1

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

DedicatedDedicatedDedicatedDedicatedDedicated

tototototo

my beloved childrmy beloved childrmy beloved childrmy beloved childrmy beloved childrenenenenen

2

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

=ÚO^Œ∞=∂@=ÚO^Œ∞=∂@=ÚO^Œ∞=∂@=ÚO^Œ∞=∂@=ÚO^Œ∞=∂@

áÈáÈáÈáÈáÈ\© ÑsHõΔʼnõΩ Ç[~°ÜÕ∞º q^•º~°∞÷ʼnõΩ ÇÏ$ ŒÜ«∞ÑÓ~°fiHõ Jaè#O Œ#Å∞. „QÆ∂Ñπ–2 #∂ «#

ÑsHΔÍ q è•#OÖ’ q[Ü«∞ ™ê èŒ#‰õΩ H©ÅHõO ZHÍ#q∞ (¿ÑÑ~ü–3) J<Õk JO ŒiH© ≥eã≤# Õ.

„QÆ∂Ñπ–2–¿ÑÑ~ü 3 ZHÍ#g∞Ö’ ÃãHõΔ<£–1 WO_çÜ«∞<£ ZHÍ#q∞H K≥Ok#k HÍQÍ, ÃãHõΔ<£–2

Z.Ñ≤.ZHÍ#q∞H ãO|OkèOz#k. #∂ «# ÑsHΔÍ q è•#OÖ’ x~°fiÇ≤ÏOK«É’ÜÕ∞ Ô~O_»= „QÆ∂Ñπ–2

HÍ=_»O =Å¡ 2008Ö’ [iy# „QÆ∂Ñπ–2 ZHÍ#q∞ ¿ÑÑ~ü (¿ÑÑ~ü III)#∞ Ñije¿ãÎ „Ñâ◊flÅ

ã~°o Uq èŒOQÍ L#fln? J=QÍÇÏ# KÕã∞HÀ=K«∞Û.

x*ÏxH „QÆ∂Ñπ–2 ¿ÑÑ~ü–3Ö’ ÃãHõΔ<£–1H K≥Ok# WO_çÜ«∞<£ ZHÍ#q∞ ã≤Å|ãπ "≥Ú «ÎO

ã≤qÖò ã¨sfiãπÖ’x ZHõ<åq∞H±û PѨ¬#Öò ¿ÑѨ~üÖ’x ã≤Å|ãπ#∞ „áêuѨkHõQÍ fã¨∞H˘x

~°∂á⁄OkOK«_»O [iyOk (6 Ü« x@∞¡ fã∞HÀ=_»O [iyOk). ZHÍ#q∞ „ÑâßflÑ„ «OÃÑ·

ãOÑÓ~°‚ J=QÍÇÏ# ~å"åÅO>Ë =∞#‰õΩ QÆÅ P è•~åÅ∞: 2008 Group II ZHÍ#q∞ ¿ÑÑ~üÖ’x

„Ñâ◊flÅ ÑijÅ#. ã≤qÖò ãsfiãπ ZHõ<åq∞H±û PѬ#Öò ¿ÑÑ~ü‰õΩ ãO|OkèOz# QÆ « „ÑâßflÑ„`åÅ

ÑijÅ#† WÑÊ\ =~°‰õΩ PѬ#Öò ÑsHΔÍ q è•#OÖ’ Z.Ñ≤.Ñ≤.Zãπ.ã≤. "å~°∞ x~°fiÇ≤ÏOz#

ZHÍ#q∞H±û PѬ#Öò ¿ÑÑ~üÖ’x „Ñâ◊flÅ ÑijÅ#.

q^•º~°∞÷Å J=QÍǨÏ#ÔH· ã≤qÖòû ZHõ<åq∞H±û PѨ¬#Öò ¿ÑѨ~üÖ’ 15 ã¨O=`«Ê~åÅ

„ÑâßflÑ„`åÅÖ’x „Ñâ◊flÅ∞, Z.Ñ≤.Ñ≤.Zãπ.ã≤. "å~°∞ x~°fiÇ≤ÏOz# qq èŒ ÑsHõΔʼnõΩ ãO|OkèOz

ã∞=∂~°∞ 15 ZHõ<åq∞H±û PѬ#Öò „ÑâßflÑ„`åÅÖ’x „Ñâ◊flÅ∞ (2005 „QÆ∂Ñπ–2, 2000

„QÆ∂Ñπ–2, ÔQl>_£, <å<£ ÔQl>_£ "≥Ú ŒÖ·#q) q^•º~°∞÷Å ™œHõ~åº~°÷O W=fi_»O [iyOk.

=ÚYºOQÍ „áê=∂}Hõ ÑÙãÎHÍÅ P è•~°OQÍ XH˘¯Hõ Ü« x\òÃÑ· =ÚMϺOâßÅ∞, X<£ =~ü¤

P#û~üû a\òÉϺOH±, q^•º~°∞÷Å „áêH©ìãπÔH· =∞iH˘xfl „áêH©ìãπ a@∞¡ W=fi_»O [iyOk. ¿ÑÑ~ü–3H

g∞~°∞ K«k"Õ „áê=∂}Hõ ÑÙãÎHÍÅ`Àáê@∞ D "≥∞\©iÜ«∞Öò ‰õÄ_® ãOÑÓ~°‚OQÍ ÀÇÏ ŒÑ_»QÆÅ Œx,

g∞ q[Ü«∂xH =∂~°æO K«∂ÑQÆÅ Œx Ptã∂Î.....

g∞ g∞ g∞ g∞ g∞

z~°Orq

3

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – =∂#"åaè=$kú ã∂p – ~åR L «Êu Î

q+¨Ü«∞ ã¨∂zHõ

1.1.1.1.1. „QÆ∂Ñπ – 2 2008 ZHÍ#g∞ „ѨâßflѨ„`«O... XHõ J=QÍǨÏ#...„QÆ∂Ñπ – 2 2008 ZHÍ#g∞ „ѨâßflѨ„`«O... XHõ J=QÍǨÏ#...„QÆ∂Ñπ – 2 2008 ZHÍ#g∞ „ѨâßflѨ„`«O... XHõ J=QÍǨÏ#...„QÆ∂Ñπ – 2 2008 ZHÍ#g∞ „ѨâßflѨ„`«O... XHõ J=QÍǨÏ#...„QÆ∂Ñπ – 2 2008 ZHÍ#g∞ „ѨâßflѨ„`«O... XHõ J=QÍǨÏ#... 004004004004004

2.2.2.2.2. „QÆ∂Ñπ – 2 2008 ¿ÑѨ~üÖ’ J_çy# „Ѩâ◊flÅ∞„QÆ∂Ñπ – 2 2008 ¿ÑѨ~üÖ’ J_çy# „Ѩâ◊flÅ∞„QÆ∂Ñπ – 2 2008 ¿ÑѨ~üÖ’ J_çy# „Ѩâ◊flÅ∞„QÆ∂Ñπ – 2 2008 ¿ÑѨ~üÖ’ J_çy# „Ѩâ◊flÅ∞„QÆ∂Ñπ – 2 2008 ¿ÑѨ~üÖ’ J_çy# „Ѩâ◊flÅ∞

– q=~°}`À ã¨=∂^è•<åÅ∞ (D Ü«¸x\òÃÑ·) ....................– q=~°}`À ã¨=∂^è•<åÅ∞ (D Ü«¸x\òÃÑ·) ....................– q=~°}`À ã¨=∂^è•<åÅ∞ (D Ü«¸x\òÃÑ·) ....................– q=~°}`À ã¨=∂^è•<åÅ∞ (D Ü«¸x\òÃÑ·) ....................– q=~°}`À ã¨=∂^è•<åÅ∞ (D Ü«¸x\òÃÑ·) .................... 006006006006006

3.3.3.3.3. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – x~°fiK«#O ......................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – x~°fiK«#O ......................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – x~°fiK«#O ......................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – x~°fiK«#O ......................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – x~°fiK«#O ...................................... 013013013013013

4.4.4.4.4. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – qq^èŒ ÉèÏ=#Å∞ .................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – qq^èŒ ÉèÏ=#Å∞ .................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – qq^èŒ ÉèÏ=#Å∞ .................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – qq^èŒ ÉèÏ=#Å∞ .................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – qq^èŒ ÉèÏ=#Å∞ ................................. 017017017017017

5.5.5.5.5. `«Åã¨i P^•Ü«∞O ..................................................`«Åã¨i P^•Ü«∞O ..................................................`«Åã¨i P^•Ü«∞O ..................................................`«Åã¨i P^•Ü«∞O ..................................................`«Åã¨i P^•Ü«∞O .................................................. 023023023023023

6.6.6.6.6. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O =∞kOѨ٠Ѩ^Œú`«∞Å∞ ..............................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O =∞kOѨ٠Ѩ^Œú`«∞Å∞ ..............................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O =∞kOѨ٠Ѩ^Œú`«∞Å∞ ..............................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O =∞kOѨ٠Ѩ^Œú`«∞Å∞ ..............................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O =∞kOѨ٠Ѩ^Œú`«∞Å∞ .............................. 026026026026026

7.7.7.7.7. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ x~å‡}O – =$kú, ^èÀ~°}∞Å∞ ......................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ x~å‡}O – =$kú, ^èÀ~°}∞Å∞ ......................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ x~å‡}O – =$kú, ^èÀ~°}∞Å∞ ......................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ x~å‡}O – =$kú, ^èÀ~°}∞Å∞ ......................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ x~å‡}O – =$kú, ^èÀ~°}∞Å∞ ...................... 037037037037037

8.8.8.8.8. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O JOK«<åÅ∞ ..........................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O JOK«<åÅ∞ ..........................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O JOK«<åÅ∞ ..........................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O JOK«<åÅ∞ ..........................................*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O JOK«<åÅ∞ .......................................... 044044044044044

9.9.9.9.9. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O QÆ}˜OK«∞@Ö’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞㨺Å∞,*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O QÆ}˜OK«∞@Ö’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞㨺Å∞,*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O QÆ}˜OK«∞@Ö’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞㨺Å∞,*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O QÆ}˜OK«∞@Ö’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞㨺Å∞,*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O QÆ}˜OK«∞@Ö’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞㨺Å∞,

„áê=ÚYº`« .........................................................„áê=ÚYº`« .........................................................„áê=ÚYº`« .........................................................„áê=ÚYº`« .........................................................„áê=ÚYº`« ......................................................... 046046046046046

10.10.10.10.10. P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ѩ"åǨÏO ........................................P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ѩ"åǨÏO ........................................P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ѩ"åǨÏO ........................................P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ѩ"åǨÏO ........................................P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ѩ"åǨÏO ........................................ 049049049049049

11.11.11.11.11. =∂#"åaè=$kú ã¨∂p ................................................=∂#"åaè=$kú ã¨∂p ................................................=∂#"åaè=$kú ã¨∂p ................................................=∂#"åaè=$kú ã¨∂p ................................................=∂#"åaè=$kú ã¨∂p ................................................ 055055055055055

12.12.12.12.12. PO„^èŒ „Ѩ^Õâò Pi÷Hõ =º=ã¨÷ – l.Zãπ._ç.Ñ≤. –PO„^èŒ „Ѩ^Õâò Pi÷Hõ =º=ã¨÷ – l.Zãπ._ç.Ñ≤. –PO„^èŒ „Ѩ^Õâò Pi÷Hõ =º=ã¨÷ – l.Zãπ._ç.Ñ≤. –PO„^èŒ „Ѩ^Õâò Pi÷Hõ =º=ã¨÷ – l.Zãπ._ç.Ñ≤. –PO„^èŒ „Ѩ^Õâò Pi÷Hõ =º=ã¨÷ – l.Zãπ._ç.Ñ≤. –

qq^èŒ ~°OQÍÅ "å\Ï, ѨxKÕ¿ã"åi âß`«O .....................qq^èŒ ~°OQÍÅ "å\Ï, ѨxKÕ¿ã"åi âß`«O .....................qq^èŒ ~°OQÍÅ "å\Ï, ѨxKÕ¿ã"åi âß`«O .....................qq^èŒ ~°OQÍÅ "å\Ï, ѨxKÕ¿ã"åi âß`«O .....................qq^èŒ ~°OQÍÅ "å\Ï, ѨxKÕ¿ã"åi âß`«O ..................... 064064064064064

13.13.13.13.13. H© áê~ÚO\òû. .........................................................H© áê~ÚO\òû. .........................................................H© áê~ÚO\òû. .........................................................H© áê~ÚO\òû. .........................................................H© áê~ÚO\òû. ......................................................... 075075075075075

14.14.14.14.14. One word Questions (463) ........................................ 079

15.15.15.15.15. „áêH©ìãπ „Ѩâ◊flÅ∞ „áêH©ìãπ „Ѩâ◊flÅ∞ „áêH©ìãπ „Ѩâ◊flÅ∞ „áêH©ìãπ „Ѩâ◊flÅ∞ „áêH©ìãπ „Ѩâ◊flÅ∞ (402) ............................................. 119

16.16.16.16.16. APPSC, UPSC QÆ`« „ѨâßflѨ„`åÅÖ’ „Ѩâ◊flÅ∞ QÆ`« „ѨâßflѨ„`åÅÖ’ „Ѩâ◊flÅ∞ QÆ`« „ѨâßflѨ„`åÅÖ’ „Ѩâ◊flÅ∞ QÆ`« „ѨâßflѨ„`åÅÖ’ „Ѩâ◊flÅ∞ QÆ`« „ѨâßflѨ„`åÅÖ’ „Ѩâ◊flÅ∞ (176) ......... 153

4

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

„QÆ∂Ñπ –––––II 2008, ZHÍ#g∞ „ÑâßflÑ„ «O.... XHõ J=QÍÇÏ#

APPSC "å~°∞ x~°fiÇ≤ÏOz# „QÆ∂Ñπ – 2 2008, ¿ÑÑ~ü – 3 ZHÍ#g∞ „ÑâßflÑ„`åxfl, ã≤Å|ãπ#∞ Ñije¿ãÎ U

JOâßÅÃÑ· Z‰õΩ¯= Œ$+≤ì ™êiOKåe? „Ñâ◊flÅ ã~°o Z\Ï¡ LOk? U Ü« x\ò #∞Oz Z‰õΩ¯= „Ñâ◊flÅ∞ =zÛ#q?

QÆ}ÏOHÍÅ∞ Z\Ï¡ K« Œ"åe? J<Õ q+Ü«∞O J=QÆ «=∞=Ù «∞Ok.

2008 „Ñâ◊fl Ñ„ «OÖ’ qq èŒ Ü« x@¡ #∞Oz =zÛ# „Ñâ◊flÅ ãOYº

qÉèÏQÆO – 1 ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ „Ñ}ÏoHÍ ~°K«# qÉèÏQÆO – 2 PO„ èŒ„Ñ Õâò Pi÷Hõ =º=ã÷

  ÉèÏ~° « Pi÷Hõ =º=ã÷

1. ÉèÏ~° « „Ñ}ÏoHõÅ∞ 10 1. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O, HDI, GSDP 19

2. ã∂÷Å Pi÷Hõ q è•<åÅ∞ 29 2. Z.Ñ≤. „Ñ}ÏoHõÅ∞ 9

3. ãÇÏ[=#~°∞Å∞, [<åÉèÏ–

„a\©+π áêÅ<å „ÑÉèÏ=O 16 3. Z.Ñ≤. =º=™êÜ«∞O 24

4. „ Œ=ºO–ÉϺOHOQ∑–„ÑÉèí∞ «fi q «ÎO 10 4. Z.Ñ≤. Ñi„â◊=∞Å∞ – ãÇÏHÍ~° ~°OQÆO 12

5. =$kú, Jaè=$kú, QÆ}ÏOHõâßGO 9 5. PDS, MSP, AP ¿ã"å~°OQÆO 12

74 76

qÉèÏQÆO – 2Ö’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O, HDI J<Õ JOâßÅ∞ WO_çÜ«∞<£ ZHÍ#g∞H K≥Ok#q. HÍ|\ì, WO_çÜ«∞<£ ZHÍ#g∞

#∞Oz 90 „Ñâ◊flÅ∞, Z.Ñ≤. ZHÍ#g∞ #∞Oz 60 „Ñâ◊flÅ∞ J_»QÆ_»O [iyOk.

Z.Ñ≤. ZHÍ#g∞ HõO>Ë, WO_çÜ«∞<£ ZHÍ#g∞ #∞Oz =zÛ# „Ñâ◊flÅ∞ Z‰õΩ¯= H¡+ìOQÍ L#flq. „Ñu Ü« x\ò

#∞Oz Fact based „Ñâ◊flÅ`À áê@∞ Concept based „Ñâ◊flÅ∞ ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ<Õ J_»QÆ_»O [iyOk. H˘xfl „Ñâ◊flÅ∞

ZHÍ#g∞x Ö’ «∞QÍ J 茺ܫ∞#O KÕ¿ã"å~°∞ =∂„ «"Õ∞ ["å|∞ ÃÑ>Ëì q èŒOQÍ J_»QÆ_»O [iyOk. H˘xfl „Ñâ◊flÅ∞

L^•ÇÏ~°}QÍ fã∞‰õΩO>Ë

Knowledge based Questions :

1. Zxq∞ Œ= ÑOK«=~°¬ „Ñ}ÏoHõ "≥Ú ŒÅ∞ÃÑ\ì#k U ãO= «û~°OÖ’ ?

⇒ ÉèÏ~° « Õâ◊ „Ñ}ÏoHÍãOѶ∞ Kè≥·~°‡<£ (1= Ü« x\ò „Ñ}ÏoHõÅ∞)

2. Œ∞~åæÑÓ~ü L‰õΩ¯ Ñi„â◊=∞ nx ãÇÜ«∞O`À ™ê÷Ñ≤OK«|_ç#k (2= Ü« x\ò ã∂÷Å Pi÷Hõ q è•<åÅ∞)

3. 1853Ö’ ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú Œ\ Ô~·Å∞ „ÑÜ«∂}O ZHõ _»#∞Oz „áê~°OaèOK«|_çOk

(3= Ü« x\ò „a\©+π áêÅ<å „ÑÉèÏ=O)

4. P~ü.a.S. „Ñã∞Î « QÆ=~°fl~ü Z=~°∞ (4= Ü« x\ò – „ Œ=ºO – ÉϺOHOQ∑)

5. 'Stages of Growth' J<Õ ã≤ •úO «O Z=i`À =Ú_çÑ_ç LOk (5= Ü« x\ò – =$kú – Jaè=$kú)

5

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

6. ™êfi «O„ «º=Ú ~åHõ=ÚO Œ∞ "≥Ú Œ\™êiQÍ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ÖH¯Oz# ≥=~°∞ (1= Ü« x\ò – *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O)

7. PO„ èŒ„Ñ Õâò "≥Ú Œ\ ÑOK«=~°¬ „Ñ}ÏoHõÖ’ JOK«<å"Õã≤# ÃÑ@∞ì|_ç ã∞=∂~°∞ (2= Ü« x\ò Z.Ñ≤. „Ñ}ÏoHõÅ∞)

8. 2005–06Ö’ PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’x Hõ=∞`åÅ ãOYº ã∞=∂~°∞ (3= Ü« x\ò Z.Ñ≤. =º=™êÜ«∞O)

9. PO„ èŒ„Ñ Õâò áêi„âßq∞Hõ J=™ê÷Ñ# HÍ~˘Ê~+<£ (APIIC) ™ê÷Ñ≤Oz# áêi„âßq∞Hõ "å_»Å ãOYº ã∞=∂~°∞

(4= Ü« x\ò – Z.Ñ≤. Ñi„â◊=∞Å∞)

10. PO„ èŒ„Ñ Õâò ~åRO QÆ∞O_® áÈÜÕ∞ *ÏfÜ«∞ ~°ÇÏ^•~°∞Å∞ (5= Ü« x\ò – ¿ã"å~°OQÆO)

Concept based Questions :

1. U ÑOK«=~°¬ „Ñ}ÏoHõÖ’ PtOz# =$kú ~@∞‰õΩ q∞Oz# "åãÎ==$kú ~@∞ LO_ç#k (1= Ü« x\ò – „Ñ}ÏoHõÅ∞)

2. qxÜ≥∂QÆ •~°∞x q∞QÆ∞Å∞ J<Õ ÉèÏ=# U q è•#OÖ’ LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞ «∞Ok (2= Ü« x\ò – ã∂÷Å Pi÷Hõ q è•<åÅ∞)

3. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ „a\©+π ÑiáêÅ<å HÍÅOÖ’ D „HOk"åxÖ’ Uk B^ÀºyHõ ÃÑ@∞ì|_ç =∞iÜ«Ú =Åã "å}[º=Ú#‰õΩ

(Industrial capital & colonial exploitation) QÆ∞iHÍ|_»ÖË Œ∞ (3= Ü« x\ò – „a\©+π áêÅ# „ÑÉèÏ=O)

4. W.J. É∫=∞Öò L Õúâ◊º „ÑHÍ~°O „Ñ «ºHõΔ „ Œ=º _ç=∂O_£ g\ÃÑ· P è•~°Ñ_»∞#∞

(4= Ü« x\ò – „ Œ=ºO – ÉϺOHOQ∑ – èŒ~°Å ™ê÷~Ú x~°‚Ü«∞O)

5. ãO «∞e « =$kú J<Õ ÉèÏ=# HÍ¡ã≤HõÖò‰õΩ ãO|OkèOz#k (5= Ü« x\ò – =$kú – Jaè=$kú)

6. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎHõ<åfl, =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞@‰õΩ HÍ~°}O?

(1= Ü« x\ò – *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O)

7. PO„ èŒ„Ñ Õâò ÑOK«=~°¬ „Ñ}ÏoHõÅ q «ÎO KåÖÏ=~°‰õΩ gx#∞O_ç Åaèã∞ÎOk (2= Ü« x\ò – Z.Ñ≤. „Ñ}ÏoHõÅ∞)

8. HÀ<Õ~°∞ ~°OQÍ~å=Ù Hõq∞\© x"ÕkHõ „Ñ è•#OQÍ „HOk"åx`À ãO|O èŒO Hõeæ LOk

(3= Ü« x\ò Z.Ñ≤. =º=™êÜ«∞O)

9. PO„ èŒ„Ñ Õâò‰õΩ ÉèÏ~° üÖ’ „HOk"åxÖ’ „Ñ è•# áê„ « HõÅ Œ∞ (4= Ü« x\ò – Z.Ñ≤. Ñi„â◊=∞Å∞)

10. W\©=Å ãO= «û~°OÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò „ÑÉèí∞ «fiO |_≥\ò ÇÏŸ@à◊§ ™ê÷Ñ#‰õΩ „áÈ «ûÇ≤Ïã∞Î#flk. nx =ÚM’º Õúâ◊O

(5= Ü« x\ò – Z.Ñ≤. ¿ã"å~°OQÆO)

HÍ|\ì WO_çÜ«∞<£ ZHÍ#g∞x J 茺ܫ∞#O KÕ¿ã@ÑÙ_»∞ ConceptsÃÑ· Z‰õΩ¯= Œ$+≤ì ™êiã∂Î Facts QÆ∞iÎOK«∞HÀ"åe.

FactsÃÑ· Z.Ñ≤. ZHÍ#g∞Ö’ YzÛ «"≥∞ÿ# ã=∂Kå~åxfl ¿ãHõiOz, factsx J=QÍÇÏ# KÕã∞‰õΩO@∂ QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe.

2008 ¿ÑÑ~üÖ’ XH˘¯Hõ Ü« x\ò #∞Oz =zÛ# „Ñâ◊flÅ ãOYº «~°∞"å « ¿ÑÑ~üÖ’ ‰õÄ_® J Õ q èŒOQÍ ~å"åÅx ÖË Œ∞.

Jxfl Ü« x\òʼnõΩ „áê è•#º « Wã∂Î J 茺ܫ∞#O KÕÜ«∂e. D 10 Ü« x\òÅÖ’ #∂ «# Pi÷Hõ ãOã¯~°}Å∞, ã∂÷Å

Pi÷Hõ q è•<åÅ∞, „a\©+π áêÅ<å „ÑÉèÏ=O, èŒ~°Å ™ê÷~Ú x~°‚Ü«∞O, „ Œ"ÀºÅƒ}O, =$kú, Jaè=$kú, *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O,

Éèí∂ãOã¯~°}Å∞ ÖÏO\ JOâßÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ concept based HÍ|\ì "å\ÃÑ· Z‰õΩ¯= Œ$+≤ì ™êiOKåe. „áê=∂}Hõ Text

ÑÙãÎHÍÅ#∞, ã=∞„QÆOQÍ J 茺ܫ∞#O KÕã≤#ÑÙ_Õ J=QÍÇÏ<åÜ«Ú « „Ñâ◊flʼnõΩ ãiÜ≥ÿ∞# ã=∂ è•#O QÆ∞iÎOK«QÆÅO.

6

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

APPSC (GROUP - II) 2008PAPER III ECONOMY

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O Ü« x\ò #∞Oz J_çy# „Ñâ◊flÅ∞

1. ÉèÏ~°`«^Õâ◊=ÚÖ’ ™êfi`«O„`«º=Ú ~åHõ=ÚO^Œ∞ "≥Ú^Œ\˜™êiQÍ *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∂xfl ÖˇH˜¯Oz#^≥=~°∞?

1. Z"£∞. Z<£. ~åÜü∞ 2. q.ÔH.P~ü.q. ~å"£ 3. ÔH.Z<£. ~å*ò 4. ^•^•ÉèÏÜü∞ <Ò~Àl

[ : 4

q=~°} :

⇒

™êfi «O„`åºxH ÑÓ~°fiO =∞# Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl "≥Ú Œ\™êiQÍ QÆ}Oz#"å~°∞ ^•^•ÉèÏÜü∞ <Ò~Àl. 1867–68

ãO= «û~åxH ãO|OkèOz ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ~°∂II 340 HÀ@¡‰õΩQÍ#∂, [<åÉèÏ#∞ 17 HÀ@¡=∞OkQÍ#∞, «Åãi

P^•Ü«∞O ~°∂II 20/– QÍ#∞ JOK«<å "ÕÃã#∞.

⇒

<Ò~Àl «~°∞"å « qeÜ«∞O _çwƒ, +≤„~å+π, ëê   HõO|\Ïì, q.ÔH.P~ü.q. ~å"£, P~ü.ã≤. ÕâßÜü∞, "å_çÜ«∂   *’+≤,

Ç≤ÏH±û, =ÚYs, Ѷ∞’+π ÖÏO\"å~°∞ *ÏfÜ«∞, «Åãi P^•Ü«∂Å#∞ JOK«<å "Õã≤i.

⇒

™êfi «O„ «ºÑÙ ÑÓ~°fiÑÙ JOK«<åÅÖ’ "≥Ú Œ\ âߢã‘ÎÜ«∞ JOK«<åÅ∞QÍ q.ÔH.P~ü.q. ~å"£ QÍi JOK«<åÅ#∞ (1931–32

ãOIIxH) ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞. Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ (=º=Ü«∞™êÜ«∞ ~°OQÆO, HÍ~˘Ê~+<£ ~°OQÆO) qÉèílOz "≥Ú Œ\˜

^•xÖ’ L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúux, Ô~O_»=^•xÖ’ P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux J=ÅOaèOK≥#∞.

2. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêì º *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎHõ<åfl, =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞@‰õΩ HÍ~°}O

1. Ѩ~ÀHõΔ Ñ¨#∞flÅ∞ 2. ã¨aû_ôÅ∞ 3. Ѩ~ÀHõΔ Ñ¨#∞flÅ∞ – ã¨aû_ôÅ∞ 4. Ѩ~ÀHõΔ Ñ¨#∞flÅ∞ + ãaû_ôÅ∞

[ : 3

q=~°} :⇒

=ã∞Î L «ÊuÎH ^ÀÇÏ ŒÑ_Õ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÖ·# Éèí∂q∞, „â◊=∞, =¸Å èŒ#O, =º=™ê÷Ñ#ʼnõΩ ÉèÏ@HõO, "Õ «#O, =_ô¤, ÖÏÉèÏÅ

~°∂ÑOÖ’ „ÑuѶÖÏÅ∞ K≥e¡™êÎ~°∞. W Õ =ã∞Î L «ÊuÎH JÜÕ∞º =ºÜ«∞O. nx<Õ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

JO Œ∞~°∞.

⇒

D L «ÊuÎ =ºÜ«∂xH ã=∂#"≥∞ÿ# èŒ~° qkèOz =ã∞Î ¿ã=Å#∞ =∂Ô~¯\’¡ Jq∞‡ Õ =KÕÛ P^•Ü«∞"Õ∞ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’

P^•Ü«∞O.

⇒

J~Ú Õ =ºÜ«∂xH ã=∂#"≥∞ÿ# èŒ~° qkèOz J"Õ∞‡@ÑÙ_»∞ „ÑÉèí∞ «fiO *’HõºO KÕã∞H˘x ZÔH· û*òã∞OHõO, J=∞‡HõO Ñ#∞fl

ÖÏO\ Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ qkèOK«∞#∞. nx=Å¡ =∂Ô~¯\òÖ’ =ã∞Î èŒ~°, =ºÜ«∞O HõO>Ë JkèHõOQÍ LO_»∞#∞. D Ñ#∞fl P^•Ü«∞O

L «ÊuÎHÍ~°HÍʼnõΩ KÕ~° Œ∞. HÍ|\ì Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ "Õ∞~° L «ÊuÎHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O HõO>Ë =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O Z‰õΩ¯=QÍ

LO_»∞#∞.

⇒

„ÑÉèí∞ «fiO H˘xfl ãO Œ~åƒùÅÖ’ =ã∞Î=ÙʼnõΩ ãaû_ô W=fi=K«∞Û. nx=Å¡ =∂Ô~¯\òÖ’ =ã∞Î èŒ~° «‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞. =∂Ô~¯\òÖ’

=ã∞Î èŒ~°‰õΩ ãaû_ôÅ∞ HõeÑ≤ Õ, L «ÊuÎ =ºÜ«∞O (L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ "≥àı¡ P^•Ü«∞O) =ã∞ÎOk.

⇒

JO>Ë L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O`À áÈeÛ#ÑÙ_»∞, =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞OÖ’ Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ J èŒ#OQÍ

LO@∞#flq. =∞iÜ«Ú ãaû_ôÅ "≥Ú «ÎO «‰õΩ¯=QÍ LO@∞#flq.

⇒

Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ #∞Oz ãaû_ôÅ∞ fã≤"Õ¿ãÎ xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ =K«∞Û#∞. D xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å

P^•Ü«∞OÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

7

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

3. *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∞O Z‰õΩ¯= "≥Ú «Î=ÚÖ’ U ~°OQÆ=Ú #∞O_ç =ã¨∞Î#flk

1. „ѨÉèí∞ «fi~°OQÆO 2. ¢ÃÑ·"Õ@∞~°OQÆO 3. ™ê÷xHõ~°OQÆO 4. ÃÑ· "å\˜Ö’ UnHÍ Œ∞

[ : 2

q=~°} :

⇒

Ü«∂[=∂#ºÑ~°OQÍ Pi÷Hõ=º=ã÷#∞ „ÑÉèí∞ «fi, ¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèíl™êÎ~°∞. „Ñ}ÏoHõÅ∞ „áê~°OaèOKÕ <å\H l._ç.Ñ≤.Ö’

„ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO "å\Ï H=ÅO 8% LO_Õk. q∞ye# 92% ¢ÃÑ·"Õ@∞~°OQÍx Õ.

⇒

„Ñ}ÏoHõÅ∞ „áê~°OaèOz# «~°∞"å « „ÑÉèí∞ «fi áêÅ<å¿ã=Å∞, „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆ ãOã÷Å∞ qãÎiOK«∞@=Å¡ l._ç.Ñ≤.Ö’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆ

"å\Ï ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ 1993–94 <å\H 26%H KÕiOk.

⇒

1991Ö’ #∂ «# Pi÷Hõ ãOã¯~°}Å∞ „Ñ"Õâ◊ÃÑ\ì# «~°∞"å «, KåÖÏ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆ ãOã÷ÅÖ’ JÑÊ\˜H #ëêìÅ∞ ~å=_»O=Å¡

„ÑÉèí∞ «fiO «# ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ LÑãOÇÏiOK«∞H˘#∞@ „áê~°OaèOz, „ÑÉèí∞`åfixH H\Ï~ÚOz# ~°OQÍÅ#∞ ¢ÃÑ·"Õ@∞ ~°OQÍxH

J#∞=∞uOK≥#∞. Ѷe «OQÍ 2005–06 <å\H l._ç.Ñ≤.Ö’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO "å\Ï 23%H «yæOk.

⇒

<Õ\H© *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï ¢ÃÑ·"Õ@∞~°OQÆO #∞OKÕ (77%) =ã∞ÎOk.

4. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∞ J^•Ü«∞OÖ’ „áê^äŒq∞Hõ ~°OQÆ=ÚÜ≥ÚHõ¯ ã¨=Úz`« âß`«=Ú ZO`«?

1. 40 2. 50 3. 60 4. 70

[ : 1 (ãiÜ≥ÿ∞# ã=∂ è•#O 20%)

q=~°} :

⇒

ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ 1950–51Ö’ „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO "å\Ï 57% LO_Õk. 1980–81 <å\H «QÆ∞æ «∂=zÛ

40%H KÕiOk.

⇒2006–07 <å\H „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO "å\Ï =∞iO «QÍ «QÆ∞æK«∂ 20%H KÕiOk.⇒

WzÛ# PѬ<£Ö’ 20% ÖË Œ∞. J~Ú Õ Hõx+ì âß`åxfl ã∂zOKÕ ãOYº 40% HÍ|\ì nx<Õ Z#∞flHÀ"åe.

5. D „HOk "å\Ö’ Uk |kb K≥e¡OÑÙ?

1. ™êOѶ≤∞Hõ Éèí„ Œ å K≥e¡OѨÙÅ∞ 2. ã¨aû_ôÅ∞ 3. „QÍO@∞¡ 4. =$^•úѨº ÃÑ#¬#∞¡

[ : 4

q=~°} :

⇒

Z@∞=O\ L`åÊ ŒHõ HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡#∂ áêÖÁæ#‰õΩO_® UHõÑHõΔOQÍ á⁄O Õ „ÑuѶÖÏÅ#∞ |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ JO Œ∞~°∞.

JO>Ë „Ñã∞Î « L «ÊuÎH ZÖÏO\ ãÇÏHÍ~°=Ú JOkOK«‰õΩO_® á⁄O Õ „ÑuѶÖÏÅ∞.

⇒

=$^•úѺ Ñ≤OKè«#∞¡, x~°∞^ÀºQÆ Éèí$u – |Çï=∞ «∞Å∞, q^•º~°∞÷ÅHKÕÛ ™ê¯Å~ü+≤ÑπÅ∞, â◊~°}Ï~°∞÷ÅHKÕÛ ãÇÜ«∞O, i>ÿ~ü

J~Ú#"åiHKÕÛ Ñ≤OKè«#∞¡, =~° ŒÅ∞ ÖÏO\ „ÑHõ$u "≥·Ñs`åºÅ∞ ãOÉèíqOz#ÑÙ_»∞ KÕ¿ã ãÇÜ«∞O, «O„_ç ‰õΩ=∂~°∞_çHKÕÛ

áêÔH\ò =∞h, "≥Ú ŒÅQÆ∞#q |kb K≥e¡OÑÙʼnõΩ L^•ÇÏ~°}Å∞.

⇒

|kb K≥e¡OÑÙÅÖ’ WzÛ#"åi#∞Oz ã‘fiHõiOKÕ"åiH „ Œ=º „Ñ"åÇÏO LO@∞OkQÍh, ^•xH | Œ∞Å∞QÍ, ã‘fiHõiOKÕ

"åi#∞Oz WzÛ#"åiH "åãÎ= (=ã∞Î, HÍ~°Hõ) „Ñ"åÇÏO LO_» Œ∞.

6. Õâ◊=ÚÜ≥ÚHõ ã¨∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ, ã¨∂÷Å ÕjÜ«∞ L «ÊuÎHõ<åfl JkèHõ=Ú. XHõ"Õà◊

(GNP is greater than GDP if the country's)

1. ZQÆ∞=∞ «∞Å#∞ q∞Oz kQÆ∞=∞ «∞Å∞ L#flKÀ 2. èŒ~°Å∞ H©Δ}˜¿ãÎ

3. kQÆ∞=∞`«∞Å#∞ q∞Oz ZQÆ∞=∞`«∞Å∞#flKÀ 4. xHõ~° q Õj P^•Ü«∞O èŒ<å «‡HõOQÍ L#flKÀ

[ : 4

8

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

q=~°} :

⇒

ã∂÷Å ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ (GDP)H, ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (GNP)H Õ_® xHõ~° q ÕjHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA). Wk (GNP)Ö’

Hõeã≤ LO_»∞#∞.

⇒

GNP = GDP + NFIA

GDP = GNP - NFIA

⇒

GDP, GNPÅÖ’ Uk Z‰õΩ¯= LO@∞O Œ<Õk NFIAÃÑ· P è•~°Ñ_»∞#∞.

⇒

xHõ~° q ÕjHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O èŒ<å «‡Hõ"≥∞ÿ Õ GNP Z‰õΩ¯= LO@∞Ok (xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O GNPÖ’ Hõeû

LO@∞Ok HÍ|\ì)

⇒

xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O ~°∞}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ Õ GDP Z‰õΩ¯= LO@∞Ok.

⇒

xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O ´ XHõ Õâ◊ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ#∞ q Õâ◊ã∞ÎÅ∞ "å_»∞‰õΩO>Ë =KÕÛ „ÑuѶÅO – q Õj HÍ~°HÍÅ#∞

P Õâ◊O "å_»∞‰õΩO>Ë K≥e¡OKÕ „ÑuѶÅO.

7. ÉèÏ~°`« *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O nx ã¨Ç¨Ü«∞=Ú`À ÖˇH˜¯OѨ|_»∞#∞

1. P^•Ü«∞ Ѩ Œúu 2. L «ÊuΠѨ Œúu 3. =ºÜ«∞ Ѩ Œúu 4. Jxfl Ѩ Œú «∞Å∞

[ : 4

q=~°} :

⇒

*ÏfÜ«∂^•xfl QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ (1) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu (2) P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu

(3) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu Jx =¸_»∞ Ñ Œú «∞Å∞ QÆÅ=Ù.

⇒

ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO, il+ì~ü¤ =∂#∞ºá¶êºHõÛiOQ∑ ~°OQÆO, x~å‡}~°OQÆO (Ñ@ì})ÅÖ’ L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúux

J=ÅOaèã¨∞Î<åfl~°∞. ⇒

J<£ il+ì~ü¤ =∂#∞ºá¶êºHõÛiOQ∑, q Œ∞º ü Qͺãπ h\ã~°Ñ¶~å, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅÖ’ P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux J=ÅOaèã∞Î<åfl~°∞.

⇒

x~å‡}~°OQÆOÖ’ („QÍg∞}) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux J=ÅOaèã∞Î<åfl~°∞. JO>Ë ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#‰õΩ

=¸_»∞ Ñ Œú «∞Å#∞ "å_»∞K«∞<åfl~°∞.

8. ÉèÏ~° « ã¨∂÷Å ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ (l._ç.Ñ≤.)H˜ „Ѩã¨∞Î «O ¿ã=Å ~°OQÆO ã¨=∞‰õĈ~Û "å\Ï ã¨∞=∂~°∞

1. 70% q∞Oz 2. 50% q∞Oz 3. 25% 4. 30%

[ : 2

q=~°} :

⇒

1950–51Ö’ GDPÖ’ ¿ã=Å~°OQÆO JOkOKÕ "å\Ï ã∞=∂~°∞ 30%. „Ñ}ÏoHõÅ∞ J=∞Å∞ÑiÛ# «~°∞"å « GDPÖ’

=º=™êÜ«∞~°OQÆO "å\Ï «QÆ∞æK«∂, ¿ã"å~°OQÆO "å\Ï ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ 1980–81 <å\ 38%H KÕiOk.

⇒

ãOã¯~°}Å «~°∞"å « ¿ã"å~°OQÆO "å\Ï "ÕQÆOQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ 2006–07 <å\H 55%H KÕiOk. JO>Ë 50%ÃÑ·QÍ

LOk. (

1

2

= =O «∞ ÃÑ·QÍ)

9. QÆ#∞Å#∞ „H˜Ok "åxÖ’ ѨiQÆ}˜™êÎ~°∞

1. =º=™êÜ«∞~°OQÆO 2. áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO 3. «$fÜ«∞ ~°OQÆO 4. J=™ê÷Ѩ# ™œHõ~åºÅ ~°OQÆO

[ : 2

q=~°} :

⇒

C.S.O ÉèÏ~° « Pi÷Hõ=º=ã÷#∞ „áê äŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílOz#k. „áê äŒq∞Hõ~°OQÆOÖ’

9

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

1) =º=™êÜ«∞O 2) J@g ãOÑ Œ 3) =∞ «ûº ãOÑ Œ 4) QÆ#∞Å „ «=fiHõO J<Õ LÑ~°OQÍÅ∞O\Ï~Ú.

⇒

kfifÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ 1) =∂#∞ºá¶êºHõÛiOQ∑ 2) q Œ∞º ü, Qͺãπ, h\ ã~°Ñ¶~å 3) x~å‡}O J<Õ LÑ~°OQÍÅ∞O\Ï~Ú.

⇒

„áê äŒq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ QÆÅ QÆ#∞Å „ «=fiHÍxfl kfifÜ«∞ ~°OQÍxH KÕi¿ãÎ ''Ñi„â◊=∞Å ~°OQÆO—— =ã∞ÎOk.

⇒

HÍ|\ì QÆ#∞Å∞ J<Õq áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ ÉèÏQÆO.

10. =∂#= Jaè=$kú ã∂zHõÖ’ JOâ◊=Ú HÍxk?

1. ÉèÏ~°`«^Õâ◊=ÚÖ’ PÜ«∞ã¨∞û ã¨OÉèÏ=º`« 2. JHõΔ~å㨺 « ˆ~@∞ =∞iÜ«Ú áê~î°âßÅ ã¨QÆ@∞ ã¨O= «û~åÅ∞

3. tâ◊√=∞~°}ÏÅ ˆ~@∞ 4. P^•Ü«∞=Ú

[ : 3

q=~°} :

⇒

1990 #∞Oz UNDP "å~°∞ =∂#"åaè=$kú ã∂z (HDI)x xi‡ã∞Î<åfl~°∞. nxÖ’ 3 JOâßÅ∞ fã∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.

1) PÜ«Ú~åúÜ«∞O (Life expectance at birth)

2) JHõΔ~å㺠« (Adult literacy Rate + combined primary, secondary and tertiary gross enrolment ratio)

3) «Åãi GDP (PPP US $)

⇒

1979Ö’ "≥∂iãπ _≥q_£"≥∂iãπ P.Q.L.I J<Õ ã∂px (1) PÜ«Ú~å÷Ü«∞O (2) tâ◊√ =∞~°}~@∞ (3) JHõΔ~å㺠« J<Õ

=¸_»∞ ™êOѶ≤∞Hõ JOâßÅ`À ~°∂á⁄OkOK≥#∞.

⇒

HÍx UNDP "å~°∞ tâ◊√=∞~°}~@∞#∞ q_çzÃÑ\ì, «Åãi P^•Ü«∞O J<Õ JOâßxfl KÕiÛ ™êOѶ≤∞Hõ { Pi÷Hõ JOâßÅ

ãÇÜ«∞O`À HDIx ~°∂á⁄OkOK≥#∞.

11. ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∞ =∂#= Jaè=$kú x"ÕkHõ 2001 „ѨHÍ~°O, PO„ 茄Ѩ Õâò Ü≥ÚHõ =∂#= Jaè=$kú ã¨∂zHõ qÅ∞=

1. ÉèÏ~° « ÕâßxH˜ ã¨=∂#O 2. ÉèÏ~° « Õâ◊Ѩ٠qÅ∞=Hõ<åfl JkèHõO

3. ÉèÏ~° « Õâ◊Ѩ٠qÅ∞=Hõ<åfl «‰õΩ¯= 4. ÉèÏ~° « HDI ã∂zHõ qÅ∞=Ö’

1

4= ÉèÏQÆO

[ : 3

q=~°} :

⇒

*ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõ (2001)#∞, =∞# Õâ◊OÖ’ „Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞O ~°∂á⁄OkOz#k. UNDP "å~°∞ fã∞‰õΩ#fl

=¸_»∞ JOâßÅ<Õ fã∞H˘x 15 ~å¢ëêìʼnõΩ HDIx ~°∂á⁄OkOK≥#∞.

⇒

1981, 1991, 2001 HÍÖÏʼnõΩ HDIx ~°∂á⁄OkOK≥#∞. *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú ã∂p qÅ∞= 1981Ö’ 0.302,

1991Ö’ 0.381, 2001Ö’ 0.472QÍ JOK«<å "ÕÃã#∞.

⇒

2001 ãO= «û~åxH HDI~åºOH±ÅÖ’ "≥Ú Œ\™ê÷#O H~°à◊ (0.638 ã∂pqÅ∞=) á⁄O ŒQÍ, z=i™ê÷#O cÇ~ü (0.367)

á⁄Ok#k.

⇒

PO„ èŒ„Ñ Õâò 0.416 ã∂p qÅ∞=`À 2001Ö’ 15 ~å¢ëêìÅÖ’#∞ 10= ™ê÷#OÖ’ LOk. Wk *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú

ã∂p qÅ∞= (0.472) HõO>Ë «‰õΩ¯=.

12. UNDP "å~°∞ xi‡ã¨∞Î#fl =∂#= Jaè=$kú ã¨∂zHõÖ’ «Åã¨i P^•Ü«∂xfl ÖˇHõ Ö’xH˜ nxx fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞

1. NNP per capita 2. GDP per capita

3. GDP per capita US $ in terms of puchasing power parity

4. GDP per capita US $ at Market Exchange Rate

[ : 3

10

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

q=~°} :

⇒

UNDP "å~°∞ ~°∂á⁄OkOz# =∂#"åaè=$kú ã∂pÖ’ PÜ«Ú~å÷Ü«∞O, JHõΔ~å㺠« À áê@∞ «Åãi P^•Ü«∞O XHõ\˜.

' «Åãi GDP—x «Åãi P^•Ü«∞OQÍ fã∞H˘<≥#∞. D «Åãi GDPx Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ K≥ÑÊ=K«∞Û.

Z) =∂Ô~¯\ò qx=∞Ü«∞ ~@∞Ö’ «Åãi GDP

a) H˘#∞QÀÅ∞ â◊HÎ ã=∂# « (PPP purchasing power parity) ~°∂ÑOÖ’ QÆÅ «Åãi GDP.

⇒

UNDP "å~°∞ Ô~O_»=^•xx JO>Ë PPPÖ’ QÆÅ «Åãi GDPx fã∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. nxx ‰õÄ_® J"≥∞iHÍ _®Å~°¡Ö’

(US $) =ºHõÎÑ~°∞™êÎ~°∞.

13. á⁄ Œ∞Ѩ٠ÕxH˜ „áêux 茺=Ú =Ç≤Ïã¨∞ÎOk.

1. P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ѩ"åǨÅÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ (An injection in the circular flow of income)

2. Ѷ∞<å «‡HõOQÍ#∞ =∞iÜ«Ú |∞∞}Ï «‡HõOQÍ#∞ (both a leakage and injection)

3. K«„H©Ü«∞ „Ѩ"åǨÏ=ÚÖ’ «~°∞QÆ∞ ŒÅ (a leakage in the circular flow of income)

4. ÃÑ·q UnHÍ Œ∞ (None of the above)

[ : 3

q=~°} :

⇒

Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ∞#flÑÙ_»∞ ‰õΩ@∞O|~°OQÆO, ãOã÷Å~°OQÆO Jx LO\Ï~Ú. ‰õΩ@∞O|~°OQÆO «# = ŒÌ#∞#fl

L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ#∞ ãOã÷Å ~°OQÍxH JOkOK«∞#∞. JO>Ë ãOã÷Å∞ L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ „ÑuѶÖÏÅ∞ K≥e¡OK«∞#∞. ãOã÷Å∞

L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ ãÇÜ«∞O`À =ã∞Î ¿ã=Å∞ «Ü«∂~°∞KÕã≤ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ JOkOK«∞#∞. JO>Ë ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ =ã∞Î ¿ã=ÅÃÑ·

=ºÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞.

⇒D q èŒOQÍ ãOã÷Å #∞Oz ‰õΩ@∞O| ~°OQÍxH (HÍ~°HÍÅ „ÑuѶÖÏÅ ~°∂ÑOÖ’), ‰õΩ@∞OÉÏÅ #∞Oz ãOã÷Å ~°OQÍxH

(=ã∞Î ¿ã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞ ~°∂ÑOÖ’) x~°O «~°O P^•Ü«∞O „Ñ=Ç≤ÏOK«_®xfl P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO JO Œ∞~°∞.

⇒

‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, ãOã÷Å∞ «=∞‰õΩ =zÛ# P^•Ü«∞O "≥Ú`åÎxfl =ºÜ«∞O KÕã≤#ÑÙ_Õ D P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO x~°O «~°O

[~°∞QÆ∞#∞. XHõ"Õà◊ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞QÍx, ã¨Oã÷Å∞ QÍx =zÛ# P^•Ü«∞OÖ’ H˘O « á⁄ Œ∞ѨÙKÕ¿ãÎ Jq KÕ¿ã =ºÜ«∞O

«yæáÈ=Ù@=Å¡, P á⁄ Œ∞ÑÙ "Õ∞~° P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO «yæáÈ=Ù#∞ (Leakage in the circular flow of income).

14. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<å ã¨=∞`ÒźOÖ’ LO_»_®xH˜ HÍ=eû# Ѩiã≤÷ «∞Å∞

1. ãq∞+≤ì P^•Ü«∞O = ã¨q∞+≤ì =ºÜ«∞O 2. á⁄ Œ∞ѨÙÅ∞ = ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞

3. ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ = kQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4. Ѩ#∞flÅ∞ = „ѨÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O

[ : 2

q=~°} :

⇒

Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ QÆ$ÇÏ / ‰õΩ@∞O| ~°OQÆO, ãOã÷Å∞ / "åºáê~° ~°OQÆ=ÚO_»∞#∞. ãOã÷Å ~°OQÆ =ºÜ«∞O QÆ$ÇÏ

~°OQÍxH P^•Ü«∞O HÍQÍ, QÆ$ÇÏ ~°OQÆ =ºÜ«∞O ãOã÷Å ~°OQÍxH P^•Ü«∞OQÍ "≥à◊√¡#∞.

⇒

D Ô~O_çO\Ö’ U ~°OQÆ"≥∞ÿ<å (ÖË • Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ∞) á⁄ Œ∞ÑÙ KÕã≤# Ü≥∞_»Å P "Õ∞~° =ºÜ«∞O «yæ, P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO

«QÆ∞æ#∞. JO>Ë á⁄ Œ∞ÑÙ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl «yæOK«∞#∞. JO Œ∞KÕ á⁄ Œ∞ÑÙ#∞ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxH z„ èŒO (Leakage)

QÍ ÉèÏq™êÎ~°∞.

⇒

á⁄ Œ∞ÑÙ ÉϺOHOQ∑, q «Î ãOã÷Å ^•fi~å =¸Å èŒ# =∂Ô~¯\òÖ’H „Ñ"ÕtOK«∞#∞. g\#∞Oz ~°∞}ÏÅ∞ á⁄O Œ∞@^•fi~å

ãOã÷Å∞ ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ_» å~Ú. ÃÑ@∞ì|_ç ‰õÄ_® =ºÜ«∞"Õ∞ JO>Ë ÃÑ@∞ì|_ç =Å¡ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO ÃÑ~°∞QÆ∞#∞. JO Œ∞KÕ

11

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

ÃÑ@∞ì|_çx Injection in circular flow of Income QÍ ÉèÏq™êÎ~°∞.

⇒

Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ ã=∞`ÒźO LO_®ÅO>Ë á⁄ Œ∞ÑÙ (Leakage), ÃÑ@∞ì|_ç (Injection) ã=∂#OQÍ LO_®e.

15. W\©=Å ã¨O=`«û~°OÖ’ PO„^茄Ѩ^Õâò =$kúˆ~@∞ ã¨∞=∂~°∞

1.

11%

2

2.

12%

2

3.

13%

2

4.

17%

2

[ : 4

q=~°} :

⇒

~åROÖ’ 1980 =~°‰õΩ =$kú~@∞ «‰õΩ¯=QÍ (ã∞=∂~°∞ 3%) LO_Õk. 1980 «~°∞"å « =$kú ~@∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =zÛOk.

⇒

9= „Ñ}ÏoHõÖ’ (1997–2002) 5.59% =$kú ~@∞ #"≥∂ Œ∞ KÕã∞HÀQÍ, 10= „Ñ}ÏoHõÖ’ 8.33% =$kú~@∞ #"≥∂ Œ∞

KÕã¨∞‰õΩOk.

⇒

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò GSDP =$kú ~@∞

2003–04 9.35%

2004–05 8.15%

2005–06 10.24%

2006–07(R) 11.16%

2007–08(Q) 10.62%

2008–09(UA) 5.53%

16. PO„ 茄Ѩ ÕâòÖ’ ~åR P^•Ü«∂xfl JOK«<å "Õ¿ã"å~°∞

1. ~åR „Ѩ}ÏoHÍ É’~°∞¤ 2. J~°÷QÆ}ÏOHõ _≥·Ô~Hõì~@∞ 3. „Ѩ è•# q «Î HÍ~°º Œi≈ 4. ˆHO„ ŒQÆ}ÏOHõ âßY

[ : 2

q=~°} :

⇒

Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl HO„ Œ QÆ}ÏOHõãOã÷ (C.S.O) JOK«<å "ÕÜ«Ú#∞.

⇒

~åROÖ’ ~å¢ëêì •Ü«∂xfl Pi÷Hõ QÆ}ÏOHõ _≥·Ô~Hõì~@∞ (D.E.S Directorate of Economics & Statistics) "å~°∞ JOK«<å

"ÕÜ«Ú Œ∞~°∞.

17. PO„ 茄Ѩ ÕâòÖ’ 2006–07 ã¨O= «û~°OÖ’ „Ѩã¨∞Î « èŒ~°ÅÖ’ «Åã¨i P^•Ü«∞O ã¨∞=∂~°∞

1. ~°∂II 30,000 2. ~°∂II 25,000 3. ~°∂II 40,000 4. ~°∂II 20,000

[ : 1

q=~°} :

⇒

~åR «Åãi P^•Ü«∂xfl „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’#∞, ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’#∂ JOK«<å "Õ™êÎ~°∞.

2006–07Ö’ ~åR «Åãi P^•Ü«∞O „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ ~°∂II 30,000 ^•\Ok.

ãOII „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ «Åãi P^•Ü«∞O ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ «Åãi P^•Ü«∞O

2005–06 26,662 21,728

2006–07 (R) 30,439 23,898

2007–08 (Q) 35,864 26,195

2008–09 (UA) 39,597 26,983

12

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

18. PO„ 茄Ѩ ÕâòÖ’ ~åR P^•Ü«∂xfl JOK«<å "ÕÜ«∞_®xH˜ áê\˜ã¨∞Î#fl Ѩ Œúu

Z. L «ÊuΠѨ Œúu a. L`åÊ ŒHÍŠѨ Œúu ã≤. =ºÜ«∞ Ѩ Œúu _ç. P^•Ü«∞ Ѩ Œúu

1. Z =∞iÜ«Ú a ãi J~Ú#k 2. Z, a =∞iÜ«Ú ã≤ ãi J~Ú#k

3. ã≤ =∞iÜ«Ú _ç ãi J~Ú#k 4. Jhfl ãi J~Ú#"Õ

[ : 4

q=~°} :

⇒

*ÏfÜ«∞ ™ê÷~ÚÖ’=ÖË ~åROÖ’ ‰õÄ_® =¸_»∞ Ñ Œú «∞Å ^•fi~å ~å¢ëêì •Ü«∂xfl QÆ}™êÎ~°∞. PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ GSDP =∞kOÑÙ

ãO Œ~°ƒùOQÍ Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ 9 „Ñ è•# ~°OQÍÅ∞QÍ 17 LÑ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílOzi.

⇒

gxÖ’ 6 LÑ~°OQÍÅÖ’ L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúux („áê äŒq∞Hõ, =∂#∞ºá¶êºHõÛiOQ∑ il+ì~ü¤)

1 LÑ~°OQÆOÖ’ =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux (x~å‡}O)

10 LÑ~°OQÍÖ’¡ P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux (q∞ye# ~°OQÍÖ’¡) J=ÅOaèã∞Î<åfl~°∞.

19. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ GDP, PO„ 茄Ѩ Õâò Ü≥ÚHõ GSDPÅ#∞ JOK«<å "ÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩã¨∞Î « HÍÅOÖ’ ѨiQÆ}˜OKÕ P è•~°O

1. 1990–91 2. 1993–94 3. 1999–2000 4. 2000–01

[ : 3

q=~°} :

⇒

Õâ◊OÖ’ GDPx, ~åROÖ’ GSDPx ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ XH P è•~° ãO= «û~åxfl fã∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.

⇒

„Ñã∞Î «O D Ô~O_çO\h QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ 1999–2000 ãO= «û~åxfl Base yearQÍ fã∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.

⇒1948–49, 1960–61, 1970–71, 1980–81, 1993–94, 1999–2000 ãO= «û~åÅ#∞

WÑÊ\=~°‰õΩ fã∞‰õΩ<åfl~°∞.

13

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O (NATIONAL INCOME)

1. =ÚYº"≥∞ÿ# Ñ^•Å∞Normal Residents : XHõ Õâ◊OÖ’ x=tã∂Î, "åi Pi÷Hõ Pâ◊HÎ P Õâ◊OÃÑ·<Õ LO>Ë "åix Normal Residents

JO Œ∞~°∞. giKÕ L «ÊuÎKÕÜ«∞|_ç# JOu=∞ =ã∞Î ¿ã=Å<Õ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ JO Œ∞~°∞.

(Normal Residents are "Those persons who ordinarily resides in a country and whose economic interests lie in

that country". National income is defined as the value of final goods and services produced by the normal residents

of a country.)

Domestic Territory : XHõ Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ÖË • ~å[H©Ü«∞ ãiÇÏ Œ∞ÌÅ#∞ ≥Å∞ÑÙ#∞. q Õj ~åÜ«∞ÉÏ~°∞Å∞, JO «~åfÜ«∞

ãOã÷Å∞ nx#∞Oz q∞#Ç~ÚOK«|_» å~Ú. Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ [iQ L «ÊuÎ

' ÕjÜ«∞ L «ÊuΗ QÍ Ñ≤Å=|_»∞#∞.

Stock and Flow variables : xÅfi (Stock), „Ñ"åÇÏO (Flow) Å =∞ 茺 Õ_® LOk. Stock J<Õ ÉèÏ=# XHõ xiÌ+ì

HÍÖÏxH K≥Ok#k. Wk Point of Time x ã∂zOK«∞#∞. Flow J<Õk xÜ«∞q∞ « HÍÖÏxHK≥Ok#k. Wk Period of Time x ã∂zOK«∞#∞.

L^•: 2009 =∂iÛ 31 <å\H ÉèÏ~° «[<åÉèÏ J<Õk Stock HÍQÍ, 2008 – 09 =∞ 茺 [#<åÅ ãOYº Flow x ≥Å∞ÑÙ#∞.

2009 _çÃãO|~ü 31 <å\H qâßYÑ@flOÖ’QÆÅ "≥Ú «ÎO WO_»∞¡ Stock variable HÍQÍ, 2008–09 =∞ 茺 xi‡ «"≥∞ÿ# WO_»∞¡ Flow

variable QÍ Ñ≤Å=|_»∞#∞.

� J\Ï¡Q ãOÑ Œ Stock HÍQÍ *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∞O Flow.

� 2009 =∂iÛ 31 <å\H á⁄ Œ∞ÑÙ "≥Ú «ÎO Stock HÍQÍ, <≥Å <≥ÖÏ KÕ¿ã á⁄ Œ∞ÑÙ Flow.

Stock variable Flow variable

ã¨OѨ Œ P^•Ü«∞O

[<åÉèÏ [#<åÅ ãOYº

á⁄ Œ∞ÑÙ (Savings) <≥Åãi á⁄ Œ∞ÑÙ (Saving)

"≥Ú «ÎO „ Œ=º ãÑ¡Üü∞ <≥Åãi =ºÜ«∞O"≥Ú «ÎO JÑCÅ∞ JÑCÅÃÑ· =_ô¤

=∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅ∞ : L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ áêÖÁæx W «~° =ã∞Î=ÙÅ L «ÊuÎH ^ÀÇÏ ŒÑ_Õ =ã∞Î=ÙÅ#∞ =∞ 茺O «~°

=ã∞Î=ÙÅO Œ∞~°∞. g\x L «ÊuÎ •~°∞Å∞ LÑÜ≥∂y™êÎ~°∞. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ =∞ 茺O «~°

=ã∞Î qÅ∞=#∞ ÖH¯OK«~å Œ∞.

JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ∞ : =∂#= HÀÔ~¯Å#∞ „Ñ «ºHõΔOQÍ ãO «$Ñ≤Î Ñ~Ûq. J#QÍ JOu=∞ LÑÜ≥∂QÆ ^•~°∞ʼnõΩ (Final

Users) J"Õ∞‡ =ã∞Î=ÙÅ#∞ JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅO Œ∞~°∞. JOu=∞ LÑÜ≥∂QÆ •~°∞Å∞

qxÜ≥∂QÆ •~°∞Å∞ HÍ=K«∞Û ÖË • L «ÊuÎ •~°∞Å∞ HÍ=K«∞Û.

xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ : Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ#∞Oz ãaû_ôÅ∞ q∞#Ç~Ú¿ãÎ =KÕÛ Õ xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

Net Indirect Taxes = Indirect Taxes – Subsidies.

Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ : =ã∞Î ¿ã=ÅÃÑ· qkèOKÕ Ñ#∞flÅ∞. Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ ÉèÏ~åhfl W «~°∞ÅÃÑ·H |kb KÕÜ«∞=K«∞Û.

ã¨aû_ôÅ∞ : „ÑÉèí∞ «fiO L «ÊuÎ ãOã÷ÅHKÕÛ Pi÷Hõ ãÇÜ«∞O. nx=Å¡ L «ÊuÎ =ºÜ«∞O HõO> «‰õΩ¯= èŒ~°‰õΩ

qxÜ≥∂QÆ •~°¡‰õΩ =ã∞Î=ÙÅ#∞ JOkOK«=K«∞Û.GDP Gap (JO «~°O) : Pi÷Hõ =º=ã÷ =#~°∞Å#∞ ãOÑÓ~°‚OQÍ LÑÜ≥∂yOz L «ÊuÎ KÕÜ«∞QÆÅ QÆi+ì L «ÊuÎH

"åãÎ=OQÍ KÕã≤# L «ÊuÎH =∞ 茺 Õ_®ÜÕ∞ GDP JO «~°O.

Green GDP : Ñ~åº=~°} #ëêìxH GDP x ã~°∞ÌÉÏ@∞ KÕ¿ãÎ ^•xx Green GDP JO\Ï~°∞.

14

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞O :HÍ~˘Ê~\ò ãOã÷Å∞ H͉õΩO_® L#flÑÙÊ_»∞ ™⁄O « "åºáê~°O KÕ¿ã"å~°∞ XHÀ¯™êi «=∞ ãOã÷Ö’ "Õ∞<Õ[~°∞QÍ å"Õ∞ ÑxKÕÜ«∞=K«∞Û.«# ‰õΩ@∞O| ãÉèí∞ºÅ<Õ P ãOã÷Ö’ ÑxKÕ~ÚOK«=K«∞Û. "Õ∞<Õ[~°∞QÍ KÕ¿ãÎ =KÕÛ r «O, J Õ ‰õΩ@∞O| ãÉèí∞ºÅ‰õΩ

K≥e¡OK«=Åã≤# r`åÅ∞, "Õ «<åÅ#∞ HõeÑ≤ q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞=∞x Ñ≤Å∞™êÎ~°∞.*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – x~°fiK«<åÅ∞: ''XHõ Õâ◊OÖ’, xs‚ «HÍÅOÖ’ ™ê è•~°} x"åt «∞ÅKÕ (Normal Residents) L «ÊuÎ KÕÜ«∞|_ç#JOu=∞ =ã∞Î ¿ã=Å =∂Ô~¯\ò qÅ∞"Õ—— *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O. Wk Õâ◊OÖ’ÑÅQÍh, Õâ◊O "≥Å∞ÑÅQÍh L «ÊuÎ HÍ|_»=K«∞Û.Value of all final goods and services produced by the residents of a country, whether operating within the domestic

territory of the country or outside, in a year.

� Wk XHõ ãO= «û~°OÖ’ [iy# L «ÊuÎ<Õ ≥Å∞ÑÙ «∞Ok. HÍx =ÚO Œ∞ ãO.Ö’ [iy# L «ÊuÎx ≥ÅÊ Œ∞.Ñ≤QÆ∂ x~°fiK«#O : „ Œ=ºO`À H˘Å=_®xH gÖ·#, q ÕâßÅ#∞Oz =KÕÛ P^•Ü«∞O`À ãÇ

ãOѶ∂xH „áêÑ≤ÎOKÕ P^•Ü«∞"Õ∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O.Ѷ≤+~ü x~°fiK«#O : «∞k qxÜ≥∂QÆ •~°∞Å∞ Éè∫uHõ ÖË • =∂#= Ñiã~åÅ #∞Oz á⁄O Õ ¿ã=Å

ã=Ú^•Ü«∞"Õ∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O.=∂~°¬Öò x~°fiK«#O : XHõ Õâ◊OÖ’ „â◊=∞, =¸Å èŒ<åxfl LÑÜ≥∂yOz, ãÇÏ[=#~°∞Å ãÇÜ«∞O`À

„Ñu ãO= «û~°O L «ÊuÎKÕ¿ã Éè∫uHõ, JÉè∫uHõ =ã∞οã=Å`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#flxHõ~° =ã∞οã=Å "≥Ú «Î"Õ∞ P Õâ◊ "åãÎqHõ xHõ~° "åi¬Hõ P^•Ü«∞O.

Ãã·=∞<£ ‰õΩ*fl\òû x~°fiK«#O : Õâ◊OÖ’x L`åÊ ŒHõ =#~°∞Å •fi~å [x «"≥∞ÿ, U\Ï «∞k qxÜ≥∂QÆ •~°∞Å#∞KÕ~ =ã∞οã=Å "≥Ú «ÎO xHõ~° qÅ∞=#∞ ÖË • =¸Å èŒ# ~åtH [ «KÕÜ«∞|_ÕxHõ~° qÅ∞=#∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O JO Œ∞~°∞.

National Income Committee (NIC) : XHõ xs‚ « HÍÅOÖ’ XHõ =ã∞Î=Ù#∞ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ qÅ∞= Hõ@ì‰õΩO_®*Ï„QÆ «ÎÑ_»∞ «∂ «Ü«∂Ô~·# Jxfl =ã∞Î=ÙÅ qÅ∞=#∞ JOK«<å"Õ¿ãÎ Jk*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O.

Central Statistical Organisation (CSO) : XHõ ãO= «û~° HÍÅOÖ’ "Õ «<åÅ∞ ÉèÏ@HõO, =_ô¤, ÖÏÉèÏÅ ~°∂ÑOÖ’ XHõ Õâ◊x"åt «∞Å∞ (Normal Residents) ã$+≤ìOKÕ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ P^•Ü«∞O#∞*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O JO Œ∞~°∞.

*ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH ãO|OkèOz H˘xfl Ñ^•Å =∞ 茺 Õ_® (Basic Distinctions):*ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH˜ ã¨O|OkèOz qq èŒ ÉèÏ=#Å∞ ≥Å∞ã¨∞H˘<Õ=ÚO Œ∞, H˘xfl =ÚYº"≥∞ÿ# Ѩ •Å J~°÷O, "åx=∞ 茺 ã¨O|O èŒO≥Å∞ûHÀ"åeû LOk.

1. ã∂÷Å, xHõ~° L «Ê «∞ÎÅ∞ (Gross product (Vs) Net product):

� L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ áêÖÁæx H˘O «HÍÅOáê@∞ x~å@OHõOQÍ L «ÊuÎx JOkOKÕ "å\x ã≤÷~°=¸Å èŒ#O JO Œ∞~°∞. L^•:Ü«∞O„`åÅ∞, Éèí=<åÅ∞, ÑiHõ~åÅ∞.

� =¸Å èŒ# =ã∞Î=ÙÖ·# (ã≤÷~°=¸Å èŒ#O) Ü«∞O„`åÅ∞, ZHfiÑπ"≥∞O\ò, á¶êºHõìs ae¤OQ∑Å∞ L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ áêÖÁæ<Õ@ÑÙ_»∞J~°∞QÆ∞, «~°∞QÆ∞ ŒÅ (Weat and Tear) ‰õΩ QÆ∞i JQÆ∞#∞. nx<Õ «~°∞QÆ∞ ŒÅ (Depreciation) JO Œ∞~°∞.

� JO>Ë ã≤÷~°=¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÍxfl (Consumption of Fixed capital) «~°∞QÆ∞ ŒÅ JO Œ∞~°∞.� «~°∞QÆ∞ ŒÅ Hõeã≤ L#fl^• ÖË •, q∞#Ç~ÚOK«|_ç L#fl^• J<Õ •xx |\ì ã∂÷Å L «ÊuÎ xHõ~° L «ÊuÎÅ=∞ 茺 Õ_®

QÆ=∞xOK«=K«∞Û.� «~°∞QÆ∞ ŒÅ`À HõeÑ≤ L «ÊuÎx ÖH¯¿ãÎ ã∂÷Å L «ÊuÎ. «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ q∞#Ç~ÚOz L «ÊuÎx ÖH¯¿ãÎ xHõ~° L «ÊuÎ.

ã∂÷Å L «ÊuÎ ´ xHõ~° L «ÊuÎ { «~°∞QÆ∞ ŒÅxHõ~° L «ÊuÎ ´ ã∂÷Å L «ÊuÎ – «~°∞QÆ∞ ŒÅ«~°∞QÆ∞ ŒÅ ´ ã∂÷Å L «ÊuÎ – xHõ~° L «ÊuΫ~°∞QÆ∞ ŒÅ ´ ã≤÷~°=¸Å Œ# qxÜ≥∂QÆO (CFC)

� ã∂÷Å ÃÑ@∞ì|_çH, xHõ~° ÃÑ@∞ì|_çH Õ_® «~°∞QÆ∞ ŒÅ. Wk ã∂÷Å ÃÑ@∞ì|_çÖ’ Hõeã≤ LO_»∞#∞. HÍ|\ì «~°∞QÆ∞ ŒÅ fã≤"Õ¿ãÎ

15

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

xHõ~° ÃÑ@∞ì|_ç =K«∞Û#∞.� ã∂÷Å ÃÑ@∞ì|_ç P è•~°OQÍ Õâ◊OÖ’ L «ÊuÎ ÖH¯¿ãÎ, Jk ã∂÷Å L «ÊuÎ.

� xHõ~° ÃÑ@∞ì|_ç P è•~°OQÍ Õâ◊OÖ’ L «ÊuÎ ÖH¯¿ãÎ Jk xHõ~° L «ÊuÎ.

2. ÕjÜ«∞, *ÏfÜ«∞ L «Ê «∞ÎÅ∞ (Domestic Vs National Product):

� XHõ Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ L «ÊuÎ [~°∞QÆ∞ «∞#fl^•? ÖË •, XHõ"Õà◊ *ÏfÜ«ÚÅKÕ (Normal Residents) L «ÊuÎ

KÕÜ«∞|_»∞ «∞#fl^•? J<Õ ^•xÃÑ· P è•~°Ñ_ç ÕjÜ«∞, *ÏfÜ«∞ L «Ê «∞ÎÅ#∞ K≥ÑÊ=K«∞Û.

� XHõ Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ (Domestic Territory) [iQ L «ÊuÎx ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ JO Œ∞~°∞. XHõ Õâ◊ Éè∫QÀoHõ

„áêO «OÖ’ [iy# D L «ÊuÎ ÕjÜ«ÚÅKÕQÍx, q ÕjÜ«ÚÅKÕQÍx KÕÜ«∞|_»=K«∞Û. JO>Ë Wk „áêO`åxH „áê è•#º «

WK«∞Û#∞.

L^•: [áê<£‰õΩ K≥Ok# ã∞AH HÍ~°¡ HõOÃÑh WO_çÜ«∂Ö’ HÍ~°¡#∞ L «ÊuÎ KÕ¿ãÎ, Jk ÉèÏ~° « Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÖ’ L «ÊuÎ [iyOk

HÍ|\ì ^•xfl ÕjÜ«∞ L «ÊuÎÖ’ K«∂ÑÙ`å~°∞. J\Ï¡Q =∞# ÕâßxH K≥Ok# \Ï\Ï"å~°∞ =∞ÖË+≤Ü«∂Ö’ <å<À HÍ~°¡#∞ L «ÊuÎKÕ¿ãÎ

Jk Õâ◊O "≥Å∞ÑÅ L «ÊuÎ [iyOk HÍ|\ì ^•xx ÕjÜ«∞ L «ÊuÎÖ’ K«∂Ñ~°∞.

� XHõ ãO= «û~° HÍÅOÖ’ XHõ Õâ◊ áœ~°∞ÅKÕ (Normal Residents of a country) KÕÜ«∞|_ç# JOu=∞ =ã∞οã=Å qÅ∞"Õ

*ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ. D L «ÊuÎ P Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’QÍx, Õâ◊O "≥Å∞ÑÅQÍx [~°QÆ=K«∞Û. JO>Ë nxÖ’ „Ñ ÕâßxHõ<åfl,

P Õâ◊ áœ~°∞ʼnõΩ „áê è•#º « LO@∞Ok.

L^•: [áê<£"åi ã∞AH HõOÃÑh WO_çÜ«∂Ö’ HÍ~°¡#∞ L «ÊuÎKÕ¿ãÎ, •x qÅ∞= [áê<£ ÕâßxH K≥O^•e. ZO Œ∞Hõ#QÍ Wk [áê<£

=¸Å èŒ#OÃÑ· =KÕÛ P^•Ü«∞O. J\Ï¡Q =∞# ÕâßxH K≥Ok# \Ï\Ï "å~°∞ =∞ÖË+≤Ü«∂Ö’ <å<À HÍ~°¡#∞ L «ÊuÎKÕ¿ãÎ P L «ÊuÎ

qÅ∞= ÉèÏ~°fÜ«ÚÅKÕ KÕÜ«∞|_çOk HÍ|\ì ÉèÏ~° « ÕâßxH K≥O^•e. <å<À HÍ~°¡ L «ÊuÎ qÅ∞=#∞ KÕiÛ, ã∞lH HÍ~°¡ L «ÊuÎ

qÅ∞=#∞ fã≤"Õ¿ãÎ =KÕÛ Õ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ.

� ÉèÏ~° « Õâ◊ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ#∞ q ÕâßÅÖ’ LÑÜ≥∂y¿ãÎ =KÕÛ P^•Ü«∞O #∞Oz, q Õj L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ∞ ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’

qxÜ≥∂y¿ãÎ K≥e¡OKåeû# =ºÜ«∞O fã≤"Õ¿ãÎ =KÕÛ Õ xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O NFIA (Net Factor Income from Abroad).

NFIA = q ÕjÅ#∞O_ç =KÕÛ HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (R) - q ÕâßʼnõΩ K≥e¡OKÕ HÍ~°Hõ =ºÜ«∞O (P)

NFIA = Received Income (R) – Payment Income (P)

� JO>Ë ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ, *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎʼnõΩ Õ_® xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O. ÕjÜ«∞ L «ÊuÎH NFIA KÕi¿ãÎ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ

=K«∞Û#∞.

*ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ ´ ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ + NFIA

ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ ´ *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ – NFIA

NFIA ´ *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ – ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ

NFIA = R – P

� ÕjÜ«∞, *ÏfÜ«∞ L «Ê «∞ÎÅÖ’ Uk Z‰õΩ¯= LO@∞Ok J<Õk NFIA ÃÑ· P è•~°Ñ_»∞#∞.

� NFIA qÅ∞= èŒ<å «‡Hõ"≥∞ÿ Õ (R > P), *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

NFIA qÅ∞= ~°∞}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ Õ (R < P), ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

NFIA qÅ∞= â◊¥#º"≥∞ÿ Õ (R = P), ÕjÜ«∞, *ÏfÜ«∞ L «Ê «∞ÎÅ∞ ã=∂#OQÍ LO_»∞#∞.

3. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å∞, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O (Market Prices Versus Factor cost):

� xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ Hõeû L#fl"å? ÖË •, q∞#Ç~ÚOK«|_ç L#fl"å J<Õ •x|\ì =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ L «ÊuÎH, L «ÊuÎ

HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº P^•Ü«∂xH =∞ 茺 Õ_® K≥ÑÊ=K«∞Û.

16

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

� Éèí∂q∞, „â◊=∞, =¸Å èŒ#O, =º=™ê÷Ñ# J<Õ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ ãÇÜ«∞O`À =ã∞Î L «ÊuÎ [~°∞QÆ∞#∞. D L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ

ÉÏ@HõO, "Õ «#O, =_ô¤, ÖÏÉèÏÅ ~°∂ÑOÖ’ „ÑuѶÖÏÅ∞ K≥e¡OK«|_»∞#∞. W Õ L «ÊuÎH JÜÕ∞º =ºÜ«∞O. nx<Õ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ

Ys Œ∞ Œ$ëêìº (L «ÊuÎ) P^•Ü«∞=∞O Œ∞~°∞.

� D L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ∞ «Ü«∂~°∞KÕã≤# L «ÊuÎx =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’ qxÜ≥∂QÆ •~°¡‰õΩ Jq∞‡#ÑÙ_»∞, =KÕÛ P^•Ü«∞"Õ∞ =∂Ô~¯\ò

èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O.

� L «ÊuÎ =ºÜ«∂xH ã=∂#"≥∞ÿ# èŒ~° qkèOz =∂Ô~¯\’¡ =ã∞Î=ÙÅ∞ J"Õ∞‡@ÑÙ_»∞ „ÑÉèí∞ «fiO ZÔH· û*ò ã∞OHõO, J=∞‡HõÑÙÑ#∞fl,

ÖÏO\ Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ qkèOK«=K«∞Û. nx=Å¡ =∂Ô~¯\òÖ’ =ã∞Î èŒ~°, ^•x L «ÊuÎ =ºÜ«∞O HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞. D

Ñ#∞fl"Õ∞~° P^•Ü«∞O L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ KÕ~°‰õΩO_® „ÑÉèí∞`åfixH KÕ~°∞#∞. HÍ|\ì Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ"Õ∞~° L «ÊuÎHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O

HõO>Ë, =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’ P^•Ü«∞O Z‰õΩ¯=ÙQÍ LO_»∞#∞.

� JO>Ë Ñ#∞flÅ∞ L «ÊuÎ HÍ~°Hõ P^•Ü«∞OÖ’ ÉèÏQÆOHÍ Œ∞.

=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞OÖ’xOz Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ fã≤"Õ¿ãÎ L «ÊuÎHÍ~°HÍʼnõΩ ÅaèOKÕ P^•Ü«∞O =ã∞ÎOk.

� H˘xfl ãO Œ~åƒùÅÖ’ „ÑÉèí∞ «fiO =ã∞Î=ÙʼnõΩ ãaû_ôÅ∞ W=fi=K«∞Û. nx=Å¡ =∂Ô~¯\òÖ’ =ã∞Î èŒ~° «‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞. =∂Ô~¯\òÖ’

=ã∞Î èŒ~°‰õΩ ãaû_ôÅ∞ HõeÑ≤ Õ, L «ÊuÎ =ºÜ«∞O (L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ "≥àı¡ P^•Ü«∞O) =ã∞ÎOk.

� JO>Ë L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O`À áÈeÛ#ÑÙ_»∞, =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞OÖ’ Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ J Œ#OQÍ LO@∞#flq

=∞iÜ«Ú ãaû_ôÅ "≥Ú «ÎO «‰õΩ¯=ÙQÍ LO@∞#flq.

� Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ #∞O_ç ãaû_ôÅ∞ fã≤"Õ¿ãÎ xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ =K«∞Û#∞. D xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ "Õ∞~° P^•Ü«∞O L «ÊuÎ

HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêì º P^•Ü«∞OHõO>Ë =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å P^•Ü«∞OÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

� L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O ´ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O – Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞

=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O ´ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O { Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞

L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O ´ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O – xHõ~°Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O ´ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O { xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ ´ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O – L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O

xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ ´ Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞

4. <å=∞=∂„ «ÑÙ, "åãÎ= P^•Ü«∂Å∞ (Nominal Vs Real Incomes):

� „Ñã∞Î « ãO= «û~° èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∂xfl ÖH¯¿ãÎ ^•xx „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O ÖË • <å=∞=∂„ «ÑÙ ÖË • „ Œ=º P^•Ü«∞O

JO Œ∞~°∞.

L^•: 2009–10 ãO= «û~° *ÏfÜ«∂^•xfl 2009–10 ãO. èŒ~°ÅÖ’ ÖH¯OK«∞@.

� J~Ú Õ H˘O «HÍÅOQÍ (over a period of time) Õâ◊ *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∂xfl ãiáÈÖËÛO Œ∞‰õΩ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞

JOK«<åÅ∞ LÑÜ≥∂QÆÑ_»=Ù. ZO Œ∞=Å##QÍ L «ÊuÎ ÃÑ~°QƉõΩO_®<Õ èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ=Å¡ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑiy#@∞¡

Hõ#Ѩ_»=K«∞Û.

� ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ÖH¯¿ãÎ ^•xx "åãÎ= P^•Ü«∞O JO Œ∞~°∞. XHõ ãO= «û~åxfl P è•~° ãO= «û~°O (Base

year)QÍ fã∞H˘x, P ãO= «û~° èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∂xfl ÖH¯¿ãÎ J Õ ã≤÷~° èŒ~°Ö’ P^•Ü«∞O. L^•: =∞# Õâ◊OÖ’ WÑÊ\=~°‰õΩ

1948–49, 1960–61, 1970–71, 1980–81, 1993–94, 1999–2000 =∞iÜ«Ú 2004–2005 ãO= «û~åÅ#∞

P è•~° ãO= «û~åÅ∞QÍ fã∞H˘xi.

� „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∂xfl QÆ}Oz#ÑÊ\H©, ^•xx ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’H =∂~°Û=K«∞Û. nxÔH· Price deflator x "å_»∞`å~°∞.

(Deflator is a statistical technique to neutralise the effect of changes in prices over a period of time)

17

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞Oã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O ´ X 100

èŒ~°Å ã∂p

L^•: 2008–09 èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O 18,00,000 HÀ@∞¡. èŒ~°Å ã∂p 200 J~Ú Õ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O ZO «?

18,00,000ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O ´ X 100 ´ 9,00,000

200

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O QÆ}¿ãÎ

→

<å=∞=∂„ «ÑÙ P^•Ü«∞O

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O QÆ}¿ãÎ

→

"åãÎ= P^•Ü«∞O

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞Oã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O ´ X 100

èŒ~°Å ã∂p

=ÚYº"≥∞ÿ# Õ_®Å∞:

1) ã∂÷Å, xHõ~° L «ÊuÎ =∞ 茺 Õ_®

→

«~°∞QÆ∞ ŒÅ

2) ÕjÜ«∞, *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ =∞ 茺 Õ_®

→

xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA)

3) =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å∞, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ =∞ 茺 Õ_®

→

xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

4) <å=∞=∂„ «ÑÙ, "åãÎ= P^•Ü«∞O =∞ 茺 Õ_®

→

=∞#O fã∞H˘<Õ èŒ~°Å∞

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÉèÏ=#Å∞:ã∂÷Å, xHõ~° L «ÊuÎ, ÕjÜ«∞, *ÏfÜ«∞ L «Ê «∞ÎÅ ãÇÜ«∞O`À Pi÷Hõ"Õ «ÎÅ∞ 4 ~°HÍÅ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÉèÏ=#Å∞ =ºHõÎÑiÛi.

1) Gross Domestic Product (GDP)2) Gross National Product (GNP)3) Net Domestic Product (NDP)

4) Net National Product (NNP)

„Ñu ÉèÏ=##∞ =∞~°Å =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’#∞, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº QÆ}™êÎ~°∞. J\Ï¡O@ÑÙ_»∞ "≥Ú «ÎO 8 ÉèÏ=#Å∞

=™êÎ~Ú.

1) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (GDPMP

)

2) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (GNPMP

)

3) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (NDPMP

)

4) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (NNPMP

)

5) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (GDPFC

)

6) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «Êu Î (GNPFC

)

7) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (NDPFC

)

8) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (NNPFC

)

1. ã∂÷Å ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ (=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’) GDPMP:

XHõ ãO= «û~° HÍÅOÖ’ XHõ Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ [iQ JOu=∞ =ã∞οã=Å#∞ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅKÕ ÃÇÏzÛ¿ãÎ =KÕÛ Õ

=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ.

� nxÖ’ ã∂÷Å J#QÍ «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ HõeÑ≤ L «ÊuÎ qÅ∞=#∞ K≥ÑC@.

� ÕjÜ«∞ J#QÍ Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ P ÕjÜ«ÚÅKÕQÍx, q ÕjÜ«ÚÅKÕQÍx KÕÜ«∞|_Õ L «ÊuÎ.

18

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

� L «ÊuÎ J#QÍ JOu=∞ =ã∞οã=Å∞. nxÖ’ =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅ L «ÊuÎ fã∞HÀ~å Œ∞.

� =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å∞ J#QÍ Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ Hõeã≤, ãaû_ôÅ∞ q∞#Ç~ÚOz LO_Õ èŒ~°Å∞.

GDPMP H ãO|OkèOz =ÚMϺOâßÅ∞:

1) GDP J<Õk „Ñ"åÇÏÉèÏ=#. Wk XHõ ãO= «û~°OÖ’ [iQ L «ÊuÎ. =ÚO Œ∞ ãO= «û~° L «ÊuÎx ≥Å∞Ñ Œ∞.

2) GDPMP

JO>Ë Value of output HÍ Œ∞. nx#∞Oz =∞ 茺O «~° qxÜ≥∂QÆO fã≤"ÕÜ«∂e. J#QÍ Wk sum total of

value added =∂„ «"Õ∞.

3) GDPMP

Ö’ |kb K≥e¡OÑÙÅ∞, Capital gains, Financial transactions K«@ì=ºu~Y „ Œ=ºO q∞#Ç~ÚOKåe.

4) GDPMP

= èŒ~° X JOu=∞ =ã∞οã=Å Ñi=∂}O

5) Ô~O_»∞™ê~°∞¡ ÖH¯OÑÙ ã=∞ãº#∞ x"åiOKÕO Œ∞‰õΩ JOu=∞ =ã∞οã=ÖË fã∞HÀ"åe.

6) GDPMP

J<Õk ÕjÜ«∞ Éèí∂ÉèÏQÍxH K≥Ok#k. HÍ|\ì xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA) q∞#Ç~ÚOKåe.

GDPMP

= Valve of output in Domestic Territory – Value of Intermediate consomption(or)

GDPMP

= Sum total of Value Added

2) ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’) GNPMP:

XHõ ãO= «û~° HÍÅOÖ’ P Õâ◊ *ÏfÜ«ÚÅKÕ (Normal Residents of a Country) L «ÊuÎ KÕÜ«∞|_ç# JOu=∞ =ã∞Î

¿ã=Å =∂Ô~¯\ò qÅ∞=#∞ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ JO Œ∞~°∞.

� GDPH xHõ~° q ÕjHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA), KÕi¿ãÎ GNP =K«∞Û#∞.

� ã∂÷Å L «ÊuÎ HÍ|\ì «~°∞QÆ∞ ŒÅ Hõeã≤ LO_»∞#∞.

� *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ HÍ|\ì NFIA nxÖ’ Hõeã≤ LO_»∞#∞. nxÖ’ L «ÊuÎ J<Õk P Õâ◊O Ö’ÑÅQÍx, Õâ◊O "≥Å∞ÑÅQÍxKÕÜ«∞|_»=K«∞Û.

� GNPMP

= GDPMP

+ NFIA (Net Factor Income from Abroad)

� GDP, GNP Ö’ Õx qÅ∞= Z‰õΩ¯=ÙQÍ LO@∞O Œ<Õk NFIA ÃÑ· P è•~°Ñ_ç LO@∞Ok.

� NFIA J<Õk èŒ<å «‡HõOQÍQÍx, ~°∞}Ï «‡HõOQÍ QÍx LO_»=K«∞Û.

NFIA èŒ<å «‡Hõ"≥∞ÿ Õ(q ÕâßʼnõΩ K≥e¡Oz# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞OHõO>Ë,q ÕâßÅ#∞Oz =zÛ# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O Z‰õΩ¯=ÙO>Ë R > P)

GNP J<Õk, GDP HõO>Ë Z‰õΩ¯=ÙQÍ LO_»∞#∞.

NFIA ~°∞}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ Õ (=zÛ# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞OHõO>Ë, K≥e¡Oz# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O Z‰õΩ¯=ÙO>Ë R < P) GNP J<Õk

GDP HõO>Ë «‰õΩ¯=ÙQÍ LO_»∞#∞.

GDP, GNP Å =∞^茺`Õ_® Å =∞^茺`Õ_® Å =∞^茺`Õ_® Å =∞^茺`Õ_® Å =∞^茺`Õ_®

GDPMP GNPMP

� ÕjÜ«∞ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ [iQ L «ÊuÎx ≥Å∞ÑÙ#∞ � P Õâ◊ „Ñ[ÅKÕ [~°Ñ|_Õ L «ÊuÎx ≥Å∞ÑÙ#∞� nxx ÕjÜ«ÚÅ∞QÍx, q ÕjÅÜ«ÚÅ∞QÍx KÕÜ«∞=K«∞Û � Wk Normal Resident of a country J~Ú LO_ç

„ÑÑOK«OÖ’ ZHõ _≥·<å L «ÊuÎ HÍ|_»=K«∞Û.� Wk ãO‰õΩz « ÉèÏ=# � Wk qâÏÅ"≥∞ÿ# (Broader) ÉèÏ=#� Wk „Ñ ÕâßxH „áê è•#º « WK«∞Û#∞ � Wk áœ~°∞ʼnõΩ „áê è•#º « WK«∞Û#∞� GDP = Value of output in Domestic Territory –

Value of Intermediate consumption � GNP = GDP + Net Factor Income from abroad

19

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

� GDP = GNP – NFIA � GNP = GDP + NFIA

� NFIA qÅ∞= ~°∞}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ Õ GDP > GNP � NFIA qÅ∞= èŒ<å «‡Hõ"≥∞ÿ Õ GNP > GDP

(Payments exceed Receipts P > R) (Receipts exceed payments R > P)

P > R R >P

3. xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’) NDPMP:

� GDP, GNP Å∞ «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ q∞#Ç~ÚOK«=Ù. HÍ|\˜ì Jq Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’QÆÅ "åãÎ= =ã∞οã=Å „Ñ"åÇxfl ≥eÜ«∞*ËÜ«∞=Ù.

JO Œ∞KÕ ã∂÷Å L «ÊuÎH | Œ∞Å∞ xHõ~° L «ÊuÎ QÆ}OK«∞@ J=ã~°O.

� =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (GDMMP

) #∞O_ç ã≤÷~°=¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO ( «~°∞QÆ∞ ŒÅ), fã≤"Õ¿ãÎ xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ

=K«∞Û#∞.

� L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ =¸Å èŒ# =ã∞Î=ÙÅ#∞ LÑÜ≥∂yOK«∞@=Å¡ J~°∞QÆ∞, «~°∞QÆ∞ ŒÅ‰õΩ QÆ∞i JQÆ∞#∞. D «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ GDP

#∞O_ç fã≤"Õ¿ãÎ, NDP =ã∞ÎOk.

NDPMP

= GDPMP

– «~°∞QÆ∞ ŒÅ

NDPMP

= GDPMP

– Consumption of Fixed Capital (CFC)

GDPMP

= NDPMP

+ «~°∞QÆ∞ ŒÅ

4) xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’) NNPMP:

� =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (GNPMP

) #∞Oz «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ q∞#Ç~Ú¿ãÎ =∞Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ

=K«∞Û#∞.

� xHõ~° J#QÍ «~°∞QÆ∞ ŒÅ q∞#Ç~ÚOK«|_»∞#∞.

� *ÏfÜ«∞ J#QÍ NFIA nxÖ’ KÕi LO_»∞#∞.

NNPMP

= GNPMP

– D «~°∞QÆ∞ ŒÅNNP

MP= NDP

MP + NFIA

NNPMP

= GDPMP

+ NFIA – D

NNP H, GNP H Õ_®

NNPMP GNPMP

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ q∞#Ç~ÚOK«|_»∞#∞ 1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ Hõeã≤ LO_»∞#∞.

2) NNPMP

= GNPMP

– D GNPMP

= NNPMP

+ D

GDP R P GNP

..........................................................................................................................................................+

−

= +

−

=

GDP R P GNP

..........................................................................................................................................................

20

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

NDP H NNP H Õ_®

NDPMP NNPMP

1) ÕjÜ«∞ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ [~°∞QÆ∞#∞ 1) P ÕjÜ«ÚÅKÕ Õâ◊OÖ’ÑÅQÍx, "≥Å∞ÑQÍx [~°∞QÆ∞#∞

2) nxÖ’ NFIA KÕi LO_» Œ∞ 2) nxÖ’ NFIA Hõeã≤ LO_»∞#∞

3) NDPMP

= NNPMP

– NFIA 3) NNPMP

= NDPMP

+ NFIA

L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O

XHõ Õâ◊OÖ’ L «ÊuÎH ^ÀÇÏ ŒÑ_»¤ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ P^•Ü«∂Å#∞ HõÅ∞ÑÙ@ ^•fi~å ÕjÜ«∞ P^•Ü«∞O á⁄O Œ=K«∞Û.

ÉÏ@HõO, "Õ «<åÅ∞, =_ô¤, ÖÏÉèÏÅ∞ KÕi¿ãÎ ÕjÜ«∞ P^•Ü«∞O =K«∞Û#∞.

5) ã∂÷Å ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ (L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº) GDPFC:

� ÕjÜ«∞ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ Jhfl L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ∞ PiOz# P^•Ü«∞O#∞ ≥Å∞ÑÙ#∞.

� nxÖ’ «~°∞QÆ∞ ŒÅ Hõeã≤ LO_»∞#∞.

� GDPMP

H GDPFC H Õ_® xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞.

� HÍ|\ì GDPMP

#∞Oz xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ fã≤"Õ¿ãÎ GDPFC =K«∞Û#∞.

GDPFC

= GDPMP

– Net Indirect taxesGDP

FC= GDP

MP – (Indirect Taxes – Subsidies)

= GDPMP

– Indirect Taxes + Subsidies.

GDPFC

= (ÉÏ@HõO { "Õ «<åÅ∞ { =_ô¤ { ÖÏÉèÏÅ∞) { «~°∞QÆ∞ ŒÅ.

6) ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº) GNPFC:

� =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ#∞Oz xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ fã≤"Õ¿ãÎ, L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº GNP =K«∞Û#∞.GNP

FC= GNP

MP – Net Indirect Taxes

GNPFC

= GNPMP

– (Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞)

´ GNPMP

– Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞

7) xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº) NDPFC:

� nxx xHõ~° ÕjÜ«∂^•Ü«∞O JO Œ∞~°∞.NDP

FC= NDP

MP – Net Indirect Taxes

NDPFC

= GDPFC

– «~°∞QÆ∞ ŒÅ

NDPMP NDPFC

1) nxx =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ QÆ}™êÎ~°∞ 1) nxx L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ èŒ~°Å`À QÆ}™êÎ~°∞

2) NDPMP

= NDPFC

+ xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ 2) NDPFC

= NDPMP

– xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

3) JOu=∞ =ã∞οã=Å#∞ ≥Å∞ÑÙ#∞ 3) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ∞ á⁄Ok# P^•Ü«∂xfl ≥Å∞ÑÙ#∞

8) xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº)/ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O NNPFC:

� NNPFC <Õ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O JO Œ∞~°∞.

� ÕjÜ«∞ HÍ~°Hõ P^•Ü«∂xH NFIA KÕi¿ãÎ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O =ã∞ÎOk.

� NNPMP #∞Oz xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ fã≤"Õ¿ãÎ NNPFC/ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O =K«∞Û#∞.

� GNPFC #∞Oz «~°∞QÆ∞ ŒÅ fã≤"Õ¿ãÎ NNPFC =K«∞Û#∞.

21

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

� NNPMP

HõO>Ë, NNPFC x["≥∞ÿ# H˘Å=∂#OQÍ K≥ÑÊ=K«∞Û. HÍ~°}O Wk Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ =∂~°∞Ê=Å¡ „ÑÉèÏq «O HÍ Œ∞.

Note: Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ ÃÑiy Õ, "åãÎ= L «ÊuÎ ÃÑ~°QÆHõáÈ~Ú<å NNPMP

ÃÑ~°∞QÆ∞#∞. HÍx NNPFC J<Õk D Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ=Å¡

„ÑÉèÏq «O HÍ Œ∞.

NNPFC

= ÕjÜ«∞ HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NDPFC

) + NFIA

NNPFC

= NNPMP

– xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

NNPFC

= GNPFC

– D

qq^èŒ ÉèÏ=#Å∞ =∞^è Œº JO`«~°ã¨O|O^èŒO.qq^èŒ ÉèÏ=#Å∞ =∞^è Œº JO`«~°ã¨O|O^èŒO.qq^èŒ ÉèÏ=#Å∞ =∞^è Œº JO`«~°ã¨O|O^èŒO.qq^èŒ ÉèÏ=#Å∞ =∞^è Œº JO`«~°ã¨O|O^èŒO.qq^èŒ ÉèÏ=#Å∞ =∞^è Œº JO`«~°ã¨O|O^èŒO.

ã∂÷Å, xHõ~° ~°∂ÑOÖ’#∂, =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å∞, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞~°∂ÑOÖ’#∂, ÕjÜ«∞, *ÏfÜ«∞ L «Ê «∞ÎÅ#∞ q=iOK«_»O

[iyOk. Wq XHõ ^•xH˘Hõ\ JO «~°ãO|O èŒO Hõey L#flq. U ÉèÏ=# #∞Oz J~Ú<å, q∞ye# ÉèÏ=#Å#∞ H˘O « ã~°∞ÌÉÏ@∞

^•fi~å á⁄O Œ=K«∞Û.

GDPMP

+ NFIA – D – Net ITGNP

MP

NNPMP

NNPFC

/NI

D ãO|O è•xfl =∞~˘Hõ ~°HõOQÍ ‰õÄ_® K«∂Ñ=K«∞Û.

GNPMP

GDPMP

GNPFC

NNPMP

NDPMP

NNPFC

GDPFC

NDPFC

-NF

IA

−

NFI

A

−N

FIA

−

NFI

A

−

«~°∞QÆ∞ ŒÅ

−

«~°∞QÆ∞ ŒÅ

−

«~°∞QÆ∞ ŒÅ

−

«~°∞QÆ∞ ŒÅ

−

xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

−

xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

−

xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

−

Net IT

22

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

� *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH ãO|OkèOz H˘xfl ã~°∞ÌÉÏ@∞¡ KÕÜ«Ú@^•fi~å ¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÍxH K≥Ok# H˘xfl ÉèÏ=#Å∞ á⁄O Œ=K«∞Û.

Jq..

1) Private Income (¢ÃÑ·"Õ\ò P^•Ü«∞O)

2) Personal Income (=º+≤ì P^•Ü«∞O)

3) Personal Disposable Income (=ºÜ«∞~°› •Ü«∞O)

Private Income:

� ¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÍxH qq èŒ =∂~åæÅ∞ ^•fi~å „Ñã∞Î «O =KÕÛ P^•Ü«∂xfl Wk ≥Å∞ÑÙ#∞.

� qq èŒ P è•~åÅ∞ ^•fi~å L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ∞ JiOz# "≥Ú «ÎO P^•Ü«∂xH, „ÑÉèí∞ «fiO #∞Oz, W «~° „ÑÑOK«O (Rest of

the World) #∞Oz á⁄Ok# |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ KÕi¿ãÎ ¢ÃÑ·"Õ\ò P^•Ü«∞O =K«∞Û#∞.

� *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH (NNPFC), H˘xfl ã~°∞ÌÉÏ@∞¡KÕ¿ãÎ Private Income =K«∞Û#∞.

� „ÑÉèí∞ «fiãOã÷Å∞, qÉèÏQÍʼnõΩ, „ÑÉèí∞ «fi Pã∞ÎÅ∞, =º=™ê÷Ñ##∞Oz =KÕÛ P^•Ü«∞O =∞iÜ«Ú „ÑÉèí∞fi «fi _çáê~üì"≥∞O>Ë «~°

ãOã÷Å∞ KÕ¿ã á⁄ Œ∞ÑÙ (E.g. HMT, SAIL), ¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÆ P^•Ü«∞O HÍ Œ∞ HÍ|\ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O #∞Oz fã≤"ÕÜ«∂e.

� „ÑÉèí∞ «fiO «# qxÜ≥∂QÆ J=ã~åÅÔH· „Ñ[Å#∞Oz ~°∞}O fã∞H˘O@∞Ok. D ~°∞}O ÃÑ· K≥e¡OKÕ =_ô¤ ‰õÄ_® |kb

K≥e¡OÑÙ ÖÏO\˜ Õ. „ÑÉèí∞ «fiO =$^•úѺ Ñ≤OKè«#∞, x~°∞^ÀºQÆ Éèí$u, "≥∞_çHõÖò JÅ"≥#∞û, ™ê¯Å~ü+≤ÑπÅ∞, yÑπìÅ ~°∂ÑOÖ’

¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÍxH D |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ JOkOK«∞#∞. „ÑHõ$u "≥·Ñs`åºÅ∞ ãOÉèíqOz#ÑÙ_»∞ ÉèÏ~° « „ÑÉèí∞ «fiO PÇ~°O,

=¢™êÎÅ∞, =∞O Œ∞Å∞ ÖÏO\ "å\x q ÕâßʼnõΩ ãÇÏÜ«∞O KÕÜ«∞QÍ, q ÕâßÅ∞ ‰õÄ_® =∞# Õâ◊OÖ’ „ÑHõ$u "≥·Ñs`åºÅ∞

ãOÉèíqOz#ÑÙ_»∞ ãÇÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞. =∞#‰õΩ =zÛ# |Çï=∞ «∞Å∞, ãÇÜ«∞O#∞Oz =∞#O q ÕâßʼnõΩ KÕã≤# ãÇÜ«∂xfl

fã≤"Õ¿ãÎ xHõ~° q Õj |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ =K«∞Û#∞. ¢ÃÑ·"Õ\ò~°OQÆO WÖÏO\ |kb K≥e¡OÑÙÅ ~°∂ÑOÖ’ P^•Ü«∞O á⁄O Œ∞#∞.

Wk ¢ÃÑ·"Õ\ò P^•Ü«∞OÖ’ ÉèÏQÆO. HÍx *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ÉèÏQÆO HÍ Œ∞.Private Income = National Income – Income from property and entrepreneuership accruing to the Govt.

– Savings of non - Departmental enterprises+ Interest on National debt+ Net current transfers from government

+ Net current transfer from abroad.

� ¢ÃÑ·"Õ\ò P^•Ü«∞=∞<Õk *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O „ÑÉèí∞ «fi, ¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÍÅ =∞ 茺 qÉèí[##∞ ≥Å∞ÑÙ#∞.

� ¢ÃÑ·"Õ\ò~°OQÆO Ü≥ÚHõ Ñ#∞fl qkèOÑÙ ÑÓ~°fiO (Pre - tax Income) ã≤÷ux ¢ÃÑ·"Õ@∞ P^•Ü«∞O ã∂zOK«∞#∞.

Note: |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ :

L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ P^•Ü«∞O J<Õk „Ñã∞Î « L «ÊuÎH ^ÀÇÏ ŒÑ_ç Õ =KÕÛk. J~Ú Õ H˘xfl ~°HÍÅ P^•Ü«∂Å∞ ZÖÏO\ L`åÊ ŒHõ

HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’#∞ áêÖÁæ#‰õΩO_®<Õ ~å=K«∞Û. g\x |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ JO Œ∞~°∞. JO>Ë „Ñã∞Î « L «ÊuÎH ZÖÏO\ ãÇÏHÍ~°O

ÖˉõΩO_®<Õ á⁄O Õq.

L^•: =$^•ÌѺ Ѷ≤OKè«#∞¡, x~°∞^ÀºQÆÉèí$u, q^•º~°∞÷ÅHKÕÛ ™ê¯Å~ü+≤ÑπÅ∞, â◊~°}Ï~°∞÷ÅHKÕÛ ãÇÜ«∞O, i>ÿ~ü J~Ú# "åiHKÕÛ

ÃÑ#¬<£Å∞, yѶπìÅ∞, _˘<Õ+<£û Gifts and Donations, „ÑHõ$u "≥·Ñs`åºÅ ã=∞Ü«∞OÖ’ KÕ¿ã ãÇÜ«∞O, «e¡ ŒO„_»∞Å∞ Ñ≤Å¡ÅHKÕÛ

áêÔH\ò=∞h, „ÑÉèí∞ «fi ~°∞}OÃÑ· K≥e¡OKÕ =_ô¤ "≥ÚII

=º+≤ì P^•Ü«∞O (Personal Income):

� =º‰õΩÎÅ∞ (QÆ$ÇÏ~°OQÆO) ãOáêkOz# P^•Ü«∂xH, "åãÎ=OQÍ KÕuH˘zÛ# P^•Ü«∂xH Õ_® LO@∞Ok.

� ¢ÃÑ·"Õ@∞ P^•Ü«∞O =º‰õΩÎÅ∞ qq èŒ P è•~åÅ ^•fi~å PiOz# P^•Ü«∂xfl ≥Å∞ÑQÍ, =º+≤ì P^•Ü«∞O =º‰õΩÎÅ∞, "åãÎ=OQÍ

á⁄Ok# P^•Ü«∂xfl ≥Å∞ÑÙ#∞.

23

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

� =º‰õΩÎÅ∞ ãOáêkOz# P^•Ü«∞OÖ’ H˘O «ÉèÏQÆO "åiKÕuH ~å Œ∞.

Z) ãOã÷Å∞ ãOáêkOz# P^•Ü«∞OÖ’ H˘O « ÉèÏQÆO "å\Ï^•~°∞ʼnõΩ ÑOzÃÑ@ì~°∞. Éèíq+º ü ÃÑ@∞ì|_»∞ÅÔH· nxfl LOK«∞`å~°∞.

D ÉèÏQÍxfl ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ (Undistributed profits or retained earnings) JO Œ∞~°∞.

a) ãOã÷Å P^•Ü«∞OÖ’ H˘O «ÉèÏQÆO HÍ~˘Ê~\ò Ñ#∞flÅ∞QÍ K≥e¡OK«|_»∞#∞. nxx Corporate Profit Tax JO Œ∞~°∞. D

HÍ~ÀÊ~\ò Ñ#∞flÅ∞ „ÑÉèí∞`åfixH áÈ=Ù#∞.

=º+≤ì P^•Ü«∞O ´ ¢ÃÑ·"Õ\ò P^•Ü«∞O – ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ – HÍ~˘Ê~\ò Ñ#∞flÅ∞

� Wk =º‰õΩÎÅ =∞ 茺 P^•Ü«∞ ÑOÑ≤}© Z\Ï¡ LOn? "≥·Ü«∞HÎHõ Ñ#∞fl ÉèÏ~åxfl ≥Å∞ÑÙ#∞.

=ºÜ«∂~°› =º+≤ì P^•Ü«∞O (Personal Disposable INcome):

� =º‰õΩÎÅKÕuH˘zÛ# P^•Ü«∞=∞O`å =ºÜ«∞O KÕÜ«∞gÅ∞HÍ Œ∞. nxÖ’ P^•Ü«∞ÑÙ Ñ#∞fl, ãOÑ Œ Ñ#∞fl, =$uÎ Ñ#∞fl ÖÏO\ =º+≤ì

Ñ#∞flÅ∞ K≥e¡OK«QÍ q∞ye# ÉèÏQÆ"Õ∞ =ºÜ«∞O KÕÜ«∞|_®xH ÅÉèíº=∞QÆ∞#∞.

� HÍ|\ì =º+≤ì P^•Ü«∞O #∞Oz =º+≤ì Ñ#∞flÅ∞áÈQÍ q∞ye# ^•xx =ºÜ«∂~°› =º+≤ì P^•Ü«∞=∞O Œ∞~°∞.

Personal Disposable Income = Personal Income – Personal Taxes

=ºÜ«∞~å› •Ü«∞O ´ =º+≤ì P^•Ü«∞O – =º+≤ì Ñ#∞flÅ∞, ÃÑ<åbì "≥ÚII

� =ºÜ«∞~å› •Ü«∞OÖ’ H˘O «ÉèÏQÆO qxÜ≥∂QÆO KÕÜ«∞QÍ q∞ye#k á⁄ Œ∞ÑÙ KÕ™êÎ~°∞.

JO Œ∞KÕ =ºÜ«∞~å› •Ü«∞O ´ qxÜ≥∂QÆO { á⁄ Œ∞ÑÙ

� =ºÜ«∞~å› •Ü«∞O J<Õk =ã∞οã=ʼnõΩ LO_»QÆÅ _ç=∂O_£ (Potential Demand) #∞ ≥eÜ«∞*ËÜ«Ú#∞. "åºáê~°"Õ «ÎÅ∞ nx

P è•~°OQÍ «=∞ L «ÊuÎ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ JOK«<å "Õ™êÎ~°∞.

GDPMP

+ NFIA – D – Net IT – G + TP – CT, UDP –PTGNP

MP

NNPMP

NNPFC

/NI Private Income

Personal Income (PI)

DPI

G = Income from property and entrepreneurship accuring to the govt. and savings of non - departmental enterprisesTP = National debt Interest, current transters from the govt.CT = Corporation taxesUDP = Undistributed ProfitsPT = Personal Taxes

DPI = Personal Disposable Income.

«Åãi P^•Ü«∞O (Per Capita Income):

⇒

[<åÉèÏÖ’ «ÖÏ XH¯O\H =KÕÛP^•Ü«∂xfl ≥Å∞ÑÙ#∞.

⇒

*ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl Õâ◊ [#ÉèÏKÕ ÉèÏy¿ãÎ =KÕÛk «Åãi P^•Ü«∞O.

24

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O«Åãi P^•Ü«∞O (PCI) =

[<åÉèÏ (ãOII=∞ 茺 [<åÉèÏ)

⇒

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑiy<å, [<åÉèÏ «yæ<å, Ô~O_»∂ [iy<å, «Åãi P^•Ü«∞O ÃÑ~°∞QÆ∞#∞. PCI J<Õk „Ñ[Å r=#

„Ñ=∂}Ïxfl ã∂zOK«∞#∞.

⇒

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ «Åãi P^•Ü«∂xfl QÆ}¿ãÎ <å=∞=∂„ «ÑÙ «Åãi P^•Ü«∞O =K«∞Û#∞.

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O<å=∞=∂„ «ÑÙ «Åãi P^•Ü«∞O ´

[<åÉèÏ

⇒

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ «Åãi P^•Ü«∂xfl QÆ}¿ãÎ "åãÎ= «Åãi P^•Ü«∞O =K«∞Û#∞.

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ("åãÎ=) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O"åãÎ= «Åãi P^•Ü«∞O ´

[<åÉèÏ

"åãÎ= «Åãi P^•Ü«∞O ÃÑiy Õ „Ñ[Å r=# „Ñ=∂}™ê÷~Ú =$kú K≥O Œ∞#∞.

⇒

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ «Åãi P^•Ü«∂xfl, ã≤÷~° èŒÅ∞ ("åãÎ=) Ö’H =∂~°Û=K«∞Û.

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ «Åãi P^•Ü«∞Oã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ «Åãi P^•Ü«∞O ´ X 100

èŒ~°Å ã∂p

«Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞:

*Ï`åÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ #∞Oz, [<åÉèÏ=$kú ~@∞#∞ fã≤"Õ¿ãÎ «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞ =K«∞Û#∞.

«Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞ ´ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ – [<åÉèÏ=$kú~@∞

L^•: *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ÑÙ =$kú~@∞ 5%† [<åÉèÏ =$kú~@∞ 2%, J~Ú<å «Åãi P^•Ü«∞ÑÙ =$kú~@∞?

«Åãi P^•Ü«∞=$kú~@∞ ´ 5% – 2%

´ 3%

„Ñã∞Î «, ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O :

� J Õ ãO= «û~°OÖ’QÆÅ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ JOu=∞ =ã∞οã=Å qÅ∞=#∞ ÖH¯¿ãÎ ^•xx „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞

=∞O Œ∞~°∞. JO>Ë J Õ ãO= «û~°O L «ÊuÎ, J Õ ãO= «û~°O èŒ~°Å∞.

L^•: 2009–10 ãO. èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ÖH¯¿ãÎ Jk „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O.

� XHõ P è•~° ãO= «û~°OÖ’QÆÅ èŒ~°ÅKÕ „Ñã∞Î « ãO= «û~°OÖ’QÆÅ JOu=∞ =ã∞οã=Å#∞ ÖH¯¿ãÎ ^•xx ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’

*ÏfÜ«∂^•=∞O Œ∞~°∞.

L^•: 2009–10 ãO= «û~°OÖ’ [iy# L «ÊuÎx 2004–2005 ãO= «û~°ÑÙ èŒ~°ÅÖ’ ÖH¯¿ãÎ ^•xx ã≤÷~° èŒ~°Ö’

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞O Œ∞~°∞.

� „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∂xfl ÖH¯¿ãÎ, èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ=Å¡ P^•Ü«∞O ÃÑ~°QÆ=K«∞Û HÍ|\ì Jk Pi÷Hõ =º=ã÷ "åãÎ= ™ê=∞~å÷ºxfl

ã∂zOK« Œ∞. JO Œ∞KÕ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ÖH¯™êÎ~°∞. nxx "åãÎ= *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =∞O Œ∞~°∞.

� èŒ~°Åã∂pKÕ ã~°∞ÌÉÏ@∞ KÕÜ«Ú@^•fi~å „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∂hfl, ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’H =∂~°Û=K«∞Û.

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞Oã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ´ X 100

„Ñã∞Î « ãO= «û~° èŒ~°Å ã∂p

25

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

Summary :

� ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ: Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ [iQq (q ÕjÜ«ÚÅ∞ ‰õÄ_® KÕÜ«∞=K«∞Û).

� *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ: XHõ Õâ◊ áœ~°∞ÅKÕ KÕÜ«∞|_Õ L «ÊuÎ ( Õâ◊O "≥Å∞ÑÅ ‰õÄ_® HÍ=K«∞Û).

� *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ ´ ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ { NFIA

NFIA ´ =zÛ# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (R)

−

K≥e¡Oz# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (P)

� =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O : =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ JOu=∞ =ã∞οã=Å qÅ∞=

� HÍ~°Hõ èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O : L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ =KÕÛ P^•Ü«∂Å "≥Ú «ÎO

� HÍ~°Hõ èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O ´ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O – xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

� xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ ´ Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞� NDP = GDP – D� GNP = GDP + NFIA� NNP = GNP – D

� Technically NNPFC

is called National Income

� |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ ´ „Ñã∞Î « L «ÊuÎH ^ÀÇÏ ŒÑ_»‰õΩO_® á⁄O Õ P^•Ü«∞O

� ¢ÃÑ·"Õ\ò P^•Ü«∞O ´ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – „ÑÉèí∞ «fi Pã∞ÎÅ#∞Oz =KÕÛ P^•Ü«∞O

– <å<£ _çáê~üì"≥∞O@Öò ãOã÷Å á⁄ Œ∞ÑÙ

{ „ÑÉèí∞ «fi~°∞}OÃÑ· =_ô¤

{ |kb K≥e¡OÑÙÅ∞

� =º+≤ì P^•Ü«∞O ´ ¢ÃÑ·"Õ\ò P^•Ü«∞O – ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞, HÍ~ÀÊ~\ò Ñ#∞flÅ∞

� =ºÜ«∞~°› P^•Ü«∞O ´ =º+≤ì P^•Ü«∞O – =º+≤ì Ñ#∞flÅ∞

*Ï`åÜ«∂^•Ü«∞O� «Åãi P^•Ü«∞O =

[<åÉèÏ� „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O : „Ñã∞Î « =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ QÆ}¿ãÎ =KÕÛk.

� ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O : P è•~° ãO= «û~° èŒ~°ÅÖ’ QÆ}¿ãÎ ÅÉèíº=∞QÆ∞#∞.

26

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

2. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl =∞kOKÕ Ñ Œú «∞Å∞

� L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ#∞ LÑÜ≥∂yOz =ã∞οã=Å∞ L «ÊuÎ KÕ™êÎ~°∞. D L «ÊuÎ qÅ∞= L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ P^•Ü«∂Å∞QÍ ÑOK«|_»∞#∞.

D P^•Ü«∞O qxÜ≥∂QÆ, ÃÑ@∞ì|_ç =ã∞Î=ÙÅÃÑ· =ºÜ«∞O KÕÜ«∞|_»∞#∞. =ºÜ«∞O uiy L «ÊuÎH ^ÀÇÏ ŒÑ_»∞#∞.

� L «ÊuÎ=Å¡ P^•Ü«∞O ã$+≤ìOK«|_»∞#∞. P^•Ü«∞O =ã∞οã=ʼnõΩ _ç=∂O_£#∞ HõeÊOK«∞#∞. _ç=∂O_£=Å¡ =ã∞οã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O

[~°∞QÆ∞#∞. =ºÜ«∞O uiy L «ÊuÎH ^•ifÜ«Ú#∞.

� JO Œ∞KÕ g\x Production – Distribution – Disposition QÍ K«∂ÑÙ`å~°∞.

� HÍ|\ì Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ L «ÊuÎ, P^•Ü«∞O, =ºÜ«∞O ã=∂#OQÍ LO\Ï~Ú. JO Œ∞KÕ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl =¸_»∞ Ñ Œú «∞Ö’¡

QÆ}™êÎ~°∞.

1) Net Product Method (or) Value Added Method (L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu)

2) Income Method (P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu)

3) Expenditure Method (=ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu)

1. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu:

nxx Product Method, Value Added Method, Industrial Origin Method, Net Output Method Jx Ñ≤Å∞™êÎ~°∞.

Ãã·=∞<£ ‰õΩl<≥\òû nxx 'L «ÊuÎ ¿ã"å Ñ Œúu— Jx Ñ≤eK≥#∞.

� Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ ãO= «û~°HÍÅOÖ’ JOu=∞ =ã∞οã=Å L «ÊuÎx KÕi¿ãÎ xHõ~° L «ÊuÎ =K«∞Û#∞.

� Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ QÆÅ „áê äŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅÖ’ [iy# L «ÊuÎx KÕi¿ãÎ "≥Ú «ÎO L «ÊuÎ (Gross Output)

=ã∞ÎOk. J~Ú Õ XHõ ~°OQÆOÖ’ [iy# L «ÊuÎx =∞~˘Hõ ~°OQÆOÖ’ L «ÊuÎ HÍ~°HõO (=∞ 茺O «~° =ã∞Î=Ù)QÍ "å_»=K«∞Û.

J\Ï¡O@ÑÙ_»∞ "å\ qÅ∞=#∞ fã≤"ÕÜ«∂e.

L^•: =∂~°∞f L^ÀºQ∑ eq∞>_£ Steel, Tyres "≥ÚII "åxx H˘x =∂~°∞f HÍ~°¡#∞ L «ÊuÎKÕ¿ãÎ, xHõ~° L «ÊuÎÖ’ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ

QÆ}OKÕ@ÑÙ_»∞ "≥Ú «ÎO Steel, Tyres, HÍ~°¡ L «ÊuÎx H͉õΩO_® „Ñu Œâ◊Ö’ J Œ#OQÍ KÕi# qÅ∞=<Õ (Value Added) fã∞HÀ"åe.

J#QÍ HÍ~°¡ qÅ∞=#∞Oz ^•x «Ü«∂sH LÑÜ≥∂yOz# =∞ 茺O «~° =ã∞ÎqÅ∞= (Steel, Tyres) #∞ fã≤"ÕÜ«∂e.� Gross Value Added = Gross value of output – Intermediate consumption� Net value Added (NVA) = Gross valve Added (GVA) – Depreciation� NVA

FC = NVA

MP – Net Indirect Taxes

� NVAFC <Õ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ JO Œ∞~°∞. nxH˜ NFIA KÕi¿ãÎ NNP

FC =K«∞Û#∞. W Õ

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O.

L`«ÊuÎ

(=ã∞Î=ÙÅ { ¿ã=Å∞)

=ºÜ«∞O

(qxÜ≥∂QÆ { ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞O)ѨOÑ≤}˜/P^•Ü«∞O

ÉÏ@HõO{"Õ «#O{=_ç¤{ÖÏÉèÏÅ∞

27

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

nxx „HOkq èŒOQÍ K«∂Ñ=K«∞Û.Gross value of output

�

( – ) Intermediate consumption�

Gross Value Added (GVAMP

) or GDPMP

�

( – ) «~°∞QÆ∞ ŒÅ

�

Net Value Added (NVAMP

) or NDPMP

�

( – ) xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

�

L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº xHõ~° ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ NDPFC

/ NVAFC

�

({) xHõ~° q ÕjHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA)

�

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O (NNPFC

)

L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ fã∞HÀ=Åã≤# *Ï„QÆ «ÎÅ∞ (Precautions):

1) XH =ã∞Î=Ù Ô~O_»∞™ê~°∞¡ ÖH¯OK«‰õΩO_® *Ï„QÆ «ÎÑ_®e. WO Œ∞‰õΩQÍ#∞...

Z) JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ<Õ ÖHõ Ö’H fã∞HÀ"åe (ÖË •)

a) qÅ∞= KÕiÛ# Ñ Œúu<≥·<å "å_®e.

2) èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ „ÑÉèÏ=O ÖˉõΩO_® K«∂_®e. nxÔH· Ô~O_»∞ =∂~åæÅ∞<åfl~Ú.

Z) ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎx QÆ}OKåe (ÖË •)

a) „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ QÆ}Oz#ÑÊ\H©, _ç¿Ñ¡@~ü ãÇÜ«∞O`À "åãÎ= P^•Ü«∞OÖ’H =∂~åÛe.

3) ãfiÜ«∞O qxÜ≥∂QÆO (Self consumption) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’H ~å Œ∞HÍ|\ì KÕ~åÛe. L^•: Ô~· «∞ ™⁄O`åxH "å_»∞‰õΩ#fl

PÇ~° è•<åºÅ∞.

4) ™⁄O «OQÍ Ü«∞[=∂x LO@∞#fl WO\¿ã=Å∞ (Imputed Rent of owner occupied houses) KÕ~åÛe. L^•: Imputed

Rent, Imputed Interest.

5) QÆ$Ç≤Ï}¿ã=Å∞ (Services of house wives) „ Œ=º~°∂ÑOÖ’ JOK«<å "ÕÜ«∞ÖËO. HÍ|\ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞#∞flOz

q∞#Ç~ÚOKåe. L^•: =O@ KÕÜ«Ú@, Ñ≤Å¡Å ãO~°HõΔ}.

6) Second - hand goods ÖË • existing commodities „HõÜ«∞, q„HõÜ«∂Å∞ KÕ~°Û~å Œ∞. L^•: áê «HÍ~°∞, áê « WÅ∞¡, áê «

ÃÑ~ÚO\OQ∑Å J=∞‡HõO KÕ~°Û~å Œ∞.

Note: J~Ú Õ áê «=ã∞Î=ÙÅ∞ J"≥∞‡@ÑÙ_»∞ „É’Hõ~ü (Broker) Hõg∞+<£ KÕ~åÛe (J «x ¿ã=Å∞ „Ñã∞Î « ãO= «û~åxH

K≥Ok#q HÍ|\ì)

7) Bonds and Shares J=∞‡HÍÅ∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O#∞Oz q∞#Ç~ÚOKåe. (nx=Å¡ Pã∞ÎÅ∞ |kb J=Ù`å~Ú HÍx,

#∂ «#OQÍ Ug ã$+≤ìOK«|_»=Ù) J~Ú Õ Shares, Bonds J"Õ∞‡@ÑÙ_»∞ „É’Hõ~ü ¿ã=Å∞ ÖH¯OKåe.

8) =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅ#∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°Û~å Œ∞.

28

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

Note: W<≥fiO@sÅÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~åÛe, «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ fã≤"ÕÜ«∂e.

L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ Z Œ∞~°ÜÕ∞º ã=∞ãºÅ∞:

1) W<≥fiO@sÅÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH KÕ~åÛe. J~Ú Õ èŒ~°ÅÖ’ =∂~°∞Ê=Å¡ g\ qÅ∞=#∞ JOK«<å "ÕÜ«Ú@Hõ+ìO.

2) «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ JOK«<å "ÕÜ«Ú@ Hõ+ìO (H˘#fl èŒ~°ÃÑ· JOK«<å"ÕÜ«∂ÖÏ? ÖË • Replacement Cost P è•~°OQÍ JOK«<å"ÕÜ«∂ÖÏ?

J<Õk ã=∞ãº).

3) q Œº, ~°"å}Ï =ºÜ«∞O ÖÏO\q JOu=∞ =ã∞Î=ÙÖÏ ÖË • =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÖÏ J<Õk K≥ÑÊÖËO.

4) =∞ 茺O «~° =ã∞Î=Ù, JOu=∞ =ã∞Î=Ù =∞ 茺 ãÊ+ì"≥∞ÿ# w « wÜ«∞ÖËO. Jk "å\ LÑÜ≥∂QÆOÃÑ· P è•~°Ñ_»∞#∞. Ñ≤O_ç (Flour)

J<Õk QÆ$ÇʼnõΩ JOu=∞ =ã∞Î=Ù HÍQÍ, ~˘>ìÅ∞ «Ü«∂~°∞ KÕ¿ã"å_ç (Baker)H Jk =∞ 茺O «~° =ã∞Î=Ù.

5) r=<å è•~° ~°OQÆOÖ’#∞, ™⁄O « "åºáê~°OÖ’x L «Ê «∞ÎʼnõΩ ãO|OkèOz ãÔ~·# ã=∂Kå~°O ÅÉèíºO HÍ=_»OÖË Œ∞.

6) =ã∞οã=Å qÅ∞=#∞ L «ÊuÎ =ºÜ«∞ èŒ~°ÅÖ’ ÖH¯OKåÖÏ? \’‰õΩ èŒ~°ÖÏ? zÅ¡~° èŒ~°ÅÖ’ ÖH¯OKåÖÏ J<Õk ã=∞ãº.

7) =∂Ô~¯\òÖ’H ~åx Self - consumption, owner - occupied buildings Rents ÖÏO\ "å\H èŒ~°Å∞ x~°‚~ÚOK«∞@ Hõ+ìO.

8) ¿ã=Å#∞ fã∞HÀ"åÖÏ? =^•Ì? J<Õk =∞~˘Hõ ã=∞ãº.

qq èŒ ~°OQÍÅ #∞Oz (Industrial Origin) *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH ZO ≥O « "å\Ï =ã∞Î#fln? qq èŒ ~°OQÍÅ ™ê¿ÑHõΔ „áê è•#º «Å∞

Z\Ï¡ LOk? ≥Å∞ã∞H˘<ÕO Œ∞‰õΩ D Ñ Œúu LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞.

2. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu (Income Method):

� nxx Factor Payment Method, Distributed Share Method, Income Paid Method, Income received

Method Jx Ñ≤Å∞™êÎ~°∞.

� L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ∞ (Éèí∂q∞, „â◊=∞, =¸Å èŒ#O, =º=™ê÷Ñ#) «=∞ ¿ã=Å∞ JOkOK«∞@^•fi~å „ÑuѶÖÏÅ∞ (ÉÏ@HõO, "Õ «#O,

=_ô¤, ÖÏÉèÏÅ∞) á⁄O Œ∞`å~Ú. D „ÑuѶÖÏÅ#∞ HõeÑ≤ Õ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O =ã∞ÎOk.

� L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ ãÇÜ«∞O`À L «ÊuÎ [~°∞QÆ∞ «∞Ok. P L «ÊuÎ qÅ∞= L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ KÕ~°∞ «∞Ok. P HÍ~°Hõ „ÑuѶÖÏÅhfl

HõeÑ≤ Õ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O =K«∞Û#∞. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ´ ÉèÏ@HõO { "Õ «#O { =_ô¤ { ÖÏÉèÏÅ∞ { q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞O

� L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ =KÕÛ P^•Ü«∞O Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û.

I) ÕjÜ«∞ HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (Domestic Factor Income)

II) xHõ~° q ÕjHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (Net Factor Income from abroad)

Sources of Factor Income

Domestic Factor Income NFIA

Compensation of Operating Surplus Mixed Income of the Employees (COE) (OS) Self employed

Wages and Salaries in cash Income from Property

Compensation in Kind

Employer's contribution to Income from Entrepreneuership Social Security Schemes

� �

� ��

�

�

�

�

�

29

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

I). ÕjÜ«∞HÍ~°Hõ P^•Ü«∂xfl 3 ~°HÍÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û.

1) „â◊=∞#∞ JOk¿ãÎ =KÕÛ P^•Ü«∞O (Labour Income/ Compensation of Employees)

2) =¸Å èŒ#O/ Pã∞ÎÅ#∞Oz P^•Ü«∞O (Property Income/ Operating Surplus)

3) q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞O (Mixed Income) XH =ºHÎ ÃÑ· Ô~O_çO\x JOk¿ãÎ =KÕÛ P^•Ü«∞O.

1. Compensation of Employees: „âßq∞‰õΩÅ∞, L^ÀºQÆã∞÷Å∞ «=∞ „â◊=∞#∞ JOkOK«∞@ •fi~å á⁄O Õ ÑiÇ~°O („ÑuѶÖÏÅ∞)

=¸_»∞ q è•Å∞QÍ LO_»∞#∞.

Z) „ Œ=º~°∂ÑOÖ’QÆÅ "Õ «<åÅ∞, r`åÅ∞. L^•: r «O, _ç.Z., ÃÇÏKüP~üZ, X\Z., É’#ãπ, Hõg∞+<£, LTC (Leave Travel

Concession) etc.

a) =ã∞Î~°∂ÑOÖ’ JOkOKÕ ÑiÇ~°O (Compensation in Kind). L^•: Lz « QÆ$ÇÏO, "≥· ŒºO, Lz «Ü« xá¶ê~°O, PÇ~°O,

Lz «q Œº, ~°"å}Ï, =_ô¤ÖˉõΩO_® ~°∞}ã Œ∞áêÜ«∞O, Creches for children of Employees etc.

ã≤) Ü«∂[=∂#ºO L^ÀºQÆ∞ÅHKÕÛ ™êOѶ≤∞Hõ Éèí„ Œ å K≥e¡OÑÙÅ∞ (Employer's Contribution to social security schemes).

L^•: Ñ≤.ZѶπ, rq «c=∂, i>ÿ~ü"≥∞O\ò ÃÑ#¬<£H JOkOKÕ "å\Ï, „QÆ∂Ñπ W#∂ûÔ~<£û, „QÍ_»∞º\© "≥ÚII

2. Operating Surplus: =¸Å èŒ<åxfl, Ü«∞[=∂<åºxfl Hõeæ LO_»∞@=Å¡ =KÕÛ P^•Ü«∞O. JO>Ë Pã∞ÎÅ∞, =º=™ê÷Ñ##∞Oz

=KÕÛ P^•Ü«∞O (Income from Property and entrepreneurship).

Z) Éèí∂=ÚÅ∞, Éèí=<åÅ∞ Hõeæ LO_»∞@=Å¡ ÉÏ@HõO =K«∞Û#∞. Rent of Self-occupied house (Imputed Rent) ‰õÄ_®

ÉÏ@HõOÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞.

� ~°∞}ÏÅÃÑ·, _çáêl\òÅÃÑ· =KÕÛ =_ô¤.

� QÆ#∞Å∞ bAHzÛ#ÑÙ_»∞ =KÕÛ ~åÜ«∞bì, ¿Ñ>O\ò ÇωõΩ¯Å∞, HÍѶ‘ Ô~·\òûÃÑ· =KÕÛ ~åÜ«∞bìÅ∞ nxÖ’ ÉèÏQÆO.

� Rent, Interest, Royalties J<Õq Income from property QÍ K≥ÑÊ=K«∞Û.

a)HõOÃÑh "å\Ï^•~°∞ʼnõΩ ÑOK≥ _çq_≥O_£Å∞:

� ÃÑ ŒÌ HõOÃÑhÅ∞ «=∞ "≥Ú «ÎO P^•Ü«∂xfl ¿+~ü ÇϟŤ~üûH _çq_≥O_£Å ~°∂ÑOÖ’ ÑOzÃÑ@ì=Ù. H˘O « P^•Ü«∂xfl

ÑOzÃÑ@ì‰õΩO_® LOK«∞`å~Ú. nxx ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ (Undistributed profits) JO Œ∞~°∞.

� D ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅÖ’ H˘O «ÉèÏQÆO Corporate Profit Tax QÍ#∂, H˘O «ÉèÏQÆO Corporate Saving QÍ#∂

LO@∞Ok. JO>Ë Dividends, Undistributed Profits, Corporate Tax J<Õq Income from entre preneurship QÍ

Ñ≤Å=|_» å~Ú.

3. Mixed Income: L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ XH =ºHÎ „â◊=∞#∞, =¸Å èŒ<åxfl JOk¿ãÎ =KÕÛ P^•Ü«∞O q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞O. JO>Ë

H˘O « Labour Income HÍQÍ, H˘O « Property and Entrepreneurship #∞Oz =KÕÛ P^•Ü«∞=∞QÆ∞#∞. L^•: ™⁄O «

"åºáê~°O, Carpenters P^•Ü«∞O, ™⁄O « H¡xH±= ŒÌ _®Hõì~ü JOkOKÕ ¿ã=Å∞, «# á⁄ÅOÖ’ ÑxKÕ¿ã Ô~· «∞.

II) xHõ~° q ÕjHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA) = HÍ~°HÍÅ#∞ JOkOz#O Œ∞‰õΩ q ÕâßÅ#∞Oz á⁄Ok# P^•Ü«∞O (R) – Õâ◊Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’

q Õâ◊ã∞÷Å∞ JOkOz# HÍ~°Hõ¿ã=ʼnõΩ K≥e¡OKÕ K≥e¡OÑÙÅ∞ (P).

� NDPFC

= L^ÀºQÆ∞Å ÑiÇ~°O { Operating Surplus + q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞O.

� NNPFC

= NDPFC

+ NFIA nx<Õ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞O Œ∞~°∞.

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ´ [COE + OS + mixed Income] + NFIA

´ ÕjÜ«∞HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O { q Õj xHõ~° HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O.

P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu – fã∞HÀ=eû# *Ï„QÆ «ÎÅ∞ :

1) ãfiÜ«∞O qxÜ≥∂QÆ qÅ∞= (Self - consumption), Imputed rent of the Self - occupied houses HõÅáêe.

30

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

2) |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ KÕ~°Û~å Œ∞. L^•: Old age Pensions, x~°∞^ÀºQÆÉèí$u, ™ê¯Å~ü+≤ÑπÅ∞, Hõ~°∞=Ù ã=∞Ü«∞OÖ’ „ÑÉèí∞ «fiO

JOkOKÕ ãÇÜ«∞O. Wq „Ñã∞Î « L «ÊuÎH ZÖÏO\ `À_®Ê@∞#∞ JOkOK«=Ù.

3) K«@ì=ºu~Hõ „ Œ=ºO KÕ~°Û~å Œ∞. L^•: ã‡QÆ¡~üû P^•Ü«∞O, illegal drug Traders (Wq K«@ì=ºu~Hõ HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’

áêÖÁæO>Ë =zÛ#q. =∞iÜ«Ú QÆ}OÑÖËxq).

4) *ÏfÜ«∞~°∞}OÃÑ· =_ô¤ KÕ~°Û~å Œ∞. „ÑÉèí∞ «fiO ™ê è•~°}OQÍ qxÜ≥∂QÆ J=ã~åÅH ~°∞}O fã∞‰õΩO@∞Ok J<Õ „Ñ"Õ∞Ü«∞O=Å¡

~°∞}OÃÑ· =_ô¤ KÕ~°Û~°∞ (Wk J#∞`åÊ ŒHõ L ÕÌâ◊O`À fã∞HÀ|_çOk HÍ|\ì)

5) Second hand goods, bonds, shares Jq∞‡ Õ =KÕÛ P^•Ü«∞O KÕ~°Û~å Œ∞. J~Ú Õ g\ J=∞‡HÍÅÖ’ „É’Hõ~ü Hõg∞+<£

ÖH¯OKåe.

6) ¢ÃÑ·"Õ@∞ |kb K≥e¡OÑÙÅ∞KÕ~°Û~å Œ∞. L^•: «e¡ ŒO„_»∞Å∞ Ñ≤Å¡ÅHK≥Û Pocket Money, Ñ≤Å¡Å∞ =$ Œ∞ÌÅHK≥Û „ Œ=ºO "≥ÚII

(nxÖ’ XHõi#∞Oz =∞~˘HõiH H=ÅO „ Œ=ºO =∂„ «"Õ∞ |kb JQÆ∞K«∞#flk)

7) QÍe"å@∞ ÖÏÉèÏÅ∞ (windfall gains) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ KÕ~°Û~å Œ∞. L^•: ÖÏ@sÅ •fi~å, prizes •fi~å =KÕÛ

P^•Ü«∞O (Wq ‰õÄ_® „Ñã∞Î « L «ÊuÎH ZÖÏO\ `À_®Ê@∞#∞ JOkOK«=Ù).

8) HÍ~˘Ê~+<£ Ñ#∞fl fÜ«∞HõÑÓ~°fiO L#fl ÖÏÉèÏÅ#∞ *ÏfÜ«∞ QÆ}#Ö’ fã∞‰õΩO\Ï~°∞. HÍ|\ì „Ñ ÕºHõOQÍ HÍ~˘Ê~+<£ Ñ#∞fl#∞

fã¨∞HÀ#=ã¨~°OÖË Œ∞.

9) ãOÑ ŒÑ#∞fl, |Çï=∞uÑ#∞fl ÖÏO\q „Ñã∞Î « P^•Ü«∞O #∞OzHÍHõ, ÑÓ~°fiÑÙ á⁄ Œ∞ÑÙÅ #∞Oz K≥e¡™êÎ~°∞. HÍ|\ì

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ÉèÏQÆO HÍ Œ∞.

P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu – Z Œ∞~˘¯<Õ ã=∞ãºÅ∞:

1) q∞„â◊=∞ P^•Ü«∂xfl QÆ}OK«∞@ Hõ+ìO (J=º=ã‘÷Hõ$ «~°OQÆOÖ’ ãÔ~·# ã=∂Kå~°O ÅÉèíºOHÍ Œ∞).

2) H˘O «=∞Ok Pi÷Hõ"Õ «ÎÅ∞ „ÑÉèí∞ «fi ~°∞}OÖ’ H˘O «ÉèÏQÆO L`åÊ ŒHõ HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ ^ÀÇÏ ŒÑ_»∞#∞. HÍ|\ì ~°∞}OÃÑ· =_ô¤

*Ï`åÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~åÛÅx "åkOzi.

3) JÖÏÊaè=$kú ÕâßÅÖ’ P^•Ü«∂xH K≥Ok# ãÔ~·# QÆ}ÏOHÍÅ∞ ÅÉèíºOHÍ=Ù (D ÕâÏÅÖ’ H˘kÌ=∞Ok =∂„ «"Õ∞ Ñ#∞flÅ∞

K≥e¡™êÎ~°∞).

� *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O qq èŒ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ=∞ 茺 Z\Ï¡ ÑOÑ≤} J~ÚO^À ≥Å∞ûH˘<ÕO Œ∞‰õΩ P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œú Õ

LÑÜ≥∂yOKåe.

3. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu (Expenditure Method):

nxx Income Disposal Method, Consumption and Investment Method Jx JO Œ∞~°∞.

� Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ [iQ JOu=∞ =ºÜ«∞O ÖH¯OK«∞@^•fi~å GDP x á⁄O Œ=K«∞Û. JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅÃÑ·KÕ¿ã JOu=∞ =ºÜ«∞O

^•fi~å nxx QÆ}™êÎ~°∞. JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ∞ J<Õq qxÜ≥∂QÍxHQÍx, ÃÑ@∞ì|_çH HÍx HÍ=K«∞Û. JO>Ë JOu=∞ qxÜ≥∂QÆ

=ºÜ«∞O, JOu=∞ ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞O HõÅ∞ÑÙ@ ^•fi~å nxx á⁄O Œ=K«∞Û. JO Œ∞KÕ nxx Consumption and Invest

ment Method JO Œ∞~°∞.

XHõ Õâ◊ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ JOu=∞ =ºÜ«∞O KÕ¿ã ~°OQÍÅ∞ <åÅ∞QÆ∞O\Ï~Ú.

1) QÆ$ÇÏ~°OQÆO (Household sector)

31

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

2) ãOã÷Å / "åºáê~° ~°OQÆO (Business/ Producing Sector)

3) „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO (Government Sector)

4) W «~° „ÑÑOK«~°OQÆO Rest of the World (Row)

JOu=∞ =ã∞Î ¿ã=ÅÃÑ· D <åÅ∞QÆ∞ ~°OQÍÅ∞ KÕ¿ã =ºÜ«∞O D q èŒOQÍ LO@∞Ok.

Z) qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O (Consumption Expenditure) C

a) ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞O (Investment Expenditure) I

ã≤) „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O (Government Expenditure) G

_ç) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ (Exports – Imports) X – M

Z) ¢ÃÑ·"Õ\ò JOu=∞ qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O (C):

qxÜ≥∂QÆ =ã∞Î=ÙÅ∞, ¿ã=ÅÃÑ· QÆ$ÇÏ~°OQÆO, ÖÏÉèí L ÕÌâ◊OÖËx ãfiK«ÛùO Œ ãOã÷Å∞ KÕ¿ã =ºÜ«∞O nxÖ’ ÉèÏQÍÅ∞.

� =∞xflHõÖËx (non-durables goods) PÇ~°O, áêhÜ«∂Å∞, ã|∞ƒÅ∞, @∂ ü¿ÑãπìÅÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O.

� =∞xflHõQÆÅ (durable goods) TV, ѶiflK«~ü, HÍ~°∞¡, É·H±Å∞, AC Å∞ "≥ÚII "å\ÃÑ· =ºÜ«∞O.

� ~°"å}Ï¿ã=Å∞, "≥· Œº¿ã=Å∞ ÖÏO\ ¿ã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O.

� g\ÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∂xfl =∂Ô~¯\òÖ’x i>ÿÖò èŒ~°Å∞ (Retail Prices) P è•~°OQÍ QÆ}™êÎ~°∞.

Note: #∂ «# WÅ∞¡ H˘#∞QÀÅ∞ qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞OHÍ Œ∞. Jk ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞O „HOkH =ã∞ÎOk.

⇒„Ñã∞Î « L «ÊuÎÃÑ· =ºÜ«∞"Õ∞ fã∞HÀ"åe. áê «HÍ~°∞¡, áê «=ã∞Î=ÙÅÃÑ· =ºÜ«∞O fã∞HÀ~å Œ∞.

⇒

L «ÊuÎ •~°∞ «#ÔH· LOz# Self-Consumption ‰õÄ_® qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞.⇒

Imputed Rent on Self - occupied houses ‰õÄ_® qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞.

B) ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞O (I):

�Éè∫uHõ =¸Å èŒ# =ã¨∞Î=ÙÅ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÖË ÃÑ@∞ì|_ç L^•: Ü«∞O„`åÅ∞, á¶êºHõìsÅ∞ Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò WO_»∞¡, ã¨Oã÷ W<≥fiO@sÅ

ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ.

� ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∂<Õfl Gross Domestic Capital Formation (GDCF) JO Œ∞~°∞. nxÖ’ =¸_»∞ ÉèÏQÍÅ∞ QÆÅ=Ù.

a) ã≤÷~°ÃÑ@∞ì|_ç/ã∂÷Å ã≤÷~° =¸Å èŒ#HõÅÊ#: #∂ «# áê¡O\ò, Ü«∞O„`åÅ∞, Z‰õĺÑπ"≥∞O\ò, á¶êºHõìsÅ∞, ~°"å}Ï Z‰õĺÑπ"≥∞O\ò,

x~å‡}Ñ#∞Å∞ (_®ºOÅ∞, >eá¶È<£Ö·<£û) "≥ÚII "åxÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O.

b) Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò ÇÏ∫ãπÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O: #∂ «# WO_»¡ x~å‡}OÃÑ· =ºÜ«∞O (W#∞=Ú, ã≤"≥∞O\ò, =Ù_£, W@∞HõÅ∞, „â◊=∞ "≥ÚII

"åxÃÑ· aŤ~üKÕ¿ã =ºÜ«∞O). nxx Commodity Flow Approach JO Œ∞~°∞. Major repairs, Renovations nxÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞.

WO_»¡ x~å‡}=∞<Õk ÃÑ@∞ì|_çÖ’ÉèÏQÆO.

Note: Capital goods Ö’ ÃÑ@∞ì|_çH, WO_»¡x~å‡}OÖ’ ÃÑ@∞ì|_çH H˘kÌQÍ Õ_® LOk. WO_»∞¡ J<Õq QÆ$ÇÏ~°OQÆOKÕ H˘#∞QÀÅ∞

KÕÜ«∞|_»QÍ, =¸Å èŒ# =ã∞Î=ÙÅ∞ ãOã÷ÅKÕ H˘#QÀÅ∞ KÕÜ«∞|_»∞#∞.

c) xÅfiÖ’=∂~°∞Ê (W<≥fiO@sÅ∞): =Ú_çã~°∞‰õΩ, ãQÆO «Ü«∂Ô~·# =ã∞Î=ÙÅ∞, J=∞‡HÍxH ã≤ ŒúOQÍL#fl JOu=∞=ã∞Î=ÙÅ∞

(Final goods awaiting sale) "≥ÚIIq W<≥fiO@sÅ∞. D W<≥fiO@sÅÖ’ =KÕÛ =∂~°∞Êx ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞OQÍ fã∞‰õΩO\Ï~°∞.

� Change in stock = closing stock – opening stock.

32

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

� ã≤÷~°ÃÑ@∞ì|_ç { Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò WO_»¡ x~å‡}O { W<≥fiO@sÅÖ’ =∂~°∞ÊÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∂xfl ã∂÷ÅÃÑ@∞ì|_çQÍ K≥ÑÊ=K«∞Û.

gxÖ’ H˘O «ÉèÏQÆO J~°∞QÆ∞, «~°∞QÆ∞ ŒÅ‰õΩ QÆ∞i J~Ú# "å\ ™ê÷#OÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç HÍ|_»=K«∞Û. D Replacement amount

x «~°∞QÆ∞ ŒÅ (Depreciation) JO Œ∞~°∞. HÍ|\ì ã∂÷ÅÃÑ@∞ì|_ç#∞O_ç D «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ fã≤"Õ¿ãÎ xHõ~° ÃÑ@∞ì|_ç =K«∞Û#∞.

Net Domestic Investment = Gross Fixed Business Investment +

Inventory Investment +

Gross Residential Investment - Depreciation.

C) „ÑÉèí∞ «fi=ºÜ«∞O (G):

� nxx „ÑÉèí∞ «fi JOu=∞ qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞=∞O Œ∞~°∞.

� ÑiáêÅ#, ~°HõΔ}, âßOu XÑÊO^•Å∞, q^•º – "≥· Œº ãOHΔ=∞ ¿ã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O. „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O=Å¡

=∂Ô~¯\òÖ’ J"≥∞‡ =ã∞Î=ÙÅ∞ L «ÊuÎHÍ=Ù HÍ|\ì, g\H =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å∞O_»=Ù. „ÑÉèí∞ «fi ¿ã=Å∞ JOkOKÕO Œ∞‰õΩ „ÑÉèí∞ «fiO

L^ÀºQÆã∞÷ÅÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O, „ÑÉèí∞ «fiO ¿ã=Å∞ JOkOKÕ@ÑÙ_»∞ =ã∞Î=ÙÅÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O HõeÑ≤ Õ „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O =K«∞Û#∞.

� J~Ú Õ „ÑÉèí∞ «fi ¿ã=Å∞ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ J=∞‡HõáÈ~Ú#ÑÊ\H©, <å=∞=∂„ «ÑÙ ~°∞ãO fã∞HÀ=K«∞Û. (L^•: Hospitals Ö’

<å=∞=∂„ «ÑÙ ~°∞ã∞O, q^•ºãOã÷ŠѶ‘AÅ∞) J\Ï¡O\ ~å|_çx, =ºÜ«∞O #∞Oz fã≤"Õ¿ãÎ xHõ~° =ºÜ«∞O =K«∞Û#∞.

� L^ÀºQÆ∞Å ÑiÇ~°O "Õ «<åÅ∞, r`åÅ∞, ™êOѶ≤∞Hõ K≥e¡OÑÙÅ ~°∂ÑOÖ’ LO_»∞#∞.

� „ÑÉèí∞ «fi JOu=∞ qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O L^ÀºQÆ∞Å ÑiÇ~°O { ÕjÜ«∞ =∂Ô~¯\òÖ’ =ã∞οã=Å xHõ~° H˘#∞QÀà◊√¡ { q ÕâßÅ#∞Oz

=ã∞οã=Å xHõ~° H˘#∞QÀà◊√¡.

� xHõ~° J#QÍ H˘#∞QÀà◊¡ qÅ∞=, J=∞‡HÍÅ qÅ∞= =∞ 茺QÆÅ Õ_®.

D) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ Net Exports (X – M) :

� =ã∞οã=Å ZQÆ∞=∞ «∞Å qÅ∞=#∞Oz kQÆ∞=∞ «∞Å qÅ∞= fã≤"Õ¿ãÎ, xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ =K≥Û#∞. Wk èŒ<å «‡HõOQÍ QÍx,

~°∞}Ï «‡HõOQÍQÍx LO_»=K«∞Û. Net Exports = Exports – Imports

� xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ J<Õq ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ (Domestic product) Ö’ ÉèÏQÆO.

� Open Economy Ö’ XHõ Õâ◊O W «~° ÕâßÅ`À JO «~åfÜ«∞ "åºáê~°O KÕã≤ XHõ Õâ◊O W «~° ÕâßʼnõΩ =ã∞Î=ÙÅ∞, ¿ã=Å∞

(+≤Ñ≤ÊOQ∑, c=∂, ÉÏOHOQ∑, ~°"å}Ï, Ñ~åº@Hõ ¿ã=Å∞) ZQÆ∞=∞uKÕÜ«∞=K«∞Û. J\Ï¡Q q ÕÕâ◊ã∞÷Å∞ P ÕâßxH˘¿ãÎ PÇ~°O,

handicrafts ÖÏO\ =ã∞Î=ÙÅ#∞ H˘#=K«∞Û. J Õq èŒOQÍ q ÕâßÅ#∞Oz =ã∞Î=ÙÅ∞, ¿ãÅ∞ kQÆ∞=∞u KÕã∞HÀ=K«∞Û.

� =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ ZQÆ∞=∞ «∞Å#∞, kQÆ∞=∞ «∞Å#∞ ÕjÜ«∞ =ºÜ«∞OÖ’ ZO Œ∞‰õΩ fã∞HÀ"åe?

� ZQÆ∞=∞ «∞ÅÃÑ· q Õâ◊ã∞÷Å∞ =ºÜ«∞O KÕã≤#ÑÊ\H©, P =ã∞Î=ÙÅ∞ ÕjÜ«∞ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ L «ÊuÎHÍ|_çq HÍ|\ì Jq ÕjÜ«∞

L «ÊuÎÖ’ ÉèÏQÆO.

� kQÆ∞=∞ «∞Å∞ J<Õq q ÕâßÅÖ’ L «ÊuÎHÍ|_ç#ÑÊ\H©, "åxÃÑ· =ºÜ«∞O J<Õq ÕjÜ«∞ qxÜ≥∂QÆ ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞Ö’ÉèÏQÆO.

� J~Ú Õ XHõ Õâ◊ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ L «ÊuÎ ZO « J~Ú#n ≥Å∞ûHÀ"åÅO> kQÆ∞=∞ «∞Å∞ fã≤"ÕÜ«∂e.

� xHõ~° q Õj ÃÑ@∞ì|_ç ´ xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ + NFIA.

� Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ [iQ qxÜ≥∂QÆ, ÃÑ@∞ì|_ç, „ÑÉèí∞ «fi, xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ HõeÑ≤ Õ GDP =K«∞Û#∞.

GDPMP

= C + I + G + (X – M)

Note : ÃÑ@∞ì|_çx fã∞H˘<Õ@ÑÙ_»∞ xHõ~° ÃÑ@∞ì|_ç fã∞‰õΩO> GDP H | Œ∞Å∞ NDP =K«∞Û#∞.

� GDPMP

H NFIA KÕi¿ãÎ, GNPMP

=K«∞Û#∞. nx#∞Oz «~°∞QÆ∞ ŒÅ fã≤"Õ¿ãÎ NNPMP

=K«∞Û#∞. nx#∞Oz xHõ~° Ñ~ÀHõΔ

Ñ#∞flÅ∞ fã≤"Õ¿ãÎ NNPFC =K«∞Û#∞. W Õ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O.

33

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O(NI) = C + I + G + (X – M) + NFIA – D – Net IT

nxx D q èŒOQÍ K«∂Ñ=K«∞Û C + I + G + (X – M)

�

GDPMP

�

( + ) NFIA

�

GNPMP

�

( – ) Depreciation

�

NNPMP

�

( – ) Net IT

�

NNPFC

/ National Income.

Note: * GDPÖ’ xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ (X – M) J<Õq ÉèÏQÆO.

* GDP H NFIA (R–P), KÕi¿ãÎ GNP =K«∞Û#∞.

=ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÉèÏ=#Å∞

C+I+G+(X–M) + NFIA – D – Net It – G + TP –CT, UDP – PT GDP

MP

GNPMP

NNPMP

NNPFC

/ NI

PrivateIncome

PersonalIncome

DPI

=ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ fã∞HÀ=eû# *Ï„QÆ «ÎÅ∞:

1) JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅxflO\x fã∞HÀ"åe (=∂Ô~¯\òÖ’ g\ÃÑ· =ºÜ«∞O [iy<å, [~°QÆHõáÈ~Ú<å).

34

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

L^•: Self - consumption, Imputed values.

2) =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅÃÑ· =ºÜ«∞O ÖH¯OK«~å Œ∞ (Wk JOu=∞ =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÆO HÍ|\ì).

3) Second - hand goods ÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O ÖH¯OK«~å Œ∞ (Wq QÆ « ãO= «û~° L «ÊuÎÖ’H =™êÎ~Ú).

4) ¿+~°∞¡, ÉÏO_»∞¡ (Financial assets) ÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O ÖH¯OK«~å Œ∞ (nxÖ’ Ü«∂[=∂#ºO =∂„ «"Õ∞ |kb JQÆ∞#∞. ZÖÏO\˜

#∂ «# Pã∞ÎÅ∞ L «ÊuÎHÍ=Ù).

5) |kb K≥e¡OÑÙÅÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O ÖH¯OK«~å Œ∞. L^•: Ñ≤OK«#∞¡, x~°∞^ÀºQÆ Éèí$u .

� ÉèÏ~° « Õâ◊OÖÏO\ Jaè=$kú K≥O Œ∞ «∞#fl ÕâßÅÖ’ =ºÜ«∂xH ãO|OkèOz ãiÜ≥ÿ∞# ã=∂Kå~°O ÖËHõáÈ=_»O=Å¡ D Ñ Œúux

J=ÅOaOK«ÖËO.

� Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ ¢ÃÑ·"Õ@∞, „ѨÉèí∞ «fi =ºÜ«∂Å "å\ÏÅ∞ ≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO Œ∞‰õΩ, qxÜ≥∂QÆO, ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO Œ∞‰õΩ

=ºÜ«∞=∞kOÑÙ Ñ Œúu J=ÅOa™êÎ~°∞.

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O QÆ}˜OKÕ@ѨÙÊ_»∞ q∞#Ǩ~ÚOK«=Åã≤# JOâßÅ∞ :

� ÃÑ#¬<£ : *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°Û~å Œ∞. HÍ~°}O D „ÑuѶÅO „Ñã∞Î « L`åÊ ŒHõ HÍ~°ºHõÖÏáêxH „ÑuѶÅO HÍ Œ∞.

� QÆ «OÖ’ L «ÊuÎ KÕã≤# =ã∞Î=ÙÅ∞ : GNP Ö’ „Ñã∞Î «O L «ÊuÎ J~Ú# "å\<Õ KÕ~°∞™êÎ~°∞. HÍ|\ì g\x KÕ~°Û~å Œ∞.

� q ÕâßÅ #∞Oz |kbÅ∞ : Wk ãOáêk « P^•Ü«∞O HÍ Œ∞ HÍ|\ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°Û~å Œ∞.

� HõOÃÑh ÉÏO_»¡ J=∞‡HõO : Wk =ã∞Î ¿ã=Å#∞ ÃÑOK« Œ∞. Wk H=ÅO „ Œ=ºO |kb =∂„ «"Õ∞. HÍ|\ì nxfl GNP Ö’

HõÅѨ~å^Œ∞.

� q„âßOu : nxH =∂Ô~¯\ò qÅ∞= QÆ}OK«∞@ Hõ+ìO. HÍ|\ì nxfl *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°Û~å Œ∞.

� Ãã‰õĺi\©Å J=∞‡HÍÅ∞, H˘#∞QÀà◊√¡ : ÉÏO_»∞¡, ¿+~°∞¡ H˘#∞QÀà◊√¡ J<Õq H=ÅO Ü«∂[=∂#ºO |kbÜÕ∞. nxÖ’

L`åÊ ŒHõ HÍ~°ºHõÖÏÑO Wq∞_ç LO_» Œ∞. HÍ|\ì GNP Ö’ HõÅÑ~å Œ∞.

� Purchase of Second Hand Machine of a Domestic Service : Wk QÆ « ãO= «û~° =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÆO

HÍ|\ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ HõÅÑ~å Œ∞.

� Purchase of New Shares of a Domestic firm : #∂ «# ¿+~°∞¡ H˘#∞QÀÅ∞ ‰õÄ_® Ü«∂[=∂#ºO |kbQÍ

ÑiQÆ}OK«=K«∞Û. =ã∞Î H˘#∞QÀÅ∞QÍ ÑiQÆ}OK«~å Œ∞. JO Œ∞KÕ GNP Ö’ KÕ~°Û~å Œ∞.

� „ÑÉèí∞ «fiO q^•º~°∞÷ÅHzÛ# ™ê¯Å~ü+≤ÑπÅ∞ : Wq |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ „HO Œ‰õΩ =K«∞Û#∞. nxfl KÕ~°Û~å Œ∞.

� „ÑÉèí∞ «fi Pã∞Ñ„ «∞ÅÖ’ Lz « "≥· ŒºO : Wk |kb K≥e¡OÑÙ HÍ|\˜ì NI Ö’ HõÅÑ~å Œ∞.

� „ÑÉèí∞ «fi ~°∞}OÃÑ· =_ô¤ : Wk HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O HÍ Œ∞. HÍ|\ì KÕ~°Û~°∞.

� ÖÏ@sÅ ^•fi~å =KÕÛ P^•Ü«∞O : Wk QÍe"å@∞ ÖÏÉèíO (Wind fall gain) HÍ|\ì KÕ~°Û~å Œ∞.

� Remittances from Abroad : nxfl *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°Û~å Œ∞. HÍ~°}O Wk W «~° ÕâßÅ #∞Oz =KÕÛ |kb

K≥e¡OÑÙ.

� «~°∞QÆ∞ ŒÅ : GNP Ö’ ÉèÏQÆ"Õ∞ HÍx NNP Ö’ ÉèÏQÆO HÍ Œ∞. HÍ|\ì KÕ~°Û~å Œ∞.

� q ÕjÜ«ÚÅ∞ =∞# Õâ◊OÖ’x HõOÃÑhÖ’ á⁄Ok# ÖÏÉèÏÅ∞ : nxx *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ HõÅÑ~å Œ∞. HÍ~°}O Wk

W «~° ÕâßÅ HÍ~°HÍÅ P^•Ü«∞O.

� ãOÑ Œ Ñ#∞fl : ZÖÏO\ L`åÊ ŒHõ « ÃÑOK« Œ∞. HÍ|\ì GNP Ö’ KÕ~°Û~å Œ∞.

35

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

� Gift Tax : *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ÉèÏQÆO HÍ Œ∞.

� Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ : nxfl *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°Û~å Œ∞.

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O QÆ}˜OKÕ@ѨÙÊ_»∞ ѨiQÆ}Ö’H˜ fã¨∞HÀ"åeû# JOâßÅ∞ : (KÕ~åÛeû# JOâßÅ∞)

� ¿+~°¡#∞ J"Õ∞‡ Hõq∞+<£ U*O@¡ P^•Ü«∞O : L «ÊuÎ HÍ~°HõOQÍ P^•Ü«∂xfl á⁄O Œ∞ «∞<åfl~°∞ HÍ|\˜ì nxfl *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’

KÕ~åÛe.

� Ü«∞[=∂x LO@∞#fl WO\ ¿ã=Å∞ : Wk imputed value QÍ K≥ÑÊ=K«∞Û. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~åÛe.

� _®Hõì~°∞ Ü≥ÚHõ Hõ#ûÖËì+<£ Ѷ‘A : Wk HÍ~°Hõ „ÑuѶÅO HÍ|\ì HõÅáêe.

� ~Ày =∞O Œ∞Å =ºÜ«∞O : Wk QÆ$ÇÏ =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÆO HÍ|\ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ HõÅáêe.

� #~°∞ûʼnõΩ JOkOz# Lz « Ü« xá¶êOÅ∞ : Wk "Õ «<åÅ∞, r`åÅÖ’ ÉèÏQÆO HÍ|\ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ HõÅáêe.

� É’#ãπ : Wk "åi P^•Ü«∞O/r «OÖ’ ÉèÏQÆO HÍ|\ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°∞Û`å~°∞.

� WHO ãOã÷Ö’ ÑxKÕ¿ã ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ P^•Ü«∞O : Wk HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O HÍ|\ì HõÅ∞ÑÙ`å~°∞.

� Provident Fund #‰õΩ L^ÀºQÆ∞Å "å\Ï : nxx L^ÀºQÆ∞Å "Õ «<åÅ #∞Oz K≥e¡™êÎ~°∞ HÍ|\˜ì nxx *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’

KÕ~°∞Û`å~°∞.

� #∂ «# WO_»¡ x~å‡}=Ú : *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°∞#∞. HÍ~°}O Wk ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞O

� ã∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì [_çHKÕÛ r «O : *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°∞#∞. HÍ~°}O Jk HÍ~°HÍxHKÕÛ P^•Ü«∞O.

� MP H WKÕÛ JÅ"≥#∞û : *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°∞#∞. HÍ~°}O Wk HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O.

*ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH˜ ã¨O|OkèOz H˘xfl =ÚMϺOâßÅ∞ :

1) áê «HÍ~°∞ J=∞‡HõO : nxx GNP Ö’ HõÅ∞Ñ~å Œ∞. HÍ~°}O Wk „Ñã∞Î « ãO= «û~° L «ÊuÎH ãO|OkèOz#k HÍ Œ∞.

QÆ=∞xHõ : áê « HÍ~°¡#∞ GNP Ö’ HõÅ∞ÑHõáÈ~Ú#ÑÊ\H© áê « HÍ~°¡#∞ J"Õ∞‡ _ôÅ~°∞ Ü≥ÚHõ ¿ã=ʼnõΩ =KÕÛ „ÑuѶÅO#∞

(Hõq∞+¨<£) GNP Ö’ HõÅÑ=K«∞Û#∞.

2) ~°HõΔ}ÏkèHÍi r «O : nxx GNP Ö’ KÕ~°∞Û`å~°∞. HÍ~°}O Wk L «ÊuÎ HÍ~°HõOQÍ K≥e¡OKÕ „ÑuѶÅO HÍ|\˜ì.

3) *Ïu Yx[ ãOÑ Œ : nxx GNP Ö’ KÕ~°∞Û`å~°∞. HÍ~°}O Wk XHõ ãO= «û~° HÍÅOÖ’x Yx[ ãOÑ ŒÖ’x ÉèÏQÆO.

4) HõàÏHÍ~°∞Å∞ Ü≥ÚHõ¯ P^•Ü«∞O : g~°∞ ¿ã=Å#∞ JOkOK«_»O ^•fi~å „Ñ¨uѶ¨ÅO á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞. JO^Œ∞=Å#

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~åÛe.

5) QÆ$Ç≤Ï} ¿ã= : gi ¿ã=ʼnõΩ „ Œ=º ~°∂¿Ñ}Ï „ÑuѶÅO K≥e¡OK«_»O [~°QÆ Œ∞. Wk ÉèÏ=<å «‡Hõ"≥∞ÿ# ã=∞ãº. JO Œ∞KÕ

GNP Ö’ nxx HõÅ∞Ñ~°∞.

6) K«@ì =ºu~Hõ „ Œ=ºO (illegal money) : nxx QÆ}OK«_»O Hõ+ìO. GNP Ö’ ÉèÏQÆO HÍ Œ∞.

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ – ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J=ÅOaèOKÕ Ñ¨^Œúu :� =∞# Õâ◊OÖ’ #=∞‡ Œy# Œ åÎOâßÅ∞ ÖËHõáÈ=Ù@ =Å# U XHõ Ñ Œúux LÑÜ≥∂yOz ãOÑÓ~°‚OQÍ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl

H˘Å=ÖË=Ú.

L^• : =º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ P^•Ü«∞ Ñ Œúu ^•fi~å Œ åÎOâ◊ ¿ãHõ~°} [~°QÆ Œ∞. JO Œ∞=Å# =∞# Õâ◊OÖ’ qq èŒ

~°OQÍÖ’¡ qq èŒ Ñ Œú «∞Å#∞ J=ÅOaèã∞Î<åfl~°∞. JO Œ∞KÕ =∞# Õâ◊OÖ’ J#∞ãiOKÕ Ñ Œúu q∞„â◊=∞ Ñ Œúu JO\Ï=Ú.

36

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

Ñ Œúu ~°OQÆO

1) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 1) „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO. (=º=™êÜ«∞O, J@g ãOÑ Œ, KÕÑÅ ÃÑOÑHõO,

Value Added Method QÆ#∞Å «=fiHõO)

2) Manufacturing (ilãì~°∞¤ J~Ú#q)

3) x~å‡} ~°OQÆ=Ú (Ñ@ì} „áêO`åÅÖ’)

2) P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 1) Manufacturing (ilãì~°∞¤ HÍxq)

2) q Œ∞º ü, Qͺãπ, h\ ã~°Ñ¶~å

3) «$fÜ«∞ ~°OQÆO, (~°"å}Ï, Hõ=¸ºxH+#∞¡, =~°ÎHõO, ÉϺHOQ∑, c=∂

„ÑÉèí∞ «fi ¿ã=Å∞ "≥Ú ŒÅQÆ∞#q).

3) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 1) x~å‡} ~°OQÆO („QÍg∞} „áêO`åÅÖ’)

JO>Ë *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O QÆ}#Ö’ =∞# ^Õâ◊OÖ’ =¸_»∞ Ѩ^Œú`«∞Å#∞ LѨÜ≥∂yã¨∞Î<åfl~°∞.

C.S.O. ~°OQÍÅ"ås qÉèí[# :

CSO "å~°∞ =∞# Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ ã∂÷ÅOQÍ „HOk q èŒOQÍ qÉèílOzi. D qÉèí[#Ö’ Ñi„â◊=∞Å∞ Hõ#Ñ_»=Ù.

1) „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆ=Ú Z) =º=™êÜ«∞O (Ñâ◊√áÈ+} nxÖ’ ÉèÏQÆO)

a) J@g ãOÑ Œ

ã≤) =∞ «ûº ãOÑ Œ

ÃÑ · =¸_»∞ JOâßÅ#∞ H õeÑ ≤ qâßÅ J~ ° ÷OÖ’ "Agriculture,

forestry and fishing" JO Œ∞~°∞.

_ç) QÆ#∞Å∞ „ «=fiHõO

D <åÅæ= (_ç) JOâßxfl ÃÑ· =¸_»∞ (Z,a,ã≤) JOâßʼnõΩ HõeÑ≤ Õ „áê äŒq∞Hõ

~°OQÆ=Ú =K«∞Û#∞. D HÍ~°ºHõÖÏáêÅhfl „ÑHõ$uÃÑ· P è•~°Ñ_ç#q.

2) kfifÜ«∞ ~°OQÆ=Ú Z) Manufacturing nxÖ’ 2 JOâßÅ∞O\Ï~Ú.

1) ilãì~ü¤ (á¶êºHõìs K«@ìO „HO Œ #"≥∂ ≥·#q)

2) J<£ ilãì~ü¤ (á¶êºHõìs K«@ìO „HO Œ #"≥∂ Œ∞ HÍxq)

a) q Œ∞º ü, Qͺãπ, h\ ã~°Ñ¶~å

ã≤) x~å‡} ~°OQÆ=Ú

ÃÑ· =¸_»∞ (Z,a,ã≤) JOâßÅ#∞ HõeÑ≤ kfifÜ«∞ ~°OQÆO JO Œ∞~°∞.

QÆ=∞xHõ : � „áê èŒq∞Hõ ~°OQÍÅÖ’ QÆÅ QÆ#∞Å „ «=fiHÍxfl fã≤"Õã≤ kfifÜ«∞ ~°OQÍxH KÕi¿ãÎ Ñi„â◊=∞Å

~°OQÆO =K«∞Û#∞

� Ñi„â◊=∞Å ~°OQÆO ´ QÆ#∞Å „ «=fiHõO { kfifÜ«∞ ~°OQÆO

� Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ „áê èŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèíl¿ãÎ QÆ#∞Å „ «=fiHõO J<Õk

„áê èŒq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ ÉèÏQÆO. J\Ï¡ HÍHõ =º=™êÜ«∞, áêi„âßq∞Hõ, ¿ã"å ~°OQÍÅ∞QÍ

37

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

qÉèíl¿ãÎ áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ QÆ#∞Å „ «=fiHõO J<Õk ÉèÏQÆO.

3) «$fÜ«∞ ~°OQÆ=Ú Z) =~°ÎHõO, ÇÏŸ@Öòû, Ô~™êìÔ~O@∞¡

a) ~°"å}Ï, xÅfi, ã=∂Kå~°O

ã≤) ÃѶ·<å<£û, ÉϺOHOQ∑, c=∂, iÜ«∞Öò Z¿ãì\ò =∞iÜ«Ú W «~° "åºáê~° ¿ã=Å∞

_ç) ™ê=∂lHõ, ™êOѶ≤∞Hõ =ºHÎQÆ « ¿ã=Å∞

ÃÑ· <åÅ∞QÆ∞ (Z,a,ã≤,_ç) JOâßÅ#∞ «$fÜ«∞ ~°OQÆ=Ú JO\Ï~°∞.

J~Ú Õ D qÉèí[# ™œÅÉèíºO H˘~°‰õΩ KÕã≤#k =∂„ «"Õ∞. ÕâßÅ =∞ 茺, qq èŒ HÍÖÏÅÖ’ XHõ Õâ◊OÖ’<Õ =∂~°∞ «∂

LO_»∞#∞. #∂ «# =ã∞Î=ÙÅ∞ L «ÊuÎ JÜÕ∞º H˘nÌ *ÏfÜ«∞ ÖHõ Å∞ =∂~°∞ «∞O\Ï~Ú.

L^• : ZÖòÑ≤l Qͺãπ XHõÑÙÊ_»∞ kfifÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ q Œ∞º üâ◊HÎ, Qͺãπ, h\ ã~°Ñ¶~åÖ’ ÉèÏQÆOQÍ LO_Õk. HÍh „Ñã∞Î «O

L «ÊuÎ ~°OQÆOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ LOk.

ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú x~å‡}O, ^èÀ~°}∞Å∞ :

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞, «Åãi P^•Ü«∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ èÀ~°}∞Å∞ :

„Ñã∞Î « ãO= «û~° èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ÖH¯¿ãÎ, *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ J<Õk...

Z) =ã∂Î «ÊuÎ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ =Å# ãOÉèíqOK«=K«∞Û.

a) èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ =Å# ãOÉèíqOK«=K«∞Û.

èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ „ÑÉèÏ"åxfl `˘ÅyOKÕO Œ∞‰õΩ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ÖH¯™êÎ~°∞. ÖË • „Ñã∞Î « èŒ~°Å`À

ÖH¯¿ãÎ "åãÎ"å^•Ü«∂xfl á⁄O ÕO Œ∞‰õΩ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl _ç¿Ñ¶¡\ò KÕ™êÎ~°∞. èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ „ÑÉèÏ"åxfl ˘ÅyOKÕO Œ∞‰õΩ

_ç¿Ñ¶¡\~ü#∞ LÑÜ≥∂y™êÎ~°∞.

� J~Ú Õ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O J<Õk [<åÉèÏ „ÑÉèÏ"åxfl ÖH¯OK« Œ∞. nxÔH· *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH | Œ∞Å∞ «Åãi P^•Ü«∞O

QÆ}OKåe. «Åãi P^•Ü«∞O „Ñ[Å r=# „Ñ=∂}O#∞ ã∂zOK«∞#∞.

1.1.1.1.1.*ÏfÜ«∞, «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞¡ (((((Growth Rates)))))

HÍÅOHÍÅOHÍÅOHÍÅOHÍÅO *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú ˆ~@∞*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú ˆ~@∞*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú ˆ~@∞*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú ˆ~@∞*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú ˆ~@∞ `«Åã¨i P^•Ü«∞ =$kú ˆ~@∞`«Åã¨i P^•Ü«∞ =$kú ˆ~@∞`«Åã¨i P^•Ü«∞ =$kú ˆ~@∞`«Åã¨i P^•Ü«∞ =$kú ˆ~@∞`«Åã¨i P^•Ü«∞ =$kú ˆ~@∞

1950–51 #∞O_ç 1980–81 3.5% 1.4%

1980–81 #∞O_ç 2000–01 5.6% 3.2%

2000–01 #∞O_ç 2004–05 6.4% 4.7%

2004–05 #∞O_ç 2008–09 7.0% 5.7%

"≥Ú Œ\ 30 ãO= «û~åÅ HÍÅOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ ~@∞ ãQÆ@∞# 3.5%QÍ #"≥∂ Œ∞ J~ÚOk. «Åãi

P^•Ü«∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ ~@∞ 1.4%QÍ #"≥∂ ≥·Ok. WO « ã∞n~°… HÍÅOÖ’ =$kú ~@∞ «‰õΩ¯=QÍ LO_»∞@, =$kú ~@∞

ÃÑ~°∞QÆ∞@‰õΩ | Œ∞Å∞ «QÆ∞æ@ =Å# „á⁄II ~å*òHõ$+‚QÍ~°∞ nxx =ºOQƺOQÍ "åºMϺxã¨∂Î ''Ç≤ÏO Œ∂ =$kú ˆ~@∞——QÍ

Ñ≤eKå~°∞. JO ÕHÍHõ DHÍÅOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ ~@∞Hõ<åfl, «Åãi P^•Ü«∞O ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ~@∞ «‰õΩ¯=ÙQÍ LOk.

nxH HÍ~°}O JkèHõ [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ ~>Ë. «~°∞"å « Ô~O_»∞ ŒâßÉÏúÅÖ’ 1980 #∞Oz K≥ÑÙÊHÀ Œy# q èŒOQÍ =$kú

HõxÑ≤ã∞ÎOk. D HÍÅOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú ~@∞ 5.6%QÍ#∞, «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞ 3.2%QÍ #"≥∂ ≥·Ok.

JO>Ë "≥Ú Œ\ 30 ãO= «û~åÅÖ’ =$kú ~@∞ HõO>Ë «~°∞"å « 20 ãO= «û~åÅÖ’ =$kú~@∞ "≥∞~°∞QÆ∞QÍ LOk. JO>ˡ

38

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

ÉèÏ~° « Pi÷Hõ =º=ã÷ ~å*òHõ$+‚QÍ~°∞ ¿Ñ~˘¯#fl Ç≤ÏO Œ∂ =$kú~@∞#∞ JkèQÆq∞OK«QÆeyOk.

2000–01 #∞O_ç 2007–08 =∞ 茺 *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú ~@∞ 7%ÃÑ·#, «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞ 5%ÃÑ·#

#"≥∂ ≥·Ok. Wk KåÖÏ PtOK« ŒQÆæ Jaè=$kú.

� 1980 `«~°∞"å`« *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kúH˜ `«Åã¨i P^•Ü«∞ =$kúH˜ =∞^茺 JO`«~°O `«QÆæ_®xH˜ HÍ~°}O [<åÉèÏ

ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅˆ~@∞ `«QÆ∞æ@ÜÕ∞.

ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J`«ºkèHõ =$kú ˆ~@∞¡ ã¨OÉèíqOz# ã¨O=`«û~åÅ∞ :::::

GDPFC NNPFC

1975–76 ........................9.2% 9.5%

1988–89 ....................... 10.2% 10.3%

2005–06 ........................9.5% 9.5

2006–07 ........................9.6% 9.5

2007–08 ........................9.3% 9.6

⇒

=∞# Õâ◊OÖ’ J «ºkèHõ =$kú ~@∞ ãOÉèíqOz# ãO= «û~°O 1988–89 (10.3%)

⇒

=∞# Õâ◊OÖ’ 9, JO «HõO>Ë Z‰õΩ¯= =$kú ~@∞ #"≥∂ ≥·# ãO Œ~åƒùÅ∞ 5 ™ê~°∞¡ (2007–08#∞ HõÅ∞ÑÙH˘x)

⇒

Ô~O_»= J «ºkèHõ GDP =$kú~@∞ #"≥∂ ≥·# ãO= «û~°O 10= „Ñ}ÏoHõ z=i ãO= «û~°O (2006–07)

J «ºÅÊ =$kú ~@∞¡ : NNPFC (GDPFC)

1957–58 -1.8% –1.4

1965–66 -4.5% –3.4

1972–73 -0.8% –0.3

1979–80 -6.0% –4.9

J «ºkèHõ ~°∞}Ï «‡Hõ =$kú~@∞ #"≥∂ ≥·# ãO= «û~°O 1979–80 (-6.0).

„Ѩ}ÏoHÍ HÍÅOÖ’ ™êO=`«ûiHõ =$kú ˆ~@∞¡„Ѩ}ÏoHõ„Ѩ}ÏoHõ„Ѩ}ÏoHõ„Ѩ}ÏoHõ„Ѩ}ÏoHõ NNPFC PCI (Per Capita Income)

1. 1951–56 4.4% 2.6%2. 1956–61 4.0% 2.0%3. 1961–66 2.6% 0.4%4. 1969–74 3.1% 0.8%5. 1974–79/78 4.9% 2.6%6. 1980–85 5.4% 3.1%7. 1985–90 5.5% 3.3%8. 1992–97 6.7% 4.5%9. 1997–2002 5.3% 3.3%10. 2002–2007 7.8% 6.1%11. 2007–2012 9% ÅHõΔºO

(Source : Economic Survey 2010 -11)

39

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

� J#∞‰õΩ#fl ÅHõΔºO HõO>Ë KåÖÏ «‰õΩ¯= =$kú ~@∞ ™êkèOz# „Ñ}ÏoHõ – 3= „Ñ}ÏoHõnxH HÍ~°}O 1965–66 f„= H˘~° «, 1966–67 Hõ~°∞=Ù ãOÉèíqOK«_»O, 1962 K≥·<å Œ∞~å„Hõ=∞},

� 1965 áêH™ê÷<£ À Ü«Ú ŒúO "≥Ú ŒÅQÆ∞ „Ñu‰õÄÅ ãOѶ∞@#Å∞ ãOÉèíqOK«∞@ =Å# D „Ñ}ÏoHõ Ѷ∞’~°OQÍ qѶÅ"≥∞ÿOk.WÑÊ\=~°‰õÄ J «ºkèHõ =$kú ~@∞ 10= „Ñ}ÏoHõ ™êkèOzOk.(7.8%)Ô~O_»= J «ºkèHõ =$kú ~@∞ ™êkèOz# „Ñ}ÏoHõ 8= „Ñ}ÏoHõ. (6.7%)

� 10= ÑOK«=~°¬ „Ñ}ÏoHõÖ’ ãO= «û~åÅ∞ "åsQÍ =$kú~@∞¡ (GDPFC

)

2002–03 – 3.8%

2003–04 – 8.5%

2004–05 – 7.5%

2005–06 – 9.5%

2006–07 – 9.6%

10 = „Ñ}ÏoHõ ãQÆ@∞ 7.8%

� 11= „Ñ}ÏoHõ "≥Ú Œ\ Ô~O_»∞ ãO= «û~åÅ GDP =$kú~@∞¡

2007 – 08 ⎯⎯→ 9.3%

2008 – 09(PE)

⎯⎯→

6.8%

2009 – 10(QE)

⎯⎯→

8.0%

2010 – 11(AE)

⎯⎯→

8.6%

2. *ÏfÜ«∞, «Åãi P^•Ü«∂Å∞:

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ (2004–2005) „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’

ã¨OII *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O «Åãi P^•Ü«∞O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O «Åãi P^•Ü«∞O

NNPFC (HÀ@¡ ~°∂II) (~°∂II) NNPFC PCI (~°∂II)

(1999 –2000)(1999 –2000)(1999 –2000)(1999 –2000)(1999 –2000)

1950 – 51 2,04,924 5,708 9,152 255

(2004 –2005)(2004 –2005)(2004 –2005)(2004 –2005)(2004 –2005)

2007 – 08 34,54,264 30,354 40,76,352 35,820

2008 – 09 (P) 36,69,890 31,801 46,85,873 40,605

2009 – 10 (Q) 39,46,540 33,731 54,39,557 46,492� ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 1950–51 #∞O_ç 2009–10 <å\H 2 ÅHõΔÅ HÀ@¡#∞O_ç 39 ÅHõΔÅ HÀ@¡‰õΩ ÃÑiÔQ#∞.

J#QÍ D HÍÅOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 19 Ô~@∞¡ ÃÑiyOk.� ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ «Åãi P^•Ü«∞O W Õ HÍÅOÖ’ ã∞=∂~°∞ ~°∂.5,700/– #∞Oz ~°∂.33,700/–‰õΩ ÃÑiÔQ#∞. JO>Ë «Åãi

P^•Ü«∞O 5.9 Ô~@∞¡ ÃÑiÔQ#∞.� *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O HõO> «Åãi P^•Ü«∞O «‰õΩ¯=ÙQÍ ÃÑ~°QÆ_®xH HÍ~°}O [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ ~@∞ Z‰õΩ¯=ÙQÍ LO_»∞@ÜÕ∞.

2009–10 (Q) ãO.Ö’ «Åãi P^•Ü«∞O ~°∂.33,700/–‰õΩ ÃÑiÔQ#∞.� „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O W ÕHÍÅOÖ’ 9,000 HÀ@¡#∞Oz, 54 ÅHõΔÅ HÀ@¡‰õΩ ÃÑiÔQ#∞. JO>Ë 594 Ô~@∞¡ ÃÑiÔQ#∞.

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ «Åãi P^•Ü«∞O D HÍÅOÖ’ ~°∂II 255/– #∞Oz ~°∂II 46,400/–‰õΩ ÃÑiÔQ#∞. JO>Ë 180 Ô~@∞¡ÃÑiÔQ#∞.

� ã≤÷~° èŒ~°ÅHõO>Ë, „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∞, «Åãi P^•Ü«∂Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ ÃÑ~°QÆ_®xH HÍ~°}O Õâ◊OÖ’ èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅJkèHõOQÍ LO_»∞@ÜÕ∞.

� 2009–10 (Q) ãO= «û~°OÖ’ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ Õâ◊ «Åãi P^•Ü«∞O ~°∂II 46,400/–.

40

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ qq^èŒ ~°OQÍÅ "å\ÏÅ∞ :

1950–51 2008–09 2009–10 (Q)

1. =º=™êÜ«∞O   J#∞|O èŒ ~°OQÍÅ∞ 55.4% 16.9% 14.6

2. "≥∞ÿxOQ∑   =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑(Ñi„â◊=∞Å ~°OQÆO) 15.0% 25.8% 28.09

Z) "≥∞ÿxOQ∑   HÍfis~ÚOQ∑ 1.4% 2.0% 2.33

a) =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ 8.9% 14.5%

ã≤) h\ ã~°Ñ¶~å, q Œ∞º ü, Qͺãπ 0.3% 2.0%

_ç) x~å‡} ~°OQÆO 4.4% 7.3%

3) ¿ã=Å ~°OQÆO 29.6% 57.3%

Z) ~°"å}Ï, Hõ=¸ºxH+#∞¡   =~°ÎHõO 11.3% 28.6% 26.55

a) ÉϺOHOQ∑, ÃѶ·<å<£û   iÜ«∞Öò Z¿ãì\ò 7.7% 14.8% 17.17

ã≤) ™ê=∂lHõ =ºHÎQÆ « ¿ã=Å∞ 10.6% 13.9% 13.56

Z) =ã∞Î ~°OQÆ=Ú 1 { 2 70.4% 42.7% 42.7

a) ¿ã"å ~°OQÆ=Ú 29.6% 57.3% 57.3

"≥Ú «ÎO 100% 100%

~°OQÆO 1950–51 2009–10 (Q)

„áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO 56.8 16.9

kfifÜ«∞ ~°OQÆO 13.6 25.8

«$fÜ«∞ ~°OQÆO 29.6 57.3

– „Ñ è•# ~°OQÍÅ "åsQÍ K«∂¿ãÎ „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO "å\Ï 1950–51Ö’ 56.8 % #∞Oz ("≥∞ÿxOQ∑   HÍfis~ÚOQ∑ HõeÑ≤)

2009–10 <å\H 16.9%H «yæOk.

– „Ñã∞Î «O „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO "å\Ï „áê~°OÉèíO #∞Oz «QÆ∞æ «∂ LO_»_»O`À kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅ HõO>Ë ‰õÄ_®

«‰õΩ¯=QÍ LOk.

– kfifÜ«∞ ~°OQÆO "å\Ï#∞ Ñije¿ãÎ 1950–51Ö’ 13.6%QÍ L#fl ÉèÏQÆO ("≥∞ÿxOQ∑   HÍfis~ÚOQ∑ q∞#Ç~ÚOz)

2009–10 <å\H 25.8%H ÃÑiyOk. WÑÙÊ_»∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ nx "å\Ï «$fÜ«∞ ~°OQÆO HõO>Ë «‰õΩ¯=QÍ#∞,

„áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ#∞ #"≥∂ Œ∞ KÕã∞‰õΩO@∞Ok.

– «$fÜ«∞ ~°OQÆO "å\Ï 1950–51Ö’ 29.6% #∞Oz 2009–10 <å\H 57.3%‰õΩ ÃÑiyOk. „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’

J «ºkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕk «$fÜ«∞ ~°OQÆ"Õ∞.

41

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

LѨ~°OQÍÅ "åsQÍ Ñ¨ije¿ãÎ...

„áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO :

Z) „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ ÃÑ ŒÌ "å\Ï^•~°∞ =º=™êÜ«∞"Õ∞.

=º=™êÜ«∞O "å\Ï 50% #∞Oz 2009–10H 15%H «yæOk.

a) KÕÑÅ ÃÑOÑHõO #∞Oz =KÕÛ "å\Ï 0.8% KÕiOk.

ã≤) J@g ãOÑ Œ#∞ Ñije¿ãÎ „áê~°OÉèíOÖ’ 6.7% LO_Õk. „Ñã∞Î «O 1.5% H «yæáÈ~ÚOk.

_ç) QÆ#∞Å∞ „ «=fiHÍxfl Ñije¿ãÎ 1.4% #∞Oz 2.33%H H˘kÌQÍ =∂„ «"Õ∞ ÃÑiyOk.

kfifÜ«∞ ~°OQÆO :

Z) kfifÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ „Ñ è•# "å\Ï^•~°∞ =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑. nxÖ’ Z) ilãì~ü¤, a) J<£ilãì~ü¤ J#∞ Ô~O_»∞ LÑÉèÏQÍÅ∞

HõÅ=Ù. J<£ ilãì~ü¤ qÉèÏQÆO HõO>Ë ilãì~ü¤ qÉèÏQÆO Z‰õΩ¯= "å\Ï Hõey LO_»∞@ÜÕ∞ HÍHõ, Z‰õΩ¯= =$kú ~@∞ #"≥∂ ≥·Ok.

a) x~å‡} ~°OQÆO "å\Ï ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =zÛOk. =∂#∞ºáêºHõÛiOQ∑ «~°∞"å « Ô~O_»= ™ê÷#OÖ’ LOk.

«$fÜ«∞ ~°OQÆO :

Z) =~°ÎHõO ~°"å}Ï, Hõ=¸ºxH+#∞¡, Ñije¿ãÎ 2009–10 <å\H J «ºkèHõ "å\Ï#OkOKÕk D qÉèÏQÆ"Õ∞ (26.55%).

a) ÉϺOHOQ∑, ÃѶ·<å<£û, iÜ«∞Öò Z¿ãì\òÅ "å\Ï ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =zÛOk.

ã≤) „ÑÉèí∞ «fi áêÅ#, q Œº, P~ÀQƺO, ‰õΩ@∞O| ãOHΔ=∞O ÃÑ~°∞QÆ∞@ =Å# ™ê=∂lHõ ¿ã=Å "å\Ï ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂

=zÛOk.

� =∞# Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ =zÛ# D =º=™ê÷ÑÓ~°fiHõ =∂~°∞ÊʼnõΩ HÍ~°}O „Ñ}ÏoHõÅ =Å# [iy# Hõ$+≤ÜÕ∞.

� 1990–91 «~åfi « ~°"å}Ï, ã=∂Kå~°=ÚÅÖ’ =$kú~@∞ KåÖÏ "ÕQÆOQÍ LOk.

Pi÷HÍaè=$kú „Ñ„HÜ«∞Ö’ =º=™ê÷ÑÓ~°fiHõ =∂~°∞ÊÅ∞ ~å=_»O ãÇÏ[O HÍx D =∂~°∞ÊÅ∞ KåÖÏ <≥=∞‡kQÍ ãOÉèíqã∞Î<åfl~Ú.

nxH HÍ~°}O =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ ~°OQÆO <≥=∞‡kQÍ =$kú K≥O Œ_»"Õ∞.

QÆ=∞xHõ : =∞# Õâ◊O áêi„âßq∞H©Hõ~°} Œâ◊‰õΩ KÕ~°‰õΩO_® áêi„âßq∞H©Hõ~°} «~°∞"å « Œâ◊ J~Ú# ¿ã"å~°OQÆO#‰õΩ ^•\

"ÕÜ«∞|_≥#∞. nx=Å# ≥eã≤O Õq∞@O>Ë =∞# Õâ◊OÖ’ áêi„âßq∞H©Hõ~°} KÕÑ\ì =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ ~°OQÍxfl |Ö’¿Ñ «O

KÕÜ«∞=Åã≤ LOk. JÖÏ Jx =º=™êÜ«∞~°OQÍxfl x~°¡HõΔºO KÕÜ«∞~å Œ∞. =º=™êÜ«∞ P è•~° Ñi„â◊=∞Å#∞ ™ê÷Ñ≤OKåe.

Ñi„â◊=∞Å∞ ‰õÄ_® =º=™êÜ«∂xH HÍ=Åã≤# L`åÊ ŒHÍÅ#∞ ãÑ¡Üü∞ KÕÜ«∂e. JÑÙÊ_Õ Jaè=$kú K≥O Œ∞ «∞#fl ÉèÏ~° « Õâ◊O

Jaè=$kú K≥Ok# Õâ◊OQÍ =∂~°∞Ê K≥O ŒQÆÅ Œ∞.

42

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

4. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO "å\Ï :

1950–51 1993–94 2008–09

l._ç.Ñ≤.Ö’ „ÑÉèí∞ «fi ~°OQÆO "å\Ï 7.6 % 25.9% 20.8 %

� „Ñ}ÏoHõÅ∞ „áê~°OaèOz#ÑÊ\#∞Oz „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO ~ÀA~ÀAH© qãÎiã∂Î =zÛOk.

� 1955Ö’ QÀ~åfiÖÏ Hõq∞\ ã≤á¶ê~°∞ûÅÃÑ· WOÑ‘iÜ«∞Öò ÉÏOH± PѶπ WO_çÜ«∂#∞ SBI QÍ *ÏfÜ«∞O KÕã≤i.

� 1969Ö’ 14 "å}[º ÉϺO‰õΩÅ∞

1980Ö’ 06 "å}[º ÉÏO‰õΩÅ∞

1956Ö’ ZÖòSã≤ (LIC)

1972Ö’ lSã≤ (GIC)Å#∞ *ÏfÜ«∞Hõ~°} QÍqOzi.

� 1956Ö’ STC (State Trading Corporation) U~åÊ@∞.

� 2= „Ñ}ÏoHõÖ’ ~°∂Ô~¯ÖÏ (ÑtÛ=∞ [~°‡h), aÖÏÜü∞ (~°ëêº), Œ∞~åæÑÓ~ü (WOQÍ¡O_£), 3= „Ñ}ÏoHõÖ’ É’HÍ~À (~°ëêº)

L‰õΩ¯ Hõ~å‡QÍ~åÅ#∞ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆOÖ’ ™ê÷Ñ≤OK≥#∞.

qq èŒ ~°OQÍÅÖ’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO qãÎiã∂Î ~å=_»O=Å¡ 1950–51Ö’ GDP Ö’ 7.6% Hõeæ# „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO "å\Ï

1993–94 <å\H 26%H ÃÑiyOk.

™êfi «O„ «ºO =zÛ# «~°∞"å « ÉÁQÆ∞æ, "≥∞ÿxOQ∑, HõOÃÑhÅ *Ïf~¸Hõ~°}, ÉϺO‰õΩÅ *Ïf~¸Hõ~°}, W#∂ûÔ~<£û

ãOã÷Å∞, q Œ∞º ü ãOã÷Å∞, W#∞=Ú–L‰õΩ¯ Hõ~å‡QÍ~°O ÖÏO\ ÃÑ ŒÌ ãOã÷Å#∞ „ÑÉèí∞ «fi=Ú KÕÑ@ì_»O =Å# 1993–94 =~°‰õΩ

„ÑÉèí∞ «fi ~°OQÆO "å\Ï qãÎiã∂Î =zÛOk. 1991 «~°∞"å « #∂ «# Pi÷Hõ ãOã¯~°}Å∞ „Ñ"Õâ◊ÃÑ@∞ì@ =Å# #ëêìÅ∞ =KÕÛ

ãOã÷Å #∞Oz „ÑÉèí∞ «fiO «# ÃÑ@∞ì|_»∞Å#∞ LÑãOÇÏiOK«_»O =Å# *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ „ÑÉèí∞ «fi ~°OQÆO "å\Ï 1993–94

«~åfi « «QÆ∞æ «∂ =zÛ 2008–09 <å\H 21% H «yæOk.

5. „QÍg∞}, Ѩ@ì} ~°OQÍÅ "å\Ï : xHõ~° ^ÕjÜ«∞ L`«ÊuÎ

~°OQÆO 1970–71 1999–2000

„QÍg∞} „áêO «O 62.4 48.3

Ñ@ì} „áêO «O 37.6 51.7

� xHõ~° ÕjÜ«∞ L «ÊuÎÖ’ „QÍg∞} ~°OQÆO "å\Ï „Hõ=∞OQÍ «QÆ∞æ «∂ 1999–2000 <å\H 48%H «yæOk.

� xHõ~° ÕjÜ«∞ L «ÊuÎÖ’ Ñ@ì} „áêO «O #∞Oz =KÕÛ "å\Ï 1970–71 #∞Oz 1999–2000 =∞ 茺 37.6% #∞Oz

51.7%‰õΩ ÃÑiyOk. JO>Ë xHõ~° ÕjÜ«∞ L «ÊuÎÖ’ ãQÆO HõO>Ë Z‰õΩ¯= "å\Ï Ñ@ì} ~°OQÆO #∞O_Õ ÅÉèíº=∞QÆ∞K«∞#flk.

� xHõ~° ÕjÜ«∞ L «ÊuÎÖ’ Ñ@ì}~°OQÆO "å\Ï ÃÑ~°QÆ_»O =∞#O HÀ~° Œy# Ñi}Ï=∞"Õ∞ J~Ú#ÑÊ\H© „QÍg∞} ~°OQÆO

#∞Oz =KÕÛ "å\Ï <Õ\H 48% LO_»_»O „QÍg∞} PkèHõº «#∞ ≥eÜ«∞*ËÜ«Ú#∞.

`«Åã¨i P^•Ü«∞OÖ’ „QÍg∞}, Ѩ@ì} „áêO`åÅ ã≤÷uQÆ`«∞Å∞ :

~°OQÆO 1970–71 1993–94 1999–2000

„QÍg∞} „áêO «O 529 5783 10683

Ñ@ì} „áêO «O 1294 13525 30183

"≥Ú «ÎO (ÉèÏ~° « Õâ◊O) 680 7834 16040

43

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

„QÍg∞}, Ñ@ì} «Åãi P^•Ü«∞ =º`åºã x+ÊuÎ : 1970–71 1993–94 1999–2000

2.45 2.34 2.82

„QÍg∞}, Ñ@ì} „áêO`åÅ =∞ 茺 «Åãi P^•Ü«∞ =º`åºã x+ÊuÎx Ñije¿ãÎ 1970–71Ö’ D =º`åºãO 2.45%QÍ

LO_Õk. «~°∞"å « 2.34%H «yæOk. #∂ «# Pi÷Hõ ãOã¯~°}Å∞ „Ñ"Õâ◊ÃÑ\ì# «~°∞"å « D =º`åºãO 2.82%H

ÃÑiyOk. Wk â◊√Éèí Ñi}Ï=∞O HÍ Œ∞.

6. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ =º=ã‘÷Hõ$`«, J=º=ã‘÷Hõ$`« ~°OQÍÅ "å\Ï :

CSO „ÑHÍ~°=Ú XHõ ~°OQÆO#∞ =º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆOQÍ Ñ≤Å"åÅO>Ë

Z) Jk U K«@ìO „HO Œ<≥·<å #"≥∂ ≥· LO_®e.

a) P ãOã÷ „Ñu ãO= «û~°O Pã≤Î, PÑÙÊÅ Ñ\©ìx «Ü«∂~°∞ KÕã∂Î LO_®e.

~°OQÆO 1980–81 2007–08

J=º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO 70% 57%

=º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO 30% 43%

� *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ J=º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO "å\Ï «QÆ∞æ «∂ =zÛ, 2004–05 <å\H 58% H KÕiOk. J~Ú#ÑÊ\H© ãQÆOHõO>

Z‰õΩ¯= "å\Ï nx#∞OKÕ =ã∞ÎOk.

� *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ =º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO #∞Oz =KÕÛ "å\Ï ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ LOk. Wk PtOK« ŒQÆæ Õ HÍh WÑÊ\H©

J=º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO #∞Oz =KÕÛ "å\Ï Z‰õΩ¯=QÍ (57%) LOk. Wk "≥#∞HõÉÏ@∞ «<åxfl ã∂zOK«∞#∞.

~°OQÍÅ"åsQÍ K«∂¿ãÎ...

Z) =º=™êÜ«∞O, J_»=ÙÅ∞, KÕÑÅ ÃÑOÑHõ ~°OQÍÅÖ’ J=º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO "å\Ï 95% #∞Oz 94%H «yæOk.

a) "≥∞ÿxOQ∑, =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ ~°OQÍÅ#∞ Ñije¿ãÎ =º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO "å\Ï 57% #∞Oz 63%‰õΩ ÃÑiyOk.

ã≤) ¿ã"å~°OQÆO#∞ Ñije¿ãÎ 40% #∞Oz 62%‰õΩ =º=ã‘÷Hõ$ «~°OQÆO "å\Ï ÃÑiyOk.

„QÍg∞} ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (Rural GDP) : : : : :

ã¨OII =º=™êÜ«∞O Ñi„â◊=∞Å∞ ¿ã=Å∞

1970–71 73.8 11.3 14.9

2007–08 42.0 29.6 28.4

� ~å*Ë+π â◊√HÍ¡ =∞iÜ«Ú ÔH.Z.ã≤kÌv „QÍg∞} GDP Ö’ =zÛ# x~å‡}Ï «‡Hõ =∂~°∞ÊÅ#∞ J 茺ܫ∞#O KÕã≤i.

� 1970 Œâ◊HõOÖ’ =$kú~@∞ (2.3%) HõO> 2000 «~°∞"å « =$kú~@∞ (5%) ÃÑiyOk.

� 1970–71Ö’ „QÍg∞} GDP Ö’ =º=™êÜ«∞O "å\Ï 74% HÍQÍ q∞ye# Ñi„â◊=∞Å∞, ¿ã=Å∞ "å\Ï 26%QÍ LOk.

� =º=™êÜ«∞O "å\Ï x~°O «~°O «QÆ∞æ «∂, 2007–08 <å\H 42% «yæOk. =∞~À"≥·ÑÙ Ñi„â◊=∞Å∞, ¿ã=Å∞ "å\Ï 58%H

ÃÑiyOk.

� JO>Ë „QÍg∞} GDP Ö’ x~å‡}Ï «‡Hõ =∂~°∞ÊÅ∞ KÀ@∞ KÕã∞‰õΩO@∞#flq. =º=™êÜ«∞O "å\Ï «QÆ∞æ «∂, =º=™êÜÕ∞ «~°

~°OQÍÅ "å\Ï ÃÑ~°∞QÆ∞K«∞#flk.

� „QÍg∞} GDP Ö’ J «ºkèHõ "å\Ï#OkOKÕk =º=™êÜ«∞O HÍQÍ, Ô~O_»= ™ê÷#OÖ’ Ñi„â◊=∞Å∞, 3= ™ê÷#OÖ’ ¿ã=Å∞HõÅ=Ù.

� Õâ◊ GDP Ö’ "≥Ú Œ\ ™ê÷#O ¿ã=Å∞, Ô~O_»=™ê÷#O Ñi„â◊=∞Å∞, z=i™ê÷#O =º=™êÜ«∞O á⁄O ≥#∞.

44

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞Ѩ٠JOK«<åÅ∞ :

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ÑÙ JOK«<åÅ∞ „Ñu ãO= «û~°O L «ÊuÎ J=ÙK«∞#fl =ã∞Î ¿ã=Å∞ QÆ∂iÛ ≥eÜ«∞*Ë™êÎ~Ú. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ ÕâßÉèí∞º#fluH ã∂zHõ. «Åãi P^•Ü«∞OÖ’x ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ „Ñ[Å r=# „Ñ=∂} ™ê÷~Úx ≥eÜ«∞*Ëã∞ÎOk.

qq èŒ ~°OQÍÅÖ’ L «ÊuÎ áÈHõ_»Å∞ "Õ~fi~°∞QÍ ≥Å∞ã∞HÀ=_®xH gÅ∞O@∞Ok. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÖHõ Å∞ L «ÊuÎ ™ê èŒ<åÅ∞

=∞ 茺 P^•Ü«∞O U q èŒOQÍ ÑOÑ≤}© J~Ú#k ≥eÜ«∞*ËÜ«Ú#∞. "≥Ú «ÎO P^•Ü«∞OÖ’ "Õ «<åÅ âß «O ZO «? ÖÏÉèÏÅ

"å\Ï ZO «? ≥Å∞ÑÙ#∞. Õâ◊OÖ’ [iQ ÃÑ@∞ì|_ç, á⁄ Œ∞ÑÙ qxÜ≥∂QÍxH ãO|OkèOz# q=~åÅ∞ ÖˉõΩO_® „Ñ}ÏoHõÅ∞

«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞_»O J™ê 茺O. JO>Ë «# Pi÷Hõ q è•<åÅ∞ ~°∂á⁄OkOK«∞HÀ=_®xH *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ÑÙ ÖHõ Å∞ À_»Ê_» å~Ú.

™êfi «O„`åºxH ÑÓ~°fiO ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ÑÙ ÖHõ Å∞ :

� „a\+π áêÅ#Ö’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å "ÕÜ«∞_®xH „ÑÉèí∞ «fiÑ~°OQÍ ÃÑ ŒÌQÍ Hõ$+≤ [~°QÆÖË Œ∞. H˘O «=∞Ok

Pi÷Hõ"Õ «ÎÅ∞ =ºHÎQÆ « ÇÏŸ^•Ö’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å "Õã≤i.

� =∞# Õâ◊OÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú Œ\™êiQÍ •^•ÉÏ~Ú <Ò~Àl *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O, «Åãi P^•Ü«∞OÅ JOK«<åÅ#∞ 1867–68

ãO= «û~åxH ãO|OkèOz QÆ}OK«_»O [iyOk. JÑÊ\ «Åãi P^•Ü«∞O 20 ~°∂áêÜ«∞Å∞, *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

~°∂.340 HÀ@∞¡ [<åÉèÏ 17 HÀ@∞¡. ÉèÏ~° üÖ’ ¿Ñ ŒiHõ ã=∞ãº#∞ «# "Poverty and unBritish Rule in India" J<Õ

„QÆO äŒOÖ’ ≥eÑ≤<å~°∞.

� 1875 J\¯<£ã<£ „a\+π WO_çÜ«∂ QÆ=~°fl"≥∞O\òÖ’ ÑxKÕâß~°∞. 20 ãO= «û~åÅ =º=kèÖ’ «Åãi P^•Ü«∞O ÖH¯Oz

31% ÃÑiyO Œ<≥#∞.

� 1882 ÉÏiOQ∑   _≥q_£ JOK«<åÅ∞ KÕâß~°∞.

� 1898–99Ö’ qeÜ«∞"£∞ _çwƒ JOK«<åÅ∞ „ÑHÍ~°O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ~°∂.428 HÀ@∞¡., «Åãi P^•Ü«∞O ~°∂.19.

W «#∞ ¿ã=Å ~°OQÍxfl ÑiQÆ}Ö’xH fã∞HÀÖË Œ∞. JO Œ∞KÕ <Ò~Àr JOK«<åÅHõ<åfl «‰õΩ¯=QÍ =zÛOk.

� 1901Ö’ ÖÏ~ü¤ Hõ~°<£, 1903Ö’ P~ü.yÑÊ<£, 1911Ö’ P~ü.Ç~üfl, 1911–14Ö’ =H©Öò   =Ú~°O[<£Å∞, 1913–14Ö’

"å_çÜ«∂   *’+≤, 1919–20Ö’ eÑì<£, 1921Ö’ a.Zãπ.â◊~°‡ "≥Ú ŒÅQÆ∞"å~°∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O#∞ JOK«<å "Õã≤i.

� 1921–22Ö’ ÔH.\.ëê =∞iÜ«Ú HõO|\ÏìÅ∞ "Wealth and Taxable capacity of India" J<Õ „QÆO äŒOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

~°∂.2,364 HÀ@∞¡, «Åãi P^•Ü«∞O 74 ~°∂áêÜ«∞Å∞QÍ JOK«<å "Õã≤i.

� 1931–40Ö’ P~ü.ã≤. ÕâßÜü∞ «# "Consumer expenditure in India 1931-32 to 1940-41" J<Õ Ñiâ’ èŒ#Ö’

Õâ◊OÖ’x ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ KÕ¿ã =ºÜ«∂xfl P è•~°OQÍ KÕã∞‰õΩx *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O#∞ ÖH¯OK≥#∞.

� J~Ú Õ g~°O Œ~°∂ =ºHÎQÆ «OQÍ ÖˇH˜ OK«∞@ =Å# «‰õΩ¯= „áêO`åxH˜ Ѩiq∞ «O JQÆ∞@ =Å# gi ÖˇHõ ÖÖ’

âߢã‘ÎÜ«∞ « ÖË Œ∞. J~Ú#ÑÊ\H© _®II q.ÔH.P~ü.q.~å=ÙQÍi *ÏfÜ«∞^•Ü«∞ JOK«<åÅ∞ Z‰õΩ¯= âߢã‘ÎÜ«∞ « À ‰õÄ_ç#qQÍ

K≥ѨÊ=K«∞Û.

� +≤„~åãπ 1911, 1922, 1931 ãOIIʼnõΩQÍ#∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O#∞ JOK«<å "ÕÃã#∞.

45

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

PKå~°º q.ÔH.P~ü.q. ~å=Ù JOK«<åÅ∞ :

� ™êfi «O„`åºxH ÑÓ~°fiO ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl XHõ „Hõ=∞ Ñ ŒúuÖ’ JOK«<å "Õã≤# Ѷ∞# « q.ÔH.P~ü.q.~å=ÙQÍiH

Œ‰õΩ¯ «∞Ok.

� 1925–29Ö’ "An essay on India's National Income" J<Õ "åºãOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O QÆ∂iÛ ≥eÜ«∞*ËÃã#∞.

� 1931–32Ö’ ''„a\+π WO_çÜ«∂ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O—— J<Õ ÑÙãÎHõO,

� q.ÔH.P~ü.q.~å=ÙQÍi 1931–32 ãO= «û~°O#‰õΩ ãO|OkèOz *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 1689 HÀ@∞¡QÍ#∞, «Åãi P^•Ü«∞O

62 ~°∂áêÜ«∞Å∞QÍ#∞ JOK«<å "ÕÃã#∞.

� q.ÔH.P~ü.q.~å=Ù Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ 1) =º=™êÜ«∞ ~°OQÆO (=º=™êÜ«∞O, J@gãOÑ Œ, QÆ#∞Å∞, Ñâ◊√áÈ+}, KÕÑÅ∞

ÃÑOÑHõO "≥Ú ŒÅQÆ∞#q), 2) HÍ~˘Ê~+<£ ~°OQÆO J#∞ Ô~O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèílOK≥#∞. (Ñi„â◊=∞Å∞, x~å‡}O,

"åºáê~°O, ~°"å}Ï, Ña¡H± ãsfiã∞Å∞ "≥ÚII#q HÍ~˘Ê~+<£ ~°OQÆO HO Œ =™êÎ~Ú).

� =º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’ L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúux, HÍ~˘Ê~+<£ ~°OQÆOÖ’ P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

JOK«<å "ÕÜ«Ú@‰õΩ LÑÜ≥∂yOK≥#∞. D Ô~O_»∞ ~°OQÍʼnõΩ q Õj xHõ~° HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O HõeÑ≤ Õ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

=K«∞Û#∞. q.ÔH.P~ü.q.~å=ÙQÍ~°∞ LÑÜ≥∂yOz# Ñ Œúux <Õ\H ‰õÄ_® ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ J#∞ãiã∞Î<åfl~°∞.

QÆ=∞xHõ : ~å=ÙQÍ~°∞ *ÏfÜ«∞, «Åãi P^•Ü«∂Å∞ <≥=∞‡kQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞O Œx ¿Ñ~˘¯O>Ë, ÕâßÜü∞ Wq ÃÑ~°QÆ_»O ÖË Œx

¿Ñ~˘¯<≥#∞. ~å=Ù H=ÅO „a\©+π WO_çÜ«∂Ö’ QÆ}¿ãÎ, ÕâßÜü∞ „a\©+π WO_çÜ«∂‰õΩ, Native India ‰õΩ HõeÑ≤ QÆ}OK≥#∞.

*ˇ.P~ü.Ç≤ÏH±û, =ÚYs˚, Zãπ.ÔH.QÀãπ :

g~°∞ 1860–1945 =∞ 茺 =∞# Õâ◊OÖ’x «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@¡#∞ QÆ}OK≥#∞. „a\©+π áêÅ#Ö’ n~°…HÍÅOQÍ

0.5% «Åãi P^•Ü«∞ =$kú LO Œx ¿Ñ~˘¯<≥#∞. JO>Ë Pi÷Hõ =º=ã÷ ã÷|Ì «Ö’ LO Œx ¿Ñ~˘¯xi. "The frame work

of the Indian Economy" J<Õ „QÆO äŒOÖ’ D QÆ}ÏOHÍÅ#∞ ≥eÑ≤i.

™êfi`«O„`«º=Ú `«~°∞"å`« *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O JOK«<åÅ∞ :

� *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅ „áê=ÚYº «#∞ QÆ∞iÎOz ÉèÏ~° « „ÑÉèí∞ «fiO 1949Ö’ Ñ≤.ã≤.=∞ÇÏÖò <Àaãπ J 茺HõΔ «# _ç.P~ü.QÍ_çæÖò,

q.ÔH.P~ü.q.~å=ÙÅ#∞ ãÉèí∞ºÅ∞QÍ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅ Hõq∞\©x xÜ«∞q∞OK≥#∞. nx<Õ High Powered Expert

Committee JO\Ï~°∞. <å\H JO «~åfÜ«∞ MϺu<˘Ok# Ãã·=∞<£ ‰õΩ*ò<≥\òû, ™Èì<£, _≥~ü ã<£ ãÅÇ D Hõq∞\© á⁄OkOk.

"≥Ú Œ\™êiQÍ Õâ◊O "≥Ú`åÎxH ãO|OkèOz# ÖHõ Å#∞ KÕÑ@∞ì@ =Å# *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ K«i„ «Ö’ nxx Land Mark

QÍ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞.

1951Ö’ „Ñ äŒ=∞ x"ÕkHõ#∞, 1954Ö’ «∞k x"ÕkHõ#∞ JOkOzOk. "≥Ú Œ\ x"ÕkHõÖ’ 1948–49 èŒ~°ÅÖ’

«Åãi P^•Ü«∞O ~°∂.225, *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ~°∂.8710 HÀ@∞¡.

nxÖ’ =ÚMϺOâßÅ∞ :

Z) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ãQÆO P^•Ü«∞O =º=™êÜ«∞~°OQÆO #∞OKÕ =ã∞ÎOk.

a) "≥∞ÿxOQ∑, L «ÊuÎ, KÕu=$ «∞ÎÅ∞ (Ñi„â◊=∞Å ~°OQÆO "å\Ï) 1/6QÍ LOk.

ã≤) "å}[ºO, ~°"å}Ï, Hõ=¸ºxH+#∞¡ "å\Ï 1/6QÍ LOk.

_ç) NDP Ö’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆ "å\Ï 7.6%QÍ LOk.

46

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

C.S.O. JOK«<åÅ∞ (HO„ Œ QÆ}ÏOHõ ãOã÷) :

� Central Statistical Organisation #∞ „ÑÉèí∞ «fiO 1951Ö’ ™ê÷Ñ≤OzOk. nx „Ñ è•# HÍ~åºÅÜ«∞O #∂º_èçb¡Ö’ QÆÅ Œ∞.

JÑÊ\=~°‰õÄ L#fl *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅ qÉèÏQÆO#∞ 1954Ö’ CSO H JÑÊyOK≥#∞. CSO *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’#∞, P è•~° ãO= «û~° èŒ~°ÅÖ’#∞ ÖH¯ã∞ÎOk. =∞# Õâ◊OÖ’ <Õ\=~°‰õΩ fã∞‰õΩ#fl P è•~° ãO= «û~åÅ∞

� 1948–49, 1960–61, 1970–71, 1980–81, 1993–94, 1999–2000, 2004–05

� 2009 #∞Oz 2004–2005#∞ P è•~° ãO= «û~°OQÍ fã∞‰õΩ<åfl~°∞.

� 2000ãOIIÖ’ ã≤.~°OQÆ~å[<£ J 茺HõΔ «# *ÏfÜ«∞ QÆ}ÏOHõ Hõg∞+<£#∞ xÜ«∞q∞OK≥#∞. (National Statistical Com

mission). ~åRQÆ}ÏOHõ q=~åÅ ¿ãHõ~°}Ö’ XHõ U*hûH =∞~˘Hõ U*hûH Õ_®Å∞<åflÜ«∞x, "å\x ãik ŒÌ_»OÃÑ·

Œ$+≤ìx HO„nHõiOKåÅx nxx xÜ«∞q∞OzOk.

� „ÑÉèí∞ «fiO NSSO #∞ CSO #∞ q∞o «=Ú KÕã≤ NSO (National Statistical Organisation) #∞ 2006Ö’

U~åÊ@∞ KÕ¿ãO Œ∞‰õΩ „ÑÜ«∞`åflÅ∞ KÕ¿ã#∞. nxH =ÚYº QÆ}ÏO‰õΩ_»∞QÍ ã∞~+π >O_»∂ů~ü#∞ xÜ«∞q∞OKå~°∞.J~Ú Õ

Wk WOHÍ PK«~°}Ö’H ~åÖË Œ∞.

� „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÖHõ Å∞ C.S.O. ¿Ñ~°∞`À<Õ „ÑK«∞i «O J=Ù «∞<åfl~Ú.

� 1950Ö’ NSS U~°Ê_»QÍ, 1970Ö’ Jk NSSO QÍ =∂iOk.

2009–10 (2009–10 (2009–10 (2009–10 (2009–10 (Q) 2010–11 (2010–11 (2010–11 (2010–11 (2010–11 (AE)

GDPFC („Ѩã¨∞Î « èŒ~°ÅÖ’) (HÀ@¡Ö’) 65,50,271 78,77,947

GDPFC (ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’) (HÀ@¡Ö’) 44,93,743 48,79,232

«ÅãiP^•Ü«∞O („Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’) (~°∂áêÜ«∞ÅÖ’) 46,492 54,527

«ÅãiP^•Ü«∞O (ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’) (~°∂áêÜ«∞ÅÖ’) 33,731 36,003

1. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú Œ\™êi *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O, «Åãi P^•Ü«∞OÅ#∞ JOK«<å "Õã≤# "≥Ú Œ\ =ºHÎ – •^•ÉÏ~Ú

<Ò~Àl (1876Ö’) (1867–68 ãOII#‰õΩ QÍ#∞)

2. ™êfi`«O„`åºxH˜ ѨÓ~°fiO `˘e™êiQÍ âߢã‘ÎÜ«∞|^ŒúOQÍ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å"Õã≤#"å~°∞ – PKå~°º

q.ÔH.P~ü.q.~å=Ù

3. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú Œ\™êiQÍ JkèHÍiHõOQÍ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O#∞ JOK«<å "ÕÜ«Ú@‰õΩ 1949Ö’ U~åÊ@∞

KÕã≤# *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\©H J 茺‰õΔΩ_»∞ – „á⁄ÃѶã~ü Ñ≤.ã≤.=∞ÇÏÅ<Àaãπ. D Hõq∞\© *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’

JO «~åfÜ«∞ „ÑMϺuQÍOz# Ãã·=∞<£ ‰õΩ*ò<≥\òû, *P~üZ<£ ™Èì<£ =∞iÜ«Ú *.a._ç. _≥~ü Ãã<£Å ãÅÇÅ#∞ á⁄O^•~°∞.

4. ™êOѶ≤∞Hõ QÆ}# "≥Ú@ì"≥Ú Œ\™êiQÍ 1940Ö’ q∞_£, ™Èì<£ J<Õ Pi÷Hõ"Õ «ÎÅ∞ „Ñ"Õâ◊ÃÑ\Ïì~°∞.

47

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ Z Œ∞~°ÜÕ∞º ã=∞ãºÅ∞:

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ Z Œ∞~°ÜÕ∞º ã=∞ãºÅ#∞ ã∂÷ÅOQÍ Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û.

1) ÉèÏ=<å «‡Hõ ã=∞ãºÅ∞ 2) PK«~°}Ï «‡Hõ ã=∞ãºÅ∞

1) ÉèÏ=<å «‡Hõ ã=∞ãºÅ∞:

Z) ¿ã=Å∞: *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ ¿ã=Å#∞ ÖH¯OKåÖÏ? q∞#Ç~ÚOKåÖÏ? J<Õk ã=∞ãº. =∂i¯ã≤Ü«∞<£ Pi÷Hõ"Õ «ÎÅ∞

(Marxian Economists) ¿ã=Å#∞ q∞#Ç~ÚOKåe Jx ÉèÏqOK«QÍ, q∞ye# "å~°∞ KÕ~åÛÅx ÉèÏqOzi. ™È+eãπì ÕâßÅ∞ g\x

q∞#Ç~ÚOK«QÍ, HÑ@eãπì ÕâßÅ∞ (WO_çÜ«∂`À HõeÑ≤) g\x KÕ~°∞ã∞Î<åfl~Ú.

a) QÆ$Ç≤Ï}¿ã=Å∞: KåÖÏ~°HÍÅ ¿ã=ʼnõΩ „ Œ=º~°∂ÑOÖ’ K≥e¡OÑÙÅ∞O_»=Ù. QÆ$Ç≤Ï} ¿ã=Å∞ (L^•: =O@KÕÜ«Ú@, Ñ≤Å¡ÅãO~°HõΔ}),

`À@Ñx, Ñ≤šʼnõΩ áê~îåÅ∞ K≥ÑC@ "≥ÚII "åxÖ’ Love, affection Hõeã≤ LO_»∞@KÕ, "åxH „ Œ=º~°∂ÑOÖ’ QÆ}OK«∞@ Hõ+ìO. W"Õ

¿ã=Å∞ |Ü«∞@ "åiH KÕ¿ãÎ (L^•: Maid Servant, gardener, tutor) L «ÊuÎ J Õ J~Ú#ÑÊ\H© *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑ~°∞QÆ∞#∞.

ÉèÏ~° « Õâ◊OÖÏO\ JÖÏÊaè=$kú ÕâßÅÖ’ WÖÏO\ ¿ã=Å∞ Z‰õΩ¯= HÍ|\ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O «‰õΩ¯=QÍ (Under estimate) JOK«<å

"͆ǰ|_Ȱ ǰOk.

¿ã"å ã=∞ãº#∞ Ñ≤QÆ∂ q=iOK«∞@KÕ nxx Ñ≤QÆ∂ "≥·Ñs «ºO (Pigou paradox) JO Œ∞~°∞.

ã≤) =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅ QÆ∞iÎOÑÙ ã=∞ãº:

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ JOu=∞ =ã∞Î=ÙÖË fã∞‰õΩO\Ï~°∞QÍx, =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅ#∞ fã∞HÀ~°∞. J~Ú Õ gx=∞ 茺

YzÛ «"≥∞ÿ# Õ_®#∞ QÆ∞iÎOK«ÖËO. KåÖÏ =ã∞Î=ÙÅ∞ "å\ qxÜ≥∂QÆO|\ì =∂~°∞ «∞O\Ï~Ú. ÉËHõs "å_çH Ñ≤O_ç (Flour) =∞ 茺O «~°

=ã∞Î=ÙHÍQÍ, QÆ$Ç≤Ï}H JOu=∞ =ã∞Î=Ù. Office #‰õΩ KÕ~°∞HÀ=_®xH JÜÕ∞º ~°"å}Ï=ºÜ«∞O =∞ 茺O «~° =ºÜ«∞OHÍQÍ, ‰õΩ@∞O|O

Holiday Trip H áÈÜÕ∞ ~°"å}Ï =ºÜ«∞O JOu=∞ =ºÜ«∞=∞QÆ∞#∞.

_ç) „ÑÉèí∞ «fi ÑiáêÅ# : „ѨÉèí∞`«fiO JOkOKÕ ¿ã=Å∞, áêÅ<å =ºÜ«∞OÖ’ ZO`«"Õ∞~° *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎH˜

^ÀÇÏ ŒÑ_»∞<À YzÛ «OQÍ K≥ÑÊÖËO. L^•: âßOuÉèí„ Œ «Å∞, áê~°∞¯ÅÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O.

W) P è•~° ãO= «û~°OÖ’ ÖËx L «ÊuÎ : P è•~° ãO= «û~°OÖ’ ÖˉõΩO_®, «~°∞"å « HÍÅOÖ’ #∂ «# =ã∞Î=ÙÅ∞ L «ÊuÎ

[iy Õ, "å\x ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ÖH¯OKÕ@ÑÙ_»∞ ã=∞ãºÅ∞ Z Œ∞~°QÆ∞#∞.

ZѶπ) W<≥fiO@sÅÖ’ =∂~°∞Ê#‰õΩ qÅ∞=Hõ@∞ì@ : W<≥fiO@sÅÖ’ =∂~°∞Ê#‰õΩ qÅ∞= Hõ>Ëì@ѨÙ_»∞ Original Cost P^è•~°OQÍ

QÆ}OKåÖÏ? ÖË • „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ QÆ}OKåÖÏ? J<Õk =∞~À ã=∞ãº.

l) «~°∞QÆ∞ ŒÅ JOK«<å : «~°∞QÆ∞ ŒÅ qÅ∞=#∞ Ü«∞O„ «O Ü≥ÚHõ Original cost ÃÑ· JOK«<å "ÕÜ«∂ÖÏ?

ÖË • Replacement cost P è•~°OQÍ QÆ}OKåÖÏ? J<Õk =∞~À ã=∞ãº.

ÃÇÏKü) ÕâßÅ=∞ 茺 ãiá⁄eHõ ã=∞㺠: "Õ~°∞ "Õ~°∞ H˘#∞QÀÅ∞ â◊H˜ÎQÆÅ HõÔ~hûÅ∞QÆÅ ^ÕâßÅ =∞^茺 *ÏfÜ«∞, `«Åã¨i

P^•Ü«∂Å∞, r=# „Ñ=∂}ÏÅ∞ ãiáÈÅ∞Û@ J~°÷~°Ç≤Ï «=∞x H˘O Œi Pi÷Hõ"Õ «ÎÅ

Jaè„áêÜ«∞O.

2. PK«~°}Ï «‡Hõ ã=∞ãºÅ∞:

Z) „ Œ"Õº «~° ~°OQÆO : ÉèÏ~° « Õâ◊O ÖÏO\ "≥#∞Hõ|_ç# ÕâßÅÖ’ J=º=ã‘÷Hõ$ «, „ Œ"Õº «~° ~°OQÆO Z‰õΩ¯=.

„ Œ=ºO LÑÜ≥∂yOK«‰õΩO_® =ã∞οã=Å∞ ÉÏ~°ì~ü Ñ Œúu •fi~å qx=∞Ü«∞O JÜÕ∞º

~°OQÍxfl „ Œ"Õº «~° ~°OQÆO JO Œ∞~°∞. =º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’ KåÖÏ L «ÊuÎ „ Œ=º

=∂Ô~¯\òÖ’H ~å‰õΩO_®, ™⁄O « qxÜ≥∂QÆO, =ã∞Î=∂iÊ_ç •fi~å qxÜ«∞=∞OÖ’H

áÈ «∞Ok. Ѷe «OQÍ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÖHõ Å∞ JOK«<å ÃÑ·<Õ (guess - work)

[~°∞QÆ∞ «∞#flq.

48

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

a) =$uÎ „Ñ ÕºH©Hõ~°} ÖËHõáÈ=Ù@ : ÉèÏ~° üÖÏO\ Jaè=$kú K≥O Œ∞ «∞#fl ÕâßÅÖ’ =$uÎ „Ñ ÕºH©Hõ~°} ÖËHõáÈ=Ù@KÕ

ãO= «û~° HÍÅOÖ’ XHõ •xHõO> Z‰õΩ¯= HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ áêÖÁæ#flÑÊ\H©, U^À

XHõ HÍ~°ºHõÖÏÑOÖ’ =KÕÛ P^•Ü«∞"Õ∞ ÖHõ ÅÖ’H =ã∞ÎOk.

ã≤) z#fl L «ÊuÎ •~°∞¡ : JH“O@¡ „áê è•#º «#∞ QÆ∞iÎOK«Hõ JH“O@∞û x~°fiÇ≤ÏOK«HõáÈ=Ù@KÕ ãiÜ≥ÿ∞#

ã=∂Kå~°O W=fiÖËHõáÈ «∞<åfl~°∞.

_ç) ÃÑ ŒÌ ãOã÷Å∞, L «ÊuÎ •~°∞¡ : Ñ#∞fl ÉèÏ~°O#∞Oz «Ñ≤ÊOK«∞H˘<ÕO Œ∞‰õΩ «ÑC_»∞ ÖHõ Å∞ K«∂ÑÙ «∞<åfl~°∞.

W) x"ÕkOK«|_»x K«@ì =ºu~Hõ „ Œ=ºO : P^•Ü«∞ÑÙ ãOÑ ŒÑ#∞fl ZQÆ"Õ «ÔH· ãiÜ≥ÿ∞# P^•Ü«∞, ãOÑ Œ ã=∂Kå~åxfl

W=fiÖË Œ∞. Wk Black Money H ^•ifã∞ÎOk. K«@ì| Œú, K«@ì=ºu~Hõ

„ Œ"åºÅ∞O_»_®xfl Parallel (or) Hidden Economy JO Œ∞~°∞. nx=Å¡

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O Under estimation [~°∞QÆ∞ «∞#flk.

ZѶπ) qâ◊fiã≤OK« ŒQÆæ QÆ}ÏOHÍÅ∞ ÅÉèíºO HÍHõáÈ=Ù@ : ÉèÏ~° üÖÏO\ Jaè=$kú K≥O Œ∞ «∞#fl ÕâßÅÖ’ „Ñ è•# ã=∞㺠qâ◊fiãhÜ«∞"≥∞ÿ#

QÆ}ÏO‰õΩÅ∞ ÖËHõáÈ=Ù@. tHõΔ} á⁄Ok# QÆ}‰õΩÅ∞ H˘~° «=Å¡ ãiÜ≥ÿ∞# ã=∂Kå~°O

~åHõáÈ=Ù@, =º=™êÜ«∞ LÑ L «Ê «∞ÎÖ·# ‰õÄ~°QÍÜ«∂Å∞, ÑO_»∞¡, \O|~ü "≥ÚII

"åxH ãO|OkèOz ãiÜ≥ÿ∞# ã=∂Kå~°O ~åHõáÈ=Ù@ Hõ#|_»∞ «∞#flk.

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅ∞ – „áê è•#º «:

1) Pi÷Hõ ÑÙ~ÀQÍaè=$kúH ã∂pQÍ ÑxKÕÜ«Ú#∞.

2) qq èŒ ÕâßÅ *ÏfÜ«∞, «Åãi P^•Ü«∂Å ãiáÈeHõ‰õΩ LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞.

3) Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ =KÕÛ =º=™ê÷ÑÓ~°fiHõ =∂~°∞ÊÅ∞ J~°÷O KÕã∞‰õΩ<ÕO Œ∞‰õΩ LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞.

4) qq èŒ~°OQÍÅ#∞O_ç =KÕÛ ™ê¿ÑHõΔ "å\ÏÅ#∞ ≥Å∞ã∞HÀ=K«∞Û.

5) Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’QÆÅ qq èŒ =~åæÅ „Ñ[Å P^•Ü«∞ =º`庙êÅ∞ ≥Å∞ã∞HÀ=K«∞Û.

6) „Ñ}ÏoHÍ ~°K«#‰õΩ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÖHõ Å∞ ^ÀÇÏ ŒÑ_» å~Ú.

7) XHõ Õâ◊OÖ’<Õ "Õ~fi~°∞ HÍÖÏÅÖ’ Pi÷Hõ =º=ã÷ ÑÙ~Àaè=$kúx ãiáÈÅÛ=K«∞Û.

8) ~å¢ëêìÅ L «ÊuÎ ãÇÜ«∞O`À Õâ◊OÖ’ qq èŒ „áêO`åÅ =∞ 茺 „áêOfÜ«∞ =º`庙êÅ∞ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.

9) «Åãi P^•Ü«∂xfl QÆ}Oz, „Ñ[Å r=# „Ñ=∂}Ïxfl JOK«<å "ÕÜ«∞=K«∞Û.

10) GNP Ö’ „âßq∞‰õΩÅ∞ á⁄O Õ "å\ÏÅ∞ P è•~°OQÍ Trade Union, Labour organisations «=∞ q è•<åÅ∞ ~°∂á⁄OkOK«∞

HÀ=K«∞Û.

11) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÖHõ Å∞ "åºáê~°ãOã÷Å∞ «=∞ L «ÊuÎ, =∂Ô~¯\OQ∑ =ÓºÇÅ∞ ~°∂á⁄OkOKÕO Œ∞‰õΩ ^ÀÇÏ ŒÑ_» å~Ú.

12) Pi÷Hõ =$kúx QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÖHõ Å∞ ^ÀÇÏ ŒÑ_» å~Ú.

XHõ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë Pi÷Hõ =$kúx QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ, ã∂÷Å Pi÷Hõ q è•<åÅ∞ ~°∂á⁄OkOKÕO Œ∞‰õΩ Wq ÀÇÏ ŒÑ_» å~Ú.

Pi÷Hõ =º=ã÷‰õΩ Wq „ÑuaO|O =O\q.

49

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

3. P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ѩ"åǨÏO(Circular Flow of Income)

� *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞<Õk „Ñ"åÇÏÉèÏ=# (Flow concept). HÍ|\ì x~°O «~°O XHõ ~°OQÆO#∞Oz =∞~˘Hõ ~°OQÍxH „Ñ=Ç≤Ïã∞ÎOk.

� L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ ãÇÜ«∞O`À =ã∞οã=Å∞ L «ÊuÎ HÍ|_»∞#∞. D L «ÊuÎ qÅ∞= ^•xH ^ÀÇÏ ŒÑ_ç# L «ÊuÎHÍ~°HÍʼnõΩ

P^•Ü«∂Å∞ ~°∂ÑOÖ’ KÕ~°∞#∞. D P^•Ü«∞O uiy =ã∞οã=ÅÃÑ· Y~°∞ÛÃÑ@ì|_»∞#∞. JO>Ë L «ÊuÎ

→

P^•Ü«∂xfl W=fiQÍ

→

P^•Ü«∞O =ºÜ«∂xH ^ÀÇÏ ŒÑ_»∞#∞

→

=ºÜ«∞O uiy L «ÊuÎ, P^•Ü«∂xH ^ÀÇÏ ŒÑ_»∞#∞.

� JO>Ë Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ =ã∞οã=Å∞, L «ÊuÎHÍ~°Hõ ¿ã=Å∞ x~°O «~°O L «ÊuÎ •~°∞Å∞, QÆ$ÇÏ~°OQÆO =∞ 茺 qx=∞Ü«∞O [~°∞QÆ∞#∞.

� Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ qq èŒ ~°OQÍÅ =∞ 茺 =ã∞οã=Å∞ =∞iÜ«Ú L «ÊuÎ HÍ~°Hõ¿ã=ʼnõΩ K≥e¡OÑÙÅ∞ =∞iÜ«Ú ~å|_»∞Å∞ ~°∂ÑOÖ’

„Ñ=Ç≤ÏOK«∞@ÜÕ∞ P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO.

� P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO#∞, Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û.

A) Real Flow B) Money Flow.

A) Real Flow ("åãÎ= „Ñ"åÇÏO): L «ÊuÎHÍ~°Hõ Ü«∞[=∂#∞Å∞ (‰õΩ@∞O|~°OQÆO) #∞O_ç HÍ~°Hõ¿ã=Å∞ L «ÊuÎ •~°¡‰õΩ (ãOã÷ʼnõΩ),

„Ѩ=Ç≤Ï™êÎ~Ú. P L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ#∞ LѨÜ≥∂yOz «Ü«∂~°∞KÕã≤# =ã¨∞οã=Å∞ L «ÊuÎ •~°¡#∞Oz, H˘<Õ"åiH˜ (QÆ$ǨÏ/‰õΩ@∞O|

~°OQÆO) KÕ~°∞#∞. JO>Ë HÍ~°Hõ¿ã=Å∞, =ã∞οã=Å∞ qq èŒ ~°OQÍÅ =∞ 茺 „Ñ=Ç≤ÏOK«∞@ÜÕ∞ "åãÎ= „Ñ"åÇÏO.

B) Money Flow („ Œ=º „Ñ"åÇÏO): P èŒ∞xHõ Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ Jhfl =º=ÇÏ~åÅ∞ „ Œ=ºO`À<Õ x~°fiÇ≤ÏOK«|_» å~Ú. ‰õΩ@∞O|~°OQÆO

ãOã÷ʼnõΩ L «ÊuÎ HÍ~°Hõ ¿ã=Å∞ JOkOz#ÑÙ_»∞ ãOã÷Å∞ HÍ~°HÍʼnõΩ K≥e¡OÑÙÅ∞ KÕ™êÎ~Ú. Wk ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O

JQÆ∞#∞. ãOã÷Å∞ L «ÊuÎ KÕã≤# =ã∞οã=Å∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤#ÑÙ_»∞ =ºÜ«∞O [~°∞QÆ∞#∞. JO>Ë ãOã÷ʼnõΩ P^•Ü«∞O

=K«∞Û#∞. HÍ~°Hõ¿ã=ʼnõΩ „ Œ=º P^•Ü«∞O~åQÍ, Jk =ã∞οã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O KÕÜ«Ú@^•fi~å qq èŒ ~°OQÍÅ =∞ 茺 „ Œ=º„Ñ"åÇÏO

[~°∞QÆ∞#∞.

x*ÏxH Real Flow, Money Flow J<Õq XH <å}O#‰õΩ Ô~O_»∞ "≥·ÑÙÅ∞ =O\q. =ã∞οã=Å "åãÎ= „Ñ"åÇÏO J<Õk,

^•x =ºu~Hõ kâ◊Ö’QÆÅ „ Œ=º „Ñ"åÇxH ã=∂#O (Real Flow of goods and services is matched by an equal but

reverse money flow). L^•: ãOã÷Å ~°OQÆO 100 HÀ@¡ =ã∞Î=ÙÅ#∞ QÆ$ÇÏ~°OQÍxH¿ãÎ, QÆ$ÇÏ~°OQÆO ^•xÃÑ· 100 HÀ@∞¡ =ºÜ«∞O

KÕÜ«Ú#∞.

� JO>Ë H˘#∞QÀÅ∞^•~°∞x =ºÜ«∞O J=∞‡HõO^•~°∞x P^•Ü«∞=∞QÆ∞#∞.

� P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO#∞ q=iOKÕO Œ∞‰õΩ Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ 4 ~°HÍÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û.

1) QÆ$ÇÏ/ ‰õΩ@∞O| ~°OQÆO (House hold sector)

2) ãOã÷Å∞/ "åºáê~° ~°OQÆO (Firms/ Business sector)

3) „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO (Government sector)

4) q Õj~°OQÆO (Foreign sector/ Rest of - the - world)

1) QÆ$ÇÏ~°OQÆO: L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ (Éèí∂q∞, „â◊=∞, =¸Å èŒ#O, =º=™ê÷Ñ#) Ü«∞[=∂x „Ñ è•#OQÍ QÆ$ÇÏ~°OQÆ"Õ∞. Wk HÍ~°Hõ¿ã=Å#∞

ãOã÷ʼnõΩ Jq∞‡, | Œ∞Å∞QÍ P^•Ü«∂xfl á⁄O Œ∞#∞. D P^•Ü«∞=ÚÖ’ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆ=Ú ãOã÷Å∞ JOkOz# =ã∞οã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O

KÕÜ«Ú#∞. P^•Ü«∞OÖ’ H˘O «ÉèÏQÆO á⁄ Œ∞ÑÙKÕã≤, H˘O « „ÑÉèí∞`åfixH Ñ#∞flÅ∞QÍ K≥e¡OK«∞#∞.

2) "åºáê~°/ ãOã÷Å~°OQÆO: ãOã÷Å∞ ‰õΩ@∞O|~°OQÆO#∞Oz HÍ~°Hõ¿ã=Å#∞ J ≥̉õΩ fã∞H˘x, "åx ãÇÜ«∞O`À =ã∞οã=Å∞ L «ÊuÎKÕã≤

"å\x QÆ$ÇÏ~°OQÍxH, W «~° ãOã÷ʼnõΩ, „ÑÉèí∞`åfixH, W «~° ÕâßʼnõΩ q„Hõ~ÚOK«∞#∞. ãOã÷Å∞ =ÚYºOQÍ L «ÊuÎ HÍ~°Hõ¿ã=Å

50

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

H˘#∞QÀÅ∞^•~°∞ =∞iÜ«Ú =ã∞οã=Å L «ÊuÎ •~°∞. "åºáê~°~°OQÆOÖ’ ¢ÃÑ·"Õ@∞ ãOã÷Å∞, „ÑÉèí∞ «fi ãOã÷Å∞ Hõeã≤ LO\Ï~Ú.

3) „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO: „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆ=∞#QÍ ™ê è•~°} „ÑÉèí∞ «fiO („ÑÉèí∞ «fi ãOã÷Å#∞ q∞#Ç~ÚOKåe). „ÑÉèí∞ «fiO ‰õΩ@∞O|~°OQÆO,

ãOã÷Å ~°OQÆOÃÑ· „Ñ «ºHõΔ. Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ qkèOK«∞@ •fi~å P^•Ü«∞O á⁄O Œ∞#∞. =ã∞Î ¿ã=Å#∞ ãOã÷Å #∞Oz, L «ÊuÎHÍ~°Hõ¿ã=Å#∞

‰õΩ@∞O|~°OQÆO #∞Oz H˘x =ºÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞. D =ã∞Î ¿ã=Å#∞, HÍ~°Hõ¿ã=Å#∞ „Ñ[Å ™ê=¸Ç≤ÏHõ „ÑÜ≥∂[<åÅÔH· (L^•:

Police, Education, law and order, Medical facilities etc.) LÑÜ≥∂yOK«∞#∞.

4) q Õj ~°OQÆO: XHõ Õâ◊O W «~° ÕâßʼnõΩ =ã∞Î ¿ã=Å#∞ ZQÆ∞=∞u KÕÜ«Ú#∞. J>Ë¡ kQÆ∞=∞u ‰õÄ_® KÕã∞H˘#∞#∞. J>Ë¡ HÍ~°Hõ¿ã=Å∞

‰õÄ_® Õâ◊ ãi=∞ Œ∞ÌÅ∞ ^•\ |Ü«∞@‰õΩ "≥à◊√¡#∞.

� P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏ q=~°}ÔH· ÃÑ· 4 ~°OQÍÅ#∞ Three models QÍ qÉèílOK«=K«∞Û.

1) Two - sector Model : QÆ$ÇÏ~°OQÆO, "åºáê~°~°OQÆO Hõeã≤ LO_»∞#∞.

2) Three - sector Model : QÆ$ÇÏ~°OQÆO, "åºáê~°OQÆO, „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO HõeÑ≤ LO_»∞#∞. nxx Closed Economy

JO Œ∞~°∞.

3) Four - Sector Model : QÆ$ÇÏ { ãOã÷Å { „ÑÉèí∞ «fi { q Õj "åºáê~° ~°OQÍÅ∞O_»∞#∞. nxx Open Economy

Model JO Œ∞~°∞.

1) Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<å (Two - Sector Model):

nxÖ’ Ô~O_»∞ LÑ #=¸<åÅ∞<åfl~Ú.

a) Two - Sector Model without saving:b) Two - sector Model with saving and investment:

A) Two - sector Model without saving : nxx ãOÑÓ~°‚ =ºÜ«∞ Pi÷Hõ =º=ã÷ JO Œ∞~°∞. „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO, Rest of the World

ÖË=x, H=ÅO QÆ$ÇÏ~°OQÆO, ãOã÷Å ~°OQÆ"Õ∞ L#fl=x „Ñ"Õ∞Ü«∞O KÕÜ«∂e. L «ÊuÎ HÍ~°Hõ Ü«∞[=∂x J~Ú# QÆ$ÇÏ~°OQÆO «# HÍ~°Hõ

¿ã=Å#∞ ãOã÷ʼnõΩ q„Hõ~ÚOz ÉÏ@HõO, "Õ «<åÅ∞, =_ô¤, ÖÏÉèÏÅ ~°∂ÑOÖ’ P^•Ü«∞O á⁄O Œ∞#∞. ãOã÷Å∞ D L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ

ãÇÜ«∞O`À =ã∞Î ¿ã=Å#∞ L «ÊuÎKÕã≤ "å\x ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ q„Hõ~ÚOK«∞#∞. ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ QÆ «OÖ’ á⁄Ok# HÍ~°Hõ P^•Ü«∂xfl D

=ã∞Î ¿ã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞. ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ KÕã≤# D =ºÜ«∞"Õ∞ ãOã÷ʼnõΩ P^•Ü«∞O.

"åãÎ= „Ñ"åÇÏO: QÆ$ÇÏ~°OQÆO #∞Oz L «ÊuÎ HÍ~°Hõ ¿ã=Å∞ ãOã÷ʼnõΩ, ãOã÷Å ~°OQÆO #∞Oz =ã∞οã=Å∞ QÆ$ÇÏ~°OQÍxH „Ñ=Ç≤ÏOK«∞#∞.

nx<Õ "åãÎ= „Ñ"åÇÏO JO Œ∞~°∞.

L«ÊuÎH

Í~°HÍÅ

„Ñ"åÇÏO

L «ÊuÎHÍ~°Hõ K≥e¡OÑÙÅ∞

(Éèí∂q∞, „â◊=∞, =¸Å èŒ#O, =º=™ê÷Ñ#)

=ã∞οã=Å K≥e¡OÑÙÅ∞

(ÉÏ@HõO,"Õ «#O, =_ç¤, ÖÏÉèÏÅ∞)

=ã∞Î ¿ã=Å „Ñ"åÇÏO

QÆ$ÇÏ~°OQÆOãOã÷Å ~°OQÆO

51

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, ãOã÷Å∞ Ô~O_»∞ =∂Ô~¯\òÅÖ’ JO «~° ãO|O è•xfl Hõeæ LO\Ï~Ú. a) Factor Market, b) Product Market HÍ~°Hõ

=∂Ô~¯\òÖ’ L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ∞ „HõÜ«∞q„HõÜ«∂Å∞ [~°∞QÆ∞#∞. nxx Upper Outer circle ã∂zOK«∞#∞. =ã∞Î =∂Ô~¯\òÖ’ =ã∞οã=Å

„HõÜ«∞ q„HõÜ«∂Å∞ [~°∞QÆ∞#∞. nxx Lower outer Circle ã∂zOK«∞#∞.

„ Œ=º „Ñ"åÇÏO: ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ JOkOz# HÍ~°Hõ¿ã=ʼnõΩ ãOã÷Å∞ „ÑuѶÖÏÅ∞ (ÉÏ@HõO, "Õ «#O, =_ô¤, ÖÏÉèÏÅ∞) K≥e¡OK«∞#∞. JO>Ë

P^•Ü«∞O ãOã÷Å#∞Oz ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ „Ñ=Ç≤ÏOK«∞#∞. J>Ë¡ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ ãOã÷ÅOkOz# =ã∞Î ¿ã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞. JO>Ë

P^•Ü«∞O ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞Oz ãOã÷ʼnõΩ „Ñ=Ç≤ÏOK«∞#∞. nx<Õ „ Œ=º „Ñ"åÇÏO JO Œ∞~°∞. Inner Circle „ Œ=º „Ñ"åÇxfl ã∂zOK«∞#∞.

� ãOã÷Å∞ «=∞ P^•Ü«∞O "≥Ú`åÎxfl HÍ~°Hõ¿ã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O KÕ™êÎÜ«∞x, ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ «=∞ P^•Ü«∞O "≥Ú`åÎxfl =ã∞οã=ÅÃÑ·

=ºÜ«∞O KÕ™êÎÜ«∞x, „Ñ"Õ∞Ü«∞O KÕÜ«∞_»O [iyOk. JO>Ë ãOã÷Å∞QÍx, ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞QÍx ZÖÏO\ á⁄ Œ∞ÑÙ KÕÜ«∞=Ù.

HÍ|\ì ãOã÷Å =ºÜ«∞O ‰õΩ@∞O| P^•Ü«∞O HÍQÍ, ‰õΩ@∞O| =ºÜ«∞O ãOã÷ P^•Ü«∞=∞QÆ∞#∞.

� D #=¸<å#∞Oz „HOk JOâßÅ∞ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.

1) ãOã÷Å∞ KÕ¿ã L «ÊuÎ HÍ~°Hõ K≥e¡OÑÙÅ∞ ´ QÆ$ÇÏ~°OQÍxH =KÕÛ HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O

2) QÆ$ÇÏ~°OQÆO Ü≥ÚHõ =ã∞Î ¿ã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O ´ ãOã÷Å P^•Ü«∞O

3) "≥Ú «ÎO qxÜ≥∂QÆO ´ ãOã÷Å =ã∞Î ¿ã=Å L «ÊuÎ

4) "åãÎ= „Ñ"åÇÏO ´ „ Œ=º „Ñ"åÇÏO

B) Two - Sector Model with savings and Investment: nxx q∞ « =ºÜ«∞ Pi÷Hõ =º=ã÷ JO Œ∞~°∞.

� x*ÏxH ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ «=∞‰õΩ =zÛ# P^•Ü«∞=∞O`å =ºÜ«∞O KÕÜ«∞=Ù. P^•Ü«∞OÖ’ =ºÜ«∞O K≥Ü«∞ºx ÉèÏQÆ"Õ∞ á⁄ Œ∞ÑÙ.

(A part of the Income which is not spent by house holds is called saving). TÇ≤ÏOK«x J=ã~åÅ∞, =$^•úѺOÖ’

Éèí„ Œ «ÔH· ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ á⁄ Œ∞ÑÙ KÕÜ«Ú#∞. ãOã÷Å∞ ‰õÄ_® P^•Ü«∂#flO`å HÍ~°Hõ¿ã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O KÕÜ«∞=Ù. «~°∞QÆ∞ ŒÅ

x èŒ∞Å∞QÍ#∞, ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ ~°∂ÑOÖ’ H˘O « á⁄ Œ∞ÑÙ KÕ™êÎ~Ú.

Leakages: ãOã÷Å#∞Oz ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ á⁄Ok# P^•Ü«∞=∞O`å qxÜ≥∂QÆO KÕÜ«∞Hõ, H˘O « á⁄ Œ∞ÑÙKÕ¿ãÎ ãOã÷ʼnõΩ "≥àı¡

P^•Ü«∞O «QÆ∞æ#∞. JO>Ë ‰õΩ@∞O| ~°OQÆO#∞Oz, ãOã÷Å ~°OQÍxH P^•Ü«∞O „Ñ=Ç≤ÏOKÕ@ÑÙ_»∞ á⁄ Œ∞ÑÙ J<Õk =ºÜ«∂xfl «yæOK«∞@

^•fi~å, P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl «yæOK«∞#∞. JO Œ∞KÕ á⁄ Œ∞ÑÙ#∞ Leakage (withdrawal) in circular Flow of Income JO Œ∞~°∞.

=¸Å èŒ# =∂Ô~¯\ò (q «Î ãOã÷Å∞): QÆ$ÇÏ~°OQÆO, ãOã÷Å ~°OQÆO KÕã≤# á⁄ Œ∞ÑÙ ÉÏO‰õΩÅ∞, c=∂ ãOã÷Å∞, Mutual

Funds ÖÏO\ q «ÎãOã÷Å∞‰õΩ KÕ~°∞#∞. nxx =¸Å èŒ# =∂Ô~¯\ò JO Œ∞~°∞. Wk á⁄ Œ∞ÑÙ KÕã≤# "åix, ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ>Ëì"åix,

JÑ≤ÊKÕÛ"åiH, JÑC fã∞H˘<Õ"åiH =∞ 茺=iÎ «fiO =Ç≤ÏOK«∞#∞. JO>Ë q «Î ãOã÷ʼnõΩ KÕi# á⁄ Œ∞ÑÙ uiy ~°∞}ÏÅ∞QÍ ãOã÷Å∞

ã‘fiHõiOz, "å\x ÃÑ@∞ì|_çQÍ ÃÑ_» å~Ú.

Injection: ãOã÷Å∞ ~°∞}ÏÅ∞QÍ fã∞‰õΩ#fl "≥Ú`åÎxfl uiy ÃÑ@∞ì|_çQÍ ÃÑ@∞ì#∞. ÃÑ@∞ì|_ç ‰õÄ_® =ºÜ«∞"Õ∞ HÍ|\ì, ÃÑ@∞ì|_ç

P^•Ü«∞ „Ñ=Çxfl ÃÑOK«∞#∞. JO Œ∞KÕ ÃÑ@∞ì|_çx Injection into the circular Flow of Income JO Œ∞~°∞.

P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏ ã=∞`ÒźO: P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO ã=∞`ÒźOÖ’ LO_®ÅO>Ë ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, ãOã÷Å∞ KÕ¿ã á⁄ Œ∞ÑÙ

(Leakages), ãOã÷Å∞ KÕ¿ã ÃÑ@∞ì|_çH (Injection) ã=∂#OQÍ LO_®e.

� á⁄ Œ∞ÑÙ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl «yæOK«∞#∞. ÃÑ@∞ì|_ç P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl ÃÑOK«∞#∞. á⁄ Œ∞ÑÙ, ÃÑ@∞ì|_ç ã=∂#"≥∞ÿ#ÑÙ_»∞

(S = I), á⁄ Œ∞ÑÙ Ü≥ÚHõ ãOHÀK« Ѷe «O (Contractionary effect), ÃÑ@∞ì|_çÜ≥ÚHõ qãÎ~°} Ѷe «O (Expansionary

effect) ã=∂#"≥∞ÿ P^•Ü«∞™ê÷~Ú ã=∂#OQÍ LO_»∞#∞.

� Equilibrium Condition of Circular Flow of income is S = I

� á⁄ Œ∞ÑÙ ÃÑ@∞ì|_çx JkèQÆq∞¿ãÎ (S > I), P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO «QÆ∞æ#∞.

� ÃÑ@∞ì|_ç, á⁄ Œ∞ÑÙx JkèQÆq∞¿ãÎ (I > S), P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO ÃÑ~°∞QÆ∞#∞.

52

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

2. =¸_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<å (Three - Sector Model):

Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ =º=ã÷‰õΩ „ÑÉèí∞ «fi ~°OQÍxfl KÕi¿ãÎ =¸_»∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ =º=ã÷ =ã∞ÎOk. nxx ÑiáêÅ<å Pi÷Hõ

=º=ã÷ JO Œ∞~°∞.

Ñ#∞flÅ∞: „Ñ|∞ «fiO ‰õΩ@∞O| ~°OQÆO, ãOã÷Å ~°OQÆOÃÑ· Ñ#∞flÅ∞ qkèOK«∞@ ^•fi~å P^•Ü«∞O á⁄O Œ∞#∞. Ñ#∞flÅ∞ K≥e¡OK«∞@=Å¡

‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, ãOã÷Å∞ KÕ¿ã =ºÜ«∞O «QÆ∞æ#∞. Ѷe «OQÍ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO «QÆ∞æ#∞. JO Œ∞KÕ Ñ#∞flÅ#∞ Leakage into the

Circular Flow of Income JO Œ∞~°∞.

„ÑÉèí∞ «fi=ºÜ«∞O: Ñ#∞flÅ ^•fi~å =zÛ# P^•Ü«∂xfl ‰õΩ@∞O|, ãOã÷Å ~°OQÆOÃÑ· „ÑÉèí∞ «fiO =ºÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞. (a) ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞

JOkOKÕ L «ÊuÎ HÍ~°Hõ ¿ã=ÅÃÑ· "Õ «<åÅ∞, r`åÅ∞ ~°∂ÑOÖ’ =ºÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞. =∞iÜ«Ú ‰õΩ@∞OÉÏÅÃÑ· |kb K≥e¡OÑÙÅ ~°∂ÑOÖ’

(L^•: =$^•ÌѺ Ñ≤OK«#∞¡, x~°∞^ÀºQÆÉèí$u, ™ê¯Å~ü+≤ÑπÅ∞) =ºÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞. (b) ãOã÷Å∞ L «ÊuÎKÕ¿ã =ã∞Î ¿ã=Å∞ÃÑ· =ºÜ«∞O

KÕÜ«Ú@^•fi~å =∞iÜ«Ú ãOã÷ʼnõΩ ãaû_ôÅ∞ WK«∞Û@ ^•fi~å =ºÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞.

� |kb K≥e¡OÑÙÅ`À „ÑÉèí∞ «fiO#∞Oz ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ, ãOã÷ʼnõΩ „ Œ=º„Ñ"åÇÏO LO@∞Ok HÍx, "å\#∞Oz „ÑÉèí∞`åfixH

ZÖÏO\ "åãÎ= „Ñ"åÇÏO LO_» Œ∞.

� „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O=Å¡ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO ÃÑ~°∞QÆ∞#∞. JO Œ∞KÕ „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∂xfl Injection in the circular Flow of

Income JO Œ∞~°∞.

� „ÑÉèí∞ «fiO «#‰õΩ =zÛ# P^•Ü«∂#flO`å (Ñ#∞flÅ∞), uiy =ºÜ«∞O, |kb K≥e¡OÑÙÅ ~°∂ÑOÖ’ =ºÜ«∞O KÕ¿ãÎ P^•Ü«∞

„Ñ"åÇÏO ã=∞`ÒźOÖ’ LO_»∞#∞.

� =¸_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ Taxes = Government Expenditure J~Ú#ÑÙ_»∞ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO ã=∞`ÒźOÖ’ LO_»∞#∞.

T = G

¿ã=Å „Ñ"åÇÏO

K≥e¡OÑÙÅ∞

=ã∞οã=Å ÃÑ· =ºÜ«∞O

=ã∞Î ¿ã=Å „Ñ"åÇÏO

QÆ$ÇÏ~°OQÆO ãOã÷Å ~°OQÆO=¸Å èŒ# =∂Ô~¯\ò

L`«ÊuÎHÍ~°HÍÅ

L`«ÊuÎHÍ~°HÍÅ

S SI

53

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

3) <åÅ∞QÆ∞ ~°OQÍÅ #=¸<å (Four Sector Model):

WO «=~°‰õΩ q Õj "åºáê~°O ÖËx =¸_»∞ ~°OQÍÅ QÆ∂iÛ K«iÛO_»"≥∞ÿOk. nxx Closed Economy JO Œ∞~°∞. A Closed

Economy is an Economy which does not engage in International Trade. HÍx "åãÎ"åxH „Ñu Õâ◊OÖ’ q Õj "åºáê~°O

=ÚYº áê„ « áÈ+≤OK«∞#∞. QÆ$ÇÏ { ãOã÷Å { „ÑÉèí∞ «fi~°OQÍxH q Õj "åºáê~°O (Rest of the World) KÕi¿ãÎ, Jk Open

Economy QÍ Ñ≤Å=|_»∞#∞.

→

q Õj "åºáê~°O ÖËx Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ Autarky Jx ‰õÄ_® JO Œ∞~°∞.

� q Õj "åºáê~°OÖ’ Ô~O_»∞ =º=Ç~åÅ∞O\Ï~Ú. (a) =ã∞οã=Å ZQÆ∞=∞ «∞Å∞, (b) =ã∞οã=Å kQÆ∞=∞ «∞Å∞.

� =ã∞Î=ÙÅ ZQÆ∞=∞ «∞Å=Å¡, q ÕâßÅ#∞Oz ZQÆ∞=∞u P^•Ü«∞O =K«∞Û#∞. nx=Å¡ Õâ◊OÖ’ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO ÃÑ~°∞QÆ∞#∞.

JO Œ∞KÕ ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ Injection into the circular Flow of Income QÍ Ñ≤Å=|_»∞#∞.

� =ã∞Î=ÙÅ kQÆ∞=∞ «∞Å=Å¡ Õâ◊OÖ’ [iQ =ºÜ«∞O q ÕâßʼnõΩ áÈ=Ù#∞. JO>Ë P^•Ü«∞O q ÕâßʼnõΩ áÈ=Ù@KÕ P^•Ü«∞

„Ñ"åÇÏO «QÆ∞æ#∞. JO Œ∞KÕ kQÆ∞=∞ «∞Å∞ Leakage into the circular Flow of Income QÍ Ñ≤Å=|_»∞#∞.

� Õâ◊O#∞Oz |Ü«∞@‰õΩáÈÜÕ∞k (Out Flow), Õâ◊OÖ’H =KÕÛk (In Flow), ã=∂#OQÍ L#flÑÙ_»∞ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO

ã=∞`ÒźOÖ’ LO_»∞#∞. JO>Ë kQÆ∞=∞ «∞Å∞ qÅ∞= ZQÆ∞=∞ «∞Å qÅ∞= (M = X) ã=∂#OQÍ LO_®e.

� (a) QÆ$ÇÏ~°OQÆO q ÕâßÅ#∞Oz =ã∞Î=ÙÅ∞ kQÆ∞=∞u KÕã∞H˘x "åiH K≥e¡OÑÙÅ∞ KÕÜ«∞QÍ, L «ÊuÎHÍ~°Hõ ¿ã=Å∞ JOkOK«∞@^•fi~å

Foreign remittance á⁄O Œ∞#∞.

(b) ãOã÷Å∞ =ã∞Î=ÙÅ#∞, ¿ã=Å#∞ (Shipping, Insurance, Banking etc.) ZQÆ∞=∞uKÕã≤ P^•Ü«∞O á⁄O ŒQÍ, =ã∞οã=Å#∞

kQÆ∞=∞u KÕã∞H˘x "å\ÃÑ· q ÕâßÅÖ’ =ºÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞.

(c) „ÑÉèí∞ «fiO ‰õÄ_® =ã∞οã=Å#∞ ZQÆ=∞u, kQÆ∞=∞u KÕã∞H˘#∞#∞. D =¸_»∞ ~°OQÍÅ∞ q ÕâßÅ #∞Oz á⁄O Õ P^•Ü«∂Å∞

In Flow HÍQÍ, q ÕâßʼnõΩ K≥e¡OKÕ K≥e¡OÑÙÅ∞ Out Flow JQÆ∞#∞.

=ã∞Î ¿ã=

ÅÃÑ· =

ºÜ«∞O

‰õΩ@∞O| ~°OQÆO

Ѩ#∞flÅ∞

 

HÍ~°Hõ K≥e¡OÑÙÅ∞

|kb K≥e¡OÑÙÅ∞ „ÑÉèí∞ «fi ~°OQÆO

~°∞

}Ï

Å∞

(I)

~°∞}ÏÅ∞ (I)

=¸Å èŒ# =∂Ô~¯\ò

Ѩ#∞flÅ

∞

=ã∞οã

=Å H

˘#∞QÀÅ

∞   ã

aû_ôÅ

∞

ãOã÷Å ~°OQÆO

L «ÊuÎ HÍ~°Hõ¿ã=Å K≥e¡OÑÙÅ∞

SS

S

54

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

� Leakages have a contractionary effect on National Income� Injections have an Expansionary pressure on National Income

~°OQÆO Leakages Injections Equilibrium

Two-Sector Economy Saving (S) Investment (I) S = IThree Sector Economy Saving (S) + Taxes (T) Investment (I) + Government

Expenditure (G) S + T = I + G

Four-Sector Economy Saving (S) + Investment (I) + S+T+M=I+G+XTaxes (T) + Government Expenditure (G) +Imports (M) Exports

„áê è•#º «: (a) Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ qq èŒ ~°OQÍÅ∞ Uq èŒOQÍ JO «~°ãO|O èŒO (Inter - related) Hõeæ L#flq, Ñ~°ãÊ~°O Uq èŒOQÍ

P è•~°Ñ_ç#q (Inter - dependent) nx^•fi~å „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.

(b) nx ^•fi~å P^•Ü«∞ Ñi=∂}O (Size of Income) x~°‚~ÚOK«=K«∞Û.

(c) ã∂÷Å Pi÷Hõ ã=∞`ÒÖϺxH J=ã~°"≥∞ÿ# +~° «∞Å∞ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û. L^•: Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ á⁄ Œ∞ÑÙ, ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞

ã=∂#"≥∞ÿ Õ P^•Ü«∞O ã=∞`ÒźOÖ’ LO_»∞#∞.

55

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

4. =∂#"åaè=$kú ã∂pP.Q.L.I. „ÑHõ\Oz# 10 ãO= «û~åÅ «~°∞"å « SHõº~å[º ãq∞uH K≥Ok# UNDP "å~°∞ 1990 #∞Oz HDI #∞

~°∂á⁄OkOz, „ÑÑOK« ÕâßÅÖ’ =∂#"åaè=$kúx, ™ê÷~ÚÅ#∞ ≥e¿Ñ x"ÕkHõ#∞ „Ñu ãO= «û~°O q_»∞ ŒÅ KÕã∞Î<åfl~°∞.

� ÕâßxH x["≥∞ÿ# ãOÑ Œ P Õâ◊OÖ’x „Ñ[ÖË. „Ñ[Å ¿ãfiK«Ûù#∞, ZOÑ≤HõÅ#∞ qãÎ $ «Ñ~°K«_»"Õ∞ Pi÷HÍaè=$kú =ÚYº

ÅHõΔ ºO. =∂#"åaè=$kúx ãOHΔÑÎOQÍ H˘eKÕ ™ê èŒ#"Õ∞ D ã∂zHõ.

� ''„Ñ[Å ZOÑ≤HõÅ#∞ qãÎ $ «O KÕÜ«∞_»O`Àáê@∞ „Ñ*Ï „âıÜ«∞ã∞û#∞ ÃÑOá⁄OkOKÕ „Hõ=∂xfl—— =∂#"åaè=$kú Jx ''=∞ÇÏ|∂Éò

LÖòÇÏH±—— x~°fizOK≥#∞.

1990 #∞Oz HDR #∞ UNDP "å~°∞ „ÑK«∞iã∞Î<åfl~°∞. "≥Ú Œ@ HDR Ö’ UNDP "å~°∞ HDI x „ÑK«∞iOzi.

Wk Mahbub-Ul-Haq P èŒfi~°ºOÖ’ ~°∂á⁄OkOK«|_≥#∞. D Ñ Œúu «~°∞"å « qãÎiOK«|_»@"Õ∞HÍHõ, Refined KÕÜ«∞|_»∞ «∂

=zÛOk. «~°∞"å « HÍÅOÖ’ =∂#"åaè=$kúH K≥Ok# W «~° ã∂pÅ∞ Jaè=$kú KÕã∂Î =KåÛ~°∞. „Ñã∞Î «O UNDP «#

HDR Ö’ 6 ã∂pÅ∞ „ÑK«∞iã∞ÎOk.

1. HDI 1990 - Human Development Index. (=∂#"åaè=$kú ã∂p)

2. GDI 1995 - Gender Related Development Index. (eOQÆ ãO|Okè « Jaè=$kú ã∂p)

3. GEM 1995 - Gender Empowerment Measure (eOQÆ ™êkèHÍ~° « H˘Å=∂#O)

4. HPI-I 1997 - Human Poverty Index - I (=∂#= ¿Ñ ŒiHõ ã∂p–I)

5. HPI-II 1998 - Human Poverty Index - II (=∂#= ¿Ñ ŒiHõ ã∂p–II)

6. TAI 2001 - Technology Achievement Index. (™êOHuHõ ™ê èŒ<å ã∂p)

HDI ;

� 1990Ö’ nxx ~°∂á⁄OkOK≥#∞.

� HDI ~°∂ÑHõÅÊ#Ö’ =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH±, iK«~ü¤ *Ïb, QÆ∞™êÎ"£~åh+π, "≥∞Ѷ∞<å £ ÕâßÜü∞, ãOHΔ=∞ Pi÷Hõ"Õ «Î J=∞~°Îº¿ã<£Å

Hõ$+≤ LOk.

� J~Ú#ÑÊ\H© 'HDI ~°∂ÑteÊ—QÍ =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH±x ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞.

HDI Ö’ fã∞‰õΩ<Õ JOâßÅ∞ :

Wk 3 JOâßÅÖ’ ™êkèOz# ãQÆ@∞ Ѷe`åÅ#∞ ≥Å∞ÑÙ#∞.

Z) n~°…HÍÅ P~ÀQƺ=O «"≥∞ÿ# r=#O : nxx PÜ«Ú~åúÜ«∞O `À QÆ}™êÎ~°∞.

Longevity of life

⇒

measured by life expectancy at birth.

a) q*Ï#O (Knowledge) : nxx JHõΔ~å㺠« À QÆ}™êÎ~°∞

=Ü≥∂[# JHõΔ~å㺠« (2/3 =O «∞ ÉèÏ~°O)

„áê äŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ q ŒºÅÖ’ L=∞‡_ç #"≥∂ Œ∞ x+ÊuÎ (1/3 =O «∞)

ã≤) "≥∞~°∞ÔQ·# r=# „Ñ=∂}O (Standard of living) :

nxx "åãÎ= «Åãi l._ç.Ñ≤ ^•fi~å H˘Å∞™êÎ~°∞. (US $PPP ^•fi~å Purchasing Power Parity)

PÜ«Ú~åúÜ«∞O, JHõΔ~å㺠« «Åãi l._ç.Ñ≤ ã=∂#ÉèÏ~°O W=fi|_»∞#∞.

56

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

HDR 2009Ö’ HDI ÃÑ· P è•~°Ñ_ç „ÑÑOK« ÕâßÅ#∞ 4 ~°HÍÅ∞QÍ qÉèílOK≥#∞. HDR 2010Ö’ qÉèí[#

Z) «‰õΩ¯= =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞ 0.000 #∞O_ç 0.499 0.000 – 0.479

a) =∞ 茺™ê÷~Ú =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞ 0.500 #∞O_ç 0.799 0.480 – 0.669

ã≤) JkèHõ =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞ 0.800 #∞O_ç 0.899 0.670 – 0.784

_ç) J «ºkèHõ =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞ 0.900 #∞O_ç 1.000 0.785 – 1.000

HDR 2007: 2005 QÆ}ÏOHÍÅ P è•~°OQÍ 2007 HDR x „ÑK«∞iOzi. nxÖ’ 177 ÕâßÅ∞ fã∞HÀQÍ ...

"≥Ú Œ\™ê÷#O – Iceland, 177= ™ê÷#O – Sierra leone, 128= ™ê÷#O – India

HDR 2008: 2006 QÆ}ÏOHÍÅ P è•~°OQÍ 2008 HDR #∞ ~°∂á⁄OkOzi. nxÖ’ 179 ÕâßÅ∞ fã∞HÀQÍ...

"≥Ú Œ\ ™ê÷#O – Iceland, 179 = ™ê÷#O – Sierraleone, 132= ™ê÷#O – India

� PÜ«Ú~åúÜ«∞O, q Œº, r=# „Ñ=∂}ÏxH ã=∂#ÉèÏ~°O W=fi|_»∞#∞.

A) Life Expectancy Index (LEI) PÜ«Ú~åÌÜ«∞O

B) Educational Attainment Index (EAI) q Œº ™ê èŒ# ã∂zHõ

C) Standard of Living Index (SLI) r=# „Ñ=∂} ã∂zHõ

nxx PQLI x QÆ}Oz# Ñ ŒúuÖ’ QÆ}™êÎ~°∞. HDI =

1

3

(LEI + EAI + SLI)

HDI x QÆ}˜OK«∞@‰õΩ Hõx+¨ì, QÆi+¨ì qÅ∞=Å∞ :x QÆ}˜OK«∞@‰õΩ Hõx+¨ì, QÆi+¨ì qÅ∞=Å∞ :x QÆ}˜OK«∞@‰õΩ Hõx+¨ì, QÆi+¨ì qÅ∞=Å∞ :x QÆ}˜OK«∞@‰õΩ Hõx+¨ì, QÆi+¨ì qÅ∞=Å∞ :x QÆ}˜OK«∞@‰õΩ Hõx+¨ì, QÆi+¨ì qÅ∞=Å∞ :

JOâ◊ ã∂p (Component Index) = "åãÎ= qÅ∞= – Hõx+ª qÅ∞=

QÆi+ª qÅ∞= – Hõx+ª qÅ∞=

2010 HDRÖ’ HDI QÆ}#Ö’ #∂ «#OQÍ KÕã≤# =∂~°∞ÊÅ∞†

1. «Åãi P^•Ü«∞QÆ}#Ö’ «Åãi GDPH | Œ∞Å∞ «Åãi GNI x fã∞H˘<≥#∞.

2. JHõΔ~å㺠«Ö’ =Ü≥∂[# JHõΔ~å㺠«, L=∞‡_ç #"≥∂ Œ∞ x+ÊuÎH | Œ∞Å∞ Expected years of schooling, Mean years of

schoolingÅ#∞ „Ñ"Õâ◊ ÃÑ>ì#∞.

3. =¸_»∞ JOâßÅ Ü≥ÚHõ Hõx+ª, QÆi+ª qÅ∞=Å∞ =∂Ô~Û#∞.

4. =¸_»∞ JOâßʼnõΩ ãQÆ@∞ QÆ}OKÕ@ÑÙ_»∞ ™ê=∂#º JOHõ=∞ 茺=∞O#‰õΩ | Œ∞Å∞ QÆ∞}=∞ 茺=∂xfl fã∞H˘<≥#∞.

Previous method 2010 Method

Dimensions Indicators Min. Max. Indicators Min. Max.

1. P~ÀQƺO PÜ«Ú~å÷Ü«∞O (at birth) 25 85 PÜ«Ú~åÌÜ«∞O (at birth) 20 83.2

2. q*Ï#O =Ü≥∂[# JHõΔ~å㺠« ~@∞ 0% 100% a)Expected years of schooling 0 20.6

L=∞‡_ç #"≥∂ Œ∞ x+ÊuÎ 0% 100% b) Mean years of schooling 0 13.2

3. r=# „Ñ=∂}O GDP Percapita (PPP US $) 100 40,000 GNI Percapita (PPP US $) 163 108211

ãQÆ@∞ JOHõ=∞ 茺=∞O QÆ∞}=∞ 茺=∞O

3 LEI, EAI, SLI√√√√√

57

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

HDR 2009 : 2007 QÆ}ÏOHÍÅ∞ P è•~°OQÍ 2009 HDR x ~°∂á⁄OkOzi. nxÖ’ 182 ÕâßÅ#∞ fã∞HÀQÍ

"≥Ú Œ\ ™ê÷#O <å~fi. 182 ™ê÷#O <≥·QÆ~ü HÍQÍ, WO_çÜ«∂ ™ê÷#O 134.

HDR 2010 : Human Development Report – 2010x #=O|~ü 2010 Ö’ „ÑHõ\OK≥#∞. nxÖ’ HDI qÅ∞= P è•~°OQÍ

<åÅ∞QÆ∞ ~°HÍÅ∞QÍ ÕâßÅ∞ qÉèílOK«|_≥#∞.1) Very high human developed countries 422) High human developed countries 433) Medium human developed countries 424) Low human developed countries 42

169

� gxÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ ~°HõO ^ÕâßÅ∞ Jaè=$kú K≥Ok# ^ÕâßÅ∞HÍQÍ, q∞ye# =¸_»∂ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl ^ÕâßÅ∞QÍ

Ñ≤Å=|_»∞ «∞<åfl~Ú.

� 2010 HDR ~°∂á⁄OkOK«∞@Ö’ „Ñ=ÚYáê„ « áÈ+≤Oz#k *x‰õÄ¡Q∑=∞<£.

„Ѩ è•# ã¨O Õâ◊O : The Real Wealth Nations : Pathways to Human Development.

� 2010 HDR Ö’ "≥Ú Œ\ 5 ÕâßÅ∞, z=i 5 ÕâßÅ∞, WO_çÜ«∂H W~°∞QÆ∞ á⁄~°∞QÆ∞#∞#fl ÕâßÅ∞ D q èŒOQÍ L<åfl~Ú.

"≥Ú Œ\ ˜ 5 ÕâßÅ∞ z=i 5 ÕâßÅ∞ ÉèÏ~° « á⁄~°∞QÆ∞ ÕâßÅ∞

Rank ^Õâ◊O Rank ^Õâ◊O Rank Õâ◊O

1 <åˆ~fi (0.938) 165 "≥∂*ÏOaH± 89 K≥·<å (0.663)

2 P¢¿ãìeÜ«∂ 166 |∞~°∞O_ô 91 NÅOHõ (0.658)

3 #∂ºlÖÏO_£ 167 <≥·QÆ~ü 107 =∂bÌ=ÙÅ∞ (0.602)

4 J"≥∞iHÍ 168 _≥"≥∂„ÔH\˜H± iѨa¡H± PѶπ HÍOQÀ 119 WO_çÜ«∂ (0.519)

5 S~å¡O_£ 169 lOÉÏÉËfi(0.140) 125 áêH˜™ê÷<£ (0.490)

129 |OQÍ¡^Õâò (0.469)

132 =∞Ü«∞<å‡~ü(0.451)

138 <ÕáêÖò (0.428)

155 PÑ…x™êÎ<£ (0.349)

� ÉèÏ~° üHõO>Ë =ÚO Œ∞#fl W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞ ÕâßÅ∞: K≥·<å, NÅOHõ, =∂bÌ=ÙÅ∞,

� ÉèÏ~° üHõO>Ë "≥#∞HõO[Ö’ L#fl W~°∞QÆ∞ á⁄~°∞QÆ∞ ÕâßÅ∞: áêH™êÎ<£, |OQÍ¡ Õâò, =∞Ü«∞<å‡~ü, <ÕáêÖò, PÑ…x™êÎ<£

� ÉÏQÍ "≥#∞Hõ|_ç# Pã≤Ü«∂ Õâ◊O PÑ…x™ê÷<£ (155 = ~åºOH±)

� HDI ~åºOHOQ∑Ö’ ÉèÏ~° üH Ô~O_»∞ "≥·ÑÙÖÏQÆÅ ÕâßÅ∞ HÑπ=~ú (118 ~åºOH±)

ÉèÏ~° ü (119 ~åºOH±)

≥·=¸~ü Öãπì (120 ~åºOH±)

� BRICS ÕâßÅ∞ („ÉlÖò, ~°ëêº, WO_çÜ«∂, K≥·<å, ŒHΔ}τѶ≤HÍ)

65 ~°ëêº (0.719) (BRICS ÕâßÅÖ’ "≥Ú Œ\ ™ê÷#O)

73 „ÉlÖò (0.699)

89 K≥·<å (0.663)

110 ŒHΔ}τѶ≤HÍ (0.597)

119 WO_çÜ«∂ (0.519) (BRICS ÕâßÅÖ’ z=i™ê÷#O.)

58

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

� 2010 HDR „ÑHÍ~°O ÉèÏ~° ü PÜ«Úó„Ñ=∂}O 64.4 ãO= «û~åÅ∞

Expected Years of Schooling 10.3

Means Years of Schooling 4.4%

«Åãi GNI 3,337 (US$ PPP)

� HDI ~åOH±ÅÖ’ WÑÊ\=~°‰õÄ ÔH#_® 8 ™ê~°∞¡ "≥Ú Œ\ ™ê÷#O á⁄O ŒQÍ

<å~fi 8 ™ê~°∞¡

[áê<£ 3 ™ê~°∞¡

SãπÖÏO_£ 2 ™ê~°∞¡ "≥Ú Œ\ ™ê÷#O á⁄O ≥#∞.

Pi÷Hõ=$kú, =∂#"åaè=$kú =∞ 茺 ãO|O èŒO :

� ™ê è•~°}OQÍ Z‰õΩ¯= Pi÷Hõ =$kú Hõey# ÕâßÅÖ’ =∂#"åaè=$kú ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ<Õ LO@∞Ok. «‰õΩ¯= Pi÷Hõ=$kúQÆÅ

ÕâßÅÖ’ «‰õΩ¯= =∂#"åaè=$kú LO@∞Ok.

� J~Ú Õ D ãO|O èŒO ZÑÙ_»∂ WÖÏQ LO@∞O Œx K≥ÑÊÖËO. H˘xfl ÕâßÅÖ’ JkèHõ Pi÷Hõ=$kú L#flÑÊ\H©, =∂#"åaè=$kú

«‰õΩ¯=ÙQÍ LO_»=K«∞Û. =∞iH˘xfl ÕâßÅÖ’ «‰õΩ¯= Pi÷Hõ=$kú L#flÑÊ\H© JkèHõ =∂#"åaè=$kú LO_»=K«∞Û.

� Pi÷Hõ =$kú =∂#"åaè=$kúÖ’ „ÑQÆux ÃÑOK«∞ «∞O Œx YzÛ «OQÍ K≥ÑÊÖËO. L^• : =∞# «Åãi GDP 2753

(PPP$) HÍQÍ, ~åºOHOQ∑Ö’ 134= ™ê÷#O ™êkèOzOk. J Õ qÜ«∞`åflO «‰õΩ¯= «Åãi GDP Hõey L#flÑÊ\H©

(2600$) JkèHõ =∂#"åaè=$kúx Hõey (0.725) 116 = ™ê÷#OÖ’ LOk. qÜ«∞`åflO HõO>Ë ÉèÏ~° ü JkèHõ =$kúx

Hõey#ÑÊ\H© P =$kú ÉèÏ~° üÖ’ L «Î=∞ q Œº, P~ÀQƺ ™œHõ~åºÅ∞ HõeÊOK«ÖËHõáÈ~ÚO Œx ≥Å∞ã∞ÎOk. qÜ«∞`åflO

«‰õΩ¯= Pi÷Hõ =$kú À „Ñ[ʼnõΩ JkèHõ =∂#"åaè=$kúx JOkOK«QÆeyOk.

qq èŒ ~å„ëêìÅÖ’ HDI

� =∞# Õâ◊OÖ’ KåÖÏ ~å„ëêìÅ∞ =∞ 茺™ê÷~Ú „ÑÑOK« ÕâßÅ`À ã=∂#OQÍ L<åfl~Ú. HÍ|\ì "å\ =∞ 茺 HDI

Õ_®Å∞ ≥Å∞ã∞H˘#∞@‰õΩ HDI QÆ}OK«∞@ J=ã~°O. nxÖ’ 3 „ÑÜ«∞`åflÅ∞ =ÚYº"≥∞ÿ#q.

� 1997Ö’ UNFPA "å~°∞ ÉèÏ~° üÖ’ =∂#"åaè=$kúÃÑ· (Human Development)

"India Towards Population and Development Goals" J<Õ ÑÙãÎHÍxfl „ÑK«∞iOzi.

� Mahbub-Ul-Haq «# ÑÙãÎHõO "Human Development in South Asia, 1997" Ö’ ‰õÄ_® qq èŒ ~å„ëêìÅ =∞ 茺

HDI #∞ QÆ}OK≥#∞.

1. Ü«Ú<≥·>_£ <Õ+<£û ѶO_£ Ѷ~ü áêÑÙÖË+<£ UHìq\©ãπ (((((UNFPA) : 3 JOâßÅ∞ P è•~°OQÍ Human Development

QÆ}˜Oz#k.

Z) Index of life expectancy (r=<åÜ«Ú~åúÜ«∞ ã∂zHõ)

a) Index of Per capita income SDP (~åR «Åãi P^•Ü«∞ ã∂zHõ)

ã≤) Index of Education (q^•º ã∂zHõ)

UNFPA "åi QÆ}#Ö’ "≥Ú Œ\™ê÷#O á⁄Ok# ~åRO ˆH~°à◊

z=i™ê÷#O (15) á⁄Ok# ~åRO cÇ~ü

PO„ 茄Ѩ Õâò™ê÷#O 9= ~åºOH±

59

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

2. =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH± ‰õÄ_® W"Õ JOâßÅ∞ fã∞‰õΩ#flÑÊ\H© H˘kÌ =º`åºãO QÆÅ Œ∞. q^•º ã∂pÖ’ Literacy Rate

fã∞‰õΩx, School Enrollment Ratio q_çzÃÑ>ì#∞.

� =∞ÇÏ|∞Éò–LÖò–ÇÏH± QÆ}#Ö’ "≥Ú Œ\™ê÷#O á⁄Ok# ~åRO ˆH~°à◊

z=i ™ê÷#O á⁄Ok# ~åRO =∞ 茺„Ñ Õâò

PO„ èŒ„Ñ Õâò ™ê÷#O 9= ~åºOH±

3. _®II a+fil üQÆ∞ÇÏ : DÜ«∞# =∂#"åaè=$kúH K≥Ok# KåÖÏ JOâßÅ∞ L#flÑÊ\H© UNFPA, Haq J 茺ܫ∞<åÅ∞

"å\x q_çzÃÑ\ì#q J<≥#∞. =∂#"åaè=$kúH =∞~À 3 JOâßÅ∞ KÕÔ~Û#∞. "≥Ú «ÎO 6 JOâßÅ∞. gx`À 4 ã∂zHõÅ∞

«Ü«∂~°∞ KÕÃã#∞. Wq 1988–94 =∞ 茺 „áêO`åxH K≥Ok#q. J~Ú Õ "≥∞ äŒ_®År =∂„ «O UNDP "åi Õ LÑÜ≥∂yOK≥#∞.

Z) The Quality of life (r=# <å}º «)

a) Poverty eradication (¿Ñ ŒiHõ x~°∂‡Å#)

ã≤) Urbanisation (Ñ@ì}©Hõ~°})

Z)Z)Z)Z)Z) Quality of life : 5 JOâßÅ ^•fi~å xi‡OK≥#∞.

1. Access to safe Drinking Water (ã∞~°HΔ «"≥∞ÿ# „`åQÆ∞h~°∞ ™œHõ~°ºO)

2. q Œ∞º ü Hõ<≥HõΔ<£

3. ãO= «û~°O "≥Ú «ÎOg∞ Œ ~ÀA‰õΩ 2 ÑÓ@¡ Éè’[#O

4. ÑHͯ WO_»¡Ö’ x"åãO

5. "≥Ú «ÎO [<åÉèÏÖ’ ÅÉèíº=∞ÜÕ∞º É_£û ÅÉèíº « („ÑÉèí∞ «fi Pã∞Ñ„ «∞ÅÖ’)

a)a)a)a)a) Poverty Eradication : „Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞O xÑÙ}∞Å „QÆ∂ÑÙ ã∂K«# "Õ∞~°‰õΩ •i„ Œº~Y‰õΩ ÃÑ·#∞#fl "åix (APL)

"åix fã∞‰õΩO\Ï~°∞.

ã≤)ã≤)ã≤)ã≤)ã≤) Ѩ@ì}©Hõ~°} : Ѩ@ì}©Hõ~°} : Ѩ@ì}©Hõ~°} : Ѩ@ì}©Hõ~°} : Ѩ@ì}©Hõ~°} : 1991 ÖHõ Å „ÑHÍ~°O fã∞‰õΩO\Ï~°∞.

g\ „ÑHÍ~°O HDI1, HDI

2, HDI

3, HDI

4 QÍ qÉèílOK≥#∞.

J~Ú Õ H˘kÌ =º`庙êÅ∞#flÑÊ\H© UNFPA, HAQ, GUHA Å∞, UNDP Methodology <Õ "å_≥#∞.

– \ÏÑπ 5 ~å„ëêìÅ∞ H~°à◊, =∞Ç~åR, ÑO*ÏÉò, «q∞à◊<å_»∞, ÇÏ~åº<å

– kQÆ∞= 5 ~å„ëêìÅ∞ =∞ 茺„Ñ Õâò, Xi™êû, ~å[™ê÷<£, L «Î~°„Ñ Õâò, cÇ~ü

– =∞ 茺 5 ~å„ëêìÅ∞ – QÆ∞[~å ü, Hõ~åfl@Hõ, ÑtÛ=∞ÉOQÍÖò, PO„ èŒ„Ñ Õâò, J™êûO.

"≥Ú Œ\ ™ê÷#O z=i (15) ™ê÷#O A.P. ™ê÷#O

1) UNFPA „ѨHÍ~°O ˆH~°à◊ cÇ~ü 9= ~åºOH±

2) Haq (ǨÏH±) „ѨHÍ~°O ˆH~°à◊ =∞ 茺 „Ñ Õâò 9= ~åºOH±

3) Guha (QÆ∞ÇÏ) „ÑHÍ~°O

A) HDI1 ˆH~°à◊ L «Î~° „Ѩ Õâò 9= ~åºOH±

B) HDI2 ˆH~°à◊ L «Î~° „Ѩ Õâò 9= ~åºOH±

C) HDI3 ˆH~°à◊ Xi™êû 7= ~åºOH±

D) HDI4 ˆH~°à◊ Xi™êû 6= ~åºOH±

60

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

GUHA : UNDP Ñ Œúux J=ÅOaOz#ÑÊ\H© "å\x qãÎiOK≥#∞. QÆ∞ÇÏ ã∂pÅÖ’ HDI4 ã=∞„QÆ"≥∞ÿ# ã∂p.

K≥ÑÙÊHÀ Œy# q+Ü«∞O Uq∞@O>Ë QÆ∞ÇÏ Ü≥ÚHõ 4 ã∂pÅÖ’#∞ H~°à◊ „Ñ äŒ=∞ ™ê÷#OÖ’ LOk. kQÆ∞= ™ê÷#OÅ∞ =∂„ «O

=∂~°∞ «∞<åfl~Ú.

PO„ èŒ„Ñ Õâò q+Ü«∞OÖ’ q~°∞ ŒúOQÍ LOk. HDI1 Ö’ 9= ™ê÷#O.

HDI4 Ö’ 6= ™ê÷#O.

QÆ∞ÇÏ ã∂pÖ’ ‰õÄ_® =∂#"åaè=$kúx ≥e¿Ñ H˘xfl JOâßÅ∞ KÕ~°Û=Åã≤ LOk.

� QÆ∞ÇÏ ~åã≤# „QÆO äŒO "A study of inter-state Disparity"

1. PÜ«Ú~åúÜ«∞O

2. ~åR «Åãi P^•Ü«∞O

3. JHõΔ~å㺠« HDI1

4. r=# <å}º « HDI2

5. ¿Ñ ŒiHõO HDI3

6. Ñ@ì}©Hõ~°} HDI4

NATIONAL HUMAN DEVELOPMENT REPORT - 2001*ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõ (NHDR) #∞ =∞# Õâ◊OÖ’ „Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞O ~°∂á⁄OkOz#k.

„Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞O ~°∂á⁄OkOz# *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú iáÈ~üì#∞ 2002Ö’ „ÑK«∞iOK≥#∞. 1981, 1991,

2001 HÍÖÏxH „Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞O ~å„ëêìÅ"åsQÍ, Õâ◊O "≥Ú «ÎOQÍ «Ü«∂~°∞ KÕÃã#∞. Œ åÎOâ◊O H˘~° « HÍ~°}OQÍ 15

~å„ëêìÅH 2001 =∂#"åaè=$kú ã∂px ~°∂á⁄OkOK≥#∞. UNDP LÑÜ≥∂yOz# n~°…HÍÅ=O «"≥∞ÿ# r=#=Ú,

q^•º™ê èŒ#, Pi÷Hõ™ê èŒ#Å<Õ Wk ‰õÄ_® LÑÜ≥∂yOz<å H˘OK≥O =º`åºãO HõÅ Œ∞. 15 ~å„ëêìÅÖ’ =∂#"åaè=$kú

ã∂zHõÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâòk 10= ™ê÷#O.

UNDP "åi, „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O "åi =∂#"åaè=$kú JOâßÅÖ’ ã¨iáÈeHõ "åi, „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O "åi =∂#"åaè=$kú JOâßÅÖ’ ã¨iáÈeHõ "åi, „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O "åi =∂#"åaè=$kú JOâßÅÖ’ ã¨iáÈeHõ "åi, „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O "åi =∂#"åaè=$kú JOâßÅÖ’ ã¨iáÈeHõ "åi, „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O "åi =∂#"åaè=$kú JOâßÅÖ’ ã¨iáÈeHõ

UNDP ã¨∂zHõÅ∞ ã¨∂zHõÅ∞ ã¨∂zHõÅ∞ ã¨∂zHõÅ∞ ã¨∂zHõÅ∞ JOâßÅ∞ JOâßÅ∞ JOâßÅ∞ JOâßÅ∞ JOâßÅ∞ „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O ã¨∂zHõÅ∞ „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O ã¨∂zHõÅ∞ „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O ã¨∂zHõÅ∞ „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O ã¨∂zHõÅ∞ „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O ã¨∂zHõÅ∞ (NHDR)

1. PÜ«Ú~åúÜ«∞O (ÑÙ\ì#ÑÊ\ #∞Oz) n~°…HÍÅ=O «"≥∞ÿ# r=#O 1) PÜ«Ú~åÌÜ«∞O (ãO= «û~°O #∞Oz) 65%

tâ◊√ =∞~°}ÏÅ ~@∞ 35%

2. JHõΔ~å㺠« (=Ü≥∂[<å JHõΔ~å㺠« { q^•º™ê^èŒ# 2) JHõΔ~å㺠« ~@∞ (7 ãOIIÅ∞ PÃÑ·#)

L=∞‡_ç #"≥∂ Œ∞ x+ÊuÎ) xÜ«∞ « q Œº‰õΩ „áê è•#º « W=fi|_≥#∞.

3. "åãÎ= «Åãi P^•Ü«∞O Pi÷Hõ ™ê èŒ# 3) "åãÎ= «Åãi qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O

(US$PPP Ö’)

61

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

NHDR QÆ}#Ö’ „Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞O fã∞‰õΩ#fl Hõx+ì, QÆi+ì qÅ∞=Å∞

Hõx+¨ìO QÆi+ìO

PÜ«Ú~å÷Ü«∞O 50 ãOII 80 ãOII

JHõΔ~å㨺`« 0% 100%

qxÜ≥∂QÆ=ºÜ«∞O (<≥ʼnõΩ) 65 ~°∂. 325 ~°∂.

=∂#"åaè=$kú ã∂p ™ê÷~Ú : =¸_»∞ HÍÖÏÖ’¡#∂ ÉèÏ~° « =∂#"åaè=$kú ã∂p ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =zÛOk.

1981 1991 2001

India 0.302 0.381 0.472

A.P. 0.298 0.377 0.416

JO «~åfÜ«∞ „Ñ=∂}ÏÅ∞ „ÑHÍ~°O <Õ\H ÉèÏ~° « Õâ◊O «‰õΩ¯= =∂#"åaè=$kú QÆÅ Õâ◊O.

1. PO„ èŒ„Ñ Õâò =∂#"åaè=$kú (0.416), WO_çÜ«∂ (0.472) HõO>Ë «‰õΩ¯=QÍ LOk.

15 ~å¢ëêìÅÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò 1981, 1991ÅÖ’ 9= ~åºOH±#∞ 2001Ö’ 10= ~åºOH±#∞ á⁄Ok#k.

1. =∂#"åaè=$kú ã∂pÖ’ H~°à◊ "≥Ú Œ\ ™ê÷#O á⁄O ŒQÍ cÇ~ü z=i ™ê÷#O á⁄Ok#k.

z#fl ~å¢ëêìÅ∞, HO„ Œ áêe « „áêO`åÅ∞ q∞QÆ å "åxHõO>Ë "≥∞~°∞ÔQ·# Ѷe`åÅxã∞Î<åfl~Ú.

HDI ™êO= «ûiHõOQÍ 2.4% ~@∞`À 1980Ö’#∞,

3% ~@∞`À 1990Ö’#∞ =$kú K≥Ok#k.

=∂#"åaè=$kúÖ’ ZQÆ∞=∞#∞#fl ~å¢ëêìÅ∞ (0.5 ÃÑ·#) kQÆ∞=#∞#fl ~å¢ëêìÅ∞ (0.4 Ö’ÑÙ)

1) H~°à◊ (0.638) 11) Xi™êû

2) ÑO*ÏÉò (0.537) 12) =∞ 茺„Ñ Õâò (0.394)

3) «q∞à◊<å_»∞ (0.531) 13) L «Î~°„Ñ Õâò (0.388)

4) =∞Ç~åR (0.523) 14) J™êûO (0.386)

5) ÇÏ~åº<å (0.509) 15) cÇ~ü (0.367)

– ˆH~°à◊ HDI qÅ∞= 0.638. cÇ~ü HDI qÅ∞= 0.367.

– Pi÷HõOQÍ "≥∞~°∞QÆ∞Ñ_ç# ~å„ëêìÅÖ’ =∂#"åaè=$kú ã∂z "≥∞~°∞QÆ∞QÍ LOk. Pi÷HõOQÍ "≥#∞Hõ|_ç# ~å„ëêìÅÖ’ =∂#"åaè=$kú

ã∂z "≥#∞Hõ|_ç LOk. J~Ú Õ =∞ 茺 P^•Ü«∞ ~å„ëêìÅÖ’ D ãO|O èŒO Hõ#|_»∞@ÖË Œ∞.

– ~å„ëêìÅ =∞ 茺 P^•Ü«∞ Jã=∂# «Å∞ HõO>Ë, ~å„ëêìÅ =∞ 茺 HDI Jã=∂# «Å∞ «‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú. J#QÍ «Åãi

P^•Ü«∞O «‰õΩ¯= =Ù#flÑÊ\H© ~å„ëêìÅ∞ P~ÀQƺO, q ŒºÃÑ· J=ÅOaOKÕ q è•<åÖË HÍ~°}O.

– =∂#"åaè=$kúÖ’ J «ºkèHõ ™ê÷#O QÆÅ H~°à◊, P^•Ü«∞OÖ’ =∞ 茺™ê÷~Ú P^•Ü«∞O QÆÅ ~åRO.

– =∞Ç~åR P^•Ü«∞OÖ’ "≥Ú Œ\™ê÷#O HÍQÍ, =∂#"åaè=$kúÖ’ 4= ™ê÷#O.

HDI Ö’ ÉèÏ~°`ü =$kú – ã¨g∞HõΔ :

1980–2010 ãO= «û~åÅ =∞ 茺 =∂#"åaè=$kúÖ’ ÉèÏ~° ü‰õΩ ŒH¯# áê~ÚO@∞¡ 0.320 #∞O_ç 0.519 áê~ÚO@¡‰õΩ

ÃÑiQÍ~Ú. D ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ 62% QÍ LOk.

62

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

1980= Œâ◊HõO z=i ~ÀAÖ’¡ ÉèÏ~° ü 0.5 áê~ÚO@¡ ™ê÷~Úx ^•@_»O ^•fi~å JÅÊ =∂#"åaè=$kú ™êkèOz#

ÕâßÅ =~°æO #∞Oz =∂ 茺q∞Hõ =∂#"åaè=$kú ™êkèOz# ÕâßÅ =~°æOÖ’H KÕ~°∞‰õΩ#flÑÙÊ_»∞ K≥·<å <Õ_»∞ WO_çÜ«∂ L#fl

™ê÷#OÖ’ LO_Õk. =∂#"åaè=$kúÖ’ D Ô~O_»∞ ÕâßÅ =∞ 茺 ^•^•ÑÙ Ô~O_»∞ ŒâßÉÏúÅ =º`åºãO LO Œx D q+Ü«∞O

≥Å∞ÑÙ «∞Ok. „Ñã∞Î «O 0.663 áê~ÚO@¡ À 89 = ~åºO‰õΩÖ’ L#fl K≥·<å H˘kÌ ãO= «û~åÅÖ’¡ JkèHõ =∂#"åaè=$kú

ÕâßÅ *Ïa`åÖ’H KÕiáÈ=K«∞Û. „aH± (BRIC) ÕâßÅÖ’x q∞ye# Ô~O_»∞ ÕâßÖ·# ~°ëêº, „ÉlÖòÅ∞ JkèHõ =∂#"åaè=$kú

ÕâßÅ *Ïa`åÖ’H ZÑÙÊ_À KÕ~°∞‰õΩ<åfl~Ú. ™ÈqÜ«∞\ò Ü« xÜ«∞<£ qzÛù#fl"≥∞ÿ# «~°∞"å « ~°ëêº =∂#"åaè=$kú ~åºOHOQ∑ûÖ’

kQÆ*Ïi#ÑÊ\H© uiy W\©=Å HÍÅOÖ’ ÑÙOAHÀ=_»O „áê~°OaèOzOk.

1980 #∞Oz K«∂¿ãÎ ÉèÏ~° ü =∂#"åaè=$kú ã∂pÖ’ "≥∞~°∞QÆ∞ ŒÅ ™êkèOz#ÑÊ\H© D "≥∞~°∞QÆ∞ ŒÅ Pi÷HÍaè=$kú

~@∞`À ã=∂# ™ê÷~ÚÖ’ ÖË Œ∞. QÆ « J~Ú Õà◊√§QÍ K«∂¿ãÎ Õâ◊ GDP =$kú ~@∞ L~°HõÖ «∞Î ÀOk. HÍh =∂#"åaè=$kú

~@∞ JO Œ∞Ö’ Hõhã ™ê÷~ÚÖ’ ‰õÄ_® ÖË Œ∞. „ÑÑOK« ÕâßÅ ã~åãi =∂#"åaè=$kú ã∂zHõ 0.624 HÍQÍ =∞#

Õâßxk 0.519 =∂„ «"Õ∞ J~Ú Õ ŒHΔ}Ïã≤Ü«∂ (0.516) qÅ∞= HõO>Ë Z‰õΩ¯=.

ÉèÏ~° ü Pi÷HÍaè=$kú À ™êkèOz# Ѷe`åÅ∞ =∂#"åaè=$kúH PtOz# ™ê÷~ÚÖ’ ^ÀÇÏ ŒO KÕÜ«∞_»O ÖË Œx ãq∞u

"åºMϺxOK«_®xfl |\ì K«∂¿ãÎ ã=∂*ÏxH Pi÷HÍaè=$kú ѶÖÏÅ∞ JO Œ=Åã≤#O «QÍ JO Œ_»O ÖË Œx ≥Å∞ã∞ÎOk.

ÉèÏ~° üÖ’ =∂#"åaè=$kúÖ’ "≥∞~°∞QÆ∞ ŒÅ L#flÑÊ\H© nxHõO>Ë Pi÷HÍaè=$kúH ÃÑ ŒÌÑ‘@ "Õ¿ãÎ =∂„ «O „Ñ[Å∞ ãÇ≤ÏOK«É’~°x

ZxflHõÖ’¡ Ñ≤.q.#~°ã≤OÇ~å=Ù, "å*ò¿Ñ~Ú „ÑÉèí∞`åfiÅ∞ Ñ «#O HÍ=_»O ~°∞A=Ù KÕã∞Î<åfl~Ú. P„¿ãìeÜ«∂ *Ï<£ ÇÏŸ"å~ü¤

„ÑÉèí∞ «fi Ñ «#O ‰õÄ_® W Õ q+Ü«∂xfl ãÊ+ìO KÕ™ÈÎOk.

PO„ 茄Ѩ Õâò =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõ (((((ANDHRA PRADESH HDR)

� PO„ èŒ„Ñ Õâò =∂#"åaè=$kúx ~°∂á⁄OkOKÕ ÉÏ èŒº «#∞ Pi÷Hõ, ™ê=∂lHõ J 茺ܫ∞<åÅ ãOã÷ (CESS-Centre for

Economic and Social Studies) KÕÑ\ìOk. PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ HDR #∞ ~°∂á⁄OkOK«_»O W Õ "≥Ú Œ\™êi.

– =∞# Õâ◊OÖ’ "≥Ú Œ@QÍ =∂#"åaè=$kúx «Ü«∂~°∞ KÕã≤# ~åRO – =∞ 茺„Ñ Õâò.

– 2004–05 PO„ èŒ„Ñ Õâò ¿Ñ ŒiHõO 15% =~°‰õΩ LOk.

[<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ JiHõ@ì_»O, ãfiÜ«∞O ãÇÜ«∞ |$O^•Å Jaè=$kúÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò QÆ}hÜ«∞"≥∞ÿ# „ÑQÆu ™êkèOzOk.

– =∞~À"≥·ÑÙ HDI Ö’ KåÖÏ «‰õΩ¯= LOk. 15 ~å„ëêìÅÖ’ 10= ™ê÷#OÖ’ LOk. Pi÷HÍaè=$kú ™êkèOz#ÑÊ\H©,

™ê=∂lHÍaè=$kúÖ’ =∂„ «O ÉÏQÍ "≥#∞Hõ|_ç LOk.

– Õâ◊OÖ’ JHõΔ~å㺠« «‰õΩ¯=QÍ L#fl ~å„ëêìÅÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò XHõ\. Õâ◊ JHõΔ~å㺠« 65% HÍQÍ ~å„+ì JHõΔ~å㺠« 61%

=∂„ «"Õ∞

– ¿Ñ ŒiHõ x~°∂‡Å#‰õΩ, ÉÏÅHÍi‡‰õΩʼnõΩ, |_ç=∂x"Õã≤# "åiH á⁄O «#ÖË Œ∞.

– ¿Ñ ŒiHõO «‰õΩ¯=QÍ LO_ç ÉÏÅHÍi‡‰õΩÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ L#fl ~å„ëêìÅÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò XHõ\.

Láêkè J=HÍâßÅ∞ `«QÍæ~Ú :

~åROÖ’ Láêkè =$kú

ãOII „QÍ=∂ÅÖ’ Ѩ@ì}ÏÅÖ’ "≥Ú «ÎO

1983–94 2.44% 4.01% 2.72%

1994–2005 0.72% 1.87% 0.95%

63

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

1983 #∞O_ç 1993–94 =~°‰õΩ Láêkè ~°OQÆOÖ’ Jaè=$kú 2.7%

ãOã¯~°}Å∞ «~°∞"å « 1993–94 #∞O_ç 2004–05 =∞ 茺 0.95%QÍ #"≥∂ Œ∞ J~ÚOk. Wk Õâ◊OÖ’<Õ KåÖÏ «‰õΩ¯=.

W Õ ã=∞Ü«∞OÖ’ *ÏfÜ«∞™ê÷~ÚÖ’ Láêkè 1.9%QÍ #"≥∂ ≥·Ok.

– =∞~˘Hõ PO^Àà◊# q+Ü«∞O 1993–2000Å`À áÈe¿ãÎ 1999–2005 =∞ 茺 x[ "Õ «<åÅ∞ «yæáÈÜ«∂~Ú. 2004–05

<å\H PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’x HÍi‡‰õΩÖ’¡ 94% =∞Ok JãOѶ∞\ « ~°OQÆOÖ’ "å~.

GSDP Ö’ =º=™êÜ«∞ ~°OQÆO "å\Ï 1950Ö’ 60%† „Ñã∞Î «O 22%‰õΩ «yæOk.

– 1960, 70 ŒâßÉÏÌÅÖ’ =º=™êÜ«∂xH x èŒ∞Å H\Ï~ÚOÑÙ ÃÑOz#ÑÊ\H© 1980, 1990ÅÖ’ D ~°OQÆO x~°¡HΔͺxH

QÆ∞Ô~·Ok.

– Pi÷HÍaè=$kú, «Åã¨i P^•Ü«∂ÅÖ’ *ÏfÜ«∞™ê÷~Ú ã¨~åã¨i`À ŒQÆæ~°QÍ L<åfl, =∂#"åaè=$kú ã¨∂zHõÖ’ Láêkè

J=HÍâßÅ Jaè=$kúÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò ÉÏQÍ "≥#∞Hõ|_ç LOk.

– «Åãi P^•Ü«∞OÖ’ =ÚO Œ∞#fl qâßYÑ@flO P~ÀQƺO, q ŒºÖ’ "≥#∞Hõ|_ç LOk. ÑtÛ=∞QÀ^•=i, Hõ$ëê‚, <≥Å∂¡~°∞,

z «∂Î~°∞ lÖÏ¡Å∞ «Åãi P^•Ü«∞O Hõ<åfl q ŒºÖ’ ÑÙ~ÀQÆu LOk.

ÉÏÅ HÍi‡‰õΩÅ∞ :ÉÏÅ HÍi‡‰õΩÅ∞ :ÉÏÅ HÍi‡‰õΩÅ∞ :ÉÏÅ HÍi‡‰õΩÅ∞ :ÉÏÅ HÍi‡‰õΩÅ∞ : „QÍg∞} „áêO`åÅÖ’ ÉÏÅ HÍi‡‰õΩÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~°∞. 10–14 ãOIIÅ =∞ 茺 =Ü«∞ã∞ûQÆÅ Ñ≤Å¡Å∞

Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~°∞.

1993–94Ö’ 14.8%† 2004–05Ö’ 6.6% Wk *ÏfÜ«∞™ê÷~Ú HõO>Ë Ô~\ìOÑÙQÍ LOk.

lÖÏ¡Å"ås lÖÏ¡Å"ås lÖÏ¡Å"ås lÖÏ¡Å"ås lÖÏ¡Å"ås HDI :

HDI Rank

lÖÏ ¡lÖÏ ¡lÖÏ ¡lÖÏ ¡lÖÏ ¡ 19911991199119911991 20012001200120012001

ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ 1 1

Hõ$ëê‚ 2 2

=∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü 22 23

q[Ü«∞#QÆ~°O 23 22

– lÖÏ¡Å"åsQÍ K«∂¿ãÎ ~åROÖ’ =∂#"åaè=$kúÖ’ „Ñ äŒ=∞ ™ê÷#O ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ HÍQÍ, Ô~O_»= ™ê÷#O Hõ$ëê‚.

– =∞# ~åROÖ’ =∂#"åaè=$kúÖ’ "≥#∞Hõ|_ç# "≥Ú Œ\ lÖÏ¡ =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü HÍQÍ Ô~O_»= "≥#∞Hõ|_ç# lÖÏ¡ q[Ü«∞#QÆ~°O.

– 2002–03 P^•Ü«∞O ^•fi~å K«∂¿ãÎ Z‰õΩ¯= P^•Ü«∞O Hõey# lÖÏ¡ qâßYÑ@flO.

– 2002–03 P^•Ü«∞O „ÑHÍ~°O ~åROÖ’ «‰õΩ¯= P^•Ü«∞O Hõey# lÖÏ¡ q[Ü«∞#QÆ~°O.

– 2001Ö’ ~åROÖ’ q ŒºÖ’ "≥Ú Œ\ ™ê÷#O á⁄Ok# lÖÏ¡ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £.

– 2001Ö’ ~åROÖ’ q ŒºÖ’ "≥#∞Hõ|_ç# lÖÏ¡ =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü

– 2001Ö’ ~åROÖ’ P~ÀQƺOÖ’ "≥Ú Œ\ ™ê÷#O á⁄Ok# lÖÏ¡ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £.

– 2001Ö’ ~åROÖ’ P~ÀQͺaè=$kúÖ’ "≥#∞Hõ|_ç# lÖÏ¡ q[Ü«∞#QÆ~°O.

64

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

5. A.P. ECONOMY

– PO„ èŒ„Ñ Õâò Õâ◊ Éè∫QÀoHõ qã‘Î~°‚OÖ’ 8.37% Hõey LO_ç Õâ◊OÖ’ <åÅæ= JuÃÑ ŒÌ ~åROQÍ LOk.

– PO„ èŒ„Ñ Õâò Õâ◊OÖ’ 5= Z‰õΩ¯= [<åÉèÏ Hõey# ~åRO

– 2008–09 <å\H xHõ~° ™êQÆ∞ Éèí∂q∞ 109.60 ÅHõΔÅ ÃÇÏHÍì~°¡ À "≥Ú «ÎO ~åRO Éè∫QÀoHõ qã‘Î~°‚OÖ’ 39.8% Hõey

LOk.

– PO„ èŒ„Ñ Õâò 62 ÅHõΔÅ ÃÇÏHÍì~°¡ J@g „áêO «O Hõey LOk.

– Õâ◊OÖ’ 2= JuÃÑ ŒÌ HÀ™êÎ f~åxfl Hõey L#fl ~åRO – PO„ èŒ„Ñ Õâò (974 H.g∞.)

– 2001 [<åÉèÏ ÖHõ Å „ÑHÍ~°O „QÍg∞} [<åÉèÏ 72.7%, Ñ@ì} [<åÉèÏ 27.3% Hõey LOk.

– ¢ã‘Î, ÑÙ~°∞+ x+ÊuÎx Ñije¿ãÎ 2001 <å\H 978 LOk. Wk WO_çÜ«∂ (933) HõO>Ë "≥∞~°∞QÆ∞QÍ LOk.

~åR L «ÊuÎ – f~°∞ ≥#∞flÅ∞ (State Domestic Product – Trends):

XHõ Õâ◊ Pi÷Hõ =º=ã÷ f~°∞ ≥#∞flÅ∞, qq èŒ ~°OQÍÅ Jaè=$kú áÈHõ_»Å#∞, "å\ „áê è•#º «Å#∞ ã∂÷ÅOQÍ ≥Å∞ã∞HÀ=_®xH

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅ∞ LÑHõi™êÎ~Ú. J Õq èŒOQÍ XHõ ~åR Pi÷Hõ Ñiã≤÷ux, Jaè=$kú áÈHõ_»Å#∞, qq èŒ ~°OQÍÅ „áê è•#º «Å#∞

J=QÍÇÏ# KÕã∞HÀ=_®xH P ~åR L «ÊuÎ JOK«<åÅ∞ LÑÜ≥∂QÆÑ_» å~Ú.

GSDP (Gross State Domestic Product):

''~åR Éè∫QÀoHõ ZÅ¡Å ÑikèÖ’ XHõ ãO= «û~° HÍÅOÖ’ L «ÊuÎ KÕÜ«∞|_ç# Jxfl =ã∞Î ¿ã=Å qÅ∞=#∞ ã∂÷Å ~åR L «ÊuÎ

(GSDP) JO Œ∞~°∞.

� L «ÊuÎ KÕÜ«∞|_ç# Jxfl =ã∞οã=Å qÅ∞=#∞ HõeÑ≤ Õ Gross Value of Output =ã∞ÎOk. nx#∞Oz "å\ L «ÊuÎHÀãO

LÑÜ≥∂yOz# =∞ ŒºO «~° L`åÊ ŒHÍÅ qÅ∞=#∞ fã≤"Õ¿ãÎ HõÅÑ|_ç# ã∂÷ÅqÅ∞= (Gross Value Added) =ã∞ÎOk.

Gross Value Addeed = Gross Value of Output – Intermediate Inputs.

� JO>Ë ã∂÷Å L «ÊuÎ qÅ∞= (GVO) #∞O_ç, =∞ 茺O «~° L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ qÅ∞=#∞ fã≤"Õ¿ãÎ GVA =ã∞ÎOk.

� D GVA <Õ GSDP JO Œ∞~°∞.

NSDP (Net State Domestic Product):

HõÅÑ|_ç# ã∂÷Å qÅ∞= (GVA) #∞Oz, ã≤÷~° =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆ qÅ∞= (Consumption of Fixed capital) #∞

fã≤"Õ¿ãÎ HõÅÑ|_ç# xHõ~° qÅ∞= (Net value Added – NVA) =ã∞ÎOk.

� D NVA <Õ NSDP JO Œ∞~°∞.

� ã≤÷~° =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÍxfl (CFC), «~°∞QÆ∞ ŒÅ (D) JO Œ∞~°∞.

� GVA – CFC = NVA (ÖË^•)

� GSDP – D = NSDP (HÍ|\ì NVA = NSDP)

� =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ L#fl NSDP #∞O_ç xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ fã≤"Õ¿ãÎ L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº NSDP =ã∞ÎOk. nx<Õ

~å¢ëêì •Ü«∞O/ xHõ~° ~åR L «ÊuÎ JO Œ∞~°∞.

65

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

~åR «Åãi P^•Ü«∞O :

~åR P^•Ü«∂xfl, ~åR [<åÉèÏKÕ ÉèÏy¿ãÎ ~åR «Åãi P^•Ü«∞O =ã∞ÎOk.

NSDPFC

NVAFC

~åR «Åãi P^•Ü«∞O ´ (ÖË^•)~åR [<åÉèÏ ~åR [<åÉèÏ

DES (Directorate of Economics and Statistics): 1971Ö’ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞.

ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl HO„ Œ QÆ}ÏOHõ ãOã÷ (Central Statistical Organisation) QÆ}OK«QÍ, ~åR P^•Ü«∂xfl ~åR

Pi÷Hõ, QÆ}ÏOHõ ãOã÷ (Directorate of Economics and Statistics – DES) QÆ}ã∞ÎOk.

=∞kOÑÙ Ñ Œú «∞Å∞:

*ÏfÜ«∞ ™ê÷~ÚÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ, *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ Jx Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ ÖH¯OK«_»∞#∞. ÉèÏ~° « Éè∫QÀoHõ

ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ [iQ L «ÊuÎ ÕjÜ«∞ L «ÊuÎHÍQ͆ Õâ◊ Éè∫QÀoHõ J= èŒ∞Å`À xq∞ «ÎO ÖˉõΩO_® ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞, ÉèÏ~° « Õâ◊ ãOã÷Å∞

ã$+≤ìOKÕ P^•Ü«∂xfl *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ JO Œ∞~°∞.

W Õ Ñ ŒúuÖ’ ~åR L «ÊuÎx ÉèÏ=<åÑ~°OQÍ Ô~O_»∞ q è•<åÅÖ’ ÖH¯OK«=K«∞Û.

A) Pq~°ƒùqOKÕ P^•Ü«∞O (Income Originating):

~åR Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ÑÅ ã$+≤ìOK«|_Õ P^•Ü«∞ =∂„ «"Õ∞ ÖH¯OK«|_»∞#∞. *ÏfÜ«∞ ™ê÷~ÚÖ’ nxx GDP `À

áÈÅ∞™êÎ~°∞.

Note: ~åR „Ñ[Å∞ W «~° ~å¢ëêìÅÖ’QÍx, W «~° ÕâßÅÖ’QÍx ãOáêkOKÕ P^•Ü«∞O#∞ ÖH¯OK«~°∞.

� ~åR L «ÊuÎx ÖH¯OK«_®xH HÍ=eû# Œ åÎOâ◊ ã=∂Kå~°O ~åROÖ’ ÅÉèíºO HÍ=_»O`À PK«~°}Ö’ D q è•#OÖ’<Õ ~åR

L «ÊuÎx ÖH¯ã∞Î<åfl~°∞.

B) ã≤kÌOKÕ P^•Ü«∞O (Income Accruing):

~åR Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅ`À ãO|O èŒO ÖˉõΩO_® ~åR x"åã≤ «∞ʼnõΩ W «~° ~å¢ëêìÅ#∞O_ç QÍx, W «~° ÕâßÅ#∞O_çQÍx

ÅaèOKÕ P^•Ü«∞O#∞ nxÖ’ ÖˇH˜ ™êÎ~°∞. JO>Ë ~åR „Ѩ[Å∞ ~åRO "≥Å∞ѨŠL «ÊuÎKÕ¿ã =ã¨∞οã=Å qÅ∞=#∞ ‰õÄ_® nxÖ’

KÕ~°∞™êÎ~°∞. *ÏfÜ«∞™ê÷~ÚÖ’ nxx GNP `À áÈÅ∞™êÎ~°∞.

� J~Ú Õ nxH HÍ=eû# Œ åÎOâ◊ ã=∂Kå~°O ~åROÖ’ ÅÉèíºO HÍHõáÈ=Ù@KÕ, "≥Ú Œ\ Ñ Œúu •fi~å<Õ (Income Originating),

GSDP x QÆ}ã∞Î<åfl~°∞.

ã∂÷Å ~åR L «ÊuÎ (GSDP) x, =¸_»∞ Ñ Œú «∞Å ^•fi~å =∞kOÑÙ KÕã∞Î<åfl~°∞.

1) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu (Production Approach)

2) P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu (Income Approach)

3) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu (Expenditure Approach)

GSDP =∞kOÑÙ L ÕÌâßxÔH·, ~åR Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ ã∂÷ÅOQÍ =º=™êÜ«∞, áêi„âßq∞Hõ, ¿ã"å~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílã∞Î<åfl~°∞.

„Ñ è•# ~°OQÍÅ#∞ =∞~°Å LÑ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílOK≥#∞. Jxfl LÑ~°OQÍÅ∞ HõeÑ≤ "≥Ú «ÎO 17. g\Ö’...

6 LÑ ~°OQÍÖ’¡ – L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúux

10 LÑ ~°OQÍÖ’¡ – P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux

1 LÑ ~°OQÆOÖ’ – =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux LÑÜ≥∂yã∞Î<åfl~°∞.

66

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

A) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu:

Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ QÆÅ "≥Ú «ÎO =ã∞οã=Å∞ qÅ∞=#∞ HõeÑ≤, ^•x #∞Oz L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ LÑÜ≥∂yOz# =∞ 茺O «~°

L`åÊ ŒHÍÅ#∞ fã≤"ÕÜ«Ú@ ^•fi~å nx qÅ∞=#∞ á⁄O Œ∞`å~°∞.

1. =º=™êÜ«∞O, 2. Ñâ◊√ãOÑ Œ, 3. J@g ãOÑ Œ, 4. KÕÑÅ ÃÑOÑHõO, 5. QÆ#∞Å „ «=fiHõO, 6. =∂#∞ºáêHõÛiOQ∑

(il+ì~ü¤) ~°OQÍÅÖ’ nxx LÑÜ≥∂y™êÎ~°∞.

B) P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu:

L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ =KÕÛ „ÑuѶÖÏÅ∞ KÕ~°∞Û@^•fi~å J#QÍ ÉÏ@HõO, "Õ «<åÅ∞, r`åÅ∞, =_ô¤, ÅÏÉèÏÅ∞ HõÅ∞ÑÙ@ •fi~å nx

qÅ∞=#∞ á⁄O Œ∞`å~°∞.

1. =∂#∞ºáêHõÛiOQ∑ (J<£ il+ì~ü¤), 2. q Œ∞º ü Qͺãπ, h\ ã~°Ñ¶~å, 3. =~°ÎHõO, ÇÏŸ@à◊√¡, Ô~™êìÔ~O\òû, 4. Ô~·ÖËfi ~°"å}Ï,

5. W «~° ~°"å}Ï, xÅfi, 6. ã=∂Kå~°O, 7. ÉÏOHOQ∑ c=∂, 8. iÜ«∞Öò Z¿ãì\ò, W «~° "åºáê~° ¿ã=Å∞, 9. „ÑÉèí∞ «fi áêÅ#, 10.

W «~° ¿ã=Å∞. D 10 LÑ ~°OQÍÖ’ nxx LÑÜ≥∂y™êÎ~°∞.

C) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu:

=ºÜ«∞O [iQ Œâ◊Ö’ P^•Ü«∂xfl QÆ}OK«∞@ ^•fi~å nx qÅ∞= á⁄O Œ∞`å~°∞. "≥Ú «ÎO P^•Ü«∞O qxÜ≥∂QÆO =∞iÜ«Ú

á⁄ Œ∞ÑÙQÍ =∂~°∞#∞. D Ô~O_çO\x KÕ~°∞Û@^•fi~å nx qÅ∞=#∞ á⁄O Œ=K«∞Û.

1. x~å‡}~°OQÆOÖ’ =ºÜ«∞=∞kOÑÙ Ñ Œúux LÑÜ≥∂yã∞Î<åfl~°∞.

„Ñã∞Î «   ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ GSDP :

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O =ÖË ~åR P^•Ü«∂xfl ‰õÄ_® „Ñã∞Î « (Current Price) èŒ~°ÅÖ’#∂, ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’#∂ (Constant

Price) QÆ}™êÎ~°∞.

„Ñã∞Î « ãO= «û~° èŒ~°ÅÖ’ =ã∞Î ¿ã=Å qÅ∞=#∞ JOK«<å"Õ¿ãÎ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ GSDP =ã∞ÎOk. J~Ú Õ Wk Pi÷Hõ

=º=ã÷ "åãÎ= =$kúx ã∂zOK« Œ∞. HÍ~°}O nxÖ’ Ô~O_»∞ „ÑÉèÏ"åÅ∞ Hõeû LO_»#∞.

1. =ã∞οã=Å =∂~°∞Ê, 2. =ã∞οã=Å èŒ~°Å =∂~°∞Ê. D Ô~O_çO\Ö’ Uk =∂i<å GSDP =∂~°∞#∞. èŒ~°Å =∂~°∞Ê

„ÑÉèÏ"åhfl `˘ÅyOKÕO Œ∞‰õΩ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ GSDP x JOK«<å "Õ™êÎ~°∞.

⇒

ã≤÷~° ãO= «û~° èŒ~°ÅÖ’ GSDPx QÆ}OKåÅO>Ë P è•~° ãO= «û~åxfl fã∞HÀ"åe. Z@∞=O\ X_»∞ Œ∞_»∞‰õΩÅ∞ ÖËx XHõ

™ê=∂#º ãO= «û~åxfl (Normal year) P è•~° ãO= «û~°OQÍ fã∞H˘O\Ï~°∞.

⇒

PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ WÑÊ\=~°‰õΩ fã∞H˘#fl P è•~° ãO= «û~åÅ∞ :

P è•~°O ãO= «û~°O fã∞H˘#fl ãO= «û~°O

1960–61 1967

1970–71 1978

1980–81 1988

1993–94 1999

1999–2000 2005–06

2004 – 05 2009

„Ñã∞Î « P è•~° ãO= «û~°O

→

2004 – 05

P è•~° ãO= «û~åxfl =∂~°∞Û@‰õΩ QÆÅ HÍ~°}ÏÅ∞ :

Z) Pi÷Hõ =º=ã÷ x~å‡}OÖ’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ∞ ≥Å∞ã∞H˘#∞@‰õΩ

a) JO «~åfÜ«∞ „Ñ=∂}ÏÅ∞ ≥Å∞ã∞H˘#∞@‰õΩ

ã≤) J 茺ܫ∞# Ñ Œú «∞Å#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ñ~°∞K«∞@‰õΩ

_ç) Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ "åãÎqHõ =$kúx ≥Å∞ã∞H˘#∞@‰õΩ

67

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

GSDPÖ’ qq èŒ ~°OQÍÅ "å\Ï :

1955–56 #∞Oz 2008–09Å =∞ 茺 qq èŒ ~°OQÍÅ "å\Ï

~°OQÆO 1955–56 2004–2005 2010–2011(AE)

„áê äŒq∞Hõ~°OQÆO 64.5 27.9 24.6

kfifÜ«∞~°OQÆO 9.0 21.51 21.6

«$fÜ«∞~°OQÆO 26.5 50.6 53.5

⇒

ã∂÷ÅOQÍ Ñije¿ãÎ „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO "å\Ï GSDPÖ’ 1955–56 #∞Oz 2008–09 (Q) <å\H 65% #∞Oz

27%‰õΩ «yæ#k.

⇒

kfifÜ«∞ ~°OQÆO "å\Ï 9% #∞Oz 21.72%H ÃÑiy#k.

⇒

«$fÜ«∞~°OQÆO "å\Ï 26.5% #∞Oz 51.16%H ÃÑiy#k.

⇒

„Ñã∞Î åxH PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ GSDPÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï^•~°∞ «$fÜ«∞~°OQÆO (ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ ‰õÄ_® W Õ Ñiã≤÷u LOk.)

⇒

PO„ èŒ„Ñ Õâò GSDPÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#OkOKÕ Ô~O_»= ~°OQÆO „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO (ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ =∂„ «O «$fÜ«∞~°OQÆO

«~°∞"å « Z‰õΩ¯= "å\Ï #OkOKÕk kfifÜ«∞~°OQÆO).

⇒

PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ GSDPÖ’ «‰õΩ¯= "å\Ï #OkOKÕk kfifÜ«∞~°OQÆO (ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ «‰õΩ¯= "å\Ï#∞ JOkOKÕk „áê äŒq∞Hõ

~°OQÆO).

LÑ ~°OQÍÅ "åsQÍ GSDP (ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’) :

Sl.No. ~°OQÆO (Industry) 2001–01 2005–06 2010–11 (A)

% % %

1. =º=™êÜ«∞O, J@g, =∞ «ûº ãOÑ Œ

1.1Z =º=™êÜ«∞O 20.14 15.40 12.24

1.1a Ñâ◊√ãOÑ Œ 6.45 7.17 5.58

1.2 J@g ãOÑ Œ 1.02 0.73 1.16

1.3 KÕÑÅ ÃÑOÑHõO 2.53 2.37 2.52

=º=™êÜ«∞ ~°OQÆO 30.15 25.8 21.51

2. "≥∞ÿxOQ∑   HÍfis~ÚOQ∑ 2.84 3.02 3.05

3. =∂#∞ºá¶êºHõÛiOQ∑ 11.49 11.67 11.05

3.1 il+ì~ü¤ 7.80 8.15 8.1

3.2 J<£ il+ì~ü¤ 3.68 3.51 2.9

4. q Œ∞º ü, Qͺãπ, h\ ã~°Ñ¶~å 2.64 2.32 2.27

5. x~å‡}O 5.63 7.72 8.34

áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO (2{3{4{5) 22.61 24.73 24.7

68

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

6. =~°ÎHõO, ÇÏŸ@à◊√¡, Ô~™êìÔ~O@∞¡ 13.27 13.32 14.41

7. ~°"å}Ï, xÅfi, Hõ=¸ºxH+#∞¡ 7.28 9.78 8.96

7.1 Ô~·ÖËfiÅ∞ 1.40 1.42 1.03

7.2 W «~° ~°"å}Ï   xÅfi 4.21 4.74 5.20

7.3 ã=∂Kå~°=Ú 1.66 3.61 2.72

8 ÃѶ·<åxûOQ∑, cè=∂, iÜ«∞Öò Z¿ãì\ò   al<≥ãπ ¿ã=Å∞ 12.12 12.96 18.45

8.1 ÉϺOHOQ∑, cè=∂ 4.18 4.66 6.45

8.2 iÜ«∞Öò Z¿ãì\ò, al<≥ãπ ¿ã=Å∞ 7.93 8.29 12.00

9 ™ê=∂lHõ =ºHÎQÆ « ¿ã=Å∞ 14.55 13.50 11.93

9.1 „ÑÉèí∞ «fi áêÅ# 4.99 4.14 3.68

9.2 W «~° ¿ã=Å∞ 9.55 9.35 8.25

¿ã"å~°OQÆO (6{7{8{9) 47.22 49.57 83.8

LÑ~°OQÍÅ "åsQÍ Ñije¿ãÎ (2010–11 (AE) Ö’)

⇒

GSDPÖ’ =º=™êÜ«∞O (Ñâ◊√ ãOÑ Œ À HõeÑ≤) "å\Ï 2010–11(A) <å\H 17.82%xH «yæOk.

⇒

Ñâ◊√ ãOÑ Œ#∞ q∞#Ç~ÚOz XHõ =º=™êÜ«∂xfl fã∞‰õΩO>Ë H=ÅO 12% =∂„ «"Õ∞ =ã∞ÎOk.

⇒J@g ãOÑ Œ "å\Ï 1.16% QÍ L#flk.

⇒

"≥∞ÿxOQ∑   HÍfis~ÚOQ∑ "å\Ï <≥=∞‡kQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞K«∂ 3%H KÕiOk.⇒

"≥∞ÿxOQ∑ À Hõeû L#fl „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO "å\Ï 2010–11(A) <å\H 24.5%H «yæOk.

⇒

"≥∞ÿxOQ∑ À Hõeû L#fl áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕk =∂#∞ºá¶êºHõÛiOQ∑ ~°OQÆO (11%). nxÖ’

JkèHõ ÉèÏQÆO il+ì~ü¤ =∂#∞ºá¶êºHõÛiOQ∑ ~°OQÍx Õ.

⇒

áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ Ô~O_»=™ê÷#O x~å‡}Ïx Õ.

⇒

«$fÜ«∞ / ¿ã"å~°OQÆOÖ’ JxflO\Ï "å\Ï ÃÑ~°∞QÆ∞K«∞#flÑÊ\H©, #∂ «# Pi÷Hõ ãOã¯~°}Ö’ ÉèÏQÆOQÍ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆ

„áê è•#º « =∂~°∞@=Å¡ ™ê=∂lHõ ¿ã=Å "å\Ï XHõ "≥∂™êÎ~°∞QÍ «QÆ∞æK«∞#flk.

<À\ò :Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ „áê äŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèíl¿ãÎ GSDPÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#OkOK«∞@Ö’

"≥Ú Œ\ ™ê÷#O «$fÜ«∞ ~°OQÆO

Ô~O_»= ™ê÷#O „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO

z=i ™ê÷#O kfifÜ«∞ ~°OQÆO

Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ =º=™êÜ«∞O, Ñi„â◊=∞Å∞, ¿ã=Å∞ Jx qÉèíl¿ãÎ 2005–06 «~°∞"å « JOK«<åÅÖ’ GSDPÖ’

"≥Ú Œ\ ™ê÷#O ¿ã"å~°OQÆO

Ô~O_»= ™ê÷#O Ñi„â◊=∞Å ~°OQÆO

z=i ™ê÷#O =º=™êÜ«∞ ~°OQÆO

69

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

~°OQÆO 2004–05 2010–11(AE)

=º=™êÜ«∞O~°OQÆO 25.1 21.5

áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO 24.3 24.7

¿ã"å~°OQÆO 50.6 53.8

2001 =~°‰õÄ ~åR GSDP, «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞¡ :

ã¨O= «û~°O GDP & GSDP =$kú ~@∞ «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞

A.P India A.P India

1980–81 #∞O_ç 1990–91 5.5 5.37 3.33 3.24

1993–94 #∞O_ç 2001 5.31 6.13 4.04 4.38

⇒

ãOã¯~°}Å ÑÓ~°fiO ~åR GSDP =$kú ~@∞ 5.5%HÍQÍ, ãOã¯~°}Å «~°∞"å « =$kú ~@∞ 5.31%H Ñ_çáÈ~ÚOk.

⇒

ãOã¯~°}Å ÑÓ~°fiO, ÉèÏ~° ü HõO>Ë Z.Ñ≤. =$kú ~@∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õk, ãOã¯~°}Å «~°∞"å « ÉèÏ~° ü HõO>Ë Z.Ñ≤. =$kú

~@∞ «‰õΩ¯=QÍ LOk.

⇒

~åR «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞ ãOã¯~°}Å ÑÓ~°fiO (3.33%) HõO>Ë, ãOã¯~°}Å «~°∞"å « (4.04H) ÃÑiyOk.

⇒

Pâ◊Û~°ºHõ~°OQÍ GSDP =$kú ~@∞ «yæ<å, «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞ ÃÑiyOk. nxH HÍ~°}O 1990= Œâ◊HõOÖ’

~åROÖ’ [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ ~@∞ QÆ}hÜ«∞OQÍ «QÆæ_»"Õ∞.

⇒

2003–04 #∞Oz WO_çÜ«∂ =$kú ~@∞ HõO>Ë ~åR =$kú ~@∞ Z‰õΩ¯=QÍ LOk.⇒

J~Ú Õ 2008–09 ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ÉèÏ~° « =$kú~@∞ 6.7QÍ JOK«<å "ÕÜ«∞QÍ ~åR=$kú ~@∞ 5.02%QÍ JOK«<å

"ÕÜ«∞|_≥#∞.

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ GDP & GSDPÅ =$kú ˆ~@∞¡

A.P India

ã¨O= «û~°O GSDP =$kú ~@∞ GDP =$kú ~@∞

(HÀ@¡Ö’) % (HÀ@¡Ö’) %

2006–07 3,01,035 17.62 39,52,241 16.60

2007–08(R) 3,64,813 21.19 45,81,422 15.92

2008–09(P) 4,15,832 13.98 52,82,086 15.29

2009–10(Q) 4,75,267 14.29 61,33,230 16.11

2010–11(A) 5,65,066 18.89 72,56,571 18.32

R = Revised P= Provisional Q = Quick A = Advanced

⇒

2010–11 (A)Ö’ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ ~åR GSDP =$kú ~@∞ 18.89%. Wk WO_çÜ«∂ HõO>Ë Z‰õΩ¯=.

⇒

2006–07Ö’ ~åR GSDP „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ ã∞=∂~°∞ 3,00.000 HÀ@∞¡ ^•@QÍ, 2010–11 (A)Ö’ ~åR GSDP

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ ã∞=∂~°∞ 5,65,000 HÀ@¡ ~°∂II ^•\Ok.

70

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

P è•~° ãO= «û~°O (ã≤÷~°) èŒ~°ÅÖ’ GDP & GSDP =$kú ˆ~@∞¡

ã¨O= «û~°O GSDP =$kú ~@∞ GDP =$kú ~@∞

(HÀ@¡Ö’) % (HÀ@¡Ö’) %

2006–07 2,73,730 11.18 35,66,011 9.58

2007–08(R) 3,06,645 12.02 38,98,958 9.34

2008–09(P) 3,22,053 5.02 41,62,509 6.76

2009–10(Q) 3,40,712 5.79 44,93,743 7.96

2010–11(A) 3,71,007 8.89 48,79,232 8.58

⇒

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ~åR GSDP =$kú ~@∞ *ÏfÜ«∞ ™ê÷~Ú HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ LOk. J~Ú Õ 2008–09, 2009–2010 Ö’

=∂„ «O ~åR =$kú Õâ◊=$kú HõO>Ë «‰õΩ¯=QÍ LOk. 2010–11(A)Ö’ ~å„+ì =$kú Z‰õΩ¯=.

⇒

2010–11(A) Ö’ =º=™êÜ«∞~°OQÆO 8.39%, áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO 7.79%, ¿ã"å~°OQÆO 9.61%, GSDP =$kú

8.89% JOK«<å "ÕÃã#∞.

⇒

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ~åR GSDP 2006–07Ö’ 2,73,000 HÀ@∞¡ HÍQÍ 2010–11 (A)Ö’ 3,71,000 HÀ@¡‰õΩ KÕiOk.

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ ~åR   Õâ◊ «Åãi P^•Ü«∂Å∞, =$kú ~@∞¡ :A.P India

ã¨O= «û~°O «Åã¨i P^•Ü«∞O =$kú ~@∞ «Åãi P^•Ü«∞O =$kú ~@∞

2006–07 33,135 16.10 31,198 15.02

2007–08(R) 39,727 19.89 35,820 14.82

2008–09(P) 45,007 13.29 40,605 13.36

2009–10(Q) 51,025 13.37 46,492 14.50

2010–11(A) 60,224 18.03 54,527 17.28

⇒

2006–07Ö’ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ ~åR «Åãi P^•Ü«∞O ~°∂II 33,000/– HÍQÍ 2010–11Ö’ (A) „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ ~åR

«Åãi P^•Ü«∞O ~°∂II 60,224/–H ÃÑiyOk.

⇒

QÆ « H˘xfl ãO= «û~åÅ∞QÍ WO_çÜ«∂ «Åãi P^•Ü«∞O HõO>Ë, ~åR «Åãi P^•Ü«∞O Z‰õΩ¯=QÍ LO@∂ =zÛOk.

⇒

„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ 2010–11(A) ~åR «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞ 18.03%. Wk WO_çÜ«∂ (17.28%) HõO>Ë Z‰õΩ¯=.

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ (2004–2005) ~åR, Õâ◊ «Åãi P^•Ü«∂Å∞, =$kú ~@∞¡

A.P India

ã¨O= «û~°O «Åã¨i P^•Ü«∞O =$kú ~@∞ «Åãi P^•Ü«∞O =$kú ~@∞

2006–07 30,114 9.56 28,083 7.91

2007–08(R) 33,239 10.38 30,354 8.09

2008–09(P) 34,716 4.44 31,801 4.77

2009–10(Q) 36,345 4.69 33,731 6.07

2010–11(A) 39,240 7.97 36,003 6.74

71

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

⇒

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ~åR «Åãi P^•Ü«∞O 2006–07Ö’ ~°∂II30,100/– HÍQÍ, 2010–11(A) <å\H ~°∂II39,200/–H

ÃÑiyOk.

⇒

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ~åR «Åãi P^•Ü«∞O WO_çÜ«∂ HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ LOk.

⇒

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞ QÆ « H˘xfl ãO= «û~åÅ∞QÍ WO_çÜ«∂ HõO>Ë =∞# ~åROÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ

L#flÑÊ\H©, 2008–09, 2009–10 Ö’ =∂„ «O WO_çÜ«∂ HõO>Ë, ~åROÖ’ «‰õΩ¯=QÍ LOk.

2009–10Ö’ xHõ~° ~å¢ëêì •Ü«∞O (NSDP) Z‰õΩ¯=QÍ QÆÅ ~å¢ëêìÅ∞ („Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’):

1 =∞Ç~å„+ì – 7,17,000 HÀ@∞¡

2 L «Î~°„Ѩ Õâò – 4,28,000 HÀ@∞¡

3 PO„ 茄Ѩ Õâò – 3,68,700 HÀ@∞¡

«Åãi ~åR P^•Ü«∞O :

2009–10Ö’ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ ~å¢ëêìÅ∞, HO„ Œáêe « „áêO`åÅ∞ :

1. K«O_ôѶ∞~ü – 1,28,000

2. áêO_çKÕÛi – 89,000

3. ÇÏ~åº<å – 77,000

4. ÑO*ÏÉò – 61,000⇒

J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ HO„ Œáêe « „áêO «O

→ K«O_èôѶ∞~ü (1,28,000/–)

⇒

J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ ~åRO

→

QÀ"å

⇒

ÃÑ ŒÌ ~å¢ëêìÖ’¡ J «ºkèHõ P^•Ü«∞O QÆÅ ~åRO

→

ÇÏ~åº<å (77,878/–)

⇒

Ju «‰õΩ¯= «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ ~åRO

→

cÇ~ü (14,654/–)

GDDP (Gross District Domestic product) :

XHõ lÖÏ¡ Éè∫QÀoHõ ZÅ¡Å ÑikèÖ’ XHõ ãO= «û~° HÍÅOÖ’ L «ÊuÎ KÕã≤# =ã∞Î ¿ã=Å Pi÷Hõ qÅ∞=#∞, P lÖÏ¡ "≥Ú «ÎO

P^•Ü«∞O (ã∂÷Å lÖÏ¡ L «ÊuÎ) JO Œ∞~°∞.

„Ѩã¨∞Î « èŒ~°ÅÖ’ :

⇒

2009–10(Q)Ö’ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ J «ºkèHõOQÍ GDDP QÆÅ lÖÏ¡

→

ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ (42,006 HÀ@∞¡)

Ô~O_»= lÖÏ¡

→

qâßYÑ@flO (36,229 HÀ@∞¡)

J «ºÅÊ GDDP QÆÅ lÖÏ¡

→

q[Ü«∞#QÆ~°O (9,924 HÀ@∞¡)

Ô~O_»= lÖÏ¡

→

NH͉õΩà◊O (10,023 HÀ@∞¡)

72

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ :

2009–10(Q)ÅÖ’ J «ºkèHõ GDDP QÆÅ lÖÏ¡

→

ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ (31,670 HÀ@∞¡)

Ô~O_»= lÖÏ¡

→

qâßYÑ@flO (26,801 HÀ@∞¡)

J «ºÅÊ GDDP QÆÅ lÖÏ¡

→

NH͉õΩà◊O (6,819 HÀ@∞¡)

Ô~O_»= lÖÏ¡

→

q[Ü«∞#QÆ~°O (7,117 HÀ@∞¡)

„áêO`åÅ "åsQÍ Ñije¿ãÎ J «ºkèHõ P^•Ü«∞O =KÕÛ „áêO «O

→

≥ÅOQÍ}Ï

Ô~O_»=k

→

HÀ™êÎ PO„ èŒ

J «ºÅÊ P^•Ü«∞O =KÕÛ „áêO «O

→

~åÜ«∞Åã‘=∞

lÖÏ¡ «Åãi P^•Ü«∞O :

lÖÏ¡ P^•Ü«∂xfl (GDDP), lÖÏ¡ [<åÉèÏKÕ ÉèÏy¿ãÎ «Åãi lÖÏ¡ P^•Ü«∞O (per capita GDDP) =ã∞ÎOk.

„Ѩã¨∞Î « èŒ~°ÅÖ’ :

2009–10(Q)ÅÖ’ J «ºkèHõ lÖÏ¡ «Åãi P^•Ü«∞O ( «Åãi GDDP) QÆÅ lÖÏ¡

ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £

→

(86,012/–)

Ô~O_»=™ê÷#O – qâßYÑ@flO

→

(73,964/–)

J «ºÅÊ lÖÏ¡ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ lÖÏ¡ – NH͉õΩà◊O →

(33,779/–)

Ô~O_»= lÖÏ¡ – =~°OQÆÖò →

(37,614/–)

ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ :

2009–10(Q)ÅÖ’ J «ºkèHõ lÖÏ¡ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ lÖÏ¡ –

ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £

→

64,620/–

Ô~O_»= ™ê÷#O – qâßYÑ@flO

→

54,094/–

J «ºÅÊ lÖÏ¡ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ lÖÏ¡ – NH͉õΩà◊O

→

23,010/–

Ô~O_»=™ê÷#O – q[Ü«∞#QÆ~°O

→

26,621/–

⇒

ã∂÷Å ã≤÷~° =¸Å èŒ# HõÅÊ# : Pi÷Hõ =º=ã÷ L`åÊ ŒHõ â◊HÎ =¸Å èŒ# ãOK«Ü«∞#OÃÑ· P è•~°Ñ_ç LO@∞Ok. nxx

=¸Å èŒ# HõÅÊ#`À JOK«<å "Õ™êÎ~°∞. JkèHõ =¸Å èŒ# ãOK«Ü«∞#O =Å# JkèHõ =$kú ~@∞ ãOÉèíqOK«∞#∞.

⇒

ã∂÷Å ã≤÷~°=¸Å èŒ# HõÅÊ# (Gross Fixed Capital Formation GFCF)ÃÑ· L`åÊ ŒHõ ™ê=∞~°÷ºO P è•~°Ñ_»∞#∞. nxx

QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux "å_»∞`å~°∞. ¢ÃÑ·"Õ\ò HÍ~˘Ê~\ò ~°OQÆOÖ’ GFCF‰õΩ ãO|OkèOz# ã=∂Kå~°O

RBI J 茺ܫ∞<åÅ∞ ^•fi~å ¿ãHõi™êÎ~°∞.

⇒

GFCF#∞ ~åROÖ’ GSDPÖ’ âß «OQÍ =ºHõÎÑ~°∞™êÎ~°∞.

73

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

GFCF as percentage of GSDP

Year Andhra Pradesh All India

2004 - 05 25.86 31.31

2005 - 06 28.21 33.20

2006 - 07 28.82 34.04

2007 - 08 30.08 35.54

2008 - 09(P) 29.43 34.75

⇒

GFCFÖ’ „ÑÉèí∞ «fi ¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÍÅ "å\Ï Ñije¿ãÎ ¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÆO "å\Ï ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =ã∞ÎOk. J «ºkèHõ "å\Ï ¢ÃÑ·"Õ\ò

~°OQÍx Õ!

~°OQÆO 1999–2000 2007–08 2008–2009(P)

¢ÃÑ·"Õ\ò 67.7 70.36 69.95

„ѨÉèí∞ «fi 32.3 29.64 30.05

GSDP „áê è•#º « :

⇒

~åR Pi÷HÍaè=$kú f~°∞ ≥#∞flÅ∞ ≥Å∞ã∞H˘#∞@‰õΩ LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞.

⇒

~åR «Åãi P^•Ü«∞O#∞, « •fi~å „Ñ[Å r=# „Ñ=∂}O#∞ ≥Å∞ã∞H˘#∞@‰õΩ LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞.

⇒

~åROÖ’ =KÕÛ x~å‡}Ï «‡Hõ =∂~°∞ÊÅ∞ J=QÍÇÏ#‰õΩ LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞.

⇒~å¢ëêìxfl, W «~° ~å¢ëêìÅ`À áÈeÛ, ~åR ™ê÷<åxfl JOK«<å "Õ¿ãO Œ∞‰õΩ LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞.⇒

~åROÖ’ qq èŒ ~°OQÍÅ ™ê¿ÑHõΔ „áê è•#º «#∞ ≥Å∞ã∞H˘<ÕO Œ∞‰õΩÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞.

⇒

~åR „Ñ}ÏoHõʼnõΩ P è•~°O.

⇒

~åROÖ’ á⁄ Œ∞ÑÙ, ÃÑ@∞ì|_»∞ÅÃÑ· J=QÍÇÏ#‰õΩÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞.

⇒

lÖÏ¡Å"ås L «ÊuÎx QÆ}OK«∞@^•fi~å, „áêOfÜ«∞ Jã=∂# «Å#∞ J~°÷O KÕã∞HÀ=K«∞Û#∞.

⇒

~åR ã∂÷Å Pi÷Hõ q è•<åÅ#∞ J=QÍÇÏ# KÕã∞H˘#∞@‰õΩÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞.

� PO„ 茄Ѩ ÕâòÖ’ =$ «∞ÎÅ "ås qÉèí[# :

PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ Pi÷Hõ =º=ã÷ x~å‡}ÏxH ÑxKÕÜ«Ú „â◊=∞â◊HÎH =∞ 茺 "≥·~°∞ 茺O Hõ#|_»∞ «∞Ok. QÆ « 40 ãO= «û~åÅ#∞

Ñije¿ãÎ =$ «∞ÎÅ"ås qÉèí[# WOK«∞q∞OK«∞QÍ J\Ï¡Q LOk. =∞~À"≥·ÑÙ Ö’ qq èŒ ~°OQÍÅ #∞Oz =KÕÛ "å\Ï

K≥ÑÙÊHÀ Œy# q èŒOQÍ =∂~°∞Ê =ã∞ÎOk. „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO #∞Oz #∞Oz =KÕÛ "å\Ï «QÆ∞æ «∂ =ã∞ÎOk.

ѨxKÕ¿ã"åi âß`«O =∞iÜ«Ú Ñ¨xKÕ¿ã"åi âß`«O =∞iÜ«Ú Ñ¨xKÕ¿ã"åi âß`«O =∞iÜ«Ú Ñ¨xKÕ¿ã"åi âß`«O =∞iÜ«Ú Ñ¨xKÕ¿ã"åi âß`«O =∞iÜ«Ú GSDP Ö’ "åi âß`«O Ö’ "åi âß`«O Ö’ "åi âß`«O Ö’ "åi âß`«O Ö’ "åi âß`«O

~°OQÆO 1960–61 2000–01

work force (%) GSDP(%) work force (%) GSDP(%)

„áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO 72 63.49 64.6 36.64

kfifÜ«∞ ~°OQÆO 13 11.49 13.0 21.08

«$fÜ«∞ ~°OQÆO 15 25.02 22.4 42.28

74

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

– ÃÑ· QÆ}ÏOHÍÅ∞ Ñije¿ãÎ =º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÃÑ· P è•~°Ñ_Õ [<åÉèÏ 72% #∞Oz 65%H «yæOk. D «QÆ∞æ ŒÅ KåÖÏ

«‰õΩ¯=QÍ LOk.

=∞~À"≥·ÑÙ L «ÊuÎÖ’ Ñije¿ãÎ „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO "å\Ï 63% #∞Oz 2000–01H 36%‰õΩ, 2006–07 <å\H 26%H

«yæOk. JO>Ë GSDP Ö’ „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO "å\Ï Z‰õΩ¯=QÍ LOk.

– JO ÕHÍHõ =º=™êÜ«∞~°OQÆO #∞Oz «Åãi P^•Ü«∞O «‰õΩ¯=QÍ LO_»_»"Õ∞HÍHõ «QÆ∞æ «∂ =ã∞ÎOk. nx=Å¡ P^•Ü«∞

Jã=∂# «Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞#flq.

=º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ ѨxKÕ¿ã"å~°∞ : (=º=™êÜ«∞^•~°∞Å∞, =º=™êÜ«∞ „âßq∞‰õΩÅ∞)

– PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ =º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ =º=™êÜ«∞^•~°∞Å J#∞áê «O x~°O «~°O «QÆ∞æ «∂ =ã∞ÎOk. =∞~À"≥·ÑÙ1971 #∞Oz

=º=™êÜ«∞ „âßq∞‰õΩÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞K«∞<åfl~°∞.Wk qKåiOK« ŒQÆæ JOâ◊O

– 1991 «~°∞"å « ‰õÄ_® "≥Ú «ÎO =º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ ÑxKÕ¿ã"å~°∞ 69%‰õΩ #"≥∂ ŒÜ«∂º~°∞.

– 1991–2001 =∞ 茺 Ñije¿ãÎ "≥Ú «ÎO ÑxKÕ¿ã "åiÖ’ =º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ ÑxKÕ¿ã"åi âß «O 68.6% #∞Oz

62%H «yæOk. nxH HÍ~°}O =º=™êÜ«∞O KÕ¿ã =º=™êÜ«∞^•~°∞Å∞ 27% #∞Oz 22%H «QÆæ_»"Õ∞.

– 2001 <å\H 62% (=º=™êÜ«∞^•~°∞Å∞ { =º=™êÜ«∞ÑÙ ‰õÄbÅ∞) ÑxKÕ¿ã "å~°∞ =º=™êÜ«∞OÃÑ· P è•~°Ñ_»∞K«∞<åfl~°∞.

Wk ÑO*ÏÉòÖ’ 39% «q∞à◊<å_»∞Ö’ 49%QÍ LOk. JO ÕHÍHõ XH˘¯Hõ =º=™êÜ«∞^•~°∞_çH ãQÆ@∞#∞ W ŒÌ~°∞ =º=™êÜ«∞

„âßq∞‰õΩÅ∞<åfl~°∞. cÇ~ü «~°∞"å « J «ºkèHõ =º=™êÜ«∞ „âßq∞‰õΩÅ∞#fl ~åRO PO„ èŒ„Ñ Õâò.

HÍÅO =º=™êÜ«∞^•~°∞Å∞ =º=™êÜ«∞Ѩ٠"≥Ú «ÎO =º=™êÜ«∞^•~°∞Å, =º=™êÜ«∞

„âßq∞‰õΩÅ∞ =º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ Ñx KÕ¿ã"å~°∞ „âßq∞‰õΩÅ x+ÊuÎ

1961 40.12 28.59 68.71 0.71

1981 32.74 36.79 69.53 1.12

1991 27.74 40.87 68.61 1.47

2001 22.70 39.60 62.30 1.74

2001 <å\H =º=™êÜ«∞^•~°∞Å∞ 22.70% HÍQÍ =º=™êÜ«∞„âßq∞‰õΩÅ∞ 39.60% HõÅ~°∞.

– PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ ‰õÄ_® ÃÑ· =º`åºãO lÖÏ¡H, lÖÏ¡H =∂~°∞ «∞Ok. «∂~°∞ÊQÀ^•=iÖ’ =º=™êÜ«∞^•~°∞Å∞ 11.3% HÍQÍ,

=º=™êÜ«∞ „âßq∞‰õΩÅ∞ 50.9%QÍ #"≥∂ ŒÜ«∂º~°∞.

– Hõ$+‚, QÀ^•=i „áêO «OÖ’ =º=™êÜ«∞ „âßq∞‰õΩÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ HO„nHõ$ «"≥∞ÿ L<åfl~°∞. nx=Å# Éèí∂q∞ ÑOÑ≤}© KÕã≤ Éèí∂

ãOã¯~°}Å∞ J=∞Å∞ KÕÜ«∞=Åã≤# P=â◊ºHõ « LO Œx ≥Å∞ã∞ÎOk.

75

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

KEY POINTS

1. ã∂÷Å L «ÊuÎ, xHõ~° L «ÊuÎH Õ_®

→

«~°∞QÆ∞ ŒÅ

2. ã∂÷Å L «ÊuÎ – «~°∞QÆ∞ ŒÅ

→

xHõ~° L «ÊuÎ

3. xHõ~° L «ÊuÎ { «~°∞QÆ∞ ŒÅ

→

ã∂÷Å L «ÊuÎ

4. «~°∞QÆ∞ ŒÅ‰õΩ =∞~˘Hõ ¿Ñ~°∞

→

ã≤÷~° =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO

5. ã∂÷Å ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ, ã∂÷Å *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎH Õ_®

→

xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA)

6. ã∂÷Å *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ – NFIA

→

ã∂÷Å ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ

7. ã∂÷Å ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ + NFIA

→

ã∂÷Å *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ

8. U ãO Œ~°ƒùOÖ’ GNP > GDPQÍ LO@∞Ok

→

NFIA èŒ<å «‡Hõ"≥∞ÿ Õ

9. U ãO Œ~°ƒùOÖ’ GDP > GNPQÍ LO@∞Ok

→

NFIA ~°∞}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ Õ

10. =zÛ# q ÕjHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O(R) – q Õj HÍ~°Hõ K≥e¡OÑÙÅ∞(P)

→

NFIA

11. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∂xH, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº

P^•Ü«∂xH Õ_®

→

xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

12. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O – xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ ´

→

L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O

13. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O{xHõ~°Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞´→

=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O

14. xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ J#QÍ→

Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞

15. GDP + NFIA =

→

GNP

16. GNP - «~°∞QÆ∞ ŒÅ (D)

→

NNP

17. NNPMP

- xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

→

NNPFC

18. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ<Õ

→

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O JO Œ∞~°∞

19. x~°∞^ÀºQÆ Éèí$u, q^•º~°∞÷ÅHKÕÛ ™ê¯Å~ü+≤Ñπû, =$ Œ∞úʼnõΩ,

i>ÿ~ü J~Ú#"åiH WKÕÛ Ñ¶≤OKè«#∞¡, „ÑÉèí∞ «fi ~°∞}OÃÑ· =_ô¤

→

|kb K≥e¡OÑÙÅ∞

20. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – „ÑÉèí∞ «fi Pã∞ÎÅ #∞Oz =KÕÛ P^•Ü«∞O,á⁄ Œ∞ÑÙ

{ |kb K≥e¡OÑÙÅ∞

→

¢ÃÑ·"Õ\ò P^•Ü«∞O

21. ¢ÃÑ·"Õ\ò P^•Ü«∞O – ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ – HÍ~˘Ê~\ò Ñ#∞flÅ∞

→

=º+≤ì P^•Ü«∞O

22. =º+≤ì P^•Ü«∞O – =º+≤ì Ñ#∞flÅ∞

→

=ºÜ«∞~°› P^•Ü«∞O

23. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

→

«Åãi P^•Ü«∞O

[<åÉèÏ ´

24. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú ~@∞ – [<åÉèÏ =$kú ~@∞ ´

→

«Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞

25. „Ñã∞Î « =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ÖH¯OK«∞@

→

<å=∞=∂„ «ÑÙ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

76

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

26. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ÖH¯OK«∞@

→

"åãÎ= *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

27. Value Added, Industrial origin, Net output method

→

L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu

28. Gross value of output - intermediate consumption

→

Gross value added

29. Gross value added - Depreciation

→

Net value added

30. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’,

KÕ~åÛeû# JOâßÅ∞

→

ãfiÜ«∞O qxÜ≥∂QÆO

Inputed Rent, Interest

31. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ q∞#Ç~ÚOK«=Åã≤# JOâßÅ∞

→

QÆ$Ç≤Ï} ¿ã=Å∞, áê « =ã∞Î=ÙÅ J=∞‡HõO,

¿+~°∞¡, ÉÏO_»∞¡ J=∞‡HÍÅ=Å¡ =KÕÛ P^•Ü«∞O

32. Factor Payment, Distributed share method

→

P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu

33. É’#ãπ, Hõg∞+<£, Lz « Ü« xá¶ê~°O, q Œº, ~°"å}Ï ÖÏO\˜

=ã∞Î "Õ «#O, _çq_≥O_£Å∞, áê « HÍ~°∞ J"Õ∞‡@ÑÙ_»∞, ¿+~°∞¡

J"Õ∞‡@ÑÙ_»∞ „É’Hõ~ü Hõg∞+<£

→

P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ KÕ~åÛe

34. K«@ì =ºu~Hõ „ Œ=ºO, |kb K≥e¡OÑÙÅ∞, ÖÏ@sÅ^•fi~å =zÛ#

P^•Ü«∞O

→

P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ KÕ~åÛ~å Œ∞

35. Income disposal, consumption and investment method→

=ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu

36. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ GDP =→

C + I + G + (X - M)

37. xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ J#QÍ

→

ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – kQÆ∞=∞ «∞Å∞

38. q Õj "åºáê~°O ÖËx Pi÷Hõ =º=ã÷

→

Closed Economy / Autarky

39. ÉèÏ~° « Õâ◊ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ LÑÜ≥∂yOKÕ Ñ Œúu

→

=¸_»∞ Ñ Œú «∞Å∞ (L «ÊuÎ { P^•Ü«∞ {

=ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œú «∞Å∞)

40. „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ x~å‡}~°OQÆOÖ’ J=ÅOaèOKÕ Ñ Œúu

→

=ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu

41. =º=™êÜ«∞O J@g, =∞ «ûº ãOÑ Œ { QÆ#∞Å∞ „ «=fiHõO

→

„áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO

42. kfifÜ«∞ ~°OQÆO { QÆ#∞Å∞ „ «=fiHõO

→

áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO

43. 1980 =~°‰õΩ 3.5%QÍ L#fl =$kú~@∞#∞ 'Ç≤ÏO Œ∂ =$kú ~@∞—QÍ

"åºMϺxOz#k

→

„á⁄II ~å*òHõ$+‚

44. WO_çÜ«∂Ö’ J «ºkèHõ =$kú ~@∞ #"≥∂ ≥·# ãO= «û~°O

→

1988–89

45. WO_çÜ«∂Ö’ J «ºkèHõ =$kú ~@∞ #"≥∂ ≥·# „Ñ}ÏoHõ

→

10= „Ñ}ÏoHõ (7.8%)

46. =∞# Õâ◊OÖ’ JkèHõ ~°∞}Ï «‡Hõ =$kú ~@∞ ãOÉèíqOz# ãO= «û~°O

→

1979–80

47. =∞# Õâ◊OÖ’ «‰õΩ¯= =$kú #"≥∂ ≥·# „Ñ}ÏoHõ

→

3= „Ñ}ÏoHõ

48. „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#OkOKÕ ~°OQÆO

→

¿ã"å~°OQÆO (55%)

77

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

49. „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ Ju «‰õΩ¯= "å\Ï#OkOKÕ ~°OQÆO

→

„áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO

50. „ÑÉèí∞ «fi, ¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÍÅÖ’ JkèHõ "å\Ï#OkOKÕk

→

¢ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÆO

51. „QÍg∞}, Ñ@ì} „áêO`åÅÖ’ JkèHõ "å\Ï#OkOKÕ ~°OQÆO

→

Ñ@ì} „áêO «O

52. =º=ã‘÷Hõ$ «, J=º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÍÅÖ’ JkèHõ "å\Ï#OkOKÕ ~°OQÆO

→

J=º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO

53. „QÍg∞} ã∂÷Å ÕjÜ«∞ L «ÊuÎÖ’ JkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕk

→

=º=™êÜ«∞~°OQÆO

54. "≥Ú Œ\™êiQÍ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å "Õã≤#k

→

^•^•ÉÏ~Ú <Ò~Àl

55. Poverty and UnBritish Rule in India „QÆO äŒHõ~°Î

→

^•^•ÉÏ~Ú <Ò~Àl

56. ™êfi «O„ «ºO ÑÓ~°fiÑÙ JOK«<åÅÖ’ Z‰õΩ¯= âߢã‘ÎÜ«∞ « À ‰õÄ_ç#

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅ∞

→

_®II q.ÔH.P~ü.q. ~å=Ù

57. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\© (1949)H J 茺‰õΔΩ_»∞

→

Ñ≤.ã≤. =∞ÇÏÖò<Àaãπ

58. C.S.O. (Central statistical organisation) HO„ Œ HÍ~åºÅÜ«∞O

→

#∂º_èçb¡

59. „Ñã∞Î «O ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ÖH¯OKÕk

→

C.S.O

60. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åʼnõΩ „Ñã∞Î «O fã∞H˘<Õ P è•~° ãO= «û~°O

→

2004–2005

61. QÆ$Ç≤Ï} ¿ã=Å∞ ÖH¯OÑÙ, W<≥fiO@s =∂~°∞Ê qÅ∞= Hõ@∞ì@

„ Œ=º =∂Ô~¯\òÖ’H ~åx =ã∞Î=ÙÅ∞, K«@ì =ºu~Hõ „ Œ=ºO, =$uÎ

„Ñ ÕºH©Hõ~°} ÖËHõáÈ=Ù@ etc. → *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}# ã=∞ãºÅ∞

62. QÆ$ÇÏ ~°OQÆO { ãOã÷Å ~°OQÆO QÆÅ Pi÷Hõ =º=ã÷→

Two sector Economy

63. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇxH z„ èŒO

→

á⁄ Œ∞ÑÙ

64. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxH Injection Uk

→

ÃÑ@∞ì|_ç

65. Ô~O_»∞ ~°OQÍ Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ P^•Ü«∞ ã=∞`Òź x|O èŒ#

→

á⁄ Œ∞ÑÙ ´ ÃÑ@∞ì|_ç

66. QÆ$ÇÏ { ãOã÷Å ~°OQÍxH „ÑÉèí∞ «fi ~°OQÆO KÕi Õ

→

Three Sector Economy

67. =¸_»∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ LeakageQÍ Ñ≤Å∞=|_Õk

→

Ѩ#∞flÅ∞

68. =¸_»∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ InjectionQÍ Ñx KÕÜ«Ú#k

→

„ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O

69. Closed Economy + q Õj "åºáê~° ~°OQÆO

→

Four Sector / Open Economy

70. <åÅ∞QÆ∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ LeakageQÍ ÑxKÕÜ«Ú#k

→

kQÆ∞=∞ «∞Å∞

71. <åÅ∞QÆ∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ InjectionQÍ ÑxKÕÜ«Ú#k

→

ZQÆ∞=∞ «∞Å∞

72. HDIx 1990 #∞Oz ~°∂á⁄OkOKÕk

→

UNDP

73. HDI ~°∂ÑteÊ

→

=∞ǨÏ|∂Éò–LÖò–ǨH±

74. PÜ«Ú~åúÜ«∞O { JHõΔ~å㺠« { «Åãi GDP J<Õk

→

HDIÖ’x JOâßÅ∞

75. UNDP "å~°∞ ~°∂á⁄OkOKÕ HDIÖ’ «Åãi GDP

→

US$Ö’ H˘#∞QÀÅ∞ â◊HÎ ã=∂# « (PPP)

~°∂ÑOÖ’ fã∞‰õΩO\Ï~°∞

78

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

76. HDR 2010Ö’ WO_çÜ«∂ ™ê÷#O

→

119= ~åºOH± (0.519)

77. 15 ~å¢ëêìÅÖ’ HDI1, HDI

2, HDI

3, HDI

4 QÆ}Oz#k

→

a+fil ü QÆ∞ÇÏ

78. *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõ (NHDR 2001) ~°∂á⁄OkOz#k

→

„Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞O

79. NHDR 2001Ö’ „Ñ äŒ=∞, z=i ™ê÷<åÅ∞ á⁄Ok# ~å¢ëêìÅ∞

→

H~°à◊, cÇ~ü

80. NHDR 2001Ö’ AP ™ê÷#O

→

10= ~åºOH± (0.416)

81. =∞# Õâ◊OÖ’ "≥Ú Œ\QÍ =∂#"åaè=$kú ã∂px «Ü«∂~°∞KÕã≤# ~åRO

→

=∞ 茺„Ñ Õâò

82. PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ HDIx «Ü«∂~°∞KÕã≤#k

→

CESS

83. AP HDRÖ’ =∂#"åaè=$kú ã∂p (2001)Ö’ "≥Ú Œ\,

z=i ™ê÷<åÅ∞

→

ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £, =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü

84. =∞# ~åROÖ’ ~åR L «ÊuÎ (GSDP)x QÆ}OKÕk

→

DES (Pi÷Hõ, QÆ}ÏOHõ _≥·Ô~Hõì~\ò)

85. ~åROÖ’ GSDPx QÆ}OKÕ Ñ Œúu

→

L «ÊuÎ { P^•Ü«∞ { =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ

Ñ Œú «∞Ö’¡

86. ~åR P^•Ü«∂xfl (GSDP), ÖH¯OKÕO Œ∞‰õΩ „Ñã∞Î «

P è•~° ãO= «û~°O

→

2004–05

87. GSDPÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO

→

¿ã"å~°OQÆO

88. 2010–11(A) JOK«<åÅÖ’ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ ~åR

«Åãi P^•Ü«∞O→

60,000 (ÃÑ·QÍ)

89. 2010–11 (A) JOK«<åÅÖ’ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ~åR «Åãi P^•Ü«∞O

→

39,200 (ÃÑ·QÍ)

90. J «ºkèHõ xHõ~° ~å¢ëêì •Ü«∞O (NSDP) QÆÅ ~åRO

→

=∞Ç~å„+ì

91. 2009–10Ö’ J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O („Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’)

QÆÅ „áêO «O

→

K«O_èôѶ∞~ü

92. 2008–09Ö’ J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ

(„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’) ~åRO

→

QÀ"å

93. 2009–10(Q)Ö’ J «ºkèHõ lÖÏ¡ P^•Ü«∞O (GDDP) QÆÅ lÖÏ¡

→

ÃÇ·Ï^•~åÉÏ £

94. 2009–10(Q)Ö’ J «ºÅÊ lÖÏ¡ P^•Ü«∞O (GDDP) QÆÅ lÖÏ¡

→

q[Ü«∞#QÆ~°O(„Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’)

95. „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ JkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ lÖÏ¡

2009–10(Q)

→

ÃÇ·Ï^•~åÉÏ £

96. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ JkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ lÖÏ¡ (2009–10)

→

ÃÇ·Ï^•~åÉÏ £

97. „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ J «ºÅÊ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ lÖÏ¡ (2009–10)

→

NH͉õΩà◊O

98. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ J «ºÅÊ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ lÖÏ¡ (2009–10)

→

NH͉õΩà◊O

79

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

ONE WORD QUESTIONS1. xiú+ì HÍÖÏxH (Point of Time) K≥Ok#k.

[. xÅfi K«ÖÏOHõO (Stock variable).

2. xÜ«∞q∞ « HÍÖÏxH (Period of Time) K≥Ok#k.

[. „Ñ"åÇÏ K«ÖÏOHõO (Flow variable).

3. *ÏfÜ«∞ ãOÑ Œ ÕxH K≥Ok#k.

[. Stock variable.

4. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O J<Õk ÕxH K≥Ok#k.

[. „Ñ"åÇÏ K«ÖÏOHõO (National Income is Flow concept).

5. Õâ◊ [<åÉèÏ U~°Hõ"≥∞ÿ# K«ÖÏOHõO.

[. Stock variable.

6. [##, =∞~°}ÏÅ ãOYº U ~°Hõ"≥∞ÿ# K«ÖÏOHõOÅ∞.

[. Flow variables.

7. L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ áêÖ’æx W «~° =ã∞Î=ÙÅ L «ÊuÎH ^ÀÇÏ ŒÑ_Õ =ã∞Î=ÙÅ<Õ=∞O Œ∞~°∞?

[. =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅ∞ (Intermediate goods).

8. =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅ#∞ LÑÜ≥∂yOKÕ"å~°∞.

[. L «ÊuÎ •~°∞Å∞.

9. =∂#= HÀÔ~¯Å#∞ „Ñ «ºHõΔOQÍ f~Û =ã∞Î=ÙÅ∞.

[. JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ∞ (Final goods).

10. JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ#∞ LÑÜ≥∂yOKÕ"å~°∞?

[. L «ÊuÎ •~°∞Å∞ =∞iÜ«Ú qxÜ≥∂QÆ •~°∞Å∞.

11. xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ#QÍ?

[. Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ qÅ∞=#∞Oz ãaû_ôÅ∞ fã≤"ÕÜ«∞QÍ =zÛ#q.

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ J~°÷O – x~°fiK«<åÅ∞12. Õâ◊OÖ’x =º‰õΩÎÅ, ãOã÷Å P^•Ü«∂Å "≥Ú`åÎxfl D q èŒOQÍ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞.

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O.

13. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O J<Õk „Ñ"åÇÏ K«ÖÏOHõO HÍ|\ì ™ê è•~°}OQÍ ZO «HÍÖÏxH ÖH¯™êÎ~°∞?

[. XHõ ãO= «û~°O#‰õΩ.

14. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞<Õk U~°Hõ"≥∞ÿ# L «ÊuÎx ≥Å∞ÑÙ «∞Ok.

[. JOu=∞ =ã∞Î L «ÊuÎx (Wk Õâ◊OÖ’ÑÅQÍx, "≥Å∞ÑÅQÍx [iy LO_»=K«∞Û).

80

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

15. „ Œ=ºO`À H˘Å=_®xH gÖ·, q ÕâßÅ#∞O_ç =KÕÛ xHõ~° P^•Ü«∞"≥∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞x x~°fizOz#k?

[. Ñ‘QÆ∂.

16. „â◊=∞, =¸Å èŒ#O #∞ LÑÜ≥∂yOz, ãÇÏ[=#~°∞Å∞ ãÇÜ«∞O`À „ÑuãO= «û~°O L «ÊuÎ KÕ¿ã Éè∫uHõ, JÉè∫uHõ

xHõ~°=ã∞οã=Å L «Ê ÕÎ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞x x~°fizOz#k?

[. =∂~°¬Öò.

17. XH =ã∞Î=Ù#∞ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ qÅ∞=Hõ@ì‰õΩO_® Jxfl =ã∞Î=ÙÅ#∞ ÖH¯OK«∞@ÜÕ∞ *ÏfÜ«∂^•=∞#flk?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞Hõq∞\ (NIC).

18. "Õ «<åÅ∞, ÉèÏ@HõO, =_ô¤, ÖÏÉèÏÅ∞ ~°∂ÑOÖ’ ã$+≤ìOKÕ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ P^•Ü«∞"Õ∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O?

[. HO„ ŒQÆ}ÏOHõ ãOã÷ (CSO).

=ÚYº"≥∞ÿ# ÉèÏ=#Å∞ =∞ 茺 Õ_®

A) ã∂÷Å L «ÊuÎ (Vs) xHõ~° L «ÊuÎ

19. ã≤÷~°=¸Å èŒ#O J#QÍ?

[. H˘O «HÍÅ=Úáê@∞ x~å@OHõOQÍ L «ÊuÎxK≥Û"å\ÃÑ· KÕ¿ã ÃÑ@∞ì|_çx ã≤÷~°=¸Å èŒ#O JO Œ∞~°∞.

20. ã≤÷~°=¸Å èŒ#O #‰õΩ L^•ÇÏ~°}?

[. Ü«∞O„`åÅ∞, Éèí=<åÅ∞, ÑiHõ~åÅ∞ "≥ÚII#q.

21. ã≤÷~°=¸Å èŒ<åxfl L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ LÑÜ≥∂yOKÕ@ÑÙ_»∞ H˘O « J~°∞QÆ∞, «~°∞QÆ∞ (Wear and Tear) #‰õΩ Ö’#QÆ∞#∞.

nxx U=∞O Œ∞~°∞?

[. «~°∞QÆ∞ ŒÅ (Depreciation).

22. ã≤÷~°=¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO (Consumption of fixed capital) #‰õΩ =∞~˘Hõ¿Ñ~°∞?

[. «~°∞QÆ∞ ŒÅ (nx<Õ user cost Jx JO Œ∞~°∞).

23. «~°∞QÆ∞ ŒÅ qÅ∞=`ÀHõeÑ≤ L «ÊuÎx ÖH¯¿ãÎ =KÕÛk?

[. ã∂÷Å L «ÊuÎ (Gross product).

24. «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ q∞#Ç~ÚOz L «ÊuÎx ÖH¯¿ãÎ =KÕÛk?

[. xHõ~° L «ÊuÎ (Net product).

25. ã∂÷Å L «ÊuÎH, xHõ~° L «ÊuÎH Õ_®?

[. «~°∞QÆ∞ ŒÅ.

26. ã∂÷Å L «ÊuÎ J#QÍ?

[. ã∂÷Å L «ÊuÎ ´ xHõ~° L «ÊuÎ { «~°∞QÆ∞ ŒÅ

81

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

27. xHõ~° L «ÊuÎ J#QÍ?

[. xHõ~°∞ «ÊuÎ ´ ã∂÷Å L «ÊuÎ – «~°∞QÆ∞ ŒÅ.

28. U Ô~O_çO\=∞ 茺 Õ_®#∞ «~°∞QÆ∞ ŒÅ ã∂zã∞ÎOk?

[. ã∂÷Å L «ÊuÎ, xHõ~° L «Ê «∞ÎÅ =∞ 茺

(ã≤÷~°=¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO ´ ã∂÷Å L «ÊuÎ – xHõ~° L «ÊuÎ.)

a) ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ Vs *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ

29. ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (Domestic Product) J#QÍ?

[. XHõ Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅ Ö’ÑÅ [iQ L «ÊuÎx ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ JO Œ∞~°∞.

NOTE : D L «ÊuÎ ÕjÜ«ÚÅKÕQÍx, q ÕjÜ«ÚÅKÕQÍx KÕÜ«∞|_»=K«∞Û.

30. ŒHΔ}H˘iÜ«∂‰õΩ K≥Ok# HÍ~°¡ HõOÃÑh, ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ ÇïO^•Üü∞ HÍ~°¡#∞ L «ÊuÎ KÕ¿ãÎ P L «ÊuÎ qÅ∞=#∞

ÉèÏ~° « Õâ◊ L «ÊuÎÖ’ K«∂Ñ≤¿ãÎ Jk U~°Hõ"≥∞ÿ# L «ÊuÎ ?

[. ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ (ZO Œ∞Hõ#QÍ, P HÍ~°∞¡ ÉèÏ~° « Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÖ’¡ L «ÊuÎ HÍ|_»∞K«∞#flq).

31. =∞# ÕâßxH K≥Ok# \Ï\Ï HõOÃÑh"å~°∞ <å<À HÍ~°¡#∞ ŒHΔ}H˘iÜ«∂Ö’ L «ÊuÎ KÕ¿ãÎ P L «ÊuÎx ÉèÏ~° « ' ÕjÜ«∞

L «ÊuΗ Ö’ K«∂Ñ=KåÛ ?

[. K«∂Ñ~å Œ∞ ( Jk Õâ◊Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅ∞ ^•\ L «ÊuÎ [~°∞QÆ∞ «∞#flk HÍ|\ì)

32. *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ(National Product) J#QÍ?

[. ãO= «û~°HÍÅOÖ’ XHõ Õâ◊ áœ~°∞ÅKÕ (Normal Residents) KÕÜ«∞|_ç# L «ÊuÎx *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ JO Œ∞~°∞.

Note : P Õâ◊ áœ~°∞Å∞ P Õâ◊OÖ’QÍx, „ÑÑOK«OÖ’ =∞Ô~Hõ _≥·<å QÍx L «ÊuÎ KÕÜ«∞=K«∞Û. JO> Wk „Ñ Õâ◊O

HõO>Ë, áœ~°∞ʼnõΩ „áê è•#º « WK«∞Û#∞.

33. \Ï\Ï"å~°∞ ŒHΔ} H˘iÜ«∂Ö’ <å<À HÍ~°¡#∞ L «ÊuÎ KÕ¿ãÎ, P L «ÊuÎ qÅ∞=#∞ ÉèÏ~° « L «ÊuÎ qÅ∞=Ö’ K«∂Ñ≤ Õ

Jk U ~°Hõ"≥∞ÿ# L «ÊuÎ?

[. *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (\Ï\Ï"å~°∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ HÍ|\ì „ÑÑOK«OÖ’ ZHõ _» L «ÊuÎ KÕã≤<å, Jk *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞)

34. q Õj xHõ~° HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (Net Factor Income from abroad NFIA) J#QÍ?

[. XHõ Õâ◊ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ#∞ W «~° Õâ◊ã∞÷Å∞ "å_»∞‰õΩO>Ë =KÕÛ P^•Ü«∞OÖ’ #∞Oz, q Õj L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ#∞

P Õâ◊O "å_»∞‰õΩO>Ë K≥e¡OKÕ P^•Ü«∂xfl fã≤"ÕÜ«∞QÍ q∞ye# P^•Ü«∞O

q ÕjxHõ~° P^•Ü«∞O ´ q ÕâßÅ#∞Oz =zÛ# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (R) – q ÕâßʼnõΩ K≥e¡Oz# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O.

(P)

35. *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ Uq èŒOQÍ =ã∞ÎOk?

[. *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ ´ ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ { q Õj xHõ~°HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA)

82

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

36. ÕjÜ≥∂ «ÊuÎx Uq èŒOQÍ á⁄O Œ=K«∞Û?

[. ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ ´ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ – q Õj xHõ~° HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA)

37. *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ, ÕjÜ≥∂ «Ê «∞ÎÅ =∞ 茺 Õ_®?

[. q Õj xHõ~° HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA).

38. ÕjÜ«∞, *ÏfÜ«∞ L «Ê «∞ÎÅÖ’ ÕxqÅ∞= Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok?

[. Õx qÅ∞= Z‰õΩ¯= LO@∞O Œ<Õk q ÕjxHõ~° HÍ~°HÍ^•Ü«∞OÃÑ· P è•~°Ñ_»∞#∞.

39. q ÕjxHõ~° HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA) èŒ<å «‡Hõ=∞#QÍ?

[. q ÕjHÍ~°HÍʼnõΩ K≥e¡OKÕ P^•Ü«∞O (P) HõO>Ë, q ÕâßÅ#∞Oz =zÛ# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (R) Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞@

(R>P).

40. q Õj xHõ~° HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA) ~°∞}Ï «‡HõO J#QÍ ?

[. q ÕâßÅ#∞Oz =zÛ# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (R) HõO>Ë, q ÕâßʼnõΩ K≥e¡Oz# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (P)Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞@

(R<P).

41. q Õj xHõ~° HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA) â◊¥#ºO J#QÍ?

[. q ÕâßÅ#∞Oz =zÛ# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (R), q ÕâßʼnõΩ K≥e¡Oz# HÍ~°HÍ^•Ü«∞O ã=∂#OQÍ LO_»∞@ (R=P)

42. ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ HõO> *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ U ãO Œ~°ƒùOÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok?

[. NFIA èŒ<å «‡HõOQÍ L#flÑÙ_»∞.

43. *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ U ãO Œ~°ƒùOÖ’ Z‰õΩ¯=ÙQÍ LO@∞Ok?

[. NFIA ~°∞}Ï «‡HõOQÍ L#flÑÙ_»∞.

44. ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ, *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ U ãO Œ~°ƒùOÖ’ ã=∂#OQÍ LO_»∞#∞?

[. NFIA 'ã∞#fl—QÍ L#flÑÙ_»∞.

45. WO_çÜ«∂Ö’ U L «ÊuÎ Z‰õΩ¯= LOk?

[. ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ Z‰õΩ¯=QÍ LOk ((NFIA ~°∞}Ï «‡HõO HÍ|\ì).

ã≤. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å∞ (Vs) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O

46. =ã∞οã=Å L «ÊuÎH LÑÜ≥∂yOKÕ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÖËq?

[. Éèí∂q∞, „â◊=∞, =¸Å èŒ#O, =º=™ê÷щõΩ_»∞.

47. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ „ Œ=º~°∂Ñ „ÑuѶÖÏÖËq?

[. Éèí∂q∞H ÉèÏ@HõO, „â◊=∞‰õΩ "Õ «#O, =¸Å èŒ<åxH =_ô¤, =º=™ê÷Ñ#‰õΩ ÖÏÉèíO.

48. L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ =KÕÛ„ÑuѶÖÏÅ#∞ HõeÑ≤ Õ =KÕÛk?

[. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O.

(L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ´ ÉèÏ@HõO{"Õ «<åÅ∞{=_ô¤{ÖÏÉèÏÅ∞)

83

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

49. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O nxH ã=∂#OQÍ LO@∞Ok?

[. L «ÊuÎ =ºÜ«∞O.

50. L «ÊuÎ =ºÜ«∂xH ã=∂#"≥∞ÿ# èŒ~°#∞ qkèOz, J"Õ∞‡@ÑC_»∞ „ÑÉèí∞ «fi *’HõºO Uq èŒOQÍ LO@∞Ok?

[. Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ qkèOK«=K«∞Û, H˘xfl ãO Œ~åƒùÅÖ’ ãaû_ô W=fi=K«∞Û#∞.

51. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ KÕuH˘zÛ# P^•Ü«∂xH =∂Ô~¯@ èŒ~°Ö’¡ =ã∞οã=Å∞ q„Hõ~Ú¿ãÎ =KÕÛ P^•Ü«∂xH =∞ 茺 Õ_®?

[. Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞, =∞iÜ«Ú ãaû_ôÅ∞.

52. L «ÊuÎ =ºÜ«∂xH˜ ã¨=∂#"≥∞ÿ# èŒ~°#∞ qkèOz =∂Ô~¯\òÖ’ =ã¨∞οã=Å#∞ J"Õ∞‡@ѨC_»∞ „ѨÉèí∞ «fiO J Œ#OQÍ

qkèOKÕk?

[. Ѩ~ÀHõΔѨ#∞flÅ∞.

53. Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ nxÖ’ HõÅã≤ LO_»∞#∞?

[. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ QÆÅ P^•Ü«∞OÖ’.

54. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ QÆÅ P^•Ü«∞O #∞O_ç Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ q∞#Ç~Ú¿ãÎ =KÕÛk. ?

[. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ KÕuH˘KÕÛ P^•Ü«∞O.

55. „ÑÉèí∞ «fi ãOã÷ʼnõΩ ãaû_ô WzÛ# Z_»Å =ã∞Î èŒ~° Uq èŒOQÍ LO_»∞#∞?

[. «‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

56. ãaû_ôÅ Œ$ëêìº K«∂z#ÑÙ_»∞ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O HõO>Ë =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ P^•Ü«∞O?

[. «‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

57. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡x P^•Ü«∂ʼnõΩ ãaû_ôÅ#∞ KÕi¿ãÎ =KÕÛk?

[. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O.

58. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O?

[. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å Œ$ëêìº P^•Ü«∞O – Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞.

59. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å Œ$ëêìº P^•Ü«∞O?

[. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O { Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞.

60. xHõ~° Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ J#QÍ?

[. Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞.

61. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O #∞O_ç xHõ~°Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ q∞#Ç~Ú¿ãÎ =KÕÛk?

[. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O.

62. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∂xH xHõ~°Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ KÕi¿ãÎ =KÕÛk?

[. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å Œ$ëêìº P^•Ü«∞O.

84

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

ã≤. <å=∞=∂„ «ÑÙ P^•Ü«∞O Vs "åãÎ= P^•Ü«∞O

63. P^•Ü«∂xfl „Ñã∞Î « ãOII èŒ~°Ö’¡ QÆ}¿ãÎ =KÕÛk?

[. <å=∞=∂„ «ÑÙ P^•Ü«∞O („ Œ=º P^•Ü«∞O).

64. „ Œ=º P^•Ü«∂xfl QÆ}OK«∞@=Å# „Ñ è•#OQÍ Z Œ∞~°ÜÕ∞º ã=∞ãº?

[. L «ÊuÎ ÃÑ~°QƉõΩO_®<Õ èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ =Å# P^•Ü«∞O ÃÑiy#@∞¡ Hõ#Ñ_»=K«∞Û.

65. èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ „ÑÉèÏ"åxfl `˘ÅyOKÕO Œ∞‰õΩ U P^•Ü«∂xfl QÆ}OK«∞@=∞Ozk?

[. "åãÎ= P^•Ü«∂xfl.

66. "åãÎqHõ P^•Ü«∞O J#QÍ?

[. ã≤÷~°ãO= «û~° èŒ~°Å∞ ÖË • P^•~° ãOII èŒ~°Ö’¡ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OK«∞@.

67. =∞# Õâ◊OÖ’ WÑÊ\=~°‰õΩ fã∞H˘#fl P è•~° ãO= «û~åÅ∞?

[. 1948–49, 1960–61, 1970–71, 1980–81, 1993–94, 1999–2000

68. „Ñã∞Î «O Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ fã∞H˘<Õ P è•~° ãO.?

[. 2004–05.

69. <å=∞=∂„ «ÑÙ P^•Ü«∞O #∞Oz "åãÎqHõ P^•Ü«∂xfl Uq èŒOQÍ á⁄O Œ∞`å~°∞?

[. èŒ~°Å ã∂zKÕ ã~°∞úÉÏ@∞ KÕÜ«Ú@ ^•fi~å.

70. "åãÎqHõ P^•Ü«∞O ´?

[. <å=∞=∂„ «ÑÙ P^•Ü«∞O/ èŒ~°Å ã∂p ˛100 (ÖË •) „Ñã∞Î « ãOII èŒ~°Ö’¡ P^•Ü«∞O/ èŒ~°Å ã∂p ˛100.

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÉèÏ=#Å∞ :

71. ã∂÷Å xHõ~° L «Ê «∞ÎÅ∞, ÕjÜ«∞, *ÏfÜ≥∂ «Ê «∞ÎÅ ãÇÜ«∞O`À <åÅ∞QÆ∞ ÉèÏ=#Å∞ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û Jq :?

[. 1. GDP (Gross Domestic Product).

2. GNP (Gross National Product).

3. NDP (Net Domestic Product).

4. NNP (Net National Product).

72. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å∞, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº J<Õ JOâßÅ`À 8 ÉèÏ=#Å∞ K≥ÑÊ=K«∞Û#∞. Jq?

[. 1. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ ã∂÷Å ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ (GDPMP

).

2. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ ã∂÷Å *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ ((GNPMP).

3. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ xHõ~° ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ (NDPMP

).

4. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ xHõ~° *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ (NNPMP

).

5. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº GDP (GDPFC

).

6. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº GNP (GNPFC

).

85

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

7. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ∞ Ys Œ∞ Œ$ëêìº NDP (NDPFC

).

8. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº NNP (NNPFC

).

73. XHõ Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ [iQ JOu=∞=ã∞Î ¿ã=Å#∞ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅKÕ ÃÇÏzÛ¿ãÎ =KÕÛk?

[. =∂Ô~¯@ èŒ~°Ö’¡ ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (GDPMP

).

74. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ ÅHõΔ}ÏÅ∞ ?

[. 1. Wk „Ñ"åÇÏÉèÏ=#, (XHõ ãO.Ö’ [iQ L «ÊuÎx ≥Å∞ÑÙ#∞, =ÚO Œ∞ ãO. L «ÊuÎ WO Œ∞Ö’ ÉèÏQÆO HÍ Œ∞)

2. GDPMP

J<Õk „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡ GDPx ≥Å∞ÑÙ#∞.

3. Wk "≥Ú «ÎO L «ÊuÎ qÅ∞=#∞ ≥ÅÑ Œ∞. J#QÍ =∞ 茺O «~° qxÜ≥∂QÍxfl fã≤"ÕÜ«∂e. JO>Ë Wk Sum Total

of value added =∂„ «"Õ∞.

4. Ô~O_»∞™ê~°∞¡ XH =ã∞Î=Ù#∞ ÖH¯OK«‰õΩO_® LO_ÕO Œ∞‰õΩ JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ<Õ fã∞HÀ=Ö#∞.

5. ã∂÷Å L «ÊuÎ Hõ#∞Hõ WO Œ∞Ö’ «~°∞QÆ∞ ŒÅ LO@∞Ok.

6. D L «ÊuÎ ÕjÜ«ÚÅ∞KÕQÍx, q ÕjÜ«ÚÅKÕ QÍx KÕÜ«∞|_»=K«∞Û.

75. ãO= «û~° HÍÅOÖ’ P Õâ◊ áœ~°∞ÅKÕ ( Õâ◊OÖ’ÑÅQÍx, "≥Å∞ÑÅQÍx) L «ÊuÎ KÕÜ«∞|_ç# JOu=∞ =ã∞οã=Å#∞

"å\ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅKÕ ÃÇÏzÛ¿ãÎ =KÕÛk?

[. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (GNPMP

).

76. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ ÅHõΔ}ÏÅ∞?

[. 1. nxÖ’ xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (Net Factor income from Abroad (NFIA) HõÅã≤ LO@∞Ok.

2. D L «ÊuÎ Õâ◊O Ö’ÑÅQÍx, "≥Å∞ÑÅQÍx P Õâ◊ *ÏfÜ«ÚÅKÕ KÕÜ«∞|_»=K«∞Û.

77. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GDP, =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GNPH QÆÅ Õ_®?

[. q Õj xHõ~° HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA).

78. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GDPH NFIA KÕi¿ãÎ =KÕÛk?

[. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GNP.

79. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GNP #∞Oz NFIA fã≤=¿ãÎ =KÕÛk?

[. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GDP.

80. xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O U q èŒOQÍ =ã∞ÎOk?

[. XHõ Õâ◊ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ#∞ q Õâ◊ã∞ÎÅ∞ "å_»∞H˘O>Ë =KÕÛ HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O – q Õj L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ#∞ XHõ Õâ◊O

"å_»∞H˘O>Ë K≥e¡OKÕ P^•Ü«∞O (R-P).

81. GDP, GNPÅÖ’ Uk Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞O Œ<Õk ÕxÃÑ· P è•~°Ñ_»∞#∞?

[. NFIA ÃÑ· P è•~°Ñ_»∞#∞.

82. NFIA Uq èŒOQÍ LO@∞Ok?

[. èŒ<å «‡HõOQÍ HÍx, |∞∞}Ï «‡HõOQÍ QÍx J~°∞ Œ∞QÍ 'O'QÍ QÍx LO_»=K«∞Û.

86

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

83. GNPMP

=?

[. GDPMP

+ NFIA.

84. GDPMP

=?

[. GNPMP

- NFIA.

85. xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA) èŒ<å «‡HõO J~Ú Õ ? („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

[. GNP MP

> GDPMP

.

86. xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA) |∞∞}Ï «‡HõO J~Ú Õ?

[. GDPMP

> GNP MP

(ÖË •) GNPMP

< GDPMP

.

87. GDP, GNPÅ∞ U ãO Œ~°ƒùOÖ’ ã=∂#OQÍ LO_»∞#∞?

[. NFIA â◊¥#º"≥∞ÿ Õ.

88. GDP, GNP H „Ñ è•#"≥∞ÿ# Ô~O_»∞ Õ_®Å∞.?

[. 1. GDP Ö’ Õâ◊O Ö’ÑÅ ÕjÜ«ÚÅ∞ =∞iÜ«Ú q ÕjÜ«ÚÅ∞ KÕÜ«Ú L «ÊuÎ Hõeã≤ LO_»∞#∞. GNPÖ’ Õâ◊OÖ’ÑÅ

QÍx, "≥Å∞ÑÅ QÍx P ÕjÜ«ÚÅ∞KÕ KÕÜ«∞|_ç# L «ÊuÎ Hõeã≤ LO_»∞#∞.

2. GDP HõO>Ë GNP qâßÅ"≥∞ÿ# ÉèÏ=# ZO Œ∞=Å##QÍ GNPÖ’ xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O Hõeã≤ LO_»∞#∞.

89. GDP, GNPÅÖ’ Pi÷Hõ =º=ã÷ ™ê=∞~å÷ºxfl QÆ}OKÕ=∂Ñ#O Uk?

[. GNP.

90. GDP, GNPÅÖ’ „Ñ è•#"≥∞ÿ# Ö’ÑO Uk?

[. D Ô~O_»∞ «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ q∞#Ç~ÚOK«=Ù HÍ|\ì =ã∞οã=Å "åãÎ= „Ñ"åÇÏO ≥eÜ«∞ Œ∞.

91. GDPMP #∞O_ç «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ q∞#Ç~Ú¿ãÎ =KÕÛk?

[. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (NDPMP

)

92. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎH «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ KÕi¿ãÎ =KÕÛk?

[. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GDP.

93. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GDPH, =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ NDPH Õ_®?

[. «~°∞QÆ∞ ŒÅ.

94. NDPMP

= ?

[. GDPMP

- Depreciation.

95. GDPMP = ?

[. NDPMP

+ Depreciation.

96. =∂ÔÔ~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GNP#∞Oz «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ q∞#Ç~Ú¿ãÎ =KÕÛk?

[. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ NNP (NNPMP

).

87

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

97. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ NNPH «~°∞QÆ∞ ŒÅ KÕi¿ãÎ =KÕÛk?

[. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GNP (GNPMP

).

98. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GNPH, =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ NNPH Õ_®. ?

[. «~°∞QÆ∞ ŒÅ (ã≤÷~°=¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO).

99. NNPMP

= ?

[. GNPMP

- Depreciation

100. GNPMP

´

[. NNP MP

+ Depreciation.

101. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GNPH, L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº GNPH Õ_®?

[. xHõ~°Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ (Net indirect tax).

102. GDPMP

H˜, GDPFCH Õ_®?

[. xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞.

103. GNPMP

H GNPFCH Õ_®?

[. xHõ~°Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞.

104. NDPMP

H˜ NDPFCH Õ_®?

[. xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞.

105. NNPMP

H NNPFC H Õ_®?

[. xHõ~°Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞.

106. NNPFC ´ ?

[. NNPMP − Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞, { ãaû_ôÅ∞.

107. NNPMP

´ ?

[. NNPFC { Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞.

108. ™ê è•~°}OQÍ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞x Õxx Ñ≤Å∞™êÎ~°∞?

[. NNPFC

(L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ).

109. NDPFC

+ NFIA = ?

[. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (NNPFC).

110. GNPFC#∞Oz «~°∞QÆ∞ ŒÅ q∞#Ç~Ú¿ãÎ?

[. NNPFC (*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O) =K«∞Û#∞.

111. =º+≤ì P^•Ü«∞ =∞#QÍ?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – HÍ~˘Ê~\ò Ñ#∞flÅ∞, ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞, ™êOѶ≤∞Hõ Éèí„ Œ å q~åàÏÅ∞ { |kb K≥e¡OÑÙÅ∞

88

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

112. Z@∞=O\ L`åÊ ŒHõ HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡#∂ áêÖÁæ#‰õΩO_® UHõÑHõΔOQÍ á⁄O Õ „ÑuѶÖÏÅ#∞ U=∞O\Ï~°∞?

[. |kb K≥e¡OÑÙÅ∞.

113. „Ñã∞Î « L «ÊuÎH ZÖÏO\ ãÇÏHÍ~°O JOkOK«‰õΩO_® á⁄O Õ „ÑuѶÖÏÅ∞?

[. |kb K≥e¡OÑÙÅ∞.

114. |kb K≥e¡OÑÙʼnõΩ L^•ÇÏ~°} :?

[. =$^•úѺ Ñ≤OKè«#∞¡, x~°∞^ÀºQÆÉèí$u, ãOHΔ=∞ K≥e¡OÑÙÅ∞ (Welfare Payments), |Çï=∞ «∞Å∞, Donations, Fains

(ÃÑ<åbìÅ∞), Ñ#∞flÅ∞ (Taxes), q^•º~°∞÷ÅHKÕÛ ™ê¯Å~ü+≤ÑπÅ∞, â◊~°}Ï~°∞÷Å HKÕÛ ãÇÜ«∞O "≥Ú ŒÅQÆ∞#q.

115. |kb K≥e¡OÑÙÅ#∞ Zxfl ~°HÍÅ∞QÍ =sæHõi™êÎ~°∞. ?

[. Ô~O_»∞ Jq 1. Current Transfers („Ñã∞Î « P^•Ü«∞O#∞O_ç K≥e¡OK«|_Õq Hõ#∞Hõ Wq á⁄O Õ"åi „Ñã∞Î « P^•Ü«∞O

ÃÑ~°∞QÆ∞#∞).

2. Capital Transfers (Wq =¸Å èŒ#O #∞Oz ÖË • ãOÑ Œ #∞Oz K≥e¡OK«|_»∞#∞ Hõ#∞Hõ Wq á⁄O Õ"åi

=¸Å èŒ#O ÖË • ãOÑ Œ ÃÑ~°∞QÆ∞#∞).

116. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕ@ÑC_»∞ |kb K≥e¡OÑÙÅ∞?

[. q∞#Ç~Ú™êÎ~°∞.

117. =º+≤ì P^•Ü«∞OÖ’ =ºHÎ Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ P^•Ü«∞O á⁄O Œ∞#∞?

[. Jq 1. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ „ÑuѶÖÏÅ∞QÍ =KÕÛ P^•Ü«∞O, (Factor Income).

2. „Ñã∞Î « |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ (Current Transfer Payments).

118. =º+≤ì P^•Ü«∞OÖ’ =º‰õΩÎÅ∞ «=∞ Wëêì#∞™ê~°O Y~°∞ÛÃÑ@∞ìHÀ=\ÏxH JO Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ P^•Ü«∞O?

[. =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O.

119. =º+≤ì P^•Ü«∞O #∞Oz „Ñ «ºHõΔ Ñ#∞flÅ∞ áÈQÍ q∞ye#k?

[. =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O.

120. =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O U P^•Ü«∞ ÉèÏ=# HõO>Ë «‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok?

[. =º+≤ì P^•Ü«∞O.

121. =º+≤ì P^•Ü«∞O HõO>Ë =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O «‰õΩ¯=QÍ LO_»\ÏxH HÍ~°}O?

[. =º+≤ì P^•Ü«∞O #∞O_ç „Ñ «ºHõΔ Ñ#∞flÅ∞ fã≤"Õã∞Î<åflO HÍ|\ì =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O «‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

122. QÆ$ÇÏ~°OQÆO «=∞‰õΩ =zÛ# =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∂xfl qxÜ≥∂QÆO, á⁄ Œ∞ÑÙÃÑ· "≥zÛ™êÎ~Ú HÍ|\ì =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O

´?

[. qxÜ≥∂QÆO { á⁄ Œ∞ÑÙ.

123. Õâ◊ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl P Õâ◊ [<åÉèÏKÕ ÉèÏy¿ãÎ =KÕÛk?

[. «Åãi P^•Ü«∞O.

89

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

124. «Åãi P^•Ü«∞O ´?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O / [<åÉèÏ.

125. «Åãi P^•Ü«∞O ÃÑ~°QÍÅO>Ë?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑiy<å, [<åÉèÏ «yæ<å, Ô~O_»∞ [iy<å «Åãi P^•Ü«∞O ÃÑ~°∞QÆ∞#∞.

126. „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl [<åÉèÏKÕ ÉèÏy¿ãÎ =KÕÛk?

[. <å=∞=∂„ «ÑÙ «Åãi P^•Ü«∞O.

127. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl [<åÉèÏKÕ ÉèÏy¿ãÎ =KÕÛk?

[. "åãÎ= «Åãi P^•Ü«∞O.

128. ™êO„Ñ^•Ü«∞HõOQÍ Pi÷HÍaè=$kúH, Pi÷Hõ ãOHΔ=∂xH ã∂zHõQÍ LÑÜ≥∂yOKÕ =∂Ñ#O?

[. "åãÎ= «Åãi P^•Ü«∞O.

129. «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞#∞ QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩÑÜ≥∂yOKÕ ã∂„ «O?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O=$kú~@∞ – [<åÉèÏ=$kú~@∞.

130. XHõ Õâ◊ GDP =$kú~@∞ 5%, [<åÉèÏ =$kú~@∞ 2% HÍQÍ «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞ ZO «?

[. 3%.

131. L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞`À =ã∞οã=Å∞ L «ÊuÎ HÍ|_»∞#∞. D L «ÊuÎ qÅ∞= L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ P^•Ü«∂Å ~°∂ÑOÖ’

KÕ~°∞#∞. D P^•Ü«∞O uiy qxÜ≥∂QÆ, L`åÊ ŒHõ =ã∞Î=ÙÅÃÑ· =ºÜ«∞O KÕÜ«∞|_»∞#∞.nxx K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏOÖ’

Uq èŒOQÍ K«∂Ñ=K«∞Û#∞?

[. L «ÊuÎ P^•Ü«∂xfl W=fiQÍ

→

P^•Ü«∞O =ºÜ«∂xfl ÃÑOK«QÍ

→

=ºÜ«∞O uiy L «ÊuÎH ^ÀÇÏ ŒÑ_»∞#∞.

1. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ#∞ LÑÜ≥∂yOz =ã∞Î ¿ã=Å#∞ L «ÊuÎ KÕ™êÎ~°∞.

2. L «ÊuÎ qÅ∞= L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ P^•Ü«∂Å∞QÍ ÑOK«|_»∞#∞.

3. P^•Ü«∂xfl JOu=∞ qxÜ≥∂QÆ, L`åÊ ŒHõ =ã∞Î=ÙÅÃÑ· Y~°∞ÛÃÑ_» å~°∞.

132. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl Zxfl q è•Å∞QÍ QÆ}OK«=K«∞Û#∞?

[. =¸_»∞ q è•Å∞ :

Z) =ã∞οã=Å L «ÊuÎ (L «ÊuÎ =∞kèOÑÙ Ñ Œúu).

a) HÍ~°HÍÅ P^•Ü«∞O (P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu).

ã≤) =ã∞οã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O (=ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu).

Z. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu :

133. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuH =∞~˘Hõ ¿Ñ~°∞.(Product method)?

[. Net product method (or) Value added method (Or) Industrial Origin method.

90

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

134. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúux L «ÊuÎ ¿ã"åÑ ŒúuQÍ Ñ≤ez#k?

[. Ãã·=∞<£ ‰õΩ*ò<≥\òû.

135. XHõ ~°OQÆOÖ’ [iy# L «ÊuÎ =∞~˘Hõ~°OQÆOÖ’ L «ÊuÎ HÍ~°HõOQÍ qxÜ≥∂yOK«|_ç#ÑÙ_»∞ Gross value added

Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ?

[. Gross Value added = gross value out put - Intermediate consumption.

136. Gross Value added H Net value added H Õ_®?

[. «~°∞QÆ∞ ŒÅ (ã≤÷~° =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO).

137. Net value addedH =∞~˘Hõ¿Ñ~°∞?

[. xHõ~° ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ (NDP).

138. NDP ÖË • NVA H˜ NFIA x KÕi¿ãÎ?

[. xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ =K«∞Û#∞ (NNP).

139. NNP #∞O_ç xHõ~° ÑsHõΔ Ñ#∞flÅ∞ fã≤"Õ¿ãÎ =KÕÛk?

[. NNPFC (L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ).

140. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O U q èŒOQÍ =ã∞ÎOk?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ´ NDPFC

+ NFIA.

141. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ XH =ã∞Î=Ù#∞ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ qÅ∞= Hõ@ì‰õΩO_® LO_®ÅO>Ë ?

[. JOu=∞=ã∞Î=Ù<Õ fã∞HÀ"åe (ÖË •) "åÅ∂ºÜÕ∞_»_£ Ñ Œúu J=ÅOaOKåe.

142. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ „ÑÉèÏ"åxfl `˘ÅyOKÕO Œ∞‰õΩ fã∞HÀ=eû# *Ï„QÆ «Î Uk?

[. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’<Õ P^•Ü«∂xfl QÆ}OK«∞@ (ÖË •) „Ñã∞Î « èŒ~°Å`À QÆ}Oz#ÑÊ\H© èŒ~°Åã∂p`À ã~°∞ÌÉÏ@∞ KÕÜ«∂e.

143. Value Added Method(L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu)Ö’ ãfiÜ«∞O qxÜ≥∂QÍxfl?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞QÆ}#Ö’ HõÅáêe eg: Ô~· «∞ ™⁄O`åxH "å_»∞‰õΩ#fl PÇ~° ^•<åºÅ∞.

144. Ü«∞[=∂x ™⁄O «OQÍ LO@∞#fl ™⁄O « Éèí=#O Ü≥ÚHõ J ≥Ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’...?

[. KÕ~åÛe (Ü«∞[=∂x ™⁄O «OQÍ LO@∞#fl WO\H J ≥Ì K≥e¡OK«_»∞. WÖÏO\ J ≥Ì#∞ *ÏfÜ«∞ QÆ}#Ö’ fã∞HÀ"åe.

nx<Õ 'Imputed Rent' JO Œ∞~°∞.)

145. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ QÆ$Ç≤Ï} ¿ã=Å∞ (Services of House wives)?

[. ÖH¯OK«~å Œ∞. (L^• : =O@=O_»∞@, Ñ≤Å¡ÅãO~°HõΔ} =O\ QÆ$Ç≤Ï} ¿ã=Å#∞ „ Œ=º~°∂ÑOÖ’ JOK«<å "ÕÜ«∞ÖËO

HÍ|\ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞QÆ}#Ö’ fã∞HÀ~å Œ∞).

146. áê «HÍ~°∞¡, JÑÊ\˜H LO@∞#fl WÅ∞¡, Old Paintings ÖÏO\ JOâßÅ#∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞QÆ}#Ö’ ...?

[. ÖH¯OK«~å Œ∞. Wq Second-hand goods „HOkH =™êÎ~Ú. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞<Õk P ãO= «û~°OÖ’ [iy#

L «ÊuÎx ÖH¯OK«∞#∞ QÍx, =ÚO Œ∞ ãO= «û~° L «ÊuÎx ÖH¯OK« Œ∞.

91

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

147. Second-hand=ã∞Î=ÙÅ∞ J"≥∞‡@ÑÙ_»∞ „É’Hõ~ü H˘KÕÛ Hõg∞+<£ ...?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ fã∞HÀ"åe. ZO Œ∞=Å##QÍ „É’Hõ~ü JOkOKÕ ¿ã=Å∞ „Ñã∞Î « ãO= «û~åxH K≥Ok#q.

148. W<≥fiO@s ÅÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ (Inventories) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’...?

[. KÕ~åÛe. ZO Œ∞=Å##QÍ W<≥fiO@sÅÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ „Ñã∞Î « ãO= «û~åxH K≥Ok#q.

149. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•xfl QÆ}OKÕ@ÑÙ_»∞ Z Œ∞~˘¯<Õ ã=∞ãºÅ∞?

[. 1. W<≥fiO@sÅ#∞ JOK«<å"ÕÜ«∞_»O Hõ+ìO (HÍ~°}O èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞).

2. «~°∞QÆ∞ ŒÅ JOK«<å "ÕÜ«Ú@ Hõ+ìO (H˘#fl èŒ~°ÃÑ· JOK«<å "ÕÜ«∂ÖÏ? ÖË • Replacement =ºÜ«∞OÃÑ· JOK«<å

"ÕÜ«∞ÖÏ J<Õk ã=∞ãº).

3. q Œº, ~°"å}Ï =ºÜ«∞O ÖÏO\q JOu=∞ =ã∞Î=ÙÖÏ ÖË • =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÖÏ JOK«<å"ÕÜ«Ú@ Hõ+ìO.

4. XHõ =ã∞Î=Ù JOu=∞=ã∞Î"å? ÖË • =∞ 茺O «~° =ã∞Î"å J<Õk x~°‚~ÚOK«∞@ Hõ+ìO.

5. r=<å^•~° ~°OQÆOÖ’#∞, ™⁄O «"åºáê~°OÖ’x L «Ê «∞ÎʼnõΩ ãO|OkèOz ãÔ~·# ã=∂Kå~°O ÅÉèíºOHÍ=_»OÖË Œ∞.

150. qq èŒ ~°OQÍÅ #∞Oz *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH =KÕÛ "å\ÏÅ#∞ ≥Å∞ûHÀ"åÅO>Ë U =∞kOÑÙ Ñ Œúu LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞?

[. Value Add (L «ÊuÎ =∞kOÑÙ) Ñ Œúu.

151. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH =º™êÜ«∞ ~°OQÆO JOkOKÕ "å\Ï ≥Å∞ûH˘<ÕO Œ∞‰õΩ U Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl =∞kOKåe?

[. Value add ÖË • Net Product Method.

a. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu :

152. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuH =∞~˘Hõ ¿Ñ~°∞?

[. Factor payment Method ÖË • Distributed share Method ÖË • Income paid Method ÖË • Income

received Method.

153. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ P^•Ü«∂xfl Z@∞¡ QÆ}™êÎ~°∞?

[. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ∞ á⁄O Õ P^•Ü«∂Å#∞ KÕ~°∞Û@ •fi~å á⁄O Œ=K«∞Û (L^• : ÉÏ@HõO { "Õ «<åÅ∞ { =_ô¤ {ÖÏÉèÏÅ∞

{ q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞O).

154. L «ÊuÎ HÍ~°Hõ P^•Ü«∂xfl Zxfl ~°HÍÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û?

[. 1) ÕjÜ«∞ HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (Domestic Factor Income).

2) xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA).

155. ÕjÜ«∞HÍ~°Hõ P^•Ü«∂xfl Zxfl ~°HÍÅ∞QÍ qÉèíl™êÎ~°∞?

[. =¸_»∞:

1) „âßq∞Hõ P^•Ü«∞O ÖË • Compensation of Employees.

2) =¸Å èŒ# ÖË • Pã∞ÎÅÃÑ· P^•Ü«∞O ÖË • Operating Surplus.

3) ™⁄O «"åºáê~°O #∞Oz ÅaèOKÕ q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞O (Mixed Income of the self-employed).

92

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

156. Compensation of Empolyees J#QÍ?

[. „âßq∞‰õΩÅ∞, L^ÀºQÆã∞÷Å∞ «=∞ „â◊=∞#∞ JOkOz#O Œ∞‰õΩQÍ#∞ á⁄O Õ „ÑuѶÅO.

157. Compensation of Employees Ö’ ÉèÏQÍÖËq?

[. „âßq∞‰õΩÅ∞, L^ÀºQÆ∞Å ÑiÇ~°O 3 ~°HÍÅ∞QÍ LO_»=K«∞Û.

Z) „ Œ=º~°∂ÑOÖ’ "Õ «<åÅ∞ r`åÅ∞.

a) =ã∞Î~°∂ÑOÖ’ K≥e¡OÑÙÅ∞.

ã≤) Ü«∂[=∂#ºO L^ÀºQÆ∞ÅHKÕÛ ™êOѶ≤∞Hõ Éèí„ Œ å K≥e¡OÑÙÅ∞ .

158. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞QÆ}#Ö’ „ Œ=º~°∂ÑOÖ’ r`åÅ∞ J<Õ JOâßÅÖ’ QÆÅ ÉèÏQÍÖËq?

[. É’#ãπ, Hõg∞+<£, DA, HRA, TA, LTC, Sick leave alowance `À‰õÄ_ç# "Õ «<åÅ∞, r`åÅ∞.

159. L^ÀºQÆã∞ÎʼnõΩ =ã∞Î~°∂ÑOÖ’ KÕ¿ã K≥e¡OÑÙÅÖ’ =ÚYº"≥∞ÿ#q Uq?

[. L^ÀºQÆ∞Å HõOkOKÕ Lz «"≥· ŒºO, q Œº, ãaû_ôÃÑ· Éè’[#O Ü« xá¶ê~°OÅ∞, Lz « ~°"å}Ï, â‹Å=Ùk<åÅ ™œHõ~°ºO

Creches for Children of Employee etc.,

160. Ü«∂[=∂#ºO L^ÀºQÆ∞ÅHKÕÛ ™êOѶ≤∞Hõ Éèí„ Œ å K≥e¡OÑÙʼnõΩ L^•ÇÏ~°}?

[. Ü«∂[=∂#ºO L^ÀºQÆ∞ÅHKÕÛ ™êOѶ≤∞Hõ Éèí„ Œ å K≥e¡OÑÙÅ∞ ex : PF, LIC, Gratuity Ѷ≤OK«#∞ÅÖ’ Ü«∂[=∂#ºO

JOkOKÕ"å\Ï.

161. Operating Surplus (OS) J#QÍ?

[. Pã∞ÎÅ∞, =º=™ê÷Ñ# #∞Oz =KÕÛ P^•Ü«∞O.

162. Pã∞ÎÅ#∞Oz =KÕÛ P^•Ü«∞"Õ∞k?

[. Éèí∂q∞ Éèí=<åÅ∞ Hõeæ LO_»∞@=Å¡ ÉèÏ@HõO, =¸Å èŒ#O Hõeæ LO_»∞@=Å¡ =_ô¤, QÆ#∞Å∞ W «~°∞ʼnõΩ WK«∞Û@=Å¡,

¿Ñ>O\òÅ∞ HÍÑ‘Ô~·\òû #∞Oz =KÕÛ ~åÜ«∞bìÅ∞nxÖ’ ÉèÏQÆO.

163. =º=™ê÷ÑHõ «fiO (Entrepreneurship) =Å¡ =KÕÛ „ÑuѶÅO Uk?

[. _çq_≥O_»∞Å∞ =∞iÜ«Ú ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞.

164. _çq_≥O_£ J#QÍ?

[. HõOÃÑh ¿+~üÇϟŤ~üû‰õΩ ÑOKÕ ÖÏÉèÏÅ∞.

165. Undistributed Profits J#QÍ?

[. ÃÑ ŒÌ ãOã÷Å∞ «=∞ "≥Ú «ÎO ÖÏÉèÏÅ#∞ ¿+~ü ÇϟŤ~üûH _çq_≥O_£Å ~°∂ÑOÖ’ ÑOzÃÑ@ì=Ù. H˘O « ÖÏÉèÏxfl «=∞ = ŒÌ

LOK«∞`å~Ú. g\<Õ ÑOzÃÑ@ì|_»xÖÏÉèÏÅ∞ JO Œ∞~°∞. nxÖ’ H˘O « ÉèÏQÆO HÍ~ÀÊ~\ò \ÏH±û„HO Œ K≥e¡Oz,

H˘O « HÍ~ÀÊ~\ò á⁄ Œ∞ÑÙQÍ LOK«∞#∞.

166. q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞O (Mixed Income of Self-employed) J#QÍ?

[. H˘O « „âßq∞Hõ P^•Ü«∞O, H˘O « =¸Å èŒ# P^•Ü«∞O Hõeû LO_Õk. q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞O J#QÍL «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’

93

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

XH =ºHÎ „â◊=∞#∞, =¸Å èŒ<åxfl JOkOK«∞@ ^•fi~å á⁄O Õ P^•Ü«∞O L^• : «# ™⁄O « H¡xH± = ŒÌ _®Hõì~ü

¿ã=Å∞, «# á⁄ÅOÖ’ ÑxKÕ¿ã Ô~· «∞.

(nxÖ’ Wage Incomex Property Income x q_»nã≤ K«∂ÑÙ@Hõ+ìO)

167. ÕjÜ«∞ HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O ´?

[. Compensation of Employees + Operating surplus + Mixed Income

168. xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O J#QÍ ?

[. HÍ~°HÍÅ#∞ JOkOz#O Œ∞‰õΩ q ÕâßÅ#∞Oz á⁄Ok# P^•Ü«∞O – Õâ◊ Éèí∂ÉèÏQÍÅÖ’ <å<£ Ô~ã≤_≥O\òû JOkOz#

HÍ~°Hõ ¿ã=ʼnõΩ K≥e¡OKÕ P^•Ü«∞O. .

169. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ´ ?

[. Compensation of employees + operating surplus + Mixed Incomes + Net Factor Income From

Abroad.

170. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ |kb K≥e¡OÑÙÅ ^•fi~å =zÛ# P^•Ü«∞O .....?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞QÆ}#Ö’ fã∞HÀ~å Œ∞ L^• : =$^•úѺ Ñ≤OK«#∞¡ x~°∞^ÀºQÆÉèí$u, q^•º~°∞÷Å ™ê¯Å~ü+≤ÑπÅ∞, =~° ŒÅ∞,

Hõ~°∞=Ù ÖÏO\ „ÑHõ$u "≥·Ñs`åºÅÖ’ „ÑÉèí∞ «fi ãÇÜ«∞O "≥Ú ŒÅQÆ∞#q.

171. |kb K≥e¡OÑÙÅ#∞ ZO Œ∞‰õΩ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°Û~å Œ∞.....?

[. „Ñã∞Î « ãOIIÖ’ ZÖÏO\ L`åÊ ŒHõ ¿ã=Å#∞ JOkOK«‰õΩO_® P^•Ü«∂xfl á⁄O Œ∞ «∞#flq HÍ|\ì KÕ~°Û~å Œ∞.

172. K«@ì =ºu~Hõ „ Œ"åºxfl *ÏfÜ«∂^•Ü«∞QÆ}#Ö’ .....?

[. KÕ~°Û~å Œ∞. L^• : ã‡QÆ¡~üû P^•Ü«∞O, illegal drug traders, gamblers, illegal arm dealers Å P^•Ü«∞O

q∞#Ç~ÚOKåe. "åi HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ K«@ì =ºu~Hõ"≥∞ÿ#q =∞iÜ«Ú QÆ}OÑÖËxq.

173. *ÏfÜ«∞~°∞}OÃÑ· =_ô¤ (interst on National debt).......?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ q∞#Ç~ÚOKåe. „ÑÉèí∞ «fiO fã∞‰õΩ#fl ~°∞}O qxÜ≥∂QÆ J=ã~åʼnõΩ qxÜ≥∂yOK«∞#∞

J<Õ „Ñ"Õ∞Ü«∞O KÕÜ«Ú@=Å¡ nxÃÑ· „ÑÉèí∞ «fiO WKÕÛ =_ô¤ |kb K≥e¡OÑÙQÍ ÉèÏq™êÎ~°∞.

174. Second hand goods, bonds, shares J=Ú‡@ =Å¡ =KÕÛ P^•Ü«∞O.......?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ÖH¯OK«~å Œ∞. (ZO Œ∞=Å##QÍ „Ñã∞Î « =ã∞οã=Å L «ÊuÎH ZÖÏO\ ãÇÏHÍ~åxfl Wq JOkOK«=Ù.

nxÖ’ H=ÅO Ownership XHõi#∞Oz =∞~˘HõiH |kb JQÆ∞#∞).

175. Shares, bonds, second - hand goods J"≥∞‡@ÑÙ_»∞ „É’Hõ~ü fã∞H˘<Õ Hõg∞+<£......?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~åÛe.

176. „ÃÑ·"Õ\ò |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’.......?

[. KÕ~°Û~å Œ∞. (L^• : «e¡ ŒO„_»∞Å∞ Ñ≤Å¡ÅHK≥Û Pocket Money Ñ≤Å¡Å∞ =$ Œ∞úÅHK≥Û „ Œ=ºO etc. nxÖ’ ‰õÄ_®

„ Œ=ºO XHõi#∞Oz =∞~˘HõiH |kb JQÆ∞K«∞#flk).

94

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

177. QÍe"å@∞ ÖÏÉèÏÅ∞ (windfall gains) J#QÍ?

[. ÖÏ@sÅ ^•fi~å =K≥Û P^•Ü«∞O. Wq JHõ™ê‡ «∞ÎQÍ =ã∞ÎO\Ï~Ú. g\x ‰õÄ_® *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°Û~å Œ∞.

178. HÍ~ÀÊ~+<£ \ÏH±û#∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’........?

[. ãOã÷Å∞ á⁄Ok# ÖÏÉèÏÅÖ’ HÍ~ÀÊ~+<£ \ÏH±û ÉèÏQÆO HÍ|\ì HÍ~ÀÊ~+<£ \ÏH±û#∞ „Ñ ÕºHõOQÍ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’

KÕ~åÛeû# J=ã~°O ÖË Œ∞.

179. ãOÑ Œ Ñ#∞fl, |Çï=∞u Ñ#∞fl J<Õq?

[. g\x „Ñã∞Î « P^•Ü«∞O#∞Oz HÍHõ á⁄ Œ∞ÑÙÅ#∞Oz K≥e¡™êÎ~°∞. HÍ|\ì Wq *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ÉèÏQÆO HÍ=Ù.

180. Imputed rent of self-occupied building, self-consumption J<Õq?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~åÛe.

181. P^•Ü«∞=∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ Z Œ∞~˘¯<Õ ã=∞ãºÅ∞?

[. 1. q∞„â◊=∞ P^•Ü«∂xfl (™⁄O « "åºáê~°~°OQÆOÖ’) QÆ}OK«∞@ Hõ+ìO.

2. „ÑÉèí∞ «fi ~°∞}ÏÅÃÑ· K≥e¡OKÕ =_ô¤ J#∞`åÊ ŒHõ=∞x, *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ KÕ~°ÛÖË Œ∞. HÍx H˘O «=∞Ok Pi÷Hõ"Õ «ÎÅ∞

„ÑÉèí∞ «fi ~°∞}ÏÅÖ’ H˘O « ÉèÏQÆO L`åÊ ŒHõ HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ LÑÜ≥∂y™êÎ~°x nxx KÕ~åÛÅx qÉèËkOzi.

3. JÖÏÊaè=$kú ÕâßÅÖ’ P^•Ü«∂ʼnõΩ ãO|OkèOz ãÔ~·# QÆ}ÏOHÍÅ∞ ÅÉèíºOHÍ=Ù.

182. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ "Õ «<åÅ∞ "å\Ï, ÖÏÉèÏÅ"å\Ï ≥Å∞ûHÀ"åÅO>Ë U Ñ ŒúuÖ’ P^•Ü«∂xfl QÆ}OKåe?

[. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu.

ã≤. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu

183. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuH =∞~˘Hõ¿Ñ~°∞?

[. consumption and investment method ÖË • Income disposal method.

184. JOu=∞ L «ÊuÎÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∂Å∞HõÅ∞ÑÙ@ ^•fi~å *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∂xfl á⁄O Õ Ñ Œúu?

[. =ºÜ«∞=∞kOÑÙ Ñ Œúu.

185. JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O P è•~°OQÍ Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ Zxfl ~°HÍÅ∞QÍ qÉèíl™êÎ~°∞.?

[. <åÅ∞QÆ∞ 1) QÆ$ÇÏ~°OQÆO 2) "åºáê~°~°OQÆO 3) „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO 4) Rest of the world

186. JOu=∞=ã∞Î=ÙÅÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞=ÚÖ’ ÉèÏQÍÖËq?

[. 1) qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O (QÆ$ÇÏ~°OQÆO KÕ¿ã =ºÜ«∞O).

2) ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞O ("åºáê~°~°OQÆO KÕ¿ã =ºÜ«∞O).

3. „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O („ÑÉèí∞ «fi ~°OQÆO KÕ¿ã =ºÜ«∞O).

4. xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ (Rest of the World KÕ¿ã =ºÜ«∞O).

187. „ÃÑ·"Õ\ò JOu=∞ qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞=∞#QÍ?

[. QÆ$ÇÏ~°OQÆO, ãfiK«ÛùO ŒãOã÷Å∞ =∞xflHõÖËx =ã∞Î=ÙÅ∞ (L^• : PÇ~°O), =∞xflHõQÆÅ =ã∞Î=ÙÅ∞ (L^•: \.q., HÍ~ü)

95

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

¿ã=Å∞ (L^• : ~°"å}Ï, "≥· ŒºO) ÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O.

188. #∂ «# WO_»¡ x~å‡}O ÃÑ·KÕ¿ã =ºÜ«∂xfl U=ºÜ«∞OQÍ fã∞‰õΩO\Ï~°∞?

[. nxx qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞OQÍ fã∞HÀ~å Œ∞. Wk ‰õÄ_® ÃÑ@ì|_ç =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÆO.

189. áê «HÍ~°∞¡, áê « Ü«∞O„`åÅÃÑ· =ºÜ«∞O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’.....?

[. fã∞HÀ~å Œ∞. (Wk „Ñã∞Î «O ãO= «û~° L «ÊuÎx ≥ÅÊ Œ∞).

190. ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÍÖËq?

[. 1) Ü«∞O„`åÅ∞, ZHfiÑπ"≥∞O\òÃÑ· L «ÊuÎ ^•~°∞Å∞ KÕ¿ã =ºÜ«∞O. nx<Õ ãOã÷Å ã≤÷~°ÃÑ@∞ì|_ç JO Œ∞~°∞. L^• :

#∂ «# Ü«∞O„`åÅ∞, á¶êºHõìsÅ∞ ~°"å}Ï ZHfiÑπ"≥∞O\ò, h\áê~°∞ ŒÅ, _®ºOÅ∞ (Dams) >ˇeá¶È<£ Ö·<£ =O\˜

"å\ÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O.

2) W<≥fiO@sÅÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞O L^• : =Ú_çã~°∞‰õΩ xÅfi, ãQÆO «Ü«∂Ô~·# =ã∞Î=ÙÅ∞, J=∞‡HÍxH ã≤ ŒúOQÍ

L#fl JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ xÅfiÖ’ =∂~°∞Ê "≥Ú ŒÅQÆ∞#q. closing Stock #∞Oz Opening stock fã≤"ÕÜ«∞@O

^•fi~å nxx á⁄O Œ=K«∞Û#∞.

3) Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò ÇÏ∫ãπÅÃÑ· =ºÜ«∞O L^• : #∂ «# WO_»¡ H˘#∞QÀÅ∞.

191. ã∂÷Å ÕjÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç ´ ?

[. ãOã÷Å ã≤÷~°ÃÑ@∞ì|_ç { W<≥fiO@sÅÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç { Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò ÃÑ@∞ì|_ç.

192. ã∂÷ÅÃÑ@∞ì|_çÖ’ H˘O «ÉèÏQÆO J~°∞QÆ∞, «~°∞QÆ∞ ŒÅ‰õΩ QÆ∞i J~Ú# "å\ ™ê÷#OÖ’ ÑÙ#ó™ê÷Ñ# KÕÜ«∂eû =ã∞ÎOk.

D ÑÙ#ó™ê÷Ñ# ÃÑ@∞ì|_çH =∞~˘Hõ¿Ñ~°∞?

[. «~°∞QÆ∞ ŒÅ.

193. ã∂÷ÅÃÑ@∞ì|_ç#∞O_ç «~°∞QÆ∞ ŒÅ (Replacement Investment) fã≤"Õ¿ãÎ =K≥Ûk?

[. xHõ~° ÃÑ@∞ì|_ç.

194. xHõ~° ÃÑ@∞ì|_ç ´ ?

[. ã∂÷Å ã≤÷~° ÃÑ@∞ì|_ç { W<≥fiO@sÖÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç { Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò ÃÑ@∞ì|_ç – «~°∞QÆ∞ ŒÅ.

195. „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞OÖ’x ÉèÏQÍÖËq?

[. Z) ѨiáêÅ#, ~°HõΔ}, âßOuÉèí„ Œ «Å∞, q Œº, "≥· Œº, P~ÀQƺ¿ã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O. L^ÀºQÆ∞Å r`åÅ∞, "Õ «<åÅ∞,

™êOѶ≤∞Hõ Éèí„ Œ å K≥e¡OÑÙÅ^•fi~å nxfl JOK«<å "Õ™êÎ~°∞.

a) ÑiáêÅ#, ~°HõΔ}, âßOuÉèí„ Œ «Å∞, q Œº "≥· Œº, P~ÀQƺ¿ã=ʼnõΩ K≥Ok# =ã∞Î=ÙÅ∞ H˘#∞QÀÅ∞ÃÑ· =ºÜ«∞O. g\x

JOkOKÕ@ÑÙ_»∞ <å=∞=∂„ «Ñ٠Ѷ‘A=ã∂Å∞ KÕ™êÎ~°∞ HÍ|\ì =ºÜ«∞O#∞Oz J=∞‡HõÑÙ ~å|_ç fã≤"Õ¿ãÎ xHõ~° =ã∞Î

H˘#∞QÀÅ∞ =K«∞Û#∞.

ã≤) J\Ï¡Q xHõ~° q Õj =ã∞Î ¿ã=Å H˘#∞QÀÅ∞ ÃÑ· =ºÜ«∞O [~°∞QÆ∞#∞.

196. „ÑÉèí∞ «fi JOu=∞ qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O ´ ?

[. L^ÀºQÆ∞Å ÑiÇ~°O { ÕjÜ«∞ =∂Ô~¯\òÖ’ xHõ~° =ã∞οã=Å H˘#∞QÀÅ∞ { q ÕâßÅ#∞Oz xHõ~°=ã∞οã=Å H˘#∞QÀÅ∞

96

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

197. xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å#QÍ?

[. =ã∞οã=Å ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – =ã∞οã=Å kQÆ∞=∞ «∞Å∞.

198. =ºÜ«∞=∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ ÕjÜ«∞ =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ ZQÆ=∞ «∞Å#∞ ZO Œ∞‰õΩ fã∞HÀ"åe?

[. ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ [iy#ÑÙ_»∞ q Õâ◊ã∞÷Å∞ ÕjÜ«∞ =ã∞Î=ÙÅÃÑ· =ºÜ«∞O KÕ™êÎ~°∞. HÍ|\ì ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ ÕjÜ«∞ =ºÜ«∞OÖ’

ÉèÏQÆO.

199. =ºÜ«∞=∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ ÕjÜ«∞ =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ kQÆ∞=∞ «∞Å#∞ ZO Œ∞‰õΩ fã∞HÀ"åe?

[. kQÆ∞=∞ «∞Å∞ J<Õq P Õâ◊OÖ’L «ÊuÎ HÍHõ áÈ~Ú#ÑÊ\H© P Õâ◊ã∞÷Å∞ KÕ¿ã qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÆO HÍ|\ì

ÕjÜ«∞ =ºÜ«∞OÖ’ KÕ~åÛe.

200. =ºÜ«∞=∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ ´ ?

[. qxÜ≥∂QÆ=ºÜ«∞O { ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞O { „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O { xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞

NDPMP

= C + I + G + (x-m).

201. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎH xHõ~° Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ fã≤"Õ¿ãÎ ?

[. L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (NDPFC

) =K«∞Û#∞.

202. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl á⁄O ÕO Œ∞‰õΩ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎH KÕ~åÛeû# JOâ◊O?

[. xHõ~° q ÕjHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O (NFIA).

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ´ C + I + G+ (x-m) + NFIA.

203. =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅÃÑ· =ºÜ«∞O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’....?

[. ÖH¯OK«~å Œ∞ (JOu=∞=ºÜ«∞OÖ’ Wq ÉèÏQÆO HÍ|\ì ÖH¯OK«~å Œ∞).

204. =∞ 茺O «~° =ºÜ«∂xfl ÖH¯¿ãÎ U~°Ê_Õ ã=∞ãº?

[. double counting =Å¡ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O Overestimate KÕÜ«∞|_»∞#∞.

205 Second hand goods ÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ fã∞HÀ~å Œ∞.

206. q «Î ãO|O èŒ Pã∞ÎÅ∞ (Financial assets) ÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O ?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ÖH¯OK«~å Œ∞. L^• : Shares, bonds ÃÑ·KÕ¿ã =ºÜ«∞O. nx=Å¡ Ownership =∂„ «"Õ∞

|kbJQÆ∞#∞.

207. |kb K≥e¡OÑÙÅÃÑ· „ÑÉèí∞ «fiO KÕ¿ã =ºÜ«∞O?

[. Wk =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÆOHÍ Œ∞. HÍ|\ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ÉèÏQÆOHÍ Œ∞. Wq =ã∞Î L «ÊuÎx ÃÑOK«=Ù.

208. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖÏO\ Jaè=$kèú K≥O Œ∞ «∞#fl Õâ◊OÖ’ ã=∂Kå~°O ÅÉèíº « ÖËHõáÈ=Ù@=Å¡ U Ñ Œúux LÑÜ≥∂yOK«∞@

Hõ+¨ìO?

[. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu.

97

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

209. qxÜ≥∂QÆ™ê÷~Ú, ÃÑ@∞ì|_ç ™ê÷~Ú ≥eÜ«∂ÅO>Ë LÑÜ≥∂yOKåeû# Ñ Œúu Uk?

[. =ºÜ«∞=∞kOÑÙ Ñ Œúu.

210. Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ „ÃÑ·"Õ@∞, „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∂Å áê¿ãHõΔ "å\ÏÅ∞ ≥Å∞ûHÀ"åÅO>Ë U Ñ Œúu J=ã~°O?

[. =ºÜ«∞=∞kOÑÙ Ñ Œúu.

211. ã≤ •úO « s`åº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O?

[. *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ ´ *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∞O ´ "≥Ú «ÎO =ºÜ«∞O.

212. ÉèÏ~° « Õâ◊ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞QÆ}#Ö’ LÑÜ≥∂yOKÕ Ñ Œúu? („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

[. U XHõ Ñ Œúu ^•fi~å ãOÑÓ~°‚OQÍ QÆ}OK«∞@ ÖË Œ∞. qq èŒ~°OQÍÅÖ’ qq èŒ Ñ Œú «∞Å∞ LÑÜ≥∂yã∞Î<åflO.

JO>Ë 3 Ñ Œú «∞Å#∞ LÑÜ≥∂yã∞Î<åflO.

213. HO„ ŒQÆ}ÏOHõ ãOã÷ (CSO) Pi÷Hõ=º=ã÷#∞ Zxfl ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílOz#k?

[. 3. Jq. 1. „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO.

2. kfifÜ«∞ ~°OQÆO.

3. «$fÜ«∞ ~°OQÆO.

214. „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO Ö’x JOâßÖËq?

[. 1. =º=™êÜ«∞O 2. J@gãOÑ Œ 3. =∞ «ûº ãOÑ Œ 4. QÆ#∞Å „ «=fiHõO

215. C.S.O qÉèí[#Ö’ kfifÜ«∞ ~°OQÆOÖ’x JOâßÖËq?

[. 1. =∂#∞ºáêHõÛiOQ∑ (il+ì~ü¤, J<£il+ì~ü¤) 2. q Œ∞º ü Qͺãπ, h\ã~°Ñ¶~å 3. x~å‡}O („QÍg∞}, Ñ@ì}).

216. C.S.O qÉèí[# „ÑHÍ~°O QÆ#∞Å∞ „ «=fiHõO ÕxÖ’ ÉèÏQÆO?

[. „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO.

217. „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ QÆÅ QÆ#∞Å „ «=fiHÍxfl kfifÜ«∞ ~°OQÍxH KÕi¿ãÎ U~°Ê_Õ ~°OQÆO?

[. áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO.

218. áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ ÉèÏQÍÖËq? („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

[. QÆ#∞Å „ «=fiHõO { kfifÜ«∞~°OQÆO.

219. QÆ#∞Å „ «=fiHõO U~°OQÆOÖ’ ÉèÏQÆO?

[. Pi÷Hõ=º=ã÷#∞ „áê äŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèíl¿ãÎ, „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ ÉèÏQÆO.

Pi÷Hõ=º=ã÷#∞ =º=™êÜ«∞, áêi„âßq∞Hõ, ¿ã"å~°OQÍÅ∞QÍ qÉèíl¿ãÎ áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ ÉèÏQÆO.

220. =∞# Õâ◊OÖ’ L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúux UU ~°OQÍÅÖ’ LÑÜ≥∂yã∞Î<åfl~°∞?

[. Z) "≥Ú «ÎO „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO.

a) =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ ~°OQÆO (il+ì~ü¤).

ã≤) x~å‡} ~°OQÆO (Ñ@ì}ÏÖ’¡).

98

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

221. C.S.O qÉèí[#Ö’ «$fÜ«∞ ~°OQÆOÖ’QÆÅ JOâßÖËq?

[. 1) =~°ÎHõO, ÇÏŸ@à◊√¡, Ô~™êìÔ~O@∞¡.

2. ~°"å}Ï, xÅfi, ã=∂Kå~°O.

3) ÉϺOHOQ∑, cè=∂, iÜ«∞Öò Z¿ãì\ò, W «~° "åºáê~°¿ã=Å∞.

4) ™ê=∂lHõ, =ºHÎQÆ «¿ã=Å∞.

222. =∞# Õâ◊OÖ’ P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux U ~°OQÍÅÖ’ J=ÅOaèã∞Î<åfl~°∞?

[. Z) =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ ~°OQÆO (J<£ il+ì~ü¤).

a) q Œ∞º ü, Qͺãπ, h\ã~°Ñ¶~å.

ã≤) "≥Ú «ÎO «$fÜ«∞ ~°OQÆO .

223. =∞#^Õâ◊OÖ’ =ºÜ«∞=∞kOѨ٠Ѩ^Œúu (Expenditure - cum-commodity flow method) U ~°OQÆOÖ’

J=ÅOaã¨∞Î<åfl~°∞?

[. x~å‡}~°OQÆO („QÍg∞} „áêO «OÖ’).

224. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ Z Œ∞~°ÜÕ∞º ÉèÏ=<å «‡Hõ (Conceptual difficulties) ã=∞ãºÖËq?

[. 1) ¿ã=Å#∞ QÆ}OKåÖÏ =^•Ì J<Õ ã=∞ãº, L^• : QÆ$Ç≤Ï} ¿ã=Å∞.

2) =∞ ŒºO «~° =ã∞Î=ÙÅ QÆ∞iÎOÑÙ ã=∞ãº.

3) HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O, HÍ~°HÍ^•Ü«∞O HÍxk J<Õ QÆ∞iÎOÑÙ ã=∞ãº.

4) W<≥fiO@sÖ’¡ =∂~°∞Ê QÆ}OK«∞@Ö’ ã=∞ãº.

5) «~°∞QÆ∞ ŒÅ QÆ}OÑÙ ã=∞ãº.

6) P è•~° ãOIIÖ’ ÖˉõΩO_® «~°∞"å « HÍÅOÖ’ =ã∂Î «ÊuÎ [iy Õ "å\ ÖH¯OÑÙ ã=∞ãº.

7) „ÑÉèí∞ «fi áêÅ<å =ºÜ«∞O JOK«<å "ÕÜ«Ú@Ö’ ã=∞ãº.

225. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ Z Œ~°ÜÕ∞º PK«~°}Ï «‡Hõ (Practical difficulties) ã=∞㺠ÖËq?

[. 1) „ Œ=º=∂Ô~¯\òÖ’H ~å‰õΩO_® =ã∞Î =∂iÊ_ç ^•fi~å qx=∞Ü«∞=∞ÜÕ∞º =ã∞οã=Å ÖH¯OÑÙ ã=∞ãº.

2) =$uÎ „Ñ ÕºH©Hõ~°} ÖËHõáÈ=Ù@.

3) x"ÕkOK«|_»x K«@ì=ºu~Hõ „ Œ=º=Ú. L^• : Ñ#∞flZQÆ"Õ «, #Å¡„ Œ=ºO.

4) x~°HõΔ~å㺠« =Å# z#fl L «ÊuÎ •~°∞Å∞ JH“O\òÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«HõáÈ=Ù@.

5) ÃÑ ŒÌL «ÊuÎ •~°∞Å∞ Ñ#∞fl ZQÆ"Õ «‰õΩ «ÑC_»∞ ÖHõ Å∞ K«∂Ñ≤OK«∞@.

6) #=∞‡ Œy# Œ åÎOâ◊O ÖËHõáÈ=Ù@.

226. =∂i¯ûÜ«∞<£ Pi÷Hõ"Õ «ÎÅ „ÑHÍ~°O ¿ã=Å∞, *ÏfÜ«∂^•Ü«∞QÆ}#Ö’ ......?

[. ÖH¯OK«~å Œ∞. (™ê=∞º"å Œ ÕâßÖ’¡ ÖH¯OK«∞@ ÖË Œ∞).

<À\ò : ÃÑ@∞ì|_ç •s ÕâßÖ’¡#∂, WO_çÜ«∂Ö’#∂ ¿ã=Å#∞ ÖH¯ã∞Î<åfl~°∞.

99

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

227. QÆ$Ç≤Ï} ¿ã=Å∞, ^•xx áÈe# W «~°¿ã=Å∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ ......?

[. ÖˇH˜ OK«∞@ÖË Œ∞. L^• : QÆ$Ç≤Ï}˜ WO\˜= ŒÌ KÕ¿ã `À@Ѩx, Ñ≤šʼnõΩ K≥ѨCH˘<Õ áê~îåÅ∞, *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’

QÆ}OK«|_»ÖË Œ∞.

228. =∞# Õâ◊OÖ’ „ Œ=º=∂Ô~¯\òÖ’H ~å‰õΩO_®, „ Œ"Õº «~° =∂Ô~¯\òÖ’ [iQ qx=∞Ü«∂xH L^• : ?

[. L «ÊuÎ ^•~°∞_»∞ «# ™⁄O`åxH qxÜ≥∂yOK«∞H˘#fl L «ÊuÎ, Ô~· «∞ ÑO_çOz# ÑO@Ö’ H˘O « ÉèÏQÍxfl „ÑHõ

Ô~· «∞HzÛ "Õ~ =ã∞Î=Ù#∞ á⁄O Õ =ã∞Î =∂iÊ_ç.

229. ã=∂ «O~° Pi÷Hõ =º=ã÷ (Parallel / Hidden economy) J#QÍ?

[. XHõ"≥·ÑÙ K«@ì| Œú „ Œ=º=Ú, =∞~À"≥·ÑÙ #Å¡„ Œ=º=Ú Pi÷Hõ=º=ã÷#∞ #_çÑ≤OK«∞@.

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅ∞

230. ™êfi «O„`åxH ÑÓ~°fiO "≥Ú Œ\™êiQÍ =∞# Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}Oz#"å~°∞? („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

[. ^•^•ÉèÏÜü∞ <Ò~Àr.

231. ^•^•ÉÏÜü∞ <Ò~Àr ¿Ñ ŒiHõ ã=∞㺠„áê è•#º «#∞ <˘H¯ K≥¿ÑÊO Œ∞‰õΩ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÖHõ Å#∞ nxÖ’ „ÑK«∞iOK≥#∞.?

[. Poverty and Un British Rule in India.

232. ^•^•ÉÏÜü∞ <Ò~Àr 1867–68 ãO= «û~åxH ãO|OkèOz *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å "Õã≤#ÑÙ_»∞ *ÏfÜ«∞

«Åãi P^•Ü«∂Å∞ =~°∞ãQÍ :?

[. ~°∂II 340 HÀ@∞¡ =∞iÜ«Ú 20 ~°∂II

233. <Ò~Àr «~°∞"å « *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å"Õã≤# "åiÖ’ =ÚY∞ºÅ∞?

[. qeÜ«∞O _çwƒ, (1899), Ѷ≤O_Õ¡ +≤„~åãπ, ëê =∞iÜ«Ú HõO|\Ïì, q.ÔH. P~ü.q. ~å"£, P~ü.ã≤. ÕâßÜü∞. "å_çÜ«∂

=∞iÜ«Ú *’+≤, Hõ~°<£ „ÑÉèí∞=Ù, J\˜ <£ã<£ "≥ÚII"å~°∞.

234. Weath and Taxable capacity of India J<Õ „QÆO ä•xfl ~°zOzOk ?

[. ëê =∞iÜ«Ú HõO|\Ïì.

235. Consumer Expenditure In India J<Õ „QÆO ä•xfl ~°zOz#k?

[. P~ü.ã≤. ÕâßÜü∞.

236. ™êfi «O„`åºxH ÑÓ~°fiO *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl âߢã‘ÎÜ«∞Ñ ŒúuÖ’ JOK«<å"Õã≤#"å~°∞ ?

[. Dr. V.K.R.V. Rao

237. Dr. V.K.R.V. Rao Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ Zxfl ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílOK≥#∞?

[. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ∞ 1. =º=™êÜ«∞ ~°OQÆO (=º=™êÜ«∞O, J_»=ÙÅ∞, KÕÑÅ∞, "Õ@, QÆ#∞Å∞).

2. HÍ~ÀÊ~+<£ ~°OQÆO (Ñi„â◊=∞Å∞, x~å‡}O, ~°"å}Ï, „ÑÉèí∞ «fi ¿ã=Å∞).

238. Dr. V.K.R.V. Rao QÍ~°∞ =º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩÑÜ≥∂yOz# Ñ Œúu?

[. L «ÊuÎ Ñ Œúu.

100

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

239. Dr. V.K.R.V. Rao QÍ~°∞ HÍ~˘Ê~+<£ ~°OQÆOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ LÑÜ≥∂yOz# Ñ Œúu?

[. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu.

240. Dr. V.K.R.V. Rao QÍ~°∞ 1931–32 ãO.~åxH *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å"Õã≤#ÑÙ_»∞ ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∞ «Åãi

P^•Ü«∂Å∞?

[. ~°∂II 1689 HÀ@∞¡ =∞iÜ«Ú 62 ~°∂II

241. 1860–1945 =∞ 茺 *. P~ü. Ç≤ÏH±û, =ÚYs, Ѷ∞’+πÅ∞ ÉèÏ~° « «Åãi P^•Ü«∞ =$kúx JOK«<å "Õã≤#ÑÙ_»∞

n~°…HÍÅOÖ’ «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞ ZO «?

[. 0.5%.

242. Ç≤ÏH±û, Ѷ∞’+π, =ÚYsÅ∞ «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞#∞ U „QÆO äŒOÖ’ ¿Ñ~˘¯xi. ?

[. Frame work of Indian Economy.

243. India's National Income J<Õ „QÆO äŒ ~°K«~Ú «?

[. q.ÔH.P~ü.q.~å"£.

244. ™êfi «O„`åº#O «~°O Õâ◊O "≥Ú «ÎO g∞ Œ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl âߢã‘ÎÜ«∞ Ñ ŒúuÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú Œ@ QÆ}Oz# Ѷ∞# «

Z=iH ŒH¯Ok?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\© (nx<Õ High powered Expert committee).

245. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\© xÜ«∞q∞OK«|_ç# ãO= «û~°O ?

[. 1949.

246. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\© J 茺‰õΔΩ_»∞, =∞iÜ«Ú W «~° ãÉèí∞ºÅ∞?

[. Ñ≤.ã≤. =∞ÇÏÅ<Àcãπ, (J 茺‰õΔΩ_»∞).

QÍ_çæÖò, Dr. V.K.R.V. Rao Å∞ ãÉèí∞ºÅ∞.

247. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\©H D ~°OQÆOÖ’ JO «~åfÜ«∞ MϺu QÍOz# Z=i ãÇÜ«∞O ÅaèOzOk?

[. Ãã·=∞<£ ‰õΩ*ò<≥\òû, JRN ™Èì<£† JBD _≥~ü ã<£.

248. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\© JOK«<åÖ’¡ 1948–49 èŒ~°ÅÖ’ ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∞ «Åãi P^•Ü«∂Å∞ =~°∞ãQÍ?

[. 8710 HÀ@∞¡ =∞iÜ«Ú 225 ~°∂.

249. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\© JOkOz# x"ÕkHõÖ’x =ÚMϺOâßÅ∞?

[. 1) 1950–51 Ö’ =º=™êÜ«∞O J#∞|O èŒ ~°OQÍÅ#∞Oz *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ãQÆO "å\Ï =ã∞ÎOk.

2) áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO #∞Oz 1/6 =O «∞ Åaèã∞ÎOk.

3) ¿ã"å~°OQÆO#∞ q∞#Ç~ÚOz L «ÊuÎ ~°OQÆO#∞O_ç 2/3 =O «∞ Åaèã∞ÎOk.

4) ¿ã"å~°OQÆO#∞Oz 1/3 =O «∞ Åaèã∞ÎOk.

5) NDPÖ’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO JOkOKÕ "å\Ï 7.6%QÍ LOk.

101

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

250. HO„ Œ QÆ}ÏOHõ ãOã÷ (CSO) „Ñ è•# HÍ~åºÅÜ«∞O ZK«@ HõÅ Œ∞

[. #∂º_èçb¡ (nx XHõ âßY HõÅHõ åÎÖ’ HõÅ Œ∞).

251. HO„ Œ QÆ}ÏOHõ ãOã÷ U ãO. #∞O_ç *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl National Accounts Statastics ¿Ñ~°∞`À „ÑK«∞iã∞ÎOk?

[. 1975 (nx<Õ âıfi «Ñ„ «=∞x Ñ≤Å∞™êÎ~°∞).

252. „Ñã∞Î « *ÏfÜ«∂^•Ü«∂ QÆ}#Ö’ CSO U ãO= «û~åxfl P è•~° ãO= «û~°OQÍ fã∞H˘O@∞Ok?

[. 1999–2000.

253. ~åR QÆ}ÏOHõ q=~åÅ ¿ãHõ~°}Ö’ XHõ U*hûH, =∞~˘Hõ U*hûH Õ_®x ãik ÕÌO Œ∞‰õΩ Z=i J 茺HõΔ «# ''*ÏfÜ«∞

QÆ}ÏOHõ Hõg∞+<£—— xÜ«∞q∞OK«|_ç#k?

[. ~°OQÆ~å[<£.

254. „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕ ãOã÷?

[. HO„ Œ QÆ}ÏOHõ ãOã÷. (CSO)

255. NSS J<Õk (National Sample survey) U ãOIIÖ’ ™ê÷Ñ≤OK«|_ç#k?

[. 1950.

256. NSS, J<Õk NSSO (National Sample survey organisation)QÍ ZÑC_»∞ =∂~°∞ÊK≥Ok#k?

[. 1970.

*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ – ^À~°}∞Å∞

257. „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}¿ãÎ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ U Ô~O_»∞ JOâßÅ =Å# „ÑÉèÏq «O

HÍ=K«∞Û?

[. Z) =ã∞οã=Å L «ÊuÎ ÃÑ~°∞QÆ∞@.

a) èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ@.

258. =ã∞οã=Å L «ÊuÎ ÃÑ~°∞QÆ@=Å# *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑiy#KÀ ......?

[. Jk x["≥∞ÿ# / "åãÎ="≥∞ÿ# =$kúx ã∂zOK«∞#∞. (ZO Œ∞=Å##QÍ „Ñ[ʼnõΩ QÆ «O HõO>Ë JkèHõOQÍ =ã∞οã=Å∞

JO Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO\Ï~Ú.)

259. èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ =Å# *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑiy#KÀ .....?

[. Jk "åãÎ= =$kúx ã∂zOK« Œ∞. (*ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ HõÅã≤ L#fl èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ _ç¿Ñ¡\ò KÕã≤ "åãÎ= P^•Ü«∞OÖ’H

=∂~åÛe.)

260. "åãÎ= *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O#∞ QÆ}Oz#ÑÊ\H© Jk „Ñ è•#OQÍ qã‡iOKÕ JOâ◊"Õ∞k.?

[. [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ ŒÅ „ÑÉèÏ"åxfl qã‡iã∞ÎOk.

261. [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ „ÑÉèÏ"åxfl ÖHõ Ö’H fã∞H˘x "åãÎ= P^•Ü«∂xfl QÆ}OKåÅO>Ë ?

[. "åãÎ= «Åãi P^•Ü«∞O QÆ}OKåe. (Wk „Ñ[Å r=# „Ñ=∂}Ïxfl ã∂zã∞ÎOk).

102

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

262. 1950–51 #∞O_ç 1980–81 =∞ 茺 („Ñ}ÏoHõÅ∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# "≥Ú Œ\ =¸_»∞ ŒâßÉÏÌÅÖ’) ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∂^•Ü«∞

=$kú~@∞ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ZO «?

[. 3.5%.

263. "≥Ú Œ\ =¸_»∞ ŒâßÉÏÌÅÖ’ «‰õΩ¯=QÍ L#fl 3.5% =$kú~@∞#∞ „á⁄. ~å*òHõ$+‚ QÍ~°∞ U=∞x "åºMϺxOK≥#∞?

[. Ç≤ÏO Œ∂ =$kú~@∞ (Hindu rate of growth).

264. 1980 #∞O_ç 2000 =∞ 茺 ( «~°"å « Ô~O_»∞ ŒâßÉÏÌÅ HÍÅOÖ’) ã≤÷~° èŒ~°Ö’¡ ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞?

[. 5.6% (Hindu =$kú~@∞#∞ JkèQÆq∞OK«QÆey#k).

265. =∞# Õâ◊OÖ’ WÑÊ\=~°‰õΩ J «ºkèHõ*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ #"≥∂ ≥·# ãO= «û~°O?

[. 1988–89 (10.3%).

266. 1988–89 «~°∞"å « J «ºkèHõ =$kèú~@∞ #"≥∂ ≥·# 2= ãO Œ~°ƒùO?

[. 2006–07 (Ñ Œ= „Ñ}ÏoHõ z=i ãO= «û~°O).

267. WÑÊ\=~°‰õΩ =∞# Õâ◊OÖ’ 9 JO «Hõ<åfl Z‰õΩ¯= =$kú~@∞ #"≥∂ ≥·# ãO= «û~°OÅ∞ Zxfl?

[. 5. (1975–76, 1988–89, 2005–06, 2006–07, 2007–08).

268. =∞# Õâ◊OÖ’ U ãO= «û~°OÖ’ JkèHõ |∞∞}Ï «‡Hõ =$kú~@∞ #"≥∂ Œ∞ J~Ú#k?

[. 1979–80 (–6%).

269. „Ñ}ÏoHõÅ "åsQÍ ÑijeOz#ÑÙ_»∞ Ju Z‰õΩ¯= =$kú~@∞ #"≥∂ ≥·# „Ñ}ÏoHõ Uk?

[. Ñ Œ= „Ñ}ÏoHõ (7.8%).

270. Ju «‰õΩ¯= =$kèú~@∞ #"≥∂ ≥·# „Ñ}ÏoHõ Uk?

[. =¸_»= „Ñ}ÏoHõ (2.6%).

271. 2010–11 ãO= «û~åxH JOK«<å"ÕÜ«∞|_ç# =$kú~@∞?

[. 8.6 (Wk QÆ « ãO= «û~°=Ú 8%)

272. 2009–10 ãOIIÖ’ ÉèÏ~° « «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞?

[. 6.1 (Wk QÆ « ãO= «û~°=Ú 4.8%)

273. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ 2008–09 ãO= «û~åxH JOK«<å "ÕÜ«∞|_ç# ÉèÏ~° « «Åãi P^•Ü«∞O ?

[. ~°∂II 31,800 (2004–05 èŒ~°ÅÖ’).

274. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ 2009–10 (Q) ãO= «û~°OÖ’ Õâ◊ «Åãi P^•Ü«∞O?

[. ~°∂. 33,700

275. „Ñã∞Î « èŒ~°ÖÖ’ 2009–10 ãO= «û~åxH JOK«<å"ÕÜ«∞|_ç# Õâ◊ «Åãi P^•Ü«∞O?

[. ~°∂. 46,400 ã∞=∂~°∞.

103

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

276. „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ 2010–11 (A) ãO= «û~°OÖ’ Õâ◊ «Åãi P^•Ü«∞O?

[. ~°∂. 54,500 ã∞=∂~°∞.

277. =∞# Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ HõO>Ë «Åãi P^•Ü«∞O ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ «‰õΩ¯=QÍ LO_»\ÏxH HÍ~°}O?

[. [<åÉèÏÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ.

278. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O HÍx, «Åãi P^•Ü«∞O HÍx ã≤÷~° èŒ~°Ö’¡ HõO>Ë, „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡ JkèHõOQÍ LO_»\ÏxH HÍ~°}O?

[. èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ.

279. „Ñ}ÏoHõÅ∞ „áê~°OÉèíO <å\H (1950–51) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ãQÆO HõO>Ë Z‰õΩ¯= U~°OQÆO #∞O_ç ÅaèOKÕk?

[. „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO (57%).

280. „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO? („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

[. «$fÜ«∞~°OQÆO ÖË • ¿ã"å~°OQÆO (57%).

281. „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ «$fÜ«∞~°OQÆO #∞O_ç ÅÉèíº=∞ÜÕ∞º "å\Ï?

[. 1/2 =O «∞ HõO>Ë JkèHõO.

282. „Ñã∞Î « *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ «$fÜ«∞~°OQÆO «~°∞"å « JkèHõ"å\Ï#∞ JOkOKÕ Ô~O_»= ~°OQÆO?

[. kfifÜ«∞~°OQÆO (25.76%).

283. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ kfifÜ«∞~°OQÆO "å\Ï?

[. ã∞=∂~°∞ 1/4 =O «∞.

284. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ Ju «‰õΩ¯= "å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO?

[. „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO (16.9%) 2009–10 <å\H.

285. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO "å\Ï?

[. 1/5 =O «∞ HõO>Ë «‰õΩ¯=.

286. HÍ¡~ü , =∞iÜ«Ú ‰õΩ*ò<≥\òûÅ ÑiHõÅÊ# Õxx ≥Å∞ÑÙ#∞?

[. Jaè=$kú „Ñ„HÜ«∞Ö’ "≥Ú Œ@ „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO "å\Ï «yæ, kfifÜ«∞~°OQÆO "å\Ï ÃÑiÔQ#∞. =$kèú =∞iH˘O « [iy#

«~°∞"å « „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO "å\Ï ã∞n~°…OQÍ «yæ ¿ã=Å~°OQÆO «#"å\Ï#∞ Ñi„â◊=∞ÅHõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ ÃÑOK«∞H˘O@∞Ok.

287. „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∞^•Ü«∞OÖ’ qq èŒ~°OQÍÅOkOKÕ "å\ÏÅ#∞ |\ì J=~ÀÇÏ}„Hõ=∞O U q èŒOQÍ L#flk?

[. «$fÜ«∞~°OQÆO, kfifÜ«∞~°OQÆO, „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO.

288. ÉèÏ~° « Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ =zÛ# x~å‡}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ#∞ Ñije¿ãÎ „Ñ è•#OQÍ Hõ#|_ÕÖ’ÑO?

[. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO #∞Oz «yæ#"å\Ï kfifÜ«∞~°OQÆOKÕ HÍHõ «$fÜ«∞~°OQÆOKÕ ÉèísÎ KÕÜ«∞|_ç#k.

(áêi„âßq∞H©Hõ~°} =ÚO Œ∞ Œâ◊ #∞O_ç áêi„âßq∞H©Hõ~°} Œâ◊#∞KÕ~°‰õΩO_®<Õ áêi„âßq∞H©Hõ~°} «~°∞"å « Œâ◊

J~Ú# ¿ã"å~°OQÆO‰õΩ KÕi#k.)

104

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

289. „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO?

[. =º=™êÜ«∞O (12%).

290. kfifÜ«∞~°OQÆOÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ~°OQÆO?

[. =∂#∞ºá¶êºHõÛiOQ∑ ~°OQÆO.

291. «$fÜ«∞~°OQÆOÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ~°OQÆO?

[. =~°ÎHõO ~°"å}Ï Hõ=¸ºxH+<£ (26.55%).

292. 1950–51Ö’ GDP Ö’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO "å\Ï ã∞=∂~°∞?

[. 8% ã∞=∂~°∞.

293. „ÑÉèí∞ «fi ~°OQÆO "å\Ï GDPÖ’ Z@∞=O\ èÀ~°} HõeæLOk?

[. „Ñ}ÏoHõÅ „áê~°OÉèíO#∞O_ç #∂ «# Pi÷Hõ ãOã¯~°}Å =~°‰õΩ GDPÖ’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO "å\Ï ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =zÛ

(26%), ãOã¯~°}Å «~°∞"å « „ÑÉèí∞ «fi áê„ « «QÆ∞æ@=Å# <≥=∞‡kQÍ „ÑÉèí∞ «fi "å\Ï «QÆ∞æ «∞#flk. (2008–09

<å\H 21%xH KÕi#k).

294. <Õ_»∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#∞JOkOKÕ~°OQÆ"Õ∞k (Ü«∂[=∂#ºÑ~°OQÍ) ? („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

[. „ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÆO (79%).

295. GDPÖ’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆ "å\ÏÖ’ JkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ LÑ~°OQÆO?

[. <å<£ _çáê~üì"≥∞O@Öò ZO@~ü„ÃÑ·*ãπ.

296. „Ñ}ÏoHõÅ∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# «~°∞"å « #∞Oz GDPÖ’ „QÍg∞}~°OQÆO JOkOKÕ "å\Ï èÀ~°}?

[. «QÆ∞æ «∂ =zÛOk.

297. „Ñã∞Î «O „áêO`åÅ "åsQÍ K«∂ã≤#ÑÙ_»∞ GDPÖ’ J «ºkèHõ"å\Ï#∞ JOkOKÕ „áêO «O?

[. Ñ@ì} „áêO «O (1999–2000<å\H 52%).

298. CSO x~°fiK«#O „ÑHÍ~°O =º=ã‘÷Hõ$ «~°OQÆ=∞#QÍ?

[. XHõ ãOã÷ ilãì~ü¤ KÕÜ«∞|_»_»O HÍh, U ≥·<å K«@ìO „HO Œ #"≥∂ Œ∞ J=@O HÍx Pã≤Î, JÑCÅ Ñ\©ìx x~°fiÇ≤ÏOK«@O

HÍx KÕ¿ãÎ Jk =º=ã‘÷Hõ$ «~°OQÆO.

299. ÉèÏ~° «*ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ =º=ã‘÷Hõ$ «~°OQÆ "å\Ï èÀ~°}?

[. ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =ã∞ÎOk. (2007–08 <å\H 43%).

300. <Õ_»∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ~°OQÆO?

[. J=º=ã‘÷Hõ$ «~°OQÆO (2007–08 <å\H 57%).

301. ~°OQÍÅ"åsQÍ ÑijeOz#ÑÙ_»∞ J=º=ã‘÷Hõ$ «~°OQÆO #∞Oz Z‰õΩ¯= "å\Ï#∞ JOkOKÕ~°OQÆO?

[. =º=™êÜ«∞~°OQÆO (2007–08 <å\H 91%).

105

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

302. NCAER‰õΩ K≥Ok# (National Councile of Applied Economic Research)U Pi÷Hõ"Õ «ÎÅ „QÍg∞} GDPÖ’

=zÛ# x~å‡}Ï «‡Hõ=∂~°∞ÊÅ∞ J 茺ܫ∞#O KÕã≤i?

[. ~å*Ëâòâ◊√HÍ¡ =∞iÜ«Ú ã≤kúd.

303. ~å*Ëâò â◊√HÍ¡ =∞iÜ«Ú ã≤kúvÅ „ÑHÍ~°O „QÍg∞} GDPÖ’ =º=™êÜ«∞O "å\Ï?

[. «QÆ∞æ «∂=ã∞ÎOk. (Ñi„â◊=∞Å∞, ¿ã=Å "å\Ï ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =ã∞ÎOk).

304. 2007–08 <å\H„QÍg∞} GDPÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ~°OQÆO?

[. =º=™êÜ«∞O (42%).

305. 2007–08 <å\H„QÍg∞} GDPÖ’ J «ºÅÊ "å\Ï#∞ JOkOKÕ~°OQÆO?

[. ¿ã=Å ~°OQÆO (28.4%).

306. Õâ◊ GDPÖ’ "≥Ú Œ\™ê÷#O ¿ã=Å~°OQÍxk HÍQÍ, „QÍg∞} GDPÖ’ JkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO?

[. =º=™êÜ«∞O.

P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO :

307. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ QÆÅ~°OQÍÅ∞ :?

[. QÆ$ÇÏ~°OQÆO, ãOã÷Å ~°OQÆO.

308. P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO J#QÍ?

[. QÆ$ÇÏ~°OQÆO JOkOKÕ L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ ãOã÷Å~°OQÆO „ÑuѶÖÏÅ#∞ K≥e¡OK«QÍ ãOã÷Å~°OQÆO JOkOKÕ =ã∞οã=ʼnõΩ

QÆ$ÇÏ ~°OQÆO „ÑuѶÖÏÅ∞ K≥e¡OK«∞#∞. WÖÏ ~å|_»∞Å∞, K≥e¡OÑÙÅ ~°∂ÑOÖ’ XHõ ~°OQÆO #∞O_ç =∞~˘Hõ ~°OQÍxH

P^•Ü«∞O „Ñ=Ç≤ÏOK«∞@"Õ∞ P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO.

309. "åãÎ= „Ñ"åÇÏO J#QÍ?

[. QÆ$ǨÏ~°OQÆO #∞Oz L`«ÊuÎ HÍ~°HÍÅ∞ ã¨Oã¨÷Å ~°OQÍxH˜, ã¨Oã¨÷Å~°OQÆO#∞Oz =ã¨∞οã=Å∞ QÆ$ǨÏ~°OQÆO#‰õΩ

„Ñ=Ç≤ÏOK«∞@ÜÕ∞ "åãÎ= „Ñ"åÇÏO.

310. „ Œ=º„Ñ"åÇÏO J#QÍ?

[. ã¨Oã÷Å#∞Oz L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ „ѨuѶÖÏÅ∞ QÆ$ǨÏ~°OQÍxH˜, QÆ$ǨÏ~°OQÆO #∞Oz =ã¨∞οã=ÅÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O,

ãOã÷Å ~°OQÍxH „Ñ=Ç≤ÏOK«∞@ÜÕ∞ „ Œ=º„Ñ"åÇÏO.

311. Ô~O_»∞~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ á⁄ Œ∞ÑÙÖË Œ∞ Jx „Ñ"Õ∞Ü«∞O KÕÜ«∞|_ç# Pi÷Hõ =º=ã÷?

[. ãOÑÓ~°‚=ºÜ«∞ Pi÷Hõ =º=ã÷.

312. ãOÑÓ~°‚ =ºÜ«∞ Pi÷Hõ =º=ã÷ J#QÍ?

[. ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ «=∞‰õΩ =zÛ# P^•Ü«∞O JO`å =ã∞οã=Å qxÜ≥∂QÆOÃÑ· Y~°∞Û ÃÑ@ìQÍ ãOã÷Å∞ «=∞‰õΩ =zÛ#

P^•Ü«∞O JO`å L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅÃÑ· =ºÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞. (J#QÍ nxÖ’ á⁄ Œ∞ÑÙ LO_» Œ∞.)

106

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

313. á⁄ Œ∞ÑÙÖËx ™ê è•~°} Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ Identies (Equations) ?

[. i) ãOã÷Å∞ L «ÊuÎ KÕã≤# "≥Ú «ÎO =ã∞οã=Å∞ ´ "≥Ú «ÎO qxÜ≥∂QÆO.

ii) QÆ$ÇÏ~°OQÆO‰õΩ =zÛ# L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ P^•Ü«∞O ´ ãOã÷Å∞ KÕã≤# L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ K≥e¡OÑÙÅ∞

iii) ãOã÷ P^•Ü«∞O ´ QÆ$ÇÏ~°OQÆ =ºÜ«∞O.

314. á⁄ Œ∞ÑÙ J#QÍ?

[. ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, ãOã÷Å∞ «=∞‰õΩ =zÛ# P^•Ü«∞OÖ’ =ºÜ«∞O KÕ~Ú‰õΩO_® LOz# ÉèÏQÆO

315. ‰õΩ@∞O|~°OQÍxH =zÛ# P^•Ü«∞OÖ’ H˘O «ÉèÏQÍxfl á⁄ Œ∞ÑÙ KÕÜ«Ú@ =Å#?

[. qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O «yæ, P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO «QÆ∞æ#∞,

316. á⁄ Œ∞ÑÙ J<Õk ÕxH „áêux 茺=Ú =Ç≤Ïã∞ÎOk? („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

[. P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl «yæOK«∞#∞. (Withdrawal or Leakage to Circular flow of Income)

317. ÃÑ@∞ì|_ç J#QÍ?

[. L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ U =ã∞Î=ÙÖ· Õ W «~° =ã∞Î=ÙÅ L «ÊuÎH ^ÀÇÏ ŒÑ_» åÜ≥∂ "å\ÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞=Ú

318. =¸Å èŒ# =ã∞Î=ÙÅ∞ ÖË • ÃÑ@∞ì|_ç =ã∞Î=ÙÅÃÑ· =ºÜ«∞OKÕ¿ãk.?

[. ã¨Oã÷Å~°OQÆO.

319. qxÜ≥∂QÆ=ã∞Î=ÙÅH, ÃÑ@∞ì|_ç =ã∞Î=ÙÅH Õ_®?

[. Ô~O_»∞ =ã∞Î=ÙÅ#∞ ãOã÷ÖË L «ÊuÎ KÕ™êÎ~Ú, HÍx qxÜ≥∂QÆ=ã∞Î=ÙÅ#∞ ãOã÷Å∞ QÆ$ÇÏ~°OQÍxH q„Hõ~Ú™êÎ~Ú.

ÃÑ@∞ì|_ç =ã∞Î=ÙÅ#∞ ãOã÷Å∞ W «~°ãOã÷ʼnõΩ q„Hõ~Ú™êÎ~Ú.

320. ÃÑ@∞ì|_ç J<Õk?

[. P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏOÖ’ P^•Ü«∞O#∞ ÃÑOK«∞#∞. (Investment is injection to circular flow of Income)

321. =¸Å èŒ# =∂Ô~¯\ò J#QÍ ?

[. ÉϺO‰õΩÅ∞, c=∂ãOã÷Å∞, =O\ q «ÎãOã÷Å∞ (nxÖ’ QÆ$ÇÅ∞ KÕã≤# á⁄ Œ∞ÑÙ q «ÎãOã÷ʼnõΩKÕ~°QÍ q «ÎãOã÷Å#∞O_ç

ãOã÷Å∞ |∞∞}ÏÅ∞ fã∞H˘x ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ_» å~Ú).

322. QÆ$ÇÏ~°OQÍÅ∞ KÕ¿ã á⁄ Œ∞ÑÙ |∞∞}ÏÅ∞QÍ =∂i ãOã÷ʼnõΩ ÃÑ@∞ì|_çQÍ JOkOKÕ =∂~°æ=Ú?

[. =¸Å èŒ# =∂Ô~¯\ò.

323. á⁄ Œ∞ÑÙ KÕ¿ã Ô~O_»∞~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ P^•Ü«∞O ã=∞`ÒźOÖ’ LO_ÕO Œ∞‰õΩ x|O èŒ#? („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

[. á⁄ Œ∞ÑÙ ´ ÃÑ@∞ì|_ç (S = I).

324. á⁄ Œ∞ÑÙ, ÃÑ@∞ì|_çx JkèQÆq∞Oz#ÑÙ_»∞ (S > I)?

[. P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO «QÆ∞æ#∞.

325. ÃÑ@∞ì|_ç, á⁄ Œ∞ÑÙ#∞ JkèQÆq∞Oz#ÑÙ_»∞ (I >S)?

[. P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO ÃÑ~°∞QÆ∞#∞.

107

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

326. =¸_»∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ ~°OQÍÖËq?

[. QÆ$ÇÏ~°OQÆO, ãOã÷Å ~°OQÆO, „ÑÉèí∞ «fi ~°OQÆO.

327. Closed Economy J#QÍ?

[. q Õj "åºáê~°O ÖËx Pi÷Hõ=º=ã÷#∞ Cbsed Economy JO Œ∞~°∞.

(Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ, =¸_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÅ∞ Closed Economy H K≥Ok#"Õ)

328. =¸_»∞~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO P^•Ü«∞O#∞ ãOáêkOK«∞H˘<Õ =∂~åæÅ∞?

[. QÆ$ÇÅÃÑ·#, ãOã÷Å ÃÑ·<å Ñ#∞fl qkèOÑÙ ^•fi~å ãOáêk™êÎ~Ú.

329. Ñ#∞fl qkèOÑÙ =Å# P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO?

[. «QÆ∞æ#∞ (QÆ$ÇÅ∞, ãOã÷Å∞ KÕ¿ã =ºÜ«∞O «yæáÈ=Ù#∞).

330. Ñ#∞flÅ∞ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO#‰õΩ Uq èŒOQÍ ÑxKÕÜ«Ú#∞?

[. P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl «yæOK«∞#∞. (Leakage to circular flow of Income)

331. „ÑÉèí∞ «fiO Ñ#∞fl^•fi~å =ã∂Å∞KÕã≤# P^•Ü«∂xfl Uq èŒOQÍ =ºÜ«∞OKÕÜ«Ú#∞?

[. QÆ$ÇÏ~°OQÆO JOkOKÕ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅÃÑ· =ºÜ«∞OKÕÜ«Ú@ ^•fi~å ("Õ «<åÅ∞, r`åÅ∞), QÆ$ÇÏ~°OQÆO‰õΩ |kb

K≥e¡OÑÙÅ∞ WK«∞Û@ ^•fi~å (L^•. Ñ≤OKè«#∞. x~°∞^ÀºQÆÉèí$u, ëê¯Å~ü +≤ÑCÅ∞) J\Ï¡Q ãOã÷Å Ü≥ÚHõ =ã∞οã=Å#∞

H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«Ú@ ^•fi~å ãOã÷ʼnõΩ ãaû_ôÅ#∞ JOkOK«∞@ ^•fi~å „ÑÉèí∞ «fiO =ºÜ«∞O KÕÜ«Ú#∞.

332. „ÑÉèí∞ «fiO KÕ¿ã =ºÜ«∞O =Å# P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO?

[. ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ (Govt. Expenditure is injection to circular flow of Income).

333. =¸_»∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ P^•Ü«∞ ã=∞`ÒÖϺxH x|O èŒ#?

[. á⁄ Œ∞ÑÙ, ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ã=∂#OQÍ LO_»∞@`À áê@∞ Ñ#∞flÅ∞, „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O ã=∂#OQÍ LO_®e (S=I

=∞iÜ«Ú T=G).

334. |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ J#QÍ ?

[. Wq UHõÑHõΔ"≥∞ÿ#q. „ÑÉèí∞ «fiO #∞Oz ãOã÷ʼnõΩ, ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ „ Œ=º„Ñ"åÇÅ∞ LO\Ï~Ú HÍh ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞,

ãOã÷Å#∞Oz „ÑÉèí∞`åfixH "åãÎ= „Ñ"åÇÏO LO_» Œ∞.

335. <åÅ∞QÆ∞~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ QÆÅ ~°OQÍÖËq?

[. ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, ãOã÷Å∞, „ÑÉèí∞ «fiO, q Õj"åºáê~°O (Rest.of the world)

336. JO «~åfÜ«∞ "åºáê~°O ÖËx Pi÷Hõ=º=ã÷#∞ Uq èŒOQÍ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞?

[. Autarky (Wk Closed EconomyÖ’ LO@∞Ok).

337. Closed Economy { JO «~åfÜ«∞ "åºáêÑ~°O ´ ?

[. Open Economy.

108

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

338. <åÅ∞æ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ =ã∞οã=Å#∞ kQÆ∞=∞u KÕã∞H˘O>Ë P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO?

[. «QÆ∞æ#∞ (kQÆ∞=∞ «∞Å =Å# XHõ Õâ◊ P^•Ü«∞O W «~° ÕâßÖ’¡H „Ñ=Ç≤ÏOK«∞#∞. Ѷe «OQÍ P^•Ü«∞O „Ñ"åÇÏO

«QÆ∞æ#∞).

339. <åÅ∞QÆ∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ =ã∞οã=Å#∞ ZQÆ∞=∞u KÕ¿ãÎ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO?

[. ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ (ZQÆ∞=∞ «∞Å =Å# q Õâ◊ã∞ÎÅ P^•Ü«∞O XHõ Õâ◊OÖ’H =K«∞Û#∞. Ѷe «OQÍ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO ÃÑ~°∞QÆ∞#∞)

340. <åÅ∞æ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ P^•Ü«∞ ã=∞`ÒÖϺxH x|O èŒ#?

[. á⁄ Œ∞ÑÙ, ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞, Ñ#∞flÅ∞, „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O ã=∂# «fiO`Àáê@∞ kQÆ∞=∞ «∞Å, ZQÆ∞=∞ «∞Å ã=∂# «fiO

LO_®e. (S+T+M = I+G+X)

=∂#"åaè=$kú ã¨∂z :

341. „ÑÑOK«"åºÑÎOQÍ =∂#"åaè=$kú ã∂px ~°∂á⁄OkOKÕk?

[. UNDP (United Nations Development Programme).

342. =∂#"åaè=$kúx U ãO= «û~°O #∞O_ç ~°∂á⁄Okã∞Î<åfl~°∞?

[. 1990 #∞O_ç.

343. =∂#"åaè=$kúx «Ü«∂~°∞ KÕÜ«Ú@Ö’ ãÇÜ«∞, ãÇÏHÍ~åÅ∞ JOkOz#k?

[. =∞ÇÏ|∂Éò – LÖò –ÇÏH±, J=∞~°Îº¿ã<£, iK«~ü¤ *Ïb, QÆ∞™êÎ"À ~åhãπ, "Õ∞Ѷ∞<å ä£ ÕâßÜü∞.

344. =∂#"åaè=$kú ~°∂ÑteÊQÍ Z=ix ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞?

[. =∞ÇÏ|∂Éò – LÖò–ÇÏH±.

345. =∂#"åaè=$kú ã∂p x~å‡}OÖ’ fã∞H˘<Õ JOâßÅ∞ ?

[. =¸_»∞ 1) n~°…HÍÅ P~ÀQƺ=O «"≥∞ÿ# r=#=Ú, (nxx PÜ«Ú~åúÜ«∞O`À QÆ}™êÎ~°∞).

2) q*Ï#O (JHõΔ~å㺠« À QÆ}™êÎ~°∞).

3) r=# „Ñ=∂}O (nxx «Åãi GDP`À QÆ}™êÎ~°∞).2010 HDR Ö’ «Åãi GNI x fã∞H˘<≥#∞.

346. UNDP "å~°∞ ~°∂á⁄OkOKÕ HDIÖ’ PÜ«Ú~åúÜ«∂Å#∞ ZÑÊ\#∞O_ç QÆ}™êÎ~°∞?

[. ѨÙ\ì#ѨÊ\˜#∞O_ç.

347. UNDP"å~°∞ fã∞H˘<Õ JHõΔ~å㺠«Ö’ ÉèÏQÍÖËq?

[. Z) =Ü≥∂[# JHõΔ~å㺠« ~@∞ (2010 HDR Ö’ Means Years of Schooling)

a) „áê äŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ã∂÷Å #"≥∂ Œ∞ x+ÊuÎ. (Expected Years of Schooling)

348. UNDP"å~°∞ fã∞H˘<Õ «Åãi GDP U~°∂ÑOÖ’ LOk? („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

[. H˘#∞QÀÅ∞ â◊HÎ ã=∂# «Ö’ QÆÅ J"≥∞iHÍ _®Å~°∞¡ (PPP US $). („Ñã∞Î «O «Åãi GNI)

349. UNDP"å~°∞ HDI QÆ}#Ö’ PÜ«Ú~åúÜ«∞O#‰õΩ WzÛ# Hõx+ª, QÆi+ª qÅ∞=Å∞.?

[. 25ãO.Å∞, 85 ãO.Å∞.( 2010 HDR Ö’ 20, 83.2 ãO= «û~åÅ∞).

109

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

350. UNDP"å~°∞ JHõΔ~å㺠« ~@∞H WzÛ# Hõx+ª, QÆi+ª qÅ∞=Å∞?

[. 0 =∞iÜ«Ú 100. („Ñã∞Î «O EYS 0–20.6, MYS 0–13.2)

351. UNDP "å~°∞ «Åãi GDP (PPP US $) HzÛ# Hõx+ª QÆi+ª qÅ∞=Å∞?

[. 100 #∞Oz 40000 J"≥∞iHÍ _®Å~°∞¡. („Ñã∞Î «O 163 #∞Oz 1,08,211)

352. JOâ◊ã∂zx QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ LÑÜ≥∂yOKÕ ã∂„ «O?

[. "åãÎ= qÅ∞= – Hõx+ªqÅ∞=/ QÆi+ª qÅ∞= – Hõx+ªqÅ∞=.

353. HDI qÅ∞= ZÑC_»∂ gx=∞ 茺 LO@∞Ok?

[. 0–1 =∞ 茺 LO@∞Ok.

354. HDI qÅ∞= „áêuÑkHõQÍ „ÑÑOK« ÕâßÅ#∞ 2009 HDRÖ’ U q èŒOQÍ =sæHõiOK≥#∞?

[. 0.000 – 0.499 =∞ 茺 qÅ∞=Å∞ Hõeæ#q JÅÊ=∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞.

0.500 – 0.799 =∞ 茺 qÅ∞=Å∞ Hõeæ#q =∞ 茺™ê÷~Ú =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞.

0.800 – 0.899 =∞ 茺 qÅ∞=Å∞ Hõeæ#q JkèHõ =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞.

0.900 – 1.000 =∞ 茺 qÅ∞=Å∞ Hõeæ#q J «ºkèHõ =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞.

355. 2009 =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõÖ’ „ÑÑOK« ÕâßÅ#∞ <åÅ∞æ ~°HÍÅ∞QÍ =sæHõiOK≥#∞.J Œ#OQÍ KÕiÛ#k Uk?

[. 0.900 #∞Oz 1.00 =∞ 茺 qÅ∞= Hõeæ# ÕâßÅ#∞ J «ºkèHõ =∂#"åaè=$kú Hõeæ# ÕâßÅx =sæHõiOK≥#∞.

356. 2005 QÆ}ÏOHÍÅ P è•~°OQÍ ~°∂á⁄OkOz# 2007 HDR Ö’ 177 ÕâßÖ’¡ ÉèÏ~° « HDI ~åºOH±?

[. 128.

357. 2006 QÆ}ÏOHÍÅ P è•~°OQÍ ~°∂á⁄OkOz# 2008 HDRÖ’ 179 ÕâßÖ’¡ ÉèÏ~° « HDI ~åºOH±?

[. 132.

358. 2007 QÆ}ÏOHÍÅ P è•~°OQÍ ~°∂á⁄OkOz# 2009 HDRÖ’ 182 ÕâßÖ’¡ ÉèÏ~° « HDI ~åºOH±?

[. 134 (0.612).

359. 2010 HDR „Ñ è•# ãO Õâ◊O?

[. The Real Wealth of Nations : Pathways to Human Development

360. 2009, 2010 =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõÅ „Ñ è•# ~°∂ÑHõ~°Î ?

[. *x ‰õÄ¡Q∑=∞<£.

361. 2010 HDRÖ’ fã∞‰õΩ#fl ÕâßÅ ãOYº?

[. 168 SHõº~å[ºãq∞u ÕâßÅ∞ (192‰õΩ QÍ#∞), ÇOHÍOQ∑, ("≥Ú «ÎO HõeÑ≤ 169 ÕâßÅ∞.)

362. 2009 HDR Ö’ Jaè=$kú K≥Ok# ÕâßÅ∞QÍ "Õ\x ¿Ñ~˘¯<≥#∞?

[. 0.9 HõO>Ë Z‰õΩ¯= =∂#"åaè=$kúã∂z QÆÅ Very high human developed countries#∞ Jaè=$kú K≥Ok#

ÕâßÅ∞QÍ Ñ≤eK≥#∞.

(q∞ye# =¸_»∞ ~°HÍÅ ÕâßÅ#∞ Jaè=$kú K≥O Œ∞ «∞#fl ÕâßÅ∞QÍ Ñ≤eK≥#∞.)

110

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

363. 2010 HDR Ö’ "≥Ú Œ\ 5 ™ê÷<åÅ∞ á⁄Ok# ÕâßÅ∞?

[. 1 <å~fi (0.938)

2 P„¿ãìeÜ«∂

3 #∂ºlÖÏO_£

4 J"≥∞iHÍ

5 S~å¡O_£

364. 2010 HDR Ö’x =∂#"åaè=$kú ã∂pÖ’ HDIÖ’ z=i 5 ™ê÷<åÅ∞ á⁄Ok# ÕâßÅ∞?

[. 165 "≥∂*ÏOaH±

166 |∞~°∞O_ç

167 <≥·QÆ~ü

168 _≥"≥∂„ÔH\H± iÑa¡H± PѶπ HÍOQÀ

169 lOÉÏÉËfi(0.140)

365. WÑÊ\=~°‰õΩHDIÖ’ 8 ™ê~°∞¡ "≥Ú Œ\ ™ê÷#O á⁄Ok# ÕâßÅ∞?

[. ÔH#_®, <å~fi.

366. 2010 HDRÖ’ HDI~åºO‰õΩÅÖ’ "≥Ú Œ\ 12 ÕâßÖ’¡ KÀ@∞ ãOáêkOz# Pã≤Ü«∂ Õâ◊O?

[. [áê<£ (11= ~åºOH±).

367. 2010 HDRÖ’ HDI ~åºO‰õΩÅÖ’ ÉèÏ~° « Õâ◊O HõO>Ë =ÚO ŒO[Ö’ L#fl ÉèÏ~° « W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞ ÕâßÅ∞?

[. K≥·<å – (89= ~åºOH±).

NÅOHõ – (91= ~åºOH±).

=∂b÷=ÙÅ∞ – (107= ~åºOH±).

368. 2010 HDI ~åºO‰õΩÅÖ’ ÉèÏ~° « Õâ◊O HõO>Ë "≥#∞HõO[Ö’ L#fl ÉèÏ~° « W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞ ÕâßÅ∞?

[. áêH™êÎ<£ – 125

|OQÍ¡ Õâò – 129

=∞Ü«∞<å‡~ü – 132

<ÕáêÖò – 138

PÑ…x™ê÷<£ – 155

369. BRICS ÕâßÖ’¡ HDIÖ’ =ÚO ŒO[Ö’ #∞#fl Õâ◊O ?

[. Russia 65= ~åºOH±, (Brazil -73, China - 89, South Africa - 110, India -119,).

370. ÉèÏ~° « Õâ◊O =∂#"åaè=$kú ã∂zÖ’ U~°HõO =∂#"åaè=$kú *Ïa`åÖ’ HõÅ Œ∞?

[. =∞ 茺™ê÷~Ú =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞.

111

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

371. 2010 =∂#"åaè=$kú ã∂zÖ’ ÉèÏ~° « PÜ«Úó„Ñ=∂}O?

[. 64.4 ãO. (EYS - 10.3, MYS-4.4, «Åãi GNI (PPP US$) 3,337)

372. Pi÷Hõ=$kèú, =∂#"åaè=$kúH QÆÅ ãO|O èŒO U q èŒOQÍ LOk?

[. ™ê^•~°}OQÍ Z‰õΩ¯= =$kúQÆÅ ÕâßÅÖ’ Z‰õΩ¯= =∂#"åaè=$kú, «‰õΩ¯= =$kúQÆÅ ÕâßÅÖ’ «‰õΩ¯= =∂#"åaè=$kú

LO@∞Ok. J~Ú Õ D ãO|O èŒO ZÑÙ_»∂ WÖÏ<Õ LO@∞O Œx K≥ÑÊÖËO. H˘xfl ÕâßÅÖ’ JkèHõ Pi÷Hõ=$kú L#flÑÊ\H©,

JÅÊ=∂#"åaè=$kú LO_»=K«∞Û. L^• : ÉèÏ~° « «Åãi GNI Hõ<åfl qÜ«∞`åflO «‰õΩ¯= «ÅãiGNI Hõeæ L<åfl, HDI

Ö’ ÉèÏ~° üHõ<åfl (119), qÜ«∞`åflO (113) =ÚO ŒO[Ö’ LOk.

373. =∞# Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõ (NHDR) #∞ «Ü«∂~°∞KÕã≤ „ÑK«∞iOz#k?

[. „Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞O (2001Ö’).

374. *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõÖ’ (NHDR)Ö’ HDIQÆ}#Ö’ fã∞‰õΩ#fl JOâßÅ∞?

[. n~°…HÍÅ=O «"≥∞ÿ# r=#O, q^•º™ê Œ#, Pi÷Hõ™ê Œ# (UNDP fã∞‰õΩ#fl JOâßÅ∞ =Ö).

375. „Ñ}ÏoHõ ãOѶ∞O ~°∂á⁄OkOz# NHDRÖ’ 15 ~å¢ëêìÅÖ’ "≥Ú Œ\™ê÷#O á⁄Ok# ~åRO ?

[. H~°à◊ (0.638).

376. „Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞O ~°∂á⁄OkOz# NHDRÖ’ 15 ~å¢ëêìÅÖ’ z=i™ê÷#O á⁄Ok# ~åRO?

[. cÇ~ü (0.367).

377. *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú ã∂pÖ’ ÉèÏ~° « HDI qÅ∞=?

[. 2001Ö’ 0.472 (1981Ö’ 0.302, 1991Ö’ 0.381).

378. 2001 *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kúx"ÕkHõÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò HDI~åºOH±?

[. 10= ~åºOH± (0.416) 1981Ö’ 9=™ê÷#O 0.298.

1991Ö’ 9=™ê÷#O 0.377.

2001Ö’ 10=™ê÷#O 0.416.

379. 2001 *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõ „ÑHÍ~°O AP=∂#"åaè=$kú ã∂z (WO_çÜ«∂`À áÈe¿ãÎ)?

[. ÉèÏ~° ü HõO> (0.472), PO„ èŒ„Ñ Õâò (0.416) ã∂p «Hõ =QÍ LOk. („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

380. NHDRÖ’ PÜ«Ú~åúÜ«∂xfl ZÑÊ\#∞Oz QÆ}OK«_»O [iyOk?

[. 1 ãO= «û~°O =Ü«∞ã∞û#∞O_ç PÜ«Ú~åúÜ«∞O fã∞H˘<≥#∞. (nxH 65%, tâ◊√=∞~°} ~@∞‰õΩ 35% „áê è•#º «

WK≥Û#∞).

381. NHDRÖ’ Pi÷Hõ™ê èŒ# J<Õ JOâßxfl U q èŒOQÍ fã∞H˘<≥#∞?

[. <≥Åãi «Åãi qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O P è•~°OQÍ (Hõx+ìO 65 ~°∂, QÆi+ªO 325 ~°∂.).

382. 2001 NHDRÖ’ =∂#"åaè=$kú ã∂p qÅ∞=Å∞ Hõx+ª, QÆi+ªqÅ∞= gx=∞ 茺 L#flq?

112

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

[. 0.367 – 0.638 =∞ 茺 QÆÅ=Ù.

383. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ qq èŒ ~å¢ëêìʼnõΩ UNFPA (United Nations Fund for Population Activities) "å~°∞ «Ü«∂~°∞

KÕã≤#HDIÖ’ "≥Ú Œ\, z=i™ê÷<åÅ∞ á⁄Ok# ~å¢ëêìÅ∞?

[. "≥Ú Œ\™ê÷#O – H~°à◊.

z=i ™ê÷#O – cÇ~ü.

384. =∞# Õâ◊OÖ’ qq èŒ ~å¢ëêìʼnõΩ =∞ÇÏ|∂Éò – LÖò – ÇÏH± QÆ}Oz# HDIÖ’ "≥Ú Œ\ z=i™ê÷<åÅ∞ á⁄Ok#

~å¢ëêìÅ∞?

[. H~°à◊, =∞ 茺„Ñ Õâò.

385. =∞ÇÏ|∂Éò – LÖò – ÇÏH± =∞# Õâ◊OÖ’ qq èŒ ~å¢ëêìʼnõΩ HDI QÆ}Oz ÕxÖ’ „ÑK«∞iOK≥#∞?

[. Human Development in South Asia 1997

386. aãfil ü QÆ∞ÇÏ HDI QÆ}#Ö’ UNDP "å~°∞ fã∞H˘#fl =¸_»∞ JOâßÅ`À áê@∞ J Œ#OQÍ KÕiÛ# JOâßÖËq?

[. r=# <å}º «, ¿Ñ ŒiHõ x~°∂‡Å#, Ñ\ì}©Hõ~°}.

387. aãfil ü QÆ∞ÇÏ Zxfl ~°HÍÅ =∂#"åaè=$kú ã∂pÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK≥#∞ (1988–94 =∞ 茺 HÍÅOÖ’)?

[. 1) HDI1 ´ PÜ«Ú~åúÜ«∞O, JHõΔ~å㺠«, «Åãi~åR P^•Ü«∞O.

2) HDI2 = HDI

1 { r=#<å}º «.

3) HDI3 = HDI

2{¿Ñ ŒiHõ x~°∂‡Å#.

4) HDI4 = HDI

3 {Ñ@ì}©Hõ~°}.

388. aãfil ü QÆ∞ÇÏ HDIÅ#∞ U „QÆO äŒOÖ’ á⁄O Œ∞ÑiK≥#∞?

[. Human development of India - A Study of Inter-state disparity.

389. aãfil ü QÆ∞ÇÏ ~°∂á⁄OkOz# HDI1, HDI2Ö’ "≥Ú Œ\, z=i ™ê÷<åÅ∞ á⁄Ok# ~å¢ëêìÅ∞ ?

[. ˆH~°à◊, L «Î~°„Ѩ Õâò.

390. QÆ∞ÇÏ ~°∂á⁄OkOz# HDI3 HDI

4ÅÖ’ "≥Ú Œ\,z=i ™ê÷<åÅ∞ á⁄Ok#~å¢ëêìÅ∞?

[. H~°à◊, Xi™êû.

391. UNFPA =∞ÇÏ|∂Éò – LÖò – ÇÏH±, aãfil ü QÆ∞ÇÏ HDI 1 =∞iÜ«Ú 2 ÅÖ’ =∞# ~åR™ê÷#=Ú?

[. 9= ~åºOH±.

392. QÆ∞ÇÏ ~°∂á⁄OkOz#HDI3 =∞iÜ«Ú HDI

4ÅÖ’ =∞#~åRO á⁄Ok#~åºO‰õΩÅ∞?

[. 7= ~åºOH±, 6= ~åºOH±.

393. PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ =∂#"åaè=$kú ã∂px «Ü«∂~°∞ KÕã≤#k?

[. CESS (Centre for Economic and Social Studies).

394. =∞#^Õâ◊OÖ’ „Ѩ}ÏoHÍ ã¨OѶ¨∞O `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞HõѨÓ~°fi"Õ∞ U~åRO "≥Ú^Œ@QÍ =∂#"åaè=$kú ã¨∂px

113

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

~°∂á⁄OkOz#k?

[. =∞ 茺„Ñ Õâò.

395. PO„ èŒ„Ñ Õâò Human Development Report Ö’ (AP HDR) HDI QÆ}#Ö’ fã∞‰õΩ#fl JOâßÅ∞ ?

[. 1) JHõΔ~å㺠« (=Ü≥∂[# JHõΔ~å㺠« { áê~î°âßÅ JHõΔ~å㺠«).

2) PÜ«Ú~åÌÜ«∞O, (ãO= «û~°O #∞O_ç PÜ«Ú~åÌÜ«∞O { Infant Survival Rate).

3) «Åãi qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O.

396. ~åR =∂#"åaè=$kú ã∂pÖ’ "≥Ú Œ\™ê÷<åxfl á⁄Ok# lÖÏ¡ ?

[. ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ (0.717).

397. AP HDRÖ’ HDIÖ’ Ô~O_»=~åºOH±#∞ á⁄Ok# lÖÏ¡

[. Hõ$ëê‚ (0.623).

398. AP HDRÖ’ (2001) z=i™ê÷#O á⁄Ok# lÖÏ¡?

[. =∞ÇÏ|∂Éò #QÆ~ü (0.397).

399. AP HDRÖ’ HDI ~åºOHõÅÖ’ 22=™ê÷#OÖ’ L#fl lÖÏ¡?

[. q[Ü«∞#QÆ~°O (0.402).

400. 2001 AP HDRÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò =∂#"åaè=$kú ã∂p qÅ∞=?

[. 0.537

401. „áêO`åÅ "åsQÍ ÑijeOz#ÑÙ_»∞ ~åR ãQÆ@∞ ã∂p HõO>Ë Z‰õΩ¯=ã∂p Hõeæ# „áêO «O?

[. ŒHΔ} HÀ™êÎ „áêO «O.

402. 2005 <å\H PO„ èŒ„Ñ Õâò tâ◊√=∞~°} ~@∞?

[. 57 (1991Ö’ 73, 2002Ö’ 62).

403. H~°à◊ À áÈeÛ#ÑÙ_»∞ ~åROÖ’ tâ◊√=∞~°}~@∞?

[. KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ LOk. (2005Ö’ H~°à◊ IMR - 14).

404. 2004–05Ö’ ~åROÖ’ ÉÏÅHÍi‡‰õΩÅ âß «O?

[. 6.6% (1993–94Ö’ 14.8%).

405. 2009 HDRÖ’ eOQÆ ãO|O èŒ Jaè=$kú ã∂p GDIÖ’ ÉèÏ~° «~åºOH±?

[. 114 (155 ÕâßʼnõΩ QÍ#∞).

406. 2009 HDRÖ’ (Human Poverty Index)=∂#= ¿Ñ ŒiHõã∂p (HPI1)Ö’ ÉèÏ~° « ~åºOH±?

[. 88 (135 ÕâßʼnõΩQÍ#∞).

407. PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ GDIÖ’ (eOQÆ ãO|O èŒ Jaè=$kú ã∂z) "≥Ú Œ\ Ô~O_»∞ ™ê÷<åÖ’¡ L#fl lÖÏ¡Å∞ ?

114

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

[. 1st - Hyderabad, 2nd - Ranga Reddy.

408. AP ~°∂á⁄OkOz# HDRÖ’ eOQÆ ãO|O èŒ Jaè=$kú ã∂pÖ’ z=i™ê÷#OÖ’ L#fl lÖÏ¡Å∞ ?

[. 22 Rank - Vizianagaram, 23 - Mahabubnagar.

409. PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ lÖÏ¡Å"ås K«∂ã≤#ÑC_»∞ =∂#= ¿Ñ ŒiHõ ã∂p (HPI)Ö’ "≥Ú Œ\™ê÷#OÖ’ L#fl lÖÏ¡ (2001

<å\˜H˜)?

[. Hyderabad (0.213) (2nd place Ranga Reddy).

410. PO„ èŒ„Ñ Õâò Ö’ lÖÏ¡Å "åsQÍ K«∂ã≤#ÑC_»∞ HPIÖ’ z=i™ê÷#OÖ’ L#fl lÖÏ¡?

[. q[Ü«∞#QÆ~°O (0.597).

411. ~åROÖ’ 2001 <å\H eOQÆ™êkèHÍ~° « HÍÅ=∂x ã∂p (GEMI)Ö’ "≥Ú Œ\™ê÷#OÖ’ L#fl lÖÏ¡?

[. Hõ$ëê‚ (0.659) (z=i ™ê÷#O – =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü 0.546).

~å¢ëêì •Ü«∞O :

412. *ÏfÜ«∞™ê÷~ÚÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl HO„ Œ QÆ}ÏOHõãOã÷ QÆ}OK«QÍ =∞# ~åROÖ’ ~å¢ëêì •Ü«∂xfl QÆ}OKÕ ãOã÷

Uk? („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

[. ~åR Pi÷Hõ QÆ}ÏOHõ ãOã÷ (Directorate of Economics and Statistics - DES).

413. XHõ ~åR Éè∫QÀoHõ ã¨iÇ¨Ï Œ∞ÌÅÖ’ ã¨O= «û~° HÍÅOÖ’ L «ÊuÎ KÕÜ«∞|_ç# =ã¨∞οã=Å qÅ∞=#∞ D q èŒOQÍ

Ñ≤Å∞™êÎ~°∞?

[. GSDP (Gross State Domestic Product).

414. HõÅÑ|_ç# ã∂÷Å qÅ∞= (Gross Value Added GVA) J#QÍ?

[. L «ÊuÎ KÕã≤# Jxfl =ã¨∞οã=Å ã¨∂÷Å qÅ∞=#∞Oz LѨÜ≥∂yOz# =∞ 茺O «~° ã¨∂÷Å L`åÊ ŒHÍÅ qÅ∞=#∞

fã≤"Õ¿ãÎ =KÕÛk GVA.

GVA - Gross value of output - value of intermediate inputs.

415. Gross value Added H =∞~À¿Ñ~°∞?

[. GSDP (Gross state Domestic Product).

416. HõÅ∞Ñ|_ç# xHõ~° qÅ∞= (Net Value Added) NVA Uq èŒOQÍ =ã∞ÎOk?

[. GVA - «~°∞QÆ∞ ŒÅ / ã≤÷~°=ÚÅ èŒ# qxÜ≥∂QÆqÅ∞=.

417. HõÅÑ |_ç# xHõ~° qÅ∞= (NVA)‰õΩ =∞~˘Hõ¿Ñ~°∞?

[. xHõ~°~åR L «ÊuÎ (NSDP Net State Domestic Product).

418. ~åR «Åãi P^•Ü«∂xfl Z@∞¡ á⁄O Œ=K«∞Û?

[. ~åR P^•Ü«∞O / ~åR [<åÉèÏ (ÖË •) NVAFC/[<åÉèÏ.

419. ã∂÷Å ~åR L «ÊuÎx (GSDP)Zxfl q è•Å∞QÍ =∞kOÑÙ KÕ™êÎ~°∞? („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

115

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

[. =¸_»∞ 1) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu (Product Method.)

2) P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu (Income Method.)

3) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu (Expenditure Method.)

420. APÖ’ ~åR L «ÊuÎ =∞kOÑÙ ãO Œ~°ƒùOQÍ Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ Zxfl ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílOzi ?

[. 9 „Ñ è•# ~°OQÍÅ∞QÍ 17 LÑ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílOzi.

421. =º=™êÜ«∞O, Ñâ◊√áÈ+}, J_»=ÙÅ∞,KÕÑÅ∞, QÆ#∞Å∞ «=fiHõO, ("≥Ú «ÎO „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO) il+ì~ü =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑

~°OQÆO`À HõeÊ 6 LÑ ~°OQÍÖ’¡ GSDx QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ U Ñ Œúux LÑÜ≥∂yã∞Î<åfl~°∞?

[. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu.

422. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux U ~°OQÆOÖ’ GSDPQÆ}#‰õΩ LÑÜ≥∂yã∞Î<åfl~°∞?

[. x~å‡} ~°OQÆO.

423. q∞ye# 10 LÑ~°OQÍÅÖ’ (J<£ il+ì~ü¤ =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑, q Œ∞º ü, Qͺãπ, h\ã~°Ñ¶~å, "≥Ú «ÎO ¿ã"å~°OQÆO) U

Ñ Œúux LÑÜ≥∂yã∞Î<åfl~°∞?

[. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu.

424, 2010–11 (A)Ö’ GSDPÖ’ «$fÜ«∞ ~°OQÆO JOkOKÕ "å\Ï?

[. ã∞=∂~°∞ 53.7%.

425. 2010–11 (A) Ö’ GSDPÖ’ «$fÜ«∞ ~°OQÆO «~°∞"å « JkèHõ"å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO?

[. „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO (24.5%).

426. 2010–11 (A) Ö’ GSDPÖ’ Ju «‰õΩ¯= "å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO?

[. kfifÜ«∞ ~°OQÆO (21.6%).

427. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ~å¢ëêì •Ü«∂xfl ãiáÈe¿ãÎ Hõ#Ñ_Õ JOâ◊O?

[. *ÏfÜ«∞, ~åR™ê÷~Ú Ô~O_çO\Ö’#∞ JkèHõ"å\Ï#∞ JOkOKÕk «$fÜ«∞~°OQÆ"Õ∞. J~Ú Õ *ÏfÜ«∞™ê÷~ÚÖ’ „áê äŒq∞Hõ

~°OQÆO z=i™ê÷#OÖ’ LO_»QÍ, ~åR ™ê÷~ÚÖ’ kfifÜ«∞ ~°OQÆO z=i™ê÷#OÖ’ QÆÅ Œ∞.

428. GSDPÖ’ „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ JkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕk?

[. =º=™êÜ«∞O.

429. kfifÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ (GSDPÖ’) JkèHõ"å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO ?

[. =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ ~°OQÆO.

430. ~åROÖ’ #∂ «# Pi÷Hõ ãOã¯~°}Å «~°∞"å « GSDP =$kú~@∞ «yæ<å, «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞ ÃÑ~°∞QÆ@‰õΩ

HÍ~°}O?

[. [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ ~@∞ «‰õΩ¯=QÍ LO_»∞@.

116

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

431. 2010–11(A) ãO= «û~°OÖ’ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ GSDPZO «?

[. 5,65,000 HÀ@∞¡.

432. 2010–11(A) ãO= «û~°OÖ’ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ GSDPZO «QÍ JOK«<å"ÕÜ«∞|_çOk?

[. 3,71,000 HÀ@∞¡.

433. 2010–11(A) ãO.Ö’ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ GSDP =$kú~@∞?

[. 8.89 (JO «‰õΩÑÓ~°fiO =~°ãQÍ 2ãO. 5% =$kú~@∞#∞ JkèQÆq∞OzOk.

434. 2010–11(A) ãOIIÖ’ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ ~åR «Åãi P^•Ü«∞O?

[. 60,000 ã∞=∂~°∞

435. 2010–11(A) ãOIIÖ’ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ~åR «Åãi P^•Ü«∞O?

[. 39,200

436. 2010–11(A) ãOIIÖ’ ~åR «Åãi P^•Ü«∞O =$kèú~@∞? (ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’)

[. 7.97 (nx=ÚO Œ∞ Ô~O_»∞ ãOIIÖ’ 4% ÃÑ·QÍ LOk).

437. ãOII HÍÅOÖ’ XHõ lÖÏ¡ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ L «ÊuÎ KÕÜ«∞|_Õ =ã∞οã=Å Pi÷Hõ qÅ∞=#∞ D q èŒOQÍ

Ñ≤Å∞™êÎ~°∞?

[. GDDP (Gross District Domestic Product).

438. 2009–10 ãO= «û~°OÖ’ (Q) J «ºkèHõ GDDPQÆÅ lÖÏ¡ Uk („Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡)?

[. ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ (Ô~O_»=k qâßYÑ@flO).

439. 2009–10 ãOIIÖ’ (Q) J «ºÅÊ GDDPQÆÅ lÖÏ¡ Uk? („Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡)

[. q[Ü«∞#QÆ~°O.(Ô~O_»=k NH͉õΩà◊O)

440. 2009–10 (Q) ãOIIÖ’ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ J «ºkèHõ, J «ºÅÊ GDDPQÆÅ lÖÏ¡Å∞?

[. ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £, NH͉õΩà◊O.

441. lÖÏ¡ ã∂÷Å L «ÊuÎx, lÖÏ¡ [<åÉèÏKÕ ÉèÏyOK«QÍ =KÕÛk?

[. lÖÏ¡ «Åãi P^•Ü«∞O. ( «Åãi GDDP)

442. „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ 2009–10 (Q)Ö’ J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O Hõeæ# lÖÏ¡?

[. ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ (~°∂II 86,000/–)

443. „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ 2009–10(Q)Ö’ J «ºÅÊ «Åãi P^•Ü«∞O Hõeæ# lÖÏ¡?

[. NH͉õΩà◊O (~°∂II 33,700/–)

444. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ 2009–10 (Q)Ö’ J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O Hõeæ# lÖÏ¡ ?

[. ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ (~°∂II 64,600/–)

117

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

445. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ 2009–10 (Q)Ö’ J «ºÅÊ «Åãi P^•Ü«∞OHõeæ# lÖÏ¡ ?

[. NH͉õΩà◊O (~°∂II 23,000/–.)

446. 2009–10 ãOIIÖ’ J «ºkèHõ ~åR P^•Ü«∞O („Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’) QÆÅ ~åRO?

[. =∞Ç~å„+ì (Ô~O_»=™ê÷#O L «Î~°„Ñ Õâò, =¸_»=™ê÷#O PO„ èŒ„Ñ Õâò).

447. 2007–08 ãOIIxH J «ºÅÊ ~åR P^•Ü«∞O („Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’) QÆÅ ~åRO?

[. ã≤H¯O (ã=∂Kå~°O ÅÉèíº"≥∞ÿ# ~å¢ëêìÅÖ’).

448. 2007–08 ãOIIxH J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ ~åRO („Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡)?

[. QÀ"å (~°∂II 96,000).

449. ÃÑ ŒÌ ~å¢ëêìÅÖ’ 2009–10 ãOIIxH J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O Hõeæ# ~åRO?

[. ÇÏ~åº<å (~°∂II 77,800/–).

450. 2009–10 ãO= «û~åxH Ju «‰õΩ¯= «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ ~åRO („Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡)?

[. cÇ~ü (~°∂II 14,600/–).

451. WO_çÜ«∂Ö’ Ju Z‰õΩ¯= «Åãi P^•Ü«∞O á⁄O Õ HO„ Œáêe «„áêO «O (2009–10 „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡)?

[. K«O_èôQÆ~ü (~°∂II 1,28,700/–).

452. 2008–09(P) ãOIIÖ’ ~åROÖ’ GSDPÖ’ ã∂÷Å ã≤÷~°=¸Å èŒ# HõÅÊ#âß «O?

[. 29% (W Õ ãO.Ö’ Õâ◊OÖ’ 35% QÍ LOk).

453. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ =ÖË =∞#~åROÖ’ U Œâ◊HõO #∞Oz JkèHõ =$kú ~@∞ #"≥∂ Œ∞ KÕã∞HÀ=_»O „áê~°OaèOz#k?

[. 1980 Œâ◊HõO #∞Oz.

454. 9= „Ñ}ÏoHõÖ’ GSDP=$kú~@∞ ZO « #"≥∂ ≥·Ok?

[. 5.59%.

455. 10= „Ñ}ÏoHõÖ’ GSDP =$kú~@∞ ZO « ™êkèOK«_»"≥∞ÿOk?

[. 8.33% (*ÏfÜ«∞™ê÷~Ú =$kú 7.8%HõO> Z‰õΩ¯=).

456. 2010–11 (A)Ö’ ~åR =º=™êÜ«∞, áêi„âßq∞Hõ, ¿ã"å~°OQÆ, GSDP =$kú~@∞¡ =~°ãQÍ?

[. =º=™êÜ«∞O 8.39%, Ñi„â◊=∞Å∞ 7.79%, ¿ã=Å∞ 9.61% GSDP =$kú 8.89%.

457. ~åROÖ’ ~åR L «ÊuÎH ãO|OkèOz# QÆ}ÏOHÍÅ∞ Uq è•<åÅÖ’ ¿ãHõiã∞Î<åfl~°∞?

[. Pq~°ƒùqOKÕ P^•Ü«∞O (Income Originating) Ñ ŒúuÖ’.

458. Pq~°ƒùqOKÕ P^•Ü«∞O (Income Originating) q è•#O J#QÍ?

[. ~åR Éè∫QÀoHõ ZÅ¡ÅÖ’ ã$+≤ìOK«|_Õ P^•Ü«∞O=∂„ «"Õ∞ ÖH¯OK«|_»∞#∞. ~åR „Ñ[Å∞ W «~° ~å¢ëêìÅÖ’ ãOáêkOKÕ

118

ECONOMY

z~°Orq Cell : 9490942125, 9959513530

P^•Ü«∞O nxÖ’ ÖH¯OK«~°∞. PK«~°}Ö’ D q è•#OÖ’<Õ ~åR L «ÊuÎ ÖH¯OK«|_»∞ «∞Ok.

459. ~åR „Ñ[Å r=#„Ñ=∂}Ïxfl JOK«<å "Õ¿ãO Œ∞‰õΩ QÆ}OKåeû#k?

[. ~åR «Åãi P^•Ü«∞O.

460. „Ñã∞Î «O ~åROÖ’ ~åR P^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ U ãO= «û~åhfl P^•~° ãO= «û~°OQÍ fã∞‰õΩO@∞<åfl~°∞?

[. 2004–2005. („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

461. P è•~° ãO= «û~åxfl =∂~°∞Û@‰õΩQÆÅ HÍ~°}ÏÖËq?

[. Z) Pi÷Hõ=º=ã÷ x~å‡}OÖ’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ∞ ≥Å∞ûH˘<ÕO Œ∞‰õΩ.

a) JO «~åfÜ«∞ „Ñ=∂}ÏʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ =∂~åÛeã≤ LOk.

ã≤) J 茺ܫ∞# Ñ Œú «∞Å#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ñ~°K«∞@‰õΩ.

_ç) Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ "åãÎ= =$kúx ≥Å∞ã∞H˘#∞@‰õΩ.

462. 2001 <å\H ~åROÖ’ "≥Ú «ÎO =º=™êÜ«∞OÃÑ· P è•~°Ñ_Õ"åi âß «O?

[. 62% (nxÖ’ =º=™êÜ«∞^•~°∞Å∞ 22.70% HÍQÍ =º=™êÜ«∞ „âßq∞‰õΩÅ∞ 39.60% HõÅ~°∞).

463. ~åROÖ’ =º=™êÜ«∞OÃÑ· P è•~°Ñ_Õ "åi èÀ~°}∞Å∞ Z\Ï¡ L#flq?

[. =º=™êÜ«∞^•~°∞Å âß «O «QÆ∞æ «∂ ~åQÍ, =º=™êÜ«∞ „âßq∞‰õΩÅ âß «O ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =ã∞ÎOk. "≥Ú «ÎO g∞ Œ =º=™êÜ«∞OÃÑ·

P è•~°Ñ_Õ"åi âß «O «QÆ∞æ «∂ =ã∞ÎOk.

ECONOMY

z~°Orq 119 Cell : 9490942125, 9959513530

„áêH©ìãπ „Ѩâ◊flÅ∞1. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞<Õk

1) xÅfi 2) „Ñ"åÇÏO 3) xÅfi =∞iÜ«Ú „Ñ"åÇÏO 4) UnHÍ Œ∞

2. ãOÑ Œ J<Õk

1) xÅfi 2) „Ñ"åÇÏO 3) xÅfi =∞iÜ«Ú „Ñ"åÇÏO 4) UnHÍ Œ∞

3. XHõ Õâ◊OÖ’ XHõ ãO= «û~°HÍÅOÖ’ „â◊=∞, =¸Å Œ#O LÑÜ≥∂yOz, ãÇÏ[=#~°∞Å ãÇÜ«∞O`À L «ÊuÎKÕ¿ã =ã∞οã=Å

xHõ~° qÅ∞"Õ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞x x~°fizOz#k

1) Ñ≤QÆ∂ 2) =∂~°¬Öò 3) Ãã·=∞<£ ‰õΩ*ò<≥\òû 4) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\©

4. XHõ xs‚ « HÍÅOÖ’ XHõ =ã∞Î=Ù#∞ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ qÅ∞=Hõ@ì‰õΩO_® *Ï„QÆ «ÎÑ_»∞ «∂ «Ü«∂Ô~·# Jxfl =ã∞Î=ÙÅ qÅ∞=#∞

JOK«<å"Õ¿ãÎ J Õ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞x x~°fizOz#k.

1) Ñ≤QÆ∂ 2) =∂~°¬Öò 3) Ãã·=∞<£ ‰õΩ*ò<≥\òû 4) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\©

5. '' Õâ◊OÖ’ L`åÊ ŒHõ =#~°∞Å ^•fi~å [x «"≥∞ÿ, U\Ï «∞k qxÜ≥∂QÆ •~°∞Å#∞ KÕ~ =ã∞οã=Å "≥Ú «ÎO xHõ~° qÅ∞=#∞ ÖË •

=¸Å èŒ#~åtH [ «KÕÜ«∞|_Õ xHõ~° qÅ∞=#∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O—— Jx x~°fizOz#k.

1) Ñ≤QÆ∂ 2) =∂~°¬Öò 3) Ãã·=∞<£ ‰õΩ*ò<≥\òû 4) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\©

6. ã∂÷Å L «ÊuÎH, xHõ~° L «ÊuÎH Õ_®

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 3) xHõ~° Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ 4) xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O

7. ã≤÷~° =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÍxfl Uq èŒOQÍ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 3) xHõ~° Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ 4) xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O

8. «~°∞QÆ∞ ŒÅ nxÖ’ Hõeã≤ LO@∞Ok

1) ã∂÷Å L «ÊuÎ 2) xHõ~° L «ÊuÎ 3) 1 =∞iÜ«Ú 2 4) UnHÍ Œ∞

9. XHõ Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ [iQ L «ÊuÎ

1) ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ 2) *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ 3) xHõ~°*ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ 4) UnHÍ Œ∞

10. ãO= «û~°HÍÅOÖ’ XHõ Õâ◊ áœ~°∞ÅKÕ KÕÜ«∞|_Õ L «ÊuÎ ( Õâ◊OÖ’ÑÅQÍx, Õâ◊O "≥Å∞ÑÅQÍx L «ÊuÎ HÍ|_»=K«∞Û)

1) ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ 2) *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ 3) xHõ~°*ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ 4) UnHÍ Œ∞

11. q ÕâßÅ#∞Oz =KÕÛ HÍ~°HÍ^•Ü«∞O #∞Oz q ÕâßʼnõΩ K≥e¡OKÕ HÍ~°HÍ^•Ü«∂xfl q∞#Ç~ÚOK«QÍ =KÕÛk

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 3) xHõ~° Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ 4) xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O

12. ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ, *ÏfÜ≥∂ «Ê «∞ÎÅ =∞ 茺 Õ_®

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 3) xHõ~° Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ 4) xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O

13. q Õj xHõ~° HÍ~°HÍ^•Ü«∞O èŒ<å «‡Hõ"≥∞ÿ Õ

1) ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ Z‰õΩ¯= 2) *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ Z‰õΩ¯=

3) ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ, *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎH ã=∂#O 4) UnHÍ Œ∞

14. q Õj xHõ~°HÍ~°HÍ^•Ü«∞O |∞∞}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ Õ

1) ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ Z‰õΩ¯= 2) *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ Z‰õΩ¯=

3) ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ, *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎH ã=∂#O 4) UnHÍ Œ∞

1.2 2.1 3.2 4.4 5.3 6.1 7.1 8.1 9.1 10.2 11.4 12.4 13.114.2

ECONOMY

z~°Orq 120 Cell : 9490942125, 9959513530

15. q Õj xHõ~°HÍ~°HÍ^•Ü«∞O â◊¥#º=∞~Ú Õ

1) ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ Z‰õΩ¯= 2) *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ Z‰õΩ¯=

3) ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ, *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎH ã=∂#O 4) UnHÍ Œ∞

16. ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ { q Õj xHõ~° HÍ~°HÍ^•Ü«∞O (NFIA) ´

1) *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ 2) ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ 3) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 4) «Åãi P^•Ü«∞O

17. *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ – q Õj xHõ~°HÍ~°HÍ^•Ü«∞O (NFIA) ´

1) *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ 2) ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ 3) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 4) «Åãi P^•Ü«∞O

18. ãO= «û~°HÍÅOÖ’ [iQ L «ÊuÎx =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅKÕ ÃÇÏzÛ¿ãÎ =KÕÛ P^•Ü«∞O

1) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O 2) L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O

3) «Åãi P^•Ü«∞O 4) =º+≤ª P^•Ü«∞O

19. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÖ·# Éèí∂q∞H ÉÏ@HõO, „â◊=∞‰õΩ "Õ «#O, =¸Å èŒ<åxH =_ô¤, =º=™ê÷щõΩxH ÖÏÉèíO, Å#∞ HõÅÑQÍ =KÕÛ

P^•Ü«∞O

1) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O 2) L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O

3) «Åãi P^•Ü«∞O 4) =º+≤ª P^•Ü«∞O

20. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∂xH, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∂xH Õ_®

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) xHõ~° Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ 3) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4) xHõ~° q Õj P^•Ü«∞O

21. xHõ~° Ѩ~ÀHõΔѨ#∞flÅ#QÍ

1) Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞ 2) Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞

3) Ñ~ÀHõΔÑ#∞fl ~å|_ç – Ñ~ÀHõΔÑ#∞fl =ã∂Å∞‰õΩ JÜÕ∞º =ºÜ«∞O 4) UnHÍ Œ∞

22. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ P^•Ü«∞O #∞Oz xHõ~° Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ q∞#Ç~Ú¿ãÎ =KÕÛk

1) «Åãi P^•Ü«∞O 2) =º+≤ì P^•Ü«∞O

3) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O 4) GDP

23. L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∂xH xHõ~°Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ KÕi¿ãÎ =KÕÛk

1) «Åãi P^•Ü«∞O 2) =º+≤ì P^•Ü«∞O

3) =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å Œ$ëêìº P^•Ü«∞O 4) GDP

24. P^•Ü«∂xfl „Ñã∞Î « ãO= «û~° èŒ~°ÅÖ’ QÆ}¿ãÎ =KÕÛk

1) "åãÎ"å^•Ü«∞O 2) <å=∞=∂„ «ÑÙ P^•Ü«∞O 3) «Åãi P^•Ü«∞O 4) =º+≤ì P^•Ü«∞O

25. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O#∞ ã≤÷~° ãO= «û~° èŒ~°ÅÖ’ ÖH¯¿ãÎ =KÕÛk

1) "åãÎ"å^•Ü«∞O 2) <å=∞=∂„ «ÑÙ P^•Ü«∞O 3) «Åãi P^•Ü«∞O 4) =º+≤ì P^•Ü«∞O

26. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ "≥Ú Œ@ U ãO= «û~åxfl P è•~°ãO= «û~°OQÍ fã∞H˘<≥#∞

1) 1993–94 2) 1980–81 3) 1970–71 4) 1948–49

27. „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ U ãO= «û~åxfl P è•~°ãO= «û~°OQÍ fã∞‰õΩO@∞<åfl~°∞

1) 1993–94 2) 2004–05 3) 1999–2000 4) 2008–09

15.3 16.1 17.2 18.1 19.2 20.2 21.2 22.3 23.3 24.2 25.1 26.4 27.2

ECONOMY

z~°Orq 121 Cell : 9490942125, 9959513530

28. "åãÎ"å^•Ü«∂xfl á⁄O ÕO Œ∞‰õΩ LÑÜ≥∂yOKÕ ã∂„ «O

1) <å=∞=∂„ «ÑÙ P^•Ü«∞O

x 100 2) èŒ~°Åã∂z

x 100 èŒ~°Åã∂z <å=∞=∂„ «ÑÙ P^•Ü«∞O

3) "åãÎqHõ P^•Ü«∞O

x 100 4) èŒ~°Åã∂z

x 100 èŒ~°Åã∂z "åãÎqHõ P^•Ü«∞O

29. ãO= «û~°HÍÅOÖ’ XHõ Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ [iQ JOu=∞ =ã∞Î, ¿ã=Å L «ÊuÎx Dq èŒOQÍ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞.

1) GDPMP 2) GDPFC 3) GNPMP 4) GNPFC

30. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ ÅHõΔ}O

1) Wk „Ñ"åÇÏÉèÏ=# 2) nxÖ’ «~°∞QÆ∞ ŒÅ Hõeã≤ LO@∞Ok

3) D L «ÊuÎ ÕjÜ«ÚÅKÕ, q ÕjÜ«ÚÅKÕQÍx KÕÜ«∞|_ç LO_»=K«∞Û 4) ÃÑ·=hfl

31. ãO= «û~°HÍÅOÖ’ P Õâ◊ áœ~°∞ÅKÕ ( Õâ◊O Ö’ÑÅQÍx, "≥Å∞ÑÅQÍx) L «ÊuÎKÕÜ«∞|_ç# JOu=∞ =ã∞οã=Å#∞ "å\˜

=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅKÕ ÃÇÏzÛ¿ãÎ =KÕÛk

1) GDPMP 2) GDPFC 3) GNPMP 4) GNPFC

32. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎH K≥Ok#k

1) nxÖ’ «~°∞QÆ∞ ŒÅ Hõeã≤ LO@∞Ok 2) nxÖ’ xHõ~° q Õj HÍ~°HÍ^•Ü«∞O KÕiLO_»∞#∞ (NFIA)

3) D L «ÊuÎ Õâ◊OÖ’ÑÅQÍx, Õâ◊O "≥Å∞ÑÅQÍx KÕÜ«∞|_ç LO_»=K«∞Û 4) ÃÑ·=hfl

33. GDPMP + NFIA

1) GDPFC 2) GNPFC 3) GNPMP 4) UnHÍ Œ∞

34. GNPMP - NFIA1) GDPFC 2) GNPFC 3) GNPMP 4) GDPMP

35. GDP, GNP ÅÖ’ Uk Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok

1) èŒ~°ÅÃÑ· P è•~°Ñ_»∞#∞ 2) NFIA ÃÑ· P è•~°Ñ_»∞#∞

3) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞ÅÃÑ· P è•~°Ñ_»∞#∞ 4) xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅÃÑ· P è•~°Ñ_»∞#∞36. GNP > GDP (Group-II 2008)

1) NFIA èŒ<å «‡Hõ"≥∞ÿ Õ 2) NFIA |∞∞}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ Õ 3) NFIA â◊¥#º"≥∞ÿ Õ 4) UnHÍ Œ∞37. GDP > GNP

1) NFIA èŒ<å «‡Hõ"≥∞ÿ Õ 2) NFIA |∞∞}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ Õ 3) NFIA â◊¥#º"≥∞ÿ Õ 4) UnHÍ Œ∞38. GNP = GDP

1) NFIA èŒ<å «‡Hõ"≥∞ÿ Õ 2) NFIA |∞∞}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ Õ 3) NFIA â◊¥#º"≥∞ÿ Õ 4) UnHÍ Œ∞39. GNP

1) GDP HõO>Ë qâßÅ"≥∞ÿ#k 2) GDP + NFIA

3) Wk „Ñ Õâ◊O HõO>Ë áœ~°∞ʼnõΩ „áê è•#º « WK«∞Û#∞ 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú40. GDP

1) GNP HõO>Ë ãO‰õΩz «"≥∞ÿ# ÉèÏ=# 2) áœ~°∞ÅHõO>Ë „Ñ ÕâßxH „áê è•#º «xK«∞Û#∞

3) GNP - NFIA 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

28.1 29.1 30.4 31.3 32.4 33.3 34.4 35.2 36.1 37.2 38.3 39.4 40.4

ECONOMY

z~°Orq 122 Cell : 9490942125, 9959513530

41. GNP, GDP H Õ_®

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) NFIA (xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O)

3) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4) xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

42. GDPMP #∞Oz «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ q∞#Ç~Ú¿ãÎ1) NDPFC 2) NDPMP 3) NNPMP 4) NNPFC

43. NDPMP + «~°∞QÆ∞ ŒÅ1) NDPFC 2) GDPMP 3) GDPFC 4) NNPMP

44. GDPMP H NDPMP H Õ_®

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) NFIA (q Õj xHõ~°HÍ~°HÍ^•Ü«∞O)

3) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4) xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

45. GNPMP #∞Oz «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ q∞#Ç~Ú¿ãÎ1) NDPMP 2) NDPFC 3) GNPFC 4) NNPMP

46. NNPMP + «~°∞QÆ∞ ŒÅ1) GNPMP 2) GNPFC 3) NDPMP 4) NDPFC

47. GNPMP H NNPMP H Õ_®

1) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 2) xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

3) NFIA (xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O) 4) «~°∞QÆ∞ ŒÅ

48. NNPMP x Dq èŒOQÍ á⁄O Œ=K«∞Û

1) GNPMP - «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) NDPMP + NFIA

3) GDPMP + NFIA – «~°∞QÆ∞ ŒÅ 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

49. GNPMP x Dq èŒOQÍ á⁄O Œ=K«∞Û

1) GDPMP + NFIA 2) NNPMP + «~°∞QÆ∞ ŒÅ

3) NDPMP + «~°∞QÆ∞ ŒÅ + NFIA 4) ÃÑ·=hfl

50. GNPMP H GNPFC H Õ_®

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 3) xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ 4) xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O

51. GDPMP H GDPFC Õ_®

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) xHõ~° Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ 3) xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O 4) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞

52. NNPMP H NNPFC H Õ_®

1) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 2) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 3) xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O 4) xHõ~° Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞

53. NDPMP H NDPFC H Õ_®

1) xHõ~° Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ 2) xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O 3) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 4) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞

54. xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ#QÍ

1) Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞ 2) Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞

3) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – ãaû_ôÅ∞ 4) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ { ãaû_ôÅ∞

41.2 42.2 43.2 44.1 45.4 46.1 47.4 48.4 49.4 50.3 51.2 52.4 53.154.1

ECONOMY

z~°Orq 123 Cell : 9490942125, 9959513530

55. GDPFC =

1) GDPMP – Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞ 2) GDPMP { Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞

3) GDPMP – ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ { kQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4) GDPMP + ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – kQÆ∞=∞ «∞Å∞56. GDPMP =

1) GDPFC – Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞ 2) GDPFC { Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞

3) GDPFC – ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ { kQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4) GDPFC + ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – kQÆ∞=∞ «∞Å∞57. NNPFC =

1) NNPMP – Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞ 2) NNPMP { Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞

3) NNPMP – ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ { kQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4) NNPMP + ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – kQÆ∞=∞ «∞Å∞58. NNPMP =

1) NNPFC – Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞ 2) NNPFC { Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞

3) NNPFC – ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ { kQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4) NNPFC + ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – kQÆ∞=∞ «∞Å∞

59. ™ê è•~°}OQÍ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O J#QÍ1) NNPMP 2) NNPFC 3) GNPMP 4) GNPFC

60. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞#QÍ

1) =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å Œ$ëêìº P^•Ü«∞O – Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞

2) =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å Œ$ëêìº P^•Ü«∞O { Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞

3) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O – Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞

4) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº P^•Ü«∞O { Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞

61. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O #∞Oz HÍ~Àʈ~\ò Ѩ#∞flÅ∞, ѨOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞, ™êOѶ‘∞HõÉèí„^Œ`å q~åàÏÅ∞, q∞#Ǩ~ÚOz

|kbK≥e¡OÑÙÅ#∞ KÕi¿ãÎ =KÕÛk

1) GNP 2) GDP 3) =º+≤ì P^•Ü«∞O 4) =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O

62. Z@∞=O\ L`åÊ ŒHõ HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ áêÖÁæ#‰õΩO_® UHõÑHõΔOQÍ á⁄O Õ „ÑuѶÖÏÅ#∞ U=∞O\Ï~°∞

1) ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ 2) |kb K≥e¡OÑÙÅ∞

3) HÍ~ÀÊ~\òÑ#∞flÅ∞ 4) "Õ «<åÅ∞

63. |kb K≥e¡OÑÙÅÖ’ ÖËxk

1) x~°∞^ÀºQÆÉèí$u 2) q^•º~°∞÷Å ™ê¯Å~ü+≤ÑπÅ∞ 3) =$^•úѺ Ñ≤OK«<£Å∞ 4) É’#ãπ

64. „HOk "åxÖ’ |kbK≥e¡OÑÙ Uk ?

1) i>ÿÔ~·# =º‰õΩÎÅHKÕÛ Ñ≤OK«<£Å∞ 2) â◊~°}Ï~°∞÷ʼnõΩ KÕ¿ã ãÇÜ«∞O

3) =~° ŒÅ ã=∞Ü«∞OÖ’ JOkOKÕ ãÇÜ«∞O 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

65. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ q∞#Ç~ÚOK«|_Õk

1) HÍi‡‰õΩÅHKÕÛ É’#ãπ 2) QÆ$Ç≤Ï}¿ã=Å∞ 3) q^•º~°∞÷Å ™ê¯Å~ü+≤ÑπÅ∞ 4) 2 =∞iÜ«Ú 3

66. =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O J#QÍ

1) =º+≤ì P^•Ü«∞O – Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ 2) =º+≤ì P^•Ü«∞O – „Ñ «ºHõΔÑ#∞flÅ∞

3) =º+≤ì P^•Ü«∞O – HÍ~ÀÊ~\ò Ñ#∞flÅ∞ 4) =º+≤ì P^•Ü«∞O – Jxfl ~°HÍÅ Ñ#∞flÅ∞

55.1 56.2 57.1 58.2 59.2 60.1 61.3 62.2 63.4 64.4 65.4 66.2

ECONOMY

z~°Orq 124 Cell : 9490942125, 9959513530

67. Õâ◊ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl [<åÉèÏKÕ ÉèÏy¿ãÎ =KÕÛk

1) =º+≤ì P^•Ü«∞O 2) =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O 3) «Åãi P^•Ü«∞O 4) NNP

68. «Åãi P^•Ü«∞O ÃÑ~°QÍÅO>Ë

1) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑ~°QÍe 2) [<åÉèÏ «QÍæe 3) 1 =∞iÜ«Ú 2 4) UnHÍ Œ∞

69. "åãÎqHõ «Åãi P^•Ü«∞O á⁄O ÕO Œ∞‰õΩ

1) "åãÎ= *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 2) ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ «Åãi P^•Ü«∞O

[<åÉèÏ

3) <å=∞=∂„ «ÑÙ «Åãi P^•Ü«∞O x 100

4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

èŒ~°Å ã∂z

70. «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞#∞ á⁄O ÕO Œ∞‰õΩ

1) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ { [<åÉèÏ =$kú~@∞ 2) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ – [<åÉèÏ =$kú~@∞

3) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ 4) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ x [<åÉèÏ =$kú~@∞

[<åÉèÏ

71. XHõ Õâ◊ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ 7.8, [<åÉèÏ =$kú~@∞ 1.5 HÍQÍ «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞

1) 5.2 2) 6.3 3) 9.3 4) UnHÍ Œ∞

72. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl =∞kOKÕO Œ∞‰õΩ LÑÜ≥∂yOKÕ Ñ Œúu

1) P^•Ü«∞=∞kOÑÙ Ñ Œúu 2) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 3) =ºÜ«∞=∞kOÑÙ Ñ Œúu 4) ÃÑ·=hfl

73. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúux Dq èŒOQÍ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞

1) value added method 2) industrial origin method

3) net output method 4) ÃÑ·=hfl

74. Ãã·=∞<£ ‰õΩ*ò<≥\òû L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúux Dq èŒOQÍ Ñ≤ÖK≥#∞

1) L «ÊuÎ Ñ Œúu 2) L «ÊuÎ ¿ã"å Ñ Œúu 3) "åÅ∂ºÜÕ∞_≥_£ Ñ Œúu 4) ÃÑ·=¸_»∞

75. XHõ ~°OQÆOÖ’ [iy# L`«ÊuÎ =∞~˘Hõ~°OQÆOÖ’ L`«ÊuÎHÍ~°HõOQÍ qxÜ≥∂yOK«|_ç#ѨÙÊ_»∞ gross value added

Hõ#∞Q˘<ÕO^Œ∞‰õΩ

1) gross value added = gross value output + value of intermediatary inputs

2) gross value added = gross value output - value of intermediatary inputs

3) gross value added = gross value output - all inputs 4) UnHÍ Œ∞

76. Gross value added H Net value added H Õ_®

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) ã≤÷~° =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO 3) 1 =∞iÜ«Ú 2 4) UnHÍ Œ∞

77. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ XH =ã∞Î=Ù#∞ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ qÅ∞=Hõ@ì‰õΩO_® LO_ÕO Œ∞‰õΩ

1) JOu=∞ qxÜ≥∂QÆ =ã∞Î=ÙÅ<Õ ÖH¯OKåe 2) "åÅ∂ºÜÕ∞_≥_£ Ñ Œúux J=ÅOaOKåe

3) ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’<Õ ÖH¯OKåe 4) 1 =∞iÜ«Ú 2

67.3 68.3 69.4 70.2 71.2 72.4 73.4 74.2 75.2 76.3 77.4

ECONOMY

z~°Orq 125 Cell : 9490942125, 9959513530

78. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ èŒ~°Å ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ „ÑÉèÏ"åxfl `˘ÅyOKÕO Œ∞‰õΩ fã∞HÀ=Åã≤# *Ï„QÆ «Î

1) ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ L «ÊuÎx QÆ}OK«∞@ 2) „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ QÆ}Oz#ÑÊ\H© èŒ~°Åã∂p`À ã~°∞úÉÏ@∞ KÕÜ«Ú@

3) JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ#∞ ÖHõ Ö’xH fã∞H˘#∞@ 4) 1 =∞iÜ«Ú 2

79. L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕ@ÑÙÊ_»∞ fã∞HÀ=Åã≤# *Ï„QÆ «Î

1) =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅ#∞ KÕ~°Û~å Œ∞ 2) ãfiÜ«∞O qxÜ≥∂QÍxfl KÕ~åÛe

3) áê « =ã∞Î=ÙÅ L «ÊuÎx ÖH¯OK«~å Œ∞ 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

80. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúux Dq èŒOQÍ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞.1) factor share method 2) distributed share method

3) consumption and investment method 4) 1 =∞iÜ«Ú 2

81. ÉÏ@HõO, "Õ «<åÅ∞, =_ô¤, ÖÏÉèíO =∞iÜ«Ú q∞„â◊=∞ P^•Ü«∂Å∞ KÕ~°∞Û@^•fi~å U Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl á⁄O Œ=K«∞Û

1) P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 2) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 3) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 4) "åÅ∂ºÜÕ∞_≥_£ Ñ Œúu

82. q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞=∞#QÍ

1) Õâ◊, q ÕâßÅ#∞Oz =KÕÛ P^•Ü«∞O

2) ™⁄O « Pã∞ÎÅ∞, ™⁄O « =¸Å èŒ#OÃÑ· =KÕÛ „ÑuѶÅO, `å<Õ „âßq∞‰õΩxQÍ ÑxKÕ¿ãÎ =KÕÛ "Õ «#O

3) „âßq∞‰õΩx "Õ «<åÅ∞, L^ÀºQÆã∞Îx r`åÅ∞ 4) UnHÍ Œ∞

83. „HOk"åxÖ’ „âßq∞‰õΩx P^•Ü«∞OÖ’ ÉèÏQÆO

1) É’#ãπ, ™êOѶ‘∞Hõ Éèí„ Œ å K≥e¡OÑÙ`À ‰õÄ_ç# "Õ «<åÅ∞, r`åÅ∞

2) Ü«∞[=∂x L^ÀºQÆã∞ÎxHKÕÛ ™êOѶ‘∞Hõ Éèí„ Œ å K≥e¡OÑÙ

3) ãOã÷ L^ÀºQÆã∞ÎxHõOkOKÕ Lz « q Œº, "≥· ŒºO, =„™êÎÅ∞, W «~° ã Œ∞áêÜ«∂Å∞ 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

84. =¸Å èŒ# P^•Ü«∞OÖ’ ÉèÏQÆ=Ú

1) _çq_≥O_»∞¡ 2) Ñ#∞fl qkèOK«HõÑÓ~°fiO ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞

3) á⁄ Œ∞ÑÙ _çáêl@∞¡, ÉÏO_»∞¡ ÃÑ· =_ô¤, "å}[º ÉϺO‰õΩÅ xHõ~°=_ô¤ 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

85. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ q∞#Ç~ÚOKÕ JOâ◊O

1) |kb K≥e¡OÑÙÅ ^•fi~å =KÕÛ P^•Ü«∞O 2) QÍe"å@∞ ÖÏÉèÏÅ∞

3) K«@ì=ºu~Hõ „ Œ=ºO 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

86. P^•Ü«∞=∞kOÑÙ Ñ Œúu QÆ}#Ö’ KÕ~°Û=Åã≤# JOâ◊O

1) ÖÏ@sÅ=Å¡ =zÛ# "≥Ú «ÎO 2) ã‡y¡OQ∑ P^•Ü«∞O

3) ™⁄O «OQÍ LO@∞#fl ae¤OQ∑ÃÑ· K≥e¡OK«=Åã≤# ÉÏ@HõO 4) x~°∞^ÀºQÆÉèí$u

87. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuH =∞~˘Hõ ¿Ñ~°∞1) Income disposable method 2) Consumption and Investment method

3) Final product method 4) ÃÑ·=hfl

88. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ GDP Ö’ ÉèÏQÆO1) C + I + G 2) C + I + G + (X - M)

3) C + I + G + (X - M) + NFIA 4) JxflÜ«Ú

78.4 79.4 80.4 81.1 82.2 83.4 84.3 85.4 86.3 87.4 88.2

ECONOMY

z~°Orq 126 Cell : 9490942125, 9959513530

89. xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ J#QÍ

1) ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ { kQÆ∞=∞ «∞Å∞ 2) ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – kQÆ∞=∞ «∞Å∞

3) ZQÆ∞=∞u P^•Ü«∞O #∞O_ç kQÆ∞=∞u =ºÜ«∞O q∞#Ç~Ú¿ãÎ =KÕÛk 4) ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – Ñ#∞flÅ∞

90. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ GNP Ö’ ÉèÏQÍÅ∞1) C + I + G 2) C + I + G + (X - M)3) C + I + G + (X - M) + NFIA 4) C + I + G + (X - M) - NFIA

91. Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ [iQ "≥Ú «ÎO ÕjÜ«∞ =ºÜ«∞O

1) qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O (C), „ÃÑ·"Õ\ò =ºÜ«∞O (I), „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O (G)

2) qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O (C), „ÃÑ·"Õ\ò =ºÜ«∞O (I), „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O (G), xHõ~° q Õj =ºÜ«∞O (X - M)

3) qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O (C), „ÃÑ·"Õ\ò =ºÜ«∞O (I), „ѨÉèí∞`«fi =ºÜ«∞O (G), q Õj =ºÜ«∞O (X - M), q Õj xHõ~° HÍ~°Hõ =ºÜ«∞O

4) ÃÑ·=hfl

92. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ P^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕ@ÑÙÊ_»∞ fã∞HÀx JOâ◊O

1) ¿+~°∞¡, ÉÏO_»¡ÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O 2) ÃãÔHO_£ ǺO_£ QÆ∂_£ûÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O

3) |kb K≥e¡OÑÙÅÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞O 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

93. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ q∞#Ç~ÚOK«=Åã≤#k

1) ÖÏ@sÅ ^•fi~å =KÕÛ P^•Ü«∞O 2) áê « Ü«∞O„ «O Jq∞‡ Õ =KÕÛ P^•Ü«∞O

3) ¿+~ü J=∞‡HõO =Å# =zÛ# P^•Ü«∞O 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

94. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ „HOk "åxÖ’ fã∞HÀ=Åã≤# JOâ◊O Uk ?

1) ¿+~°∞¡ J"Õ∞‡@ÑÙÊ_»∞ U*O\ò fã∞‰õΩ<Õ Hõg∞+<£ 2) áê « HÍ~°∞ J"Õ∞‡@ÑÙÊ_»∞ U*O\ò Hõg∞+<£

3) ã∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì [_ôHKÕÛ r «O 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

95. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ U Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}ã∞Î<åfl~°∞ (Group-II 2008)

1) P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 2) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu

3) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

96. HO„ Œ QÆ}ÏOHõ ãOã÷ (CSO) Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ Zxfl „Ñ è•# ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílOzOk

1) 2 2) 3 3) 4 4) 5

97. ''HO„ Œ QÆ}ÏOHõ ãOã÷—— (CSO) Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ 3 „Ñ è•# ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílOz#k. Jq

1) =º=™êÜ«∞, áêi„âßq∞Hõ, ¿ã"å~°OQÍÅ∞ 2) „áê äŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅ∞

3) ‰õΩ@∞O|, ãOã÷Å, „ÑÉèí∞ «fi ~°OQÍÅ∞ 4) ÕjÜ«∞, q Õj, á⁄ Œ∞ÑÙ ~°OQÍÅ∞

98. „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ# JOâ◊O

1) =º=™êÜ«∞O 2) J@gãOÑ Œ, =∞ «ûº ãOÑ Œ

3) "≥∞ÿxOQ∑ =∞iÜ«Ú HÍfii~ÚOQ∑ 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

99. CSO qÉèí[#Ö’ QÆÅ kfifÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ ÉèÏQÍÅ∞

1) =∂#∞º á¶êHõÛiOQ∑ 2) q Œ∞º ü, Qͺãπ, h\ ã~°Ñ¶~å

3) x~å‡}=Ú 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

89.2 90.3 91.2 92.4 93.4 94.4 95.4 96.2 97.2 98.4 99.4

ECONOMY

z~°Orq 127 Cell : 9490942125, 9959513530

100. áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO J#QÍ

1) kfifÜ«∞ ~°OQÆO { QÆ#∞Å «=fiHõO 2) „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO { QÆ#∞Å «=fiHõO

3) kfifÜ«∞ ~°OQÆO { =~°ÎHõO, ÇÏŸ@à◊√§, Ô~™êìÔ~O@∞¡ 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

101. QÆ#∞Å „ «=fiHõO nxÖ’ ÉèÏQÆO

1) „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO 2) kfifÜ«∞ ~°OQÆO 3) «$fÜ«∞ ~°OQÆO 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

102. QÆ#∞Å „ «=fiHõO nxÖ’ ÉèÏQÆO (Group-II 2008)

1) =º=™êÜ«∞ ~°OQÆO 2) Ñi„â◊=∞Å ~°OQÆO 3) ¿ã=Å ~°OQÆO 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

103. QÆ#∞Å „ «=fiHõO nxÖ’ ÉèÏQÆO

1) „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO 2) Ñi„â◊=∞Å ~°OQÆO 3) ¿ã=Å ~°OQÆO 4) 1 =∞iÜ«Ú 2

104. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu U ~°OQÆOÖ’ J=ÅOaèã∞Î<åfl~°∞

1) „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO 2) i[+ì~ü¤ =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ ~°OQÆO

3) x~å‡} ~°OQÆO (Ñ@ì}ÏÖ’¡) 4 ÃÑ·=xflÜ«Ú

105. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ UU ~°OQÆOÖ’ J=ÅOaèã∞Î<åfl~°∞

1) J<£ ilãì~ü¤ =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ ~°OQÆO 2) q Œ∞º ü, Qͺãπ, h\ ã~°Ñ¶~å

3) ¿ã"å ~°OQÆO 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

106. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ =ºÜ«∞=∞kOÑÙ Ñ Œúux U ~°OQÆOÖ’ J=ÅOaèã∞Î<åfl~°∞

1) x~å‡}=Ú (Ñ@ì}ÏÖ’¡) 2) x~å‡}O („QÍg∞}„áêO`åÖ’¡)

3) =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ (il+ì~ü¤) 4) =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ (J<£ i[+ì~ü¤)

107. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∞, «Åãi P^•Ü«∂Å#∞ "≥Ú Œ\™êiQÍ QÆ}Oz#k (Group-II 2008)

1) ^•^•ÉÏÜü∞ <Ò~Àr 2) P.C. =∞ÇÏÅ <Àaãπ 3) V.K.R.V. ~å=Ù 4) J\˜ <£ã¨<£

108. ^•^•ÉÏÜü∞ <Ò~Àr ¿Ñ ŒiHõ ã=∞㺠„áê è•#º «#∞ <˘H¯ K≥¿ÑÊO Œ∞‰õΩ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÖHõ Å#∞ nxÖ’ „ÑK«∞iOK≥#∞1) Poverty and un British Rule in India 2) Poverty in India3) National Income in India 4) Planning and the poor

109. ^•^•ÉÏÜü∞ <Ò~Àr 1867–68 ãO= «û~åxH ãO|OkèOz *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å"Õã≤#ÑÙÊ_»∞ *ÏfÜ«∞, «Åãi

P^•Ü«∂Å∞ =~°∞ãQÍ

1) ~°∂II 1689 HÀ@∞¡, ~°∂II 62 2) ~°∂II 250 HÀ@∞¡, ~°∂II 30

3) ~°∂II 240 HÀ@∞¡, ~°∂II 25 4) ~°∂II 340 HÀ@∞¡, ~°∂II 20

110. ™êfi «O„`åºxH ÑÓ~°fiO *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å "Õã≤#"å~°∞

1) qeÜ«∞O_çwƒ 2) Ѷ≤O_Õ¡ +≤„~åãπ 3) P~ü.ã≤. ÕâßÜü∞ 4) ÃÑ·"å~°O Œ~°∂

111. "Wealth and Taxable capacity of India" J<Õ „QÆO äŒOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å "Õã≤#"å~°∞

1) qeÜ«∞O_çwƒ 2) ÔH.\.ëê =∞iÜ«Ú HõO|\Ïì

3) R.C. ÕâßÜü∞ 4) V.K.R.V. ~å=Ù

112. "Consumer Expenditure in India" J<Õ „QÆO äŒOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å"Õã≤#k

1) qeÜ«∞O_çwƒ 2) ÔH.\.ëê =∞iÜ«Ú HõO|\Ïì 3) R.C. ÕâßÜü∞ 4) V.K.R.V. ~å=Ù

100.1 101.1 102.2 103.4 104.4 105.4 106.2 107.1 108.1 109.4 110.4 111.2 112.3

ECONOMY

z~°Orq 128 Cell : 9490942125, 9959513530

113. ™êfi «O„`åºxH ÑÓ~°fiO *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl âß„ã‘ÎÜ«∞ Ñ ŒúuÖ’ JOK«<å"Õã≤# Ѷ∞# « giH ŒH¯Ok

1) ^•^•ÉÏÜü∞ <Ò~Àr 2) V.K.R.V. ~å=Ù 3) P.C. =∞ÇÏÖò <Àaãπ 4) R.C. ÕâßÜü∞

114. V.K.R.V. ~å=Ù JOK«<åÅÖ’ (1931–32 ãOIIH) ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∞, «Åãi P^•Ü«∂Å∞ =~°∞ãQÍ

1) ~°∂II 340 HÀ@∞¡, ~°∂II 20 2) ~°∂II 1689 HÀ@∞¡, ~°∂II 62

3) ~°∂II 8,710 HÀ@∞¡, ~°∂II 225 4) ~°∂II 2,364 HÀ@∞¡, ~°∂II 74

115. V.K.R.V ~å=ÙQÍ~°∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ LÑÜ≥∂yOz# Ñ Œú «∞Å∞

1) L «ÊuÎ Ñ Œúu =∂„ «"Õ∞ 2) L «ÊuÎ, P^•Ü«∞ Ñ Œúu 3) L «ÊuÎ, =ºÜ«∞Ñ Œúu 4) P^•Ü«∞, =ºÜ«∞ Ñ Œúu

116. ™êfi «O„`åº#O «~°O Õâ◊O "≥Ú`åÎxH *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}Oz# *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\© J 茺‰õΔΩ_»∞

1) Ñ≤.ã≤. =∞ÇÏÖò <Àaãπ 2) _ç.P~ü. QÍ_çæÖò 3) q.ÔH.P~ü.q. ~å=Ù 4) Ãã·=∞<£ ‰õΩ*<≥\òû.

117. ÉèÏ~° « „ÑÉèí∞ «fiO ''*ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\©x—— (High powered expert commettee) xÜ«∞q∞Oz# ãO= «û~°O1) 1949 2) 1951 3) 1954 4) 1965

118. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\©H D ~°OQÆOÖ’ JO «~åfÜ«∞ MϺu QÆ_çOz# gi ãÇÜ«∞O ÅaèOzOk

1) Ãã·=∞<£ ‰õΩ*ˇ<≥\òû 2) J.R.N. ™Èì<£ 3) _≥~ü ã¨<£ 4) ÃÑ· =ÚQÆ∞æ~°∞

119. 1948–49 ãO= «û~åxH *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\© JOK«<å "Õã≤#ÑÙ_»∞ ÉèÏ~° « «Åãi P^•Ü«∞O

1) ~°∂II 20 2) ~°∂II 62 3) ~°∂II 225 4) ~°∂II 2,225

120. ˆHO„ Œ QÆ}ÏOHõ ã¨Oã÷ (CSO) Ü≥ÚHõ „Ñ è•# HÍ~åºÅÜ«∞O ZK«Û@ HõÅ Œ∞

1) =ÚOÉÏ~Ú 2) #∂º_èçb¡ 3) HÀÖòHõ åÎ 4) ÑÓ<≥

121. ˆHO„ Œ QÆ}ÏOHõ ã¨Oã÷ (CSO) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O#∞ "National Accounts Statastics" (NAS) ¿Ñ~°∞`À ZÑÊ\#∞Oz

„ѨK«∞iã¨∞ÎOk

1) 1975 2) 1985 3) 1970 4) 1980

122. 1975 #∞Oz HO„ Œ QÆ}ÏOHõ ãOã÷ „ÑK«∞iOKÕ "National Accounts Statastics" #∞ D q èŒOQÍ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞

1) White paper 2) Blue paper 3) Yellow paper 4) Red paper

123. ~å„+ì QÆ}ÏOHõ q=~åÅ ¿ãHõ~°}Ö’ XHõ U*hûH, =∞~˘Hõ U*hûH Õ_®x ãik ÕÌO Œ∞‰õΩ Z=i J 茺HõΔ «# ''*ÏfÜ«∞

QÆ}ÏOHõ Hõg∞+<£—— xÜ«∞q∞OK«|_çOk

1) J=∞~°Îº¿ã<£ 2) ~°OQÆ~å[<£ 3) ã∞~ãπ >O_»∂ů~ü 4) ã∞Éσ~å=Ù

124. „Ñã∞Î «O Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ÖH¯OKÕk

1) NSSO 2) CSO 3) Planning Commision 4) Finance commision

125. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕ@ÑÙÊ_»∞ Z Œ∞~˘¯<Õ ã=∞ãº

1) ¿ã=Å ÖH¯OÑÙ ã=∞㺠2) „ Œ=º =∂Ô~¯\òÖ’H ~åx =ã∞Î ¿ã=Å ã=∞ãº

3) P^•Ü«∞ ÖHõ Å∞ ã„Hõ=∞OQÍ x~°fiÇ≤ÏOK«HõáÈ=Ù@ 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

126. D JOâ◊O ^•fi~å *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ „áê=ÚYº «#∞ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û

1) Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ =KÕÛ =º=™ê÷Ñ~°"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ∞ „QÆÇ≤ÏOKÕO Œ∞‰õΩ

2) qq èŒ ÕâßÅ Pi÷Hõ ã≤÷uQÆ «∞Å∞ ãiáÈÖËÛO Œ∞‰õΩ

3) XHõ Õâ◊OÖ’ "Õ~°∞"Õ~°∞ HÍÖÏÖ’¡ Pi÷Hõ ÑÙ~ÀQÍaè=$kúx ãiáÈÖËÛO Œ∞‰õΩ 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

113.2 114.2 115.2 116.1 117.1 118.4 119.3 120.2 121.1 122.1 123.2 124.2 125.4126.4

ECONOMY

z~°Orq 129 Cell : 9490942125, 9959513530

127. 1950 #∞Oz 1980 =∞ 茺HÍÅOÖ’ ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ ã∞=∂~°∞ 3.5% =∂„ «"Õ∞ LO Œx "åºMϺxOz#k

1) ^•^•ÉÏÜü∞ <Ò~Àl 2) Ñ≤.ã≤.=∞ÇÏÖò <Àaãπ 3) „á⁄ÃѶã~ü ~å*òHõ$+‚ 4) ~°OQÆ~å[<£

128. Ç≤ÏO Œ∂ =$kú~@∞ J#QÍ

1) "≥Ú Œ\ =¸_»∞ ŒâßÉÏúÅ HÍÅOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ 3.5% LO_»∞@

2) "≥Ú Œ\ =¸_»∞ ŒâßÉÏúÅ HÍÅOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ 4.5% LO_»∞@

3) "≥Ú Œ\ =¸_»∞ ŒâßÉÏúÅ HÍÅOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ 5.5% LO_»∞@

4) "≥Ú Œ\ =¸_»∞ ŒâßÉÏúÅ HÍÅOÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ 6.5% LO_»∞@

129. =∞# Õâ◊OÖ’ WÑÊ\=~°‰õΩ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞ J «ºkèHõOQÍ #"≥∂ ≥·# ãO= «û~°O

1) 2006–07 2) 2005–06 3) 2007–08 4) 1988–89

130. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ 1988–89Ö’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú~@∞

1) 10.3% 2) 9.7% 3) 12% 4) 13%

131. 1988–89 «~åfi « J «ºkHõ =$kú~@∞ #"≥∂ ≥·# 2= ãO Œ~°ƒù"Õ∞k ?

1) 2006–07 2) 2005–06 3) 2007–08 4) 1988–89

132. WÑÊ\=~°‰õΩ =∞# Õâ◊OÖ’ 9%, JO «HõO>Ë Z‰õΩ¯=âß «O =$kú #"≥∂ ≥·# ãO Œ~åƒùÅ∞

1) 2 2) 3 3) 5 4) 6

133. =∞# Õâ◊OÖ’ U ãO= «û~°OÖ’ Ju Z‰õΩ¯= |∞∞}Ï «‡Hõ =$kú~@∞ #"≥∂ ≥·Ok

1) 1979–80 2) 1972–73 3) 1965–66 4) 1957–58

134. „Ñ}ÏoHõÅ "åsQÍ ÑijeOz#ÑÙÊ_»∞ Ju Z‰õΩ¯= =$kú~@∞ #"≥∂ ≥·# „Ñ}ÏoHõ

1) 1= 2) 8= 3) 9= 4) 10=

135. Ju «‰õΩ¯= =$kú~@∞ #"≥∂ ≥·# „Ñ}ÏoHõ Uk ?

1) 1= 2) 2= 3) 3= 4) 9=

136. 2010–11 ãO= «û~°OÖ’ JOK«<å"ÕÜ«∞|_ç# =$kú~@∞

1) 5.7% 2) 8.6% 3) 7.7% 4) 9.5%

137. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ÉèÏ~° « «Åãi P^•Ü«∞O 2009–10 ãO= «û~°OÖ’ JOK«<å"ÕÜ«∞|_ç# "≥Ú «ÎO

1) ã∞=∂~°∞ ~°∂II20,000 2) ~°∂II33,000 3) ~°∂II28,000 4) ~°∂II50,000

138. 2010–11J_®fi<£û_£ JOK«<åÖ’ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ ÉèÏ~° « «Åãi P^•Ü«∞O

1) ~°∂II60,000 2) ~°∂II54,000 3) ~°∂II29,000 4) ~°∂II31,000

139. 2009–10 Ö’ ã «fi~° JOK«<åÖ’¡ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ÉèÏ~° « *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

1) 29,00,000 HÀ@∞¡ 2) 39,00,000 HÀ@∞¡ 3) 35,00,000 HÀ@∞¡ 4) 45,00,000 HÀ@∞¡

140. „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ 2009–10 ãO= «û~åxH JOK«<å"ÕÜ«∞|_ç# ÉèÏ~° « «Åãi P^•Ü«∞O

1) ~°∂II 40,000 2) ~°∂II 46,000 3) ~°∂II 54,000 4) ~°∂II 39,000

141. „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#OkOKÕ ~°OQÆO (Group-II 2008)

1) „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO 2) kfifÜ«∞ ~°OQÆO 3) «$fÜ«∞ ~°OQÆO 4) ™ê÷xHõ ~°OQÆO

142. „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ «$fÜ«∞~°OQÆO #∞Oz ÅÉèíº=∞ÜÕ∞º "å\Ï ã∞=∂~°∞ (Group-II 2008)

1) 50 âß «O ÃÑ·# 2) 60 âß «O ÃÑ·# 3) 70 âß «O ÃÑ·# 4) 80 âß «O ÃÑ·#127.3 128.1 129.4 130.1 131.1 132.3 133.1 134.4 135.3 136.2 137.2 138.2 139.2140.3 141.3 142.1

ECONOMY

z~°Orq 130 Cell : 9490942125, 9959513530

143. „Ñã∞Î «O *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ qq èŒ ~°OQÍÅ∞ JOkOKÕ "å\ÏÅ#∞ |\ì J=~ÀÇÏ} „Hõ=∞OÖ’

1) „áê äŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅ∞ 2) kfifÜ«∞, „áê äŒq∞Hõ, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅ∞

3) kfifÜ«∞, «$fÜ«∞, „áê äŒq∞Hõ ~°OQÍÅ∞ 4) «$fÜ«∞, kfifÜ«∞, „áê äŒq∞Hõ ~°OQÍÅ∞

144. 1950–51Ö’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#OkOKÕ „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO Ü≥ÚHõ <Õ\ ™ê÷#O

1) „Ñ äŒ=∞ ™ê÷#O 2) kfifÜ«∞ ™ê÷#O 3) «$fÜ«∞ ™ê÷#O 4) K≥ÑÊÖË=Ú

145. LÑ~°OQÍÅ "åsQÍ ÑijeOz#ÑÙ_»∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO

1) =º=™êÜ«∞O 2) =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑

3) =~°ÎHõO, ÇÏŸ@à◊√§, ~°"å}Ï, ã=∂Kå~°O 4) ÃѶ·<å<£û, cè=∂, iÜ«∞Öò Z¿ãì\ò

146. 2009–10 (Q) ã «fi~° JOK«<åÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO "å\Ï ã∞=∂~°∞ (Group-II 2008)

1) 17% 2) 25% 3) 30% 4) 35%

147. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO "å\Ï

1) 1/4= =O «∞ 2) 1/5= =O «∞ 3) 1/3= =O «∞ 4) 1/2= =O «∞

148. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ J@gãOÑ Œ "å\Ï ã∞=∂~°∞

1) 5% 2) 4% 3) 6% 4) 1% HõO>Ë «‰õΩ¯=

149. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ 2006–07 <å\H =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ "å\Ï ã∞=∂~°∞

1) 15% 2) 20% 3) 25% 4) 10%

150. 1950–51Ö’ GDP Ö’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO "å\Ï ã∞=∂~°∞

1) 5% 2) 8% 3) 10% 4) 15%

151. #∂ «# Pi÷Hõ ãOã¯~°}Å =~°‰õΩ GDP Ö’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO "å\Ï

1) «QÆ∞æ «∂ =zÛOk 2) ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =zÛOk 3) ã≤÷~°OQÍ LOk 4) UnHÍ Œ∞

152. <Õ\H© *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï D ~°OQÆO #∞Oz ÅÉèíº=∞=Ù «∞Ok

1) „ÃÑ·"Õ\ò ~°OQÆO 2) „ÑÉèí∞ «fi ~°OQÆO 3) q∞„â◊=∞ ~°OQÆO 4) ™ê÷xHõ ~°OQÆO

153. GDPÖ’ „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO "å\ÏÖ’ JkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕk

1) „ÑÉèí∞ «fi áêÅ# 2) _çáê~üì"≥∞O@Öò ZO@~ü „ÃÑ·*ãπ

3) <å<£ _çáê~üì"≥∞O@Öò ZO@~ü „ÃÑ·*ãπ 4) UnHÍ Œ∞

154. „Ñ}ÏoHõÅ∞ „áê~°OÉèí=∞~Ú# «~°∞"å « GDP Ö’ „QÍg∞}~°OQÆO JOkOKÕ "å\Ï

1) «QÆ∞æ «∂ =zÛOk 2) «QÆ∞æ «∞#flÑÊ\H© ãQÆOHõO>Ë Z‰õΩ¯= "å\Ï#∞ JOkã∞ÎOk

3) «QÆ∞æ «∂ =K«∞Û@ÜÕ∞ HÍHõ ãQÆOHõO>Ë «‰õΩ¯= "å\Ï#∞ JOkã∞ÎOk

4) ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =zÛOk

155. „Ѩã¨∞Î «O GDP Ö’ Z‰õΩ¯= "å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO

1) „QÍg∞}~°OQÆO 2) Ñ@ì}~°OQÆO 3) "≥∞„\’áêe\<£ ã≤\©ãπ 4) ™ê÷xHõ ~°OQÆO

156. ''HO„ Œ QÆ}ÏOHõ ãOã÷—— „ÑHÍ~°O XHõ ãOã÷ U ≥·<å K«@ìO HO Œ #"≥∂ Œ~Ú LO_»∞@QÍx, „Ñu ãO= «û~°O Pã≤Î JÑÙÊÅ

Ñ\©ìx «Ü«∂~°∞KÕã∞ÎO_»@O QÍx KÕ¿ã ãOã÷

1) J=º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO 2) =º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO 3) ™⁄O « "åºáê~°O 4) UnHÍ Œ∞

143.4 144.3 145.3 146.1 147.2 148.4 149.1 150.2 151.2 152.1 153.3 154.3 155.2156.2

ECONOMY

z~°Orq 131 Cell : 9490942125, 9959513530

157. ™êfi «O„`åº#O «~°O NDP Ö’ =º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO "å\Ï

1) ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =zÛOk 2) ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =ã∞Î#flÑÊ\H© NDPÖ’ ãQÆOHõO>Ë «‰õΩ¯=QÍ LOk

3) ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =ã∞Î#flÑÊ\H© NDPÖ’ ãQÆOHõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ LOk 4) «QÆ∞æ «∂ =ã∞ÎOk

158. ~°OQÍÅ "åsQÍ ÑijeOz#ÑÙ_»∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ Ju «‰õΩ¯= "å\Ï U =º=ã‘÷Hõ$ « ~°OQÆO #∞Oz Åaèã∞ÎOk

1) =º=™êÜ«∞~°OQÆO 2) Ñi„â◊=∞Å ~°OQÆO 3) ¿ã"å~°OQÆO 4) 2 =∞iÜ«Ú 3

159. „QÍg∞} GDPÖ’ =zÛ# x~å‡}Ï «‡Hõ =∂~°∞ÊÅ#∞ J 茺ܫ∞#O KÕã≤#"å~°∞. (NCAER H K≥Ok#"å~°∞)

1) J„|ÇÏO =∞iÜ«Ú QÆ∞~°∞™êfiq∞ 2) =∞¿ÇÏO„ Œ Õ"£ =∞iÜ«Ú ~°q

3) ~å*Ëâòâ◊√HÍ¡ =∞iÜ«Ú ã≤kúd 4) ÃÑ·"å~°O Œ~°∂

160. 2007–08 <å\H „QÍg∞} GDPÖ’ J «ºkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO

1) =º=™êÜ«∞O 2) Ñi„â◊=∞Å∞ 3) ¿ã=Å∞ 4) ™ê÷xHõ~°OQÆO

161. 2007–08 <å\H „QÍg∞} GDPÖ’ J «ºÅÊ "å\Ï#∞ JOkOKÕ ~°OQÆO

1) =º=™êÜ«∞O 2) Ñi„â◊=∞Å∞ 3) ¿ã=Å∞ 4) ™ê÷xHõ~°OQÆO

162. „QÍg∞} GDPÖ’ x~å‡}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ∞

1) ãOÉèíqã∞Î<åfl~Ú 2) ãOÉèíqOK«ÖË Œ∞

3) ãOÉèíqã∞Î#flÑÊ\H© =º=™êÜ«∞"Õ∞ „Ñ äŒ=∞ ™ê÷#OÖ’ LOk

4) ãOÉèíqã∞Î#flÑÊ\H© ¿ã=Å~°OQÆO „Ñ äŒ=∞ ™ê÷#OÖ’ LOk

163. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ (Two sector Model) ~°OQÍÅ∞

1) ÕjÜ«∞~°OQÆO, q Õj~°OQÆO 2) =º=™êÜ«∞~°OQÆO, áêi„âßq∞Hõ~°OQÆO

3) á⁄ Œ∞ÑÙ~°OQÆO, ÃÑ@∞ì|_ç~°OQÆO 4) QÆ$ÇÏ~°OQÆO, ãOã÷Å~°OQÆO

164. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ =º=ã÷‰õΩ (Two sector Model) ãO|OkèOz ÅHõΔ}"Õ∞k

1) xÜ«∞q∞ « Pi÷Hõ =º=ã÷ (closed economy) 2) „ÑÉèí∞ «fi áêÅ# LO_» Œ∞

3) D #=¸<å "åãÎ"åxH Œ∂~°OQÍ LO@∞Ok 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

165. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ QÆ$ÇÏ~°OQÆO #∞Oz L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ∞ ãOã÷Å ~°OQÍxH „Ñ=Ç≤ÏOK«QÍ, ãOã÷Å ~°OQÆO #∞Oz

=ã∞οã=Å∞ QÆ$ÇÏ~°OQÍxH „Ñ=Ç≤ÏOK«_®xfl

1) "åãÎ= „Ñ"åÇÏO 2) „ Œ=º „Ñ"åÇÏO 3) L «ÊuÎ HÍ~°Hõ, =ã∞Î =∂Ô~¯\ò 4) 1 =∞iÜ«Ú 3

166. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ ãOã÷Å #∞Oz ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ HÍ~°Hõ „ÑuѶÖÏÅ∞ „Ñ=Ç≤ÏOK«QÍ, ‰õΩ@∞OÉÏÅ #∞Oz ãOã÷ʼnõΩ

=ã∞οã=ÅÃÑ· =ºÜ«∞O „Ñ=Ç≤ÏOK«_®xfl D q èŒOQÍ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞

1) "åãÎ= „Ñ"åÇÏO 2) „ Œ=º „Ñ"åÇÏO

3) HÍ~°Hõ =∞iÜ«Ú =ã∞οã=ÅÃÑ· KÕ¿ã =ºÜ«∞ „Ñ"åÇÏO 4) 2 =∞iÜ«Ú 3

167. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, ãOã÷Å∞ «=∞H˘zÛ# P^•Ü«∂#flO`å =ºÜ«∞O KÕÜ«∞‰õΩO_® á⁄ Œ∞ÑÙKÕ¿ã ã≤÷u

1) ãOÑÓ~°‚ =ºÜ«∞ Pi÷Hõ =º=ã÷ 2) q∞ « =ºÜ«∞ Pi÷Hõ =º=ã÷

3) á⁄ Œ∞ÑÙ, ÃÑ@∞ì|_»∞Å Pi÷Hõ =º=ã÷ 4) 2 =∞iÜ«Ú 3

157.2 158.1 159.3 160.1 161.3 162.3 163.4 164.4 165.4 166.4 167.4

ECONOMY

z~°Orq 132 Cell : 9490942125, 9959513530

168. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ á⁄ Œ∞ÑÙ J<Õk (Group-II 2008)

1) P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl «yæã∞ÎOk (leakage to circular flow of income)

2) P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl ÃÑOK«∞ «∞Ok (Injection to circular flow of income)

3) P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl ÃÑOK«∞#∞ =∞iÜ«Ú «yæOK«∞#∞ 4) „ÑÉèÏ=O K«∂Ñ Œ∞

169. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç

1) P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl «yæã∞ÎOk (leakage to circular flow of income)

2) P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl ÃÑOK«∞ «∞Ok (Injection to circular flow of income)

3) P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl ÃÑOK«∞#∞ =∞iÜ«Ú «yæOK«∞#∞ 4) „ÑÉèÏ=O K«∂Ñ Œ∞

170. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ P^•Ü«∞O ã=∞`ÒźOÖ’ LO_ÕO Œ∞‰õΩ x|O èŒ# (Group-II 2008)

1) á⁄ Œ∞ÑÙ > ÃÑ@∞ì|_ç (S > I) 2) ÃÑ@∞ì|_ç > á⁄ Œ∞ÑÙ (I > S)

3) á⁄ Œ∞ÑÙ ´ ÃÑ@∞ì|_ç (S = I) 4) á⁄ Œ∞ÑÙ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ XHõ\H ã=∂#O HÍ"åe

171. Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ ÃÑ@∞ì|_ç HõO>Ë á⁄ Œ∞ÑÙ Z‰õΩ¯"≥·#ÑÙÊ_»∞ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO

1) «QÆ∞æ#∞ 2) ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ 3) ã=∞`ÒźOÖ’ LO_»∞#∞ 4) ZÖÏO\ „ÑÉèÏ=O K«∂Ñ Œ∞

172. Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ á⁄ Œ∞ÑÙHõO>Ë ÃÑ@∞ì|_ç Z‰õΩ¯"≥·#ÑÙÊ_»∞ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO

1) «QÆ∞æ#∞ 2) ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ 3) ã=∞`ÒźOÖ’ LO_»∞#∞ 4) ZÖÏO\ „ÑÉèÏ=O K«∂Ñ Œ∞

173. =¸_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ (Three sector model) ÉèÏQÍÅ∞

1) QÆ$ÇÏ~°OQÆO, ãOã÷Å~°OQÆO, „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO 2) QÆ$ÇÏ~°OQÆO, ãOã÷Å~°OQÆO, q Õj~°OQÆO

3) QÆ$ÇÏ~°OQÆO, ãOã÷Å~°OQÆO, á⁄ Œ∞ÑÙ~°OQÆO 4) QÆ$ÇÏ~°OQÆO, ãOã÷Å~°OQÆO, ÃÑ@∞ì|_ç~°OQÆO

174. =¸_»∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ (Three sector model) QÆ$ÇÅ∞, ãOã÷Å∞ÃÑ·# „ÑÉèí∞ «fiO Ñ#∞flÅ∞ qkèOK«∞@ =Å#

P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO

1) «QÆ∞æ#∞ 2) ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ 3) «yæ, ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ 4) „ÑÉèÏ=O K«∂Ñ Œ∞

175. Ñ#∞flÅ∞ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxH Dq èŒOQÍ ÑxKÕÜ«Ú#∞1) Leakage to circular flow of income 2) Injection to circular flow of income3) Both leakage and Injection 4) None of the above

176. „ÑÉèí∞ «fiO Ñ#∞flÅ^•fi~å =ã∂Å∞KÕã≤# P^•Ü«∂xfl HÍ~°Hõ¿ã=Å∞, =ã∞Î=ÙÅÃÑ·# =∞iÜ«Ú |kb K≥e¡OÑÙÅÃÑ·# =ºÜ«∞O

KÕÜ«Ú@=Å# P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO

1) ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ (Injection) 2) «QÆ∞æ#∞ (leakage)

3) «QÆ∞æ#∞ =∞iÜ«Ú ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ (both leakage and injection) 4) UnHÍ Œ∞

177. |kb K≥e¡OÑÙÅÖ’ ÉèÏQÆO

1) â◊~°}Ï~°∞ÌʼnõΩ ãÇÜ«∞O 2) *ÏfÜ«∞ ~°∞}OÃÑ· =_ô¤ 3) 1 =∞iÜ«Ú 2 4) 1HÍ Œ∞, 2HÍ Œ∞

178. |kb K≥e¡OÑÙʼnõΩ ãO|OkèOz#k

1) „ÑÉèí∞ «fiO #∞Oz QÆ$ÇʼnõΩ, ãOã÷ʼnõΩ P^•Ü«∞O „Ñ=Ç≤ÏOK«∞#∞

2) QÆ$ÇÅ∞, ãOã÷Å #∞Oz „ÑÉèí∞`åfixH ZÖÏO\ "åãÎ= „Ñ"åÇÏO LO_» Œ∞

3) Wq UHõÑHõΔ K≥e¡OÑÙÅ∞ 4) ÃÑ·=hfl

168.1 169.2 170.3 171.1 172.2 173.1 174.1 175.1 176.1 177.3 178.4

ECONOMY

z~°Orq 133 Cell : 9490942125, 9959513530

179. =¸_»∞~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ ãiÜ≥ÿ∞# Õk

1) „ÑÉèí∞ «fi Ñ#∞flÅ∞ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl «yæOK«∞#∞

2) „ÑÉèí∞ «fi=ºÜ«∞O, |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇxfl ÃÑOK«∞#∞

3) „ÑÉèí∞`åfixH =zÛ# Ñ#∞fl P^•Ü«∞O, "≥Ú «ÎO =ºÜ«∞O KÕÜ«∞|_ç Õ P^•Ü«∞ „Ñ"åÇÏO ã=∞`ÒźOÖ’ LO_»∞#∞

4) ÃÑ·=xflÜ« ãiÜ≥ÿ∞#"Õ

180. „HOk"åxÖ’ ãiÜ≥ÿ∞#k

1) q Õj "åºáê~°O KÕÜ«∞x Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ closed economy JO Œ∞~°∞

2) q Õj "åºáê~°O HõeyL#fl Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ open economy JO Œ∞~°∞

3) open economy Ö’ QÆ$ÇÏ, ãOã÷Å, „ÑÉèí∞ «fi, q Õj~°OQÍÅ∞O\Ï~Ú 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú ãiÜ≥ÿ∞#"Õ

181. Open economy H =∞~˘Hõ¿Ñ~°∞

1) Ô~O_»∞~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷ 2) =¸_»∞~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷

3) <åÅ∞QÆ∞~°OQÍÅ Pi÷Hõ=º=ã÷ 4) 1 =∞iÜ«Ú 2

182. <åÅ∞QÆ∞~°OQÍÅ Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ ZQÆ∞=∞u, kQÆ∞=∞ «∞Å∞ Dq èŒOQÍ ÑxKÕÜ«Ú#∞

1) leakage and injection 2) injection and leakage

3) only leakage 4) only injection

183. <åÅ∞QÆ∞~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ P^•Ü«∞ ã=∞`ÒÖϺxH LO_»=Åã≤# x|O èŒ#

1) á⁄ Œ∞ÑÙ ´ ÃÑ@∞ì|_ç 2) Ñ#∞flÅ∞ ´ „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O, |kb K≥e¡OÑÙÅ∞

3) kQÆ∞=∞ «∞Å∞ ´ ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4) ÃÑ· =¸_»∞

184. =∂#"åaè=$kú ã∂zx ~°∂á⁄OkOKÕk (HDI)

1) UNO 2) UNDP 3) WHO 4) WTO

185. U ãO= «û~°O #∞O_ç HDI x ~°∂á⁄Okã∞Î<åfl~°∞

1) 1979 2) 1989 3) 1990 4) 1999

186. HDI ~°∂ÑHõÅÊ#Ö’ Hõ$+≤KÕã≤#"å~°∞

1) J=∞~°Îº¿ã<£ 2) =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH±

3) "Õ∞Ѷ∞<å ä£ ÕâßÜü∞ =∞iÜ«Ú QÆ∞™êÎ"£ ~å}©ãπ 4) ÃÑ· "å~°O Œ~°∂

187. =∂#"åaè=$kú ã∂z (HDI) ~°∂ÑteÊQÍ gix Ñ≤Å∞™êÎ~°∞

1) =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH± 2) J=∞~°Îº¿ã<£ 3) "Õ∞Ѷ∞<å ä£ ÕâßÜü∞ 4) QÆ∞™êÎ"£ ~å}©ãπ

188. HDI QÆ}#Ö’ fã∞‰õΩ<Õ JOâßÅ∞

1) ™êOѶ‘∞Hõ JOâßÅ∞ 2) Pi÷HÍOâßÅ∞ 3) ™êOѶ‘∞Hõ, Pi÷HÍOâßÅ∞ 4) UgHÍ=Ù

189. HDI QÆ}#Ö’ fã∞HÀx JOâ◊O

1) q Œº ãO|O èŒ JOâ◊O 2) P~ÀQƺ ãO|O èŒ JOâ◊O

3) P^•Ü«∞ ãO|O èŒ JOâ◊O 4) =∞ « ãO|O èŒ JOâ◊O

190. HDI QÆ}#Ö’ ÖËx JOâ◊O (Group-II 2008)

1) PÜ«Ú~å÷Ü«∞O 2) tâ◊√ =∞~°}~@∞ 3) JHõΔ~å㺠« 4) «Åãi P^•Ü«∞O

179.4 180.4 181.3 182.2 183.4 184.2 185.3 186.4 187.1 188.3 189.4 190.2

ECONOMY

z~°Orq 134 Cell : 9490942125, 9959513530

191. UNDP "å~°∞ ~°∂á⁄OkOz# HDI H ãO|OkèOz ãiHÍx Õk

1) ÑÙ\ì#ÑÊ\#∞Oz PÜ«Ú~å÷Ü«∂xfl QÆ}™êÎ~°∞

2) =Ü≥∂[# JHõΔ~å㺠«‰õΩ 2/3= =O «∞ „áê è•#º « W=fi|_çOk

3) q^•º~°OQÆOÖ’ L=∞‡_ç #"≥∂ Œ∞ ~@∞ 1/3= =O «∞ „áê è•#º « W™êÎ~°∞

4) «Åãi P^•Ü«∂xfl qx=∞Ü«∞ ~@∞Ö’ QÆÅ J"≥∞iHÍ _®Å~°¡Ö’ QÆ}™êÎ~°∞

192. UNDP "å~°∞ ~°∂á⁄OkOKÕ HDIÖ’ «Åãi P^•Ü«∂xfl Dq èŒOQÍ fã∞‰õΩO\Ï~°∞ (Group-II 2008)

1) «Åãi GDP 2) «Åãi GNP

3) qx=∞Ü«∞ ~@∞„ÑHÍ~°O J"≥∞iHÍ _®Å~°¡Ö’ «Åãi GDP

4) H˘#∞QÀÅ∞ â◊HÎã=∂# « (PPP) Ö’ QÆÅ J"≥∞iHÍ _®Å~°¡Ö’ «Åãi GDP

193. HDI QÆ}#Ö’ XH˘¯Hõ JOâßxH JOâ◊ã∂p Uq èŒOQÍ QÆ}™êÎ~°∞

1) "åãÎ=qÅ∞= – Hõx+ìqÅ∞= 2) "åãÎ=qÅ∞= { Hõx+ìqÅ∞=

QÆi+ìqÅ∞= – Hõx+ìqÅ∞= QÆi+ìqÅ∞= – Hõx+ìqÅ∞=

3) "åãÎ=qÅ∞= { Hõx+ìqÅ∞= 2) "åãÎ=qÅ∞= – Hõx+ìqÅ∞=

QÆi+ìqÅ∞= { Hõx+ìqÅ∞= QÆi+ìqÅ∞= { Hõx+ìqÅ∞=

194. UNDP "å~°∞ ~°∂á⁄OkOKÕ HDI Ö’ PÜ«Ú~åúÜ«∞ã∂z Hõx+ì, QÆi+ì qÅ∞=Å∞

1) 25 ãOIIÅ∞, 85 ãOIIÅ∞ 2) 85 ãOIIÅ∞, 25 ãOIIÅ∞

3) 28 ãOIIÅ∞, 77 ãOIIÅ∞ 4) 77 ãOIIÅ∞, 28 ãOIIÅ∞

195. UNDP "å~°∞ ~°∂á⁄OkOKÕ HDI Ö’ «Åãi GDP (US$ PPP) Hõx+ì QÆi+ì qÅ∞=Å∞

1) 100 † 40,000 2) 40,000 † 100 3) 200 † 30,000 4) 30,000 † 200

196. UNDP "å~°∞ ~°∂á⁄OkOKÕ HDI qÅ∞= ZÑÙ_»∂ Dq èŒOQÍ LO@∞Ok

1) 0–1 =∞ ŒºÖ’ LO@∞Ok 2) 0–100 =∞ ŒºÖ’ LO@∞Ok

3) 0–0.5 =∞ ŒºÖ’ LO@∞Ok 4) 0–1000 =∞ ŒºÖ’ LO@∞Ok

197. HDI qÅ∞=Å „ÑHÍ~°O „ÑÑOK« ÕâßÅ =sæHõ~°}Ö’ ãiÜ≥ÿ∞#k

1) 0.000 – 0.499 =∞ Œº qÅ∞=Å∞ Hõeæ#q JÅÊ =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞

2) 0.500 – 0.799 =∞ Œº qÅ∞=Å∞ Hõeæ#q =∞ Œº™ê÷~Ú =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞

3) 0.800 – 1.00 =∞ Œº qÅ∞=Å∞ Hõeæ#q JkèHõ =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞

4) JxflÜ« ãiÜ≥ÿ∞#"Õ

198. 2007 QÆ}ÏOHÍÅ∞ P è•~°OQÍ ~°∂á⁄OkOz# 2009 HDR ãO|OkOz ãiHÍxk

1) J «ºkHõ, JkèHõ, =∞ Œº™ê÷~Ú, JÅÊ =∂#"åaè=$kú ÕâßÅx =sæHõiOK«_»"≥∞ÿOk

2) 2009 HDRÖ’ 182 ÕâßÅ#∞ fã∞HÀ=_»"≥∞ÿOk

3) 0.900 – 1.00 =∞ Œº qÅ∞= Hõeæ# ÕâßÅ#∞ J «ºkèHõ =∂#"åaè=$kú ÕâßÅO Œ∞~°∞

4) nxÖ’ WO_çÜ«∂ 132= ~åºOH±#∞ á⁄Ok#k

199. 2008 HDRÖ’ 179 ÕâßÅ∞ fã∞‰õΩO>Ë WO_çÜ«∂ ~åºOH±

1) 126 2) 128 3) 132 4) 134

191.4 192.4 193.1 194.1 195.1 196.1 197.4 198.4 199.3

ECONOMY

z~°Orq 135 Cell : 9490942125, 9959513530

200. 2009 HDRÖ’ 182 ÕâßÅ∞ fã∞‰õΩO>Ë WO_çÜ«∂ ™ê÷#O.

1) 132 2) 134 3) 128 4) 126

201. 2010 HDRÖ’ z=i™ê÷#O á⁄Ok# Õâ◊O

1) ã≤Ü≥∞„~åeÜ≥∞<£ 2) lOÉÏÉËfi 3) ™È=∂eÜ«∂ 4) PѶ…x™êÎ<£

202. 2010 HDRÖ’ WO_çÜ«∂ ™ê÷#O

1) 132 2) 119 3) 128 4) 126

203. 2010 HDRÖ’ "≥Ú Œ\, z=i ™ê÷<åÅ ÕâßÅ qÅ∞=Å∞

1) 0.968, 0.366 2) 0.938, 0.140 3) 0.968, 0.340 4) 0.971, 0.366

204. 2010 HDRÖ’ ÉèÏ~° « Õâ◊ HDI qÅ∞=

1) 0.609 2) 0.519 3) 0.619 4) 0.610

205. 2010 HDRÖ’ "≥Ú Œ\ 12 ÕâßÅÖ’ ™ê÷#O ãOáêkOz# Pã≤Ü«∂ Õâ◊O

1) K≥·<å 2) [áê<£ 3) ŒHΔ}H˘iÜ«∂ 4) ã≤OQÆÑÓ~ü

206. 1990 #∞Oz <Õ\=~°‰õΩ HDIÖ’ Z‰õΩ¯=™ê~°∞¡ "≥Ú Œ\™ê÷<åxfl á⁄Ok# Õâ◊O

1) <åÔ~fi 2) SãπÖÏO_£ 3) ÔH#_® 4) 1 =∞iÜ«Ú 3

207. ÉèÏ~° « Õâ◊OHõO> =∂#"åaè=$kú ~åºOH±Ö’ =ÚO Œ∞#fl ÕâßÅ∞

1) K≥·<å 2) =∂bÌ=ÙÅ∞ 3) NÅOHõ 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

208. ÉèÏ~° « Õâ◊OHõO> =∂#"åaè=$kú ~åºOH±Ö’ "≥#∞HõO[Ö’ L#fl ÕâßÅ∞

1) <ÕáêÖò 2) q∞Ü«∞<å‡~ü 3) áêH™êÎ<£ 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

209. 2010 HDRÖ’ J «ºkèHõ, JkèHõ, =∞ Œº™ê÷~Ú, JÅÊ =∂#"åaè=$kú ÕâßÅ∞ =~°∞ãQÍ

1) 42, 43,42, 42 2) 45, 38, 75, 24 3) 45, 38, 24, 75 4) 38, 45, 24, 75

210. BRICS („ÉlÖò, ~°ëêº, WO_çÜ«∂, K≥·<å, ŒHΔ}τѶ≤HÍ) ÕâßÅÖ’ =∂#"åaè=$kúÖ’ =ÚO Œ∞#fl Õâ◊O

1) „ÉlÖò 2) ~°ëêº 3) WO_çÜ«∂ 4) K≥·<å

211. ÉèÏ~° « ÕâßxH á⁄~°∞QÆ∞#∞#fl „HOk ÕâßÅÖ’ =∂#"åaè=$kúÖ’ =ÚO Œ∞#fl Õâ◊O

1) =∂bÌ=ÙÅ∞ 2) NÅOHõ 3) Éèí∂\Ï<£ 4) =∞Ü«∂#‡~ü

212. 2010 '=∂#"åaè=$kú— x"ÕkHõÖ’ HDI ~åºO‰õΩÅÖ’ ÉèÏ~° « ÕâßxH =ÚO Œ∞ (118), «~åfi « (120) QÆÅ ÕâßÅ∞

1) ™êÖò=∞<£ n=ÙÅ∞, ÖÏ"Àãπ 2) Éèí∂\Ï<£, ÖÏ"Àãπ

3) HÑπ=~ú, ≥·=¸~ü Öãπì 4) ÖÏ"Àãπ, Éèí∂\Ï<£

213. 1980 #∞O_ç 2010 =∞ 茺 ÉèÏ~° « HDI qÅ∞= ZO «‰õΩ ÃÑiyOk.

1) 0.420–0.519 2) 0.320–0.519 3) 0.420–0.612 4) 0.310–0.516

214. '=∂#"åaè=$kúH— ãO|OkèOz „HOk "åHͺÅÖ’ ãiÜ≥ÿ∞# "åHõºO

1) ™ê è•~°}OQÍ JkèHõ Pi÷Hõ=$kú QÆÅ ÕâßÖ’¡ JkèHõ =∂#"åaè=$kú LO@∞Ok

2) H˘xfl ÕâßÖ’¡ JkèHõ Pi÷Hõ=$kú L#flÑÊ\H© '=∂#"åaè=$kú— «‰õΩ¯=QÍ LO_»=K«∞Û

3) 1 =∞iÜ«Ú 2 ãiÜ≥ÿ∞#"Õ 4) 1 =∞iÜ«Ú 2 ãiÜ≥ÿ∞#q HÍ=Ù

200.2 201.2 202.2 203.2 204.2 205.2 206.4 207.4 208.4 209.1 210.2 211.2 212.3213.2 214.3

ECONOMY

z~°Orq 136 Cell : 9490942125, 9959513530

215. *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõ#∞ =∞# Õâ◊OÖ’ ~°∂á⁄OkOz#k

1) q «ÎãOѶ∞O 2) „Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞O 3) CESS 4) NCAER

216. „Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞O ~°∂á⁄OkOz# *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõÖ’ "≥Ú Œ\™ê÷#O á⁄Ok# ~å„+ìO

1) ÑO*ÏÉò 2) «q∞à◊<å_»∞ 3) =∞Ç~å„+ì 4) H~°à◊

217. „Ñ}ÏoHÍãOѶ∞O ~°∂á⁄OkOz# *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõÖ’ 15 ~å„ëêìÖ’¡ z=i ™ê÷<åxfl á⁄Ok# ~å„+ìO

1) cÇ~ü 2) J™êûO 3) L «Î~°„Ñ Õâò 4) =∞ 茺„Ñ Õâò

218. *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõÖ’ HDI QÆ}#Ö’ fã∞‰õΩ#fl JOâßÅ∞

a) ÑÙ\ì#ÑÊ\#∞Oz PÜ«Ú~åúÜ«∞O b) ãO= «û~°O #∞Oz PÜ«Ú~åúÜ«∞O =∞iÜ«Ú tâ◊√=∞~°}~@∞

c) xÜ«∞ « q Œº‰õΩ „áê è•#º «xã∂Î 7 ãOIIÅ∞ ÃÑ·#∞#fl"åiÖ’ JHõΔ~å㺠« d) "åãÎ= «Åãi qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O1) a, c, d 2) b, c, d 3) a, b, d 4) a, b, c

219. 2001 ''*ÏfÜ«∞=∂#"åaè=$kú—— x"ÕkHõÖ’ 2001 ãOIIxH ÉèÏ~° «=∂#"åaè=$kú ã∂p qÅ∞=1) 0.302 2) 0.381 3) 0.472 4) 0.416

220. 2001 ''*ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú—— x"ÕkHõÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò ™ê÷#O =∞iÜ«Ú ã∂p qÅ∞=

1) 9 (0.424) 2) 10 (0.416) 3) 9 (0.377) 4) 10 (0.298)

221. 2001 ''*ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú—— x"ÕkHõ „ÑHÍ~°O PO„ èŒ„Ñ Õâò =∂#"åaè=$kú ã∂p qÅ∞= (Group-II 2008)

1) ÉèÏ~° « Õâ◊O HõO>Ë Z‰õΩ¯= 2) ÉèÏ~° « Õâ◊O HõO>Ë «‰õΩ¯=

3) ÉèÏ~° « Õâ◊O`À ã=∂#O 4) ÉèÏ~° «=∂#"åaè=$kú ã∂pÖ’ ãQÆO

222. 1981, 1991, 2001 ÅÖ’ ''*ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú—— x"ÕkHõÖ’ HDI Ö’ A.P ~åºO‰õΩÅ∞ =~°∞ãQÍ

1) 8, 9, 10 2) 9, 9, 10 3) 10, 10, 10 4) 12, 11, 10

223. *ÏfÜ«∞ =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõÖ’x JOâßʼnõΩ ãO|OkèOz ãiHÍxk

1) Pi÷HõOQÍ "≥∞~°∞QÆ∞Ñ_ç# ~å„ëêìÅÖ’ =∂#"åaè=$kú‰õÄ_® "≥∞~°∞QÍæ LOk

2) =∞ Œº P^•Ü«∞ ~å„ëêìÅÖ’ Pi÷Hõ=$kúH, =∂#"åaè=$kúH J#∞Ö’=∞ ãO|O èŒO ãÊ+ìOQÍ Hõ#Ñ_»ÖË Œ∞

3) ~å„ëêìÅ=∞ Œº P^•Ü«∞ Jã=∂# «Å∞ HõO>Ë HDI Ö’ Jã=∂# «Å∞ «‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú

4) 2001, HDI qÅ∞=Å∞ 0.638 #∞Oz 0.467Å =∞ 茺 LOk

224. qq èŒ ~å„ëêìÅÖ’ =∂#"åaè=$kú ã∂px QÆ}Oz#"å~°∞

1) UNFPA 2) =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH± 3) aãfil ü QÆ∞ÇÏ 4) ÃÑ· =ÚQÆ∞æ~°∂

225. =∞# Õâ◊OÖ’ qq èŒ ~å„ëêìʼnõΩ UNFPA "å~°∞ QÆ}Oz# HDI Ö’ "≥Ú Œ\, z=i ™ê÷<åÅ∞ á⁄Ok# ~å„ëêìÅ∞

1) H~°à◊, cÇ~ü 2) H~°à◊, =∞ 茺„Ñ Õâò 3) H~°à◊, L «Î~°„Ñ Õâò 4) H~°à◊, Xi™êû

226. =∞# Õâ◊OÖ’ qq èŒ ~å„ëêìʼnõΩ =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH± QÆ}Oz# HDI H ãO|OkèOz ãiHÍxk

1) Human Development in South Asia 1997 J<Õ „QÆO äŒOÖ’ „ÑK«∞iOK≥#∞

2) =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH± QÆ}#Ö’ "≥Ú Œ\™ê÷#O á⁄Ok# ~å„+ìO H~°à◊

3) ÇÏH± QÆ}#Ö’ z=i™ê÷#O á⁄Ok# ~å„+ìO =∞ 茺„Ñ Õâò 4) ÇÏH± '25 ~å„ëêìʼnõΩ— HDI x QÆ}OK≥#∞

227. aãfil ü QÆ∞ÇÏ HDI QÆ}#Ö’ UNDP "å~°∞ fã∞‰õΩ#fl =¸_»∞ JOâßÅ`Àáê@∞ J Œ#OQÍ KÕiÛ# JOâ◊O

1) r=# <å}º « 2) ¿Ñ ŒiHõO 3) Ñ@ì}©Hõ~°} 4) ÃÑ·=hfl

215.2 216.4 217.1 218.2 219.3 220.2 221.2 222.2 223.4 224.4 225.1 226.4 227.4

ECONOMY

z~°Orq 137 Cell : 9490942125, 9959513530

228. aãfil ü QÆ∞ÇÏ ~°∂á⁄OkOz# HDI Å#∞, ^•xÖ’x JOâßÅ#∞ [ «KÕÜ«∞O_ç.

A) HDI1 1) JHõΔ~å㺠«, PÜ«Ú~å÷Ü«∞O, «Åãi P^•Ü«∞O

B) HDI2 2) JHõΔ~å㺠«, tâ◊√ =∞~°}~@∞, PÜ«Ú~å÷Ü«∞O

C) HDI3 3) JHõΔ~å㺠«, PÜ«Ú~å÷Ü«∞O, «Åãi P^•Ü«∞O, r=#<å}º «

D) HDI4 4) JHõΔ~å㺠«, PÜ«Ú~å÷Ü«∞O, «Åãi P^•Ü«∞O, r=# <å}º «, ¿Ñ ŒiHõ x~°∂‡Å#

5) HDI3 + Ñ@ì}©Hõ~°}1) A B C D 2) A B C D 3) A B C D 4) A B C D 1 2 3 4 1 4 3 5 1 3 4 5 1 3 2 5

229. "A study of Inter State Disparity" „QÆO ä•xfl ~°zOz#k

1) UNFPA 2) =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH± 3) aãfil ü QÆ∞ÇÏ 4) r<£, „_ô*ò

230. QÆ∞ÇÏ ~°∂á⁄OkOz# HDI1, HDI2 ÅÖ’ "≥Ú Œ\, z=i ™ê÷<åÅ∞ á⁄Ok# ~å„ëêìÅ∞

1) H~°à◊, cÇ~ü 2) H~°à◊, L «Î~°„Ñ Õâò 3) H~°à◊, =∞ 茺„Ñ Õâò 4) H~°à◊, Xi™êû

231. QÆ∞ÇÏ ~°∂á⁄OkOz# HDI3, HDI4 ÅÖ’ "≥Ú Œ\, z=i ™ê÷<åÅ∞ á⁄Ok# ~å„ëêìÅ∞

1) H~°à◊, cÇ~ü 2) H~°à◊, L «Î~°„Ñ Õâò 3) H~°à◊, =∞ 茺„Ñ Õâò 4) H~°à◊, Xi™êû

232. QÆ∞ÇÏ ~°∂á⁄OkOz# HDI1, HDI2 ÅÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò ~åºO‰õΩÅ∞

1) 9, 9 2) 9, 10 3) 8, 9 4) 7, 6

233. QÆ∞ÇÏ ~°∂á⁄OkOz# HDI3, HDI4 ÅÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò ~åºO‰õΩÅ∞

1) 7, 8 2) 8, 9 3) 7, 6 4) 9, 10

234. PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ '=∂#"åaè=$kú ã∂px— «Ü«∂~°∞KÕ¿ã ÉèÏ Œº «#∞ fã∞‰õΩ#flk1) CESS 2) DES 3) DRDC 4) NCAER

235. A.P =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõÖ’, 2001 ãO= «û~åxH "≥Ú Œ\ Ô~O_»∞ ™ê÷<åÅ∞ á⁄Ok# lÖÏ¡Å∞

1) ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £, Hõ$ëê‚ 2) Hõ$ëê‚, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ 3) ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £, qâßYÑ@flO 4) qâßYÑ@flO, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £

236. PO„ èŒ„Ñ Õâò =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõÖ’ 2001 ãO= «û~åxH ãO|OkèOz 23, 22 ~åºO‰õΩÅ∞ á⁄Ok# lÖÏ¡Å∞ =~°∞ãQÍ

1) q[Ü«∞#QÆ~°O, =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü 2) =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü, q[Ü«∞#QÆ~°O

3) NH͉õΩà◊O, =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü 4) =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü, NH͉õΩà◊O

237. 2004–05 <å\H ~å„+ìOÖ’ ÉÏÅHÍi‡‰õΩÅ âß «O

1) 14.8% 2) 6.6% 3) 7.3% 4) 5.6%

238. tâ◊√=∞~°}ÏÅ ~@∞Ö’ 2005 <å\H PO„ èŒ„Ñ Õâò ã≤÷u

1) ~å„+ìOÖ’ tâ◊√ =∞~°}~@∞ 57QÍ #"≥∂ Œ~ÚOk 2) *ÏfÜ«∞™ê÷~Ú HõO>Ë «‰õΩ¯=QÍ LOk

3) H~°à◊ À áÈe¿ãÎ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ LOk 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú ãiÜ≥ÿ∞#"Õ

239. PO„ èŒ„Ñ Õâò =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõÖ’x JOâßÅÖ’ ãiHÍxk

1) ¿Ñ ŒiHõ x~°∂‡Å#‰õΩ, ÉÏÅHÍi‡‰õΩʼnõΩ, |_ç =∂x"Õã≤#"åiH á⁄O «# ÖË Œ∞

2) «Åãi P^•Ü«∞OÖ’ =ÚO ŒO[Ö’ L#fl qâßYÑ@flO q Œº, P~ÀQƺ ~°OQÍÖ’¡ "≥#∞Hõ|_ç LOk

3) ~å„+ìO ¿Ñ ŒiHÍxfl, [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ JiHõ@ì_»OÖ’ QÆ}hÜ«∞"≥∞ÿ# „ÑQÆux ™êkèOzOk

4) Z‰õΩ¯= JHõΔ~å㺠« L#fl ~å„ëêìÅÖ’ PO„ èŒ„Ñ Õâò XHõ\˜

228.3 229.3 230.2 231.4 232.1 233.3 234.1 235.1 236.2 237.2 238.4 239.4

ECONOMY

z~°Orq 138 Cell : 9490942125, 9959513530

240. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl HO„ Œ QÆ}ÏOHõ ãOã÷ QÆ}OK«QÍ, =∞# ~å„+ìOÖ’ ~å„+ì P^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕk(Group-II 2008)1) state planning board 2) CESS (centre for economic and social studies)3) DES (Directorate of Economics and Statastics) 4) Principal Finance Secretary

241. XHõ ~å„+ì Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ ãO= «û~° HÍÅOÖ’ L «ÊuÎ KÕÜ«∞|_ç# =ã∞οã=Å qÅ∞=#∞ Dq èŒOQÍ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞

1) GSDP 2) NSDP 3) «Åãi P^•Ü«∞O 4) =º+≤ì P^•Ü«∞O

242. GSDP H NSDP H Õ_®

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) ã≤÷~°=¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO 3) 1 =∞iÜ«Ú 2 4) xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

243. Gross value added x Dq èŒOQÍ á⁄O Œ=K«∞Û1) Gross value of output - Value of secondary inputs2) Gross value of output - Depreciation3) Gross value of output - Net IT4) Gross value of output - Consumption of Fixed capital

244. Gross value added ‰õΩ =∞~˘Hõ¿Ñ~°∞

1) GSDP 2) NSDP 3) ~å„+ì «Åãi P^•Ü«∞O 4) UnHÍ Œ∞

245. Net value added #∞ á⁄O ÕO Œ∞‰õΩ

1) GSDP - «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) Gross value added - «~°∞QÆ∞ ŒÅ

3) Gross value added - consumption of fixed capital 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

246. Net value added (NVA) ‰õΩ =∞~˘Hõ¿Ñ~°∞

1) GSDP 2) NSDP 3) ~å„+ì «Åãi P^•Ü«∞O 4) UnHÍ Œ∞

247. ~å„+ì «Åãi P^•Ü«∞O nxx ≥Å∞ÑÙ#∞

1) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº NSDP 2) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº NVA

~å„+ì [<åÉèÏ ~å„+ì [<åÉèÏ

3) ~å„+ì P^•Ü«∞O 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

~å„+ì [<åÉèÏ

248. ~å„+ìOÖ’ GSDP x ÖH¯OKÕO Œ∞‰õΩ LÑÜ≥∂yOKÕ Ñ Œúu (Group-II 2008)

1) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 2) P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 3) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

249. „áê äŒq∞Hõ~°OQÆOÖ’#∞, i[ãì~ü¤ =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ ~°OQÆOÖ’#∞ ~å„+ìOÖ’ GSDP x QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ J=ÅOaèOKÕ Ñ Œúu

1) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 2) P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 3) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

250. x~å‡}~°OQÆOÖ’ GSDP x QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ ~å„+ìOÖ’ J=ÅOaèOKÕ Ñ Œúu

1) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 2) P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu

3) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

251. «$fÜ«∞ ~°OQÆO, J<£ il+ì~ü¤ =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ ~°OQÆO, q Œ∞º ü, Qͺãπ, h\ ã~°Ñ¶~å ~°OQÍÅÖ’ GSDP x QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ

J=ÅOaèOKÕ Ñ Œúu

1) L «ÊuÎ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 2) P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu

3) =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

240.3 241.1 242.3 243.1 244.1 245.4 246.2 247.4 248.4 249.1 250.3 251.2

ECONOMY

z~°Orq 139 Cell : 9490942125, 9959513530

252. 2008-09 (Updated advance) Ö’ GSDP Ö’ «$fÜ«∞~°OQÆO JOkOKÕ "å\Ï

1) ã∞=∂~°∞ 50% 2) ã∞=∂~°∞ 25% 3) ã∞=∂~°∞ 30% 4) ã∞=∂~°∞ 60%

253. ~å„+ì Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ „áê äŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílOz#ÑÙÊ_»∞, ~å„+ì P^•Ü«∂xH Jq JOkOKÕ

"å\ÏÅ#∞|\ì =~°∞ãQÍ (J=~ÀÇÏ}„Hõ=∞OÖ’)

1) «$fÜ«∞~°OQÆO, kfifÜ«∞~°OQÆO, „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO 2) «$fÜ«∞~°OQÆO, „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO, kfifÜ«∞~°OQÆO

3) „áê äŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅ∞ 4) kfifÜ«∞, „áê äŒq∞Hõ, «$fÜ«∞ ~°OQÍÅ∞

254. ~å„+ì Pi÷Hõ =º=ã÷#∞ =º=™êÜ«∞, áêi„âßq∞Hõ, ¿ã"å~°OQÍÅ∞QÍ qÉèílOz#ÑÙÊ_»∞ 2008-09 (updated advance) Ö’

~å„+ì P^•Ü«∂xH Jq JOkOKÕ "å\ÏÅ#∞ |\ì =~°∞ãQÍ (J=~ÀÇÏ}„Hõ=∞OÖ’)

1) ¿ã=Å∞, Ñi„â◊=∞Å∞, =º=™êÜ«∞O 2) ¿ã=Å∞, =º=™êÜ«∞O, Ñi„â◊=∞Å∞

3) =º=™êÜ«∞O, Ñi„â◊=∞Å∞, ¿ã=Å∞ 4) Ñi„â◊=∞Å∞, =º=™êÜ«∞O, ¿ã=Å∞

255. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl, ~å„ëêì •Ü«∂xfl ãiáÈeÛ#ÑÙ_»∞ „HOk"åxÖ’ Uk x[O

1) *ÏfÜ«∞, ~å„+ì ™ê÷~Ú Ô~O_çO\Ö’#∞ «$fÜ«∞~°OQÆO „Ñ äŒ=∞™ê÷#OÖ’ LOk

2) *ÏfÜ«∞™ê÷~ÚÖ’ „áê äŒq∞Hõ~°OQÆO z=i ™ê÷#OÖ’ LO_»QÍ, ~å„+ì™ê÷~ÚÖ’ kfifÜ«∞~°OQÆO z=i™ê÷#OÖ’ LOk

3) 2008-09 advanced JOK«<åÅÖ’ *ÏfÜ«∞™ê÷~ÚÖ’#∞, ~å„+ì™ê÷~ÚÖ’#∞ =º=™êÜ«∞~°OQÆ"Õ∞ z=i™ê÷#OÖ’ LOk

4) Jxfl ãiÜ≥ÿ∞#"Õ

256. „áê äŒq∞Hõ~°OQÆOÖ’ JkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ LÑ~°OQÆO

1) =º=™êÜ«∞O 2) J@gãOÑ Œ 3) =∞ «ûº ãOÑ Œ 4) QÆ#∞Å „ «=fiHõO

257. kfifÜ«∞~°OQÆOÖ’ JkèHõ "å\Ï#∞ JOkOKÕ LÑ~°OQÆO

1) x~å‡}O 2) q Œ∞º ü, Qͺãπ, h\ã~°Ñ¶~å 3) =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ 4) QÆ#∞Å „ «=fiHõO

258. ~å„+ì P^•Ü«∞OÖ’ „áê äŒq∞Hõ ~°OQÍxH ãO|OkèOz „HOk "åxÖ’ ãiHÍxk

1) =º=™êÜ«∞O "å\Ï «QÆ∞æK«∂ =ã∞ÎOk 2) Ñâ◊√ãOÑ Œ"å\Ï D=∞ 茺HÍÅOÖ’ H˘kÌQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞K«∞#flk

3) QÆ#∞Å „ «=fiHõO "å\Ï «QÆ∞æK«∞#flk 4) J@gãOÑ Œ 1% HõO>Ë «‰õΩ¯=QÍ LOk

259. #∂ «# Pi÷Hõ ãOã¯~°}Å «~åfi « 2000 =~°‰õΩ ~å„+ìOÖ’ GSDP =$kú~@∞ «yæ<å «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞ ÃÑ~°∞QÆ∞@‰õΩ

HÍ~°}O

1) [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ~@∞ «QÆ∞æ@

3) [<åÉèÏ «QÆ∞æ ŒÅ 4) [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ~@∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞@

260. 2010–11(A) Pi÷Hõ ãO= «û~°OÖ’ ~å„+ì =$kú~@∞H ãO|OkèOz „HOk"åxÖ’ ãiÜ≥ÿ∞#k

1) A.P =$kú~@∞ 8.89% QÍ JOK«<å "ÕÜ«∞|_çOk 2) *ÏfÜ«∞ =$kú~@∞HõO>Ë ~å„+ì =$kú~@∞ Z‰õΩ¯=QÍ LOk

3) 1 =∞iÜ«Ú 2 ãiÜ≥ÿ∞#"Õ 4) 1 =∞iÜ«Ú 2 ãiHÍ Œ∞

261. QÆ « H˘xfl ãO= «û~åÅ∞QÍ ~å„+ì Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ J «ºkèHõ =$kú~@∞ #"≥∂ Œ∞KÕã∞‰õΩO@∞#fl LÑ~°OQÆO

1) =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ 2) "≥∞ÿxOQ∑ HÍfiiOQ∑

3) ã=∂Kå~°~°OQÆO 4) =~°ÎHõO, ÇÏŸ@à◊√§, Ô~™êìÔ~O@∞¡

262. „Ѩã¨∞Î « èŒ~°ÅÖ’ 2010-11(A) Ö’ PO„ èŒ„Ñ Õâò Ü≥ÚHõ «Åãi P^•Ü«∞O (ã∞=∂~°∞QÍ)

1) ~°∂II 60,000 2) ~°∂II 39,000 3) ~°∂II 50,000 4) ~°∂II 54,000

252.1 253.2 254.1 255.4 256.1 257.3 258.3 259.2 260.3 261.3 262.1

ECONOMY

z~°Orq 140 Cell : 9490942125, 9959513530

263. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ 2010-11(A) Ö’ PO„ èŒ„Ñ Õâò Ü≥ÚHõ «Åãi P^•Ü«∞O (ã∞=∂~°∞QÍ)

1) ~°∂II 39,000 2) ~°∂II 36,000 3) ~°∂II 40,000 4) ~°∂II 50,000

264. ~å„+ì «Åãi P^•Ü«∂xH ãO|OkèOz ãiHÍxk

1) ÉèÏ~° « «Åãi P^•Ü«∞OHõO>Ë ~å„+ì «Åãi P^•Ü«∞O Z‰õΩ¯=

2) 2010-11 (A) Ö’ ~å„+ì «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞ ã≤÷~° èŒ~°Ö’¡ ã∞=∂~°∞ 7.9%

3) 2010-11 (A) Ö’ ~å„+ì «Åãi P^•Ü«∞ =$kú~@∞ „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡ ã∞=∂~°∞ 18%

4) ÉèÏ~° « «Åãi P^•Ü«∞OHõO>Ë ~å„+ì «Åãi P^•Ü«∞O «‰õΩ¯=

265. ãO= «û~°HÍÅÖ’ XHõlÖÏ¡ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ L «ÊuÎ KÕÜ«∞|_Õ =ã∞Î ¿ã=Å Pi÷Hõ qÅ∞=#∞ Dq èŒOQÍ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞

1) NSDP 2) GDDP 3) «Åãi GDDP 4) «Åãi NSDP

266. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ 2008–09, 2009–10 ãOIIʼnõΩ J «ºkèHõ GDDP QÆÅ lÖÏ¡

1) ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ 2) qâßYÑ@flO 3) QÆ∞O@∂~°∞ 4) «∂~°∞ÊQÀ^•=i

267. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ J «ºÅÊ GDDP QÆÅ lÖÏ¡

1) NH͉õΩà◊O 2) q[Ü«∞#QÆ~°O 3) =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü 4) JkÖÏÉÏ £

268. 2009–10 (Q) Ö’ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ J «ºkèHõ «Åãi GDDP QÆÅ lÖÏ¡

1) qâßYÑ@flO 2) «∂~°∞ÊQÀ^•=i 3) ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ 4) Hõ$ëê‚

269. Ju «‰õΩ¯= «Åãi GDDP QÆÅ lÖÏ¡ (ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’)

1) NH͉õΩà◊O 2) q[Ü«∞#QÆ~°O 3) =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü 4) JkÖÏÉÏ £

270. 2009–10 (Q) ãO= «û~°OÖ’ J «ºkèHõ ~å„ëêì •Ü«∞O (NSDP) QÆÅ ~å„+ìO

1) L «Î~°„Ñ Õâò 2) PO„ èŒ„Ñ Õâò 3) ÑtÛ=∞ÉOQÍÖò 4) =∞Ç~å„+ì

271. 2009–10 (Q) Ö’ J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ „áêO «O

1) QÀ"å 2) K«O_ôѶ∞~ü 3) _èçb¡ 4) ÇÏ~åº<å

272. 2007–08 Ö’ J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ ~å„+ìO

1) QÀ"å 2) ÇÏ~åº<å 3) ÑO*ÏÉò 4) PO„ èŒ„Ñ Õâò

273. 2009–10 (Q) ãO= «û~åxH ÃÑ ŒÌ~å„ëêìÅÖ’ J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ ~å„+ìO

1) QÀ"å 2) ÇÏ~åº<å 3) ÑO*ÏÉò 4) PO„ èŒ„Ñ Õâò

274. 2009–10 (Q) ãO= «û~åxH Ju «‰õΩ¯= «Åãi P^•Ü«∞O QÆÅ ~å„+ìO

1) Xi™êû 2) cÇ~ü 3) PO„ èŒ„Ñ Õâò 4) H~°à◊

275. 2008–09 (P) ãOIIÖ’ ~å„+ì GSDP Ö’ ã∂÷Å ã≤÷~° =¸Å èŒ# HõÅÊ# ZO «âß «OQÍ LOk

1) 29% 2) 35% 3) 21% 4) 39%

276. ÉèÏ~° « Pi÷Hõ =º=ã÷ =Ö ~å„+ì Pi÷Hõ =º=ã÷ ‰õÄ_® WÑÊ\#∞Oz JkèHõ =$kú~@∞ #"≥∂ Œ∞KÕã∞HÀ=_»O „áê~°OaèOzOk

1) 1960 #∞Oz 2) 1980 #∞Oz 3) 1990 #∞Oz 4) 2000 #∞Oz

277. ~å„+ìOÖ’ 1980 =~°‰õΩ #"≥∂ Œ~Ú# "åi¬Hõ =$kú~@∞ ã∞=∂~°∞

1) 2% 2) 3% 3) 5% 4) 6%

263.1 264.4 265.2 266.1 267.1 268.3 269.1 270.4 271.2 272.1 273.2 274.2 275.1276.2 277.2

ECONOMY

z~°Orq 141 Cell : 9490942125, 9959513530

278. ~å„+ìOÖ’ 9= „Ñ}ÏoHõÖ’ GSDP =$kú~@∞

1) 5.59% 2) 8.33% 3) 9.59% 4) 10.33%

279. ™ê¿ÑHõΔ P^•Ü«∞ ÑiHõÅÊ# (Relative Income Hyothesis) „ÑuáêkOz#k.

1) H©<£û 2) _»∂ºÃã<£É„s 3) QÍÖò„ɡ ü 4) Z=~°∂HÍ Œ∞

280. ~å„+ìOÖ’ 10= „Ñ}ÏoHõÖ’ GSDP=$kú~@∞

1) 5.59% 2) 8.33% 3) 9.59% 4) 10.33%

281. 2010-11 (A) H ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ ~å„+ì GSDP (ã∞=∂~°∞QÍ)

1) ~°∂II 3,00,000 HÀ@∞¡ 2) ~°∂II 2,16,000 HÀ@∞¡

3) ~°∂II 2,39,000 HÀ@∞¡ 4) ~°∂II 3,71,000 HÀ@∞¡

282. 2010-11 (A) ãOIIxH ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ =º=™êÜ«∞, áêi„âßq∞Hõ, ¿ã"å~°OQÍÅ =$kú~@∞¡ =~°∞ãQÍ1) 14.85, 11.11, 8.37 2) 2.73, 17.66, 12.29 3) 8.39, 7.79, 9.6 4) 8.84, 13.22, 9.53

283. ~å„+ìOÖ’ ~å„+ì L «ÊuÎx ™ê è•~°}OQÍ Dq èŒOQÍ JOK«<å "Õ™êÎ~°∞1) Income originating approach 2) Income Accruing Approach3) Both 1 and 2 4) None of the above

284. r=# „Ñ=∂}Ïxfl nx ãÇÜ«∞O`À JOK«<å"Õ™êÎ~°∞

1) ~å„+ì P^•Ü«∞O 2) ã∂÷Å ~å„ëêì •Ü«∞O 3) «Åãi P^•Ü«∞O 4) =º+≤ì P^•Ü«∞O

285. „Ñã∞Î «O ~å„+ìOÖ’ ~å„+ì P^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ P è•~° ãO= «û~°OQÍ nxx fã∞‰õΩO@∞<åfl~°∞(Group-II 2008)

1) 1993–94 2) 1999–2000 3) 2008–09 4) 2004–05

286. ~å„+ì L «ÊuÎx QÆ}OK«∞@=Å# HõeQ „ÑÜ≥∂[#O

1) ~å„+ì Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ =KÕÛ x~å‡}Ï «‡Hõ =∂~°∞ÊÅ#∞ J=QÍÇÏ# KÕã∞HÀ=K«∞Û

2) ~å„+ì „Ñ}ÏoHõʼnõΩ P è•~°O

3) ~å„+ìOÖ’ QÆÅ „áêOfÜ«∞ Jã=∂# «Å∞ J=QÍÇÏ# KÕã∞HÀ=K«∞Û 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

287. 2001 [<åÉèÏ ÖHõ Å <å\H ~å„+ìOÖ’ =º=™êÜ«∞OÃÑ· P è•~°Ñ_ç ÑxKÕ¿ã "åi âß «O

1) 69% 2) 68% 3) 62% 4) 39%

288. 2001 ÖHõ Å „ÑHÍ~°O =º=™êÜ«∞OÃÑ· P è•~°Ñ_Õ"åiÖ’ =º=™êÜ«∞ „âßq∞‰õΩÅ âß «O

1) 39.60% 2) 40.87% 3) 36.59% 4) 28.59%

289. 2001 ÖHõ Å „ÑHÍ~°O "≥Ú «ÎO =º=™êÜ«∞OÃÑ· P è•~°Ñ_Õ "åiÖ’ =º=™êÜ«∞^•~°∞¡ âß «O

1) 22.70% 2) 39.60% 3) 62.30% 4) 1.74%

290. ~å„+ìOÖ’ =º=™êÜ«∞OÃÑ· P è•~°Ñ_Õ"åi èÀ~°}∞ʼnõΩ ãO|OkèOz „HOk"åxÖ’ ãiÜ≥ÿ∞# Õk

1) =º=™êÜ«∞^•~°∞¡ âß «O «QÆ∞æ «∂ =ã∞ÎOk 2) =º=™êÜ«∞ „âßq∞‰õΩÅ âß «O ÃÑ~°∞QÆ∞ «∂ =ã∞ÎOk

3) =º=™êÜ«∞OÃÑ· P è•Ñ_ç ÑxKÕ¿ã"åi âß «O «QÆ∞æ «∂ =ã∞ÎOk 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú ãiÜ≥ÿ∞#"Õ

291. ™ê è•~°}OQÍ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞#QÍ

1) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ 2) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ

3) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ 4) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ

278.1 279.2 280.2 281.4 282.3 283.1 284.3 285.4 286.4 287.3 288.1 289.1 290.4291.4

ECONOMY

z~°Orq 142 Cell : 9490942125, 9959513530

292. ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ, xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎH Õ_®

1) |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ 2) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 3) Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ 4) ãaû_ôÅ∞

293. ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ, ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ D ãO Œ~°ƒùOÖ’ ã=∂#=∞QÆ∞#∞

1) ZQÆ∞=∞ «∞Å =Å# ÅÉèíº=∞ÜÕ∞º P^•Ü«∞O, kQÆ∞=∞ «∞ÅHõÜÕ∞º =ºÜ«∞O HõO>Ë Z‰õΩ¯= L#flÑÙÊ_»∞

2) ZQÆ∞=∞ «∞Å =Å# ÅÉèíº=∞ÜÕ∞º P^•Ü«∞O, kQÆ∞=∞ «∞ÅHõÜÕ∞º =ºÜ«∞O HõO>Ë «‰õΩ¯= L#flÑÙÊ_»∞

3) q ÕâßÅ#∞Oz =KÕÛ HÍ~°HÍ^•Ü«∞O, q ÕâßʼnõΩ K≥e¡OKÕ HÍ~°HÍ^•Ü«∞O ã=∂#"≥∞ÿ#ÑÙÊ_»∞

4) ÃÑ· ÕnHÍ Œ∞

294. U ≥·<å xs‚ « HÍÅOÖ’ L`åÊ ŒHõ =#~°∞Å Ü«∞[=∂#∞Å∞ ãOáêkOKÕ P^•Ü«∂xfl QÆ}¿ãÎ =KÕÛk

1) =º+≤ì P^•Ü«∞O 2) =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O 3) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 4) «Åãi P^•Ü«∞O

295. Õâ◊O Ü≥ÚHõ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎx QÆ}OKÕ@ÑÙÊ_»∞ „HOk"åxÖ’ XHõ\ ÉèÏQÆO HÍ Œ∞

1) Ñ#∞fl K≥e¡OK«Hõ ÑÓ~°fiO "Õ «#O, r`åÅ∞ 2) L^ÀºQÆã∞ÎʼnõΩ K≥e¡OKÕ É’#ãπ

3) Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ 4) «~°∞QÆ∞ ŒÅ

296. „HOk"åxx [ «Ñ~°K«O_ç

A) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº 1) ÅÉèíº=∞ÜÕ∞º "≥Ú «ÎO =ã∞οã=Å∞

B) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ 2) XHõ Õâ◊OÖ’ "≥Ú «ÎO =ã∞οã=Å L «ÊuÎ

C) GDP 3) ãO= «û~° HÍÅOÖ’ KÕ¿ã "≥Ú «ÎO =ºÜ«∞O

D) GNP 4) L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ „ÑuѶÖÏÅ ~°∂ÑOÖ’ K≥e¡OKÕ =ºÜ«∞O

E) "≥Ú «ÎO ÕjÜ«∞ =ºÜ«∞O 5) =ã∞Î, ¿ã=ʼnõΩ èŒ~°Å ~°∂ÑOÖ’ "åãÎ=OQÍ K≥e¡Oz# =ºÜ«∞O

1) A B C D E 2) A B C D E 3) A B C D E 4) A B C D E

4 5 2 1 3 5 4 2 1 3 4 5 1 2 3 5 4 1 2 3

297. „HOk"åxx [ «Ñ~°K«O_ç

A) C + I + G + (X - M) 1) NDP

B) GDP –– «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) NDPFC

C) NDPMP –– Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞ 3) =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O

D) =º+≤ì P^•Ü«∞O –– „Ñ «ºHõΔ Ñ#∞flÅ∞ 4) GDP1) A B C D 2) A B C D 3) A B C D 4) A B C D 4 2 1 3 4 1 2 3 4 1 3 2 4 2 1 3

298. qq èŒ ÕâßÅ=∞ Œº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}ÏOHÍÅ ^•fi~å „Ñ[Å r=# „Ñ=∂}Ïxfl ãiáÈÅÛ ŒÅK«∞‰õΩO>Ë „HOk "åxÖ’ Õxx

fã¨∞HÀ"åe

(a) ÕâßÅ =∞ Œº qx=∞Ü«∞ ~@∞ (b) èŒ~°Å™ê÷~ÚÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞

(c) [<åÉèÏ "≥Ú «ÎOÖ’x Õ_®Å∞ (d) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÑOÑ≤}©

1) a =∞iÜ«Ú b 2) a, b =∞iÜ«Ú c 3) b, c =∞iÜ«Ú d 4) a, b, c =∞iÜ«Ú d

299. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O nxH ã=∂#O

1) GNP – ãaû_ôÅ∞ – Ñ#∞flÅ∞ 2) NNP – Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞

3) NNP – „Ñ «ºHõΔ Ñ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞ 4) GNP – ãaû_ôÅ∞ { Ñ#∞flÅ∞

292.2 293.3 294.3 295.4 296.1 297.2 298.4 299.2

ECONOMY

z~°Orq 143 Cell : 9490942125, 9959513530

300. „HOk"åxÖ’ GNP x „Ñ «ºHõΔOQÍ ÃÑOKÕk

1) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) ÃÑ@∞ì|_çÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ

3) q∞QÆ∞Å∞ |_≥\ò 4) Ö’@∞ |_≥\ò

301. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕ@ÑÙÊ_»∞ |kb K≥e¡OÑÙÅ#∞ Dq èŒOQÍ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û

1) „ Œ=º =º=Ç~åÅ∞ ÖËHõáÈ Õ 2) qxÜ≥∂QÆ •~°∞x P^•Ü«∞O ÃÑiy Õ

3) L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ =ã∞Î=ÙÅ∞QÍx, ¿ã=Å∞QÍx L «ÊuÎ HÍHõáÈ Õ 4) Ñ#∞fl q∞#Ç~ÚOÑÙ ÖËHõáÈ Õ

302. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ QÆÅ =¸_»∞ Ñ Œú «∞Å∞

1) L «ÊuÎ, =ºÜ«∞O, P^•Ü«∞ Ñ Œú «∞Å∞ 2) P^•Ü«∞O, qxÜ≥∂QÆO, q ÕjK≥e¡OÑÙ âı+O Ñ Œú «∞Å∞

3) á⁄ Œ∞ÑÙ, ÃÑ@∞ì|_ç, P^•Ü«∞ Ñ Œú «∞Å∞ 4) =ºÜ«∞O, «~°∞QÆ∞ ŒÅ, L «ÊuÎ Ñ Œú «∞Å∞

303. XHõ Õâ◊O Ü≥ÚHõ "≥Ú «ÎO =ºÜ«∞O XHõ ãO= «û~°HÍÅOÖ’ ~°∂II80,000 q∞eÜ«∞#∞¡. =∞iÜ«Ú =ã∞Î=ÙÅ =∞iÜ«Ú ¿ã=ÅÃÑ·

Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ ~°∂II8,000 q∞eÜ«∞#∞¡, =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO ~°∂II6,000 q∞eÜ«∞#∞¡ J~Ú# ã∂÷Å *ÏfÜ«∞ =ºÜ«∞O

L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº

1) ~°∂II 88,000 q∞eÜ«∞#∞¡ 2) ~°∂II 82,000 q∞eÜ«∞#∞¡

3) ~°∂II 74,000 q∞eÜ«∞#∞¡ 4) ~°∂II 72,000 q∞eÜ«∞#∞¡

304. ÃÑ· „Ñâ◊flÖ’ WzÛ# ã=∂Kå~°O „ÑHÍ~°O xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ nxH ã=∂#O

1) 74.000 q∞eÜ«∞#∞¡ 2) 66.000 q∞eÜ«∞#∞¡ 3) 60.000 q∞eÜ«∞#∞¡ 4) 14.000 q∞eÜ«∞#∞¡

305. „HOk ãg∞Hõ~°}OÖ’ x =∞iÜ«Ú y ‰õΩ | Œ∞Å∞ Õxx „ÑuHΔÑ≤OKåe.

=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ ´ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ - x + y

1) Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞, ã∞#fl 2) Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞, ãaû_ôÅ∞

3) ãaû_ôÅ∞, Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ 4) ã∞#fl, ãaû_ôÅ∞

306. „HOk JOâßÅ ãÇÜ«∞OÖ’ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº NDP Hõ#∞HÀ¯O_ç

GNPFC = 71,047 HÀ@∞¡ Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ – ãaû_ôÅ∞ ´ 8,344 HÀ@∞¡

«~°∞QÆ∞ ŒÅ ´ 4,486 HÀ@∞¡ q Õj xHõ~° HÍ~°HÍ^•Ü«∞O (–232 HÀ@∞¡)

1) 86,137 HÀ@∞¡ 2) 74,905 HÀ@∞¡ 3) 71,047 HÀ@∞¡ 4) 66,793 HÀ@∞¡

307. „HOk"åxÖ’ x~°fiK«#O Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH ã=∂#O HÍxk

1) *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ 2) *ÏfÜ«∞ =ºÜ«∞O 3) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 4) *ÏfÜ«∞ãOÑ Œ

308. kQÆ∞=Ù# *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH ãO|OkèOz <åÅ∞QÆ∞ "åHͺe=fi_»O [iyOk. "åxÖ’ ãiÜ≥ÿ∞#q Uq ?

(a) NNP - «~°∞QÆ∞ ŒÅ = GNP (b) NNPMP + ãaû_ôÅ∞ = NNPFC + Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞

(c) GNP = GDP + NFIA (d) GNP - «~°∞QÆ∞ ŒÅ = NNP

1) a =∞iÜ«Ú b 2) a, b =∞iÜ«Ú d 3) b, c =∞iÜ«Ú d 4) ÃÑ·=hfl

309. Ô~O_»∞™ê~°∞¡ ÖH¯OÑÙ ã=∞㺉õΩ L^•ÇÏ~°}

1) |ã∞û, Ô~·Å∞ „_≥·=~°¡ "Õ «<åÅ∞ 2) ÑuÎ L «ÊuÎ =∞iÜ«Ú HÍ@<£ =„™êÎÅ L «ÊuÎ

3) q Œ∞º ü =∞iÜ«Ú h\ L «ÊuÎ 4) Ñ#∞fl ~å|_»∞Å∞, Ô~"≥#∂º JkèHÍ~°∞Å r`åÅ∞

300.2 301.3 302.1 303.4 304.2 305.3 306.4 307.4 308.3 309.2

ECONOMY

z~°Orq 144 Cell : 9490942125, 9959513530

310. „HOk"åxÖ’ |kb K≥e¡OÑÙ Uk ?

1) QÆ$Ç≤Ï}H KÕ¿ã K≥e¡OÑÙÅ∞ 2) Ñ≤šʼnõΩ WKÕÛ pocket money

3) =$ Œ∞úÖ·# «e¡ ŒO„_»∞ÅHKÕÛ x~°fiÇÏ}Ï Éèí «ºO 4) ÃÑ·=hfl

311. GNP QÆ « ãO= «û~°O HõO>Ë 16% ÃÑiy „ Œ"ÀºÅƒù}O 9% ÃÑiy Õ Õâ◊ L «ÊuÎ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ âß «O ZO «

1) 4% 2) 5% 3) 6% 4) 7%

312. „HOk"åxÖ’ =∞ 茺O «~° L «ÊuÎ Uk ?

1) HõOÃÑhKÕ «Ü«∂~°∞KÕÜ«∞|_ç J=∞‡QÍ XHõ Œ∞HÍ}OÖ’ LOK«|_ç# water heter

2) HõOÃÑhKÕ «Ü«∂~°∞KÕÜ«∞|_ç qxÜ≥∂QÆ •~°∞¡‰õΩ J=∞‡|_ç# water heter

3) XHõ HõOÃÑhKÕ «Ü«∂~°∞KÕÜ«∞|_ç, L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ LÑÜ≥∂yOKÕO Œ∞‰õΩ =∞~˘Hõ HõOÃÑhH J=∞‡|_ç# water heter

4) XHõ HõOÃÑhKÕ «Ü«∂~°∞KÕÜ«∞|_ç, P HõOÃÑhKÕ LÑÜ≥∂yOK«|_Õ water heter

313. „HOk"åxÖ’ ãaû_ôÅ∞ J#QÍ

1) =ã∞οã=Å H˘#∞QÀÅ∞ÔH· „ÑÉèí∞ «fiO KÕ¿ã K≥e¡OÑÙÅ∞ 2) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅÃÑ· ãOã÷Å∞ KÕ¿ã K≥e¡OÑÙÅ∞

3) "å\Ï^•~°¡‰õΩ HõOÃÑh KÕ¿ã K≥e¡OÑÙÅ∞

4) ZÖÏO\ =ã∞οã=Å∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞‰õΩO_® "åºáê~° ãOã÷ÅÃÑ· „ÑÉèí∞ «fiO KÕ¿ã K≥e¡OÑÙÅ∞

314. GNP H, GDP H Õ_®

1) ã∂÷Å ÕjÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç 2) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 3) xHõ~° q Õj ÃÑ@∞ì|_ç 4) xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O

315. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ ´ =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å Œ$ëêìº xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ

1) { ãaû_ôÅ∞ – Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ 2) – ãaû_ôÅ∞ { Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

3) – ãaû_ôÅ∞ 4) { Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

316. „HOk"åxÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O nxKÕ „ÑÉèÏq «O HÍ Œ∞

1) ÃãÔHO_£ ǺO_£ HÍ~°∞ A, B H J=Ú‡@ 2) HÍ~°¡ _ôÅ~ü #∂ «# HÍ~°∞#∞ J=Ú‡@

3) HÍ~°¡ HõOÃÑh #∂ «# HÍ~°∞¡ J=Ú‡@ 4) #∂ «# HÍ~°¡#∞ J ≥Ì, H˘#∞QÀÅ∞ÃÑ· J=Ú‡@

317. =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞OÖ’ Wq Hõeã≤ LO_»=Ù

1) "åºáê~° |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ 2) HÍ~ÀÊ~\ò _çq_≥O_»∞¡

3) „ÑÉèí∞ «fi |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ 4) =ºHÎQÆ « P^•Ü«∞Ñ#∞fl

318. xHõ~° q Õj ÃÑ@∞ì|_ç J#QÍ

1) XHõ Õâ◊OÖ’ "≥Ú «ÎO q Õj ÃÑ@∞ì|_ç 2) XHõ xiú+ì ãO= «û~°OÖ’ q Õâ◊ã∞ÎÅ∞ KÕ¿ã ÃÑ@∞ì|_ç

3) q ÕâßÅÖ’ ™ê÷xHõ x"åã∞Å∞ KÕ¿ã ÃÑ@∞ì|_ç

4) XHõ Õâ◊OÖ’ q Õâ◊ã∞ÎÅ∞ KÕ¿ã ÃÑ@∞ì|_ç – q ÕâßÅÖ’ ãfi Õâ◊ã∞ÎÅ∞ KÕ¿ã ÃÑ@∞ì|_ç

319. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ (Two sector model) P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO

1) ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ ãOã÷ʼnõΩ K≥e¡OK«QÍ, uiy ãOã÷Å∞ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ K≥e¡OK«∞#∞

2) ãOã÷Å #∞Oz ãOã÷ʼnõΩ K≥e¡OÑÙÅ∞

3) ‰õΩ@∞OÉÏÅ#∞Oz ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ K≥e¡OÑÙÅ∞

4) ‰õΩ@∞OÉÏÅ #∞Oz ãOã÷ʼnõΩ K≥e¡OÑÙÅ∞

310.4 311.4 312.3 313.4 314.4 315.1 316.1 317.4 318.4 319.1

ECONOMY

z~°Orq 145 Cell : 9490942125, 9959513530

320. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕ@ÑÙÊ_»∞ „HOk"åxÖ’ Õxx ÖHõ Ö’H fã∞‰õΩO\Ï~°∞

(a) *ÏfÜ«∞O KÕã≤# Ñi„â◊=∞Ö’ L^ÀºQÆã∞ÎÅ r`åÅ∞ (b) i>ÿ~°~Ú# ã≤qÖò ãÔ~fiO@∞ Ѷ≤OK«#∞

(c) áÈ\©Ö’ á⁄Ok# |Çï=∞ «∞Å∞ (prizes own in competitions)

(d) P„¿ãìeÜ«∂Ö’ KÕã≤# ÃÑ@∞ì|_»∞ÅÃÑ· =_ô¤

1) a =∞iÜ«Ú c 2) a =∞iÜ«Ú d 3) b, c =∞iÜ«Ú d 4) ÃÑ·=xflÜ«Ú

321. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ „HOk"åxÖ’ |kb K≥e¡OÑÙ HÍxk

1) „ÑÉèí∞ «fi ÉÏO_»¡ÃÑ· ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ =KÕÛ =_ô¤ 2) Hõ~°∞=Ù HÍÅOÖ’ K≥e¡OKÕ ãÇÜ«∞O

3) x~°∞^ÀºQÆ ÉxѶ≤\ò 4) ã∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì [_ç r «O

322. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ Hõeã≤ LO_Õk

(a) ¿ãÖòû"≥∞<£‰õΩ WKÕÛ Hõg∞+<£ (b) Ô~· «∞ÅHKÕÛ ãaû_ôÅ∞

(c) ™êOѶ‘∞Hõ Éèí„ Œ «ÔH· KÕ¿ã K≥e¡OÑÙÅ∞ (d) áê~üì>ÿ"£∞ áêe>HflH± ÖHõÛ~°~ü‰õΩ WKÕÛ K≥e¡OÑÙÅ∞

1) a, b =∞iÜ«Ú d 2) a =∞iÜ«Ú d 3) a =∞iÜ«Ú c 4) a, b, c =∞iÜ«Ú d

323. ' The General Theory of Employment, Interest and money ' 1936 „QÆO äŒ ~°K«~Ú «

1) *.Z"£∞. H©<£û 2) ~åQÍfl~ü #~ü û 3) *. Zãπ. q∞Öò 4) *.a. ¿ã

324. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅ∞ nxH LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞#∞

1) Éè∫QÀoHõ ÑOÑ≤}© ≥Å∞ã∞‰õΩ<ÕO Œ∞‰õΩ 2) =∞øoHõ Ñi„â◊=∞Å =$kú ≥Å∞ã∞‰õΩ<ÕO Œ∞‰õΩ

3) H˘O «HÍÅOQÍ Pi÷Hõ ãOHΔ=∞OÖ’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ∞ JOK«<å "Õ¿ãO Œ∞‰õΩ

4) áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆOÖ’ „ÑQÆux ≥Å∞ã∞‰õΩ<ÕO Œ∞‰õΩ

325. ã∂÷Å „ÃÑ·"Õ\ò ÕjÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_çx =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆ JÅ"≥#∞û JkèQÆq∞¿ãÎ ^•x J~°úO

1) Pi÷Hõ=º=ã÷ kQÆ∞=∞ «∞Å∞ HõO>Ë ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ KÕã∞Î#fl@∞¡ 2) Pi÷Hõ=º=ã÷ qãÎiã∞Î#fl@∞¡

3) xHõ~° ÃÑ@∞ì|_ç |∞∞}Ï «‡Hõ"≥∞ÿ#@∞¡ 4) „ Œ=º GNP ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞#flÑÊ\H©, "åãÎ= GNP «QÆ∞æK«∞#fl@∞¡

326. „HOk"åxÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç =ºÜ«∞OÖ’ ÉèÏQÆO HÍxk

1) áê « WÅ∞¡ H˘#∞QÀÅ∞ 2) =∞xflHõQÆÅ ZHfiÑπ"≥∞O\òÃÑ· L «ÊuÎ •~°∞x =ºÜ«∞O

3) "åºáê~° ãOã÷Å W<≥fiO@sÖ’¡ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ 4) HõOÃÑh „Ñ è•# áê¡O\ò qãÎ~°}

327. Pi÷Hõ HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O Œ$ëêìº =ÚYº áê„ « áÈ+≤OKÕ Õk

1) Ñ#∞flÅ™ê÷~Ú 2) "åãÎ= ÃÑ@∞ì|_ç 3) „Ñ}ÏoHÍ á⁄ Œ∞ÑÙ 4) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ QÆ=∞#jÅ «

328. „HOk"åxÖ’ |kbK≥e¡OÑÙ

1) Ü«∞"£∞.Ñ≤. r «O 2) ¿+~°¡ ÇϟŤ~üû‰õΩ HõOÃÑh WKÕÛ _çq_≥O_»∞¡

3) QÆ$ÇÏ =ã «∞Å #∞O_ç =KÕÛ ÉÏ@HõO 4) x~°∞^ÀºQÆ Éèí$u

329. *ÏfÜ«∞ |∞∞}OÃÑ· =_ô¤ (Interest on National Debt.) nxÖ’ ÉèÏQÆO

1) GNP 2) NNP 3) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 4) =º+≤ì P^•Ü«∞O

330. Ô~O_»∞™ê~°∞¡ ÖH¯OÑÙ (Double counting) =Å# HõeQ „ÑÉèÏ=O

1) *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ JkèHõOQÍ JOK«<å"ÕÜ«∞|_»∞#∞ (over estimating)

2) *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ JÅÊOQÍ JOK«<å"ÕÜ«∞|_»∞#∞ (under estimating)

3) *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH ãO|OkèOz «ÑÙÊ_»∞ Ѷe`åÅ∞ =K«∞Û#∞ 4) UnHÍ Œ∞

320.2 321.4 322.2 323.1 324.3 325.3 326.1 327.2 328.4 329.4 330.1

ECONOMY

z~°Orq 146 Cell : 9490942125, 9959513530

331. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÉèÏ=#ʼnõΩ ãO|OkèOz „HOk"åxÖ’ «‰õΩ¯= qÅ∞=#∞ ã∂zOKÕk

1) GNP 2) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 3) =º+≤ì P^•Ü«∞O 4) =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O

332. «~°∞QÆ∞ ŒÅ J#QÍ

1) Jyfl„Ñ=∂ ŒOÖ’ áê¡O\ò #tOzáÈ=Ù@

2) HÍÅ„Hõ"Õ∞}Ï J~°∞QÆ∞, «~°∞QÆ∞ ŒÅ =Å¡ ZHfiÑπ"≥∞O\ò‰õΩ HõeQ #+ìO

3) =Ú_ç ã~°∞‰õΩ ÖËHõáÈ=_»O =Å¡ áê¡O\ò =¸ã≤"Õ « 4) ÖÏHõ=Ù\ò =Å¡ áê¡O\ò#∞ =¸ã≤"ÕÜ«Ú@

333. „HOk"åxÖ’ GNP x JOK«<å"Õ¿ã Ñ Œú «∞ÅÖ’ XHõ\ HÍxk1) value added approach 2) product approach3) income approach 4) the financial approach

334. «~°∞QÆ∞ ŒÅ J<Õk nx qÅ∞= «QÆ∞æ@

1) =¸Å èŒ# Pã∞ÎÅ∞ 2) xÅfiÅ∞ 3) =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅ∞ 4) JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ∞

335. _ç¿Ñ¶¡@~ü >ˇH˜flH± (Defletor Technique) nxx ã~°∞úÉÏ@∞ KÕ¿ãO Œ∞‰õΩ LÑÜ≥∂y™êÎ~°∞.

1) èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) èŒ~°Å∞ «QÆ∞æ ŒÅ

3) èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ =∞iÜ«Ú «QÆ∞æ ŒÅ Ô~O_»∂#∂ 4) UnHÍ Œ∞

336. GNP QÆ}OKÕ@ÑÙÊ_»∞ „HOk "åxÖ’ Õxx q∞#Ç~Ú™êÎ~°∞

1) ÉÏ@HõO ^•fi~å =zÛ# P^•Ü«∞O 2) =_ô¤ •fi~å =zÛ# P^•Ü«∞O

3) _çq_≥O_»∞¡ 4) „ÑÉèí∞ «fi |kb K≥e¡OÑÙÅ∞

337. ãOã÷ A, ~°∂II1000 qÅ∞"≥·# ÑuÎx L «ÊuÎKÕã≤ BH q„Hõ~ÚOz#k. B J<Õ ãOã÷ ~°∂II1500 qÅ∞"≥·# 'Ü«∂~ü—#∞

L «ÊuÎKÕã≤ C H q„Hõ~ÚOz#k, C J<Õ ãOã÷ ~°∂II2500 qÅ∞"≥·# =„™êÎxfl L «ÊuÎ KÕã≤#k. D „Ñ„HÜ«∞Ö’ „Ñu Œâ◊Ö’

"åÅ∂ºÜ«∂_≥_£

1) A - 1000, B - 1500, C - 2500, "≥Ú «ÎO ~°∂II5000

2) A - 1000, B - 500, C - 2500, "≥Ú «ÎO ~°∂II4000

3) A - 1000, B - 500, C - 1000, "≥Ú «ÎO ~°∂II2500

4) A - 1000, B - 1500, C - 1000, "≥Ú «ÎO ~°∂II3500

338. <åÅ∞QÆ∞ ~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ (Four sector model) ã=∞`ÒÖϺxH xÜ«∞=∞=Ú1) S + T + M = I + G + X 2) S + T = I + G 3) S = I 4) T = G

339. á⁄ Œ∞ÑÙ J#QÍ

1) „Ñã∞Î « P^•Ü«∂xH, qxÜ≥∂QÍxH JH“O\OQ∑ =º`åºãO 2) qq èŒ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ á⁄ Œ∞ÑÙÅ "≥Ú «ÎO

3) ÅÉèíº"≥∞ÿ# P^•Ü«∞O HõO>Ë =ºÜ«∞O Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞@

4) J#∞HÀx =ºÜ«∂Å∞ f~°∞ÛH˘<ÕO Œ∞‰õΩ H˘O « P^•Ü«∂Å∞ ÑHõ # ÃÑ@∞ì@

340. qq èŒ Œâ◊ÅÖ’ QÆÅ "åÅ∂ºÜ«∂_≥_£Å#∞ HõeÑ≤ Õ P "≥Ú «ÎO nxH ã=∂#O.

1) JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ L «Êu qÅ∞=‰õΩ ã=∂#O.

2) JOu=∞ L «ÊuÎ qÅ∞= HõO>Ë «‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

3) JOu=∞ L «ÊuÎ qÅ∞= HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

4) JOu=∞ L «ÊuÎ qÅ∞=‰õΩ ãiÜ≥ÿ∞# „á¶êux 茺O =Ç≤ÏOK« Œ∞.

331.4 332.2 333.4 334.1 335.3 336.4 337.3 338.1 339.1 340.1

ECONOMY

z~°Orq 147 Cell : 9490942125, 9959513530

341. XHõ Õâ◊ GNP ~°∂ 600 HÀ@∞¡, NNP ~°∂ 475 HÀ@∞¡, J~Ú Õ «~°∞QÆ∞ ŒÅ.

1) ~°∂ 100 HÀ@∞¡ 2) ~°∂ 175 HÀ@∞¡ 3) ~°∂ 150 HÀ@∞¡ 4) ~°∂ 125 HÀ@∞¡

342. „HOk "åxÖ’ ãiHÍx Õk.

1) GNP - «~°∞QÆ∞ ŒÅ ´ NNP 2) GNP ´ GDP+ NFlA

3) NNPMP

+ ãaû_ôÅ∞ - Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ ´ NNPFC

4) NNP - «~°∞QÆ∞ ŒÅ ´ GNP

343. GNP H, NNP H =∞ 茺 Õ_®#∞ nx ^•fi~å K≥ÑÊ=K«∞Û.

1) |kbK≥e¡OÑÙÅ∞ 2) =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO 3) "åÅ∂ºÜ«∂_≥_£ 4) xÅfiÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ

344. „âßq∞‰õΩÅ#∞ L`åÊ ŒHõ, J#∞`åÊ ŒHõ „âßq∞‰õΩÅ∞QÍ qÉèílOz#k.

1) _≥q_£ iHÍ~À¤ 2) J.S. q∞Öò 3) P_»Oã≤‡ ü 4) HÍ~ü‚=∂~ü û

345. =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O { „Ñ «ºHõΔ Ñ#∞flÅ∞ ´

1)NNPFC

2)NDPMP

3) ¢ÃÑ·"Õ\ò P^•Ü«∞O 4) =º+≤ì P^•Ü«∞O

346. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ NNP, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº NNP U ãO èŒ~°ƒùOÖ’ ã=∂# =∞QÆ∞#∞

1) „Ñ «ºHõΔ Ñ#∞flÅ∞ ÖË#ÑC_»∞ 2) Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ ÖË#ÑC_»∞

3) ãaû_ôÅ∞ ÖË#ÑC_»∞ 4) Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞, ãaû_ôÅ∞ ÖË#ÑC_»∞

347. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JH“O\òû‰õΩ ãO|OkèOz „HOk "åxÖ’ ãiÜ≥ÿ∞#k

1) =ã∞οã=Å <å}º «Ö’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ#∞ ≥Å∞ÑÙ`å~Ú.2) q„âßOu qÅ∞=#∞ ≥Å∞ÑÙ`å~Ú.

3) ™ê=∂lHõ =ºÜ«∂Å (social costs) #∞ QÆ}™êÎ~Ú. 4) UnHÍ Œ∞.

348. „HOk qÅ∞=Å#∞ [ «Ñ~°K«O_ç.

Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ - ãaû_ôÅ∞ ~°∂II 8344 HÀ@∞¡.

ã≤ú~°=¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO ~°∂II 4486 HÀ@∞¡.

q ÕjxHõ~° HÍ~°HÍ^•Ü«∞O (~°∂II-232) HÀ@∞¡.

=∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’ GNP ~°∂II79,391 HÀ@∞¡

a) GNPFC

1) 66,793 HÀ@∞¡

b) NNPMP

2) 75,137 HÀ@∞¡

c) NDPMP

3) 71, 047 HÀ@∞¡

d) NDPFC

4) 74, 905 HÀ@∞¡

1) a b c d 2) a b c d3 4 2 1 3 2 1 4

3) a b c d 4) a b c d

3 1 2 4 2 3 4 1

349. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ „HOk "åxÖ’ ã=∞ãºHÍxk.

1) Ô~O_»∞™ê~°∞¡ ÖH¯OÑÙ. 2) ãÔ~·# iHÍ~°∞¤Å∞ ÖËHõáÈ=Ù@.

3) =º‰õΩÎÅ H˘KÕÛ P^•Ü«∞ÅÖ’ =º`庙êÅ∞. 4) "Õ\x KÕ~åÛe, q∞#Ç~ÚOKåe J<Õ ã=∞ãº.

341.4 342.4 343.2 344.3 345.4 346.4 347.4 348.1 349.3

ECONOMY

z~°Orq 148 Cell : 9490942125, 9959513530

350. XHõ PiúHõ =º=ãúÖ’ ãOãú A, ãOãú BH ~°∂ 600Å∞, ãOãú C~°∂ 400Å∞ qÅ∞= QÆÅ =ã∞Î=ÙÅ#∞ q„Hõ~ÚOK≥#∞.

ã¨Oãú B~°∂ 200Å qÅ∞"≥·# =ã∞Î=ÙÅ#∞ JOu=∞ qxÜ≥∂QÆ •~°∞ʼnõΩ, ãOã÷ CH ~°∂ 600Å qÅ∞= QÆÅ =ã∞Î=ÙÅ#∞

q„Hõ~ÚOK≥#∞. ãOãú C~°∂ 1300Å qÅ∞=QÆÅ =ã∞Î=ÙÅ#∞ JOu=∞ qxÜ≥∂QÆ •~°¡‰õΩ q„Hõ~ÚOK≥#∞. J~Ú Õ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ

ZO «.

1) ~°∂ 1000 2) ~°∂ 800 3) ~°∂ 1500 4) ~°∂ 1900

351. ~°OQÍÅ"ås JH“O@¡ÅÖ’ QÆ=~°fl"≥∞O\ò kQÆ∞=∞ «∞ÅÃÑ· KÕ¿ã H˘#∞QÀà◊√§ nxÖ’ÉèÏQÆO.

1) QÆ$ÇÏ~°OQÆO 2) "åºáê~° ~°OQÆO 3) „ÑÉèí∞ «fi ~°OQÆO 4) q Õj"åºáê~° ~°OQÆO

352. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº ã∂úÅ ÕjÜ≥∂ «ÊuÎH q ÕjxHõ~° HÍ~°HÍ^•Ü«∞O KÕiÛ =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÍxfl fã≤"Õ¿ãÎ.

1)GDPMP

2)GNPFC

3)NNPMP

4)NNPFC

353. ã¨Oã÷ A ÑuÎx L «Êu KÕã≤, ãOãú BH ~°∂ 400H J"≥∞‡#∞. ãOãú B ÑuÎx LÑÜ≥∂yOz Ü«∂~üfl (Yarn)QÍ «Ü«∞~°∞

KÕã≤ CH ~°∂ 600‰õΩ J"≥∞‡#∞. ãOãú 'C' ^•xx =GOQÍ =∂iÛ qxÜ≥∂QÆ •~°∞xH ~°∂1000H J=∞‡#∞. PiúHõ=º=ãú

L «ÊuÎx QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ Õxx fã∞‰õΩO Œ∞~°∞.

1) ãOãú A ~°∂ 400 2) ãOãú B ~°∂ 600 3) ãOãú C ~°∂ 1000 4)"≥Ú «ÎO=¸_çO\˜ ~°∂2000

354. xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ ZÑÙ_»∞ ~°∞}Ï «‡HõOQÍ LO_»∞#∞.

1) xHõ~° ÃÑ@∞ì|_ç èŒ<å «‡Hõ"≥∞ÿ#ÑC_»∞. 2) ¢ÃÑ·"Õ\ò |kbÅ∞ HõO>Ë ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ L#flÑC_»∞.

3) kQÆ∞=∞ «∞Å∞ HõO>Ë ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ L#flÑC_»∞. 4) ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ HõO>Ë kQÆ∞=∞ «∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ L#flÑC_»∞.

355. *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎÖ’ ÉèÏQÆOQÍ LO_Õ =ã∞Î=ÙÅ∞.

1) =∂Ô~¯\’¡ qx=∞Ü«∞O JÜÕ∞ºq ÉèÏQÆ"Õ∞ HÍx L «ÊuÎ ^•~°¡KÕ qxÜ≥∂yOK«|_Õq ÉèÏQÆOHÍ Œ∞.

2) =∂Ô~¯\’¡ qx=∞Ü«∞O JÜÕ∞ºq, L «ÊuÎ •~°∞¡ ™⁄O « qxÜ≥∂QÍxH "å_»∞‰õΩ<Õq Ô~O_»∂#∂.

3) =∂Ô~¯\’¡ qx=∞Ü«∞O JÜÕ∞ºq =∂„ «"Õ∞.

4) JOu=∞ =ã∞Î=ÙÖ·#KÕ =∂Ô~¯\’¡ qx=∞Ü«∞"≥∞ÿ#q, HÍxq ‰õÄ_®.

356. Closed Economy #=¸<åÖ’ „HOk "åxÖ’ XHõ\ ÉèÏQÆO HÍ Œ∞

1) QÆ$ÇÅ∞ 2) ãOãúÅ∞ 3) „ÑÉèí∞ «fiO 4) q Õj"åºáê~°O

357. ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ LÑãOÇÏ~°} (Disinvestment) D ãO èŒ~°ƒùOÖ’ U~°Ê_»∞#∞.

1) W<≥fiO@sÅ qãÎ~°}. 2) ÃÑ@∞ì|_ç =ã∞Î=ÙÅ èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ.

3) "åºáê~° ãOãúÅ∞ Ü«∞O„`åÅ#∞ ÕjÜ«∞ H˘#∞QÀÅ∞^•~°¡‰õΩ Jq∞‡#ÑÙ_»∞.

4) ã∂úÅ „ÃÑ·"Õ\ò ÕjÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_çx «~°∞QÆ∞ ŒÅ JkèQÆq∞Oz#ÑÙ_»∞.

358. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë ZO «"Õ∞~° Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

(„QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

1) ãaû_ôÅ∞ 2) Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞

3) Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞{ãaû_ôÅ∞ 4) Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞-ãaû_ôÅ∞

359. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ nxx J 茺ܫ∞#O KÕ¿ãO Œ∞‰õΩ LÑÜ≥∂y™êÎ~°∞.

1) qq èŒ ~°OQÍÅ #∞Oz =KÕÛ JOu=∞ L «ÊuÎ. 2) qq èŒ =~åæÅ"å~°∞ KÕ¿ã=ºÜ«∞O.

3) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ü«∞[=∂#∞ʼnõΩ K≥e¡OÑÙÅ∞. 4) qxÜ≥∂QÆ, L`åÊ ŒHõ =ã∞Î=ÙÅ L «ÊuÎ ≥Å∞ã∞‰õΩ<ÕO Œ∞‰õΩ.

350.3 351.4 352.4 353.3 354.4 355.4 356.4 357.4 358.4 359.3

ECONOMY

z~°Orq 149 Cell : 9490942125, 9959513530

360. P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇxH z„ èŒO (leakage) HÍxk.

1) á⁄ Œ∞ÑÙ 2) kQÆ∞=∞ «∞Å∞ 3) „ÑÉèí∞ «fi=ºÜ«∞O 4) Ñ#∞flÅ∞

361. Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ PiúHõ=º=ãúÖ’ "åãÎ= „Ñ"åÇxfl ≥e¿Ñk. (Real flow).

1) ãOãúÅ =∞ 茺 =ã∞Î=ÙÅ „Ñ"åÇÏO.

2) QÆ$ǨŠ#∞Oz L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ∞ ã¨OãúʼnõΩ „Ѩ"åǨÏO =∞iÜ«Ú ã¨OãúÅ #∞Oz ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ =ã¨∞οã=Å „Ѩ"åǨÏO.

3) ãOãúÅ #∞Oz ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ∞ „Ñ"åÇÏO, ‰õΩ@∞OÉÏÅ #∞O_ç ãOãúʼnõΩ =ã∞οã=Å „Ñ"åÇÏO.

4) QÆ$ÇÅ=∞ Œº =ã∞οã=Å „Ñ"åÇÏO.

362. =º+≤ì P^•Ü«∞O ZÑC_»∞ JkèHõOQÍ LO_»QÆÅ Œ∞.

1) ™êOѶ‘∞Hõ Éèí„ Œ «ÔH· =ºHÎQÆ « K≥e¡OÑÙÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ L#flÑC_»∞.

2) qxÜ≥∂QÆ •~°∞¡ K≥e¡OKÕ =_ô¤ Z‰õΩ¯=QÍ L#flÑC_»∞.

3) „ÑÉèí∞ «fiO =º‰õΩÎʼnõΩ K≥e¡OKÕ |kbK≥e¡OÑÙÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ L#flÑC_»∞. 4) UnHÍ Œ∞.

363. «Åãi P^•Ü«∞O D ãO èŒ~°ƒùOÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

1) [<åÉèÏ ÃÑiy#~@∞H, ã=∂#OQÍ GNP ÃÑiy#ÑC_»∞.

2) GNP, [<åÉèÏ HõO>Ë <≥=∞‡kQÍ ÃÑiy#ÑC_»∞.

3) [<åÉèÏ HõO>Ë GNP "ÕQÆOQÍ ÃÑiy#ÑC_»∞.

4) [<åÉèÏ <≥=∞‡kQÍ ÃÑiy GNP ÃÑ~°QÆ#ÑC_»∞.

364. Ô~O_»∞~°OQÍÅ #=¸<åÖ’ ã=∞`ÒÖϺxH «ÑÊxãi x|O èŒ#. („QÆ∂Ñπ – 2, 2008)

1) ãq∞+≤ì P^•Ü«∞O ´ ãq∞+≤ì=ºÜ«∞O. 2) á⁄ Œ∞=Ù ´ ÃÑ@∞ì|_ç.

3) ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ ´ kQÆ∞=∞ «∞Å∞. 4) Ñ#∞flÅ∞ ´ „ÑÉèí∞ «fi=ºÜ«∞O.

365. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ ~°∂ 600 HÀ@∞¡, Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ ~°∂ 200 HÀ@∞¡, ãaû_ôÅ∞ ~°∂ 75 HÀ@∞¡

J~Ú Õ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ

1) ~°∂ 750 HÀ@∞¡ 2) ~°∂ 725 HÀ@∞¡ 3) ~°∂ 500 HÀ@∞¡ 4) ~°∂ 250 HÀ@∞¡

366. PiúHõ ãOHΔ=∂xH H˘Å=∂#OQÍ GNP x fã∞‰õΩO>Ë nxÃÑ· QÆÅ „Ñ è•# q=∞~°≈

1) ã≤ú~° èŒ~°ÅÖ’ nxx =ºHõÎÑ~°K«ÖË=Ú. 2) ¿ã=Å qÅ∞=Å#∞ ÑiQÆ}#Ö’H fã∞HÀÖË Œ∞.

3) QÆ$Ç≤Ï} ¿ã=Å#∞ ÖH¯OK«ÖË Œ∞. 4) ZQÆ∞=∞ «∞Å∞, kQÆ∞=∞ «∞Å#∞ ÖH¯OK«ÖË Œ∞.

367. „HOk "åxÖ’ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ K≥e¡OÑÙÖ’ ÉèÏQÆOHÍxk.

1) L^ÀºQÆ∞ÅHKÕÛ ÑiÇ~°O. 2) ™⁄O «"åºáê~°O #∞Oz =KÕÛ P^•Ü«∞O.

3) "åºáê~° |kbK≥e¡OÑÙÅ∞. 4) _çq_≥O_»∞¡.

368. P~°úHõ"Õ «ÎÅ∞ LÑÜ≥∂yOz# ^•xx |\ì á⁄ Œ∞ÑÙ J#QÍ

1) PiúHõ=º=ãú ã=∞`ÒźOÖ’ L#flÑC_»∞ S = l HÍ|\ì Wk ÃÑ@∞ì|_ç ÖÏO\k.

2) H˘O « HÍÅOÖ’ =º‰õΩÎÅ∞ =ºÜ«∞O KÕÜ«∞‰õΩO_® L#flÉèÏQÆO.

3) XHõ xiú+ì HÍÅOÖ’ P^•Ü«∞OÖ’ qxÜ≥∂QÆO K≥Ü«∞º‰õΩO_® L#flÉèÏQÆO.

4) „Ñ[Å∞ QÆ «OÖ’ ãOz «O KÕã≤# "≥Ú «ÎO.

360.3 361.2 362.3 363.3 364.2 365.2 366.3 367.3 368.3

ECONOMY

z~°Orq 150 Cell : 9490942125, 9959513530

369. "Õ`«<åÅ∞ ~°∂ 1500/-, ÉèÏ@HõO ~°∂ 500/-, =_ô¤ =∞iÜ«Ú ÖÏÉèÏÅ∞ ~°∂ 2000/-, qxÜ≥∂QÆ=ºÜ«∞O ~°∂

2500/-, xHõ~° ÕjÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç ~°∂ 1300/-, xHõ~° q ÕjÃÑ@∞ì|_ç ~°∂ 200/- J~Ú#KÀ P^•Ü«∞ =∞kOѨÙ

Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O.

1) ~°∂ 3500/- 2) ~°∂ 5000/- 3) ~°∂ 4000/- 4) ~°∂ 6500/-

370. ÃÑ· „Ñâ◊flÖ’ L#fl ã=∂Kå~°O „ÑHÍ~°O =ºÜ«∞=∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O.

1) ~°∂ 3500/- 2) ~°∂ 4000/- 3) ~°∂ 5000/- 4) ~°∂ 5500/-

371. ã∂úÅ ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (Gross Domestic output) ~°∂ 45,000/-, =∞ 茺O «~° qxÜ≥∂QÆO ~°∂ 12,000/-, «~°∞QÆ∞ ŒÅ

~°∂ 500/-, q Õj xHõ~° HÍ~°HÍ^•Ü«∞O (-200/-) J~Ú Õ GDP (Gross Domestic Produt) ZO «?

1) ~°∂ 45,000/- 2) ~°∂ 33,000/- 3) ~°∂ 50,000/- 4) ~°∂ 43,000/-

372. ÃÑ· „Ñâ◊flÖ’ ã=∂Kå~°O |\ì ã∂úÅ*ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (GNP) nxH ã=∂#O.

1) ~°∂ 45,000 2) ~°∂ 33,000 3) ~°∂ 33,200 4) ~°∂ 32,800

373. xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (NNP) nxH ã=∂#O. (ÃÑ· ã=∂Kå~°O |\ì)

1) ~°∂ 32,300 2) ~°∂ 33,500 3) ~°∂ 33,000 4) ~°∂ 33,200

374. H©<£û„ÑHÍ~°O á⁄ Œ∞ÑÙ#∞ „ÑÉèÏq «O KÕ¿ã Ju=ÚYºHÍ~°HõO.

1) L^Àºy « 2) P^•Ü«∞O 3) _ç=∂O_£ "åºHÀK« «fiO 4) ãfiÅÊHÍeHõ =_ô¤~@∞

375. P^•Ü«∞ Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O nxx ≥Å∞ÑÙ#∞.

1) =ºÜ«∞O "≥·ÑÙ 2) L «ÊuÎ "≥·ÑÙ 3) ÑOÑ≤}© "≥·ÑÙ 4) ÃÑ@∞ì|_ç "≥·ÑÙ

376. 1985 Ö’ „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ GNP ~°∂ 750 HÀ@∞¡, 1980 Ö’ áÈeÛ#ÑÙ_»∞ èŒ~°Åã∂z 1985 Ö’ 150 J~Ú Õ

1985 Ö’ "åãÎ= GNP ZO «?

1) 750 HÀ@∞¡ 2) 600 HÀ@∞¡ 3) 500 HÀ@∞¡ 4) 725 HÀ@∞¡

377. Ô~O_»∞ ãO= «û~åÅ (A =∞iÜ«Ú B ) èŒ~°Å ã∂pÅ∞ =~°∞ãQÍ 100 =∞iÜ«Ú 185, „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ P Ô~O_»∞

ãO= «û~åÅ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 40,000 =∞iÜ«Ú 85,000 HÀ@∞¡, Ax P è•~° ãO= «û~°OQÍ fã∞H˘x B ãO= «û~°O

Ö’ "åãÎqHõ P^•Ü«∞O QÆ}OK«O_ç.

1) 85,000 HÀ@∞¡ 2) 40,095 HÀ@∞¡ 3) 45,950 HÀ@∞¡ 4) 39,960 HÀ@∞¡

378. "≥Ú «ÎO *ÏfÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_çÖ’ ÉèÏQÍÅ∞.

1) ã∂úÅ ÕjÜ«∞ =¸Å èŒ# HõÅÊ#. 2) ™êìH± Ö’=∂~°∞Ê.

3) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞. 4) ÃÑ· =xflÜ«Ú.

379. „HOk "åxÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl âߢã‘ÎÜ«∞ Ñ ŒúuÖ’ JOK«<å "Õã≤#k

1) ^•^•ÉÏÜü∞ <Ò~Àr 2) K.N. ~åãπ 3)V.K.R.V. ~å"£ 4) _®.=H©Öò

380. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ Õxx ÑiQÆ}OK«~°∞.

1) HõàÏHÍ~°∞Å∞, _®º#û~üÅ∞, QÍÜ«∞‰õΩÅ P^•Ü«∞O. 2) ã‡QÆ¡~ü P^•Ü«∞O.

3) =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ K≥e¡OÑÙÅ∞. 4) ÉϺO‰õΩÅ =_ô¤.

381. „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ, ã≤ú~° èŒ~°Ö’¡ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë D HÍÅOÖ’ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»∞#∞.

1) èŒ~°Å∞ ÃÑiQ@ÑC_»∞ 2) èŒ~°Å∞ «Qæ@ÑC_»∞ 3) ã≤ú~° èŒ~°ÅÖ’ 4) =ºÜ«∂Å∞ =∂~@ÑC_»∞.

369.3 370.2 371.2 372.4 373.1 374.2 375.3 376.3 377.3 378.4 379.3 380.2 381.1

ECONOMY

z~°Orq 151 Cell : 9490942125, 9959513530

382. #∂ «# WÅ∞¡ H˘#∞QÀÅ∞ GNP Ö’ ÉèÏQÆO. J~Ú Õ Wk nxÖ’ K«∂Ñ|_»∞#∞

1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) qxÜ≥∂QÆ=ºÜ«∞O 3) ÃÑ@∞ì|_ç 4) á⁄ Œ∞ÑÙ

383. ™ê è•~°}OQÍ XHõ Õâ◊OÖ’

1) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë Z‰õΩ¯=.

2) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎH ã=∂#O.

3) =∂Ô~¯\ò èŒÅÅÖ’ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎH HõO>Ë «‰õΩ¯=.

4) Un HÍ Œ∞.

384. P^•Ü«∞ Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å"Õ¿ã @ÑC_»∞ ÉèÏQÆO HÍxk.

1) ÉÏ@HõO 2) q∞„â◊=∞ P^•Ü«∂Å∞ 3) ÃÑ#¬<£Å∞ 4) ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞

385. Õâ◊=¸Å èŒ# xÅfiÖ’ ÉèÏQÆO HÍxk.

1) HõOÃÑh _çÉOK«~°∞¡ =∞iÜ«Ú ¿+~°∞.¡ 2) L «ÊuÎ •~°¡ = ŒÌ L#fl =Ú_çã~°∞‰õΩÅ∞.

3) _®H±û =∞iÜ«Ú Ç~°ƒ~üû (Docks and Harbowrs) 4) L «ÊuÎ ^•~°¡ = ŒÌ L#fl «Ü«∂Ô~·# =ã∞Î=ÙÅ∞.

386. ''JOu=∞ L «ÊuÎ ÉèÏ=#‰õΩ ãO|OkèOz—— ãOãú A KÕã≤# L «ÊuÎx L «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ LÑÜ≥∂yOKÕO Œ∞‰õΩ ãOãú B H˜

q„Hõ~Ú¿ãÎ

1) L «ÊuÎÖ’ ÉèÏQÆO. 2) L «ÊuÎÖ’ ÉèÏQÆO HÍ Œ∞.

3) A Ü≥ÚHõ "åÅ∂ºÜ«∂_≥Ö’ ÉèÏQÆO. 4) A Ü≥ÚHõ JÅÊ qÅ∞=Ö’ ÉèÏQÆO.

387. XHõ PiúHõ =º=ãúÖ’ L`åÊ ŒHõ ™ê=∞~°úºO U ãO èŒ~°ƒùOÖ’ qãÎiOK≥#∞.

1) =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O «Åãi P^•Ü«∞O Hõ<åfl Z‰õΩ¯= L#flÑC_»∞.

2) ã∂úÅ „ÃÑ·"Õ\ò ÕjÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç. «~°∞QÆ∞ ŒÅ HõO>Ë Z‰õΩ¯= L#flÑC_»∞.

3) xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ, ã∂úÅ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë Z‰õΩ¯= L#flÑC_»∞.

4) „ Œ=º~°∂ÑOÖ’ ã∂úÅ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞#flÑC_»∞.

388. XHõ Õâ◊O Ü≥ÚHõ ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ, *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ =∞ 茺 JO «~°O ZÖÏO@ÑC_»∞ K≥ÑCHÀ ŒQÆæ q èŒOQÍ LO@∞Ok.

1) ãfiÅÊq Õj ÃÑ@∞ì|_ç 2) JkèHõ q ÕjÃÑ@∞ì|_ç 3) q Õj ÃÑ@∞ì|_ç ÖËHõáÈ=Ù@ 4) UnHÍ Œ∞.

389. XHõ ãO= «û~°OÖ’ XHõ PiúHõ=º=ãúÖ’ Jxfl ãOãúÅ "≥Ú «ÎO J=∞‡HÍÅ∞.

1) ã∂úÅ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎH ã=∂#O. 2) *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH ã=∂#O.

3) ã∂úÅ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë Z‰õΩ¯=. 4) ã∂úÅ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ HõO>Ë «‰õΩ¯=.

390. P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏOÖ’ lnjection HÍxk

1) ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ 2) ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 3) „ÑÉèí∞ «fi=ºÜ«∞O 4) Ñ#∞flÅ∞

391. J=∞‡HÍÅ Ñi=∂}O "≥Ú «ÎO GNP HõO>Ë H˘xflÔ~@∞¡ Z‰õΩ¯= LO_»_®xH HÍ~°}O.

1) GNP HÍ~ÀÊ~\ò Ñ#∞flÅ#∞ q∞#ÇÏ~Úã∞ÎOk HÍ|\ì.

2) J=∞‡HÍÅxfl „ Œ=º ~°∂ÑOÖ’#∞.GNP =ãÎ=~°∂ÑOÖ’#∞ LO_»∞@=Å¡.

3) GNP =∞ ŒºO «~°=ã∞Î J=∞‡HÍÅ#∞ q∞#ÇÏ~Úã∞ÎOk. 4) Un HÍ Œ∞.

392. „HOk"åxÖ’ ÃÑ@∞ì|_çÖ’ ÉèÏQÆO HÍxk.

1) =¸Å èŒ# =ã∞Î=ÙÅÃÑ· =ºÜ«∞O. 2) PÇ~° Ñ^•~åúÅÃÑ· Y~°∞Û.

3) ãOãú #∞ qãÎiOÑKÕÜ«Ú@‰õΩ KÕ¿ã=ºÜ«∞O. 4) H˘ «ÎQÍ ã¨OãúÖ’=∞~˘Hõ áê¡O\ò#∞ xi‡OK«∞@‰õΩ KÕ¿ã =ºÜ«∞O.

382.3 383.1 384.3 385.1 386.2 387.2 388.2 389.3 390.4 391.3 392.2

ECONOMY

z~°Orq 152 Cell : 9490942125, 9959513530

393. ã¨Oãú ã¨∂úÅ L «ÊuÎ #∞Oz (Gross output) W «~° ã¨OãúÅ#∞Oz H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤# =Ú_çã¨~°∞‰õΩÅ#∞, ¿ã=Å#∞

fã≤"Õ¿ãÎ PãOãú Ü≥ÚHõ nxx JOK«<å "ÕÜ«∞ =K«∞Û.

1) ã∂úÅ=ºÜ«∞O 2) xHõ~°ÖÏÉèíO 3) J=HÍâ◊=ºÜ«∞O 4) "åÅ∂ºÜ«∂_≥_£

394. q «Î Pã¨∞ÎÅ =º=Ǩ~åÅ∞ (Transacticn in Financi Assets and Eg: Shares, stock. etc) nxH HÍ~°}=∞QÆ∞#∞.

1) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’¡ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ‰õΩ. 2) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ «QÆ∞æ ŒÅ‰õΩ.

3) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑ· „ÑÉèÏ=O K«∂Ñ=Ù. 4) Éèíq+º üÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ‰õΩ.

395. ÉèÏ~° « PiúHõ =º=ãúÖ’ kfifÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ ÉèÏQÆO HÍxk.

1) =∂#∞ºá¶êHõÛiOQ∑ 2) x~å‡}O

3) "≥∞ÿxOQ∑ =∞iÜ«Ú HÍfiiOQ∑ 4) q Œ∞º ü, Qͺãπ, h\ã~°Ñ¶~å.

396. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ GNP ~°∂ 200, q Õj xHõ~° HÍ~°HÍ^•Ü«∞O ~°∂ 20, Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ ~°∂ 20, ãaû_ôÅ∞ ~°∂ 10.

J~Ú Õ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº GDP.

1) ~°∂ 160 2) ~°∂ 170 3) ~°∂ 200 4) ~°∂ 250

397. XHõ Õâ◊ kQÆ∞=∞ «∞Å∞ nxH P^•Ü«∂xfl HõeÊOK«∞#∞.

1) ÕjÜ«∞ =∂#∂ºá¶êHõÛ~üû. 2) „ÑÉèí∞ «fiO. 3) "åºáê~°∞Å∞. 4)q Õj L «ÊuÎ •~°∞¡.

398. ÑÙ~ÀQÍq∞ P^•Ü«∞ Ñ#∞flÅ∞ D ãO èŒ~°ƒùOÖ’ =∂„ «"Õ∞ P^•Ü«∂xfl ÑÙ#ó ÑOÑ≤}© KÕÜ«Ú#∞.

1) „ÃÑ·"Õ\ò =º‰õΩÎÅ = ŒÌ ãOÑ Œ L#flÑÙÊ_»∞. 2) P^•Ü«∂Å∞ Jã=∂#OQÍ L#flÑC_»∞.

3) Ñ#∞flÅ∞ ZQÆ"Õ « ÖË#ÑC_»∞. 4) Éèí∂q∞ ~å[ºO Pnè#OÖ’ L#flÑC_»∞.

399. ã∂úÅ J~°úâßGOÖ’ =∞øoHõÑ~° ã≤ •úO « x~å‡}O.

1) ãq∞+≤ì _ç=∂O_£ 2) ãq∞+≤ì ãÑ¡Üü∞ 3) P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ñ"åÇÏO 4)qxÜ≥∂QÆO =∞iÜ«Ú ÃÑ@∞ì|_ç.

400. =$kúK≥O Õ Õâ◊OÖ’

1) ã≤ú~° èŒ~°Ö’ GNP ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞Ok. 2) ã≤ú~° èŒ~°Ö’ GNP ã≤ú~°OQÍ LO_»∞#∞.

3) „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡ GNP ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞Ok. 4) Un HÍ Œ∞.

401. Õâ◊ L «ÊuÎÖ’ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO nxH K≥Ok#k.

1) „ÃÑ"≥·\ò qxÜ≥∂QÆO. 2) „ÑÉèí∞ «fi qxÜ≥∂QÆO. 3) ÃÑ@∞ì|_ç. 4) ZQÆ∞=∞ «∞Å∞.

402. ã≤ú~° èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O nx ^•fi~å QÆ}OK«=K«∞Û

1) èŒ~°Åã∂p/ „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ˛ 100

2) „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O/ èŒ~°Å ã∂p ˛ 100

3) =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’ «Åãi P^•Ü«∞O/ èŒ~°Å ã∂pqÅ∞= ˛ 100

4) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O/ èŒ~°Å ã∂pqÅ∞= ˛ 100

393.4 394.3 395.3 396.2 397.4 398.3 399.3 400.1 401.1 402.2

ECONOMY

z~°Orq 153 Cell : 9490942125, 9959513530

APPSC "åi QÆ « „Ñâßfl Ñ„ åÅÖ’x „Ñâ◊flÅ∞ – ã=∂ è•<åÅ∞

Endowment 2008

1) q Õj "åºáê~°=Ú ÖËx JO «~°æ «"≥∞ÿ# Pi÷Hõ=º=ã÷(Closed Economy) Ö’ Uk ãiÜ≥ÿ∞#k? (1)

1) GDP = GNP 2) GDP > GNP 3) GDP < GNP 4) ÃÑ· Õk HÍ Œ∞

2) „HOk "åxÖ’ Uk |kb K≥e¡OÑÙ? (3)

1) "åKü "≥∞<£H K≥e¡OKÕk 2) ™⁄O «Ü«∞[=∂xLO_Õ Éèí=#O J ≥Ì

3) Ñ≤Å¡Å *Ë|∞Y~°∞Û(Pocket money) 4) ÃÑ·=hfl#∞

3. U ãOã÷ „Ñu ãO= «û~°=Ú *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅ∞ «Ü«∂~°∞KÕÜ«Ú#∞? (4)

1) „Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞=Ú 2) ÉèÏ~° « i[~°∞fi ÉϺO‰õΩ 3) q «ÎãOѶ∞=Ú 4) HO„ Œ QÆ}ÏOHõ ãOã÷

4. ã∂÷Å*ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ =∂Ô~¯@∞ èŒ~°Å = ŒÌ ÖH¯OK«∞#ÑÙ_»∞ D„HOk "åxÖ’ Õxx QÆ}#Ö’xH fã∞H˘#|_»ÖË Œ∞? (3)

1) ãaû_ôãπ (Subsidies) 2) «~°∞QÆ∞ ŒÅ Éèí «º=ÚÅ∞

3) Ñ Œg q~°=∞} Ñ≤OKè«#∞¡ 4) Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞

5. ''~°™ê~Ú#—— Œ∞HÍ}=ÚÖ’x Ô~„Ѷ≤l~@~°∞ (3)

1. Lz «=ã∞Î=Ù 2. JOu=∞ =ã∞Î=Ù 3. =¸Å èŒ# =ã∞Î=Ù 4. qxÜ≥∂QÆ=ã∞Î=Ù

6. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÖH¯OÑÙÖ’ Ô~O_»∞ Ñ~åºÜ«∞=ÚÅ =Å# HõÅ∞QÆ∞ Ñ~°º=™ê#=Ú : (1)

1. JkèHõ JOK«<å 2. «‰õΩ¯= JOK«<å

3. ãiÜ«∞QÆ∞ JOK«<å 4. JOK«<åÅÃÑ· „ÑÉèÏ=O LO_» Œ∞.

7. D „HOk "åxÖ’ Uk ÃÑ@∞ì|_ç HÍ Œ∞ : (2)

1) =¸Å èŒ# =ã∞Î=ÙÅ H˘#∞QÀÅ∞ =ºÜ«∞O 2) PÇ~° è•<åºÅ H˘#∞QÀÅ∞ =ºÜ«∞O

3) áê¡O@∞ (Plant) qãÎ~°} =ºÜ«∞O 4) áê¡O@∞ ™ê÷Ñ#‰õΩ =ºÜ«∞O

8. ÉèÏ~° « Pi÷Hõ=º=ã÷ „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆ=ÚÖ’ L#flq : (4)

I. =º=™êÜ«∞=Ú, Ñâ◊√ãOÑ Œ =∞iÜ«Ú J#∞|O èŒ Ñ#∞Å∞ II. J@g =∞iÜ«Ú HõÅÑ

III. =∞ «ûº Ñi„â◊=∞ IV. QÆ#∞Å∞ =∞iÜ«Ú ~åà◊§ Ñi„â◊=∞

1) I =∂„ «"Õ∞ 2) I =∞iÜ«Ú II 3) I, II =∞iÜ«Ú III 4) ÃÑ·=xflÜ«

9. «~°∞QÆ∞ ŒÅ U qÅ∞=Ö’ #+ì=Ú : (1)

1) =¸Å èŒ# Pã∞ÎÅ∞ 2) ™êìH±û 3) qxÜ≥∂QÆ =ã∞Î=ÙÅ∞ 4) JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ∞

10. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÖH¯OÑÙÖ’ Uk „âı+ª"≥∞ÿ# Ñ Œúu : (4)

1) P^•Ü«∞ Ñ Œúu 2) =ºÜ«∂Å Ñ Œúu

3) L`åÊ ŒHõ Ñ Œúu 4) P^•Ü«∞=Ú =∞iÜ«Ú L «Ê «∞ÎÅ HõÅ~ÚHõ Ñ Œúu.

A.S.O.2008

11) «~°∞QÆ∞ ŒÅ èŒ<å «‡HõOQÍ L#flKÀ, ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ : (3)

1) xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ Hõ<åfl «‰õΩ¯= LOLOk. 2) xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎH ã=∂#OQÍ LO@∞Ok

3) xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ Hõ<åfl Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. 4) xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎH˜ «‰õΩ¯=QÍx ã¨=∂#OQÍ QÍx LO@∞Ok.

ECONOMY

z~°Orq 154 Cell : 9490942125, 9959513530

12) W «~° q+¨Ü«∂Å∞ ã≤÷~°OQÍ LO_ç, ÉèÏ~° « Õâ◊ "åºáê~°"Õ «ÎÅ∞ W «~° ÕâßÅÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑOK«_»O =Å¡ P^•Ü«∞O ÃÑiy Õ:(1)

1) ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (GNP) ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞Ok 2) ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (GDP) ÃÑ~°∞QÆ∞#∞

3) ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (GNP) =∞iÜ«Ú ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (GDP) ÃÑ~°∞QÆ∞#∞

4) ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (GNP) ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ HÍx ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (GDP) «QÆ∞æ#∞

13) Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ „ Œ"ÀºÅƒù} ~°Ç≤Ï «"≥∞ÿ# =$kú L#flKÀ, "åãÎ= *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O, „Ñã∞Î « èŒ~°Å *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O`À áÈeÛ

K«∂¿ãÎ : (2)

1. «‰õΩ¯= LO_»∞#∞ 2. ã=∂#OQÍ LO_»∞#∞

3. Z‰õΩ¯= LO_»∞#∞ 4. ÃÑ·q Ug HÍ=Ù

14) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 5% ÃÑiy, =∞iÜ«Ú [<åÉèÏ 2% ÃÑiy#KÀ «Åãi P^•Ü«∞O ZO «? (2)

1) 2.5% 2) 3%

3) 7% 4) 10%

15) W~° « q+Ü«∂Å∞ ã≤÷~°OQÍ LO_ç, „ÑÉèí∞ «fiO Ñ#∞flÅ∞ ÃÑOz#KÀ, "≥·Ü«∞HÎHõ =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O : (1)

1) «QÆ∞æ «∞Ok 2) =∂~° Œ∞

3) ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞Ok 4) ÃÑ·"Õg HÍ Œ∞

16) |kb K≥e¡OÑÙʼnõΩ L^•ÇÏ~°} : (4)

1) HÍi‡‰õΩxH K≥e¡Oz# "Õ «<åÅ∞ 2) Éèí∂™êfiq∞H K≥e¡Oz# H“Å∞

3) =_ô¤ "åºáêiHK≥e¡Oz# =_ô¤ 4) „ÑÉèí∞ «fiO K≥e¡Oz# =$^•úѺ Ѷ≤OKè«#∞

17) L «ÊuÎ ~°OQÆO J=∞‡HÍÅ ~å|_»∞Å∞ : (2)

1) QÆ$ÇÏ ãOã÷ =ã∂à◊√¡ 2) QÆ$ÇÏãOã÷ K≥e¡OÑÙÅ∞

3) "åºáê~°ãOã÷ K≥e¡OÑÙÅ∞ 4) QÆ$ÇÏãOã÷ WzÛ# |∞∞}ÏÅ∞

18) *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∞O J#QÍ (4)

1) C+ I + G - (X + M) 2) C + I - G - (X + M)

3) C + I - G + (X - M) 4) C + I + G + (X - M)

19. xÜ«∞q∞ « Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ (3)

1. ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ â◊¥#ºO, kQÆ∞=∞ «∞Å∞ ™ê#∞‰õÄÅO 2. kQÆ∞=∞ «∞Å∞ â◊¥#ºO, ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ ™ê#∞‰õÄÅO

3. ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ =∞iÜ«Ú kQÆ∞=∞ «∞Å∞ â◊¥#ºO 4. ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ =∞iÜ«Ú kQÆ∞=∞ «∞Å∞ ™ê#∞‰õÄÅO

20. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O J#QÍ : (4)

1. L «ÊuÎ J~Ú# qxÜ≥∂QÆ=ã∞Î=ÙÅ qÅ∞= 2. L «ÊuÎ J~Ú# =¸Å èŒ# =ã∞Î=ÙÅ qÅ∞=

3. ÑÓiÎQÍ «Ü«∂Ô~·# =ã∞Î=ÙÅ qÅ∞= 4. Jxfl L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ =zÛ# P^•Ü«∞O

21. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÖHõ ÃÑ>Ëì@ÑC_»∞ XHõ =ã∞Î=Ù qÅ∞=#∞ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ ÖH¯OÑÙ KÕ¿ã ã=∞㺠ZÑC_»∞ L «Ê#fl=∞ø «∞Ok?(1)

1) =i è•#ºO =∞iÜ«Ú aÜ«∞ºO ÑiQÆ}Ö’H fã∞H˘#flÑC_»∞

2) =i è•#ºO =∞iÜ«Ú QÀ èŒ∞=∞ ÑiQÆ}#Ö’H fã∞H˘#flÑC_»∞

3) ÑO_»∞¡ =∞iÜ«Ú ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å#∞ ÑiQÆ}#Ö’H fã∞H˘#flÑC_»∞

4) ÑOK« •~° =∞iÜ«Ú q∞~°Ñ#∞ ÑiQÆ}#Ö’H fã∞H˘#flÑC_»∞

ECONOMY

z~°Orq 155 Cell : 9490942125, 9959513530

22. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÖH¯OÑÙÖ’ „HOk"åxÖ’ Õxx ÑiQÆ}OK«~°∞? (4)

1) áê «QÆ$ÇÏO J ≥Ì 2) áÈbã∞ "Õ «#O

3) |∞∞}OÃÑ· =_ô¤ 4) «e¡ «# ‰õΩ=∂~°∞x = ŒÌ fã∞H˘#fl „ Œ=ºO

23) ÉÏQÍ «QÆ∞æ «∞#fl èŒ~°ÅÖ’ <å=∞=∂„ «ÑÙ P^•Ü«∞O HõO>Ë "åãÎqHõ P^•Ü«∞O (3)

1) «QÆ∞æ#∞ 2) =∂~° Œ∞ 3) ÃÑ~°∞QÆ∞#∞ 4) ÃÑ·q Ug HÍ=Ù

24) *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl =∞kOKÕ Ñ Œú «∞ÅÖ’ HÍxk Uk:

1) Value added method 2) Income method

3) Investment method 4) Expenditure method

25) ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ W\©=Å HÍÅ=ÚÖ’ ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎÖ’ «$fÜ«∞~°OQÆO "å\Ï : (3)

1) «QÆ∞æ «∞#flk 2) ã≤÷~°=ÚQÍ L#flk 3) ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞#flk 4) ÃÑ·q Ug HÍ Œ∞.

Dy.E.O.2008

26) _®. q.ÔH.q.~å=Ù QÍ~°∞ D ~°OQÆOÖ’ Hõ$+≤ KÕã≤i? (1)

1) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 2) ™ê è•~°} (General) ã=∞`ÒźO

3) ã∂HõΔ ‡ J~°÷âßGO 4) ãOHΔ=∞ J~°÷âßGO

27) =∂#"åaè=$kú ã∂z (HDI) x~°‚Ü«∞ „Ñ=∂}O UNDPÖ’ Jaè=$kú Ñiz#k Z=~°∞ (2)

1) Z.ÔH. ¿ã<£ 2) =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH± 3) q.Zãπ. q∞<åfiãπ 4) ~°=qÜ«∞<£

28) ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ ~åR =∂#= Jaè=$kú iáÈ~üì "≥Ú Œ@ „ÑK«∞iOz# ~åR „ÑÉèí∞ «fiO (2)

1) Hõ~åfl@Hõ 2) =∞ 茺„Ñ Õâò 3) PO„ èŒ„Ñ Õâò 4) L «Î~°„Ñ Õâò

29) D „HOk"åxÖ’ GNPÖ’ KÕi LO_»xk? (2)

1) xHõ~° q Õj P^•Ü«∞O 2) |kb K≥e¡OÑÙÅ∞

3) _çq_≥O_£ 4) "åºáê~° ãOã÷Å ÑOz ÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞

30) ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO JO>Ë Uk? (3)

1) áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO 2) ¿ã=Å ~°OQÆO 3) =º=™êÜ«∞ ~°OQÆO 4) Ñ„uHÍ ~°OQÆO

31) 2006–07 HÍÅOÖ’, GNPÖ’ ¿ã"å~°OQÆO Ü≥ÚHõ "å\Ï (1)

1) 52 âß «O 2) 42 âß «O 3) 32 âß «O 4) 22 âß «O

32) „Ñã∞Î «O Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ÖH¯OKÕ ãOã÷ Uk? (4)

1) „ÑÉèí∞ «fi=Ú 2) PiúHõ ãOѶ∞=Ú 3) „Ñ}ÏoHÍ ãOѶ∞=Ú 4) HO„ Œ QÆ}ÏOHõãOã÷

J. L. 2007

33. ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ J<Õk (Domestic Product is) (2)

1) ÕjÜ«∞ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ x=ã≤OKÕ =º‰õΩÎÅKÕ KÕÜ«∞|_ç# L «ÊuÎ

2) ÕjÜ«∞ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ x=ã≤OKÕ =º‰õΩÎÅ∞ =∞iÜ«Ú W «~°∞Å∞ KÕã≤#k

3) ™ê^•~°} x"åã≤ «∞Ö· LO_ç, ÕjÜ«∞ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ÑÅ, "≥Å∞ÑÅ L «ÊuÎ KÕã≤#k

4) ÕjÜ«∞ Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ÑÅ =∞iÜ«Ú W «~° Éèí∂ÉèÏQÆOÖ’ x=tã∞Î#fl "å~°∞ KÕã≤#k

ECONOMY

z~°Orq 156 Cell : 9490942125, 9959513530

34. „HOk"åxÖ’ Uk „ Œ=º ãO|O èŒ"≥∞ÿ# =º=Ç~°O (Financial Transaction) (4)

1) áê¡\ò#∞ H˘#_»O J=∞‡_»O 2) è•#º=Ú#∞ H˘#_»O J=∞‡_»O

3) Éèí=<åÅ#∞ H˘#_»O J=∞‡_»O 4) ¿+~°¡#∞ H˘#_»O J=∞‡_»O

35. XHõ Õâ◊ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (GNP) nxH ã=∂#O (1)

1. Õâ◊OÖ’x ã∂÷Å L «ÊuÎ { q ÕâßÅ #∞O_ç =zÛ# xHõ~° P^•Ü«∞O

2. Õâ◊OÖ’x xHõ~° L «ÊuÎ { q ÕâßÅ #∞O_ç =zÛ# xHõ~° P^•Ü«∞O

3. ã∂÷Å ÕjÜ«∞ P^•Ü«∞O { q ÕâßÅ#∞O_ç ã∂÷Å P^•Ü«∞O

4. xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ { ZQÆ∞=∞ «∞Å∞

36.. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å „ÑHÍ~°O NDP H Wk ã=∂#=Ú ( 3 )

1) GNP #∞O_ç =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆ=Ú#∞ fã≤"ÕÜ«∞QÍ

2) GNP #∞O_ç q Õj xHõ~° P^•Ü«∞=Ú#∞ fã≤"ÕÜ«∞QÍ

3) GDP #∞O_ç =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆ=Ú#∞ fã≤"ÕÜ«∞QÍ 4) GDP ‰õΩ q ÕâßÅ xHõ~° P^•Ü«∞=Ú HõÅÑQÍ

37. D „HOk"åxÖ’ U ã∂„ «=Ú LÑÜ≥∂yOz "åãÎ="≥∞ÿ# NNP x ~å|@ì=K«∞Û ( 2 )

1) 100/„ Œ=º NNP x èŒ~° ã∂z 2) „ Œ=º NNP / „Ñã∞Î « ãO= «û~° èŒ~° ã∂z ˛100

3) „ Œ=º NNP/100 x „Ñã∞Î « ãO= «û~° èŒ~° ã∂z 4) ÃÑ·q Ug HÍ=Ù

38. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=Ú#‰õΩ, ãaû_ôÅ∞ HõeÑ≤, Ñ#∞flÅ∞ fã≤"Õã≤# Jk ÕxH ã=∂#O

1) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº ã∂÷Å *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=Ú (GNPFC

) ( 3 )

2) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ã∂÷Å *ÏfÜ«∞^•Ü«∞=Ú (GNPMP

)

3) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº xHõ~° *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=Ú (NNPFC

)

4) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=Ú (NNPMP

)

39. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ãq∞+≤ì ÉèÏ=OÖ’ ( 3 )

1) Jxfl K≥e¡OÑÙÅ∞ 2) L «ÊuÎ J~Ú# =ã∞Î=ÙÅ qÅ∞= "≥Ú «ÎO

3) ÑÓiÎ J~Ú# =ã∞Î ¿ã=Å K≥e¡OÑÙÅ∞ 4) =∂~°HõO KÕã≤# =ã∞Î=ÙÅ qÅ∞=

40. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=Ú =∞iÜ«Ú ÕjÜ«∞ P^•Ü«∞=ÚÅ =∞ 茺 =º`åºã"Õ∞=∞O>Ë ( 1 )

1) q ÕâßÅ #∞O_ç xHõ~° P^•Ü«∞O 2) q ÕâßÅ #∞O_ç xHõ~° J Œ$âߺÅ∞

3) q ÕâßÅ #∞O_ç ã∂÷Å P^•Ü«∞O 4) q ÕâßÅ #∞O_ç ã∂÷Å J Œ$âߺÅ∞

41. ÉèÏ~° « Õâ◊ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ JuÃÑ ŒÌ "å\Ï HõeyOk ( 1 )

1) ¿ã=Å ~°OQÆO 2) =º=™êÜ«∞O 3) áêi„âßq∞Hõ~°OQÆO 4) "åºáê~°~°OQÆO

42. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ÖH¯OK«_»OÖ’ „HOk "åxÖ’ Õxx q∞#Ç~ÚOKåe ( 1 )

1) q^•º~°∞÷Å „QÍO@∞ 2) „Ñ è•#=∞O„u r «O

3) =~°Î‰õΩÅ∞ ãOáêkOz# ÖÏÉèÏÅ∞ 4) WO\ `À@Ö’ ÑO_çOz# ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞

43. x["≥∞ÿ# *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O#∞ U q èŒOQÍ á⁄O ≥ Œ=Ù ( 2 )

1) H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤# =ã∞Î=ÙÅ#∞ ÖH¯OK«_»O 2) Deflating NNP

3) Inflating NNP 4) Relating NNP

ECONOMY

z~°Orq 157 Cell : 9490942125, 9959513530

44. *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ÖH¯OK«_»OÖ’ g\x q∞#Ç~ÚOKåe ( 2 )

1) Éèí„ Œ å ŒàÏÅÃÑ· KÕ¿ã Y~°∞Û 2) QÆ$Ç≤Ï}∞Å ¿ã=Å∞

3) ÉϺO‰õΩÅ∞ á⁄O Õ ÖÏÉèÏÅ∞ 4) U*O@∞¡ á⁄O Õ Hõq∞+#∞¡

D.L. 2007

45. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=∞<Õk ã=∂[ „ÑÜ≥∂[#O #‰õΩ ãiÜ≥ÿ∞# H˘Å=∂#O HÍ Œ∞ ZO Œ∞HõO>Ë (4)

1. „ÑÜ≥∂[#O =∂#ã≤Hõ "≥∞ÿ#k HÍ=Ù# H˘Å=_®xH gÅ∞ ÖË Œ∞

2. Jk P^•Ü«∞ ÑOÑ≤} q è•<åxfl „ÑuaOaOK« Œ∞

3. Ñ~åº=~°} =∂~°∞Ê#∞ (ã=∂[OÖ’) ≥ÅÊ Œ∞ 4. ÃÑ·=xflÜ«Ú

46. GNP J<Õk GDP HõO>Ë JkèHõOQÍ L#flÑÙÊ_»∞ ( 3 )

1) q Õj HÍ~°Hõ xHõ~° P^•Ü«∞=Ú â◊¥#ºO 2) q ÕjHÍ~°Hõ xHõ~° P^•Ü«∞O |∞∞}Ï «‡Hõ=Ú3) q Õj HÍ~°Hõ xHõ~° P^•Ü«∞=Ú èŒ<å «‡Hõ=Ú4) xÜ«∞q∞ « LÑ Pi÷Hõ =º=ã÷ HÍ=Ù# ÕâßÅ =∞ 茺 L «ÊuÎ HÍ~°HÍʼnõΩ QÆ=∞#jÅ « ÖË Œ∞

47. „HOk "åxÖ’ Uk GDP H ãO|OkèOz#k HÍ Œ∞ ( 4 )1) GDP „Ñ"åÇxfl ≥e¿Ñk2) GDP „ ≥·=∂ã≤HõOQÍ (™ê è•~°}OQÍ) iáÈ~°∞ì KÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞ «∞Ok HÍh WK«Û@ ãO= «û~åxH iáÈ~°∞ì KÕÜ«∞_»O J=Ù «∞Ok.3) GDP JOu=∞ =ã∞Î=ÙÅ =∂Ô~¯\ò qÅ∞=Ö’ K«∂Ñ≤OK«_»O [~°∞QÆ∞ «∞Ok.4) XHõ ãO= «û~° HÍÅOÖ’ Jxfl HõOÃÑhÅKÕ L «ÊuÎ KÕã≤# =ã∞Î ¿ã=Å#∞ HõÅ∞ÑQÍ =zÛ# qÅ∞"Õ

48. „HOk "åxÖ’ Õxx GDP ÖH¯OK«_®xH HõeÃÑ Œ~°∞ ( 3 )1) „ÑÉèí∞ «fiO „Ñ[ʼnõΩ ÉÏO_»∞#∞ Jq∞‡# èŒ~° 2) QÆ$Ç≤Ï} JOkOz# ¿ã=Å∞3) LÑÜ≥∂yOz# ("å_ç#) HÍ~°¡ _ôÅ~°∞ Ü≥ÚHõ ¿ã=Å∞4) Ñ Œg q~°=∞} KÕã≤# =$ Œ∞úʼnõΩ K≥e¡OKÕ Éèí$u (ÃÑ#¬<£)

49. „HOk "åxÖ’ Uk ãÔ~·#k? ( 1 )1) GDP = C + I + G + (X – M) 2) GDP = C + I + G + (M – X)

3) GDP = C + I + G – T 4) GDP = [C + I + G + (X – M)] – «~°∞QÆ∞ ŒÅ50. „HOk"åxÖ’ Uk ãiÜ≥ÿ∞#k HÍ Œ∞ ( 3 )

1) NDP J<Õk GDP #∞O_ç «~°∞QÆ∞ ŒÅ fã≤"ÕÜ«∞QÍ =KÕÛk2) GDP H q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∂xfl HõeÑ≤# GNP H˜ ã¨=∂#=∞QÆ∞#∞.3) NDP #∞O_ç «~°∞QÆ∞ ŒÅ fã≤"ÕÜ«∞QÍ GDP =ã∞ÎOk4) GNP #∞O_ç «~°∞QÆ∞ ŒÅ =∞iÜ«Ú "åºáê~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ#∞ fã≤"ÕÜ«∞QÍ Jk *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH ã=∂#=∞QÆ∞#∞

51. qq èŒ HÍÖÏÖ’¡ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl ãiáÈÅÛ_®xH „HOk "å\H ãO|OkèOz# Œ åÎOâßxfl "å_®e.1) <å=∞=∂„ « *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 2) "åãÎ= *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ( 2 )3) „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 4) ÃÑ·"ÕgHÍ=Ù

52. „HOk "å\Ö’ U ÕâßÅ∞ JkèHõ «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞#∞ ™êkèã∞Î#flq ( 2 )1) GDP =$kú ~@∞ 4%, [<åÉèÏ =$kú ~@∞ 3% 2) GDP =$kú ~@∞ 5% [<åÉèÏ =$kú ~@∞ 2%3) GDP =$kú ~@∞ 7% [<åÉèÏ =$kú ~@∞ 5% 4) GDP =$kú ~@∞ 6% [<åÉèÏ =$kú ~@∞ 3.5%

ECONOMY

z~°Orq 158 Cell : 9490942125, 9959513530

53. ãq∞+≤ì *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ „HOk =ºHÎ P^•Ü«∞OÖ’ Õxx HõÅ∞Ñ=Ö ( 3 )1) „ÑÉèí∞ «fiO JOkOKÕ x~°∞^ÀºQÆ Éèí$u 2) r=<å è•~° Hõ=∞ « P^•Ü«∞=Ú3) xÅ∞=ÅÖ’¡ „É’Hõ~°¡‰õΩ ÅaèOKÕ Hõq∞+<£ 4) QÆ$ÇÏ ¿ã=ʼnõΩ QÆ$Ç≤Ï}∞ʼnõΩ K≥e¡OK«x "≥Ú «ÎO

54. „HOk "åxÖ’ Uk ãÔ~·#k HÍ Œ∞ ( 2 )1) Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ q è•#=ÚÖ’ QÆ$ÇÏ =∞iÜ«Ú "å}[º ~°OQÍÅ =∞ 茺 ãO|O è•xfl K« Œ=_»O [~°∞QÆ∞ «∞Ok2) Ô~O_»∞ ~°OQÍÅ q è•#=ÚÖ’ ãfi Õj =∞iÜ«Ú q Õj ~°OQÍÅ =∞ 茺 ãO|O è•xfl K« Œ=_»O [~°∞QÆ∞ «∞Ok3) =¸_»∞ ~°OQÍÅ q è•#OÖ’ QÆ$ÇÏ~°OQÆO, "å}[º~°OQÆO =∞iÜ«Ú „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆO QÆ∞iOz K« Œ=_»O [~°∞QÆ∞ «∞Ok4) <åÅ∞QÆ∞ ~°OQÍÅ q è•#OÖ’ QÆ$ǨÏ~°OQÆO, "å}˜[º~°OQÆO, „ѨÉèí∞ «fi~°OQÆO =∞iÜ«Ú q Õj~°OQÆO QÆ∞iOz K« Œ=_»O

[~°∞QÆ∞ «∞Ok

NET 2007

55. PQLI #∞ QÆ}Oz#k ( 3 )

1) =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH± 2) l.ZO."Õ∞Ü«∞~ü 3) _Õq_£ "≥∂iãπ 4) ÃÑ·"å~°O Œ~°∂56. UNDP 177 ÕâßʼnõΩ HDI #∞ QÆ}¿ãÎ ÉèÏ~° « ~åºOH± gx =∞ 茺 LOk. ( 4 )

1) 111–115 2) 116–120 3) 121–125 4) 126–13057. WÑÊ\=~°‰õÄ J «ºkèHõ =$kú ~@∞ #"≥∂ ≥·# ãO= «û~°O (*ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’) ( 3 )

1) 2006–07 2) 2005–06 3) 1988–89 4) 2003–0458. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÖH¯OÑÙÖ’ =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O ( 1 )

1) GDP { xHõ~° q ÕjHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O { |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ – Ñ#∞flÅ∞ – ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞2) GNP + xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O { |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ – Ñ#∞flÅ∞ { ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞3) GDP { xHõ~° q ÕjHÍ~°Hõ P^•Ü«∞O { |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ – Ñ#∞flÅ∞ { ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞

4) GNP + xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O { |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ – Ñ#∞flÅ∞ – ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞

J.L 2006

59. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O nxH ã=∂#O ( 2 )

1) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ – ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞2) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ – Ñ~ÀHõΔÑÙ Ñ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞3) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ – HÍ~˘Ê~@∞ Ñ#∞flÅ∞ { ãaû_ôÅ∞

4) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ – Ñ~ÀHõΔÑÙ Ñ#∞flÅ∞ { |kb K≥e¡OÑÙÅ∞

60. qÅ∞= ‰õÄ~°∞Ê JO>Ë (Value Added) ( 3)

1) ÑÓiÎ J~Ú# =ã∞Î=ÙÅ qÅ∞= 2) L «Ê «Î qÅ∞= – L`åÊ ŒHÍÅ qÅ∞=

3) L «ÊuÎ qÅ∞= – =∞ ŒºO «~° =ã∞Î=ÙÅ qÅ∞= 4) ÃÑ·=hfl

61. =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O ÕxH ã=∂#O ( 1 )

1) =º+≤ì P^•Ü«∞O – „Ñ «ºHõΔ Ñ#∞flÅ∞ 2) =º+≤ì P^•Ü«∞O – Ñ~ÀHõΔÑÙ Ñ#∞flÅ∞3) =º+≤ì P^•Ü«∞O – cè=∂ K≥e¡OÑÙÅ∞ 4) =º+≤ì P^•Ü«∞O { |kb Y~°∞ÛÅ∞

62. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ „HOk U JOâ◊O KÕ~°Û|_» Œ∞ ( 2 )1) ãfiO « x"åãOÃÑ· K≥e¡OKÕ J ≥Ì 2) =¸Å èŒ# ÖÏÉèÏÅ∞ (Capital gains)

3) QÆ$ÇÏ <ÒHõ~°¡‰õΩ K≥e¡OKÕ r`åÅ∞ 4) ‰õΩ@∞O| „â◊=∞‰õΩ PáêkOz# "Õ «<åÅ∞

ECONOMY

z~°Orq 159 Cell : 9490942125, 9959513530

63. D „HOk "å\Ö’ Uk |kb Y~°∞ÛÅ#∞ ≥eÜ«∞*Ëã∞ÎOk? ( 4 )1) L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ K≥e¡OKÕ |HÍ~ÚÅ K≥e¡OÑÙÅ∞ 2) "å\Ï^•~°¡‰õΩ K≥e¡OKÕ ÖÏÉèÏÅ K≥e¡OÑÙÅ∞3) ãOã÷ʼnõΩ K≥e¡OKÕ ãaû_ôÅ∞ 4) Ñ Œg q~°=∞}^•~°∞ʼnõΩ K≥e¡OKÕ ÃÑ#¬#∞¡

64. XHõ Õâ◊ ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ ~°∂.1,65,080 HÀ@¡‰õΩ ã=∂#O. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº ã∂÷Å*ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ ~°∂.1,54,060 HÀ@∞¡. ãaû_ôÅ∞ ~°∂.4560 HÀ@¡‰õΩ J~Ú#ÑÙÊ_»∞ Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ "≥Ú «ÎO „HOk UqÅ∞=‰õΩ ã=∂#O? ( 1 )1) ~°∂.15,580 HÀ@∞¡ 2) ~°∂.6460 HÀ@∞¡3) ~°∂.1,60,520 HÀ@∞¡ 4) ~°∂.1,69,640 HÀ@∞¡

65. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅ∞ D „HOk ã=∞ãº#∞ Z Œ∞~˘¯O@∞<åfl~Ú(4 )1) P^•Ü«∞ QÆ}ÏOHÍÅ ¿ãHõ~°} ã=∞㺠2) P^•Ü«∞=Ú#‰õΩ ãÔ~·# x~°fiK«#O W=fiHõáÈ=_»O3) „ Œ=ºO`À qx=∞Ü«∞O HÍx =º=Ç~åÅ∞ 4) ÃÑ·=hfl

66. ÉèÏ~° « Õâ◊ ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎÖ’ Ju ÃÑ ŒÌ JOâ◊O (1)

1) QÆ$ÇÏ ~°OQÆ qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞O 2) ã∂÷Å ÕjÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç

3) „Ñã∞ «Î =ã∞Î=ÙÅ ÃÑ· „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O 4) xHõ~° q Õj ÃÑ@∞ì|_ç

Gaz 2006

67. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅÖ’ _®IIq.ÔH.P~ü.q.~å=ÙQÍ~°∞ LÑÜ≥∂yOz# Ñ Œúu ( 4 )1) P^•Ü«∞ Ñ Œúu 2) L «ÊuÎ Ñ Œúu 3) QÆ∞}OK«∞ Ñ Œúu 4) P^•Ü«∞ L «ÊuÎ Ñ Œú «∞Å∞

68. PO„ èŒ„Ñ Õâò ~åROÖ’ 2001 <å\ =∂#"åaè=$kú ã∂zHõ qÅ∞= ( 4 )

1) 0.444 2) 0.427 3) 0.513 4) 0.416

69. «~°∞QÆ∞ ŒÅ ã∂zOKÕ =º`åºãO, xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ =∞iÜ«Ú (3)

1) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 2) =ºÜ«∞~°› •Ü«∞O 3) ã∂÷Å*ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ 4) =º+≤ì P^•Ü«∞O

Group II 2005

70 D „HOk"åxÖ’ Uk XÑÙÊ ( 3 )

1) =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞OÖ’ =º+≤ì Ñ#∞flÅ∞O\Ï~Ú 2) qÅ∞= ‰õÄ~°∞ÊÖ’ |kb Y~°∞ÛÅ∞O\Ï~Ú

3) ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎÖ’ (GNP) Ü«∞O„`åÅ «~°∞QÆ∞ ŒÅ/J~°∞QÆ∞ ŒÅ LO@∞Ok

4) =º+≤ì P^•Ü«∞OÖ’ ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ Hõeã≤ LO\Ï~Ú

71. GNP, GDP Å =∞ 茺 ÉèË ŒO J#QÍ, „HOk"å\Ö’ Uq GNP Ö’ Hõeã≤ LO\Ï~Ú ( 2 )

1) |kb Y~°∞ÛÅ∞ 2) xHõ~° q Õj P^•Ü«∞O 3) ã∂÷Å á⁄ Œ∞ÑÙ 4) HÍ~˘Ê~@∞ Ñ#∞flÅ∞

72. qÅ∞= ‰õÄ~°∞Ê/HõÅ∞Ñ_»O (value added) JO>Ë ( 4 )

1) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ GNP 2) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ NNP

3) =º+≤ì P^•Ü«∞O–ÑOzÃÑ@ì|_»x HõOÃÑh ÖÏÉèÏÅ∞

4) ã∂÷Å L «ÊuÎ – L «ÊuÎÖ’ "å_ç# =∂ 茺q∞Hõ =ã∞Î=ÙÅ =ºÜ«∞O

73. q Õj xHõ~° P^•Ü«∞O ÕxH ã=∂#O ( 3 )

1) ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – kQÆ∞=∞ «∞Å∞ 2) =¸Å èŒ# ~å|_»∞Å∞–=¸Å èŒ# K≥e¡OÑÙÅ∞

3) q ÕâßÅ #∞Oz „QÆÇ≤ÏOz# HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O – q ÕâßʼnõΩ K≥e¡Oz# HÍ~°Hõ èŒ~°Å∞

4) Z<£.P~ü.S.Å∞ fã∞‰õΩ#fl P^•Ü«∞O – ÕjÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_»∞^•~°∞¡ ãOáêkOz# P^•Ü«∞O

ECONOMY

z~°Orq 160 Cell : 9490942125, 9959513530

74. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ NNP H, L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº NNP H QÆÅ Õ_® nxH ã=∂#O ( 1 )1) ãaû_ôÅ#∞ q∞#Ç~ÚOK«∞‰õΩx Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ 2) „Ñ «ºHõΔ Ñ#∞flÅ∞ { |kb Y~°∞ÛÅ∞

3) =º+≤ì P^•Ü«∞O – ÑOzÃÑ@ìx ÖÏÉèÏÅ∞ 4) =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O

J.L. 2004

75. =∂#"åaè=$kú ã∂zHõ (HDI) qÅ∞= D =∞ 茺֒ LO@∞Ok. ( 2 )

1) 1–100 2) 0–1 3) 100–1000 4) ÃÑ·q Ug HÍ=Ù

76. =∂#"åaè=$kú ã∂zHõÖ’ JOâ◊=Ú HÍxk ( 3 )

1) [## HÍÅO #∞Oz PÜ«Ú~åúÜ«∞O2) JHõΔ~å㺠« ~@∞ =∞iÜ«Ú áê~î°âßÅ ãQÆ@∞ ãO= «û~åÅ∞

3) tâ◊√ =∞~°}ÏÅ ~@∞ 4) P^•Ü«∞O

77. PO„ èŒ„Ñ ÕâòÖ’ 1990 Œâß|Ì=ÚÖ’ 1980 Œâß|Ì=Ú HõO>Ë «Åãi P^•Ü«∞O ÃÑ~°QÆ_®xH QÆÅHÍ~°}O (3)

1) ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞#fl [<åÉèÏ =$kú~@∞ 2) ÖHõ Å∞ KÕÜ«∞_»OÖ’ QÆÅ ^À+O

3) «QÆ∞æ «∞#fl [<åÉèÏ =$kú~@∞

4) ~åR ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ, =ÚYºOQÍ =º=™êÜ«∞~°OQÆO Ü≥ÚHõ JkèHõ =$kú~@∞

78. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° ÕjÜ≥∂ «ÊuÎH, =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎH =∞ 茺 ÉË ŒO (3)

1) =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO 2) Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ 3) q ÕjxHõ~° HÍ~°HÍ^•Ü«∞O 4) |kb ãOáê Œ#Å∞

79. iK«~ü¤™Èì<£‰õΩ D „HOk ^•x`À ãO|O èŒO LOk (2)

1) Ñi„â◊=∞Å=∞ 茺 qâı¡+} 2) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ qâı¡+}

3) bxÜ«∞~ü „áÈ„QÍq∞OQ∑ 4) x èŒ∞Å „Ñ"åÇÏ qâı¡+}

80. "åãÎ= ÖË • x[ ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ (Real GDP) J#QÍ (3)

1) XHõ xs‚ «HÍÅOÖ’ L «ÊuÎ J~Ú# JOu=∞=ã∞Î=ÙÅ∞ =∞iÜ«Ú¿ã=Å "≥Ú «ÎO

2) „ Œ=º~°∂ÑOÖ’ H˘Å=|_ç# JOu=∞ =ã∞Î ¿ã=Å "≥Ú`åÎxfl èŒ~°ã∂p^•fi~å _ç¿Ñ¡\ò KÕã≤#k

3) XHõ Õâ◊OÖ’<Õ L «ÊuÎ J~Ú# JOu=∞ =ã∞Î ¿ã=Å#∞ „ Œ=º~°∂ÑOÖ’ ÖH¯Oz èŒ~°Å ã∂p ^•fi~å ‰õΩkOz#

(Deflated) "≥Ú «ÎO

4) HÍ~°HÍÅ P^•Ü«∂Å"≥Ú «ÎO

81. =º+≤ì P^•Ü«∞=∞#QÍ (4)

1. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O { Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞

2. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O { Ѷ≤OK«#∞¡

3. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – ÑOzÃÑ@ì|_ç# ÖÏÉèÏÅ∞ – ™êOѶ≤∞Hõ Éèí„ Œ « K≥e¡OÑÙÅ∞

4. L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O – ÑOz ÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ – ™êOѶ≤∞Hõ Éèí„ Œ å K≥e¡OÑÙÅ∞ { |kb

K≥e¡OÑÙÅ∞

82. „HOk"åxÖ’ ãiÜ≥ÿ∞#k Uk (4)

1) NNP Ö’ «~°∞QÆ∞ ŒÅ LO@∞Ok 2) =º+≤ì P^•Ü«∞OÖ’ ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞O\Ï~Ú

3) =ºÜ«∞~°› P^•Ü«∞OÖ’ =º+≤ì Ñ#∞fl Å∞O\Ï~Ú 4) xHõ~° Pi÷Hõ ãOHΔ=∞OÖ’ fiHõ (Leisure)LO@∞Ok

ECONOMY

z~°Orq 161 Cell : 9490942125, 9959513530

83. xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ JO>Ë (2)

1) ã∂÷Å ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – kQÆ∞=∞ «∞Å∞

3) «~°∞QÆ∞ ŒÅ – kQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4) ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ – ZQÆ∞=∞u ã∞OHõO

84. Gross value Added J#QÍ (2)

1) Value of Gross out put - Capital consumption

2) Value of Gross out put - Value of inputs used in production

3) Value of Gross out put - Wages 4) Value of Gross out put - Wages - Interest

J.L. 2003 (Back log) & J.L. 2001

85 *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÖH¯OKÕ@ÑÙÊ_»∞ D „HOk"åxÖ’ Õxx qxÜ≥∂QÆ =ã∞Î=ÙQÍ ÑiQÆ}OK«~°∞ ( 3 )

1) XHõ HÍ~°¡ HõOÃÑh «Ü«∂~°∞KÕã≤# H˘ «Î HÍ~°∞ 2) Wà◊√¡ (Houses)

3) ÃãHõO_£ ǺO_£ HÍ~ü H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞_»O 4) "≥· Œº *Ï„QÆ «Î (Medical care)

86. Double Counting J<Õk ( 2 )1) *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl «‰õΩ¯=QÍ JOK«<å "ÕÜ«∞_»O 2) *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎx Z‰õΩ¯=QÍ JOK«<å "ÕÜ«∞_»O3) *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎx Distorting KÕÜ«Ú@ 4) *ÏfÜ«∞ L «ÊuÎ g∞ Œ «ÑÙÊ_»∞ =ÚyOÑÙ WK«∞Û@

87. D „HOk "åxÖ’ |kb K≥e¡OÑÙ HÍxk. ( 1 )1) „ÑÉèí∞ «fi L^ÀºQÆ∞Å r`åÅ∞ 2) x~°∞^ÀºQÆ c=∂ ã Œ∞áêÜ«∂Å∞3) Ñ Œg q~°=∞} ÃÑ#¬#∞¡ 4) P^•Ü«∞ =∞ ŒÌ «∞ HõÅÊ#

88. XHõ ãOã÷ Ü≥ÚHõ L «ÊuÎ #∞Oz, Jk "Õ~ ãOã÷Å #∞Oz H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤# L`åÊ ŒHÍÅ#∞ fã≤"Õ¿ãÎ ( 1 )1) Value added 2) =∂~ü û q∞QÆ∞Å∞ qÅ∞= 3) "≥Ú «ÎO ã∂÷Å L «ÊuÎ 4) ÃÑ·=hfl

89. D „HOk ÖH¯OÑÙÖ’ GNP QÍx, NNP QÍx fã∞HÀ~°∞. ( 3 )1) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) ¿ã=Å L «ÊuÎ 3) Ñ~åº=~°} HÍÅ∞+º ™ê=∂lHõ =ºÜ«∞O 4) ÃÑ·=hfl

90. D „HOk JOâßÅÖ’ ÕxH _®II q.ÔH.P~ü.q.~å=ÙQÍi J 茺ܫ∞#O JkèHõ „áê è•#º « HõeÊOzOk. ( 3 )1) „âıÜ«∞ã∞û J~°÷âßGO 2) áêHΔHõ ã=∞`Òź qâı¡+}3) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÖH¯OÑÙ 4) ÃÑ·"ÕgHÍ=Ù

91. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ GNP ~°∂.200 HÀ@∞¡ J~Ú Õ, xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O 20 HÀ@∞¡, Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ 20HÀ@∞¡ =∞iÜ«Ú ãaû_ôÅ∞ 10 HÀ@∞¡ J~Ú# L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ =ºÜ«∞O = ŒÌ GDP ZO «? ( 1 )1) 170 2) 180 3) 190 4) 250

92. GNP =∞iÜ«Ú GDP Å =∞ 茺 =º`åºãO nxH ã=∂#O ( 2 )1) ã∂÷Å q Õj ÃÑ@∞ì|_ç 2) xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O3) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4) xHõ~° q Õj ÃÑ@∞ì|_ç

93. _ç¿Ñ¶¡@~ü nxH „áê=ÚYº « =Ç≤ÏOK≥#∞ ( 4 )1) GNP «QÆ∞æ ŒÅ#∞ ÖH¯OK«∞@‰õΩ 2) =ã∞Î=ÙÖ’ =∂~°∞Ê#∞ ãiKÕÜ«Ú@‰õΩ3) GNP Ö’ JkèHõ ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ ÖH¯OK«∞@‰õΩ 4) èŒ~°Å ™ê÷~ÚÖ’ =∂~°∞ÊÅ#∞ ãiKÕÜ«Ú@‰õΩ

94. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JH“O\òÖ’ „HOk "åxÖ’ Uk Hõeã≤ LO@∞Ok (3)

1) QÆ$Ç≤Ï} ¿ã=Å∞ 2) ã‡QÆ¡~üû P^•Ü«∞O (Income of Smugglers)

3) <≥·\ò "åKü"≥∞<£ ¿ã=Å∞ (Services of Night Watchman) 4) Services of Monks.

ECONOMY

z~°Orq 162 Cell : 9490942125, 9959513530

APPSC 2003

95 D „HOk"åxÖ’ Õxx ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎÖ’ KÕ~°Û~°∞ ( 2 )1) q ÕâßÅ #∞O_ç xHõ~° P^•Ü«∞=Ú 2) |kb K≥e¡OÑÙÅ∞3) _çq_≥O_»∞¡ 4) ÑOÑ≤}© KÕÜ«∞x HÍ~˘Ê~\ò ÖÏÉèÏÅ∞

96. Uk ãiÜ≥ÿ∞#k HÍ Œ∞. ( 4 )1) GDP - NDP = «~°∞QÆ∞ ŒÅ2) =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å = ŒÌ GNP = L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ =ºÜ«∂Å = ŒÌ GNP + xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞3) NNP = NDP + xHõ~° L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ q Õj P^•Ü«∞O4) GNP = NDP + «~°∞QÆ∞ ŒÅ

97. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å = ŒÌ, ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ ~°∂.5000/– ã∂÷Å ÃÑ@∞ì|_ç ~°∂.1000/– =∞iÜ«Ú xHõ~° ÃÑ@∞ì|_ç~°∂.800/–, Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ ~°∂.400/– =∞iÜ«Ú ãaû_ôÅ∞ ~°∂.100/– J~Ú# L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ =ºÜ«∂Å = ŒÌxHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ ( 1 )1) ~°∂.4500 2) ~°∂.4000 3) ~°∂.4,800 4) ~°∂.4750

98. ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎH, Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flʼnõΩ =∞ 茺 QÆÅ Õ_® ( 1 )1) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ =ºÜ«∞O = ŒÌ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 2) =ºHÎQÆ « P^•Ü«∞O

3) =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O 4) =∂Ô~¯\ò èŒ~°Å = ŒÌ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

APPSC 2001

99. =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ QÆ}˜Oz# *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH˜ ã¨aû_ôÅ∞ HõeÑ≤, ѨsHõΔ Ñ¨#∞flÅ#∞ fã≤"Õã≤# Jk ÕxH˜ ã¨=∂#O J#QÍ (2)

1) ã∂÷Å *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O 2) HÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

3) ã∂÷Å =ºHÎ P^•Ü«∞O 4) Ñ#∞flÅ∞ K≥e¡OKÕ=ÚO Œ∞ "Õ «<åÅ∞, r`åÅ∞

100. 1990 P è•~° ãO= «û~°OQÍ, 2000 ãO= «û~°ÑÙ èŒ~° ã∂p qÅ∞= 150 J~Ú#KÀ, 2000 èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ

qÅ∞= 3,60,000 HÀ@∞¡HÍQÍ, xÅHõ_» èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ qÅ∞= (3)

1) ~°∂. 1, 50,000 HÀ@∞¡ 2) ~°∂. 1,80,000 HÀ@∞¡

3) ~°∂. 2,40,000 HÀ@∞¡ 4) ~°∂. 2,80,000 HÀ@∞¡

101. XH L «ÊuÎx Ô~O_»∞ ™ê~°∞¡ QÆ}#KÕã≤#O Œ∞ =Å# HõeQ „ÑÉèÏ=O (2)

1. *ÏfÜ≥∂uÊ «x «‰õΩ¯=QÍ JOK«<å"Õã∞ÎOk

2. *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎx Z‰õΩ¯=QÍ JOK«<å"Õã∞ÎOk

3. *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎx ãiQÍ JOK«<å "Õã∞ÎOk

4. *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎx xÅHõ_»QÍ JOK«<å "Õã∞ÎOk

102. 1951 #∞Oz ÉèÏ~° « Õâ◊ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ áêi„âßq∞Hõ =¸ÅO (Industrial Origin) Œ$ëêìº (4)

1) W «~° ~°OQÍÅ`À áÈeÛ#ÑÙ_»∞ „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO "å\Ï "≥∞~°∞ÔQ·#k

2) kfifÜ«∞ ~°OQÆÑÙ "å\Ï W «~° ~°OQÍÅ`À áÈeÛK«∂ã≤#ÑÙ_»∞ «yæOk

3) Jxfl ~°OQÆÅ "å\ÏÅ∞ ÃÑiy#q

4) „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆÑÙ"å\Ï «yæ, «$fÜ«∞ ~°OQÆÑÙ "å\Ï, kfifÜ«∞ ~°OQÆÑÙ "å\Ï Hõ<åfl «fii «OQÍ "≥∞~°QÆ=Ù «∞#flk.

103. „ Œ=º P^•Ü«∂xfl nx`À «yæ¿ãÎ (deflating) x*Ï^•Ü«∞O =ã∞ÎOk (1)

1) èŒ~°Å ã∂zHõ 2) =∞øoHõ ã∂zHõ 3) Å~°fl~ü ã∂zHõ 4) H˘#∞QÀÅ∞ â◊HÎ ã∂zHõ

ECONOMY

z~°Orq 163 Cell : 9490942125, 9959513530

104. UNDP ^•fi~å 1990 #∞O_ç "å_»∞HõÖ’ L#fl Pi÷HÍaè=$kú HÍÅ=∂#O (3)

1) Basic needs Index 2) PQLI 3) HDI 4) Income Index

APPSC 2000

105. GDP ã∂÷Å ÕjÜ≥∂ «ÊuÎ J#QÍ ( 1 )

1) XHõ Õâ◊O Ü≥ÚHõ ÕjÜ«∞ Pi÷Hõ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ 2) XHõ Õâ◊O Ü≥ÚHõ q Õj "åºáê~° ãO|O è•Å∞3) XHõ Õâ◊O Ü≥ÚHõ JO «~°æ « "åºáê~°O 4) XHõ Õâ◊O Ü≥ÚHõ Pi÷Hõ ™ÈÎ=∞ «

106. CSO HO„ Œ QÆ}ÏOHõ =º=ã÷ ™ê÷Ñ≤OK«|_ç# ãO= «û~°O ( 1 )1) 1951 2) 1952 3) 1947 4) 1966

107. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å "ÕÜ«∞_®xH LÑÜ≥∂yã∞Î#fl Ñ Œú «∞Å∞ ( 4 )1) L «ÊuÎ   P^•Ü«∞ Ñ Œúu 2) L «ÊuÎ   =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu

3) P^•Ü«∞   =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 4) L «ÊuÎ, P^•Ü«∞   =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu

108. xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ á⁄O Œ∞@‰õΩ ( 4 )

1) GNP+D 2. GNP + Ñ#∞flÅ∞ + D 3. GNP + Ñ#∞flÅ∞ - D 4) GNP - D

109 =∂#"åaè=$kú ã∂zÖ’ D „HOk JOâßÅ∞ ÉèÏQÆ=Ú ( 1 )

1) P~ÀQƺ=Ú, JHõΔ~å㺠«, L^Àºy «2) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞=Ú, «Åãi P^•Ü«∞O, «Åãi qxÜ≥∂QÆO3) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O, [<åÉèÏ Ñi=∂}=Ú, ™ê è•~°} èŒ~°Å ™ê÷~Ú4) Éè∫uHõ =#~°∞Å∞, „ Œ=º =#~°∞Å∞, [<åÉèÏ Ñi=∂}=Ú

110. UNDP "åi =∂#"åaè=$kú ã∂pÖ’ ÉèÏQÆO HÍxk ( 4 )1) «Åãi GDP 2) ÑÙ\ì#ÑÊ\ #∞Oz PÜ«Ú~åúÜ«∞O3) L=∞‡_ç „áê äŒq∞Hõ, kfifÜ«∞, «$fÜ«∞ ã∂÷Å #"≥∂ Œ∞ x+ÊuÎ 4) «‰õΩ¯= |~°∞=Ù`À ÑÙ\ì# Ñ≤Å¡Å âß «O

111. =∂#"åaè=$kú ã∂p „HOk"åxÖ’ ÑiQÆ}#Ö’H fã∞HÀx JOâßÅ∞ ( 2 )Z) n~°…HÍeHõ r=#O =∞iÜ«Ú P~ÀQƺO a) ¢ã‘Î =∞iÜ«Ú tâ◊√=Ù Jaè=$kúã≤) q Œº =∞iÜ«Ú q*Ï#O _ç) ™ê=∂lHõ <åºÜ«∞O =∞iÜ«Ú ™êkèHÍ~° «W) "≥∞~°∞ÔQ·# r=# „Ñ=∂}O1) W =∂„ «"Õ∞ 2) a   _ç 3) a   ã≤ 4) Z   _ç

112. 2001Ö’ ÉèÏ~° « Õâ◊ =∂#= Jaè=$kú ã∂zHõ D qÅ∞= Hõey LO Œx JOK«<å "Õâß~°∞ ( 2 )1) 0.785 2) 0.472 3) 0.236 4) 0.416

. 113. UNDP "å~°∞ HDI QÆ}#Ö’ D „HOk JOâßxfl fã∞HÀÖË Œ∞ ( 2)1) "åãÎqHõ «Åãi ÕjÜ≥∂ «ÊuÎx ã~°∞ÌÉÏ@∞ KÕÜ«∞_»O (PPSUS $ Index)

2) A deprivation Index

3) Life expectancy Index (PÜ«Ú~åÌÜ«∞ ã∂p)4) Educational Attainment Index (q^•º™ê èŒ# ã∂zHõ)

114. =∂#= Jaè=$kú ã∂zHõ P è•~°OQÍ 2001Ö’ ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ "≥Ú Œ\ ™ê÷#OÖ’#∞#fl ~åRO ( 3 )1) ÑtÛ=∞ÉOQÍÖò 2) =∞Ç~åR 3) H~°à◊ 4) ÑO*ÏÉò

115. PO„ èŒ„Ñ Õâò ~åROÖ’ 2001 <å\ =∂#= Jaè=$kú ã∂zHõ qÅ∞= ( 4 )1) 0.444 2) 0.427 3) 0.513 4) 0.416

ECONOMY

z~°Orq 164 Cell : 9490942125, 9959513530

116. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∂xfl =∞kOÑÙ KÕÜ«Ú@‰õΩ J#∞ãiOK«∞ Ñ Œúu ( 2 )1) "åºáê~° âı+=Ú 2) xHõ~° QÆ∞}[ Ñ Œúu (Net Product Method)

3) xHõ~° ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 4) q Õj xÅfiÅ∞117. =∂#"åaè=$kÌ ã∂p x~å‡} „Ñ è•# teÊ ( 2 )

1) Ñ≤.P~ü.„|LJ#O Œ 2) =∞ÇÏ|∂Éò–LÖò–ÇÏH± 3) q.ÔH.P~ü.q.~å=Ù 4) P~ü.Zãπ.¿ã<£118. GNP J#QÍ ( 4 )

1) NNP + „Ñ «ºHõΔ Ñ#∞flÅ∞ 2) NNP + ZQÆ∞=∞ «∞Å∞3) NNP + Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ 4) NNP + «~°∞QÆ∞ ŒÅ

119. =º+≤ì P^•Ü«∞O nxH ã=∂#O ( 4 )1) GNP - «~°∞QÆ∞ ŒÅ 2) NNP - Ñ#∞flÅ∞3) NI + |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ { ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ =∞iÜ«Ú HÍ~˘Ê~@∞ Ñ#∞fl4) NI + |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ – ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ =∞iÜ«Ú HÍ~˘Ê~@∞ Ñ#∞fl

Civils 1995

120. áÈbãπ _çáê~üì"≥∞O\ò ÃÑ„\’eOQ∑ (Patrolling) ÔH· LÑÜ≥∂yOKÕ HÍ~°∞ U~°Hõ"≥∞ÿ# =ã∞Î=Ù? ( 4 )

1) ãOã÷Å∞ „ÑÉèí∞`åfixH q„Hõ~ÚOKå~Ú HÍ|\˜ì JOu=∞=ã∞Î=Ù 2) „ÑÉèí∞ «fiO uiy q„Hõ~ÚOK« Œ∞HÍ|\˜ì qxÜ≥∂QÆ=ã∞Î=Ù

3) Õâ◊OÖ’ =¸Å èŒ# HõÅÊ#‰õΩWk ^ÀÇÏ ŒÑ_»∞#∞ HÍ|\ì =¸Å èŒ#=ã∞Î=Ù

4) D HÍ~°∞ ãÇÜ«∞O`À áÈbãπ ¿ã=Å∞ qxÜ≥∂yOK«|_» å~Ú HÍ|\ì Wk =∞ 茺O «~° =ã∞Î=Ù

121. „HOk"åxx [ « KÕÜ«∞O_ç (2)

List - I List - II

Z. L «ÊuÎ Ñ Œúu 1. =ã∞Î=Ù L «ÊuÎÖ’ L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ∞ á⁄O Õ P^•Ü«∞"≥Ú «ÎO

a. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu 2. ãO= «û~°HÍÅOÖ’ JOu=∞=ã∞οã=Å L «ÊuÎ "≥Ú «ÎO

ã≤. P^•Ü«∞ Ñ Œúu 3. JOu=∞=ã∞Î=ÙÅ =∞iÜ«Ú =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅ L «ÊuÎ qÅ∞="≥Ú «ÎO

_ç. Ô~O_»∞™ê~°∞¡ ÖH¯OÑÙ 4. qxÜ≥∂QÆ, ÃÑ@∞ì|_ç =ã∞Î=ÙÅÃÑ· „ÃÑ·"Õ\ò „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O

Z. a. ã≤. _ç Z. a. ã≤. _ç1) 1 4 2 3 2) 2 4 1 3

3) 2 1 3 4 4) 1 3 2 4

122. GNPMP

´ 1, 92,866 HÀ@∞¡ (3)

ã≤÷~°=¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO ´ 13,371, HÀ@∞¡, xHõ~°q Õj HÍ~°HÍ^•Ü«∞O ´ –975 HÀ@∞¡ J~Ú Õ NDPMP

ZO «

1) ~°∂. 1,78,520 HÀ@∞¡ 2) ~°∂. 2,07,212 HÀ@∞¡ 3) ~°∂. 1,80,470 HÀ@∞¡ 4) 2,05,262 HÀ@∞¡

Civils 1996

123. „ÑÉèí∞ «fi |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ xHõ~° ÕjÜ«∞ L «ÊuÎÖ’ ÉèÏQÆOHÍ Œ∞ ZO Œ∞=Å¡ (4)

1) „ÑÉèí∞ «fi q∞zÛ |Çï=∞ «∞ÅQÆ∞@KÕ 2) "åi J=HÍâ◊=ºÜ«∞O ''ã∞#fl——

3) WÖÏO\ K≥e¡OÑÙÅ∞ „QÆÇ≤Ï «Å‰õΩ KÕ~°=Ù

4) „ÑÉèí∞ «fiO K≥e¡Oz# "å\H | Œ∞Å∞QÍ ZÖÏO\ =ã∞Î ¿ã=Å∞ L «ÊuÎ HÍ=Ù

ECONOMY

z~°Orq 165 Cell : 9490942125, 9959513530

124. [ «KÕÜ«∞O_ç (2)

Z. ã≤÷~°=¸Å èŒ#qxÜ≥∂QÆO 1. Gross Output JO «ó Ñi„â◊=∞Å H˘#∞QÀÅ∞

a. Value added 2. Closed Economy *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

ã≤. "åºáê~°O#∞Oz xHõ~° P^•Ü«∞O 3. «~°∞QÆ∞ ŒÅ

_ç. ÕjÜ«∞ L «ÊuÎ 4. x – m

Z a ã≤ _ç Z a ã≤ _ç1) 3 1 2 4 2) 3 1 4 2

3) 1 3 4 2 4) 1 3 2 4

125. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}OKÕO Œ∞‰õΩ LÑÜ≥∂yOKÕ Ñ Œú «∞Å∞ (4)

1. xHõ~° L «ÊuÎ Ñ Œúu 2. xHõ~° P^•Ü«∞Ñ Œúu 3. =ºÜ«∞ =∞kOÑÙÑ Œúu

1) 2 =∂„ «"Õ∞ 2) 1   2 3) 3 =∂„ «"≥∞ 4) 1, 2   3

Civils 1997

126. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JH“O@¡ J ŒºÜ«∞#O =Å¡ „ÑÜ≥∂[#O Z‰õΩ¯=ÙQÍ LOk. ZO Œ∞=Å##QÍ (4)

Z. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ãOÜ≥∂QÆO, Ñi=∂}OÖ’ =K≥Û =∂~°∞ÊÅ#∞ ≥Å∞ÑÙ#∞

a. ã=∂[OÖ’ qq èŒ =~åæÅ=∞ 茺 *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ ÑOÑ≤}x ≥Å∞ÑÙ#∞

ã≤. qxÜ≥∂QÆO, ÃÑ@∞ì|_»∞Å=∞ 茺 *ÏfÜ«∞=ºÜ«∞O Uq èŒOQÍ qÉèílOK«|_çOk ≥Å∞ÑÙ#∞

1) Z   a 2) a   ã≤ 3) Z   ã≤ 4) Z, a   ã≤

127. „HOk P^•Ü«∂ʼnõΩ ãO|OkèOz (4)

1. =º+≤ì P^•Ü«∞O 2. =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O

3. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O

"å\Ñi=∂}OÖ’ «QÆ∞æK«∞#fl „Hõ=∞OÖ’ (Descending order) ãÔ~·#k Uk.

1) 1, 2, 3 2) 2, 3, 1 3) 3, 2, 1 4) 3, 1, 2

128. 1970–71Ö’ P ãOIIÑÙ èŒ~°Ö’¡ NDP ~°∂. 34,328 HÀ@∞¡ , 1976–77 èŒ~°Ö’¡ NDP ~°∂. 66,561 HÀ@∞¡.

1976–77 ãO.Ö’ NDP 1970–71 èŒ~°Ö’¡ ~°∂. 40,395 HÀ@∞¡. J~Ú Õ "åãÎ= NDP ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ ZO «? (2)

1) K≥ÑCHÀ «y#O «QÍ ÃÑ~°QÆÖË Œ∞ 2) ~°∂. 6067 HÀ@∞¡, 3)~°∂. 31,193 HÀ@∞¡ 4) ~°∂. 66, 561 HÀ@∞¡

Civils 1998

129. xÜ«∞q∞ « Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ (Closed Economy) q Õj"åºáê~°O LO_» Œ∞. JÖÏO\ ãO Œ~°ƒùOÖ’ „HOk"åxÖ’

ãÔ~·#k Uk? (1)

1) GDP=GNP 2) GDP>GNP 3) GDP<GNP 4) GDP # GNP

130. Net National Product (xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ(H Net material Product (xHõ~°Éè∫uHõ L «ÊuÎH Õ_®#∞ „HOk "åxÖ’

Uk ≥Å∞ÑÙ#∞ (1)

Z. NNPÖ’ ¿ã=Å∞ HõÅã≤ LO_»∞#∞ a. NNPÖ’ ¿ã=Å∞ q∞#Ç~ÚOK«|_»∞#∞.

ã≤. NMPÖ’ ¿ã=Å∞ HõÅã≤ LO_»∞#∞. _ç. NMPÖ’ ¿ã=Å∞q∞#Ç~ÚOK«|_»∞#∞.

1) Z =∞iÜ«Ú _ç 2) a =∞iÜ«Ú _ç 3) Z =∞iÜ«Ú ã≤ _ç) a =∞iÜ«Ú ã≤

ECONOMY

z~°Orq 166 Cell : 9490942125, 9959513530

131. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ U ~°OQÆOÖ’ =ºÜ«∞ =∞kOÑÙ Ñ Œúu ^•fi~å *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl QÆ}ã∞Î<åfl~°∞ (3)

1) =º=™êÜ«∞~°OQÆO 2) "≥∞ÿxOQ∑~°OQÆO 3) x~å‡}~°OQÆO 4) ~°"å}Ï~°OQÆO

132. „HOk"åxx [ «KÕÜ«∞O_ç (4)

*Ïa`å – 1 *Ïa`å –2

Z. V.K.R.V.RAO 1. ¿Ñ ŒiHõO JOK«<å

a. ã∞Éèò"≥∞Üü∞ K«„Hõ=iÎ 2. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<å

ã≤. ~å*ÏK≥Å¡Üü∞ 3. Development Planning

_ç. ŒO_≥Hõ~ü   ~å ü 4. HÀâ◊q è•#O

1) Z – 3, a –4, ã≤–2, _ç–1 2) Z –4, a – 3, ã≤ – 2, _ç–1

3) Z – 2, a – 3, ã≤ – 1, _ç– 4 4) Z –2, a – 3, ã≤ – 4, _ç– 1

Civils 1999

133. GNP JO «~°O J<Õk gx=∞ 茺 JO «~åxfl ≥Å∞ÑÙ#∞ (4)

1) GNP =∞iÜ«Ú NNP 2) GNP=∞iÜ«Ú «~°∞QÆ∞ ŒÅ

3) GNP=∞iÜ«ÚGDP

4) QÆi+ìOQÍ L «ÊuÎHÍQÆÅ GNPH "åãÎ=, GNPH =∞ 茺 =º`åºãO (Potential & Actual GNP)

134. ãOHΔ=∞ H˘Å=∂#OQÍ «Åãi GNPH QÆÅ „Ñ è•# Ñiq∞u Uk? (1)

1) «Åãi GNP ÃÑiy# „Ñu™ês ™ê=∂#∞ºÅ r=#„Ñ=∂}O ÃÑ~°QÆHõáÈ=K«∞Û

2) ÃÑiQ [<åÉèÏ#∞ Wk ÖHõ Ö’H fã∞HÀ Œ∞.

3) Láêkè J=HÍâßxfl ÖHõ Ö’H fã∞HÀ Œ∞. 4) „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∂xfl ÖHõ Ö’H fã∞HÀ Œ∞

Civils 2000

135. *Ïa`å 1#∞ *Ïa`å 2`À [ «KÕÜ«∞O_ç? (2)

*Ïa`å – 1*Ïa`å – 1*Ïa`å – 1*Ïa`å – 1*Ïa`å – 1 *Ïa`å –2*Ïa`å –2*Ïa`å –2*Ïa`å –2*Ïa`å –2

Z. "åÅ∂ºU_ÕË_£ 1. ã≤÷~° èŒ~°Å∞

a. <å=∞=∂„ «ÑÙ P^•Ü«∞O 2. L «ÊuÎ =∂„uHõ

ã≤. "åãÎqHõ P^•Ü«∞O 3. Ñ≤OKè«#∞¡

_ç. |kbK≥e¡OÑÙÅ∞ 4. „Ñã∞Î èŒ~°Å∞

1) Z–4, a–2, a–3, _ç–1 2) Z–2 a–4, ã≤–1, _ç–3

3) Z–4, a–2, ã≤–1, _ç–3 4) Z–2, a–4, ã≤–3, _ç–1

136. Value added J#QÍ nx qÅ∞= (3)

1) =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ L «ÊuÎ 2) =ã∞οã=Å#∞O_ç «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ fã≤"ÕÜ«∞QÍ =KÕÛk

3) =ã∞οã=Å qÅ∞= #∞O_ç =∞ 茺O «~° =ã∞οã=Å qÅ∞=#∞ fã≤"Õ¿ãÎ =KÕÛk,

4) L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº L «ÊuÎ

ECONOMY

z~°Orq 167 Cell : 9490942125, 9959513530

137. „HOk"åxÖ’ ãiÜ≥ÿ∞#k Uk? (1)

1) ã∂÷Å *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎÖ’ «~°∞QÆ∞ ŒÅ HõÅã≤ LO@∞Ok

2) "åÅ∂ºÜÕ∞_≥_£Ö’ |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ HõÅã≤ LO\Ï~Ú

3) =º+≤ì P^•Ü«∞OÖ’ ÑOz ÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ HõÅã≤ LO\Ï~Ú

4) =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞OÖ’ =º+≤ì Ñ#∞flÅ∞ Hõeã≤ LO\Ï~Ú

138. 1983–84 èŒ~°Ö’¡ =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GNP 1,92,866 HÀ@∞¡ =∞iÜ«ÚL «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº GNP 1,71,201

HÀ@∞¡, P ãOIIÖ’ „ÑÉèí∞ «fiO K≥e¡Oz# ãaû_ôÅ∞ 5,107 HÀ@∞¡ J~Ú Õ P ãOIIÖ’ Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ ZO «? (2)

1). 31, 879 HÀ@∞ì 2). 26,772 HÀ@∞¡ 3). 21,625 HÀ@∞ì 4). 16, 558 HÀ@∞¡

139. NNPx GNP D ÉèÏQÆO JkèQÆq∞OK≥#∞. (GNP Exceeds NNP by) (4)

1) "≥Ú «ÎO Ñ#∞flÅ∞ 2) „ÑÉèí∞ «fi =ºÜ«∞O

3) |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ 4) ã∂÷Å ÃÑ@∞ì|_ç, xHõ~°ÃÑ@∞ì|_ç =∞ 茺 =º`åºãO.

140. Ç≤ÏO Œ∂=$kú ~@∞ J#QÍ (2)

1) Ç≤ÏO Œ∂ [<åÉèÏ =$kúH ãO|OkèOz#k

2) ~å*òHõ$+‚KÕ LÑÜ≥∂yOK«|_ç#k. ÉèÏ~° « Pi÷Hõ=º=ã÷ =$kú ãfiÉèÏ=OQÆ∂iÛ „Ñ™êÎqã∂Î ãO= «û~åxH 3.5%

LO Œx "åMϺxOz#k.

3) J=∞~°Îº¿ã<£KÕ LÑÜ≥∂yOK«|_ç#k. ÉèÏ~° « Pi÷Hõ=º=ã÷ =$kú ãfiÉèÏ=O QÆ∂iÛ „Ñ™êÎqã∂Î ãO= «û~åxH 3.5%

=$kú LO Œx "åMϺxOz#k.

4) V.K.R.V.RAOKÕ LÑÜ≥∂yK«O|_ç#k. ÉèÏ~° « Pi÷Hõ=º=ã÷ =$kú ãfiÉèÏ=O QÆ∂iÛ „Ñ™êÎqã∂Î ã∞=∂~°∞ 4%

LO Œx "åºMϺxOz#k.

Civils 2001

141. „HOk"åxÖ’ ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O#∞ QÆ}OKÕãOã÷ Uk (2)

1) NCAER 2) CSO 3) NSS 4) RBI

142. Assertion (A) : |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÖ’¡ ÉèÏQÆOHÍ Œ∞,

Reason (R) : |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ J<Õq L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ ¿ã=ʼnõΩKÕ¿ã K≥e¡OÑÙÅ∞ HÍ=Ù (1)

1) A =∞iÜ«Ú R ãiÜ≥ÿ∞#"Õ, =∞iÜ«Ú R, A‰õΩ ãÔ~·# q=~°},

2) A =∞iÜ«Ú RÅ∞ ãiÜ≥ÿ∞#"Õ, HÍx R, A ‰õΩ ãÔ~·# q=~°} HÍ Œ∞

3) AãÔ~·#k =∞iÜ«Ú R ãÔ~·#k HÍ Œ∞ 4) A ãÔ~·#kHÍ Œ∞ R ãÔ~·#k

143. ¢ÃÑ·"Õ\ò HÍ~ÀÊ~\ò ~°OQÆO Ü≥ÚHõ á⁄ Œ∞ÑÙ#∞ ã∂zOKÕq (2)

1) HõOÃÑh "≥Ú «ÎO ÖÏÉèÏÅ∞ 2) ÑOz ÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞

3) =ºÜ«∂xH q∞Oz# ÖÏÉèÏÅ∞ 4) "å\Ï^•~°¡‰õΩ K≥e¡OKÕ _çq_≥O_»∞¡

144. XHõ Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ xHõ~°*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O $20 "ÕÅ q∞eÜ«∞#∞¡, Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ $ 2000 g∞,

ãaû_ôÅ∞ $ 1000q∞, [<åÉèÏ 150 g∞, J~Ú Õ L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ZO «? (2)

1) $ 21,000q∞eÜ«∞#∞¡ 2) $19,000 q∞e 3) $ 23,000 4) $ 22,000

ECONOMY

z~°Orq 168 Cell : 9490942125, 9959513530

Civils 2002

145. P^•Ü«∞ =∞kOÑÙ Ñ ŒúuÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl JOK«<å"Õã≤#ÑÙ_»∞ „HOk "åxÖ’ XHõ\ ÉèÏQÆO HÍ Œ∞ (4)

1) ÉèÏ@Hõ P^•Ü«∞O 2) ÑOzÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ 3) q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞O 4) Ñ≤OKè«#∞¡

146. XHõ Pi÷Hõ=º=ã÷‰õΩ ãO|OkèOz „HOk ã=∂Kå~°O W=fi|_ç#k (3)

qxÜ≥∂QÆO 5000/– ã¨∂÷ÅÃÑ@∞ì|_ç 1000/–

„ÑÉèí∞ «fi H˘#∞QÀà◊√¡ 800/– ZQÆ∞=∞ «∞Å∞ 600/–

kQÆ∞=∞ «∞Å∞ 800/– «~°∞QÆ∞ ŒÅ 250/–

J~Ú Õ =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GNP ZO «?

1) 7100 2) 6850 3) 6600 4) 6350

147. ÉèÏ~° « áêi„âßq∞Hõ =$kú~@∞ 6%=∞x TÇ≤ÏOK«O_ç. Õâ◊ GDPÖ’ áêi„âßq∞Hõ ~°OQÆO "å~°∂ 25% J~Ú Õ Õâ◊

GDP =$kúÖ’ áêi„âßq∞Hõ =$kú ZO «? (4)

1) 3% 2) 2.5% 3) 2% 4) 1.5%

148. „HOk "åMϺ<åÖ’¡ ãÔ~·#k Uk (3)

Z. XHõ Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ L`åÊ ŒHõ ™ê=∞~°÷ºO ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞O ŒO>Ë ã∂÷Å ¢ÃÑ·"Õ\ò ÕjÜ«∞ ÃÑ@∞ì|_ç «~°∞QÆ∞ ŒÅ#∞ JkèQÆq∞OK«∞#∞

a. „ÑÉèí∞ «fi |∞∞}ÏÅÃÑ· =_ô¤ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ ÉèÏQÆO HÍ Œ∞, HÍx =º+≤ªP^•Ü«∞OÖ’ ÉèÏQÆO.

ã≤. W<≥fiO@sÅ∞ qãÎiOKÕH˘nÌ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ LÑãOÇ~°O [iy#@∞¡

_ç. #∂# « WO_»∞¡ H˘#∞QÀÅ∞ ÃÑ@∞ì|_çÖ’ ÉèÏQÆOQÍ GNPÖ’ fã∞H˘O\Ï~°∞.

1) Z =∞iÜ«Ú a 2) ã≤ =∞iÜ«Ú _ç 3) Z, a =∞iÜ«Ú _ç 4) Z, ã≤ =∞iÜ«Ú _ç

Civils 2003

149. =∂Ô~¯\ò èŒ~°Ö’¡ GNP 10,000/– xHõ~° q Õâ◊HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O 1000/–, Ñ~ÀHõΔÑ#∞flÅ∞ 800/–, ãaû_ôÅ∞ 500/–

«~°∞QÆ∞ ŒÅ 1000/–, J~Ú# GDPMP

ZO «? (1)

1) 9000 2) 4,000 3) 7,700 4) 13, 300

150. *Ïa`å 1#∞, *Ïa`å 2`À [ «Ñ~°∞K«∞=Ú (2)

*Ïa`å – 1*Ïa`å – 1*Ïa`å – 1*Ïa`å – 1*Ïa`å – 1 *Ïa`å –2*Ïa`å –2*Ïa`å –2*Ïa`å –2*Ïa`å –2

Z. =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO 1. L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Œ$ëêìº NI ÖH¯OKÕ@ÑC_»∞ QÆ}™êÎ~°∞

a. ãaû_ôÅ∞ 2. =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞O ÖH¯OKÕ@ÑC_»∞ q∞#ÇW™êÎ~°∞.

ã≤. =º+≤ìÑ#∞flÅ∞ 3. =º+≤ì =ºÜ«∂xfl ÖH¯OKÕ@ÑÙ_»∞ q∞#ÇW™êÎ~°∞

_ç. =º+≤ì á⁄ Œ∞ÑÙ 4. NNP ÖH¯OKÕ @ÑC_»∞ q∞#Ç~ÚOK«|_»∞#∞

Z a ã≤ _ç Z a ã≤ _ç

1) 3 1 2 4 2) 4 1 2 3

3) 3 2 1 4 4) 4 2 1 3

ECONOMY

z~°Orq 169 Cell : 9490942125, 9959513530

151. „HOk"åxH ãO|OkèOz ãÔ~·#k Uk? (4)

Z. èŒ~°Å∞ ÃÑiQHÍÅOÖ’ „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡ NNP, ã≤÷~° èŒ~°Ö’¡ NNP HõO>Ë «‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok.

a. èŒ~°Å∞ ÃÑiQHÍÅOÖ’ „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡ NNP, ã≤÷~° èŒ~°Ö’¡ NNPHõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok.

ã≤. èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ ŒÅ`À ãO|O èŒOÖˉõΩO_® „Ñã∞Î « èŒ~°Ö’¡ NNP, ã≤÷~° èŒ~°Ö’¡ NNP ã=∂#OQÍ LO_»∞#∞.

_ç. èŒ~°Ö’¡ =∂~°∞Ê ÖË#ÑC_»∞ (Stable Pirces) „Ѩã¨∞Î « èŒ~°Ö’¡ NNP, ã≤÷~° èŒ~°Ö’¡ NNP ã=∂#OQÍ LO_»∞#∞.

1) Z =∞iÜ«Ú a 2) Z =∞iÜ«Ú ã≤ 3) a =∞iÜ«Ú ã≤ 4) a =∞iÜ«Ú _ç

152. 1985 #∞O_ç 1995 ãO= «û~åxH GNP 1000 HÀ@¡#∞O_ç 1500 HÀ@¡‰õΩ ÃÑiÔQ#∞. W Õ HÍÅOÖ’ èŒ~°Åã∂p

100#∞Oz 200H ÃÑiÔQ#∞. J~Ú Õ 1985 èŒ~°ÅÖ’ 1995 <å\GNPZO «? (2)

1) 1000 HÀ@∞¡ ~°∂. 2) 750 HÀ@∞¡ ~°∂. 3) 1500 HÀ@∞¡~°∂. 4) 500 HÀ@¡ ~°∂.

153. |kb K≥e¡OÑÙÅ∞, Capital gains, K«@ì =ºu~Y HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ ãO|OkèOz ãiÜ≥ÿ∞#k Uk (2)

1) |kb K≥e¡ÑÙÅ∞, ÔHÑ≤@Öò ÔQ~Ú<£û Å#∞ HõeÊ, K«@ì=ºu~Y HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎÖ’ q∞#Ç~Ú™êÎ~°∞.

2) |kb K≥e¡OÑÙÅ∞, HÑ≤@Öò ÔQ~Ú<£û, K«@ì =ºu~YHÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ #∞Oz q∞#Ç~Ú™êÎ~°∞.

3) |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ HõeÑ≤, HÑ≤@Öò ÔQ~Ú<£û K«@ì =ºu~Y HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ #∞O_ç q∞#Ç~Ú™êÎ~°∞.

4) D =¸_»∞ =∂Ô~¯\ò HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎÖ’ HõÅ∞ÑÙ`å~°∞.

154. ÉèÏ~° « Õâ◊ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xH „Ñ è•# P è•~°O (3)

1) „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO 2) kfifÜ«∞ ~°OQÆO 3) «$fÜ«∞ ~°OQÆO 4) q Õj~°OQÆO

Civils 2004 & 2005

155. „HOk"åxÖ’ XHõ\ «ÑCQÍ W=fi|_çOk. Jk Uk (4)

1) *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ´ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêì xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ

2) NNP = GNP - D 3) =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ NDP L «ÊuÎ HÍ~°Hõ Å Ys Œ∞ Œ$ëêìº NDP{ xHõ~° Ѩ~ÀHõΔ Ñ¨#∞flÅ∞

4) GNP = GNP – xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O

156. Pi÷Hõ=º=ã÷Ö’ GDP "åi¬Hõ =$kú~@∞ 5%, "åi¬Hõ [<åÉèÏ =$kú~@∞ 2%, "åi¬Hõ «~°∞QÆ∞ ŒÅ 0.1% HÍQÍ, "åi¬HõOQÍ

«Åãi GDP ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ ZO « (4)

1) 2.4% 2) 2.5% 3) 2.9% 4) 3.0%

Civils 2006157. L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº xHõ~° *ÏfÜ≥∂ «ÊuÎ (NNP

FC)Ö’ ÉèÏQÆO HÍxk (3)

1) ÑOz ÃÑ@ì|_»x ÖÏÉèÏÅ∞ 2) ÉèÏ@HõO 3) «~°∞QÆ∞ ŒÅ 4) =_ô¤

158. ~°∂. 1000 qÅ∞=QÆÅ XHõáê„`«#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ~°∂. 500 qÅ∞=QÆÅ ~åyx, 100~°∂. qÅ∞=QÆÅ W`«~°

"≥∞\©iÜ«∞Öò#∞ LÑÜ≥∂yOz, "Õ «<åÅ∞QÍ 100~°∂. K≥e¡OK≥#∞. J~Ú ÕL «ÊuÎ „Ñ„HÜ«∞Ö’ Value Added ZO «?

(4)

1) 1000/– 2) 500/– 3) 400/– 4) 300/–

159. „HOk"åxÖ’ ãiÜ≥ÿ∞#k Uk (1)

1) P^•~° ãO= «û~°OÖ’, „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ GDP, ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ GDP XHÖÏ LO_»∞#∞

2) „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ GDPJ<Õk P è•~°ãOII èŒ~°ÅÖ’ JOu=∞ L «ÊuÎx ÃÇÏzÛ¿ãÎ =K«∞Û#∞.

3) ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ GDP J<Õk P è•~° ãOII èŒ~°ÅÖ’ JOu=∞ L «ÊuÎx ÃÇÏzÛ¿ãÎ =K«∞Û#∞.

4) „Ñã∞Î « ãOII èŒ~°ÅÖ’, „Ñã∞Î « èŒ~°ÅÖ’ GDP, ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ GDP XHÖÏ LO_»∞#∞.

ECONOMY

z~°Orq 170 Cell : 9490942125, 9959513530

1) 1   3 2) 1   2 3) 3   4 4) 2   4

160. ÉèÏ~° « Õâ◊O 2003–04Ö’ "åãÎ= GDP 8% =$kúx JkèQÆq∞OzOk. J~Ú Õ QÆ «OÖ’ U =¸_»∞ãO= «û~åÅ∞ "åãÎ=

GDP 8% HõO> Z‰õΩ¯=QÍ #"≥∂ ≥·Ok. (1)

1) 1967–68, 1975–76 =∞iÜ«Ú 1988–89 2) 1966–67, 1980–81, 1994–95

3) 1955–56, 1982–83,   2001–02 4) 1972–73, 1985–86, 1999–2000

161. „HOk"åxx ÑijeOz HÀ_£#∞LÑÜ≥∂yOz ãiÜ≥ÿ∞#k Z#∞flH˘#O_ç. (4)

Assertion (A) : „ Œ"ÀºÅƒù} HÍÅOÖ’ "åãÎ= P^•Ü«∞O „ Œ=º P^•Ü«∞O HõO> Z‰õΩ¯=

Reason (R) : "åãÎ= P^•Ü«∞O ´ „ Œ=º P^•Ü«∞O / èŒ~°Å ã∂p

1) A =∞iÜ«Ú R ãiÜ≥ÿ∞#"Õ. R J<Õk A H ãiÜ≥ÿ∞# q=~°}

2) A =∞iÜ«Ú R ãiÜ≥ÿ∞#"Õ HÍx R J<Õk A H ãiÜ≥ÿ∞# q=~°}HÍ Œ∞

3) A ãiÜ≥ÿ∞#k HÍx R «ÑC 4) A «ÑC HÍx R ãiÜ≥ÿ∞#k

162. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JOK«<åÅ∞ nxÃÑ· P è•~°Ñ_ç L#flq (3)

1) net Income Method =∂„ «"≥∞ 2) net out put Method =∂„ «"≥∞

3) net Income, net output, =∞iÜ«Ú net expenditure methods 4) net Expenditure method =∂„ «"≥∞

163. ÃÑ·#∞#fl Pie-chartÖ’ GDP Ö’ qq èŒ~°OQÍÅ "å\Ï e=fi|_≥#∞. J=~ÀÇÏ} „Hõ=∞OÖ’ „HOk~°OQÍÅ#∞ J=∞~°ÛO_ç.

(2)

1) «$fÜ«∞~°OQÆO

2) kfifÜ«∞ ~°OQÆO

3) „áê äŒq∞Hõ ~°OQÆO

x~å‡}O

qxÜ≥∂QÆ =ã∞Î=ÙÅ∞

=º=™êÜ«∞O

=¸Å^èŒ#=ã¨∞Î=ÙÅ∞

"≥∞ÿxOQ∑

J_»=ÙÅ∞

¿ã"å~°OQÆO

ECONOMY

z~°Orq 171 Cell : 9490942125, 9959513530

1) 1, 2, 3 2) 1, 3, 2 3) 3, 1, 2 4) 3, 2, 1

Civils 2007

164. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JH“O@¡Ö’ „HOk"åxÖ’ Õxx fã∞‰õΩO\Ï~°∞ (3)

Z) ¿+~°∞¡, ÉÏO_»∞¡ H˘#∞QÀÅ∞ (Purchase of shares and bonds)

a) Ô~ã≤_≥x¬Ü«∞Öò ÃÑ@∞ì|_ç qÅ∞= (Value of residential Investment)

ã≤) ãfiÜ«∞O qxÜ≥∂QÆ L «ÊuÎ qÅ∞= (Value of production for self consumption)

_ç) =∞ 茺O «~° =ã∞Î=ÙÅ qÅ∞= (Value of Intermediate goods)

1) Z   a 2) a =∂„ «"Õ∞ 3) a   ã≤ 4) ã≤   _ç

165. „HOk "åHͺÅ#∞ ÑijeOz HÀ_£#∞ÑÜ≥∂yOz ãiÜ≥ÿ∞# ^•xx Z#∞flH˘#O_ç (4)

Assertion (A) : GNP ZÅ¡ÑÙ_»∂ GDP HõO> Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok

Reason (R) : GNP x á⁄O ÕO Œ∞‰õΩ GDPH NFIA KÕ~°∞™êÎ~°∞

Codes :

1) A =∞iÜ«Ú R Ô~O_»∞ ãiÜ≥ÿ∞#"Õ. =∞iÜ«Ú R J<Õk A H ãiÜ≥ÿ∞# q=~°}

2) A =∞iÜ«Ú R Ô~O_»∂ ãiÜ≥ÿ∞#"Õ. HÍx A H R ãiÜ≥ÿ∞# q=~°} HÍ Œ∞.

3) A ãiÜ≥ÿ∞#k R «ÑCQÍ LOk

4) A «ÑCQÍ LOk R ãiÜ≥ÿ∞#k

166. „HOk ~°OQÍÅÖ’ 2005–06 ãOIIxH "åãÎ= GDPÖ’ Jq JOkOKÕ "å\ÏÅ∞ |\ì ãÔ~·# J=~ÀÇÏ} „Hõ=∂xfl

Z#∞flH˘#O_ç (4)

1. =º=™êÜ«∞O J#∞|O èŒ~°OQÍÅ∞ 2. Ñi„â◊=∞

3. x~å‡}O 4. Hõ=¸ºx\©, ™ê=∂lHõ =ºHÎQÆ « ¿ã=Å∞

1) 1–4–3–2 2) 1–2–4–3 3) 2–1–3–4 4) 2–1–4–3

Civils 2008

167. Value of output =∞iÜ«Ú Value - addedH =∞ 茺 Õ_®#∞ „HOk"åxÖ’ XHõ\ ≥Å∞ã∞H˘#∞@^•fi~å „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û (1)

1) =∞ 茺O «~° L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ qÅ∞= (Value of Intermediate inputs)

2) xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ qÅ∞= (Value of net indirect Taxes)

3) kQÆ∞=∞ «∞ÅqÅ∞= (Value of Imports)

4) ã≤÷~°=¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO (Value of consumption of fixed capital)

168. „HOk JOâßʼnõΩãO|OkèOz (1)

<å=∞=∂„ «ÑÙ GNP =∂~°∞Ê âß «O ´ 1.8

[<åÉèÏ =∂~°∞Ê âß «O ´ 0.5

èŒ~°Å™ê÷~Ú =∂~°∞Ê âß «O ´ 1.3

ECONOMY

z~°Orq 172 Cell : 9490942125, 9959513530

"åãÎ= «Åãi GNP =∂~°∞Ê âß «"≥∞O «

1. ã∞#fl 2. 0.5 3. 1.0 4. 1.3

169. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O #∞Oz =ºÜ«∞~å› •Ü«∞O á⁄O ÕO Œ∞‰õΩ (1)

1. P^•Ü«∞ÑÙ Ñ#∞fl q∞#Ç~ÚOz |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ KÕ~åÛe

2. P^•Ü«∞ÑÙ Ñ#∞fl q∞#Ç~ÚOz |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ ‰õÄ_® q∞#Ç~ÚOKåe

3. P^•Ü«∞ÑÙ Ñ#∞fl KÕiÛ |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ ‰õÄ_® KÕ~åÛe

4. P^•Ü«∞ÑÙ Ñ#∞fl KÕiÛ |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ q∞#Ç~ÚOKåe.

170. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JH“O\OQ∑Ö’ ã∂÷Å"≥Ú`åÎÅ∞ xHõ~° "≥Ú`åÎÅ∞ (Gross Aggregates and net aggregates)ʼnõΩ =∞ 茺

Õ_® (2)

1. xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ qÅ∞= 2. ã≤÷~° =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆ qÅ∞=

3. =∞ 茺O «~° qxÜ≥∂QÆ qÅ∞= 4. JOu=∞ qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞ qÅ∞=

Civils 2009

171. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ "≥Ú`åÎʼnõΩ ã¨O|OkèOz =∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ qÅ∞=‰õΩ, L «ÊuÎHÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº qÅ∞=‰õΩ Õ_® Uk

(2)

1. ã≤÷~° =¸Å èŒ# qxÜ≥∂QÆO 2. ãaû_ôÅ∞ áÈ#∞ xHõ~° Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ qÅ∞=

3. xHõ~° q Õj HÍ~°Hõ P^•Ü«∞O4. Ñ~ÀHõΔ Ñ#∞flÅ∞ áÈ#∞ ãaû_ôÅ∞ qÅ∞=

172.. =º+≤ì P^•Ü«∞O 57,000 ~°∂II =º+≤ì Ñ#∞flÅ∞ ~°∂II 9,000/– qxÜ≥∂QÆO ~°∂II 43,000/– =_ô¤ K≥e¡OÑÙÅ∞ ~°∂II

10,000/–, =º+≤ì á⁄ Œ∞ÑÙ 40,000. J~Ú Õ =ºÜ«∞~°› •Ü«∞O (3)

1. ~°∂II 50,000/– 2. ~°∂II 47,000/– 3. ~°∂II 48,000/– 4. ~°∂II40,000/–

173. „H˜Ok "åxÖ’ U ã¨O= «û~°OÖ’ ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº GDP J «ºkèHõ =$kú ~@∞#∞ Hõeæ LOk. (1)

1. 2006–07 2. 2005–06 3. 2004–05 4. 2007–08

174. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ 9=, 10= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõÅÖ’ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº GDP =$kú ˆ~@∞ #"≥∂ ≥·Ok (2)

1. 6.0% – 8.0% 2. 5.5% – 7.8% 3. 5.5% – 7.4% 4. 5.8% – 8.5%

175. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ 10= ÑOK«=~°¬ „Ñ}ÏoHõ‰õΩ ãO|OkèOz U ãO= «û~°OÖ’ J «ºkèHõ «Åãi P^•Ü«∞ =$kú ~@∞ #"≥∂ ≥·Ok

(4)

1. 2003–04 2. 2004–05 3. 2005–06 4. 2006–07

176. ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O JOK«<åʼnõΩ ãO|OkèOz Ñiq∞u Uk (2)

Z. „ Œ"Õº «~° ~°OQÆOÖ’ L «ÊuÎ

a. z#fl L «ÊuÎ •~°∞Å∞ =∞iÜ«Ú QÆ$ÇÏ~°OQÆ ãOã÷Å #∞Oz ã=∂Kå~°O ÅÉèíºO HÍHõáÈ=_»O

ã≤. x"ÕkOK«|_»x K«@ì =ºu~Hõ „ Œ=ºO

_ç. „ Œ"ÀºÅƒù}O

1. Z,a,ã≤ _ç 2. Z,a ã≤ 3. a ã≤ 4. Z _ç

ECONOMY

z~°Orq 173 Cell : 9490942125, 9959513530

GROUP - I =∂ki „Ñâ◊flÅ∞

1. *ÏfÜ«∞^•Ü«∞=Ú#∞ x~°fizOz, U q èŒOQÍ JOK«<å "Õ™êÎ~À ≥ÅÑO_ç.

2. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ÑÙ JOK«<åÅ#∞ ¿Ñ~˘¯x, =∞kOKÕ@ÑÙÊ_»∞ q∞#Ç~ÚOKÕ JOâßÅ∞ ≥ÅÑO_ç.

3. ÉèÏ~°`« Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OÖ’ =zÛ# x~å‡}Ï`«‡Hõ =∂~°∞ÊÅ#∞ q=iOz ZO^Œ∞‰õΩ LáêkèxÃÑOK«ÖËHõáÈ=ÙK«∞#fl^À ≥ÅÑO_ç.

4. ÉèÏ~° « Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ qq èŒ ~°OQÍÅÖ’ P è•~°Ñ_ç# „âßq∞‰õΩÅ∞ âß «O =∂~°∞Ê Z\Ï¡ LOk? D ãfi~°∂ÑOÖ’=∂~°∞Ê fã∞‰õΩ~å=_®xH fã∞HÀ=Åã≤# K«~°ºÅ∞ ã∂zOK«O_ç?

5. «Åãi P^•Ü«∞O =$kú, èÀ~°}∞Å∞ ™êfi «O„`åºxH ÑÓ~°fiO, ™êfi «O„ «ºO «~°∞"å « U q èŒOQÍ L<åfl~Ú?

6. =∂#"åaè=$kú ã∂z x~å‡}OÖ’ fã∞‰õΩ<Õ JOâßÅ∞ ¿Ñ~˘¯x =∂#"åaè=$kúÖ’ ÉèÏ~° ü H©Δ}ã∞ÎO^•? qâı¡+≤OK«∞=Ú.

7. PO„ èŒ„Ñ Õâò#∞ Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x =$kúH, =∂#"åaè=$kúH QÆÅ ãO|O è•xfl qâı¡+≤OK«∞=Ú.

8. GDI Ö’x JOâßÅ#∞ ¿Ñ~˘¯x, D =∞ 茺 HÍÅOÖ’x GDI Ö’ ÉèÏ~° ü ™ê÷#O ZÖÏ LOk?

9. qq èŒ ~å„ëêìÅÖ’ =∂#"åaè=$kú ã∂pÅ#∞ ãiáÈeÛ 2001 NHDR Ö’ =ÚMϺOâßÅ#∞ ≥ÅÑO_ç.

10. ''ÉèÏ~° üÖ’ =∂#"åaè=$kú ÑÙ~ÀQÆux ≥eÑ≤, P kâ◊QÍ ÉèÏ~° ü fã∞‰õΩO@∞#fl K«~°ºÅ∞—— q=iOK«O_ç.

REFERENCE BOOKS

NATIONAL INCOME A.P. ECONOMY

1. DUTT & SUNDARAM - INDIAN ECONOMY 1. SOCIO-ECONOMIC SURVEY 2008-09

2. MISRA & PURI 2. A.P. Pi÷Hõ ãOã¯~°}Å∞

3. ÉèÏ~° « Pi÷Hõ =º=ã÷ – ã=∞ãºÅ∞ 3. 50 years of A.P.

4. II BA (Telugu Academy) 4. Current DATA

5. Macro Economics - Dhingra

6. Economic Survey 2008-09 (India)

ECONOMY

z~°Orq 174 Cell : 9490942125, 9959513530

PRACTICE TEST1. ™êfi`«O„`åºxH˜ ѨÓ~°fiO ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∂xfl

âß„ã‘ÎÜ«∞ Ѩ^ŒúuÖ’ JOK«<å "Õã≤#k Z=~°∞?

1. V.K.R.V.~å=Ù 2. ^•^•ÉèÏ~Ú <Ò~Àl

3. P.C.=∞ǨÏÖò<˘aãπ 4. J.R.Ç≤ÏH±û

2. ^ÕjÜ«∞ L`«ÊuÎ J#QÍ?

1. Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ã¨iÇ¨Ï Œ∞ÌÅÖ’ ÕjÜ«ÚÅKÕ KÕÜ«∞|_Õ L «ÊuÎ.

2. ^Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅÖ’ ^ÕjÜ«ÚÅ∞ =∞iÜ«Ú

W`«~°∞ÅKÕ KÕÜ«∞|_Õ L`«ÊuÎ.

3. ÕjÜ«ÚÅKÕ Õâ◊OÖ’ÑÅQÍx ÕâßÅ |Ü«∞@QÍx KÕ¿ã L «ÊuÎ

4. Õâ◊ Éè∫QÀoHõ ãiÇÏ Œ∞ÌÅÖ’ W «~°∞Å =∂„ «"Õ∞ KÕ¿ã L «ÊuÎ.

3. ÉèÏ~°`« Pi÷H õ =º=㨠÷Ö’ kfifÜ«∞ ~°OQÆ=Ú ^Õxx Hõey

LO_»ÖË^Œ∞.

1. `«Ü«∂s ~°OQÆ=Ú 2. x~å‡}=Ú

3. QÆ#∞Å∞ „`«=fiHõO 4. q^Œ∞º`ü Qͺãπ, h\˜ ã¨~°Ñ¶¨~å

4. =∂Ô~¯\ò ^èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° ^ÕjÜ≥∂`«ÊuÎ nxH˜ ã¨=∂#=Ú?

1. GNP-=¸Å^èŒ# qxÜ≥∂QÆ=Ú

2. GNP-xHõ~° q^ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O

3. GDP-=¸Å ^èŒ# qxÜ≥∂QÆ=Ú

4. GDP+xHõ~° q^ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O

5. V.K.R.V. ~å=Ù ^ÕxH˜ Z‰õΩ¯= ¿ã=Å∞ JOkOK≥#∞?1. ã¨OˆHΔ=∞ J~°÷âßGO2. áêH˜ΔHõ ã¨=∞`Òź ã¨=∞`Òź qâı¡+¨}3. *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∞ JH“O@∞¡ 4. ¿Ñ^ŒiHõ=Ú

6. ã¨∂÷Å *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎH˜, ã¨∂÷Å ^ÕjÜ≥∂`«ÊuÎH˜ =∞^茺QÆÅ `Õ_®nxH˜ ã¨=∂#=Ú?1. ã¨∂÷Å q^Õj ÃÑ@∞ì|_ç 2. xHõ~° ZQÆ∞=∞`«∞Å∞3. xHõ~° q^ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞=Ú 4. xHõ~° q^Õj ÃÑ@∞ì|_ç

7. „HOk "åxÖ’ q «Î =º=Ç~°=Ú(Financial Transaction) Uk?1. áê¡\ò (Plot) H˘#∞QÀÅ∞ J=∞‡Hõ=Ú2. PǨ~°^è•<åºÅ H˘#∞QÀÅ∞ J=∞‡Hõ=Ú3. Éèí=#=Ú H˘#∞QÀÅ∞, J=∞‡Hõ=Ú4. ¿+~°∞¡ J=∞‡Hõ=Ú, H˘#∞QÀÅ∞.

8. [<åÉèÏ =$kú ˆ~@∞ 2%, ã¨∂÷Å *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎ =$kúˆ~@∞ 8%J~Ú`Õ `«Åã¨i P^•Ü«∞ =$kú ˆ~@∞?1. 7% 2. 4% 3. 6% 4. 10%

9. "åã¨Î= *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∂xfl ZÖÏ á⁄O^Œ=K«∞Û?1. =ã¨∞Î L`«ÊuÎx QÆ}˜OK«∞@ ^•fi~å2. NNPx _ç¿Ñ¡\ò KÕÜ«Ú@ ^•fi~å3. NNPx W<£¿Ñ¡\ò (Inflating NNP)KÕÜ«Ú@ ^•fi~å

4. NNPx i¿Ñ¡\ò KÕÜ«Ú@ (reflating NNP)^•fi~å10.=º+≤ì P^•Ü«∞=Ú, =ºÜ«∂~°› P^•Ü«∞=Ú =∞^茺 `Õ_® nxH˜

ã ¨=∂#=Ú?1. qxÜ≥∂QÆ =ºÜ«∞=Ú 2. =º+≤ì Ѩ#∞flÅ∞3. `«~°∞QÆ∞^ŒÅ 4. á⁄^Œ∞ѨÙ

11. *ÏfÜ«∞^•Ü«∞ QÆ}#Ö’ nxx q∞#Ǩ~Ú™êÎ~°∞?1. áê`« Ü«∞O„`«O J=∞‡QÍ =zÛ# P^•Ü«∞=Ú2. ÖÏ@sÅ∞ ^•fi~å =KÕÛ P^•Ü«∞=Ú3. ¿+~°∞¡ J=∞‡HõO =Å¡ =zÛ# P^•Ü«∞=Ú4. ÃÑ·=xflÜ«Ú

12. 2010-11 Pi÷Hõ 㨠ˆ~fi „ѨHÍ~°=Ú, 2010-11 (Ad-vanced JOK«<åÅ∞), ã¨O=`«û~åxH˜ „Ѩã¨∞Î`« ^èŒ~°ÅÖ’ ÉèÏ~°`«ã¨∂÷Å ^ÕjÜ≥∂`«ÊuÎ ZO`« LO_»QÆÅ^Œx JOK«<å "ÕÃã#∞?1. 49,86,426 HÀ@∞¡ 2. 55,82,623 HÀ@∞¡ 3.65, 50, 271 HÀ@∞¡ 4. 78,77,947 HÀ@∞¡

13."åã¨Î= *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∞=Ú ZѨC_»∞ „ѨÉèÏq`«=Ú K≥O^Œ∞#∞J#QÍ?1. „Ѩ[Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ „`åQÆ∞@ =Å# (People take

more to drink)2. L`«ÊuÎ „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’ X_ç^Œ∞_»∞‰õΩÅ∞ L#flѨC_»∞3. L`«ÊuÎ x~°O`«~°OQÍ ÃÑiy#ѨC_»∞4. ^èŒ~°Å∞ x~°O`«~°OQÍ ÃÑiy#ѨC_»∞

14.2010 =∂#"åaè=$kú x"ÕkHõ „ѨHÍ~°=Ú „H˜Ok ^ÕâßÅÖ’`«‰õΩ¯= PÜ«Ú~å÷Ü«ÚO QÆÅ ^Õâ◊=Ú?1. ÉèÏ~°`«^Õâ◊=Ú 2. |OQÍ¡^Õâò3. áêH˜™êÎ<£ 4. W~å<£

15.^•^•ÉÏ~Ú <Ò~Àl =∞# ^Õâ◊OÖ’ "≥Ú^Œ\˜ ™êiQÍ *ÏfÜ«∞P^•Ü«∂xfl JOK «<å " Õã ≤#Ñ ¨C_ » ∞ *ÏfÜ«∞ , ` «Åã ¨iP^•Ü«∂Å∞ =~°∞ã¨QÍ1. ~°∂.1689 HÀ@∞¡, ~°∂.622. ~°∂.250HÀ@∞¡, ~°∂.303. ~°∂.240 HÀ@∞¡, ~°∂.254. ~°∂.340 HÀ@∞¡, ~°∂.20

16. PO„^茄Ѩ^Õâò ~åROÖ’ ã≤÷~° ^èŒ~°ÅÖ’ GSDPx JOK«<å"Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ѩã¨∞Î`«O fã¨∞H˘<Õ P^è•~° ã¨O=`«û~°O?1. 1993-94 2. 1999-20003. 2000-2001 4. 2004-2005

17. ™ê^è•~°}OQÍ *ÏfÜ«∞^•Ü«∞O J#QÍ1. =∂Ô~¯\ò ^èŒ~°ÅÖ’ ã¨∂÷Å *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎ2. =∂Ô~¯\ò ^èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎ3. L`«ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys^Œ∞ ^Œ$ëêìº ã¨∂÷Å ^ÕjÜ≥∂`«ÊuÎ4. L`«ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys^Œ∞ ^Œ$ëêìº xHõ~° *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎ

18. ã≤÷~° èŒ~°ÅÖ’ L «ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys Œ∞ Œ$ëêìº ÉèÏ~° « ã¨∂÷Å^ÕjÜ≥∂`«ÊuÎ J`«ºkèHõOQÍ #"≥∂^≥·# ã¨O=`«û~°O Uk?1. 10= „Ѩ}ÏoHõ z=i ã¨O=`«û~°O2. 7= „Ѩ}ÏoHõ z=i ã¨O=`«û~°O

ECONOMY

z~°Orq 175 Cell : 9490942125, 9959513530

3. 7= „Ѩ}ÏoHõ 4= ã¨O=`«û~°O4. 10= „Ѩ}ÏoHõÖ’ 2= ã¨O=`«û~°O

19. „H˜Ok "åxÖ’ PO„^è Œ „Ѩ^ÕâòÖ’ ã¨∂÷Å ~åR L`«ÊuÎxQÆ}˜OKÕO^Œ∞‰õΩ LѨÜ≥∂yOKÕ Ñ¨^Œúu?1. xHõ~° P^•Ü«∞ Ѩ^Œúu =∂„`«"Õ∞2. xHõ~° P^•Ü«∞, =ºÜ«∞ Ѩ^Œúu =∂„`«"Õ∞3. xHõ~° P^•Ü«∞, L`«ÊuÎ, =ºÜ«∞ Ѩ^Œú`«∞Å∞4. xHõ~° L`«ÊuΠѨ^Œúu =∂„`«"Õ∞.

20. |kb K≥e¡OѨÙÅ#∞ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ JH“O@¡Ö’ fã¨∞HÀHõáÈ=_®xH˜ HÍ~°}=Ú?1. Jq Pi÷Hõ HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ K≥e¡OKÕ „ѨuѶ¨ÖÏÅ∞ HÍ=Ù2. "å\˜x YzÛ`«OQÍ QÆ}˜OKÕ =∂~°æO ÖË^Œ∞.3. Jq =º+≤ì P^•Ü«∞OÖ’ JѨÊ\˜ˆH ÉèÏQÆ"≥∞ÿ LO\Ï~Ú.4.Jq HõOÃÑh ÖÏÉèÏÅÖ’ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ LO\Ï~Ú. HÍ|\˜ì.

21. PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ =∂#"åaè=$kú ã¨∂zx xi‡OKÕ ÉÏ^茺`«Wk KÕѨ\˜ì#k1. ~åR Pi÷Hõ QÆ}ÏOHõ âßY2. Pi÷Hõ ™ê=∂lHõ P^茺ܫ∞# ˆHO„^Œ=Ú3. ˆHO„^Œ QÆ}ÏOHõ ã¨Oã¨÷ 4. ~åR „Ѩ}ÏoHÍ É’~°∞¤

22. PO„^茄Ѩ^Õâò =∂#"åaè=$kú ã¨∂zÖ’ "≥Ú^Œ\˜ ™ê÷#OÖ’xez# lÖÏ¡1. „H˜ëêì 2. `«∂~°∞Ê QÀ^•=i3. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ 4. qâßYѨ@flO

23. PO„^è Œ „Ñ ¨^ Õâ òÖ’ 2010-11 ã¨O=`«û~ °O J_®fi<£û_ £JOK«<åÅÖ’ „Ѩã¨∞Î`« ^èŒ~°ÅÖ’ `«Åã¨i P^•Ü«∞O ã¨∞=∂~°∞?1. 40"ÕÅ∞ 2. 50"ÕÅ∞3. 60"ÕÅ∞ 4. 70"ÕÅ∞

24. ã≤÷~° ^èŒ~°ÅÖ’ PO„^茄Ѩ^Õâò ~åROÖ’ J`«ºkèHõ, J`«ºÅÊ`«Åã¨i P^•Ü«∞O QÆÅ lÖÏ¡Å∞.1. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£, q[Ü«∞#QÆ~°O 2. qâßYѨ@flO, NH͉õΩà◊O3. qâßYѨ@flO, q[Ü«∞#QÆ~°O4. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£, NH͉õΩà◊O

25. 11= ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ "≥Ú^Œ\˜ 4 ã¨O=`«û~åÅÖ’PO„^茄Ѩ^Õâò ~åRO #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞‰õΩ#fl ã¨QÆ@∞ =$kú ˆ~@∞?1. 7.93% 2. 8.16%3. 5.3% 4. 9.2%

26. Ô~O_»∞ ™ê~°∞¡ ÖˇH˜¯OѨÙ=Å¡ HõeˆQ Ѷ¨e`«=Ú?1. *ÏfÜ«∞ L`«ÊuÎ JÅÊOQÍ JOK«<å "ÕÜ«∞|_»∞#∞2. *ÏfÜ«∞ L`«ÊuÎ JkèHõOQÍ JOK«<å "ÕÜ«∞|_»∞#∞3. *ÏfÜ«∞ L`«ÊuÎH˜ ã¨O|OkèOz `«Ñ¨C„`À= Ѩ\˜ìOKÕ

=ÚyOѨ٠=K«∞Û#∞4. UnHÍ^Œ∞

27.ÉèÏ~° « Õâ◊O ÖÏO\ Jaè=$kÌ K≥O Œ∞ «∞#fl ÕâßÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞OQÆ}OKÕ@ÑC_»∞ Pi÷Hõ "Õ «ÎÅ∞ Z Œ∞~˘¯<Õ ã=∞ãº?1. ÉèÏ=<å`«‡Hõ ã¨=∞㨺Å∞ 2. QÆ}ÏOHõ ã¨=∞㨺Å∞3. ÉèÏ=<å`«‡Hõ, =∞iÜ«Ú QÆ}ÏOHõ ã¨=∞㨺Å∞

4. ÉèÏ=<å`«‡Hõ =∞iÜ«Ú QÆ}ÏOHõ ã¨=∞㨺Å∞ Ô~O_»∂ HÍ=Ù.28.ã¨∂÷Å *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O#∞ nxx HõÅ∞ѨÙ@ ^•fi~å á⁄O^Œ=K«∞Û.

1. „âßq∞‰õΩÅ P^•Ü«∞=Ú2. Pã¨∞ÎÅ∞, =º=™ê÷Ѩ# #∞Oz =KÕÛ P^•Ü«∞=Ú3. ã¨fiÜ«∞O LáêkèÖ’ =KÕÛ q∞„â◊=∞ P^•Ü«∞O4. ÃÑ·=xflÜ«Ú

29.`«~°∞QÆ∞^ŒÅ J<Õk, nxÜ≥ÚHõ¯ HÀÖ’Ê~Ú# qÅ∞=1. qxÜ≥∂QÆ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ 2. =¸Å^èŒ# Pã¨∞ÎÅ∞3. K«~° Pã¨∞ÎÅ∞ 4. JOu=∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞

30. `«Åã¨i P^•Ü«∞=Ú D ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞#∞?1. GNP =∞iÜ«Ú [<åÉèÏ XˆH ˆ~@∞Ö’ ÃÑiy#ѨÙ_»∞2. GNP =∞iÜ«Ú [<åÉèÏ Ô~O_»∂ `«yæ#ѨÙ_»∞3. [<åÉèÏ HõO>Ë GNP ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ "ÕQÆOQÍ L#ÊѨC_»∞4. [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ HõO>Ë GNP ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ

<≥=∞‡kQÍ L#flѨC_»∞31.„Ѩã¨∞ Î`«O ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ „áê^ä Œq∞Hõ~°OQÆO #∞Oz =zÛ#

P^•Ü«∞=Ú1. ¿ã"å~°OQÆO HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ#∞, kfifÜ«∞~°OQÆO HõO>Ë

`«‰õΩ¯=QÍ L#flk2. kfifÜ«∞, `«$fÜ«∞ ~°OQÍÅ HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ LOk3. kfifÜ«∞, `«$fÜ«∞ ~°OQÍÅ HõO>Ë `«‰õΩ¯= LOk4. `«$fÜ«∞ ~°OQÆO HõO>Ë `«‰õΩ¯=QÍ#∞, kfifÜ«∞ ~°OQÆO

HõO>Ë Z‰õΩ¯=QÍ#∞ L#flk.32.''"åã¨Î= „Ѩ"åǨÏO #∞Oz „^Œ=º„Ѩ"åǨÏO Jq~°ƒùqã¨∞ÎOk——.

„H˜Ok "åxÖ’ XHõ\˜ D "åºMϺ<åxH˜ ã¨O|OkèOz#kHÍ^Œ∞?1. "Õ`«# K≥e¡OѨÙÅ∞ 2. =ã¨∞Î=Ù‰õΩ K≥e¡OKÕ ^èŒ~°Å∞3. ÉÏ@HõO K≥e¡OѨÙÅ∞ 4. Ñ≤OKè«#∞ K≥e¡OѨÙÅ∞

33. NNP HõO>Ë GNP Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õk1. "≥Ú`«ÎO Ѩ#∞flÅ∞ Ѩi=∂}Ï=Ú2. „ѨÉèí∞`«fi =ºÜ«∞=Ú 3. |kb K≥e¡OѨÙÅ∞4. ã¨∂÷Å ÃÑ@∞ì|_çH˜, xHõ~°ÃÑ@∞ì|_çH˜ =∞ 茺 QÆÅ =º`åºã¨O

34. GNP Gap( GNPJO «~°=Ú) nx =∞ 茺 Õ_®#∞ ≥Å∞ѨÙ#∞1. GNPH˜ NNPH˜ =∞^茺 `Õ_®2. NNP-HÍÅ∞+¨º=Ú 3. „^Œ"ÀºÅƒ}O-NNP4. ãO= «û~°OÖ’ L «ÊuÎ KÕÜ«∞QÆÅ QÆi+ì GNP-"åãÎ= GNP

35. GNPÖ’ QÍx, NNPÖ’ QÍx Wk Hõeã≤ LO_»^Œ∞.1. `«~°∞QÆ∞^ŒÅ 2. ¿ã=Å L`«ÊuÎ3. Ѩ~åº=~°} HÍÅ∞ëêºxHõÜÕ∞º ™êOѶ≤∞Hõ =ºÜ«∞O4. ÃÑ·=xflÜ«Ú

36. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ "≥Ú^Œ\˜ ѨOK«=~°¬ „Ѩ}ÏoHõ #∞Oz1. *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∞O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. `«Åã¨i P^•Ü«∞O

=∂~°ÖË^Œ∞2. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍx `«Åã¨i

P^•Ü«∞O `«QÆ∞æ`«∞#flk3. *ÏfÜ«∂^•Ü«∞O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. `«Åã¨i P^•Ü«∞O

ECONOMY

z~°Orq 176 Cell : 9490942125, 9959513530

`«‰õΩ¯= ˆ~@∞`À ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀOk.4. *ÏfÜ«∞, `«Åã¨i P^•Ü«∂Å∞ Ô~O_»∂ "ÕQÆOQÍ

ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flq37.1949 *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ Hõq∞\©Ö’ ã¨Éèí∞ºÅ∞

1. =∞ǨÏÖò <Àaãπ, ^•^•ÉÏÜü∞ <Ò~Àr, QÍ_çæÖò2. =H©Öò, „|Ǩχ#O^ŒO, =∞ǨÏÖò <Àaãπ3. V.K.R.V.~å=Ù, =∞ǨÏÖò <Àaãπ, Ãã·=∞<£ ‰õΩ*ò<≥\òû 4.=∞ǨÏÖò <Àaãπ, QÍ_çæÖò, V.K.R.V.~å=Ù

38. „H˜Ok"åxÖ’ *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∞ JH“O\òÖ’ Hõe¿Ñk?1. QÆ$Ç≤Ï}˜ ¿ã=Å∞ 2. 㨇QÆ¡~ü P^•Ü«∞O3. <≥·\ò "åKü"≥∞<£ ¿ã=Å∞4. ã¨<åºã¨∞Å ¿ã=Å∞ (Monks)

39.=∂Ô~¯\ò ^èŒ~°ÅÖ’ *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∞O HõO>Ë, ã≤÷~° ^èŒ~°ÅÖ’*ÏfÜ«∞ P^•Ü«∞O ZѨC_»∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok. J#QÍ?1. ^èŒ~°Å∞ `«QÆ∞æ`«∞#flѨC_»∞ 2.^èŒ~°Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flѨC_»∞3. ã≤÷~° ^èŒ~°Å∞ L#flѨC_»∞ 4.=ºÜ«∂Å∞ =∂~°∞`«∞#flѨC_»∞

40. 2010-11 J_®fi<£û_£ JOK«<åÅÖ’ PO„^è Œ „Ѩ^Õâò ~åRã¨∂÷Å L`«ÊuÎH˜ qq^èŒ ~°OQÍÅ∞ JOkOKÕ "å\ÏÅ∞ `«QÆ∞æK«∞#fl„Hõ=∞OÖ’1. ¿ã=Å∞-=º=™êÜ«∞O-Ѩi„â◊=∞Å∞2. ¿ã=Å∞-Ѩi„â◊=∞Å∞- =º=™êÜ«∞O3. Ѩi„â◊=∞-=º=™êÜ«∞O- ¿ã=Å∞4. =º=™êÜ«∞O-¿ã=Å∞-Ѩi„â◊=∞

41.ÉèÏ~° « Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ P^•Ü«∞ =∞kOѨ٠Ѩ Œúux D ~°OQÆOÖ’ÅaèOKÕ P^•Ü«∂xfl QÆ}˜OKÕO^Œ∞‰õΩ LѨÜ≥∂yOK«∞@ ÖË^Œ∞?1. ÉϺOH˜OQ∑, cè=∂2. q^Œ∞º`ü, Qͺãπ, h\˜ ã¨~°Ñ¶¨~å3. ilã¨ì~ü¤ =∂#∂ºÃÑHõÛiOQ∑ Z™êì a¡+π"≥∞O\ò4. „ѨÉèí∞`«fi áêÅ#

42. Ñ≤QÆ∞ "≥·Ñ¨i`«º=Ú nxH˜ ã¨O|OkèOz#k?1. JÅÊ L^Àºy`«‰õΩ "Õ`«# HÀ`« J=ã¨~°=Ú2. P^•Ü«∞O ÃÑiQ H˘kÌ „ Œ=º LáêO « „ÑÜ≥∂[#O H©Δ}ã∞ÎOk.3. *ÏfÜ«∞ P^•Ü«∞ JH“O\òÖ’ Éèí~°ÎH˜ ÉèÏ~°º KÕ¿ã

K≥e¡OѨÙÖËx ¿ã=Å∞ fã¨∞HÀHõáÈ=_»O4. Un HÍ^Œ∞

43. „H˜Ok "åxÖ’ ã¨iÜ≥ÿ∞# "åHõº"Õ∞k?L`«ÊuÎ qÅ∞= =∞iÜ«ÚqÅ∞= KÕ~ °∞Ê =∞^è Œ º` Õ_® „H ˜Ok "åxÖ’ XHõ\˜ ` ≥e¿ã ÎK«∂Ѩ=K«∞Û.1. =∞^茺O`«~åÅ L`åÊ^ŒHÍÅ qÅ∞=2. xHõ~° Ѩ~ÀHõΔ Ñ¨#∞flÅ qÅ∞=3. kQÆ∞=∞`«∞Å qÅ∞=4. ã≤÷~° =¸Å^èŒ#Ѩ٠qxÜ≥∂QÆѨ٠qÅ∞=

44. =ºÜ«∂~å›^•Ü«∞=Ú#‰õΩ QÆ$ǨÏ~°OQÆO K≥e¡OKÕ „Ѩ`ÕºHõ ΔѨ#∞flÅ∞ KÕi¿ãÎ Jk nxx ã¨=∂#=Ú?1. HÍ~°Hõ ^èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎ2. =∂Ô~¯\ò ^èŒ~°ÅÖ’ xHõ~° ^ÕjÜ≥∂`«ÊuÎ

3. =º+≤ì P^•Ü«∞=Ú 4. „ÃÑ·"Õ@∞ P^•Ü«∞=Ú45.*ÏfÜ«∂^•Ü«∞O #∞Oz =ºÜ«∂~å›^•Ü«∂xfl á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ

1. P^•Ü«∞ Ñ#∞flÅ#∞ KÕiÛ |kb K≥e¡OÑÙÅ#∞ ‰õÄ_® KÕ~åÛe.2. P^•Ü«∞ Ѩ#∞flÅ#∞ KÕiÛ |kb K≥e¡OѨÙÅ#∞ fã≤"ÕÜ«∂e.3. P^•Ü«∞ Ѩ#∞flÅ#∞ fã≤"Õã≤ |kb K≥e¡OѨÙÅ∞ HõÅáêe4. P^•Ü«∞ Ñ#∞flÅ#∞ fã≤"Õã≤ |kb K≥e¡OÑÙÅ∞ ‰õÄ_® fã≤"ÕÜ«∂e.

46.ÃÑ@∞ì|_ç nxH˜ „áêux^茺O =Ç≤ÏOK«∞#∞?1. P^•Ü«∞ „Ѩ"åǨxfl `«yæOK«∞#∞.2 P^•Ü«∞ „Ѩ"åǨxfl ÃÑOK«∞#∞.3. P^•Ü«∞ „Ѩ"åǨxfl `«yæOK«∞#∞ =∞iÜ«Ú ÃÑOK«∞#∞.4. UnHÍ^Œ∞

47.=∂Ô~¯\ò èŒ~°ÅÖ’ GNP 500 HÀ@∞¡, xHõ~° q ÕjHÍ~°HÍ^•Ü«∞O50 HÀ@∞¡, Ѩ~ÀHõΔ Ñ¨#∞flÅ∞ 40 HÀ@∞¡, ã¨cû_ôÅ∞ 20 HÀ@∞¡J~Ú`Õ L`«ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys^Œ∞ ^Œ$ëêì GDP ZO`«?1. 470 HÀ@∞¡ 2. 490 HÀ@∞¡3. 610 HÀ@∞¡ 4. 430 HÀ@∞¡

48. <åÅ∞QÆ∞ ~°OQÍÅ Pi÷Hõ =º=ã÷Ö’ P^•Ü«∞ K«„H©Ü«∞ „Ѩ"åǨxH˜zè„^•Å∞ (Leakages)QÍ Ñ¨x KÕ¿ãq?A. á⁄^Œ∞Ѩ٠B. ÃÑ@∞ì|_çC. Ѩ#∞flÅ∞ D. kQÆ∞=∞`«∞Å∞E. „ѨÉèí∞`«fi =ºÜ«∞O F. ZQÆ∞=∞`«∞Å∞„H˜Ok HÀ_£Å#∞ LѨÜ≥∂yOz ã¨iÜ≥ÿ∞#k Z#∞flH˘#∞=Ú?1. A,B,C 2. A,C,D3. A,C,E 4. C,D,F

49. Ç≤ÏO^Œ∂ =$kú ˆ~@∞ J#QÍ?1. ™êfiq∞<å èŒ<£ KÕ K≥ÑÊ|_ç =º=™êÜ«∞ =$kÌ 3.5% LO_»∞@2. ~å*ò„H+‚KÕ K≥ÑÊ|_ç *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú 3.5% LO_»∞@3. J=∞~°Îº¿ã<£KÕ LÑÜ≥∂yOK«|_ç Pi÷Hõ =$kú 3.5% LO_»∞@4. ~å*ò „H˜+¨‚KÕ LѨÜ≥∂yOK«|_ç "≥Ú^Œ\˜ =¸_»∞

^Œâ◊HÍÅÖ’ *ÏfÜ«∂^•Ü«∞ =$kú 3.5% LO_»∞@50. L`«ÊuÎ HÍ~°HÍÅ Ys^Œ∞ ^Œ$ëêìº xHõ~° *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎ HõO>Ë

=∂Ô~¯\ò ^è Œ~ °ÅÖ’ xHõ~° *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎ ZѨC_»∞ Z‰õΩ¯=LO@∞Ok. J#QÍ?1. „ѨÉèí∞`«fi ã¨cû_ôÅ∞ > Ѩ~ÀHõΔ Ñ¨#∞flÅ∞2. „ѨÉèí∞`«fi ã¨cû_ôÅ∞ < Ѩ~ÀHõΔ Ñ¨#∞flÅ∞

3. „ѨÉèí∞`«fi ã¨cû_ôÅ∞ = Ѩ~ÀHõΔ Ñ¨#∞flÅ∞

4. „ѨÉèí∞`«fi ã¨cû_ôÅ∞ ≥ Ѩ~ÀHõΔ Ñ¨#∞flÅ∞KEY

1.1 2.2 3.3 4.3 5.3 6.3 7.48.3 9.2 10.2 11.4 12.4 13.3 14.115.4 16.4 17.4 18.3 19.3 20.1 21.222.3 23.3 24.4 25.1 26.2 27.3 28.429.2 30.3 31.3 32.4 33.4 34.4 35.336.3 37.4 38.3 39.1 40.2 41.3 42.343.1 44.3 45.3 46.2 47.4 48.2 49.450.2