanan 6 pagaarl samga ginoo... ito... piano, sa palagay mo?dhindi kaya maiigtarin yaon?

Horhe.--jP4ano, po, ang ibig ninyong mang-yari? Samantalang hawak nila ang kayama-nan, ay sila ang makapaghahari, at sila'y ma-ngagiimbot din ng walang kapakupakundangansa atin, gaya ng kanilang ginawa sapdl nangang mundo'y maging mundo. IKay diablonamanl dbakit hindi ninyo masasakyan iyangpagaalis ng mga pagaari sa mEa ginod? ([Ina-akala ba ninyo na isang bagay na hindi tumpak,at yao'y isang mahalay na giwain?

Hose.--Hindi: ang totod'y pagkapaliwanagmo sa akin, ay bagkus akong nananalig na

LY

E. MALATESTA

yao'y isang dakilang bagay, sapagka't kung4alisin man sa kanila ang mfa pagaari, aywalang ibang kahulugin ang ating gagawin,

kundi bawiin lamang ang mga dugbnasinip-sip nila sa atin nang mahabang panahon. At

sak4, kung Aalisin man sa kanila, ay hindiupang sarilinin natin, kundt upang arlin nglahat, at nang ang lahat ay mabuhay ng ma-ginhawa: dhindi ba gayon?

Horhe.--Hindi, pod, mapagaalinlanZanan: at

kung ipinalalagay ninyong dakila ang na-turang bagay, ay masasabi ninyo ng tahasan

na pati n2 mga gino6 ay nagtatamo rin ngpala sa gayon. Talagang dapat nang matapos

ang kanilang mPa paguutos, pagbubulakbol atpaghahariharian. , Dapat silang gumawa, at ka-pag ang paggawa'y sa tulong ng mga maAkina

at alangalang sa ikagagaling ng mga mangga-gawa, ang paggawa'y makikilala na isang kai-

langan, ng tao, isang kaaliwaliw na pagbaba-

nat nf mga ugat at butd. 4Di ba't nanga-mamaril ang mga ginoo, upang makapagba-nat lamang ng mga ugat?, idi baga ginagawa

nila ang mga patakbuhan nf mga kabayo,ang himnasia at iba pang libolibong bagay na

pawang naglalarawan na ang mga gawaing-bisigay tunay na kailangan at isang bagay na ka-akitakit sa lahat ng taong waling dinaramdamat malalakas? Ang layon nga'y maiukol natinsa kapakinabantfdAn ng paggawa yaong naga-gamit lamang ngayon sa taganas na pagaaliw.At Igaanong pakinabang ang matatamo ng mgaginoo sa kagalingan ng lahat at sa matulingpagsulong ng kabihasnan! Magmasid kayo, sa

P2H11

DALAWANG MAGBUBUKID

halimbawa, sa ating bayan: ang iilan niyangginob'y pawang mayayaman, nabubuhay naparang mga hari, samantali ang mfa lansa-nfay marurumi at masasama, maging para saatin at maging pari sa kanila man, ang ha-nging nagbubuhat sa ating mga bahay at samga kalapit na putikan ay nakapagpapakasakitdin sa kanila, ang edlot na ibinubunZfa ngkarukhadn ng mfa taong nasa malayo atnapakalayo, na umadbot dito, ay nakakahawarin sa kanilang madalas, sa kanila'y nakaa-ayop din ang ating kamangmangin. 4Madari ka-yang malinis nila ang bayan, magawa ang mgalansangan at mailawan ang mga dadn ngdahil na dahil lamang sa lakas ng kanilangpananalapi? 4sa piano maiigtaran ang mara-yang paglalahoklahok sa mga bagay na gami-tin ng lahat? jsa paano magagamit ng lahatang ibinubunfa ng mfa pagkasulong ng ka-rununfan at ng pagawaan? Mga bagay na kapagidinadn sa pagtutuwangan ng lahat ay ma-daling magagawa. At ang mga pagiimbot sasarili jsa paano masisiyahan, kung ang pag-sasamahAn ng mga tao'y hawak lamang ngiilan?

Ang lahat ng iyan, huwag nangibilang paang laging pangangBanib sa isang punlo ngbarilna makasusugat 6 makamamatay sa kanila, sa

isang kisap mata, at ang pangangambasa isang

himagsikan 6 sa isang kasawiang palad na na-kapagbubulid sa karukhaanatlaging pagkabingitng kanilang mga Anak sa. giitom, sa pagka-kasala, sa kahalayan, gaya ng pagkabingit ngmga atin sa ngayon, ang lahat ng iyan, ay

42

E., MALATESTA

nanganfFahulugdn, na hindi lamanginaalis natinat sukat sa kanila ang mga kayamanan nasinusuklian nf karapatan, kundi lumalabas nasila'y ginagawan din naman ng malaking ka-galin?an.

Tunay, n24, na ang mfa ginod'y :iayaw,ni papayag na makipagunawaan sa alin, 8a-

pagka't ang kanilang nais ay laging magutos,

at ang palagay nila sa mfa dukhi ay iba anguri: nfuni't bpaano, sa akala ninyo ang la-

long mabuti nating gawin? Kung sila'y hindinatin miAkausap ng sa mAbutihan, 8y walangsalang sa masama na magdaraan.

Hose.--Totod, ng4, ang lahat ng iyan, dia-tapuwi't napakahirap gampanin. J4Hindi kayanatin mapagisipan ng paradng sa dahandahan?

Bayaan natin sa mga naghahawak ang mgapagaari, nguni't sa paradng tayo'y daragdaganng mfa sahod, at tayo'y Aartin nilang mgatao.Ganyan, sa untiunti, tayoy makapagfimpok,

saka makabibili ng tigisang lagdy na lupa,at kung tayong lahat ay pawang mayari na,

saka natin ilagay sa kagalingan nf lahat angating mga ari, at gawin nata ang iyong sinasabi.

Horhe.-- Magdilidili pd kayo: upang magam-pandan ang mfa bagay, sa kasundiian ng la-hat, ay fisa lamang ang paradn: na ang mgagino6ng, may-ari sana'y tumangi na sa kani-lang mga yaman: sapagka't isang katotoh:tnan,

na kapag ipinagkakaloob na ng isa ang isangbagay, ay wala nang kailangang ito'y alisinpa sa kaniya. Datapuwa't ito"ia huwagisipin:kayo'y nakatatahong mabuti ng higit kay saakin,

43

DALAWANG MAGBUBUKID

Samantalang nananatili ang pagmamay-aring tao, O kaya, samantalang naghahari ang mgakapalakardAn ngayon, ay lalo: tayong pasama.Dahil sa pagmamay- ari ng tao, bawa't isa'ykumikita ng paraiAng ipagkakatubig, ng kani-yang pitubigan, at ang mga may-ari'y hindila-mangsa nagiimbot sa mfa manggagawa ng kungan6anb, kundi tayo'y pinapagbabaka pa nga.Karaniwan 8a mangangalakal ang humanapng mapagbibilhAn ng kaniyang kalakal, sa ma-taAs na halaga, hanga't madari, at ang bawa'tmgmimili nama'y bumili, sa mababang halaga.LAnong nangyayari? Ang mfa may-ari, mgamaypagawaan, msa mangangalakal na lalongmayayaman, sapagka't silay mayroong mgasalapi upang ipagtatag nf sariling pagawaan

nE gayo't ganito, 6 ibilf kaydA ng sa pakya-wan, upang magkaroon ng sariling mga mi-kina, upang masamantald ang mZa takbo nghalagahan sa baraka, at upang maantay angpanahong laldng mabuti sa pagbibili, 6 ban-gang sa maipagbili ya6n pagkaraan ng ilangaraw, ay natatapos ito sa mga pagtutuds at mga

pagkahapay nf Inga maliliit na may-ari, atmahihinang mangangalakal, na ang mgaito'ysa kamay at kamay, ay nangauuwisa karuk-hadn, at sila 6 ang mga anik nila'y walangibang kapapatunguhan, kundi ang mag paupa.Ganyan (at iya'y nakikita halos sa arawaraw),ang mga mahihinang may-ari na magisanggumagawa, 6 may ilang kamanggagawa, samalilitt nilang pagawaan, pagkaraan ng isangmahigpit na pakikitunggali, ay magpipinid na ngkanilang pagawaan, at tutungong magpapaup4

Ji.

E. MALATESTA

sa malalaking pagawaan: ang ma maliliit namay-ari, na halos hindi makapagbayad ng mgabuwis, ay magbibili ng kanilang mga bahay6 lupa sa mfa malalaking may ari, at gayon

na ng gayon: sa makatuwid, kung ang isangmay-ari na may magandang puso ay may na-

sang magpariwasi sa kaniyang mga mangga-gawa, ay walang magagawa maliban sa ma-kibaka ng waling tagal sa kaniyang mpa ka-labang malalaking may ari, at mamaya'y angpagkahapay na niya.

Sa kabilang dako, ang mfa manggagawa,

dahil sa kagutuman, ay nangagpapaligsahan sapaghahanap-buhay, at sapagka't napakaramiang mfa bisig kay sa mga gagawin (hindidahil sa walang miAgagawiA, kundi dahil saang mga may pagawaan ay nangagiimpid sa pag-papagawa), ay sapilitang sila'y mangagaagawainng, tinapay sa kanikanilang bibig, at kung ka-

yoy gumagawa upang makakita nf dalawa,

ay nariyan naman ang iba, makakita lamangay kahi't na isa.

Sa ganito'y lahat ng pagkasulong ay na-giging kasawiin. Sa halimbawa, may nalikha

ngayong isang bagong makina, mamaya'y ma-

wawalin na ng gAwain ang maraming mang-gagawa. Sapagka't sila'y waling kinikita, aywala ring ipamimili sa pamumuhay, at sagayo'y nakasasamA rin sa mga manggagawasa ibang pagawaan, na bukas 6 maukalawa'y

mangababawas din. Ba Amerika'y marami angnatatamnding lupa, at marami ang nadaning

grano. Ang mfa may-ari, na walang kabaha-bahala sa nauubos 6 pangangailangan ng mga

45

DALAWANG MAGBUBUKID tao rito, at sa imbot na makinabang ng ma-laki sa pagbibili, ay ipinadadala ang grano saEuropa. Ang halaga ng grano rito'y pilitbibabA, nguni't sa lugal na makabuti angbagay na ito sa mfa dukha, ay lalong naka-sasama, sapagka't sa pagkamasid ng mga may-

“ ari na ang kanilang grano'y nagagahis ng saAmerika, ay hindi muna magpapatanim sakanilang mga bukirin, at kung palarin ma'yyaon na lamang malusoglusog, at dahil dito,marami sa mga magbubukid ang nangawawa-lin ng giwain. Ang halaga ng granoy ma-

baba, at siyang totod, nguni't ang mfa dukha'ydi man makakita ng halagang yaon na sukalipangbili.

Hose.--NEayo'y nauunawaan ko na, Naba-litdAan kong 4ayawngi nilang papasukin dito angmga grano ngtaga-ibang lupa, at sa gayo'ynasasabi kong isang malaking kabalasikan angdi pagtangap sa awa ng Diyos. Akala ko'yninanais ng mga gino na mamatay ng giitomang bayan: nguni't ngayon ko natalos nasila'y

nangasa matuwid.Horhe.--Hindi, po, hindi, po, sa gayon: sa-

pagka't kung ang grano ng Amerika'y hindi naka-rarating, ay lald po namang masama, sa isangdako. Kapag ang mfa may-ari'y wala nangkapangagaw na taga-ibang lupa, sila'y maka-pagbibili sa ano mang tads na halagd ng ka-nilang kalakal, at...

Hose.--,At ano?Horhe.--3At an6 po? Tila naipahayag ko

na sa inyo, kailangang mApasakamay ngla-hat ang mga bagay na dapat pakinabangan

46

K. MALATESTA

ng lahat. Sa makatuwid, samantalang mara-ming nagagawa 6 nadani, ay lalo tayong ma-ginhawa. Kung may malikhAng isang bagongmakina, tayo'y makagagawAd ng marami, 6kaunti, alinsunod sa pankangailanZan, at kungsa gayong bayan, halimbawa, ay masagana

ang grano, at sa atin ay makapagpadala,tayo nama'y makapagpapadalk rin sa kanilang sa ati'y lumalabis, at ito ang kagalinganng lahat.

,Hose.--Isang bagay muna... JAt kung ta-yoy makibahagi sa mfa may- sa? Sila”y angkanilang mga lupA at puhunan, tayo'y angpaggawa, at pagkatapos ay ating pagbaha-

ginin ang madani: jano kaya sa palagay mo?

Horhe.--Ang unang masasabi ko sa inyoay ito: na kung may hangad kay6 sa paki-kibahagi, ay hindi naman papayag ang mfa

panginodn. Walang salang di natin dAraaninsa lakas, at gayon na lamang ang ating ma-pupuhunan upang sila'y mapilit na mamahagi,

na Sa kanila'y para ring kinuha ang lahat.

Kasakdala"y isang bagay natotoong kailangan,isa ano't dgraanin pa ang mga bagay na ito

sa pakalakalahati, upang mapabayaang mana-tili ang isang panuntunang nagtutulot maka-paghari ang kalinsilin at panglulupig na ni-nigil ng pagdami ng bilang nf mJga nagagawiat nadani ng lahat?

At saka, ganong matuwid ng filang mZatao, na kahi't hindi gumawa, ay babahagi ngkalahati sa magagawa n8 mga manggagawa?Gaya ng nasabi ko na sa inyo, na hindi lamangmaibibigay natin sa mga panginoon ang ka-

si

DALAWANG MAGBUBUKID

lahati ng bunga ng ating mga nagagawa, kun-di ang lahat na'y magkukulang pa sa dapatmangyari, sapagka- t samantalang umiiral angpagmamay-ari ng tao ay pigil na pigil ang

bunga ng paggawa at labis sa kagalingan ngbawa't tao, dahil sa pagpapangagawan at kaku-langin ng ayos, kaya nga't kakaunti angnai-bubuoga ng paggawa kay sa mangyayari, nakung ang paggawa'y maganap ng lahat at

sa pamamatnubay ng kagalingan ng lahat nagumagawi at nangangailangan. Gaya rin ngpagbuhat nf isang mabigat: isang dadn mangkatao. at di magkakatuwang na mabuti ayhindi makabubuhat: subali, kahi't tatatlo 0sapat lamang, at magkakasabaysabay ang mgakilos, ang kanilang mga lakas, ay madalingmabubuhat yaon at maitatads. Kung ang isangtao"J magnanasang gumawa ng Isang karayom,kahi't isang oras ay makaring di siya maka-yari: datapuwa't kapag sampu kataong tulong-tulong, ay libolibo na ang mayayari sa araw-araw. At gaano kaya ang mapapala sa bawa'tmalikhang mga bagong mdkina, sa bawa't pa-ngangailangang ang giawii'y maganap ng lahat,kapag ang mga bagong pagsulong ng katauha'ygaya ng minimithi nating miApatunZo ea ka-

pakinabangan ng lahat!

Sa bagay na ito'y nais kong magpaliwanagukol sa isang matuwid nalaging isinasabad saamin.Ang mga ekonomista (mga taong bayid 6

hindi man, na naguugnayugnay, sa ngalan ngdunong, nf mfa kabulanan at katakata, upangmaipakilala na ang mga finod'y may kara-

48

E. MALATESTA

pating mabuhay sa pawis ng iba) at ang ibapang mga pantas, ay nagpaparirala na ang ka”

rukhad'y hindi tunay na gawi ng pagkama-imbutin ng mZa may-ari, kundi dahil sa hindi

nakasasapat sa lahat ang ibinubunga ng pag-gawa. Sinasabi ito, upang paniwalaan na wa-lang may salang sino man niyang karukhadn,at sa gayo'y waling sanhi ni katuwiran upangipagbalikuwas ang mga anak-pawis.

Sukat na sa talaga rig Diyos nig mga kura,kayo'y napapapanatili nilang lapi sa pagkama-sunurin at yuko, ang mga ekonomista nama'Y,sa batas ng kalikasAn. Huwag kayong mani-wala. Kung sa bagay, tunay ng4, na ang

mga bunga ng paggawa ngayon na tinatamasang filan, ay hindi sapat upang mabigyan ngmabuti at masaganang buhay ang lahat, da-tapuwi, ito'y kamalian ng umiiral nGayongpanuntunan sa pagsasamahin nE mfatao, sa-pagka't ang mfa may-ari ay walang kaalaalala

sa kagalingang panglahat, kaya't ang ipinaga-gawi nila'y yaon lamang inaakalang katam-

taman sa earisarili, at upang huwag maka-pagbaba ng halaga sa kalakal, ay mada-las mangyari ang . pagpapatapon 6 pagpapasira

nila nf mga bagay na yari na. Sa makatuwid,ay maliwanag ninyong makikita na samantala

nilang sinasangkalan ang kakulangan 6 kaun-

tiin ng bunga ng paggawa, ay pinababayaan

naman nila ang dami ng naglalaparang mgalupang hindi natatamnan at ang dami ng mfa

manggagawang walang gawain.Subali, sa bagay na ito'y kanilang itinutu-

yon, na kasakdala'y matampd4n ang lahat ng125--7

ja

DALAWANG MAGBUBUKID

mga lupa at ang lahat ng mga tao'y ma-ngagsigawi, alinsunod sa laldng pinakamabu-ting panuntunan ng tao, ang karukhak'y ma-nanatili ring kaparis ng dati, at sa dahilang angmga Anihin sa lupa”J natataningan at ang mgapagaanak ng mga tao'y hindi, ay madaring da-nasin natin ang isang kalagayang kalunoslunos,ba ang pagaani'y maging maramot at panaka-naka, samantald ang tao'y paramf ng parami,na siyang sanhi ng kamahalan nflahat na kaila-ngan. Kaya't naimamatuwid na ang tanginglunas sa mga masasamang sakit ng katauhan ay

nauuwi 82 ganito, na ang mga dukhA'y huwagmagdandk, kaya'y maukol na lamangang pag-aanak ng tao sa nangakakakaya.

Tungkol sa haharapin, ay marami ang ma-sasabi sa bagay na pinaguusapan. May naki-kipagtalo riyan, at may pinanghahawakan dinnamang matitibay na matuwid, na ang pag-dami ng tao ay talagang may taning sa. ka-likasin, kaya't di na kailangan ang paggamitng mga. pangpatunaw, na buong kusa 6 di man.Anaki ang mga pagkasanay ng mfa lahi, angpagsulong na lalo nf mga katalinuhan, angpaglayA n8 mga babayi at ang pagunlad ngkaginhawahan, ay nakapipigil 6 nakababawassa katutubong pagaanak ng tao. NEuni't angmga bagay na itoy walang an6 mangkabulu-hdn sa pinaguusapan tungkol sa karukhaan.

Hindi stliranin ngayon ang pagdami ngtao, kundi ang pagaayos sa katauhan: kayi'tang gamot tungkol sa pagaandak ay hindi na-kalulunas nf and man.

Sa katunaya'y nariyan ang mga bayang nag-

50

K. MALATESTA

lalaparan ang mfa lupa at ang tao'y kaka-unti, na masahol pa, kapag nagkatab6n kay sa

ibang bayang ang tao'y makapal. Kasakdala'ynakapipigil ang pagmamay-ari ng filan, angbunga ng paggawa ngayoy marami kay sapagdami ng tao. Ang pagunti ng bilang naibinubungfa ng karukhadn ay dahil sa kasa-ganaan ng nagagawa, alinsunod sa kaya ngnaibibili ng mfa dukha. Masdan ninyo, sahalimbawa, ang mfa manggagawang nagla-lakaran na walang mga gawain, samanta-lang ang mga. ltingala'y pundngpund ng mga

bagay na yari nila na walad nang makdbili.Ang mga lupang datihang tinatamnAn at dina patatamnAn, ay muling magiging gubat.

Dahil sa kasaganaan ng grano at pagbabd ng

mga halaga, ang mfa may-ari ay hindi munamagpapatanim, at di madalaala na kung angkaniyang mga magbubukid ay mawawalan nggawain 6 mamamatay ng gutom.

Kinakailangan ngfAng mdguna ang pagbaba-

gong ayos sa katauhan, tamndn ang lahat nglupa, ayusin ang bunga ng paggawa, at gayondin ang sa mauubos ng tao, sa ikagagaling nglahat, bayaang malaya ang pdrang sa hakbangng mda bagong tuklas at matutuklasan pa ngpagkasulong nf panahon, pangasiwaan ang ma-lalaking bahagi ng mundo na halos di napa-pakinabangan, 6 hindt pa ng4ng lubos, atkung matapos ito, sakaling sa ilalim ng ma-titibay na pamamaradn, ay walang mang-

yari at makitang makapal din ang pagdaming tao kay sa bunga ng paggawa, sa maka-

tuwid, sakd na mapagiisipan ng mga tao ga

51

DALAWANG MAGBUBUKID

panahong ito, kung pdano ang mabuting pag-tatadhanA sa pagaandk ng tao. Nguni't angpagtatadhanangito'y marapat ipatupadsa lahat,na walang matatanging mapapalad naiilan angbilang, na sa di pa kasiyahing lubos na ma-buhay sa pawis nf iba, ay ninanais pa mandinna sila lamang ang magkaroon ng walang taningna karapatan tungkol sa pagaanak. Sa isangdako, samantalang mayroong mga mardlita,ay siyang tandA na yao'y hindi matatadha-naan kailan man, ,kasakdala'y dahil sa walina silang ibang kaaliwan sa hirap, kundi anglumasap ng matatamis na pulot ng pagiibigan,kasakdala'y dahil sa di nila maisip ang ka-kulangkdn ng bunka ng paggawi, baga ma'tnakikita ng kanilang mga mat4 ang tunay nasanhi, tulad ng nauukol 8a halimaw, na ina-angkin pa ng pankinobn. Hanga't may na-sasawi ay laldng di mapanatag ang bukas, atlalb pang totoo, yad'y walang nailalaan nimapagtamanAn. Kapag ang lahat ay ari nang lahat, at ang lahat ay gumagawa ng pan-taypantay, ay saka pa lamang makapagtatad-hana ang mga tao ng bubong loob sa katau-han nginaakalang nararapat, higit sa maiaatasng alin mang kapangyarihan ng tao, sa pa-mamagitan ng lakas.

" Nguni't pagbalikan po natin ang nauukol sapagbabahaginan ng bunfa ng paggawa ngisang may-ari at ng isang manggagawa, banonginyongmaibibigaydodnsa hindi nangagsisigawa?Ang mga may-ari, samantalang may-ari, ay hin-di mapipilit na kumuha ng taong hindi nilakailanZan.7

52

E. MALATESTA

Ang panuntunang ito na tinatawag na par-licigacidn, pakikisawA, ay minagaling no6ngaraw upang masaka ang mfa parang ng nag-

lalaparang bahagi ng lupA sa katimugan ngEuropa,at hanga ngayon pa man,sa ilang bahagi

ng Italia, gaya ng sa Toscana. Nguni't unti-unting lumilipas at lilipas hangang sa Tosca-na ang panuntunang yaon, sapagka'" t ang mfamay-ari ay lalong nakikinabang sa pagpapa-

gawa, sa pamamagitan nf ariw. NEayon, bu-kod sa tulong nf mga makina, sa tulong ngdunong-pagsasaka, at sa mfa aning nagbu-buhat sa ibang lupafn, ang pagpapagawa ngardw sa mga mangagawa, ay isang malaking

kailangan pard sa mga may-ari, at ang hin-di sumunod agad sa ganitong pamamaradn,ay mahuhulog sa pangungulugi, gawd ng mfapagpapangagawin sa kalakal.

Sa kabuudn, upang di paAlawig na lalo,

kung magpapatuloy ang umiiral na panuntu-nan, ay sasapitin ang mga sumusunod na ba-gay: na ang mfa ari ay lalong mahulogarawaraw sa kamay ng filan, at ang mfamanggagawaY lalong palabuyin sa lansangan ng

mga mdkina at ng lalong matuling parain sapaggawa. Sa ganyang paradn, magkakaroon

tayo ng ilang ginodng may-ari ng daigdig:kaunting manggagawang sapat magamit sa mgamakina, at kaunting alila at kawal na maka-paglilingkod upang makapagtangol sa mFa ginoo.

Ang bayang manggagawa'y mamamatay ng gti-tom, 6 mabubuhay sa panghihingi nf lim6s. At

nagsisimula na ang malungkot na bagay na ito.Ang mga mumunting pagawaan 6 pinagkaka-

53

DALAWANG MAGBUBUKID

buhayan ay pnmapanaw, ang dami ng mgamanggagawang walang pinapasukan ay lalongdumarami, at ang mga gino6 sa takot 6 saawa sa mga namamatay ng gutom, ay nagha-hand4 ng mga murang pagkain At iba pangtinatawag na kawang-gawa.

Kung hindi nais ngbayan na siyay maki-tang magpalimos ng isang pingang 8opas Ba,pintdan ng mga gino6d 6 ng munisipio, gayang nakita na sa pintQan ng mfa kombento, aywalang ibang lunas, kundi iisa: kuni't pa-nfasiwaan niya ang mga lupa't mga mAkina,at gumawa ng nauukol sa kaniyang kapakina-bangan.

Hose.--Nguni' t kung ang piamahalai'y gu-mawa ng mga batas na makapipilit sa mgagino6, upang di makapagpahirap sa mga taongdukha? .

Horhe.--Yaon at yaon din pd. Ang pa4-mahalad'y binubuo ng mga ginod, at di ma-pagaalinlanganan, na ang mfaito'y hindi maka-paglalagda ng mga bat4s na malalabansa kanila.At kung dumating ang kaayaayang araw naang mga. dukhia'y makapamahala, d4sa ano'tgaganapin ang mfa bagay sa pakalAkalahati,upang mapahayadn ang isang lakas sa mgaginod, at nang sa kabila nito, sa untfunti'ymuli tayong maalipin nila? Sapagka't inyonang natatalos, kailan wan, na ang mfa duk-ha'y madkaring mamahala sa isang sandali,samantalang naghihimagsikan, datapuwa" t pag-katapos, ay mga mayayamang gino6 rin angnakapaghahari. Kayi't kung sa sangdalingmapalad ay mapasa atin ang mga lakas,

5t

E. MALATESTA

ay alisin natin agad ang mfa pagaarl sa ma-yayaman, at sa gaydy mawawalin na angmga ito ng kaparaandin upang maibalik angmga bagay sa pinanggalingan.

Hose.--Nakuro ko na. Kinakailangang gu-mawa ng isang mabuting republika. Lahatay pantaypantay, at saka, kung sino ang gu-mawa ay siyang kumain, at ang hindi, 3ymagkamot ng tiyan... Ang dinaramdam ko,ako'y matanda na. Maligaya kayong mFa ka-batAan na makakamalas ng maligayang pa-nahon.

Horhe.--Dahandahan kayo, matandang kai-bigan. Pinagkakamalan ninyo ang repiblika

sa himagsikang panglahat, at sa makatatalos

ng inyong ibig sabihin ay mayroon kay6ng

lubos na matuwid. NZuni" t namamali kayo ngpagbibigkas, sapagka” t ang republika'y hindinagkakahulugan nf gaya ng inyong pagkata-los. Itanim ninyo sa alaala, na ang republi-ka ay isang pAamahaladnnagayarin ng sa nfa-yon, maliban sa lugal ng hari ay presidente,6 kung wala nito, ay bubng namamahala ang

mga ministro. Kapag walang hari, ang pama-

halakin ay tinatawag na republika, kahi't siya

magkaroon nf mfa inkisision, mga pahirap,mga pangaalipin. Kung sa kabila nito'y ibi-gin ninyo ang republika, gaya ng ibig nilanggawin 8a Italia, sa pagaalis ng hari ay mai-

daragdag ninyo ang eumusunod: na ang da-lawang kapulungan, ay maging isa lamang,ito'y ang sa mfa diputado.

At wala na, sapagka't ang iba pa, gaya sahalimbawa, nf pagaalis ng mGa kawal, pag-

35

DALAWANG MAGBUBUKID

babawas n2 mfa pasaning-bayan, pagkakaroonnf maraming paaralan, pagtatankilik sa mgamahihirap, ay pawang mga pangakong napa-pako, kung hindi ibig ng mga diputado. Tung-kol sa mangangakod'y hindi kailangang ito'ymaging republikano, sapagka't ngayon man,kapag pinakapipita nf mga kandidato na si-la'y mangghalal, ay ipinandanFako ang lahat,at kapag nangZahalal na, makita ka man, aywala nang mialaala.

Bukod sa rod'y pawang bunfanga lamang,samantalang may mayayaman at mga mahi-hirap, ay talagang nasa paguutos ang maya-yaman. Maging republika 6 kaharidn man,kung ang padtakara'y mababatay sa mfapagmamay-ari ng tao, ay walang maiiba sapagsasamahin, kundi yaon at yaon din. Angmga pagpapangagaw ay siyang makapaghaha-ri tungkol sa mga kalakal, ang mga paga-ari'y mahuhulog sa iilang kamay: ang mgamakina'y maipapalit sa maraming manggaga-wa, at ang bayang mahirap ay gaya ng na-bangit ko na sa inyo, na mamamatay ng gi-tom 6 manghihingi ng limss3.

At saka, subok na natin. Marami nang Re-publika ang namalas, at gay6n din ang na-kikita pa, na magsasabing wala ni ano mangnagagawang kagalingan sa bayan.

086.--| Aba't anong narinig ko sa iyo! iatang paniniwala ko pa naman sa republika'yang dapat nating asaling pagpapantaypantayng lahat!

Horhe.--Gayon nfa ang sinasabi ng mgarepublikano, na buhat sa gan