E përjavshme Informative (Nr. 459) 6 - 19 Prill 2009 Çmimi 20 Lekë

Lexoni në faqet 5-6-7

Korrupsioni

NJOFTIM PER PUNESIM

Tani që jemi në NATO

Reforma në drejtësi,sfidë ndaj korrupsionit

Luan Starova:Frankofonia më kahapur dyert kryesoretë jetës...Në kuadër të ditëve të frankofonisë2009, Aleanca Franceze e mbështeturnga Bashkia Pogradec, Ambasada eMaqedonisë në Tiranë dhe BankaPopullore, organizuan në Pogradec,prezantimin e jetës dhe veprës letraretë akademikut Luan Starova.

Dokumentat të paraqiten pranë shoqatës“Unë, Gruaja”, nga e hëna në të premte, ora15.00-19.00 në adresën:

Rr. “Reshit Çollaku”Pranë Komisariatit të PolicisëPogradec.

Kulturë

Opinion

Lexoni në faqen 8

“Zinxhiri i anktheve”dhe Pogradeci

Kur mbarova së lexuari librin “Zinxhiri ianktheve”, shpirti sepse nisi të këndojëëmbël refrenin “...por nga të gjitha mëshumë/ dua Shqipërinë”.Edhe nëse s’jeshqiptar, ky libër duhet lexuar sepse tështon njohuritë.

Nga Maksut Çallo

Lexoni në faqen 7

Shkruar nga Besnik ÇollakuPresioni për mosndërhyrje në gjyqësor nuk duhet të stepë përpjekjet për reforma.Të mos ngatërrohet reformimi i sistemit me ndërhyrje në pushtetin gjyqësor.Përgjegjëse për reformimin e sistemit gjyqësor dhe ndryshimeve ligjore nëfrymë kushtetuese është politika.

Shoqata “Unë, Gruaja” Pogradec kërkontë punësojë një asistent/e përkoordinatoren e projektit “Gra aktive nëvendimmarrje”, (me kohë të plotë), që tëplotësojë kushtet e mëposhtme:

1.Të ketë mbaruar shkollën e lartë, preferohetpër shkencat sociale.

2.Të ketë njohuri të gjuhës angleze dhepërdorimit të programeve bazë të kompjuterit.

3.Të ketë aftësi të mira komunikimi. Dokumentat që duhen paraqitur:1.Curriculum Vitae (CV)2.Çertifikata të kualifikimeve të ndjekura

Për informacione të mëtejshme ju lutem kontaktoni në numrin e telefonit: 083 222 140

6 - 19 Prill 20092 Aktualitet

Gjatë dimrit u dëmtuan disapjesë në rrugët kryesore, të cilat ngakalimi i makinave u kthyen nëgropa. Bashkia e Korçës ka vënënë dispozicion 1,3 milion lekë për tëarnuar gropat. Mbushja e gropaveka sjellë dhe ndërprerjen eqarkullimit në disa zona, por më pasmjetet janë lëshuar me shpejtësi.Mungesa e semaforëve krijon kaosnë qarkullimin brenda qytetit. Vijate bardha nuk respektohen ngadrejtuesit e mjeteve. Mbushja egropave është penguar nga moti mereshje shiu dhe bore. Artan Loci,Drejtor i Ndërmarrjes sëShërbimeve Publike pranë Bashkisësë Korçës u shpreh: “Mbyllja sa më

Janë mbledhur në qytetin eKorçës përfaqësues të shoqatavetë të verbërve të qarkut, ku kanëshprehur ankesa në lidhje meshpërblimin që u takon.

Shtesat që u janë premtuar nuku janë dhënë. Shqetësimet e tyreata i kanë shprehur nëpërmjetkryetarit të shoqatës së të verbërve

Arnohen gropatshpejt e gropave të dëmtuara do tëvaret nga kushtet e motit. Eshtënjë proçes i vonuar hedhja e asfaltit,por kjo ka ardhur nga dimri. Pjesëte dëmtuara janë prerë dhe pritetvetëm mbushja e tyre.”

Arnimi i gropave me asfalt të riështë bërë disa herë objekt sulminga forcat e djathta ndaj kryetarittë Bashkisë Niko Peleshi. Trekonferenca për shtyp ka dhënëPartia Demokratike dhe një nëmbështetje të saj edhe PartiaRepublikane. Ndaj deklaratave tëlëshuara ka reaguar Niko Peleshi, icili është shprehur se ne nukmerremi me asfalt elektoral, por mepunë për komunitetin.

Po të bësh një shëtitje në lumine Drenicës, që harkon mbi qytetine Korçës do të shohësh jo një, pordisa kufoma qensh të ngordhur apotë vrarë që janë flakur në lumë.Kufoma qensh gjen edhe në përroine Barçit. Hedhja e kufomave nëlumë sjell jo vetëm ndotje të mjedisitpërreth, por ndot dhe ujin. Bëhet njëburim infeksioni si për njerëzit dhepër kafshët. Tufa me dele nga fshatii Mborjes pinë ujë të ndotur nga

shpërbërja e kufomave të flakuranë lumin e Drenicës, apo në lumine Mborjes.

Groposja apo djegia e kufomavetë qenve të skartuar do të qemënyra më e mirë për të eliminuarndotjen.

Qentë janë mbartës të disasëmundjeve tranzit që kalojnë teknjeriu. Jo rrallë shikon dhe qen nërrugët nacionale, të shtypur ngamjetet që qëndrojnë gjatë në rrugë.

Kalimi i anëtarit të Partisë sëNeritan Cekës nga qendra nëkrahun e djathtë ka sjell ndryshimkonfiguracioni të këshilltarëve nëBashkinë e Korçës. Anëtari iKëshillit i dalë nga forca politike eCekës, Partia e AleancësDemokratike në mbledhjen e fundittë këshillit ka ndërruar vend dhe kasjellë që këshilli i Bashkisë të kalojënë mazhorancë të djathtë. KristiNgjela e ka lënë grupin ekëshilltarëve të qendrës dhe u ështëbashkuar këshilltarëve të djathtë.

Këshilltarët e majtë dalin nëminorancë, çka do të sjellë dhendryshimin e kryetarit të këshillit.Elektroliza politike sa herë ndodh nëqendër, reflektohet në bazë. Krerëte partive sjellin formatim të ri.Elektorati mbetet si më parë! Përsee hedh votën dhe përse iakonsumojnë!?

Dhunohet kisha eShën Thanasit

Dhunohet dhe vidhet kisha eShën Thanasit në qytetin e Korçës.Persona të paidentifikuar, pasi kanëthyer xhamin e një dritare kanëhyrë në mjediset e brendshme tëkësaj kishe dhe kanë thyer kutinë earkës ku mbaheshin lekët embledhura nga besimtarët. Shumasipas klerikut të kësaj kishe ka qenëaty tek 5 mijë lekë të rinj. Porkleriku denoncon aktin e dhunimittë këtij objekti kulti. Në ditarin e sajkisha shënon 4 sulme grabitjesh edhunimesh. Policia ka mbrritur nëmjediset e kishës dhe ka bërëveprimet përkatëse. Herë pas hereshfaqen dhunime të objekteve tëkultit dhe sulmohen lekët embledhura, të falura nga besimtarët.

Qentë flaken në lumë

Këshilli i bashkisëbëhet i djathtë

Dënimet me lekëkonvertohen me burg

Kohët e fundit janë disa rasteqë dënimet me lekë janë konvertuarme ditë burgu. Nga mospatja përtë paguar shumën e lekëve që kacaktuar gjykata me vendim tëformës së prerë, këta persona nuke kanë paguar shumën dhe gjykataka bërë dhe një seancë tjetër ndajtyre ku u ka konvertuar lekët meditë burgu. Një ditë burgukonvertohet me 5 mijë lekë të rinj.

Njëri prej personave ku gjykataka bërë konvertimin e dënimit megjobë, me detyrim për të paguarshumën prej 50 mijë lekë është edheArif Guri nga fshati Podgorie, idënuar për vjedhje. Ai nuk e kapaguar këtë shumë dhe gjykata eka konvertuar në 10 ditë burg, i cilipo i vuan në burgun e ri, së bashkume katër persona të tjerë, që kanëkonvertuar gjobën me lekë me ditëburgu.

P.Çuni

të qytetit të Korçës Pandi Janaqi, icili tha: “Premtimi i bërë për shtesatnuk është mbajtur. Tani duhet tëmerrnin 10800 lekë dhe në faktvazhdojnë të marrin 8700 lekë. Nedo të përdorim të gjitha mjetet përtë drejtën që na takon. Nëse nukna plotësohet premtimi i dhënë nedo të hidhemi në greve urie.”

Të verbërit, ankesa për shpërblimin

6 - 19 Prill 2009 3Aktualitet

29 qershor 1997Duke parë disa foto të

pabotuara të para 12 vjetësh, tëduket se je në një epokë tjetër. Ataqë e kanë përjetuar atë 29 qershore mbajnë mend mirë. Votohej përt’i dhënë fund kaosit dhe “luftësabsurde” -të gjithë kundër tëgjithëve. Edhe atëherë përgjegjësiaishte e madhe. Ishte në diskutimekzistenca jonë si shtet. Por votuamnën vëzhgimin ushtarakndërkombëtar. Trupat e huaja ishindislokuar në ish Kampin ePunëtorëve në Korçë dheautomjetet e blinduara patrulloninrregullisht nëpër rrugët e qytetit.

Ditën e votimeve të gjitha rrugëthyrëse të qytetit ishin të bllokuaranga postblloqe të ndërkombëtarëvetë armatosur rëndë. Çdo lëvizjenëpër qytet ishte e mbikëqyrur.Edhe transportimi i kutive të votimitu bë nga ndërkombëtarët, nën

shoqërimin e autokolonësushtarake. Kanë qenë votimet mëtë çuditshme të zhvilluarandonjëherë. Nuk e di nëse uvlerësuan të lira e të ndershme, menjë prani të tillë ushtarakendërkombëtare.

Po sot që jemi në NATO?Brenda 12 vjetësh ka rrjedhur

shumë ujë. Nga një vend idestabilizuar që votonim nënvëzhgimin ushtarak ndërkombëtar,ne u bëmë vend pjesëmarrës iforcave paqeruajtëse në vende tëpastabilizuara. Prania jonëushtarake në trupat ndërkombëtareu bë fakt real. Kurse tani u hodhhapi më i madh, anëtarësimi nëNATO.

Pas festës dhe gëzimit për këtëeveniment, vjen dhe koha emeditimit. Kemi provuar votime mekontestime, votime me akte dhune

Zgjedhjet e 28 qershorit të

këtij viti janë dhe duhet të

jenë ndryshe, tani që jemi në

NATO. Vetëm një ditë pasi

anëtarësimi u bë realitet,

situata ndryshon.

e grabitje votash, votime mebojkotime, zgjedhje tëparakohshme, votime nën tytat earmëve...

Por votimet e ardhshme të 28qershorit janë krejt ndryshe. Atovijnë pas votimeve të suksesshmetë Malit të Zi dhe Maqedonisë, qëu vlerësuan nga ndërkombëtarët.Kjo e shton përgjegjësinë, sepse dotë bëhet krahasimi. Por do tëvotojmë për herë të parë si vendanëtar i NATO-s dhe këto zgjedhjedo të përbëjnë siç kanë thënëndërkombëtarët, test vlerësimi përdrejtësinë e vendimit përanëtarësimin. Së fundi, tani hyri nëfuqi marrëveshja e MSA tëShqipërisë me BE dhe kjo kërkontë tjera detyrime.

Janë kaq shumë detyrime dhevëmendja është përqëndruar kaqshumë tek ne. A do t’i përballojmëdot standardet e reja që kërkohenprej nesh?

Do ta kalojmë dot provimin?Eshtë e qartë se shumëkush e

bën një analizë të tillë. Politika naka çuar në konfrontime, në aktedhune, në kontestime, rrahje,plagosje, tërheqje zvarrë, dhunë tëegër verbale, strese, urrejtje. A eka pjekurinë e duhur politika jonëqë të bëjë hapin e duhur, të paktënaq sa Maqedonia, që s’është vend

anëtar i NATO-s? Ose duke ethjeshtuar pyetjen: a do të ketëzgjedhje të lira e të drejta, pranimtë rezultateve nga të gjithë dheshtrëngime duarsh të humbësve mefituesit?

Ka shumë gjasa që kjo të mosndodhë. Me shenjat e deritanishme,ka shumë pak mundësi që rezultatettë mos kontestohen. Edhe pse tanijemi në NATO, politika jonë duketse është po ajo që ka qenë. Dhe kakaq pak kohë për reflektim deri më28 qershor.

Koment

Tani që jemi në

N A T ODo të votojmë sinjë vend anëtar iAleancë sëAtlantikut. Kanëkaluar vetëm 12vjet nga zgjedhjete 29 qershorit tëvitit 1997 dhesituata s’ka tëkrahasuar.

6 - 19 Prill 20094 Sociale

Të nxitur nga vëzhgimi i njëngjarjeje reale dhe të dhimbshme,priremi të shprehemi se policia nuke kryen shërbimin kur duhet. Gjatëzhvillimit të një ore mësimore nëUniversitetin “Fan.S.Noli”, Korçë,studentët mbetën të shokuar teksashihnin një ngjarje reale dhe tepërprekëse jashtë godinës të këtij

institucioni. Kush të ishte vallë? Simund të jepnim ndihmën tonë? -mendonte çdokush prej nesh.

Po bëheshim spektatorë të kësajngjarjeje teksa po shihnim tre djemqë po dhunonin një vajzë, e cila ishtestudente e këtij universiteti. Edhepse nuk e dinim arsyen e vërtetë tëkësaj situate, të gjithë po shihnim

Në pamje të parë, Vera Leskoduket si një nënë shqiptare e dashur,e butë e me humor. Dhe kështuështë. Megjithatë, kjo pamje emaskon vendosmërinë që e shtyu atënë vijën e parë të betejës kundërtrafikimit të qenieve njerëzore nëShqipëri. Shpirti i saj iniciator dhezgjidhjet e vërteta në jetë e kanë

ndihmuar atë të shpëtojë jetën e mëshumë se 1,600 vajzave e graveshqiptare të trafikuara.

Lesko e filloi punën me njëorganizatë joqeveritare në Tiranë, ecila merrej me problemin eprostitucionit në Shqipëri më 1997.Ajo bëri mbi 500 intervista me gra,pronarë lokalesh, skafistë dhenëpunës lokalë në qytetin e saj, nëVlorë. Nga historitë ajo zbuloi abuzimdhe shfrytëzim të tmerrshëm tëfemrave shqiptare në masë. “Derimë 1999, shumë prej atyre njerëzveqë takova nuk e pranonin përhapjennë shkallë të gjerë të trafikimit”, thaLesko. Gjithashtu, sigurisht që askushnuk kujdesej për viktimat etraumatizuara. Kështu Lesko filloi tëstrehojë viktimat e trafikimit. Dukepërdorur informacionin e detajuardhënë nga viktimat, ajo denoncoitrafikatët vendas në polici, duke vënënë rrezik veten dhe familjen e saj.

“Ishte e domosdoshme që vajzate deportuara në Shqipëri tëakomodoheshin diku”, tha ajo. Vajzat

Para disa kohësh në këtë gazetëkemi shprehur shqetësimin që ndiejnëbanorët e lagjjes 18 të rrugës “1 Maji”në qytetin e Korçës. Ata nuk ndihen tëqetë teksa kanë zgjedhur të banojnënë këtë lagje të qytetit pasi po jetojnënë “burg” mes pallateve të shumtë,baltës dhe pellgjeve të mëdha me ujë.Çdo ditë shqetësimi i tyre bëhet edhemë i madh ndërsa rruga plot baltë dheujë i pengon ata të lëvizin lirshëm dhetë kryejnë nevojat e tyre. Shpeshherëata shprehen: menduam se kishimzgjedhur për të jetuar një lagje të qytetit

ku do të rehatoheshim, por çdo ditëbindemi dhe kuptojmë se kemizgjedhur një fshat për të jetuar dukeparë kushtet qe po na ofrojnë pronarëte këtyre pallateve. Çdo vit shtohenpallate dhe ndërtesa të shumta, të cilatna kanë izoluar e nuk po shohim ditëne diellit, por vetëm zhurma të makinerivendërtuese.

Shqetësimi i tyre nuk mbaron këtu,ai shkon edhe më tej. Rruga në të cilënata kalojnë përbën një problem pasigjatë gjithë kohës lëvizin me vështirësi,kjo shihet qartë jo vetëm tek të rriturit,

të cilët kontaktuan menjëherë mepolicinë, duke ua bërë të diturngjarjen. Policia jo vetëm që nuk poi përgjigjej telefonatave të tyre, porerdhi dhe 15 minuta me vonesë pasidjemtë ishin larguar dhe vajza ngelie vetme e shtrirë përtokë, egjakosur dhe pjesërisht e zhveshur.Ky është një realitet që shihet jo rrallënë vendin tonë, ushtrimi i formave tëndryshme të dhunës tek persona disitë pambrojtur dhe të dobët, nëambiente të ndryshme në rrugë,shkollë apo dhe brenda mureve tështëpisë. Ky rast i sapopërmendurndodhi hapur në mes të ditës dhepranë një institucioni social-edukativ.

Ajo që na bëri përshtypje,përveçse u përballëm me dhunën qëushtrohej në trupin e një femre, ishtese shërbimi i policisë nuk ishte imenjëhershëm, pasi u vunë në dijenitë ngjarjes. Ajo nuk u tregua egatshme në mënyrë të menjëhershmepër të identifikuar personat që poushtronin dhunë.

Shpeshherë mendojmë se jemi tëmbrojtur dhe të sigurt në këtë vendqë jetojmë, por në raste te tillareflektojmë dhe themi se jemi shumëtë pasigurt dhe të pambrojtur. Jo rrallëndodhemi në udhëkryqe të tilla,viktima të dhunës apo dheofendimeve të shumta, shpeshherë tëfrikësuar për të ecur të vetëm në rrugëe për të kryer veprimtaritë eçdoditëshme. Kjo ngjarje na ka nxiturtë kuptojmë më tepër se sa tëpambrojtur jemi dhe se kërkesavedhe ndihmës tonë nuk i përgjigjetaskush. Nuk dimë ku të kërkojmëndihmë…

I.H

Iniciatore në luftën kundër trafikimitHistori suksesi

E tmerruar ngashfrytëzimi, krijon dheudhëheq qendrën përviktimat e dhunës.

dhe gratë e deportuara në atë kohëqëndronin në polici në kushte shumëtë këqia”.

Në dhjetor 1999, Lesko hapiQendrën Psiko-sociale Vatra, e paraqendër në Shqipëri, për t’ju dhënëndihmë viktimave të trafikimit. KurUSAID paraqiti programin për tëmbështetur dhe zgjeruar punën eshoqërisë civile dhe institucioneveqeveritare kundër trafikimit nëShqipëri, Lesko dhe qendra e saj ishinnga partnerët më të parë. Vatraështë një nga katër strehëzat qëfinancon USAID, e cila ndihmonviktimat e trafikimit për t’u ri-integruar në shoqëri.

“Shumë prej tyre (viktimave tëtrafikimit) janë ri-integruar drejt njëjete normale dhe janë martuar ekanë edhe fëmijë. Një numër i madhprej tyre kanë telefonuar evazhdojnë të telefonojnë për t’i thënëVera Leskos:

“FALEMINDERIT!”Eleni Jajçari

Policia hesht ndërsa vajza dhunohetnga dritarja të përlotur, tëpafuqishëm për të ndihmuar vajzën,mbi të cilën ushtrohej dhunë fizikedhe psikologjike; e ndoqëm me syteksa vajza po kthehej për nëkonvikt pranë universitetit.

U munduam t’i përgjigjeshimkërkesës së saj për ndihmë dukelajmëruar pedagogët e universitetit,

por dhe tek fëmijët e vegjël që kalojnënë të nga dy herë në ditë për të shkuarnë shkollë.

Edhe pse i janë drejtuar disa herëbashkisë dhe ia kanë bërë të diturshqetësimin e tyre, askush nuk iu kahapur derën dhe mbështetur. E vetmjamundësi ngelet që ata të shesinapartamentet e tyre ose t’i braktisin ato.Kjo është mundësia e fundit pasi asnjënuk mban përgjegjësi dhe ata vetë nukmunden të financojnë përinfrastukturën e kësaj rruge.

Irsida Hysenllari

Mes baltës dhe pellgjeve me ujë

6 - 19 Prill 2009 5Korrupsioni

Pas 18 vite reforma në drejtësiende nuk mund të thuhet se pushtetigjyqësor është strukturuar nëmënyrë efikase për të kryer detyrëne tij kushtetuese, pra tranzicioni nukka përfunduar dhe në sistemin edrejtësisë.

Presioni për mosndërhyrje nëgjyqësor nuk duhet të stepëpërpjekjet për reforma. Të mosngatërrohet reformimi i sistemit mendërhyrje në pushtetin gjyqësor.Përgjegjëse për reformimin esistemit gjyqësor dhe ndryshimeveligjore në frymë kushtetuese ështëpolitika. Ngritja e alarmeve tëpaqena për ndërhyrje mbartrrezikun e vegjetimit të korrupsionite paaftësisë.

Problemi themelor sot ështëkorrupsioni. Për këtë çështje kamfolur në shkrimin me titull“Pavarësia e Gjykatave, foshnje qëduan ta mbytin në djep” botuar tek“E Djathta Kombëtare” dhe“Nositi” në maj 1995, ku midis tëtjerave është theksuar: “Një ngashqetësimet më të mëdha nëorganet e drejtësisë sot ështëkorrupsioni brenda tyre;... kushdoqë ka punë në organet e drejtësisë,qoftë dhe kur ka plotësish të drejtë,të mos i shkojë në mendje se do tëfitojë të drejtën pa paguar gjëkundi.Në këtë kuptim sot ka humburplotësisht në opinion besimi ndajorganeve të drejtësisë;... pordefektet e sotme për sa u përketkëtyre garancive nuk mund tëjustifikojnë askënd që shet dinjitetin,profesionin, ligjin dhe të drejtën përpara, kur atij i është besuar detyrae lartë dhe e nderuar e gjyqtarit dheqë i kthen gjykatat e organet edrejtësisë, apo organe të tjerashtetërore në skuta të tregut të zi”.

Në atë kohë ishin disa problemeqë i rëndonin drejtësisë si pavarësia,mentaliteti e praktikat e regjimittotalitar, paaftësia, mosrespektimi ikritereve në emërimin e gjyqtarëvee garancive ligjore e procedurale,klientelizmi dhe korrupsioni.

Mbas 14 vitesh konstatohetqartë se perceptimi i publikut dhemonitorëve të ndryshëm përkorrupsionin në drejtësi është i lartëdhe nuk ka patur ndryshim pozitiv.Edhe pse perceptime të tilla lëvizinngadalë, në tërësi besohet se kyperceptim është i drejtë.

Duhet pranuar se është bërë

dhe po bëhet shumë punë në fushëne përmirësimit të legjislacionit dheorganizimit të drejtësisë, por kjo nukka shkuar paralel me efikasitetin efunksionimit të sistemit dhe meperceptimin e nivelit të korrupsionitnë drejtësi.

Jashtë interesave partiake,reforma në drejtësi duhet tëvazhdojë me ritme të shpejta, pakrijuar pengesa apo debateartificiale që nuk kanë të bëjnë methelbin e çështjes.

Mendoj se reformat nëorganizimin e drejtësisë dhe vëniae drejtësisë në shërbim të të drejtësjanë sa të lidhura me njëra tjetrënaq edhe me përpjekjet për të bërëtë vështirë blerjen e të drejtës aposhërbimit dhe ndyshimin e gjendjessë korrupsionit në këtë sistem.

Që dhënia e drejtësisë të jetë esukseshme duhen struktura tënevojshme e kompetente në tëgjithë organet e agjensitë në fushëne zbatimit të ligjit për t’i bërë ato tëafta për të kyer detyrimet e tyreligjore. Pa e zgjeruar kaq çështjennë këtë rast do të japim disamendime në fushën e organizimit tëdrejtësisë.

Së pari krijimi i RretheveGjyqësore pavarësisht se është parësi një zhvillim pozitiv ka lënë

boshllëk në rrethet e qytetet ku usuprimuan gjykatat e rretheve. Kjoka shtuar sorollatjen e qytetarëvepër shërbimet më të vogla të tyre,

të cilat pa kosto mund të zgjidhenku ata kanë qendrën e tyreadministrative. Nisur nga parimi sedrejtësia dhe gjykatat duhet jo

vetëm të jenë në shërbim tëqytetarit, por dhe të jenë afër tijështë vetë thelbi i qëllimit të tyre.Ç’kuptim ka që për një dëshmitrashëgimie, kundravajtje apo përçdo çështje sado të thjeshtë, shumëqytetarëve u bie të udhëtojnëdhjetra kilometra për të shkuar atjeku është Gjykata e Rrethit Gjyqësor,si psh. Kolonja, Bilishti në Korçë,po ashtu Librazhdi e Gramshi nëElbasan, Përmeti e Tepelena nëGjirokastër, po kështu Bulqiza,Skrapari, Mirdita etj. Sorollatjet dhevështirësitë e panevojshme tëkrijuara që në mënyrën eorganizmit, pra që në ligj janë burimii parë i ushqimit të mentalitetitkorruptiv.

Një qytetar i lodhur ngavërdallosjet e mundimshme e tëpanevojshme nga zyrtarë tëkorruptuar apo praktika burokratikenuk mund t’i bëjë rezistencë asnjëmendje korruptive, nga ana tjetërkrijon te këta të fundit psikologjinëe ujkut që jargavitet kur sheh delen.

Kështu lind nevoja e krijimit tëGjykatave të nënprefekturave, tëcilat do të krijoheshin në çdonënprefekturë dhe qendër qarku, tëcilat do të zgjidhin me procedurë tëqartë e të shpejtë çështje të thjeshta

Reforma në drejtësi,sfidë ndaj korrupsionit

Besnik Çollaku, Jurist

vijon në faqen 6

Presioni përmosndërhyrje nëgjyqësor nuk duhet tëstepë përpjekjet përreforma. Të mosngatërrohet reformimii sistemit me ndërhyrjenë pushtetin gjyqësor.Përgjegjëse përreformimin e sistemitgjyqësor dhendryshimeve ligjorenë frymë kushtetueseështë politika. Ngritja ealarmeve të paqenapër ndërhyrje mbartrrezikun e vegjetimit tëkorrupsionit epaaftësisë.

6 - 19 Prill 20096 Korrupsioni

në fushën civile e penale si çështjetë dhënies të akteve të trashëgimisë,të kujdestarisë për persona tëpaaftë, të deklarimit të heqjes dorënga trashëgimi, të vërtetimit tëfakteve gjyqësore, pra në tërësi tëçështjeve pa palë dhe çështje tëthjeshta me palë, gjykimet përkundravajtjet penale si dhe tëçështjeve që ndiqen me ankimin etë dëmtuarit apo dhe çështjet qëzgjidhen me pajtim, zgjidhje marteseetj. Kompetenca lëndore le të shihetsipas nevojave, ndaj po japim idenë,e cila mund të zgjerohet dukebalancuar zgjidhjen e drejtë tëçështjes me nevojën e qytetarit përtë patur sa më afër dhe me sa mëpak shpenzime mundësinë ezgjidhjes së saj.

Kjo do të sillte këto avantazhe:Zgjidhje e të drejtës së qytetarit samë afër tij dhe me sa më pak kosto;Zgjidhjen e shpejtë të çështjes,rritjen e përgjegjësisë në gjykimin eçështjes, vendosja e procedurave tëshpejtuara për një sërë nga këtoçështje dhe ulja e kostos të gjykimit,dhënia e ndihmës juridike përqytetarët që nuk kanë mundësiekonomike, rritja e mundësisë tëkontrollit të punës së gjyqtarëve, tëvlerësimit të saj si dhe përmirësimii sistemit të karrierës.

Nga ana tjetër do eliminontekrijimin e ngarkesës fiktive, e cilandodh sot në rrethet Gjyqësore kunë ngarkesën e punës llogariten dhekëto çështje, të cilat në shumëgjykata zënë gjysmën e ngarkesës.Kërkesa të thjeshta gjykohen sipasprocedurave të përcaktuaraaktualisht në K.Pr.Civile apoPenale, ndërkohë që për shumëçështje si dhënia e dëshmisë tëtrashëgimisë dhe çështje, të cilatmund të ankimohen në çdo kohëmund të zgjidhen duke ndryshuarligjin procedural, i cili duhet tëpërcaktojë në këtë rast procedurëtë përshpejtuar në shqyrtimin ekërkesës dhe marrjen e vendimitbrenda një afati të shkurtër. Psh përnjë akt trashëgimie qytetarëtsorollaten me muaj, kur një çështjee tillë mund të zgjidhet brenda njëjave dhe qytetari të marrëmenjëherë vendimin nëse ka

paraqitur dokumentacionin ekërkuar nga ligji, pasi çështje të tillamund të kundërshtohen në çdokohë.

Gjykatat e nënprefekturave nukkanë nevojë të jenë me organika tëfryra dhe me pak shpenzimezgjidhen drejt dhe në kohë shumicae problemeve, për të cilat qytetarëtvuajnë aq shumë dhe plaçkiten ngaata që u kanë detyrim t’u shërbejnëe t’u japin të drejtën. Ato duhet tëgjykojnë me një gjyqtar dhevendimet e tyre mund të ankimohennë Gjykatën e Rrethit Gjyqësor mëtë afërt, e cila në këtë rast mund tëfunksionojë si gjykatë apeli dhe paskësaj vendimi merr formë të prerë.Kështu do të ulej dhe ngarkesa nëGjykatën e Apelit.

Duke marrë parasyshprocedurën e emërimit tëgjyqtarëve të paqit në Itali (giudice

di pace), gjyqtarët enënprefekturave mund të emërohennga Ministri i Drejtësisë sipaskërkesave ligjore dhe proceduratdisiplinore të jenë kompetencë eKLD, ose si do të shihej më earsyeshme. Ky organizim ipërshtatet ndarjes së sotmeadministrative dhe traditës sëorganizimit gjyqësor në Shqipëri ngaviti 1923 e këtej si bashkim ieksperiencës së Gjykatave tënënprefekturave dhe Gjykatave tëPaqit.

Me Dekret Ligjën Nr. 37 datë 2maj 1925 “Për organizimin egjykatave të Drejtësisë”. Gjykatate nënprefekturavë kanëfunksionuar si gjykata të shkallës sëparë në çdo nënprefekturë, edhepse dendësia e banorëve ishte disaherë më e vogël dhe gama eçështjeve dhe konflikteve po ashtu.

Së dyti, edhe gjykatat e rrethevegjyqësore duhet të gjykojnë me njëgjyqtar. Gjykimi i disa çështjevepenale e civile me tre gjyqtarë nukka sjellë ndonjë rezultat kundërkorrupsionit sikundër u shpresua,veçse ka rritur çmimin për tëmbrojtur korrupsionin nga inflacioni.Në shumicën e rasteve dy gjyqtarëte tjerë janë si nd/gjyqtarët para disaviteve dhe në raste të shitjes të tëdrejtës, pazari ndahet në tresh.Kështu nuk mund të individualizohetpërgjegjësia dhe nuk është parë veçtë tjerave ndonjë efekt në rritjen ecilësisë në gjykim, përveçse ka rriturvështirësitë për zgjidhjen e çështjesnë afat, pasi duhet të merren veshtë tre gjyqtarët, bashkë meprokurorin e avokatin për të caktuarnjë datë gjyqi, çka zvarrit çështjen,dëmton dhënien e drejtësisë dhendikon në frymën kolektivekorruptuese. Gjykimi i çështjeveme një gjyqtar do të mundësojë dhevlerësimin më thjesht dhe më mirëtë punës së tyre dhe përderisatashmë funksionon Gjykata eKrimeve të Rënda dhe në apelgjykohet me turp gjykues, gjykimime tre gjyqtarë në shkallë të parënuk justifikohet as nga kompetencalëndore.

Nisur nga parimi që shtjelluammë lart se organizimi i sistemit nëfavor të shërbimit ndaj të drejtës eqytetarit dhe përcaktimi i qartë irregullave procedurale janë mjete qëpengojnë ose nuk i lënë terrenkorrupsionit, mbetet shumë për t’ubërë që sistemi të jetë sa më efikas.

Së treti, është evidente qëngarkesa e gjykimit në Gjykatën eLartë është e madhe dhe është bërëi pamundur gjykimi i çështjeve në afattë arsyeshëm. Kështu lind nevoja ekrijimit të Gjykatës së Përgjithshmetë Apelit, e cila do të gjykojë nëshkallë të dytë të gjitha çështjet erëndësishme si psh. një pjesë nga atoqë sot gjykohen me tre gjyqtarë nëshkallë të parë, si për padi me vleratë mëdha ashtu dhe për një pjesë tëmirë të figurave të krimeve, të cilatnuk janë në kompetencë të Gjykatëssë Krimeve të Rënda, do të kishtekompetencat e Gjykatës së

Reforma në drejtësi, sfidë ndaj korrupsionit

Gjykimi i disa çështjeve penale e civile me tregjyqtarë nuk ka sjellë ndonjë rezultat kundër

korrupsionit sikundër u shpresua, veçse ka rriturçmimin për të mbrojtur korrupsionin nga

inflacioni. Në shumicën e rasteve dy gjyqtarët etjerë janë si nd/gjyqtarët para disa viteve dhe në

raste të shitjes të të drejtës, pazari ndahet në tresh.

vijon nga faqja 5

Gjykimi i çështjeve me një gjyqtar do të mundësojë dhe vlerësimin më thjesht dhe më mirë të punës së tyre

6 - 19 Prill 2009 7Korrupsioni

Kasacionit për të gjithë çështjet nëkompetencë të gjykatave tënënprefekturave, si dhe do të kishtekompetencë apelimi për çështje, përtë cilat është mbajtur qëndrim indryshmë në praktikën gjyqësore nëgjykata të shkallës së parë apo dheçështje, për të cilat gjykatat e apelitnë zona nuk krijojnë dot trupagjykuese. Kjo do të ndihmonte nëpërfundimin e çështjeve në afat tëarsyeshëm, në rritjen e cilësisë tëgjykimit, rritjen e kontrollit në dhëniene drejtësisë nga gjykatat më të ulëta,unifikimin e praktikave gjyqësore përçështje të përgjithshme, për të cilatkjo gjykatë do të jetë shkallë e fundit.Gjykatat e Apelit me këtë rast mundtë jenë zonale, pra më pak se janësot dhe normalisht me ngushtim tëkompetencave të tyre lëndore.

Tjetër çështje që mund tëndihmonte në administrimin më tëmirë të pushtetit gjyqësor është dhendryshimi i kushtetutës për sa ipërket përbërjes së KLD. Nga viti2002 e këtej është bërë shumë përfunksionimin normal të KLD, arritjetë përmendura dhe në botiminKëshilli i Lartë i Drejtësisë”.

Çështja diskutohet për zgjedhjene 9 anëtarëve të saj nga KonferencaGjyqësore Kombëtare, sipas nenit147 të Kushtetutës, pra shumica etyre. Eshtë pranuar në këtë mënyrëpër të theksuar pavarësinë egjykatave.

Pavarësia nuk sigurohet thjeshtnga fakti në se në përbërje të KLDshumica janë gjyqtarë, porsigurohet nga garancitë kushtetuesee ligjore për të mbrojtur pavarësinëkur ajo shkelet ose cenohet, të cilatsot jo vetëm janë sanksionuar pordhe aplikuar, si në rastet eshpalljeve si antikushtetuese tëligjeve apo dispozitave ligjore ashtudhe në ankimet individuale tëgjyqtarëve gjatë procedimevedisiplinore.Veç anëtarëve tëpërcaktuar në përbërje të KLD exofficio, mund të zgjidheshin ngakonferenca gjyqësore 3 ose 5anëtarë të tij, pra jo shumica e tyredhe pjesa tjetër të zgjidhej ngakuvendi ndër personalitetet eshquara në fushën e drejtësisë.

Konferenca Gjyqësore deri taniështë marrë seriozisht, por jo nënivelin e kërkuar, vetëm me këtëçështje dhe nuk ka realizuar, sikonstatoi me të drejtë dhe Shefi izyrës së OSBE në Tiranë Z.Bosch,detyrat e tjera natyrale të saj. Kjonuk do të cenonte pavarësinë esistemit gjyqësor, por do të krijonte

një KLD më funksional dhe mëpërgjegjës për funksionimin normaltë sistemit, duke mos lejuar qëinteresi i ngushtë i llojit të përdorëkëtë institucion si sindikatë, apo tëlejojë vegjetimin e sistemit.

Krijimi i Shkollës sëMagjistraturës ishte një përpjekje jovetëm për të ngritur nivelin ekualifikimit të juristëve, por dhe përtë stimuluar me mjete ligjorepjesëmarrjen e brezit të ri nësistemin e drejtësisë. Nga koha ePresidentit Meidani e deri më sotështë ndjekur nga KLD politikaemërimit të gjyqtarëve vetëm ngaShkolla e Magjistraturës. Sa i përketçështjes së perceptimit nga publikumbi korrupsionin në drejtësi,magjistratët e rinj nuk kanë sjellëndonjë të re. Sot midis të tjeraveështë në kritikë cilësia euniversiteteve dhe ky defekt i këtyreviteve të tranzicionit nuk kishte psetë mos prekte dhe Shkollën eMagjistraturës. Në pamje tjetër kjotendencë nuk lejon konkurencën, ebën të mbyllur sistemin e drejtësisëndaj saj.

Reforma në drejtësi,sfidë ndaj korrupsionit

Vihet re hapur në ligjin “PërOrganizimin e Pushtetit Gjyqësor”dhe “Për Organizimin eFunksionimin e Prokurorisë” sesistemi i drejtësisë është i mbyllurndaj profesioneve të lira dhejuristëve të quajtur “jashtë sistemit”dhe hap portat vetëm në një drejtimduke qarkulluar në të njëjtin ujë. Kjomund të jetë kaluar pa vëmendjenga ligjvënësit, por jo nga klanetnepotike në drejtësi. Eshtë bërëndarja e karrierave (separacione dicarriera) nga grupe të caktuara,të cilat duan ta kenë drejtësinë siarën e tyre. Nëse avokatët dhejuristët me eksperiencëpërjashtohen nga konkurimi, kjonuk ndodh thjesht nga koncepti iparagjykimit të profesioneve të lira.Nëse aplikohet ndarja e karrieraveatëherë dhe gjyqtarët nuk duhet tëpunojnë si avokatë, noterë etj.

Në drejtësi ashtu si dhe nëmjekësi, veç rëndësisë që kakualifikimi universitar veçohet siparësor aftësia, eksperienca,integriteti moral e profesional, tëcilat nuk mund të afirmohen në

shkollë e aq më tepër me këtë nivelshkollash, por në ushtrimin eprofesionit.

Kësaj nuk i shmanget ligji kurbën fjalë për kriteret e emërimit tëanëtarëve të gjykatës së lartë dhetë gjykatës kushtetuese. Vlerësimii përvojës profesionale në traditëdhe sot është kriteri bazë i karrierësnë drejtësi. Të ecësh në udhën etraditës së mirë dhe eksperiencëspozitive ligjore e profesionale ështënatyrale; të eksperimentosh nënpetkun e “mentalitetit të ri” apo“brezit të ri” do të thotë të mos dishku do të shkosh.

Nëse prokuroria e gjykatat dotë ishin të hapura ndaj konkurencës,kjo do t’i jepte frymëmarrje vetësistemit, atë frymëmarrje që jepkonkurrenca, eksperienca dheintegriteti. Nuk janë profesionet elira shkaku i problemeve në drejtësisot, përkundrazi ato diskriminohengjatë proceseve gjyqësore. Tëthuash se problemet vijnë ngaprofesionet e lira është njësoj si tëthuash se fajtorë për abuzimet nëdrejtësi janë qytetarët. Sindromi ifurnizimit me gjak të ri mënjanonshumë kritere të tjera dhe ështëtrashëgim i situatave revolucionare.Kjo nuk kërkon të mohojë arritjetnë këtë shkollë, por është enevojshme hapja e sistemit ndajkonkurrencës dhe balancimi ikërkesave për kualifikimin mepërvojën profesionale.

Edhe kur sistemi funksiononnormalisht, ndihet nevoja epërmirësimit të tij, ndërsa kur shihetse sistemi nuk funksiononnormalisht, nevoja e përmirësimit tëtij është urgjente.

Dhamë disa ide e mendime përpërmirësimin e sistemit të drejtësisëbazuar në traditën shqiptare nëfushën e organizimit të drejtësisënga viti 1923 e deri më sot, si dhenga eksperienca personale gjatëperiudhës që kam punuar avokat.

Kaq mund të lejojë një shkrim.Nëse do të kuptohet nga politikadhe aktorët përgjegjës në tërësinevoja e përmirësimit tëfunksionimit të sistemit gjyqësor,këto ide dhe të tjera do të duhet tëdiskutoheshin pa nxitim por dhe pazvarritje.

Eshtë koha për përmirësime nërioganizimin e pushtetit gjyqësor dhekodet e procedurave civile e penale,për përmirësimin e legjislacionit nëtërësi si dhe e zbatimit të tij ngaorganet përgjegjëse.

Besnik Çollaku

vijon nga faqja 6

6 - 19 Prill 20098 Opinion

Kur mbarova së lexuari librin“Zinxhiri i anktheve”, shpirti sepse nisitë këndojë ëmbël refrenin “...por ngatë gjitha më shumë/ dua Shqipërinë”.Edhe nëse s’je shqiptar, ky libër duhetlexuar sepse të shton njohuritë. Sirrjedhojë edhe përkushtimin ndajKombit tënd. Autori i librit zotërongjashtë gjuhë të huaja, aq sazotëronte edhe Skënderbeu. Gjuhët ehuaja të shumëfishojnë identitetin. Sagjuhë të huaja di, aq herë je njeri. Kjoduhet të jetë arsyeja që autori i librit“Zinxhiri i anktheve” ka mundur tëmeritojë titujt: akademik, inxhinier,historian, shkrimtar, gazetar, përkthyer.Ka kryer studimet në Universitetin eTiranës, pranë fakulteteve Gjeologji-Miniera, Histori-Filologji (degët gjuhë-letërsi dhe histori). Ka pasur funksionetë ndryshme në administratën lokale,në Radiotelevizion, në Ministrinë ePunëve të Jashtme dhe në Akademinëe Shkencave të Shqipërisë.

Eshtë autor i një numri vëllimeshpoetike dhe satirike, monografishhistorike dhe esesh. Ka përkthyer ngagjuhët e huaja në shqip dheanasjelltas mjaft vepra të rëndësishmetë letërsisë e të kulturës botërore.Eshtë anëtar i disa organizmaveshkencore ndërkombëtare dhepedagog në universitete të ndryshmeevropiane e më gjerë.

Qysh nga viti 1988 ështëbashkëthemelues i revistës evropiane“Haemus” dhe kryetar i ShoqatësKulturore shqiptare me të njëjtin emër.

Si ka mundësi që të gjitha salexuat, të mos ia plotësojnë kushtetpër t’u punësuar në Shqipëri?! Tëpaktën në qytetin e lindjes, Pogradec?!

Kur dëgjon zëthin e s’ëmës, qyshe lë qengji kopenë,

Blegërin dy a tri herë edhe ikën emerr dhenë!

Ja se si pyeste dhe vetpërgjigjejdikur Lasgush Poradeci: “Si të tëshijojë raki e manës, kur druri ish ikrimbur?! Më vrau harku, jo shigjeta,thotë diku Naim Frashëri.”

Kjo duhet të ketë qenë arsyeja qëshumë intelektualë, për të cilëtShqipëria kishte nevojë më shumë sekurrë, familjarisht morën rrugën emërgimit. Ndër ta edhe autori i librit“Zinxhiri i anktheve”.

Eqerem Çabej për Lasgushin kathënë: “...të cilin Shqipëria ia fali botës

vetëm një herë.” Kësaj thënie“Mësuesi i Merituar” dhe “Krenaria eQytetit”, Petro Prifti, autor i shumëbotimeve në fusha nga më tëndryshmet, i shtoi edhe: “Së pari net’ia falim Shqipërisë!” Për këtë qëllimai shkroi edhe “Rilindja e Lasgushit”dhe ka në proces botimi “Ringjallja erilindjes së Lasgushit”, vetëm e vetëmpër t’ia falë Lasgushin më parëShqipërisë.

Qëllimi i këtij shkrimi që po lexoniështë që të mos harrojmë kurrë seqyteti i vendlindjes dhe Kombësia qëka, cilidoqoftë ai, janë dashuria më emadhe e tija. Rrjedhimisht paria eqytetit dhe qytetarët, të njëjtën dashuriduhet të kenë për të.

Kur autori i librit “Zinxhiri ianktheve” u kthye në qytetin e lindjes–Pogradec dhe vuri kandidaturën përdeputet, i dhanë aq vota sa mund t’ikishte hak edhe ai që e turpëron dhejo më ai që e nderon Pogradecin dheShqipërinë. Edhe kur Pogradeci iadha votat djalit të Mitrush Kutelit, nukia lanë deputet, por ia flakën në dhe tëhuaj, paçka që ambasador. Pra edhekur Pogradeci u bën vend bijve të vet,nuk ia lënë në Shqipëri se u prishin“punë”!

Në respekt të tyre po u kujtojlexuesve drejtorin e muzeut të Vjenës,i cili shoqëronte kryeredaktorin e “Zërittë popullit”:

Drejtori –Ja dhe shpata bashkëme përkrenaren e heroit tuajkombëtar, Skënderbeut. I kemi blerënga një koleksionist privat.

Kryeredaktori –Meqenëse ështëfjala për blerje, a na i shisni?

Drejtori –(pasi u mendua gjatë)Vlera e tij nuk është kombëtare, porndërkombëtare, prandaj edhegjenden në muzeun tonë.

Pra intelektualë shqiptarë tëkalibrit si autori i librit “Zinxhiri ianktheve”, Ballkani, Evropa, SHBA,bota, nuk na i kthen. Këtu ata do t’ushërbenin vetëm shqiptarëve. Aty kujanë, me shpirt të shenjtëruarNënëterezeje, u shlyejnë kombevedetyrimet e Kulturës Shqiptare. Mekëtë shpirt, autori i librit “Zinxhiri ianktheve”,i rekomandoi qeverisjesshqiptare, përvojën e Ataturkut, i cilipër dhjetë vjet bëri për Turqinë sa përdhjetë shekuj. Për këtë ai studioi dhebotoi librin Ataturku, por...

Libri “Zinxhiri i anktheve” ështëradiografi e çiltër e autorit për vete dhepër të tjerët. Fjala “e çiltër” ka kuptimin:me shpirt qelibar.

Dikur shtriheshin pyje pa fund mepisha që rridhnin rrëshirë, të cilënmiliona vjet e shndërruan në qelibar.Që shpirti i autorit u kthye në qelibar, udesh vetëm “pesha e kohës” që aijeton. Libri i tij “Zinxhiri i anktheve”pikërisht këtë vërteton!

Ky libër është një sënduq, brendatë cilit janë vendosur thesare shpirti.Në krye është vënë xhevahiri më ibukur në botë, që autori na e dhurontë gjithëve, për ta patur moto, bukurinëe të cilit ai e shpreh me fjalë brilantesepse vetëm të tilla ka shpirti i tij:

“Ji njeri, ji i drejtë dhe mos harroqë, mbi ambicjet dhe intrigat, mbilakminë dhe smirën, qëndronPërjetësia e Kombit, qëndronDashuria për Atdheun. Aty duhet talëmë pikëpjekjen gjithmonë, paçka seheraherës nuk mirëkuptohemi menjëri-tjetrin.”

Me këtë xhevahir autori së pari kazbukuruar shpirtrat e dy djemve të tij.Si shembull po marr Ardianin, qëcilësohet si një nga penat e shquaratë rumanishtes, të cilin specialistëndërkombëtarë e parashikojnëfituesin e ardhshëm më të ri të çmimitNobel. Ardianin e kishin ftuar (si dheherë të tjera) për të mbajtur njëkumtesë në një konferencë

“Zinxhiri i anktheve” dhe PogradeciSa gjuhë të huaja di, aq herë je njeri

ndërkombëtare ku ai do tëpërfaqësonte shqiptarët. Kur e ftuannë mikrofon, ai u shpreh: “Mjaftonvetëm një shqiptar, Ismail Kadareja.”

Në bibliotekën “Mitrush Kuteli” –Pogradec shkova qëllimisht për tëparë në vitrinën e autorëvepogradecarë librat e Kyçykëve, at e bir,por ata mungonin! Punonjësja diku igjeti dhe unë i pashë. Ata ia kishindhënë dhuratë bibliotekës. As unë, aspunonjësja nuk e dinim nëse u ishtebërë promovimi, që është detyrëmorale e punonjësve të drejtorisë sëturizmit dhe kulturës në Bashki,bibliotekës, qendrës kulturore“Lasgush Poradeci” drejtorive tëshkollave nëpërmjet mësuesve tëletërsisë. Kjo duhet ligjëruar. Vetëmkështu Pogradeci turistik do të bëhetme të vërtetë më turistik. Autorët së pariduhet t’u falen qytetarëve të vet dhepastaj të tjerëve dhe botës.

Po e përsëris se libri “Zinxhiri ianktheve” është një sënduq, brendatë cilit ka një thesar me gjerdanëxhevahirësh të mbështjellë me pyetjedhe përgjigje intervistash. Duke qenëse autori ka përdorur dendur fjalorinpoetik, lexuesit e ndiejnë veten të ulurme biletë në vendin që fati u kacaktuar në “Zinxhirin e anktheve”. Librika 270 faqe dhe autori Kopi Kyçykunë të ka bërë radiografi të çiltër vetesdhe të tjerëve.

Maksut Çallo

6 - 19 Prill 2009 9Kulturë

Në kuadër të ditëve të frankofonisë2009, Aleanca Franceze e mbështeturnga Bashkia Pogradec, Ambasada eMaqedonisë në Tiranë dhe BankaPopullore, organizuan në Pogradec,prezantimin e jetës dhe veprës letraretë akademikut Luan Starova.Prof. Dr. Luan Starova shoqërohej nëkëtë mbasdite honori ngabashkëshortja e tij Gëzime, zonjatambasadore të Maqedonisë, Francësdhe Zvicrës në Shqipëri si dhe ngakryebashkiaku Shkëmbi. Në fund tëaktivitetit u shfaq filmi “Planetarium”,i Kiro Urdin.

Frankofonia më ka hapurdyert kryesore të jetës...

Shkrimtari akademik Luan Starova lindi më 1941, nëPogradec, ndërsa me veprat e tij në prozë është autor isagës shqiptare dhe asaj ballkanike, me të cilën ka arritursukses të madh në skenën letrare ndërkombëtare.

Romani “Koha e dhive” i botuar në shqip, është përkthyernë frëngjisht, gjermanisht, italisht, rumanisht, kroatisht,turqisht, bullgarisht, maqedonisht, polonisht dhe greqisht.

“Koha e dhive” është shpallur libri më i mirë në Francëpër vitin 1997 dhe ka fituar çmimin “Jean Monnet” përromanin më të mirë në Europë.

Përgatiti materialian: Ilir Shyta

“Kur vij në Pogradec, gjithmonëkam probleme me emocionet.Gjithmonë kam dilema të mos flasshumë, por t’ju them atë që me tëvërtetë kam në zemër. Unë jam njëpjesë e juaja, jam një pjesë e ikurqë sot kthehet. Isha këtu edhe parapesë vjetësh, kur u shpalla qytetarnderi, moment, kur kthimi i familjessime mori një farë legjitimiteti. Dihetnë filozofi që s’ka kthim prej ekzili,jeta kalon shpejt dhe askush s’mundtë kthehet në kohën që ka kaluar,mirëpo unë besoja, që letërsia, artimund të më ndihmonin të gjejarrugën e kthimit dhe kështu pas njëitinerari të gjatë në jetën time,shkrova historinë e familjes sime,ose më mirë gjeta rrugën e kthimitnë Pogradec...

Atëherë ikëm nga Shqipëria, në

një natë të turbullt të fillim viteve’40, pa shpresën se një ditë do tëktheheshim. Fatkeqësisht ata qëëndërronin se një ditë do tëktheheshin (babai dhe vëllazrit), nuku kthyhen... ndërkaq, unë i ngjaj atijMarathonomakut të maratonës qëvjen t’ju tregojë mesazhin se ukthyem...

Sinqerisht jo se i besoj shumëmetafizikës, por në një prej libravetë babait që unë trashëgova, në disaprej faqeve gjeja njolla hiri (im atëishte duhanxhi i madh),

...dhe ashtu pas shumë vitesh,zbulova se ato pikla ishin një llojitinerari në kërkim të rrugës së tij.

Vëllazërit e mi merreshin meinxhinjeri dhe mjekësi, vetëm unëisha i vetmi që dola prej asaj rruge,që siç thonte babai “është profesion

që e anashkalon burgun” ...Kështu filloi saga ime ballkanike.Erdhi “Koha e dhive” dhe

shkrimet e tjera. Pastaj, vijova me“Dashuria e gjeneralit”, ku 2/3-at engjarjeve ndodhin në Pogradec.Bëhet fjalë për një ushtarak franceztë njohur, Ogyst Eduart IpolitMortje, i cili u martua mepogradecaren Athina Todri Lazar.Gjyshi im i njihte ata... edhe këtuzbulova një rrugë të re.

Kështu, pata fatin tim që kjoletërsi të më kthejë mua nëPogradec.

Filozofia e frankofonisë mbetetnjë derë e hapur në jetë. Gjeneratate ardhshme me frankofoninë do t’ikenë të hapura dyert në Europë.

Frankofonia, në rastin tim, mëka hapur dyert kryesore të jetës...”

I tretiRuajna Zot prejndonjë mallkimitë tretë.Për të gjithë ka sa duhetujë e diellbukë e kripëdheullinj për kremte.

PulëbardhaPulëbardhae përhitur prej fluturimit të gjatëme krahërëndëgjurmonnëpër bregun e lindjeskrahëhapurnga dëshira e madheqë të arsyetohethumbnë gjërësinë e detit.

TriumfuesiEdhesa herëvalëtdo ta shpalojnëatë plagëtë gurit:PseRoma e rrënoiKartagjenën?Edhe sa herëmashtrim:CilinCilinE mposhti!

“

“

6 - 19 Prill 200910 Sociale

Pogradeci është qytet turistik,madje një perlë e Ballkanit. Dhe nejemi të lumtur që jetojmë këtu. Këtuvijnë për të pushuar nga Elbasani,për t’iu shmangur smogut, nga Tiranapër t’iu shmangur pluhurit dhe tymittë shkaktuar nga qarkullimi i denduri automjeteve. Por vijnë edhe familjetë tëra nga fshatrat, që janë mjaftafër qytetit; vijnë jo për të pushuar15 ditë apo një muaj, po përgjithnjë.Lënë bosh shtëpitë e tyre në fshatdhe jetojnë me qira në qytet.

Unë di katër familje; dy prej tyrekanë ardhur në qytet për të mos lënëpa shkollë fëmijët e tyre sepse nëfshatin nga vijnë, shkolla ështëmbyllur për mungesë nxënësish.Kështu ata bëjnë sakrificë duke çuarfëmijët në shkollë dhe njëkohësishtpunojnë bujqësinë në fshat. Veçbabait që rri gjithë javën në fshat, tëpremte mbasdite shkojnë atje edhefamiljarët e tjerë, të cilët kthehen nëqytet të hënë në mëngjes. Ata s’kanëasnjë faj, madje duhen lavdëruar. Përkëtë e ka fajin Ministria e Arsimit.Ashtu siç bëhet në Veri me fëmijëte ngujuar, që mësuesi u shkon nështëpi nxënësve, pas mbarimit tëmësimit në shkollë, edhe këtu njëmësues shëtitës mund të mbulonte2-3 fshatra, që shkollat të mosmbyllen edhe kur ka pak nxënës.

Dy rrëfenja të vërteta

Dy familjet e tjera, për mendimintim kanë ardhur kot në qytet. Ja pse:Të dyja familjet i kanë djemtë mepunë në Greqi, fëmijët i kanë nënmoshën 7 vjeç, kurse prindërit janëpensionistë. Kanë lënë shtëpinë nëfshat dhe kanë zënë nga një shtëpime qira në qytet. Të paktën dy herënë javë prindërit i hipin furgonit dheshkojnë në fshat për të mbjellë a vjelësipas stinës apo për të zier rakinë

Drejt qytetit

Fshati po braktiset pa arsye; do të vijë koha ta kërkojnë tokën e lënë djerrë

Xhako Thomai kishte një arë qëquhej ara e Dhromit. Ishte në formëne një katërkëndëshi këndrejtë dhe memadhësi tre dynym. Atë e kishte arënmë të mirë për sigurimin e bukës. Embillte një mot misër, pastaj vitin tjetërgrurë. Në qoftë se binte shi, kur ekish mbjellë me misër sigurontebukën, ndryshe i shkonte mundimi kotsepse ara nuk kishte ujë për t’uvaditur. Kur e mbillte grurë, ishte mëi fituar. Por kur e mbillte misër, gjentebelanë nga baldosa.

Në kohën që misri zinte bukë,baldosa vinte natën dhe ia hante; edheatë kallëp që s’e arrinte, ia priste misritkërcellin në fund dhe e rrëzonte përta ngrënë. Kështu Xhako Thomaiishte i detyruar ta ruante misrin çdonatë; vinte rreth e rrotull duke i rënënjë teneqeje për të trembur baldosën.Kjo punë nuk donte një ditë apo një

Shkoi tek vendi i kalesheve, e varixhaketën në një dëllinjë, mori kazmëndhe vazhdoi punën. Pasi kishte nxjerrëmjaft kaleshe dhe dita filloi të thyhej,vendosi të përcëllonte gjembat. Ndezinjë dëllinjë me shkrepse dhe në flakëne saj i kaloi kaleshet një nga një.

Aty nga fundi i ra erë leckë tëdjegur. Prapa dëllinjës po digjejxhaketa e Amerikës. I mërzitur ukthye në shtëpi, pa xhaketë dhe mekaleshet të papërcëlluara të gjitha. Emorën vesh fshatarët dhe kurmblidheshin nëpër sebepe engacmonin. Kështu Xhako Thomaimbeti pa xhaketë, për shkak tëkalesheve të kaut. Shtojmë se XhakoThomai jetoi 96 vjet.

Rapi Meçi, pensionist

Ara e Dhromit dhe xhaketa e Amerikës

nga kumbullat që kanë mbledhur. Porkëto prodhime i paguajnë më shumëse sa vlejnë, me lekët e furgonit, plusqeranë e shtëpisë dhe drutë përngrohje në qytet.

Atëherë pse të mos rrinë nështëpitë e tyre në fshat pa qira? Atjeperimet s’i paguajnë, as drutë përngrohje. Në fshat një i moshuar edhenjë lopë e kullot, edhe dy pula mundt’i mbajë. Veç kësaj, nga fshati nuk

duhet të ikësh edhe për klimën.Pogradeci edhe pse qytet turistik, nuke ka atë klimë që ka fshati. Tregojnëse një plak që kish jetuar në fshat,kur doli në pension, shkoi pas të biritnë qytet. Mbas një kohe u sëmur dheme gjithë mjekimet nuk po shërohej.Atëherë kërkoi: më çoni prapë nëfshat, atje dua të vdes! Pasi vajti nëfshat, filloi të përmirësohej dita-ditësderisa u shërua plotësisht.

Një familje tjetër është akoma mëkeq. Pasi shiti shtëpinë në fshat (fareafër qytetit) zuri shtëpi me qira nëqytet. Familja përbëhet nga dyprindërit pensionistë dhe djali menusen dhe dy fëmijë të vegjël. Djalikish punuar ca kohë në Greqi dheme paratë e mbledhura vendosi tëhapte një biznes në qytet. Pasi nukarriti gjë këtu, shkoi në Tiranë, dukemarrë me vete nusen me fëmijët.Pleqtë tani rrinë në qytetin tonëturistik duke paguar qiranë dhe drutëe dimrit, veç ushqimeve. Ata janë nëmoshë të thyer dhe nuk eshfrytëzojnë dot tokën në fshat. Sita shpjegosh këtë braktisje tëfshatit?!

Një shprehje e urtë popullorethotë: I zoti e di ku i pikon çatia. Porle të dalë dikush dhe të hedhë poshtëmendimet e mia, me argumente mëtë forta.

Unë mendoj se fshati po braktisetpa arsye; do të vijë koha ta kërkojnëtokën e lënë djerrë, se toka tashpërblen po ta punosh.

javë, por më shumë se një muaj.Kishte bërë pranë arës një kasolle megurë, jo më shumë se një metër tëlartë, dy metra të gjatë e një të gjerë,çatinë e kishte mbuluar me kashtë.Kur futej brenda ulte kokën, pastajmerrte një “dremkë” gjumë, se po tërrinte më shumë, baldosa bëntekërdinë.

Në mëngjes Xhako Thomaikthehej në shtëpi i vrarë ngapagjumësia, hante mëngjes dhe flintenjë copë herë. Pastaj ngrihej tëushqente kaun se i duhej për të lëruararën. Veç zahiresë që kishte mbledhur,i hidhte edhe kaleshe në vend të tagjisë(kaleshja është një shkurre me shumëdegë gati një gjysmë metër mbi tokëdhe po aq rrënjë nën tokë). Rrënja

është cilindrike dhe pasi e rreh meçekan, e copton duke filluar nga degët.Ajo del fije-fije si makarona. Për tënxjerrë rrënjët duhet të gërmosh mekazmë, kurse degët duhet t’ipërcëllosh që të zhduken gjembat.

Një ditë Xhako Thomai u nis përkaleshe, përbri arës së përmendur.Mori gomarin, kazmën dhe njëshkrepse. Kish veshur edhe xhaketëne Amerikës; kur kish ardhur ngakurbeti, ajo ishte pasuria që kish sjellë,asgjë tjetër. Në fillim e vishte përsebepe të mëdha, dasma etj. Mëvonë vetëm të dielave dhe kur uvjetërua, e vishte çdo ditë. Edhe nëpunë me të shkonte se kishin kaluar30 vjet që kur ishte kthyer ngaAmerika.

6 - 19 Prill 2009 11Studim

Bibliografi e arsyetuarpër Lasgush Poradecin

192865.ANONIM.Dy fjalë mbi vjershëtorin

Lasgush Poradeci.“Shqipëria e Re”. -Nr. 347,

Kostancë, 28 nëntor 1928, f. 3 ;-Flet për ardhjen e një poeti

shqiptar, të ri dhe të sukseshëmLasgush Poradecin. Poezitë e tij,thuhet në shkrim janë premtuese,ndërsa figuracioni popullor ivendlindjes mbetet mbizotërues nëvargjet e shkruarara nga autori.Shkrimi shoqërohet me vjershat eLasgushit: Njëzetet nëntor, Trioletadhe Excelsior. Kërkohen ndihmapër shërimin e Lasgushit, sepsegjendej i shtrirë në spital në Graz.

192966. ÇABEJ, Eqrem.Mbi poezinë e Lasgush

Poradecit.Gazeta e Re. -Nr. 94, Tiranë,

22 shkurt, 1929, f. 3 ;-Për Lasgush Poradecin dhe

veprën e tij poetike, Çabej do tëshkruante: “Lasgush Poradeci nahap portën e një jete të re nëpoezinë shqiptare, një “frissonneuf”, siç pat thënë V. Hygoi përvjershat e Baudelaireit, lind e rritetnë lëmën e këngës shqiptare njëstil i ri, të cilin do ta kërkosh mëkot ndër poetët e tjerë shqiptarë,po më kot edhe ndër shkrimtarët ehuaj nga shkaku i origjinalitetit qëshquan këtë poet djalosh. Ç’endryshon nga të parët ështëthellësia, është vjershëtori më ithellë që ka shkruar në shqipet, nëqoftë se kjo nuk është vënë re gjertani, shkaku është se më të

shumtët nuk e kuptojnë poezinë etij, e cila me fjalë dhe mënyrafoljesh, fare të thjeshta, e shumëherë popullore, arrin tëkoncentrohet aq sa mundet tënxjerrë në dritë mendimet më tëthella, ndjenjat më labirintike, idetëmë të larta. Dhe po të këndohetLasgushi me dashurinë, do tëvërtetohet thellësia e tij e pashoqe,në mos sot, nga brezat që do tëvijnë.

Po moskuptimi i lehtë, errësirae disa vjershave të tija, nuk ështënjë e metë përkundrazi, një elementi gjithë shkrimeve të thella në botë,që prej poemave indiane e, nëpërKuranin, gjer më sot. Fundi i fundit,çdo thellësi është e errët. Dhe fajis’është aq i gjeniut sa i publikutmendje shkurtë”. Një ditëShqipëria do t’ja falë njëherë botëskëtë talent të madh letrar, nënvizonnë këtë shkrim Çabej...

67. DHINIS, Micic.Disa komenta quasikritike mbi

vjershat e Lasgush Poradecit.Në: “Shqipëria e re”. -Nr. 367,

Kostancë, 28 prill 1929, f. 3 ;-Komentet kritikë nxjerrin në

pah vlerën që vjershat e Lasgushitkanë në tërësinë e tyre. Një takimme vendlindjen bën që të ndahetprej saj ngjyra emotive e krijimit.Ndërkaq dashuria mbetet njëndjenjë e zjarrtë, e cila nëkëndvështrim miqësor merr tone tëidileve kritike përsa i përketpërcaktimit të njëjtë, si figurë realeose jo në përshfaqjen e saj.

68. DHINIS, Micic.Disa komenta quasikritike mbi

vjershat e Lasgush Poradecit.Në: “Shqipëria e re”. -Nr. 368,

Kostancë, 5 maj 1929, f. 3 ;-Komentet kritike vijojnë edhe

në këtë numër botimi. Komentetpër pavdeksinë apo vijimësinë eelementëve jetësore marrin gjithnjëvlerësim pozitive që nënkupton njëkonotacion të përhershëmmbivlerësues. Vjershat e Lasgushit

nën këtë prizëm kritik bëhen mëdhease se kur kanë qenë prezentemë parë...

193169. PETROTTA, Gaetano.Lasgush Poradeci.Në librin: Petrotta Gaetano.

Popolo, lingua e letteraturaalbanese. Palermo, Tipogr.Pontifica, 1931, f. 395-397. Tekstiitalisht ;

-Flet se në kaptinën që merretme veprën e Lasgush Poradecit,Z. Petrotta, shkel vëngër dukerënë nga një gabim në tjerin.Lasgushi sipas tij i bën vjershat menjë lehtësi të jashtëzakonëshmedhe i prodhon me një nxitim tëmadh, gjë që e dëmton artin. Sipastij Lasgushi njeh mirë gjuhënshqipe, dalëngadalë ai po bënpërparime në metrikën e vjershave,ka një kulturë të mirë dhe nuk imungon talenti. Sipas tij poezia eLasgush Poradecit nuk lipset tëgjykohet si ajo e disa poetëve tëtjerë, që kanë prekur kulmin e artittë tyre, se ky ka kohë t’u qasetkëtyre.

193270. BULKA, Nonda.Horizonte të reja të letërsisë

kombëtare.Në: Minerva. -Nr. 4-5, Tiranë,

1932 ;-Autori parabolikisht kërkon të

hetojë momentin e atëhershëm tëkrijuesve të rinj duke u përpjekurta lidhë këtë me momentinshoqëror të vendit dhe të kohës.Për Lasgushin shkruan: “Lasgushinuk ka hedhur sytë rrotull tij për tëparë njeriun që rrjep njeriun,vëllanë që vret vëllanë.

A nuk ka parë se si virtytizhduket dhe thëthitet prej interesit?S’ka kuptuar që ati e do të birinpër interes, se qëndra egravitacionit të çdo vepriminjerëzor është interesi?... Qan,lëngonë dhe shfryn poeti njëdashuri të demoduar dheanakronike. I lutet një Perëndije pa

ditur mirë ku e ka banesën kjoPërëndi. Përpëlitet zall më zall dhepastaj...”.

193371. SHUNDI, Stefan.Lasgush Poradeci.Në: Minerva. -Nr. 7, 1933, f.

6-7 ;-Flet për popullaritetin e poetit,

thotë se nuk është poet popullor poantipopullor. Qëndron më afër DeRadës se Naimit, më afër Eminescutse Mussetsë. Citon vargun: Futetzemra...

Këtë varg e merr si tëpakuptimtë. Thotë se Zemra-shpirtinuk hyn në zemër. Si duket nuk ekuptonte nivelin poetik të gjuhës sëLasgushit, të poezisë. E këshillonpoetin të shkruajë vjersha më tëthjeshta, të lehta, se shqiptari nukështë i përgatitur për vjersha si tëLasgushit. Konstaton se gjëra të tillapoetin e bëjnë “nevrastenit”. E quanromantik, e impresionist. Ka harmonitë fjalëve e të tingujve, por pamendim - ka mendim të zbrazët.Lasgushi është enigmë, i tejkaluar nëkrahasim me poezinë e huaj. Gjuhae Poradecit i duket gjuhë e vrazhdë- pa muzikalitet dhe elegancë. Nuke pranon tezën se është poetkombëtar, meqë simbas tij nuk ështëshqiptar, në bazë të pamjes,fizionomisë së tij struktura e tij fizikesi thotë ai - i përngjan një rusi etj.Poeti është jashtë realitetit shqiptar,morboz në dashuri. I shquan vargjete poetit për natyrën. Vargjet e poetit,thotë Shundi, duken si jehona nëtempullin e zbrazët, të duket sikurbashkohen me Heshtjen, me Zotin eMadh.

72. NOLOGUS, (AntonLogoreci).

Vallja e Yjve e LasgushPoradecit.

Në: Minerva, Tiranë, 1933, 24dhjetor ;

-Flet se ky vëllim poetik mbetet ivlershëm dhe interesant në mënyrëne shkrimit të figurave letrare dhegjuhësore. Lasgush Poradeciimplikimet filozofike i ngre në art fjaledhe bëhet poet i pëlqyeshëm.Përmes shembujsh poetikë evlerëson faktin e figurshëm dhe hapshtegun e interpretimit të tyre sipjesëz e rikrijuar dhe si pjesëz epoezisë poullore.

fragment nga studimi

Msc Ilir SHYTA

4. Studime,krijime letrare tëautorëve të tjerë

për LasgushPoradecin botuar

në vëllime dheperiodikë të

ndryshëm shqiptarëdhe të huaj, sipas

kronologjisë sëviteve.

6 - 19 Prill 200912 Reklamë

6 - 19 Prill 2009 13Reklamë

Një emër ky që ka filluar të lakohet shpesh nga qytetarëtpogradecarë, por edhe më gjerë, nga vizitorë të rretheve të tjera tëShqipërisë apo dhe të huaj. Dyqani me suvenire gjendet mbi rrugën“Kajo Karafili” përballë valutës, në shërbim të qytetarëve zme njënumër të pafund suveniresh. Tek “Klajmena” mund të gjesh gjithçka,duke filluar nga punimet artizanale në dru, bakër, alabastër e qelq,pogradecare e deri tek ato të qyteteve si Kruja, Berati e Shkodra, tënjohura për traditën dhe cilësinë në këtë fushë.

Çdokush që ka patur rastin të vizitojë këtë dyqan, vë re qartë seaty pasqyrohet gjithë Shqipëria, nga jugu në veri. Pothuajse të gjithaqytetet shqiptare gjenden të reklamuara aty me bukurinë e tyrenatyrale, një pamje panoramike e sjellë aq mjeshtërisht, por nëpërmasa shumë herë më të vogla. Suvenire, punime artizanale qëflasin për historinë dhe traditën shqiptare... Kjo është dhe një ngaarsyet që suvenir “Klajmena” ka vizitorët e saj të huaj, që duan tanjohin më mirë dhe më shumë Pogradecin dhe Shqipërinë, jo vetëmsi gjeografi, por edhe në traditë dhe histori.

Mbas disa ditë qëndrimi në Pogradec dhe në Shqipëri ata nuklargohen pa marrë me vete një kujtim për udhëtimin, diçka midissuvenireve si buste të nënë Terezës, Deas, Skënderbeut, aposhqiponjë, flamur, enë kuzhine tradicionale, si buki, kusi, tabaka, nëdru dhe bakër, shishe vere, rakie dhe konjaku të veshura me punimenë dru etj. Ajo çka e bën të veçantë këtë dyqan suveniresh ështëokazioni, uljet e çmimeve me raste festash. Kushdo që ka menduarpër të bërë një dhuratë, suvenire “Klajmena” është zgjedhja e duhur,e mençur dhe plot surprizë. Për të gjithë ata që duan të zgjedhinsuvenir “Klajmena” tani e dinë ku ndodhet. Vizitojeni dhe nuk do tëmbeteni të zhgënjyer.

Suvenir“Klajmena”

Libra të rinj të Sh.B."D.I.J.A - Poradeci"

Drithërimat e zemrësPoezi dhe Ese

Autor: Paskal P. ZotoFaqe 64Çmimi: 250 lekë

Pritje e gjatëRoman

Krua i mërguarPoezi

Autor: Ramadan DinoshiFaqe 80Çmimi: 300 lekë

Fjala magjikeTregime dhe përralla për fëmijëAutor: Sokrat SheperiFaqe 96Çmimi: 300 lekë

Autor: Pavlina KristoFaqe 184Çmimi: 300 lekë

6 - 19 Prill 200914 Shëndeti

KESHILLA TE MJEKUT

Shpesh na ka rënë rasti tëdëgjojmë të thuhet: “Kujdesshëndetin në pranverë, pasi nëkëtë stinë ndërrohet gjaku.” Porçfarë ndodh në të vërtetë që trupii njeriut bëhet kaq vulnerabël nëkëtë stinë dhe lehtësisht i kapshëmnga sëmundjet?

Pikë së pari duhet t’ju rikujtojse sapo kemi dalë nga një stinë eftohtë, e ashpër, e mbingarkuar meharxhim të tepërt kalorish, mesëmundje të ndryshme si katarestinore, gripi, angina, bronkite, diareetj. si dhe me mungesë të zgjaturtë ditëve me diell. Të gjitha këtobëjnë që ne të dalim nga dimri dhetë hyjmë në pranverë me një truptë lodhur dhe me imunitet të dobët,pra një arsye e fortë që ne mundtë sëmuremi.

Nga ana tjetër, në pranverëmoti është akoma i paqëndrueshëmdhe shpesh mund të kemi 2-3 ditëtë ngrohta, ku trupi ynë përgatitettë përshtatet me të ngrohtin që povjen dhe papritur koha ftohetpërsëri. Me të drejtë populli përkëtë kohë thotë: “Ruhu nga diellime dhëmbë!” pa harruar këtushpërthimin e ndonjë epidemie gripiapo dhe rinitet alergjike. Eshtëvërejtur se në një kohë të tillë tëpaqëndrueshme trupi ynë stresohettepër për të rivendosurtermoregulacionin e vet, kjo përshkak edhe të ndryshimit tëmetabolizmit.

Gjithashtu, me ardhjen epranverës dita zmadhohet e natazvogëlohet, kjo na bën që pa dashjedhe pa e kuptuar të ngrihemi mëherët dhe të shkojmë në shtrat mëvonë. Por është vërtetuar që mezgjatjen e ditës: stimulohet puna egjëndrave me sekretim tëbrendshëm, kështu që na duhet tëshpenzojmë më shumë energji përt’u përshtatur me këtë gjendje tëre. Nga ana tjetër, duke zvogëluarorët e gjumit, do të kemi prodhimmë të pakët të kortizonit (hormonitmbrojtës) në trupin tonë, pasi dihetse ai prodhohet në sasinëmaksimale vetëm në një gjumë tëthellë. Pra, siç e shihni, është njëritëm biologjik që lufton tëpërshtatet me një cikël stinor, kjo

detyrimisht pasohet me ndjenjën elodhjes.

Një arsye tjetër është edheushqyerja. Në dimër ne jemi tëprirur të konsumojmë ushqime tëpasura me kalori, ku pjesën më tëmadhe e përbëjnë ato me origjinëyndyrore dhe të varfra mevitamina dhe kripëra minerale. Kyfenomen i ndërthurur edhe mejetën sedentare që pasohet në këtëstinë, shoqëruar me uljen e punëssë veshkave, mëlçisë dhe zorrëve,shkaktojnë grumbullimin etoksinave të ndryshme në trupin enjeriut.

Nga ana tjetër, me ardhjen epranverës, ne fillojmë tëkonsumojmë ushqime me origjinëbimore, konsumojmë më shumëujë dhe fruta për të dominuartemperaturat e larta të kësaj stine.Ky ndryshim i regjimit tëushqyerjes, pasohet patjetër mestresim të organizmit dhe harxhimenergjie. Gjithashtu, me ardhjen epranverës, e cila shoqërohet merizgjimin e natyrës, rizgjohet edheshpresa për shumë nga ne. Por me

kalimin e ditëve dhe javëve,kuptojmë se jeta është po ajo, asgjënuk po ndryshon. Ky fenomen, tekdisa persona shkakton nervozizëm,stres e deri depresion.

Po çfarë duhet të bëjmë për takaluar sa më shëndetshëm këtëperiudhë të vitit? Qysh në fillim dotë këshilloja që të bëni çmos për tëmos ndryshuar ritmin e jetës suaj.Kjo arrihet duke ndjekur po atëritëm që keni patur deri tani, pa eekzagjeruar me qëndrime edëfrime deri në orët e vona tënatës si dhe duke u ngritur nëmëngjes në po atë orar tradicionalqë keni patur. Por në qoftë segjumi i shqetësuar dhe debolesa nëzgjim vazhdojnë të persistojnë, mosnguroni të drejtoheni tek mjeku ifamiljes për të zbuluar ndonjësëmundje organike të mundshmesi psh një anemi, një pagjumësikronike e deri një çrregullim meorigjinë psikogjene. Vërtet që nukduhet të lini jashtë vëmendjes tëushtruarit me fiskulturë e sport, porduhet të eliminoni lodhjet e fortadhe stërmundimet.

Pse sëmuremimë shpesh në pranverë

Duhet të bëni çmos për t’umbrojtur nga gripi apo rinitetalergjike, që rëndom shpërthejnënë këtë stinë. Përsa i përketushqyerjes, duhet që jo vetëm tëmos e shkelni orarin e ngrënies sëvakteve, por dhe të ushqeheni nëmënyrë të tillë që të realizoni njëushqyerje të shëndetshme dhe njëdetoksikim të organizmit tuaj. Kjorealizohet duke balancuar nëushqimin tuaj karbohidratet,yndyrnat, proteinat dhe vitaminat.Karbohidrate, përveç fruktozës qëmund të merrni me anë të frutave,do t’ju rekomandoja ato qëasimilohen dhe “digjen” me lehtësi.

Proteinat do t’ju rekomandojaato me origjinë bimore që gjendennë thjerzat, soja, fasulja etj.proteinat shtazore që gjenden tekmishi i viçit e te peshku. Ndërsapër ydryrnat, më të preferuaratjanë ato me origjinë bimore si vaji iullirit, i misrit apo i lulediellit. Sëfundi rekomandoj të përdorni sa tëmundeni ujra oligominerale dhefruta. Por në fund të fundit do tëjetë mjeku i familjes ai që do tëvendosë nëse do të keni nevojë qëtë merrni vitamina shtesë apomagnez, që i japin energjiorganizmit tuaj për të përballuarkëtë fazë kalimtare të vitit.

Dr.Andrea KocaqiMjek familjeje, Libonik,

Korçë

Në dimër ne jemi të prirur tëkonsumojmë ushqime tëpasura me kalori, ku pjesënmë të madhe e përbëjnë atome origjinë yndyrore dhe tëvarfra me vitamina dhe kripëraminerale. Ky fenomen indërthurur edhe me jetënsedentare që pasohet në këtëstinë, shoqëruar me uljen epunës së veshkave, mëlçisëdhe zorrëve, shkaktojnëgrumbullimin e toksinave tëndryshme në trupin e njeriut.

6 - 19 Prill 2009 15

Dashuria, një kënaqësi-Çfarë mendimi ke, dashuria është kënaqësi apo punë, -pyet koloneli

gruan e tij.-Sigurisht kënaqësi! Përndryshe do të sillje në shtëpi një makinë me

ushtarë.

Paratë e gruas-Ku punoni?-Jam përkrahës familjesh.-Me çfarë para?-Me paratë e gruas sime!

Ora e lumtur-I dashur, e mban mend si më kërkove të jem gruaja jote?-Po, e dashur.-Isha aq e emocionuar, sa heshta një orë të tërë!-Po, e dashur, kjo ka qenë ora më e lumtur e martesës sonë.

Në telefon-Alo, centrali? Më lidhni me gruan time, ju lutem.-Ç’numër?-Pse, turk jam unë që të kem disa gra?

Horoskopi javor i “Nositit”

Akrepi (23.10-22.11)

Peshqit (20.2-20.03)

Ujori (21.1-19.2)

Bricjapi (23.12-20.1)

Shigjetari (23.11-22.12)Binjakët (21.5-21.6)

Gaforrja (22.6-22.7)

Luani (23.7-23.8)

Virgjëresha (24.8-23.9)

Peshorja (24.9-22.10)Dashi (21.3-20.4)

Demi (21.4-20.5)

Horoskop & Vipa

E keni vetë në dorë përtë bërë gjithçka të shkojëmirë në planin profesionaldhe atë familjar.

Java do të jetëpërgjithësisht pozitive nëaktivitetin e përditshëm dhemjaft interesante në biznes.

Do të kaloni një javë ngamë të favorshmet, mund tëpërballeni me një surpriza tëbukur në fundjavë.

Ditë disi problematike kunuk do të mungojë tensioni.Duhet të bëni kujdes nëmarrëdhëniet me partnerët.

Mund të përplaseni meshumë veta njëkohësisht. Mekarakterin që keni e keni tëvështirë të kërkoni ndihmë.

Duhet të tregoheni tëkujdesshëm në hapat qëdo të hidhni. Mund të

keni ballafaqime të vështirame të tjerët.

Javë nga më të mirat ekohëve të fundit, por duhettë bëni kujdes të mos hyninë diskutime pa vend.

Një situatë e ndërlikuarku keni hyrë mund tëzgjidhet me impenjim dhe joduke i anashkaluar.

Ndoshta këtë javëmund të merrni spunton qëju mungon për të bërë hapine parë drejt një projektiambicioz.

Nuk ka si të mos ju ecëmbarë këtë javë, sidomosnë planin sentimental dhenë lojrat e fatit.

Jo i mirë do të jetëaktiviteti juaj në sferën elidhjeve të reja të punës. Dotë jeni mirë me shëndetin.

Kërkoni më shumëimpenjim nga bashkëpunëtorëtpër të realizuar me sukses njëprojekt fitimprurës.

Jennifer Hudson në altar me qentëAktorja e çmimit Oscar që vitin e kaluar

ishte protagoniste e një historie tragjike, kashpallur dasmën, por nuk ka dashur të thotëdatën. Ajo ka thënë se do t’i pëlqente tadizenjonte vetë fustanin e bardhë.

”E dua të bukur, tradicional dhe klasik”,tha 27-vjeçarja Jennifer që sot niset ngaAlbany së bashku me Robin Thicke dhe dotë jetë në një turne në 24 qytete të SHBA,deri më 9 maj.

Divet e Hollywood-it tirane!Kamerierët dhe bashkëpunëtorët e artisteve më të famshme të

Hollyëood-it janë të rraskapitur nga kërkesat e paimagjinueshmedhe kapriçot e divave. Sipas revistës amerikane Star ështëjashtëzakonisht tip stresues Sharon Stone, maniake e higjienës.

Aktorja që sapo ka humbur kujdestarinë e djalit Roan, adoptuar në2001, pasi kishte kërkuar t'i bënte një injeksion në këmbë për tëshmangur problemin e djersës, nuk humb vesin, dhe i detyronshërbëtoret të pastrojnë më shumë se një herë në ditë makinat dhepeliçet e saj.

Paris Hilton, ruan çantat e saj ‘Gilli’ brenda në frigorifer për t’iushmangur të nxehtit në Los Angeles, i cili sipas saj i dëmton. JenniferLopez, ka punësuar një person vetëm për depilimet, i ka kërkuardados të punojë 16-17 orë në ditë dhe të shtatë ditët e javës.

Aniston, e lumtur 40 vjeçSipas Aniston, komedia flet për një martesë dhe ekuilibrin delikat

të familjeve dhe karrierës.Jennifer Aniston i shikon me qetësi vitet që kalojnë, dhe ja 40

vjeç dhe ish gruaja e Brad Pitt fletpër gazetarët se karriera e saj poshkonte në drejtimin që ajo kishtekërkuar.

"Punoj me njerëz fantastikë",ka thënë ajo. Aniston së shpejti dotë dalë para publikut me një film tëri, ‘Unë & Marley’, një komedi kuajo do të recitojë me aktorin OwenWilson.

Filmi tregon aventurën e një çiftiWilson-Aniston që para se të krijonin

familjen e tyre vendosin të bëjnë një provë dhe të rrisin një ‘labrador’.Sipas Aniston, komedia flet për një martesë dhe ekuilibrin delikat tëfamiljeve dhe karrierës, mbi ëndrrat dhe shpresat që njerëzit thurinkur janë te rinj.

6 - 19 Prill 200916

Enti Botues: "D.I.J.A. Poradeci" -PogradecAdresa e Redaksisë: Rruga "Rinia", Pallatet 7-katësh, Pogradec

Tel: +355 832 2905, Mobil: 069 2143753e-mail: afrovitig@yahoo.com;

redaksianositi@yahoo.com

Botues: Ilir DUKA & Afroviti GUSHONë kompjuter: Edlir PODALexoni gazetën në: www.poradeci.comGazeta shpërndahet në Qarkun Korçë

Përgjigjet e fjalëkryqittë numrit të kaluar (Nr. 458)

Fjalëkryq & Reklama

Horizontalisht: 1.Apolonia 7.Di 8.Mata 13.La 14.USA 15.Stalone18.Kilimanxharo 20.Kili 21.Ke 22.Visi 23.Si 24.Akulli 25.Grin 26.Ta27.BU 18.Ab 29.Madridi 31.Ese 33.Tru 34.Ana 35.Riga 37.TR 38.Li39.Kazablanka 42.Mig 44.Ben 45.Oka 46.BA 47.Qoshe 49.Fe 51.LT53.Isa 54.BR 55.Min 56.Dita 58.Etna 59.Gramozi 60.Asi

Vertikalisht: 1.Al 2.Pakistani 3.Luli 4.Osi 5.Namik 6.Arnold 8.Isak9.Mao 10.Al 11.Tonin 12.AN 16.Tregu 17.Edinburgu 19.Iliada 22.Vit24.Adisabeba 27.Berna 28.Arti 29.Maliqi 30.Ivana 31.Polonia 32.Aga36.IK 40Se 41.AK 42.Malta 43.Esat 48.Ose 50.Edi 52.Tas 55.MR56.NM

Horizontalisht: 1.Ato zanore në laring 5.Shkrimtari Gorki10.Ornela... aktore italiane (në invers) 12.Notë muzikore 13.R efortë 14.Dramë e Joneskut 17.Targa e Ersekës 18.Simboli kimik iosmiumit 19.Një portier italian 21.Gjiri... në lindjen e mesme23.Këngëtarja Libohova 24.Inicialet e futbollistit Tare 25.Odiseaose... 28.Lumë në vendin tonë 30.Bima... lule në pranverë32.Përemër vetor 33.Kryeqyteti i Arabisë Saudite 34.Mbahet... irrëmbyeri 35.Notë muzikore 36.Simobli kimik i metalit të kripëssë gjellës 37.Piktori Kodheli 38.Shikoi 39.Pepino... Kapri 40.Luhetnga aktorët 41.Abdomeni 42.Piktori Shijaku 44.Ka... për të ngrënë45.Notë muzikore 46.Qeni australian 48.Helmi i bardhë 49. ...Noli50.Një ind dhjamor

Vertikalisht: 1.Inicialet e Kolombit 2.Një zvarranik gjigand ilashtë 3.Njëri nga muskëterët e Dymas 4.Ra me shpatulla në tapet6.Pianistja e njohur Gjoka (në invers) 7.U..., u bind 8.Eshtë iporsaardhuri 9.Targa e Mirditës 11.Humoristi Bega 14.Figurëgjeometrike 15.Një kompozitor i dëgjuar italian 16.Shpikësi ibarometrit me zhivë 17.Jo e pastër 20. ...e detit 22.Lumë në Rusi26.Basketbollistja Shehu 27.Gjysmë kile 29.Notë muzikore31.Këngëtarja Nini, inicialet 34.Elin..., shkrimtar bullgar 35.AktoriAshiku 37.Politikani amerikan Pauell 38.Tekst: PARR 39.Dhomae parlamentit rus 40.Veli..., humorist 41.Emri i aktorit Spenser43.Trup gjeometrik 47. ...Dë Mopasan