- 1 -

บทนำ�

การพฒันาประเทศตามแนวทางของการพฒันาเศรษฐกิจและสงัคมแหง่ชาติ ตัง้แต่ฉบบัที่ 1 – 6 (พ.ศ. 2504 – 2543) เป็นต้นมา ทำาใหโ้ครงสรา้งทางเศรษฐกิจของไทยมกีารขยายตัวอยา่งรวดเรว็เกือบทกุด้าน โดยเฉพาะการผลิตในภาคอุตสาหกรรมและการพาณิชยไ์ด้สง่ผลให้ความต้องการใชพ้ลังงานของประเทศทกุชนิด ทกุประเภทเพิม่ขึ้นอยา่งรวดเรว็ ประเทศไทยต้องนำาเขา้นำ้ามนัดิบจากต่างประเทศในปรมิาณที่มากทกุปี ซึ่งทำาให้ต้องสญูเสยีเงินตราใหต้่างประเทศเป็นจำานวนมากทกุปี ดังนัน้การปรบัตัวให้เขา้กับสถานการณ์ที่ขาดแคลน พลังงานของโลกก็คือ การปรบัโครงสรา้งการผลิต และการใชพ้ลังงานในประเทศใหเ้ป็นระบบและการพฒันา แหล่งพลังงานธรรมชาติที่มอียูใ่นท้องถิ่นขึ้นมาใชป้ระโยชน์ โดยเฉพาะอยา่งยิง่ในชนบทที่ประชาชนสว่นใหญ่ มรีายได้ตำ่ารฐับาล จงึได้กำาหนดนโยบายการพฒันาพลังงานประเทศไวใ้นแผนพฒันาเศรษฐกิจและแรงงาน แหง่ชาติ ฉบบัที่ 5 ใหม้กีารเรง่รดัการสำารวจและพฒันาพลังงานประเภทต่างๆ ที่มตี้นกำาเนิดในประเทศกำาหนดมาตรการประหยดัและใชพ้ลังงานใหม้ปีระสทิธภิาพ ตลอดจนการพฒันาเทคโนโลยทีางด้านพลังงานเพื่อป้องกันวกิฤติการณ์ทางพลังงานในอนาคต จงึมคีวามจำาเป็นที่ต้องมคีำาวา่ "เทคโนโลยทีี่เหมาะสม" ขึ้น

- 2 -

เทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม (Appropriate Technology)

คว�มหม�ยของเทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม (Appropriate Technology) หรอืเทคโนโลยปี�นกล�ง(Intermediate Technology)

เทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม  หมายถึง เทคโนโลยทีี่เหมาะสมที่สดุสำาหรบัสภาพแวดล้อมและวฒันธรรม ของสงัคมที่จะนำาเทคโนโลยนีัน้ไปใชเ้ป็นเทคโนโลยทีี่เหมาะสมสำาหรบัใชใ้นประเทศกำาลังพฒันาหรอืชนบท ที่ยงัหา่งไกลความเจรญิในประเทศพฒันาแล้วซึ่งอาจไมม่ทีนุทรพัยห์รอืความเชีย่วชาญเฉพาะด้านเพยีงพอที่จะ ใชแ้ละบำารุงรกัษาเทคโนโลยทีี่ลำ้าหน้ามากๆ

คำาวา่ "เทคโนโลยทีี่เหมาะสม" (Appropriate Technology) อาจใชใ้นความหมายเดียวกันกับ "เทคโนโลยปีานกลาง" (Intermediate Technology) คณุ อี. เอฟ. ชูมกัเกอร ์ (E. F. Schumacher) ผู้แต่งหนังสอืเรื่อง "Small Is Beautiful" เป็นผู้คิดค้นศัพท์คำานี้ และใชม้นัในความหมายวา่เทคโนโลยใีดๆ ก็ตามที่แพงกวา่เทคโนโลยปีัจจุบนัในประเทศกำาลังพฒันา 10 เท่า แต่ในขณะเดียวกันก็ถกูกวา่เทคโนโลยใีนประเทศพฒันาแล้ว เทคโนโลยทีี่เหมาะสมสามารถซื้อหาได้สะดวกและใชง้่ายสำาหรบัคนจน สามารถ

เพิม่ผลิตภาพ (productivity) ได้ โดยก่อความเสยีหายทางสงัคมน้อยที่สดุ ชาวบา้นสามารถสรา้งเทคโนโลยทีี่เหมาะสมได้ด้วยใชว้ตัถดุิบและ ภมูปิัญญาท้องถิ่น ยกตัวอยา่งเชน่ ถ้าท่ีทำางานปกติใชเ้งิน 1 ดอลลาร ์ ในการซื้อเทคโนโลยขีัน้ตำ่ามาใช ้ แต่วถีิทางแบบอุตสาหกรรมใหมต่้องใชเ้งินกวา่ 1,000 ดอลลาร ์ "เทคโนโลยทีี่เหมาะสม" ในกรณีนัน้คือเทคโนโลยทีี่มรีาคาระหวา่ง 10-100 ดอลลารต์่อสถานที่ทำางาน ชูมกัเกอรแ์ละพวกพอ้งนักพฒันาของเขา ทำาใหศ้ัพท์คำานี้เป็นที่รูจ้กัระหวา่ง ที่ทำางานวจิยัเร ื่องทฤษฎีการพฒันาในทศวรรษ 2510

- 3 - ลักษณะสำ�คัญของก�รเป็นเทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม

โดยพื้นฐานของเทคโนโลยยีอ่มมปีระโยชน์ต่อการพฒันาประเทศชาติใหเ้จรญิก้าวหน้าได้แต่เทคโนโลยเีป็นเรื่องที่เกี่ยวขอ้งกับวถิีความเป็นอยูข่องสงัคมสมยัใหมอ่ยูม่าก ลักษณะเด่นที่สำาคัญของ เทคโนโลยสีารสนเทศมดีังนี้

เทคโนโลยทีี่เหมาะสมจะต้องชว่ยเพิม่ผลผลิต ลดต้นทนุ และเพิม่ประสทิธภิาพในการทำางาน ในการประกอบการทางด้านเศรษฐกิจ การค้า และการอุตสาหกรรม จำาเป็นต้องหาวธิใีนการเพิม่ผลผลิต ลดต้นทนุ และเพิม่ประสทิธภิาพในการทำางานคอมพวิเตอรแ์ละระบบสื่อสารเขา้มาชว่ยทำาใหเ้กิดระบบอัตโนมติั เราสามารถฝากถอนเงินสดผ่านเครื่องเอทีเอ็มได้ตลอดเวลา ธนาคารสามารถใหบ้รกิารได้ดีขึ้น ทำาใหก้าร บรกิารโดยรวมมี

ประสทิธภิาพ ในระบบการจดัการทกุแหง่ต้องใชข้อ้มูล เพื่อการดำาเนินการและการตัดสนิใจ ระบบธุรกิจจงึใชเ้ครื่องมอืเหล่านี้ชว่ยในการทำางาน เชน่ ใชใ้นระบบจดัเก็บเงินสด จองตัว๋เครื่องบนิ เป็นต้นเทคโนโลยทีี่เหมาะสมจะต้องเปลี่ยนรูปแบบการบรกิารเป็นแบบกระจาย เมื่อมีการพฒันาระบบขอ้มูล และการใชข้อ้มูลได้ดี การบรกิารต่าง ๆ จงึเน้นรูปแบบการบรกิารแบบกระจาย ผู้ใชส้ามารถสัง่ซื้อสนิค้าจาก ที่บา้น สามารถสอบถามขอ้มุลผ่านทางโทรศัพท์ นิสตินักศึกษาบางมหาวทิยาลัยสามารถใชค้อมพวิเตอรส์อบถามผลสอบจากที่บา้นได้

เทคโนโลยเีป็นสิง่ที่จำาเป็น สำาหรบัการดำาเนินการในหน่วยงานต่าง ๆ ปัจจุบนัทกุหน่วยงานต่างพฒันาระบบรวบรวมจดัเก็บขอ้มูล เพื่อใชใ้นองค์การประเทศไทยมรีะบบทะเบยีนราษฎรท์ี่จดัทำาด้วยระบบ ระบบเวชระเบยีนในโรงพยาบาล ระบบการจดัเก็บขอ้มูลภาษี ในองค์การทกุระดับเหน็ความสำาคัญที่จะนำาเทคโนโลยสีารสนเทศมาใชเ้ทคโนโลยเีกี่ยวขอ้งกับคนทกุระดับ พฒันาการด้านเทคโนโลยสีารสนเทศทำาให ้ ชวีติความเป็นอยูข่องคนเกี่ยวขอ้งกับเทคโนโลย ี ดังจะเหน็ได้จากการพมิพด์้วยคอมพวิเตอร ์ การใชต้าราง คำานวณ และใชอุ้ปกรณ์สื่อสารโทรคมนาคมแบบต่าง ๆ เป็นต้น

- 4 - คณุสมบติัของเทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม หรอืเทคโนโลยปี�นกล�ง

ราคาตำ่าและค่าใชจ้า่ยในการดแูลรกัษาตำ่าคือปัจจยัที่สำาคัญที่สดุของเทคโนโลยทีี่เหมาะสม เทคโนโลยทีี่ต้องดแูลรกัษาค่อนขา้งถี่อาจนับวา่มคีวาม

เหมาะสมได้ หากการดแูลรกัษานัน้สามารถทำาได้ ด้วยการใชท้ักษะ เครื่องมอื และวสัดพุื้นบา้น เทคโนโลยทีี่ "เหมาะสม" ปกติคือ เทคโนโลยทีี่อยา่งน้อยชาวบา้นสามารถซอ่มแซมเองได้

ไมจ่ำาเป็นต้องเป็นเทคโนโลย ี "ขัน้ตำ่า" เทคโนโลยทีี่เหมาะสมอาจใช้ประโยชน์จากงานวจิยั ล่าสดุได้ เชน่ ผ้ากรองนำ้าที่ทำาจากผ้าสา่หรีเก่าๆ ในบงัคลาเทศ ได้รบัแรงบนัดาลใจจากงานวจิยั เร ื่องการ เดินทางของเชื้ออหวิาตกโรคในนำ้า เทคโนโลยทีี่เหมาะสมอาจเป็นเทคโนโลยลี่าสดุ เชน่ มูลนิธทิำาโลก ใหส้วา่ง (Light Up the World Foundation) รณรงค์ใหช้าวบา้นในพื้นที่หา่งไกลในเนปาล ใชไ้ดโอด- เปล่งแสง (light – emitting diode หรอื LED) สขีาวแทนหลอดไฟฟา้แบบเก่า เพราะใชไ้ฟฟา้น้อยกวา่ 4 - 5 เท่า แต่ทนทานกวา่หลายเท่า (อยูไ่ด้นาน 50,000 ชัว่โมง เทียบกับอายุ 1,000 ชัว่โมงของหลอดไฟฟา้)

ความยัง่ยนื  คณุสมบตัิเชน่ ราคาตำ่า ไมส่ิน้เปลืองเชื้อเพลิง และการใชท้รพัยากรที่หาได้ใน ท้องถ่ิน สามารถทำาใหเ้ทคโนโลยท่ีีเหมาะสมมคีวามยัง่ยนื (sustainable) กวา่เทคโนโลยชีนิดอ่ืน ด้วยเหตนัุน้ บางครัง้นักพฒันาที่สนับสนุนแนวคิดการพฒันาอยา่งยัง่ยนื จงึสนับสนุนเทคโนโลยทีี่เหมาะสมด้วย

ก�รใชป้ระโยชน์จ�กเทคโนโลยหีรอืเทคโนโลยี

การใชป้ระโยชน์จาก "เทคโนโลยทีี่เหมาะสม" หรอื "เทคโนโลยปีานกลาง" ที่บรรลเุป้าหมาย ของชุมชนได้โดยไมต่้องใช้วสัดรุาคาแพงจากนอกชุมชน และง่ายพอที่ชาวบา้นจะสรา้งและบำารุงรกัษาเอง

ได้ "เทคโนโลยทีี่เหมาะสม" มคีวามหมายคล้ายกันกับ "เทคโนโลยชีาวบา้น" ในเมอืงไทย

- 5 - ในทางปฏิบตัินัน้เทคโนโลยทีี่เหมาะสมมกัหมายถึงเทคโนโลยทีี่ใชร้ะดับเทคโนโลยทีี่เรยีบง่าย และอ่อนโยน (ต่อสิง่แวดล้อม) ที่สดุในการบรรลจุุดประสงค์ของชุมชนนัน้ๆ ในทางกลับกันเทคโนโลยทีี่ม ี ราคาแพงอาจเป็นเทคโนโลยทีี่เหมาะสมที่สดุในชุมชนร ำา่รวยที่สามารถซื้อและบำารุงรกัษามนัได้ระบบสิง่แวดล้อมซึ่งต้องใชเ้ทคโนโลยทีี่แตกต่างกันดังนี้

1. ระบบเทคโนโลยกีารใชโ้ดยการสมัผัส คือการใชท้ีปราศจากรบกวนสิง่แวดล้อม โดยไมน่ำา ออกและไมน่ำาเขา้

2. ระบบเทคโนโลยกีารใชพ้ื้นที่โดยการนำาโครงการพฒันา

3. ระบบเทคโนโลยกีารเก็บเกี่ยวทรพัยากรออกจากระบบ

แหล่งท่ีม�ของเทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม

     1. เทคโนโลยทีี่คิดค้นมาตัง้แต่เดิมและมคีวามเหมาะสมในสมยัก่อนเรยีกวา่ เทคโนโลยพีื้นบา้น 

2. การพฒันาเทคโนโลยขีึ้นภายในประเทศ หรอืปรบัปรุงที่มอียูใ่ห้ก้าวหน้ายิง่ขึ้น      3. รบัถ่ายทอดเทคโนโลยจีากภายนอกประเทศ และนำามาดัดแปลงใช้ภายในประเทศ 

ขอบเขตของเทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม

     1. ประชาชนมคีวามรูแ้ละยอมรบัในเทคโนโลยนีัน้ ๆ ในท้องถิ่นอยู่แล้ว      2. ประชาชนในท้องถิ่นสามารถบรหิารและจดัการในกระบวนการผลิตได้ง่าย ๆ ไมซ่บัซอ้น      3. เทคนิคการใชง้่ายและไมซ่บัซอ้น เป็นเครื่องมอืขนาดเล็ก ใชค้ล่องตัว      4. ราคาประหยดั ต้นทนุในการผลิตตำ่า      5. ไมท่ำาลายระบบนิเวศวทิยาและสภาพสมดลุของสิง่แวดล้อม 

- 6 –

เทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม  ต�มแนวเศรษฐกิจพอเพยีง เศรษฐกิจพอเพยีง  เป็นปรชัญาชีถึ้งแนวการดำารงอยูแ่ละปฏิบติัตนของประชาชนในทกุระดับตัง้แต่ครอบครวั ระดับชุมชนจนถึงระดับรฐั ทัง้ในการพฒันาและการบรหิารประเทศใหด้ำาเนินไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒันาเศรษฐกิจเพื่อใหก้้าวหน้าทันต่อยุคโลกาภิวตัน์  ความพอเพยีง หมายถึง ความพอประมาณ ความมเีหตผุล รวมถึงความจำาเป็นที่จะต้องมรีะบบภมูคิุ้มกันในตัวที่ดี พอสมควรต่อการมผีลกระทบใดๆ อันเกิด จากการเปล่ียนแปลงทัง้ภายนอกและภายใน ทัง้นี้จะต้องอาศัย ความรอบรู ้ ความรอบคอบ ความระมดัระวงั อยา่งยิง่ในการนำาวชิาการต่าง ๆ มาใชใ้นการวางแผนและการดำาเนินการทกุขัน้ตอน ขณะเดียวกันจะต้องเสรมิสรา้งพื้นฐานจติใจของคนในชาติ โดยเฉพาะเจา้หน้าท่ีของรฐั นักทฤษฎีและนักธุรกิจในทกุระดับใหม้สีำานึกในคณุธรรมความซื้อสตัยส์จุรติและใหค้วามรอบรูท่ี้เหมาะสม ดำาเนินชวีติด้วยความอดทน ความเพยีร

มสีติปัญญาและความรอบคอบ เพื่อใหส้มดลุและพรอ้มต่อการรองรบัการเปล่ียนแปลงอยา่งรวดเรว็ และกวา้งขวาง ทัง้ด้าน วตัถ ุ สงัคม สิง่แวดล้อม และวฒันธรรมจากโลกภายนอกได้เป็นอยา่งดี ”  เทคโนโลยท่ีีเหมาะสมเป็นปัจจยัสำาคัญชนิดหน่ึงท่ีก่อใหเ้กิดเศรษฐกิจพอเพยีง ควรเลือกใชเ้ทคโนโลยทีี่เหมาะสม เพื่อสรา้งเสรมิความรูใ้นการทำามาหากิน และการทำาการเกษตร โดยนำาภมูปัิญญาที่ได้รบัสบืทอดกันมาในท้องถิ่นนำามาประยุกต์ใช ้ เพราะเทคโนโลยทีี่ใชใ้นการผลิต เพื่อดำารงชวีติและการจดัการล้วนแต่เริม่จากความเขา้ใจพื้นฐานที่เป็นภมูปิัญญาชาวบา้นท่ีนำามาปรบัใชต้ามการเปล่ียนแปลงของสภาพแวดล้อมและการประกอบอาชพีของราษฎรแต่ละภมูภิาค  ระบบไฟฟ�้แสงอ�ทิตยใ์นอ�ค�รปฏิบติัก�รศูนยเ์ทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม

 

                ปัจจุบนัอาคารศูนยเ์ทคโนโลยท่ีีเหมาะสม สถาบนัวจิยัและพฒันาได้ทำาการติดตัง้ระบบการประหยดัพลังงานภายในอาคาร ดังนี้                 1. ระบบไฟฟ�้แสงอ�ทิตยใ์นอ�ค�ร

            ระบบพลังงานแสงอาทิตยใ์นอาคารศูนยเ์ทคโนโลยทีี่เหมาะสม เป็นการนำาเอาพลังงานจากแสงอาทิตยม์าใชท้ดแทนพลังงานไฟฟา้ ซึ่งเป็นการประหยดัพลังงานอีกวธิหีนึ่ง และชว่ยลดภาระค่าใชจ้า่ย ค่าสาธารณูปโภคแก่มหาวทิยาลัย หลักการทำางานของเซลล์แสงอาทิตยจ์ะเกิดขึ้นเมื่อมแีสงอาทิตยม์าตกกระทบ เซลล์แสงอาทิตย ์ จะเกิดการสรา้งพาหะนำาไฟฟา้ประจุบวกขึ้น ได้แก่ อิเล็กตรอนและโฮล โครงสรา้งรอยต่อ

- 7 –

พเีอ็นจะทำาหน้าที่สรา้งสนามไฟฟา้ขึ้นภายในเซลล์ เพื่อแยกพาหะนำาไฟฟา้ชนิดอิเล็กตรอนไปที่ขัว้ลบและ พาหะนำาไฟฟา้โฮลไปที่ขัว้บวก ทำาใหเ้กิดแรงดันไฟฟา้ที่ขัว้ไฟฟา้ทัง้สอง เมื่อต่อใหค้รบวงจรจะเกิดกระแสไฟฟา้ไหลขึ้น

 ก�รปฏิบติั   

                                                  

                                       รูปแสดงก�รติดต้ังแผงเซลล์แสงอ�ทิตย ์ศูนยเ์ทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม

- 8 –

                                                

                                       รูปแสดงระบบควบคมุไฟฟ�้แสงอ�ทิตย ์ศูนย์เทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม

  ระบบพลังง�นไฟฟ�้แสงอ�ทิตยใ์นอ�ค�รศูนยเ์ทคโนโลยท่ีีเหม�ะสมประกอบด้วย

             1. 1  ระบบไฟฟ�้กระแสตรง 24 โวลต์  คือ การนำาเอาพลังงานไฟฟา้จากแสงอาทิตย ์ 65 โวลต์ มาผ่านเครื่องเก็บประจุ 24 โวลต์  ได้ไฟฟา้กระแสตรง 24 โวลต์ จากนัน้นำาไปผ่านเครื่องแปลงกระแสไฟฟา้ 24 โวลต์  ได้กระแสไฟฟา้สลับ 220 โวลต์ กำาลังไฟฟา้ทัง้สิน้ 500 วตัต์ นำาไปใชก้ับหลอดแสงสวา่ง (หลอดละ 18 วตัต์) รอบอาคารศูนยเ์ทคโนโลยทีี่เหมาะสม  ดังนัน้ระบบน้ีสามารถใชก้ับหลอดแสงสวา่งได้ ประมาณ 28 หลอด

- 9 –

                                                

รูปแสดงก�รติดต้ังหลอดแสงสว�่งรอบอ�ค�รศูนยเ์ทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม

                  1.2   ระบบไฟฟ�้กระแสตรง 12 โวลต์  คือ การนำาเอาพลังงานไฟฟา้จากแสงอาทิตย ์ 65 โวลต์ มาผ่านเครื่องเก็บประจุ  12 โวลต์  ได้ไฟฟา้กระแสตรง 12 โวลต์  นำาไปใชร้ะบบไฟฟา้จราจร ซึ่งติดตัง้ตรง สีแ่ยกขา้งศูนยเ์ทคโนโลยท่ีีเหมาะสม จำานวน 4 โคม

                                                 

รูปแสดงก�รติดต้ังไฟฟ�้จร�จรศูนยเ์ทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม- 10 –

ก�รนำ�เทคโนโลยท่ีีเหม�ะสมม�ใชใ้นง�นด้�นโลจสิติกส์

เทคโนโลยมีคีวามหมายตามที่ระบุไวใ้นสารานุกรมคือ แนวคิดกวา้ง ๆ ในการนำาความรูแ้ละ เครื่องทุ่นแรงมาประยุกต์ใช ้ เพื่ออำานวยประโยชน์ในการควบคมุหรอืปรบัสภาพใหเ้ขา้กับสิง่แวดล้อม โดยมนุษยไ์ด้มกีารนำาเทคโนโลยมีาใชจ้ะเร ิม่จากการแปลงทรพัยากรที่มอียูใ่นธรรมชาติไปเป็นเครื่องมอื ที่เรยีบง่ายในการอำานวยความสะดวก โดยชว่ยใหเ้กิดความก้าวหน้าทางด้านเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม ในทางด้านโลจสิติกสเ์ทคโนโลยกี็เขา้มามสีว่นเกี่ยวขอ้งอยา่งมากจนถือวา่เป็นปัจจยัที่สำาคัญที่สดุตัวหนึ่ง ในการแขง่ขนั

         เน่ืองมาจากความพรอ้มของพลังการประมวลต้นทนุตำ่าได้ก่อใหเ้กิดการพฒันาการสำาคัญในศาสตร ์ ของการจดัการโลจสิติกส ์ ความสามารถในการจดัการขอ้มูลประมาณมหาศาลอยา่งรวดเรว็และแมน่ยำาในชว่ง

35 ปีท่ีผ่านมา ได้เปล่ียนแปลงวธิกีารทำาธุรกิจเกือบจะเรยีกได้วา่ทัง้หมดเทคโนโลยเีหล่าน้ี ถกูเรยีกซำ้าไปวา่เป็น การปฏิวติัอุตสาหกรรมครัง้ท่ีสอง ความสามารถในการสง่ขอ้มูลระหวา่งคู่ค้าในโซอุ่ปทานผ่านทางระบบ แลกเปล่ียนขอ้มูลทางอีเล็คทรอนิคส ์ถกูนำามาใชง้านอยา่งแพรห่ลายมากขึ้นเรื่อย ๆ ในบรษัิทต่าง ๆ ความสามารถ ท่ีทำาใหฝู้งชนสามารถเขา้ถึงอินเตอรเ์น็ตได้เป็นสิง่ทีจุดประกายกระแสการซื้อสนิค้าจากบา้นสำานักงาน และยงั ไม่รวมถึงการใชอี้เมล์เป็นหนทางในการสื่อสารกับเพื่อนและเพื่อนรว่มธุรกิจทัว่โลก

         ระบบสารสนเทศระบบสื่อสารรว่มกับฮารด์แวรท่ี์เกี่ยวขอ้ง ที่ถกูนำามาใช้ในการจดัการโซอุ่ปทาน จะชว่ยในหลายบทบาทด้วยกัน อาจจะชว่ยเหลือกระบวนการตัดสนิใจ ชว่ยปฏิบติัการติดตามควบคมุจดัเก็บ และประมวลผลขอ้มูล และชว่ยเหลือในการสื่อสารระหวา่งบุคคล บรษัิท และเครื่องจกัร

บทบ�ทของเทคโนโลยใีนโซอุ่ปท�นและโลจสิติกส์

ก�รดำ�เนินง�นในโซอุ่ปท�นส�ม�รถท่ีจะแบง่เป็น 3  กระบวนก�รสำ�คัญ ได้แก่.- 1. กระบวนการจดัซื้อวสัด ุ (Sourcing)  2. กระบวนการผลิตสนิค้า (Make) 

- 11 –

3. กระบวนการจดัสง่สนิค้า (Deliver)   โดยในแต่ละกระบวนการน้ีมกีารดำาเนินงานยอ่ย ได้แก่        (1) การตัดสนิใจ (Decision) 

       (2) การสง่ต่อขอ้มูล (Data and Information)        (3)  การขนถ่ายและการเก็บรกัษาผลิตภัณฑ์ (Material Handling and Storage) 

เทคโนโลยไีด้เขา้มามบีทบาทในทกุกระบวนการยอ่ยนี้ (การตัดสนิใจ,  การสง่ต่อขอ้มูล และ การเคลื่อนยา้ยวสัดุ) เร ิม่ตัง้แต่ในการเคลื่อนยา้ยวสัดเุทคโนโลยทีี่ใชใ้นกระบวนการนี้ได้แก่เทคโนโลยทีี่ หมายถึงอุปกรณ์หรอืเครื่องจกัรที่ใชใ้นการเคลื่อนยา้ยวสัดนุอกจากนี้ยงัรวมถึงเครื่องมอืทื่ ใชใ้นการติดตาม และบง่บอกสถานะของวสัดไุปจนถึงผลิตภัณฑ์สำาเรจ็ ในกระบวนการต่อมาคือกระบวนการสง่ต่อขอ้มูลต่าง ๆ เทคโนโลยทีี่ใชใ้นกระบวนการนี้คือ เทคโนโลยทีี่เกี่ยวขอ้งกับการสื่อสารและเชื่อมโยงสว่นต่าง ๆ ขององค์กร โดยการใชอุ้ปกรณ์ทางคอมพวิเตอรเ์ขา้มามีสว่นชว่ย ซึ่งถกูเรยีกโดยรวมวา่ Transactional information technology อันได้แก่ ระบบ ERP, EDI และ XML และสดุท้ายคือเทคโนโลยทีี่ใชช้ว่ยประกอบการ ตัดสนิใจเพื่อใหต้ัดสนิใจได้อยา่งถกูต้องและสำาเรจ็ตามจุดมุง่หมายที่ตัง้ไวไ้ด้แก่ระบบ APS (Analytical Planning and Scheduling)

เทคโนโลยท่ีีเหม�ะสมกับวถีิไทย

ตลอดชว่ง 2 – 3 ปีท่ีผ่านมาน้ี สามพีน้่องตระกลู "Re" อันได้แก่ Reduce , Reuse และ Recycle กลายเป็นคำาฮิตสากลล่าสดุท่ีแทบทกุแบรนด์นำามาใชเ้พื่อ "โฆษณาประชาสมัพนัธ"์ รณรงค์ลดโลกรอ้น อันที่จรงิแล้วนัน้ ไมว่า่จะเป็น Re ไหนก็ตาม มนัไมใ่ชส่ิง่ใหมท่ี่คนไทยไมเ่คยสมัผัสหรอกครบั วถีิไทยแท้ๆ เราทำากัน มาก่อนแล้วทัง้นัน้ ยกตัวอยา่งเชน่

- 12 –

แนวคิด หนังสอืฝรัง่บอกว�่... วถีิไทยๆ ท่ีเร�เคยเห็นReduce ใหล้ดปรมิาณการใช้

พลาสติกขายบะหมี/่ขา้วเหนียวหอ่ใบตอง

Reuse ใหน้ำาของเก่ากลับมาใชซ้ำ้า ขายกาแฟในกระป๋องนมขน้หวาน

Recycle ใหน้ำาขยะมาแปรรูป แปรนำ้ามนัพชืเก่าเป็นไบโอดีเซล

แมว้า่ไทยเราจะไมไ่ด้เป็นผู้นำาด้านเทคโนโลย ี (ชนิด By the book) เหมอืนกับหลาย ๆ ประเทศในโลกท่ีหน่ึง แต่คนไทยก็เปี่ ยมไปด้วยความสรา้งสรรค์ เราเก่งกาจในการหยบิจบัสิง่ของรอบตัวมา "พลิก ปรบั ดัดแปลง" ตามความสามารถและองค์ความรูพ้ื้นๆ ของเรา

คว�มช�่งสงัเกตและชอบดัดแปลงนี้เอง คือ กญุแจสำ�คัญท่ีเร�ใช้ต่อยอดคว�มคิด ม�สูผ่ลิตภัณฑ์ หรอืเครื่องมอืใหม ่ๆ ตรงนี้ครบัคือท่ีม�ของคำ�ว�่ “Appropriate Technology” หรอื เทคโนโลยท่ีีเหม�ะ“สม”

ศาสตรข์องเทคโนโลยทีี่เหมาะสมนี้ หมายถึง ความพอเพยีงในการเลือกใชเ้ทคโนโลยใีห ้ สอดคล้อง กับต้นทนุ หรอืสิง่ที่มใีนท้องถิ่น แมว้า่ผลลัพธท์ี่ได้อาจไมส่มบูรณ์เต็มรอ้ยเหมอืนเครื่องจกัรสมยัใหม ่ แต่ก็สอดรบักับวถิีชวีติเรยีบง่าย ตามหลัก "พอเพยีง" ของสงัคมขณะนี้ได้ดี

- 13 –

ตัวอย�่งของเทคโนโลยท่ีีเหม�ะสมกับวถิีไทย ท่ีเป็นภมูปิัญญ�ของช�วบ�้น

ลองม�ดตัูวอย�่งก�รใช ้ "เทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม" ท่ีเป็นภมูปัิญญ�ช�วบ�้นอย�่งแท้จรงิ ได้แก่

“เครื่องสี และ แกะเมล็ดข�้วโพดแบบมอืถือ” “ ”

แบบแรกเป็น “เครื่องสขี�้วโพด ท่ีเผยแพรโ่ดยองค์ก�รยูนิเซฟ” เหมาะกับอุตสาหกรรมในครวัเรอืน คือ ใช ้"แรงคน" ในการหมุนแผ่นไมท้รงกลมที่มตีะปูโค้งงอฝังอยู ่ เมื่อเราป้อนฝักขา้วโพดเขา้ไป ตามชอ่งเหล็กที่ฝังอยูบ่นไมก้็จะทำาหน้าที่กะเทาะเมล็ดขา้วโพดใหอ้อกจากฝัก โดยฝักที่ถกูสแีล้วจะถกูผลัก ออกด้านนอกกลายเป็นซางขา้วโพด สว่นเมล็ดขา้วโพดจะรว่งลงด้านล่างซึ่งมกีระสอบผ้ารอรบัไว้

แบบที่สองเป็น “อุปกรณ์แกะเมล็ดข้�วโพดแบบมอืถือ”  เหมาะเป็นเครื่องใชป้ระจำาครวัเรอืนสำาหรบัแมบ่า้น อุปกรณ์ที่วา่นี้ใชไ้มแ้ผ่นรูปทรงคล้ายไมป้ิงปอง แต่มดี้ามถือยาวกวา่ เจาะชอ่งตรงกลาง เป็นรูปสีเ่หลี่ยม โดยมชีอ่งวงกลมเจาะอยูต่ามมุมของสีเ่หลี่ยมอีกที แมบ่า้นเพยีงแค่นำาฝักขา้วโพดสอดเขา้ ไปตรงกลางแล้วหมุนเครื่องมอื รอ่งภายในก็จะทำาหน้าที่แกะเมล็ดขา้วโพดออกโดยอัตโนมตัิ

- 14 –

เทคโนโลยทีี่เหมาะสมเชน่นี้ไมไ่ด้ถกูขดีกรอบไวเ้ฉพาะกับเครื่องมอืหรอืเครื่องจกัรในการผลิตเท่านัน้ แต่ยงัสามารถเชื่อมต่อกับวถิีการทำามาหากินทัว่ๆ ไปด้วย ยกตัวอยา่งเชน่  อุปกรณ์ไล่แมลงวนัใน รถเขน็ข�ยกับข�้ว  ที่พลิกแพลงการใชม้อเตอรข์นาดเล็กมาติดกับแกนเหล็ก ที่ตรงปลายมเีชอืกฟางผูกอยู ่ เมื่อเราเปิดมอเตอร ์ แกนเหล็กก็จะหมุนทำาใหเ้ชอืกฟางปลิวขึ้น ทำาหน้าที่ไล่แมลงวนัที่มาตอมอาหารไป ได้ง่าย ๆ อยา่งนี้เป็นต้น

ที่ผมเขยีนเชน่นี้ไมไ่ด้ประสงค์จะปิดกัน้เทคโนโลยสีมยัใหมน่ะครบั แต่ในสภาวะที่เศรษฐกิจค่อนขา้งฝืดเคือง การรูจ้กันำาองค์ความรูพ้ื้น ๆ มาคิดค้น

ดัดแปลง มนัก็พอใชท้ดแทนอุปกรณ์สมยัใหมท่ี่ม ี ราคาแพงได้ ...อยา่งไม่น่าเชื่อ

ฉะนัน้แล้ว อยา่มวัแต่บน่น้อยเนื้อตำ่าใจวา่เงินทองขดัสน ลงทนุไมไ่ด้ เพราะผมเชื่อวา่ความคิดดี ๆ ไมจ่ำาเป็นต้องอาศัยเทคโนโลยทีี่ก้าวลำ้าเสมอไป การพึ่งพาสิง่ของที่เรามอียูบ่วกกับการออกแบบอยา่งสรา้งสรรค์ นำาแนวคิด Reduce Reuse Recycle เขา้ชว่ย ก็น่าจะทำาใหเ้ราขบัเคลื่อนธุรกิจเล็กๆ ของเราต่อไปได้

หากคณุผู้อ่านท่านใดพบเหน็สิง่ประดิษฐแ์บบง่าย ๆ สอดคล้องกับหวัขอ้ "เทคโนโลยทีี่เหมาะสม" อยา่ลืมสง่มาแบง่ปันกันนะครบัผมขอเจยีดพื้นที่ตรงนี้เป็นเวทีความคิดสรา้งสรรค์บนพื้นฐานของความพอเพยีง

*เครื่องมอืกะเทาะเมล็ดขา้วโพดทัง้สองชิน้ จดัทำาโดยกองอุตสาหกรรมในครอบครวั กรมสง่เสรมิอุตสาหกรรม

ตัวอย�่งของเทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม

“Proximity” เทคโนโลยทีี่เหมาะสมกับงานบรกิารที่สอดคล้องวถิีชนบทก�รพฒัน�สนิค้�หรอืรูปแบบง�นบรกิ�รห�ใชจ่ะต้องพึง่พ�เทคโนโลยท่ีีลำ้�หน้�รุดไกล แต่ก�รหยบิยกเทคโนโลยท่ีีเหม�ะสม พรอ้มทั้งส�ม�รถตอบสนองผู้ใชง้�นต่�งห�กถือว�่เป็นสดุยอดของง�นออกแบบ และนี่คือแนวคิดในก�รสร�้งนวตักรรม เพื่อคว�มเป็นอยูท่ี่ดีขึน้ของช�วชนบทกับธุรกิจเพื่อสงัคมในน�ม Proximity จ�กประเทศพม�่ เพื่อนบ�้นของเร�นี่เอง

- 15 –

Proximity ก่อตัง้เมื่อปี 2004 โดย จมิ เทยเ์ลอร์ และ เด็บบี้“ ” “ ออง ดิน กับงานออกแบบ เครื่องสบูนำ้าแบบง่าย ๆ ใชง้านสะดวกที่”สามารถสง่ต่อถึงชุมชนกวา่ 600 หมูบ่า้นในปีแรก หลังจากนัน้อีก 8 ปีต่อมา เครื่องสบูนำ้าชิน้นี้กระจายตัวไปสูช่าวชนบทได้ถึง 80% ของประเทศ และชว่ยยกระดับคณุภาพ ชวีติขัน้พื้นฐานของชาวชนบทได้เป็นอยา่งดี ในชว่งที่ประเทศได้รบัผลกระทบอยา่งสงูจากพายุไซโคลนนารก์ิส “Proximity” ได้มกีารพฒันาเทคโนโลยทีี่ชว่ยใหช้าวชนบทสามารถกลับมายนืด้วยลำาแขง้ของตนเองได้รวดเรว็ไมว่า่จะเป็นการสรา้งทางเดินเท้า สะพาน การขุดคลอง แทงค์นำ้า และระบบชลประทานขัน้พื้นฐาน แต่ทกุผลิตภัณฑ์ที่ออกมาจะต้องตอบสนองความต้องการของชาวชนบทอยา่งแท้จรงิ และพนักงานในองค์กรเป็นจุดสำาคัญที่ทำาให ้ “Proximity” ประสบความสำาเรจ็ในวนันี้

ปัจจุบนั องค์กรยงัคงมุง่มัน่ในการสรา้งนวตักรรมบนพื้นฐานของเทคโนโลยทีี่เหมาะสมและสามารถตอบสนองความต้องการของชาวชนบท โดยเฉพาะกับระบบชลประทาน อีกทัง้ยงัใหบ้รกิารทางการเงินเพื่อใหท้กุคนสามารถเขา้ถึงเทคโนโลยไีด้ พรอ้มทีมงานที่ปรกึษาด้านการเกษตร เพื่อใหค้วามรูต้ลอดการทำางาน จนถึงวนันี้ “Proximity” ชว่ยใหช้วีติของชาวชนบทกวา่ 5 แสนราย มรีายได้ที่เพิม่ขึ้นพรอ้มคณุภาพชวีติ ที่ดีขึ้น และนี่คือองค์กรที่มุง่มัน่พฒันาเพื่อชุมชนบนพื้นฐานเทคโนโลยอียา่งง่าย ๆ แต่ได้ใจ แล้วคณุหละ !! ได้เร ิม่ต้นทำาอะไรเพื่อผู้อื่นแล้วหรอืยงั

- 16 –

ตัวอยา่งเทคโนโลยทีี่เหมาะสม

ถังลดขยะเปียกในครวัเรอืน