Economische groeiverwachtingen Marokko

2020 -2021

Effecten coronacrisisPresentatie opgesteld door

MEYS Emerging Markets Research

19 Mei 2020

www.meys.eu

www.meys.eu

www.meys.euwww.meys.eu

Coronavirus in Marokko

Stand van zaken per 19 mei 2020

▪ Ruim 99 339 mensen getest

▪ 92 367 negatief getest

▪ 6 972 positief getest

▪ 3 890 genezen

▪ 193 overleden

Getest

Negatief

Positief

Genezen

Overleden

Bron: L’Economiste

Aan

tal g

eval

len

per

dag

▪ ‘Lockdown’ in Marokko is verlengd tot 10 juni 2020 (was 20 mei)

www.meys.euwww.meys.eu

Coronavirus in Marokko

Bron: Ministerie van Volksgezondheid; bewerkt door MEYS

▪ Grootste aantal positief geteste personen in de regio’s Casablanca – Settat en Marrakech – Safi

▪ Gemeten naar aantal positief geteste personen per 1 miljoen inwoners is de regio Draa – Tafilalet per 19 mei het zwaarst getroffen

Stand van zaken per 19 mei 2020

Absoluut Per 1 miljoen inwoners

Beni Mellal - Khénifra 112 43

Casablance – Settat 2081 288

Draa – Tafilalet 586 350

Dakhla - Oued 3d Dahab 2 12

Fès – Meknes 960 221

Guelmim Oued Noun 43 97

Laâyoune - Saguia el Hamra 4 10

Marrakech – Safi 1289 275

Oriental 179 75

Rabat - Salé - Kenitra 668 140

Souss - Massa 77 27

Tanger – Tetouan - Al Hoceima 971 261

Totaal 6972 198

Regio Aantal positief geteste personen

www.meys.eu

▪ Het nationale noodfonds dat is opgericht voor de bestrijding van de sociale en economische gevolgen van de coronacrisis in Marokko bedraagt per medio mei 2020 32 miljard dirhams, inclusief bijdrage 10 miljard dirhams van de Marokkaanse overheid

▪ Voor ondersteuning van de economie en de aanschaf van gezondheid beschermende producten heeft de Marokkaanse overheid een fonds opgericht van 10 miljard dirhams

▪ De verantwoordelijkheid over de juiste besteding van dit steunpakket ligt bij het ‘Comité de Veille Economique’ van het Ministerie van Economie & Financiën

▪ Belangrijke economische maatregelen die ter ondersteuning van bedrijven en werknemers tot op heden zijn genomen:− Werknemers bij werkgevers in de formele sector aangesloten bij CNSS (Caisse Nationale de Sécurité Sociale- Nationale

Sociale Zekerheidsfonds) die vanaf februari 2020 in problemen zijn gekomen door corona, krijgen 2000 dirhams per maand (netto)

− Werkgevers aangesloten bij CNSS betalen geen sociale lasten voor hun werknemers tot 30 juni 2020− Bedrijven waarvan de omzet over het boekjaar 2019 minder dan 20 miljoen dirhams bedraagt, kunnen desgewenst

profiteren van uitstel van de indiening van belastingaangiften tot 30 juni 2020− Financiële tegemoetkoming tussen de 800 – 1200 dirhams (afhankelijk van grootte huishouden) aan zo’n 4 miljoen

huishoudens in de informele sector− Opzetten van het garantiefonds ‘Damane Oxygene’ dat garant staat voor kortlopende leningen die door kredietinstellingen

aan kleine en middelgrote ondernemingen worden verstrekt. De regeling via het Oxygene-fonds loopt tot 31 december 2020

▪ Per medio mei 2020 hadden 134.000 bedrijven met totaal 950.000 werknemers in dienst zich gemeld bij CNSS voor de compensatie van de sociale lasten

Coronavirus in Marokko

www.meys.eu

Coronavirus in Marokko

▪ In de regio Tanger zijn vanaf 28 april jl. bedrijven weer langzaam aan het opstarten

▪ Ruim 1200 bedrijven hadden hun bedrijfsactiviteiten vanwege de coronacrisis moeten staken

▪ Medio mei is 1 op de 4 bedrijven die de activiteiten hadden moeten staken weer opgestart, waaronder de fabriek van Renault

Aantal bedrijven in de regio Tanger die weer zijn opgestart sinds 28/4/2020

www.meys.eu

www.meys.eu

▪ EBRD voorspelt kleinere krimp van de economie in 2020 t.o.v. voorspelling IMF

▪ Volgens prognose mei 2020 verwacht EBRD dat de Marokkaanse economie krimpt met -2,0% in 2020 en groeit met +4,0% in 2021

3,02,6

3,8 3,7

3,0

2,3 2,3

3,8

3,0

2,2

-3,7

4,8

3,0

2,2

-2,0

4,0

-4,0

-3,0

-2,0

-1,0

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

2018 2019 2020p 2021p

BAM dec-19 BAM mrt-20 IMF apr-20 EBRD mei-2020

Prognoses economische groei 2020 – 2021 (%) Noot: (p) prognoseBron: Centrale Bank Marokko (BAM), IMF, EBRD Prognoses 2020 - 2021

Macro economie

www.meys.eu

Bedrijf Activiteiten Kwartaalomzet 2020-I (miljoen dirhams)

Verandering t.o.v. 2019-I (%)

Label Vie Groothandel, detailhandel 2 880 +26%

Marsa Maroc Logistiek 772 +6%

Managem Mijnbouw 1 107 +15%

Maroc Telecom Telecommunicatie 9 309 +4%

Mutandis Groothandel consumentenproducten

333 +6%

OCP Mijnbouw (fosfaat) 11 010 -4,9%

Taqa Morocco Energie 1 883 -20,7%8000

8500

9000

9500

10000

10500

11000

11500

12000

12500

13000

20-1

1-20

19

25-1

1-20

19

30-1

1-20

19

5-12

-20

19

10-1

2-20

19

15-1

2-20

19

20-1

2-20

19

25-1

2-20

19

30-1

2-20

19

4-1-

2020

9-1-

2020

14-1

-20

20

19-1

-20

20

24-1

-20

20

29-1

-20

20

3-2-

2020

8-2-

2020

13-2

-20

20

18-2

-20

20

23-2

-20

20

28-2

-20

20

4-3-

2020

9-3-

2020

14-3

-20

20

19-3

-20

20

24-3

-20

20

29-3

-20

20

3-4-

2020

8-4-

2020

13-4

-20

20

18-4

-20

20

23-4

-20

20

28-4

-20

20

3-5-

2020

8-5-

2020

13-5

-20

20

18-5

-20

20

Macro economie

Beursindex MASI

▪ De beursindex MASI daalde het scherpst in de 3 weken voorafgaande aan de Marokkaanse ‘lockdown’ op 20 maart jl. vanwege de Europese ‘lockdown’

▪ Sindsdien blijft de aandelenindex op een niveau dat ongeveer -25% beneden de pre-corona periode ligt

▪ Kwartaalcijfers van de verschillende beursgenoteerde bedrijven laten een beeld zien van winnaars en verliezers van de pandemie

▪ Bedrijven in de telecom, voedingsmiddelen en handel ondervinden minder hinder van de coronacrisis dan in de bouw, vastgoed, toerisme, energie, maakindustrie (m.n. luchtvaart, automobiel)

www.meys.eu

www.meys.eu

▪ Marokkaanse export van groente en fruit (primeur) heeft vooralsnog weinig geleden onder de coronacrisis

▪ In de periode 1 september 2019 – 9 mei 2020 steeg het exportvolume van groente en fruit met ruim +6% t.o.v. dezelfde periode in 2018-2019

▪ Sterke groei in exportvolume was te zien in rood fruit, watermeloenen en avocado’s

▪ Uitzondering op de positieve ontwikkeling is de export van citrus fruit, dat met 28% daalde t.o.v. dezelfde periode 12 maanden geleden

Product Volume (1000 ton) % verandering

2020 2019

Tomaten 514 492 +4,5%

Sperziebonen 112 102 +9,8%

Rood fruit 82,5 66 +25%

Watermeloenen 104,4 65 +61%

Avocado 32,8 11,2 +193%

Totaal 1077 1012 +6,4%

Export groente en fruit 1/9/2019 – 9/5/2020Bron: Foodex/L’Economiste

Landbouw

www.meys.eu

- 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000

Frambozen

Watermeloenen

Aardbeien (ingevroren)

Sperziebonen

Mandarijnen

Tomaten

Sinaasappels

2018 2019

Marokkaanse exportvolume belangrijkste groente en fruit producten naar Nederland (ton)Bron: Office des Changes; bewerking MEYS

▪ In 2019 werd ruim 211.000 ton aan groente en fruit geëxporteerd naar Nederland (2018 158.000 ton)

▪ 4/5 van de export bestaat uit sinaasappels, tomaten, sperziebonen, mandarijnen, aardbeien (ingevroren), watermeloenen en frambozen

▪ De totale exportwaarde van groente en fruit naar Nederland bedroeg in 2019 ruim 3,1 miljard dirhams (285 miljoen euro), een toename met +33% t.o.v. 2018 (2,3 miljard dirhams)

Landbouw

www.meys.eu

-

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

Marokkaanse exportvolume groente en fruit naar Nederland (ton)Bron: Office des Changes; bewerking MEYS

▪ Belangrijkste exportperiode van Marokkaanse groente en fruit naar Nederland is december – april, waarbij:− sinaasappels januari – juli− mandarijnen januari - maart− tomaten oktober – februari− sperziebonen september – mei

▪ Exportvolume in december 2019 lag +44% hoger t.o.v. dezelfde periode in 2018

▪ Belangrijkste tuinbouwregio voor Nederlandse telers/exporteurs is Souss Massa (regio Agadir)

+44%

Landbouw

Landbouwcampagne Landbouwcampagne LandbouwcampagneLandbouwcampagne

belangrijk deel export in 1e helft Landbouwcampagne

Landbouwcampagne

www.meys.eu

Landbouw

Kaart regio Souss Massa

▪ Ruim 13.000 ha. gedekte teelt in Souss Massa (42% van de totale regionale groenteteelt)

▪ 88% van de gedekte teelt vindt plaats in de westelijk gelegen provincie Chtouka Ait Baha

▪ Tomaten zijn veruit de belangrijkste groente in gedekte teelt (bijna 7.000 ha.)

▪ Profiel landbouwproductie regio Souss Massa:− Graan: 98% van de productie in de provincies Taroudant, Tiznit, Tata− Eerste oogst groenten (primeurs) belangrijkste groenteproductie: 84% van de totale

groenteproductie− Grootste areaal en productie aan tomaten, paprika’s en overige groenten in de

provincie Chtouka Ait Baha− Productie van citrus (sinaasappels, mandarijnen, e.d.) vindt voor 96% plaats in de

provincie Taroudant

Gemiddelde regenval regio Souss Massa Waterbronnen regio Souss Massa 2019-2020

Capaciteit stuwmeren gedurende campagne 2019-2020 beduidend lager dan in 2018 – 2019; vooral vanaf december 2019 minder regenval in de regio

www.meys.eu

▪ Watervoorraad in de regio Souss Massa wordt gevormd door:− Rivieren− Stuwmeren− Regenval− Grondwaterlagen

▪ Watergebruik in de regio Souss Massa afkomstig uit stuwmeren:− Irrigatie voor de landbouw: 85%− Industrie en drinkwater huishoudens: 15%

▪ Ongeveer 40% watergebruik voor landbouwirrigatie is grondwater

▪ Grondwaterpeil in de westelijk gelegen bassin Souss daalt met gemiddeld 1,5 – 2,0 meter per jaar

Oppervlaktewater

Landbouw

Waterkaarten waterschap Souss MassaNoot: regio waterschap overstijgt administratieve regio Souss MassaBron: ABHSM

www.meys.eu

▪ Meeste regenval in de regio Souss Massa gedurende de maanden oktober – april; hoogste niveau normaliter in de maand december

▪ De FAO ‘Agricultural Stress Index’ (indicatie van watergebrek voor landbouwgewassen) gaf in december 2019 aan dat 50 – 85% van het landbouwareaal kampte met watergebrek in de regio Souss Massa; in 2018 en 2017 was de situatie veel positiever

Eind december 2019 Eind december 2018 Eind december 2017

Periode 1984 - 2018

▪ Over een langere periode van 45 jaar is te zien dat de frequentie van ernstige droogte, waarbij > 30% van het tuinbouwareaal wordt geraakt, in de regio SoussMassa behoort tot de hoogste in Marokko m.u.v. de prefecture Agadir

▪ Bij een percentage van > 50% van het tuinbouwareaal dat wordt geraakt door ernstige droogte behoort Souss Massa tevens tot de regio’s met de hoogste frequentie in Marokko

Periode 1984 - 2018

Landbouw

www.meys.eu

www.meys.eu

▪ De bouwsector in Marokko kan opgesplitst worden in de volgende sub-sectoren:− Woningbouw− Utiliteitsbouw− Grond, water, wegenbouw (gww)

▪ De totale jaarlijkse productiewaarde van woning- en utiliteitsbouw (ca. 30 - 32 miljard dirhams) bestaat voor ongeveer 1/4 uit utiliteitsbouw en 3/4 woningbouw

▪ De gww-sector wordt gekenmerkt door het feit dat de Marokkaanse overheid als grootste opdrachtgever fungeert

▪ In 2019 bedroegen de begrote publieke investeringen in de gww-sector 40 miljard dirhams, waarvan investeringen in het wegennet en havens 2/3 van het budget bedroegen

Bouw

34,4%

31,7%

17,5%

13,2%

2,8%0,2% 0,2%

Wegen HavensMaterialen WaterSpoor LogistiekTransport & Verkeersveiligheid

Begrote publieke investeringen in gww-sector, 2019 (%)Bron: METL

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Waarde projecten woning- en utiliteitsbouw* (miljoen dirhams)Noot: (*) projecten met goedgekeurde bouwvergunningBron: HCP

www.meys.eu

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

140.000 dh 250.000 dh overige types

Volume start nieuwbouw woningen (aantal eenheden)Bron: Ministerie van Huisvesting

▪ Sinds 2008 heeft Marokko een sociaal woningbouwprogramma gericht op de laagste (‘140.000 dirhams’) en midden-inkomensklasse (‘250.000 dirhams’)

▪ Doelstelling sociale woningbouwprogramma:− 130.000 woningen gerealiseerd voor de laagste inkomensklasse (‘140.000 dirhams’) in de periode 2008 – 2020− 300.000 woningen gerealiseerd voor de midden-inkomensklasse (‘250.000 dirhams’) in de periode 2010 – 2020

▪ Gerealiseerde sociale woningbouwproductie 2008 – 2019:− 46.582 woningen in de prijsklasse ‘140.000 dirhams’− 460.637 woningen in de prijsklasse ‘250.000 dirhams’

Bouw

0

50.000

100.000

150.000

200.000

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

140.000 dh 250.000 dh overige types

Volume opgeleverde nieuwbouw woningen (aantal eenheden)Bron: Ministerie van Huisvesting

Slechts 1% van de jaarlijkse woningbouwproductie is voor de laagste inkomensklasse (‘140.000 dirhams’-woningen)

www.meys.eu

742000

642000

735000710000

664000

513000

425000

385300

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

800.000

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

▪ In 2002 bedroeg het woningtekort in Marokko nog ruim 1,2 miljoen woningen

▪ Sindsdien is het tekort sterk afgenomen door de bouw van honderdduizenden nieuwe woningen in zowel de sociale sector als in de vrije marktsector; ook de succesvolle aanpak van de sloppenwijken via het in 2004 gestarte overheidsprogramma ‘Villes Sans Bidonvilles’ (lett. steden zonder sloppenwijken) heeft bijgedragen aan het verminderen van het woningtekort

▪ In 2019 bedroeg het woningtekort ca. 385.000 woningen

▪ Totaal zijn er 8,9 miljoen woningen in Marokko, waarvan 12% leeg staat

Bouw

Tekort woningmarkt Marokko (aantal eenheden)Bron: Ministerie van Huisvesting

www.meys.eu -60,0%

-50,0%

-40,0%

-30,0%

-20,0%

-10,0%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

2018

m1

2018

m2

2018

m3

2018

m4

2018

m5

2018

m6

2018

m7

2018

m8

2018

m9

2018

m10

2018

m11

2018

m12

2019

m1

2019

m2

2019

m3

2019

m4

2019

m5

2019

m6

2019

m7

2019

m8

2019

m9

2019

m10

2019

m11

2019

m12

2020

m1

2020

m2

2020

m3

2020

m4

Groei verkoop cement op maandbasis (%)Bron: Ministerie van Huisvesting

Bouw

-17,5%

-15,0%

-12,5%

-10,0%

-7,5%

-5,0%

-2,5%

0,0%

2,5%

5,0%

7,5%

10,0%

Groeivoet j/j Bouwsector Groeivoet j/j nationale economie

▪ Groeivoet van de Marokkaanse bouwsector ligt sinds medio 2012 beneden de totale economische groei

▪ In 2019 enig herstel in vergelijking met 2018

▪ Door coronacrisis kwamen veel bouwprojecten vanaf 20 maart jl. stil te liggen; naar schatting 95% van de bedrijven in de Marokkaanse bouw-en vastgoedsector hebben hun bedrijfsactiviteiten per medio mei gestaakt

▪ De groei van de Bouwsector in het eerste kwartaal van 2020 was nog +0,7%, maar zal naar verwachting een krimp laten zien van bijna -16% in het tweede kwartaal 2020

▪ Vraag naar cement daalde in april 2020 met bijna 60% t.o.v. dezelfde periode in 2019

Kwartaalgroei Bouwsector Marokko (%)Noot: (p) prognose HCPBron: HCP

www.meys.eu

www.meys.eu

25.000

26.000

27.000

28.000

29.000

30.000

31.000

32.000

2017 2018 2019 2020

Volume goederenoverslag havens Marokko januari-april* (‘000 ton)Noot: (*) enkel de havens onder verantwoordelijkheid ANPBron: ANP

Transport▪ De goederenoverslag via de zeehavens onder verantwoordelijkheid Marokkaanse havenautoriteit ANP steeg in de eerste 4

maanden van 2020 met bijna +7% t.o.v. dezelfde periode in 2019

▪ Importen namen toe met +6,4%, met name door een sterke toename in de import van graan (3,5 miljoen ton) ter aanvulling op de tegenvallende graanoogst in Marokko

▪ Exporten stegen met +8,4% door een sterke toename in de export van fosfaat

▪ Positieve ontwikkelingen in goederenoverslag in Marokkaanse havens ook terug te vinden in de omzet van terminal operator Marsa Maroc dat in het eerste kwartaal van 2020 met +6% toenam t.o.v. dezelfde periode in 2019 tot 772 miljoen dirhams

www.meys.eu

www.meys.euwww.meys.eu

MEYS Emerging Markets Research is gespecialiseerd in:

▪ Internationaal marktonderzoek (bureau- en veldonderzoek)▪ Strategisch management advies▪ Partner search▪ B2B match making▪ Trainingen op het gebied van internationaal ondernemen▪ Interim management

Dit doen wij voor bedrijven en organisaties die in de opkomende markten van de MENA-regio en West-Afrika willen gaan ondernemen of hun bedrijfsactiviteiten willen uitbreiden.

MEYS heeft samen met haar lokale partner in Marokko Harvard Consulting een kantoor in Casablanca

www.meys.eu

MEYS EMERGING MARKETS RESEARCH

info@meys.euwww.meys.eu