Burea u d e d ép ô t / Afg i f t e k a n to o r : Ed eg em 1 België—Belgique 2650 Edegem 1

8/4660 VU / ER : Jean Cordaro Vekenveld 14 B-2550 Kontich

������� ����� ����� ����� ����������� � � ����� � � ����� � � ����� � � ���� �

���� � � � ��������� ���� � ��� � �� ��� ������ ���� ��� �� � �� ���� � ����� ��� ����� ����������� ����� �� � �� ���������� � ��� � �

� ��

� � !���������" #�$� " " #� � !���������" #�$� " " #� � !���������" #�$� " " #� � !���������" #�$� " " #����

�����

�

De Belgische Luitacademie is een feitelijke vereniging die als doel heeft contacten te leggen tussen de luitliefhebbers in België. Het lidgeld bedraagt per jaar 20,00� (België) of 25,00� (buitenland) of 10,00� (student). L’Académie belge du Luth est une association de fait dont le but est de favoriser les contacts entre les passionnés du luth en Belgique. La cotisation annuelle est de 20,00� (Belgique) ou 25,00� (étranger) ou 10,00� (étudiant ). Compte bancaire / Bankrekening : 310-1293656-53 Secrétariat-Secretariaat & Rédaction -Redactie : Greet Schamp P r i n s B oudewi j n l aan 133 2650 Edegem tel & fax : 03 289 01 19 E-mail : l u t . a c a b e l @advalvas.be Internet site : h t t p : / /

users.belgacom.net/lute Les articles publiés n'engagent que la responsabilité de leurs auteurs

Vol goede voornemens voor 2003 hopen we dat het spreekwoordelijke zetduiveltje dit jaar niet teveel zal toeslaan, alvast onze excuses voor het wegvallen van de onderste lijn van de Binchois-

tabulatuurbijlage in vorig tijdschrift (voor wie dit gemerkt heeft) , ook de vraagtekens op de laatste blz bij de “oproep tot betaling“ waren in de oorspronkelijke tekst echt wel gewone bolletjes. Wij zetten in dit nummer ook even de schijnwerper op Godelieve Spiessens, die wellicht al het langst van ons allemaal bezig is met de luit en luitmuziek in Vlaanderen Onze oproep voor limericks heeft heel wat opgeleverd, wie heeft nog meer dichterlijke inspiratie? Artikels, zoekertjes, concertdata en eventuele nieuwe ideeën voor volgend tijdschrift graag inleveren tegen ten laatste begin mei 03. Traditiegetrouw vragen we ook om uw lidgeld voor 2003 te vereffenen en... alvast bedankt voor deze onontbeerlijke steun aan onze vereniging!

%%%%����edactie Greet Schamp

Pleins de bonnes résolutions pour 2003, nous espérons que nous ne vous enverrons plus trop de "coquilles" dans les numéros suivants, comme la dernière ligne de la tablature de Binchois qui est tombée dans un oubliette

informatique! Ce numéro vous présente une musicologue éminente, Godelieve Spiessens, qui vous intéressera puisqu'elle travaille principalement sur la musique de luth. D'autre part, vous découvrirez quelques Limericks sur le luth, si vous en avez d'autres, envoyez-les et que ceux qui auraient des idées d'articles, des annonces de concert ou autres informations pour le numéro suivant nous les fassent parvenir avant le début mai. Et passons à la "douloureuse", merci d'avance pour votre soutien indispensable, sous forme de cotisation pour 2003.

&&&&����dito Christine Ballman Présidente

S o m m a i r e / I n h o u d

Edito ...................................................................p. 1

Redactie ...............................................................p. 1

Dowland deel 2.....................................................p. 2

Rumeurs/Geruchten@Internet reactie..................p. 4

Concerts ...............................................................p. 4

Toelichting Muziekbijlage.....................................p. 5

Commentaire Supplément Musical .......................p. 5

La Sylva A.Forqueray (theorbe).........................p. 6

Rumeurs / Geruchten@Internet............................p. 8

CD’s......................................................................p. 9

Editions........................................................ p. 10&13

La Bien Venue ....................................................p. 11

Limericks ............................................................p. 12

Zoekertjes / Petites annonces ............................p. 13

Seminar ..............................................................p. 13

Godelieve Spiessens..........................................p. 14

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )� ����

Een wapenbroeder van Sir Philip Sidney in de voor hem fatale slag om Zutphen heette Sir Henry Unton (°1557). Hij was een zoon van Sir Edward Unton en zijn vrouw Anne Seymour, weduwe van John Dudley, Earl of Warwick, en dus toenmalige schoonzoon van Robert, Earl of Leicester. Deze laatste sloeg Henry Unton tot ridder in 1586. De opperbevelhebber van de strijdkrachten had het voorrecht om zo de toewijding van zijn manschappen in oorlogstijd te belonen. Unton werd verschillende keren ingezet als ambassadeur in Frankrijk, maar moest de begeerde plaats van schatbewaarder laten aan een beschermeling van Lord Burghley. Terug in Frankrijk werd hij ziek na een val van zijn paard en ondanks een medicijn van “...muskus, amber, goud, parels en eenhoorn...” (uit een brief van William Paule aan de Earl of Essex) stierf hij niet lang daarna (1596). Sir Henry had een zeer verzorgde opvoeding genoten, deed als vervolmaking hiervan een “Grand Tour” doorheen Europa en stond bekend als muziekliefhebber. John Case droeg hem zijn “Apologia Musices” op (1588) waarin Dowland op één lijn gesteld wordt met o.a. Bull, Byrd en Morley. Dr.Case werd op zijn beurt geroemd door Thomas Watson, vertaler van “ The first sett of Italian Madrigals Englished” die we reeds ontmoet hebben in de kring van Essex . Als dokter in de medicijnen schijnt hij meerdere malen te zijn ontboden in de familie van de Earl of Derby. Ondanks vele eerbewijzen was in Unton’s leven niet alles rozengeur en maneschijn: hij liet een schuld na van 23.000 pond, terwijl zijn persoonlijk vermogen op amper 5.000 pond werd geschat! Eén van de titels van “The Right Honourable Ferdinand Earle of Darby” was “Lord Strange”. Hij was van koninklijke komaf en misschien alleen hierom al zeer in de gunst bij Elizabeth: ze heeft hem echter nooit een officieel ambt gegeven. Hij was een fanatiek beschermer van de dichtkunst en kreeg van dichters en schrijvers heel wat aandacht in ruil. De theatertroep van Leicester werd onder zijn bezieling “Lord Strange’s Men” genoemd om na zijn dood in 1594 verder te werken als “The Lord Chamberlain’s Men” onder de bescherming van Lord Hunsdon. Elizabeth, Lady Hunsdon was trouwens de zus van Alice, Lady Derby. De Earl zou gestorven zijn ten gevolge van tovenarij met een wassen pop, zoiets als de nu nog bestaande voodoo-praktijken. Laten we nog even verwijlen in de Lage Landen in het gezelschap van de Elfde Baron Willoughby de Eresby, die van

Dowland een warm welkom toegewenst kreeg bij zijn terugkeer in 1589 naar Engeland. Met recht en reden: hij diende onder de Earl of Leicester en toen deze in 1587 naar huis werd teruggeroepen bevorderde Elizabeth Lord Willoughby tot opperbevelhebber van de troepen in de Nederlanden. In de ballade “The fiftheenth day of July” werd hij ook al fel in het zonnetje gezet, hoewel we bij de historische waarheden in deze tekst wel wat vraagtekens mogen zetten. Peregrine Bertie, zoals hij eigenlijk heette, was de zoon van Katherine, weduwe van de Duke of Suffolk en ene Richard Bertie. Als overtuigde protestanten moesten ze uit Engeland vluchten voor de vervolgingen onder Queen Mary, de katholieke oudere zus van Elizabeth I. Peregrine zou, superromantisch, geboren zijn

in een kerkportaal tijdens een verschrikkelijke storm. De familie woonde in Polen tot ze terug naar Engeland kon na Mary’s dood. Na zijn tijd als hoofdbevelhebber reisde Peregrine enige maanden doorheen Europa en werd vooralsnog met een leger naar Frankrijk gestuurd ter ondersteuning van Henry de Navarre, de van huize uit protestantse nieuwbakken Franse koning. Hoewel Willoughby duidelijk één van de meest bekwame en gewetensvolle militairen van zijn tijd was, maakte hij geen enorme carrière. Robert Naunton geeft in zijn “Fragmenta Regalia” (1653) hier een eigen verklaring voor: “...And it was his saying, (and it did him no good), that he was not one of the reptilia: intimating, that he could not creepe on the ground, and that the court was not his ele-ment...” Hij stierf in 1601. Een heel andere soort krijgsman was

“ C a p t a i n e ” D i g o r y P i p e r . D i g o r y (°1559) was de oudste van de zeven kinderen van “Sampson Pyper gent.”, waarschijnlijk een schepen van een plaatsje in Cornwall.Van zijn beroepsleven vinden we sporen in 1585 toen hij samen met vennoten een contract afsloot (de ambtenaar van de admiraliteit die het mee ondertekende heette Dr.Julius Caesar, echt waar!) tot het bemannen van een schip met als doel: “...the apprehendinge and takinge whatsoever the shippes, goodes and merchaundises belonging to the subiects of the Kinge of Spaine”. We moeten hierbij voor ogen houden dat er een essentieel onderscheid gemaakt werd tussen “piraterij” (zeeroverij en dus een boevenbedrijf) en “kaperij” (met een eigen schip jacht maken op vijandelijke schepen, d.w.z. een oorlogsdaad en dus gerechtvaardigd!). Elizabeth I heeft zich hierin, net als in haar huwelijkspolitiek zeer tweeslachtig gedragen: officieel wist ze nergens van, officieus waren mannen als Drake en Raleigh haar “privateers”, kapers dus, waarbij ze niet schroomde hen gevangen te zetten als ze haar niet blindelings gehoorzaamden of naar haar zin te weinig buit meebrachten van hun tochten. De bewering als zou

����el excelentissimo musico Jano Dulandi deel 2

Nadine Duymelinck

Unton

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�####����

Dowland omwille van deze opdracht bij Elizabeth geen gratie hebben gevonden kunnen we dus rustig afschrijven. Het getuigt daarentegen van weinig tact van Dowland’s kant dat hij ”Captain Digorie Piper his Galliard” heeft opgenomen in de bundel “Lachrimae” waarin ook een stuk aan koning Christiaan IV van Denemarken is opgedragen. Diens vader had n.l. heel wat te stellen gehad met Engelse piraten, of moet ik zeggen kapers, die zich niet altijd aan de oorlogsregels hielden en i.p.v. enkel Spaanse schepen ook Hollandse, Franse, Vlaamse en Deense boten beroofden. Het kwam hierover zelfs tot wat wij nu een “diplomatiek incident” zouden noemen tussen Denemarken en Engeland, waarbij Elizabeth eens te meer de vermoorde onschuld speelde. Digory en zijn compaan Richard Hodges werden in 1586 op soortgelijke praktijken betrapt en voor de ons reeds welbekende Dr.Julius Caesar gesleept. Zij bekenden en werden door Walsingham schuldig bevonden aan piraterij, waarop de doodstraf stond. Elizabeth moet hen toch de hand boven het hoofd hebben gehouden want Digory stierf ruim drie jaar later, in januari 1590 en werd netjes in zijn eigen parochie in Cornwall begraven. We hebben het al over Francis Walsingham gehad, Elizabeth’s superspion: hij was de man die een heel spionagenetwerk opzette doorheen Europa. Artiesten - musici en andere - reisden vaak en waren dus goede aspirant-spionnen: denk maar, in een andere tijd aan onze allereigenste Rubens, die noemde het wel zeer netjes een diplomatieke opdracht. Om het met Shakespeare te zeggen: “What’s in a name?” Ook in het Elizabethaanse Engeland werden van andere dan muzikale talenten bij reizende musici gretig gebruik gemaakt. Alfonso Ferrabosco (vader) was een erkend spion en Thomas Morley durfde ook wel eens wat informatie doorspelen. Dowland kreeg in 1594 niet de post van de gestorven luitist John Johnson aan het hof van Elizabeth I. Uit teleurstelling wilde hij Luca Marenzio bezoeken in Rome, maar hij is niet zover geraakt. Hij werd onderweg aangesproken door katholieken die een samenzwering planden tegen de protestantse Elizabeth en was zo bang hierbij betrokken te geraken dat hij hals over kop uit Italië vluchtte, richting Nürnberg en Engeland Spion Walsingham was in 1572, het jaar van de Bartholomeusnacht, ambassadeur in Parijs en leidde in die hoedanigheid de onderhandelingen over een huwelijk tussen Elizabeth I en de hertog van Anjou, broer van Charles IX; bij diens dood werd hij Henry III. De onderhandelingen sprongen af, zogezegd omwille van gewetensbezwaren van voorbeeldig katholiek Anjou en Elizabeth kreeg van Mamma de’ Medici de jongste zoon Alençon aangeboden als echtgenoot. François d’Alençon had niets van de Hercules die hij volgens zijn doopnaam had moeten worden: hij was klein, mager en pokdalig, en werd dan maar omgedoopt tot François; ik

veronderstel ter ere van zijn reeds vroeger gestorven oudere broer. Elizabeth noemde hem haar kikkertje. Hadden de gebroeders Grimm hun verhalen al geschreven? Of kende men in de 16e eeuw de sprookjes van Moeder de Gans ? Veranderde kikkertje Hercule-François voor Elizabeth’s ogen telkens in een droomprins? Ze schenen het in elk geval goed samen te hebben kunnen vinden. François kwam verschillende keren incognito naar Engeland om Elizabeth te ontmoeten. Oprechte idylle tussen een broekje van twintig en een ervaren vrouw van vijftig-plus of diplomatiek spelletje op hoog niveau: wij hielden er “The Frog Galliard” aan over, tevens het thema van het lied: “Now o now, I needs must part”. Was dit de

treurzang van François toen hij Engeland’s koningin en troon vaarwel moest zeggen? Zo we bijna zeker zijn dat “The Frog Galliard” voor Alençon is, weten we helemaal zeker dat Queen Elizabeth’s Galliard niet voor haar was. “The most sacred Queene Elizabeth her Galliard” werd geschreven voor Katherine Darcy, getrouwd met Gervase (Jarvis) Clifton. Uit de haar opgedragen titels kunnen we haar sociale voorui tgang afleiden. “Katherine Darcyes Galliard” is een stukje muziek voor het meisje Katherine, dat later bevorderd wordt tot “Mevrouw” in “Mistress Clifton’s Allmaine”. Daarna wordt de

echtgenoot geridderd en dan is Katrientje opeens “The Right Honourable the Lady Clifton” in de titel van een “Spirit”. Katherine was ver verwant aan Brigide Fleetwood, wiens broer getrouwd was met Clifton’s zuster. “Mrs Brigide Fleetwood’s Pavan” is ook bekend als” Solus sine sola”. Dit stuk zou bedoeld zijn als een vervolg op “Solus cum sola”, en als grapje over een feit uit Brigides privéleven, dat in haar eigen kring waarschijnlijk gemeengoed was, maar dat we nu jammer genoeg niet meer kunnen achterhalen. “Solus cum sola” zou kunnen afgeleid zijn van een oud latijns spreekwoord: “Solus cum sola non cogitabuntur orare pater noster” wat zoveel wil zeggen als: “Een man en een vrouw, alleen in elkaars gezelschap, bidden waarschijnlijk niet het onzevader”. Zonder verdere commentaar! Brigide vinden we later terug als Mistress Smith, maar zelfs toen was die naam al zeer verbreid (Dupont et Dupond, Janssen en Janssens), haar echtgenoot is niet de Sir John Smith van Dowland’s Smythes Almain, hij heette n.l. William en was de neef van Sir Thomas Smith, staatssecretaris van zowel Edward VI als van Elizabeth I. Sir William en Brigide leefden lang en gelukkig: zij kregen zeven kinderen in hun 37 jaar durende huwelijk . Desondanks werd Sir William 76 jaar oud, een record voor die dagen! Finis 2e deel

Alençon, the Frog

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�****����

28/02/03 om 19u Dowlandhappening AMWD Mortsel Info 03/4497277 21/03/03 om 19u Dowlandhappening Ter Dilft Bornem Info:Tel: 03/890.69.30 e-mail: cc@terdilft.be Concerten Oude Muziek Vleeshuis, Vleeshouwersstraat 40, 2000Antwerpen: 02/03/2003, 15u: The Palladian Ensemble o.a. teorbe & gitaar « Con che suavita : Italiaanse 17e eeuw » 16/03/2003, 15u: La Reverdie « Jacopo da Bologna: madrigalen en caccia’s » EKU-ticketshop tel 03/2138660 9/03/03 20u: Charneux (Herve) Chapelle de Monty 12/03/03 12u: Antwerpen, Vlaamse Opera 14/03/03 Gent , Vlaamse Opera 6/03/03 MIM Brussel “La Pastorella” o.l.v. F. De Roos: Engels programma met o.a. P. Malfeyt (theorbe, aartsluit, cister en gitaar)

25/04/03 20u:Zele Gemeentehuis Romanesque olv P. Malfeyt: Florentijnse & Spaanse renaissancemuziek 27/04/03 20u: MIM Brussel Philippe Malfeyt: mandora Concerto voor mandora en mondtrom van Albrechtsberger 2/04/03 18h Académie de musique Jodoigne C.Ballman & P. Malotaux : luth & théorbe Conférence – Concert Sévigné... à la lettre Un spectacle littéraire et musical Pierrette ENTCANTADA-LAFFINEUSE, comédienne J e a n - P a s c a l H I N N E K E N S , f l û t e d e v o i x Fabrice HOLVOET, théorbe & guitare baroque Pierre MIGNOT, viole de gambe 5/04/03 à 20h00 Ferme de Froidmont - Chemin du Meunier à Rixensart 16 & 17/05/03 - 20h30 La Clarencière - 20 rue du Belvédère - 1050 Bruxelles http://www.laclarenciere.be.tf - 02/640 46 70 de 11h à 18h

Reactie: N.a.v. het artikel van R. Traversac in de rubriek Rumeurs/Geruchten van ons vorig tijdschrift laat mevr. Spiessens ons weten dat het chanson “Tant vous allez doux” niet 40 maar wel al 60 jaar in omloop was in 1623. Vooraleer Adriaenssen het publiceerde in zijn Pratum Musicum 1584 was het originele 4 stemmige chanson reeds verschenen in 1564 bij A. Le Roy & R. Ballard in Parijs. Blijkbaar heeft Lutz Kirchof geen diepgaand onderzoek gedaan wanneer hij in de bijsluiter van zijn Adriaenssen CD (Vivarte SK66 263) zegt dat er weinig of niets bekend is over deze componist. Reeds in 1966 gaf mevr.Spiessens haar 1ste bloemlezing uit (MMB 10) en in 1974 een tweede samen met een monografie. Bovendien schreef ze ook een notitie hierover in The New Grove (1980). Op p. 167-168 in haar biografie van Adriaenssen staat uitvoerig hoe hij de originele compositie “Tant vous allez doux” van Abraham/Abran met de door hem toegevoegde stemmen (S & B) heeft uitgegeven en in de eerste bloemlezing staat dit werk onder het nr. 20 zowel in noten- als in tabulatuurschrift. G.Schamp

29 & 30/03/03 SFL Paris 48, rue Bargue 75015 PARIS (FRANCE) 33 (0)1 45 66 73 05 SF.LUTH@wanadoo.fr 26/04/03 Luitdag NLV 10-18u Pieterskerk Utrecht Nederland Met o.a. Dowlandlezing door Nadine Duymelinck 16-18/05/03: Internationales Festival der Laute KÖLN Deutsche Lautengesellschaft.eV.georganiseerd door Oliver Holzenburg Info:holzenburg@swissonline.ch 16/05/2003, 16h – 18h30 Konzertraum bei Gitarren Viertmann, Beethovenstr. 27: opening-concerten-voordrachten 20h15 Kölner Dom: concert 17/05/2003, 14h – 18h Hochschule für Musik: concerten-voordrachten-tentoonstelling 20h15 / 21h00 St. Pantaleon: concerten. 18/05/2003, 10h – 14h Hochschule für Musik: concerten-voordrachten-tentoonstelling 14h30 – 16h45 St. Aposteln: concerten. Info: J.Domning@t-online.de

��������uitdagen

J ournées du luth

%%%%����umeurs

G eruchten @ Internet

C oncerts

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�++++����

S upplément musical

Philippe Malfeyt maakte voor ons een bewerking voor teorbe van La Sylva. Dit stuk, oorspronkelijk gecomponeerd voor viola da gamba door Antoine Forqueray, komt uit Pièces de viole mises en pièces de clavecin, in 1747 uitgegeven door zijn zoon Jean-Baptiste. Hij exploreerde vooral het lage register van het klavecimbel, elke beweging kreeg een karakteristieke titel. La Sylva uit de 5e suite in re klein kunt u in die versie o.a. beluisteren op Naxos Cat. 8.553407 gespeeld door Luc Beausejour of surf naar: www.naxos.com en ga naar Composers => F(orqueray). Deze muziek verrast door haar onverwachte wendingen en vreemde akkoorden en is technisch zeker niet makkelijk, een uitdaging voor de teorbisten onder onze lezers.

Antoine Forqueray werd geboren in Parijs in september 1672 als zoon van Michel, violist aan het Franse koninklijke hof. Antoine begint daar ook als page en krijgt waarschijnlijk les van Marin Marais maar zeker ook van zijn eigen vader. In 1689 is hij musicien ordinaire de la Chambre du roy. In 1697 huwt hij een klaveciniste: Henriette-Angélique Houssu, zelf dochter van een organist. Ze krijgen een zoon Jean-Baptiste, maar scheiden al in 1710. .Het boterde blijkbaar niet erg tussen beiden want vader liet naar ’t schijnt zoonlief in de gevangenis opsluiten uit jaloezie dat die hem zou overtreffen op muzikaal gebied. Antoine gaf les aan de jonge duc d’Orléans maar trok zich terug eind jaren 1720. Hij liet een 300-tal stukken na voor

gamba en basso, later dus door zijn zoon Jean-B a p t i s t e bewerkt en u i tgegeven v o o r klavecimbel.

M uziekbijlage

Antoine Forqueray (*Paris septembre 1672, Mantes 28 juin 1745). Fils d'un violiste de la cour royale, Michel Forqueray (1650-1714 ou 1715). En 1682 (selon le Mercure Galant), il joue de la viole devant Louis XIV et entre chez les pages. Les sources divergent quant à l'identité de ses professeurs de viole. Il y a à la cour six violistes dont Marin Marais, mais plusieurs sources affirment qu'il n'eut que son père comme professeur. D'Aquin prétend que Marin Marais ne fut jamais son professeur. Fin 1689, il est musicien ordinaire de la Chambre du roi. En 1697 il se marie avec Henriette-Angélique Houssu, claveciniste et fille d'un organiste. Ils séjournent quelque temps à la cour du prince de Carignan où naît leur fils Jean-Baptiste. Le couple se sépare en 1710. Forqueray enseigne la musique au jeune duc d'Orléans et se retire à Mantes à la fin des années 1720 . Il laisse environ 300 pièces pour viole et basse que son fils transcrira pour clavecin. La transcription pour théorbe est faite par Ph. Malfeyt. Antoine Forqueray et son fils Jean Baptiste-Antoine (1699-1782) étaient tous deux virtuoses et compositeurs, mais le Mercure de France (1738) leur faisait un reproche, c'est d'avoir écrit des pièces " si difficiles qu'il n'y avait qu'eux pour les exécuter avec grâce“. Leur caractère «diabolique » est certainement dû à leur complication. Il ne reste de la production de Forqueray père que cinq suites pour viole et continuo,publiées par son fils en 1747. Antoine reconnaissait tristement que " la Viole, malgré ses avantages, est tombée dans une espèce d'oubli". Les sincères efforts qu'il fit pour perpétuer le patrimoine musical qu'avait si bien incarné son père servent de poignante de épitaphe .

Antoine Forqueray

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�,,,,����

L a Sylva

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�----����

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�....����

%%%%����umeurs

��������eruchten @ Internet Sur le domaine de la position du luth, je pense qu'il est

nécessaire aujourd'hui d'aborder les choses sous l'angle de la posture et du geste. Il y a un excellent livre dans la collection MEDECINE DES ARTS - ALEXITERE de Patrick PERRIN, et Béatrice BOUVIER guitaristes et profs tous les deux. Ils poursuivent depuis plusieurs années des recherches sur l'ergonomie et l'anatomie fonctionnelle liées à la pratique de la guitare. Ce bouquin pourrait être un point de départ à une analyse sur la posture du luthiste. Certes, la guitare contemporaine avec son problème de tension est beaucoup plus dangereuse que le luth, il n'en demeure pas moins qu'il y a aussi des cas de syndromes de surmenages, (fatigues musculaires et tendineuses), chez les luthistes, des tendinites et plus grave encore, des dystonies de fonction. Site de Médecine des arts: www.medecine-des-arts.com (français) et www.arts-medecine.com (anglais) Alain Prévost Concernant les deux petits sondages, je voudrais exprimer le témoignage d'un "adepte de la secte des vihuélistes" : le tabouret ne nous est pas nécessaire car le manche et le clavijero, de la vihuela, sont assez légers, comme certaines tenues... La courroie, oui, on adhère car elle libère le bras gauche. Si votre maroquinier est en rupture de stock, de rubans ou de cordons, allez chez Pascale Boquet, la fée du 7 choeurs: elle en a des kilomètres; pose et réglage gratuits, sans parler du SAV, garanti. Seul inconvénient: on n'en sort pas intact car on se voit fortement sollicité de mésotoniser son instrument (mezzotonisazione obligata)... A Gijón on y est tous passés ! Je vous propose, pour ma part, deux autres petits sondages concernant: 1) Les "adeptes de la secte de la peau de daim sur la jambe droite", dite aussi "des cordonniers". 2) Celle, plus étrange encore, des "adeptes du bras droit fourré dans une chaussette trouée ", dits "los descalzos" ( les déchaussés).Très répandue en Espagne et, un peu, au Japon, leur but est de ne pas tacher avec la transpiration la table du la vihuela. Ce n'est pas une blague ! Xavier de la Torre Subject: DOWLAND LACHRIMAE (PeterHolman) Dernière trouvaille : JOHN DOWLAND COMPLETE CONSORT MUSIC chez SCHOTT(ED 12141) avec tablature française pour luth et partitions en solfège moderne pour les autres instruments. Seul problème : le niveau assez élevé demandé. Avantage : se trouve aisément en CD (plutôt pour luth et violes). Roger Traversac. Cher Roger,

J'ai trouvé ce livre à l'adresse que tu nous as donnée ci-dessous: Peter Holman, _Dowland Lachrimae (1604) Cambridge Music Handbooks (Cambridge: Cambridge University Press, 1999). C'est une étude du livre Lachrimae (London, 1604) de John Dowland - musique pour cinq violons ou cinq violes avec le luth. J'ai fait une critique de ce livre, mais malheureusement je ne peux pas la trouver chez moi. (Quel désordre de livres, d'instruments, de je ne sais quoi ...). Ce qui m'étonne est la prix du livre: £30 relié (ISBN 0 521 58196 6); pour moi il ne coûtait que £8 broché (ISBN 0 521 58829 4). Le livre est très intéressant. Holman a un tas de choses à écrire - sur le livre de Dowland, les instruments, les espèces de danse - suivi d'une étude de chacune des 21 pièces. Ta "dernière trouvaille" - l'édition Schott - est très jolie, mais elle contient plusieurs erreurs Stewart McCoy. Pour ceux qui peuvent lire la notation originale et utiliser la présentation tablée, il y a trois éditions de facsimile. Boethius Press édita une copie par la Librairie Musicale Henry Watson, Manchester (Leeds 1974), avec un excellent descriptif court d'Edward Warwicks des Editions Musicales et Bibliographiques. L'introduction d'Edward fut révisée avec un apport complémentaire par Stewart McCOY et le regretté Robert SPENCER pour la publication par Severinus Press (Newbury 1992) de l'exemplaire d'origine dans la librairie(bibliothèque ?) de Robert Spencer, maintenant dans la Librairie de la Royal Academy of Music (Edwards). Très récement Performer's Facsimiles a reproduit l'esemplaire de La British Library (New York, 1998)." DOWLAND LACHRIMAE PETER HOLMAN. Traduction impromptue approximative personnelle. ("Ma Muse est rebelle" : Jacques Bodoin : "La leçon Anglais"). Comme nous sommes tous forts en anglais, l'étude des "Lachrimae" de John Dowland sera pour nous un bon exercice. Alain Veylit a eu l'excellente idée de pallier à un MANQUE IMPORTANT dans les diverses éditions des "Lachrimae", à savoir une présentation simultanée, sur un seul document, de la tablature pour luth et la notation en solfège pour les autres instruments (violes, violons ou ... pourquoi pas flûtes à bec ou ... tout autre instrument monodique" compatible avec le luth). Nous ignorions que l'importance des "Lachrimae" à l'heure actuelle était si prépondérante. C'est une occasion à saisir pour présenter le luth aux amateurs de musique qui connaissent peu le luth et la musique "Renaissance ou Baroque". Alain nous a proposé une étude des différentes pièces des Lachrimae l'une après l'autre. En les prenant dans l'ordre de parution, c'est par la plus connue, "Lachrimae Antiquae" qu'il faut commencer. Il serait bon au préalable de définir un cadre d'analyse assez rigide pour un thème aussi imposant. Mieux placer les Lachrimae dans leur contexte historique.

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�////����

On propose le plan simple du livre de Peter Holman en l'agrémentant d'apports personnels : Présentation du sujet. L'innovation, La complémentarité des pièces ... Le document. Sa présentation ...Les Instruments. D'origine ou non. Les problèmes que cela pose compatibilité ...).Les Danses. Les 7 "Passionate Pavans" avec une étude comparative des très nombreuses versions (prise de son, tempo, instruments, niveau sonore du luth par rapport aux autres instruments etc...). Eventuellement les diverses autres Pavanes, Gaillardes et Allemandes. En conclusion : "L'accueil et la résurrection des Lachrimae" : Reception, Revival. Bien sûr, cette étude requiert une présentation des "Lachrimae" avec les autres versions (chantées, en luth solo ...) de ces pièces. Chers luthistes, Je vais rééditer le CD-ROM du manuscrit Dowland de la Folger. Ce CD inclut des reproductions de bien meilleure resolution que les images disponibles sur le site Internet, ainsi que divers autres documents -facsimiles et transcriptions - qui se rattachent a ce manuscrit. Le CD inclura egalement une version non-bridée de Django (mais sans la license pour les mises a jour). Le prix - que j'espère raisonable - est de 40 euros, frais d'envoi compris. Les personnes intéressees peuvent me farie passer leur commande directement par e-mail. A noter au sujet du message de Roger sur les Variety of lute lessons,que Richard Civiol en a fait une transcription complete, disponible sur son site et sur le mien, gratuitement.J'ai oublié d'indiquer que les usagers enregistres de Django beneficient d'un rabais de 50% - donc pour eux 20 euros suffiront. Alain Veylitt veylita@ucrac1.ucr.edu

0000����D From roger.traversac@wanadoo.fr

Subject: NIGEL NORTH : Une sincérité qui s'entend Chers amis, Ce CD de Nigel North "A VARIETE OF LUTE LESSONS" préalablement évoqué tient toutes ses promesses. A entendre le CD et lire son texte on comprend mieux pourquoi il y a "osmose" entre son "esthétique musicale" et la nôtre (en tous cas la mienne): Tout comme de nombreux luthistes comme Paul O'dette et Hopkinson Smith il reconnaît l'apport de Julian Bream : " I...discovered that many of my favourite pieces from the records of Julian Bream were actually taken from Variete. " Suit un texte plein d'humour et d'ironie au sujet des nombreuses erreurs qui se trouvent dans l'original des "Varietes" :" Dès la première note sur la mauvaise corde.

Robert Dowland n'a pas été capable d'imprimer avec perfection des pièces de son propre" papa" (his own dad's pieces) ni signaler que son père était l'auteur de deux Allemandes (sir Henry Guilforde et sir John Smith) !" Un grand merci à Richard Civiol et Alain Veylit pour leur grande contribution. L'autre étonnant point commun (cela nous rapproche bien sûr de Paul O'dette) c'est que Nigel North ne craint pas de nommer le groupe mythique des "SHADOWS" ! (le fameux "Apache" de Jerry Lordan, leur premier "hit"). "Nigel North was initially inspired into music by the early 60s instrumental pop group "The Shadows" and went on to study classical music through the violin and guitar, eventually discovering his real path in life, the lute, when he was 15." Quand on sait que les Shadows ont interprété un thème qui s'appelle "THE LUTE MUSIC" dans leur album "RHYTHM AND GREEN" c'est confondant. De plus certaines de leurs compositions ont d'étranges réminiscences Renaissance ("A thing of beauty") et sont interprétés à la guitare sèche ou classique. Il n'y a que deux sortes de musique, la mauvaise et la bonne, tous genres confondus. Nigel n'a pas perdu le nord, c'est clair ... Ses pièces se "tiennent". On a plaisir à l'entendre, à l'écouter (il a quelque chose à dire) même dans les pièces que l'on a déjà entendu des dizaines de fois, comme par exemple la fameuse "Fantaisie 6 de Gregorio, Gregory Huwet". L'on pénètre dans l'essence musicale des pièces. Nigel nous conduit là où il le veut et il nous fait oublier ses grandes palette sonore et sa technique, toutes au service de sa Muse inspirée. Sa générosité se retrouve dans la durée d'enregistrement des 24 pièces sur les 42 de l'original (78 minutes). Ces pièces sont également réparties en 6 catégories (6 x 7) : Fantasies, Pavins, Galliards, Almaines Corantoes et Volts. Voyons où vont les préférences de Nigel : 6 Gaillardes de Dowland (John et/ou Robert ?) sur 7. 5 Fantaisies sur 7 5 Pavanes sur 7 2 Voltes sur 7 3 Courantes sur 7 3 Allemandes sur 7 La prise de son est excellente, et paraît naturelle : on "sent" une étonnante présence physique. On n'a pas d'excès de "réverb". La "dynamique" est merveilleuse : Un superbe CD passionnant qui n'ennuie jamais et que l'on quitte à regrets. tout comme Bream, O'dette, Hoppy (et de rares autres) Nigel est un "sorcier" (a wizard), et comme les magiciens de son espèce, il jette un sort. (like any magician of his kind he casts a spell). Nous, auditeurs,- Grâce à Dieu (We listeners - thank heavens) nous sommes ses victimes. (are his victims) Jay S. Harrison, Musica America. Comme l'a dit sans doute à juste titre le grand Paul O'dette trop de luthistes ont pratiquement la même technique et le même genre d'interprétation. Ce qui est dommage, surtout pour l'interprétation ; bien sûr, nous devons affirmer notre

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�!"!"!"!" ����

TREE EDITION NEW IN PRINT For Renaissance Lute Bernardino Balletti: Intabolatura de Lauto, Libro primo, 1554 edited by Gian Luca Lastraioli Balletti ( ? – 1568) was the teacher of Count Honorio Scotto of Piacenza, Italy. With the exception of a short Toccata all of the 14 lute pieces in his first book are dance settings, set for 6 course lute. French tablature/ Renaissance tuning � 12.- Sebastian Ochsenkhun: Tabulaturbuch auff die Lauten, 1558 Facsimile of Leipzig II.2.45 This fragment of Ochsenkhun´s tablature book contains the folii 54 – 81 only. The 47 pieces are intabulations of German songs and motets by Isaac, Senfll, Stoltzer and others. German tablature/ Renaissance tuning � 20.- Martin Agricola: Von der Lauten... Partial facsimile of Leipzig I 80 191

Facsimile of 35 lute related pages of Agriciola‘s: Musica Instrumentalis Deutsch, 1529 Agricola explaines: the German Tablature system; how to tune a lute; how to choose proper strings and much more. German tablature/ Renaissance tuning/ Text in German � 10.- For Baroque Lute Gallot le Vieux: Pieces for Lute, ca 1686 Facsimile of Leipzig II.6.14 Contains 82 pieces, almost exclusively devoted to Gallot. The decoration of the pages and the elegance of the calligraphy highlight the beauty of this set of works and honour the author. This is one main source of the works of Jacques (Le Vieux) Gallot. French tablature/ Baroque tuning � 50.– See next page. Send your order to TREE EDITION Albert Reyerman Finkenberg 89 D-23558 Lübeck Germany Phone/Fax ++49(0)451-8997848 email: albertreyerman@compuserve.de

personnalité. Sans doute, luthistes avisés, n'en faisons nous pas partie. Tout comme Paul, Hoppy, Christopher et d'autres luthistes, Nigel a sa personnalité musicale et c'est tant mieux. Cela me rappelle une relation familiale qui composait pour le piano ; on lui fit un compliment sur une de ses compositions du genre "Cela me rappelle tel compositeur". "Très juste" lui répondit le pianiste, "c'est justement là mon problème." Il avait compris qu'il plagiait inconsciemment un grand compositeur et ne parvenait pas à exprimer une personnalité qui lui soit propre. Right hand technique: On his recording of A Varietie of Lute Lessons, Nigel North is playing on a nine course lute in E using thumb-out technique. This creates a totally different sound colour than for example Paul o'Dette and others who play this music using thumb-in technique. I think that this is an excellent example of what Robert Dowland writes in Varietie, that there can be different ways to the same

O.a. snaren en Dowland http://www.luteshop.fsnet.co.uk/stringshistory.htm http://www.nrinstruments.demon.co.uk/LuSt.html http://utenti.lycos.it/Universale_strings/ h t tp : / /www. johndowland .com/b io / index.php?view=calendar http://members.iquest.net/~jfazli/dowland.htm http://www.ub.uit.no/northernlights/eng/christian4.htm http://www.hoasm.org/IVM/Dowland.html h t tp : / /www.azs ta rne t .c om /pub l i c /pack ages /reelbook/153-4006.htm http://www.albany.net/~dowland/dowland.html http://www.luminarium.org/renlit/elizface.htm http://renaissance.dm.net/sites.html, http://www.vanedwar.macunlimited.net/spencer/html/index.html http://www.lkbrownviolins.com

1111����nteressante Links

E ditions

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�!!!!!!!!����

TREE EDITION from: Leipzig II.6.14, Pieces by Vieux Gallot, fol. 21v & 22

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�! ! ! ! ����

��������imericks

Van Jo van Herck: Wie kan er nu rijmen op luit, zonder te eindigen met fluit ! Dan liever een gamba dat rijmt nog op samba, maar ach, wat maakt het ook uit. Ons geliefd instrument is wel zacht maar daarom niet minder in pracht; haar fluwelen fluisteren dwingt je tot luisteren en daarin zit net haar kracht. 't Instrument dat men noemt "chitarrone" is een luit, maar dan niet zo'n gewone. met snaren van staal een techniek heel speciaal en waanzinnig mooi diepe tonen. Liefdesverklaring van een luitspeler: Een soort grote mandoline een hals met een knik erin, en snaren van darm een klank o zo warm zó is mijn beste vriendin. Liefdesverklaring van een chitaronespeler: Mijn lief lijkt wel acht maanden zwanger, En al ben ik niet kort, zij is langer. Haar stem is heel helder maar diep als een kelder, en zij hangt rond mijn nek met een hanger. En vermits we toch een tweetalige organizatie zijn: Apprendre la tabulature, dat doe je niet op een uur. Français, oui ça va italiaans lukt bijna mais surtout l'allemand c'est très dur ! Van Greet Schamp : Een luitspeler uit Assebroek speelde polyfonie op verzoek zelfs meerdere stemmen

konden hem niet remmen hij staat weldra in het Guiness’ book. Een luitist uit St Gillis Waas vertelde het volgend relaas zo’n luit zelf gaan bouwen is een ander paar mouwen maar nader bekeken niet dwaas. Een luitspeler uit Ber-re-chem hield zielsveel van Jan Ockeghem hij intavoleerde zoals hij het leerde en gebruikte daarbij ook zijn stem. Een luitspeler uit Edegem hoorde ‘t rinkelen van zijn gsm hij zei ‘k speel liever luit maar ik zeg het rechtuit het is die toon waarop ik ze stem. Een Lokerse allround-luitist deed zijn zware luit terug in haar kist En zei:” ’t is nu al wel, dat continuospel. ‘k Heb liever een goeie trappist!” Een luitspeelster uit Borgerhout die was af en toe ook eens stout zoals steeds, rad van tong zei ze, toen een snaar sprong “die staat vast en zeker te koud”. In Kontich woond’ een luitist die van vogeltjes ook alles wist “dit getureluut is wel van een fuut, maar dat bruine beest is mijn luitkist”. Van Nadine Duymelinck: Een luitiste uit Mortsel heeft voor haar luiten een borstel. Ze zegt: over een kam lopen de snaren te lam als ik met het stemmen nog worstel! Een luitiste uit Hove hield zich wat van den dove: “’t Is wel leuk AMC maar wat doe je ermee? Voor mij is het: THEORBE BOVEN!”

Een slimmerick uit Luyten leerd’een limerick van buyten Hij zei: ’k moet nog leren tabulatuur te studeren Want anders kan ik ernaar fluyten. Une belle demoiselle à Bruxelles douée d’une âme un rien rebelle, d’excellente guitariste s’est fait vihu-luthiste, et depuis, doublement ensorcelle. A Mons, une fermière-luthiste Ne cuisine pas à l’improviste : elle enfourne sa carpe en jouant de la harpe pour présenter un menu « à l’artiste ». Un guitariste sans complexes faisait des luths en annexe. Il cuisait des penne, mais à l’italienne ; l’Asti Spumante affine ses reflexes. Un luthin en flanelle luthinait de plus belle dès qu’il avait vu un lutrin dans la rue dont il veut faire sa demoiselle. De Stewart McCoy D'ou viennent les "catlines"? On dit qu'elles viennent D'un chat-eau à Lyons. J'achète les miennes En boyau et nylon. Tu prendrais les tiennes Au luthiste Mouton. De Jean Cordaro Las d'avoir gravi les cimes, Frôler les nues et l’abîme, Qu'il fait bon reposer, sans but, Rêver, faire chanter mon luth.

�

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�!#!#!#!#����

2222����elkom Ester ! Mag ik u een nieuw lid van onze luitacademie voorstellen: Ester Hendrickx uit Bilzen. Ze is blind. Zij begon pas in september j.l. met muziekstudies en koos voor barokluit. Ze kocht een instrument gebouwd door Hasenfuss, en speelt nu reeds een Prelude in re klein van Weiss. U kunt haar horen spelen op het Barokconcert van de muziekacademie in de Antoniuskerk, 3 Eikenstraat, te Edegem op 1903/03 om 19.30u. Info: 03/289 23 60 Gratis toegang

3333����eminar The 2003 Lute Society of America Summer Seminar will take place the 3rd through the 8th of August, 2003 in conjunction with Early Music Vancouver. Faculty *Robert Barto *Jacob Heringman *Ronn McFarlane *Pat O'Brien with luthier Grant Tomlinson, associate faculty,and with the participation of Ray Nurse, Paul O'Dette, Stephen Stubbs & Crawford Young Mike Peterson, workshop coordinator Guy Smith, co-director Information contact : Early Music Vancouver 1254 West 7th Avenue Vancouver BC Canada V6H 1B6 Email: staff@earlymusic.bc.ca www.earlymusic.bc.ca Telephone: (604) 732-1610 Fax: (604) 732-1602

4444����oekertjes Petites Annonces A vendre / te koop Luth baroque à 13 choeurs, luthier J.L.Marie Barokluit 13-korig, bouwer: J.L.Marie Prix/Vraagprijs: �1500 Philippe Rennuy tel. 09/223.23.91

Volume 41 [2001 issue] of The Lute, Journal of the Lute Society has now [at last!] appeared. If you were not a member in 2001 and would like a copy, send a cheque for 16 Euros [which includes postage], payable to The Lute Society Southside Cottage Brook Hill Albury Guildford GU5 9DJ United Kingdom or email your credit card details [for security you may choose to send number and expiry date in separate emails], and I will send you a copy by return. This issue contains the following: Dowland in Denmark 1598-1606: a Rediscovered Document, by Peter Hauge Peter Philips (c.1560-c.1628), Composer, Priest and Man of Intrigue, by Rachelle Taylor Timotheus’ Speeches in Thomas Robinson’s The Schoole of Musicke (1603) by Roger Harmon Also, a note of some shelfmarks of Some Cittern and Lute Manuscripts at Harvard and at Mills College [supplied by Arthur Ness, and Ian Harwood] and 25 pages of reviews of recent books and performing editions.

Two of three main papers relate to spying, and you should definitely read this issue if you are interested in that aspect of things. Chris Goodwin Je voudrais attirer votre attention sur le volume 20 de la collection Le Secret des Muses de la Société Française de Luth, qui comporte 52 pièces pour Luth du XVI ème siècle auxquelles Pascale Boquet a ajouté des contreparties de grande classe, un délice à jouer et à entendre en duo (mais aussi en solo). http://assoc.wanadoo.fr/soc.fr.luth/index.html Hello to all lovers of Weiss's music, it seems that finally the 5. and 6. volume of Weiss Sämtliche Werke have been released, id est the facsimile of the Dresden ms in original size and with the lute voices of the ensemble music. So far very Good News. But they are really *very expensive*. Volume 5 is at 210,- EURO and Volume 6 is at 165 �. It is published by Baerenreiter (www.baerenreiter.com). Another possibility could be to contact a lute music seller, for instance seicento music (Rainer Luckhardt): email: seicento-luckhardt@t-online.de http://www.seicentomusic.de/

E ditions

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�!*!*!*!*����

Mag ik u een eminent lid van onze luitacademie voorstellen: dr.Godelieve J.A. Spiessens. Na haar Grieks-Latijnse humaniora, studeerde zij musicologie en kunstgeschiedenis aan de KULeuven, waar ze in 1962 tot doctor promoveerde op een proefschrift over Emmanuel Adriaenssen. Door haar studie en kennis over Adriaenssen geniet ze dan ook wereldwijd erkenning. Zij publiceerde twee lijvige bloemlezingen en een monumentale monografie over hem in 1966 en 1974. Reeds in 1971 bracht zij een reeks van 5 gecommentarieerde radio-uitzendingen met een historisch overzicht van de Nederlandse luitmuziek voor BRT 3, waar zij toen verbonden was als producer koormuziek. Zij werkte ook verschillende jaren als wetenschappelijk medewerker bij de muziekafdeling van de Koninklijke Bibliotheek te Brussel. Ze door-pluisde ook talloze archieven op zoek naar musici, componisten en instrumentenbouwers (o.a. fam. Hofmans) vanaf de middeleeuwen tot het Ancien Régime. Zo kon zij bewijzen dat de sinds lang als “Duitser” bekende Adrian Denss eigenlijk van Antwerpse origine was ( deze familienaam, Dens met één s komt hier nu nog steeds veel voor).

Zij was wetenschappelijk medewerker bij het Nationaal Centrum voor Navorsingen over de Vlaamse Primitieven, mandataris van het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek en assistent aan de KULeuven , kuns tadviseur , concer tmanager , muziekbibliothecaris, en muziekrecensent. Zij is laureaat van de Interuniversitaire Wedstrijd en tweemaal laureaat van de Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren & Schone Kunsten en ontving de Prijs Geschiedenis 1976 van de Provincie Antwerpen. Haar wetenschappelijk onderzoek is dus vooral gericht op de geschiedenis van de luitmuziek in de Nederlanden en het Antwerpse muziekleven tijdens het Ancien Régime. In 1981 schreef zij een inleiding bij de facsimile-uitgaven van de luitsuite in sol klein BWV 995 van J.S.Bach in de reeks Fontes Musicae Bibliothecae Regia Belgicae, Brussel, en ook in 1982 bij Joachim Van den Hove’s facsimile: Praeludia testudines. Zij publiceerde tal van bijdragen in binnen- en buitenlandse encyclopedieën en biografische woo rdenboeken , t i j dsc h r i f ten en boek en , tentoonstellingscatalogi, Alba amicorum, enz. Hiervan vindt u in vertaling enkele samenvattende uittreksels verderop in ons tijdschrift. Behalve de twee bloemlezingen luitmuziek van Adriaenssen, publiceerde zij een bundel 17de-eeuwse klavecimbelmuziek uit de Zuidelijke Nederlanden (Monumenta Flandricae Musicae, 4) en een boek over de 17de-eeuwse Antwerpse kunstschilder

Entre le musicologue et le luthiste s'établissent des relations privilégiées. Le luthiste aide le musicologue à comprendre les spécificités de l'instrument, le musicologue fait les recherches qui permettent au luthiste d'avoir les renseignements les plus précis sur l'histoire, les sources... Dans ce numéro, nous vous présentons l'un de nos membres éminents qui est spécialiste à la fois du luth et de la musique dans les anciens Pays-Bas, et plus spécialement à Anvers aux 16e et 17e siècles. En effet, Godelieve Spiessens est la personne incontournable en ce qui concerne Adriaenssen, qu'elle a étudié en profondeur dans une dissertation originale défendue en 1962 à l'Université catholique de Louvain et qui a donné lieu à une publication qui fait autorité sur le plan international. Mais son incessant travail de fourmi en archives continue à enrichir considérablement les biographies de nombreux musiciens et luthiers originaires d'Anvers ou y ayant travaillé Après ses humanités classiques, elle étudie la musicologie et l’histoire de l’art à la KULeuven, où elle a été promue

docteur. Elle a occupé divers postes : collaboratrice scientifique au Centre National de Recherches « Primitifs flamands », mandataire du Fonds National de la Recherche scientifique, assistante à la KULeuven, conseillère en art, manager de concerts et bibliothécaire, critique musicale, productrice à la radio et collaboratrice scientifique à la Bibliothèque Royal Albert Ier. Elle est lauréate du Concours Interuniversitaire et deux fois lauréate de l’Académie royale des Sciences, Lettres et Beaux-Arts, et elle a reçu le Prix d’Histoire 1976 de la Province d’Anvers. Elle oriente ses recherches scientifiques surtout sur l’histoire de la musique pour luth aux Pays-Bas (voir ci-dessous) et sur la vie musicale à Anvers pendant l’Ancien Régime. Elle a publié nombre d’articles en Belgique et à l’étranger, dans des périodiques et des ouvrages collectifs, des encyclopédies et dictionnaires biographiques, des catalogues d’exposition, des Alba amicorum, etc. En plus des deux anthologies de musique pour luth d’E. Adriaenssen, elle a publié un recueil de musique pour clavecin des Pays-Bas méridionaux du XVIIe siècle (MFM, 4) et un livre sur le peintre anversois Alexander Adriaenssen (17e siècle). Quelques résumés des articles

��������odelieve Spiessens Greet Schamp

��������odelieve Spiessens C. Ballman

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�!+!+!+!+����

Adrian Denss, een Duits luitcomponist van Antwerpse komaf (Antwerpen, ca. 1545?-Keulen?, 1596/1608), in: Belgisch Tijdschrift voor Muziekwetenschap, 51 (1997) , p. 81-99 En 1594, le compositeur Adrian(us) Denss(ius) fit paraître chez Gerhard Grevenbruch à Cologne, son Florilegium omnis fere generis, une anthologie de musique pour luth qui le rendit célèbre par toute l'Europe. Jusqu'à présent, ses origines et sa biographie sont restées obscures. En 1621, l'auteur allemand Gumpelzhaimer fut le premier à dire que Denss était belge. Son répertoire est en effet tributaire des publications de Phalèse et autres sources néerlandaises. Denss dit lui-même que les "Prata" de l'anversois Emmanuel Adriaenssen lui ont servi de modèle exclusif. On en a ainsi déduit qu'il pouvait être lui-même originaire d'Anvers. En 1582, la famille de feu l'anversois Adriaen Dens (*1511) s’établit à Cologne et à plusieurs reprises, sa veuve, Elisabeth Stercx, et ses enfants, dont Adriaen Dens jr., donnent des procurations afin de régler l’héritage à Anvers. Dans ces documents colonais, enregistrés à Anvers (1583, 1585, 1589, 1593, 1596, 1608), Adriaen jr. est appelé maître, de même que ses frères Peter et Henrick, qui en 1562 et 1578, avaient été reçus dans la corporation anversoise des maîtres d'école. D’autre part, un Adriaen Dens de 58 ans est reçu dans la gilde en 1569 et meurt avant 1580. En 1568, Peter Dens, le frère aîné d'Adriaen jr., fuit en Allemagne, ainsi que son beau-père Sebastiaen de Cuyper, avant d'être condamné et banni à Bruxelles par le Conseil des troubles pour cause d'enseignement luthérien. Peter et Adriaen jr. épousent les sœurs Catharina et Judith de Cuyper. Le mariage d'Adriaen Dens Adriani et de Judith a probablement eu lieu à Cologne. Dans ce contexte, on peut supposer qu'Adriaen Dens Adriani a également été enseignant et réfugié politique, venu d'Anvers à Cologne. En 1608, Adriaen jr. était déjà décédé, puisqu'une procuration est remise par sa veuve et ses enfants Jacques, Catharina et Susanna. Clara met de ivoren luit. De Antwerpse zangeres en luitiste Clara Gabri (ca. 1564-1624) , in: Musica Antiqua, 16 (1999) p.101-107 Les compositeurs Séverin Cornet et Philippe de Monte ont rendu hommage à Clara Gabri pour sa voix et son jeu au luth. Le premier dans un motet et une chanson (1581), le second dans son 2ième livre de madrigaux (1588), qu’il lui dédie. Elle fut marraine d'un fils d'Emmanuel Adriaenssen, le compositeur pour luth. Dans son héritage se trouvait un luth en ivoire, un portrait la représentant jouant du luth et

plus de 21 livres de musique. Son père, l'avocat Carel Gabri, qui en 1578 devint le chef de la corporation des musiciens anversois, est peut-être à identifier avec « C.G. », l’entabulateur de musique pour luth figurant dans le "Theatrum musicum", publié à Louvain par Pierre Phalèse en 1563. Luitcomponist Raphael Viola. Een Antwerpse koopman van Italiaanse komaf (*Cremona, voor 1535-+na 1569)?, in: Musica Antiqua, 16 (1999) p. 148-150 Dans trois livres de Phalèse, publiés à Louvain en 1563, 1568 et 1571, ainsi que dans le manuscrit Dlugoraj (Leipzig), on trouve une fantaisie pour luth de Raphael Viola. Les anciens catalogues allemands mentionnent encore le titre d'un autre livre, perdu, de “Raphael Viola Italus” : "Carminum pro testudine liber, 1575". L'italien Raphael Viola est peut-être à identifier avec un marchand homonyme de Crémone qui est mentionné dans les archives de la ville d'Anvers en 1558-1569. De Antwerpse citer- en luitbouwers Aert. Hans en Thomas Borlon (l6de-l7de eeuw) , in: Celesta, 8 (1994) , p. 8-13 En 1579, Aert Borlon (c. 1538 - c. 1620) est inscrit comme facteur de cistres dans la corporation de Saint-Luc à Anvers. Sa femme, Catlyne Meulevoets, est la veuve du polyphoniste Adrien Tubal. En 1589, Aert devient citoyen d'Amsterdam, où il fabrique des luths et des cistres avec ses fils Hans et Thomas Borlon et ses beaux-fils Nicolaes et Gerrit Cop. Le centre de ce type de lutherie se déplace ainsi d'Anvers à Amsterdam, où, vers 1620-30, l’on dénombre une trentaine de facteurs actifs. Par contre, à Anvers les luthiers se tournent vers la fabrication des violons, comme c’est le cas de Peeter Borlon jr. En 1613, Aert Borlon obtient un monopole pour l'utilisation d'un vernis bon teint. En 1599, Thomas Borlon (c. 1573-1611) est encore établi comme facteur de luths à Anvers. En 1605, Hans Borlon (1572-1627) devient citoyen d'Amsterdam et l'anversois Lenaert Pels, vient apprendre le métier chez lui en 1609. De Antwerpse citerbouwer Hans Meulevoets (*Antwerpen, ca. 1541-+ibidem, 1612), in: Musica Antiqua, 15 (1998), p. 52-54. Les ouvrages de référence orthographient à tort le nom de Meulevoets : Muelovoets ou Muelovets, et mentionnent erronément qu'il fut maître de la corporation de Saint-Luc. Ce facteur de cistres est mentionné régulièrement dans les archives de la ville d'Anvers entre 1580 et 1612. En 1604, « Hans den citermaekere » assiste Emmanuel Adriaenssen, le compositeur de musique pour luth, sur son lit de mort.

���� ������ ������ ������ ��''''�� � � ������ � � ������ � � ������ � � �������� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #� �� !�����" #$ " " #����� ( )�( )�( )�( )�!,!,!,!,����

Son fils Lenaert Meulevoets et son beau-fils parisien Daniel Ter furent également des musiciens. De Antwerpse citerbouwer Lenaert Pels Jeremiaszoon (*ca. 1588-+Antwerpen en 1626, in: Celesta, 7 (1993), p. 12-15. En 1609, Lenaert Pels va apprendre son métier de luthier à Amsterdam chez l’anversois Hans Borlon et revient à Anvers, ou il s’établit comme facteur de cistres. En 1610, l’anglais Franchois Lupo, facteur de cistres à Amsterdam, est inculpé de vol par son collègue Gerart Cop, qui demande son apprenti Jacques Couwenberch, son assistant Abraham Thomassen et le père Pels comme témoins. Il s’agit d’un morceau de bois pour la fabrication de cistres.

Wie hierbij ingesloten een overschrijvings-formulier vindt, heeft waarschijnlijk zijn bij-drage voor dit jaar nog niet betaald, we hopen dat dit spoedig zal gebeuren! − ������������� �������

− ������������ �����������

− ��������������������

������ ����������� � ����!���

"��� �#$�%� ��#��& ���

'�������( �����������

���)��% &�����

�

Si vous trouvez un bulletin de virement dans votre revue, c’est que nous n’avons pas encore reçu votre cotisation. Faites vos jeux !����− ������������� *�������

− �����������+�����������

− �����������+��� ������

������#�&����������� � ����

���,-#��+& �.������%��$���

'�������( ����������

���)��% &����

Some (digest) articles by Godelieve Spiessens: The Antwerp lute maker... A rectification De Antwerpse luitbouwer Jan van Oosbroeck (1543-1586) Een rechtzetting, in: Celesta, 2 (1988), p. 70-72 The name of the lute maker Van Oosbroeck was read erroneously as Van Eesbroeck. After his death from the plague some clients of his shop, probably lute players, had still debts to pay for lutes and strings: Heyndrick Stoop, Abraham de Moy, Peeter Piers from Brussels and Jan Boudewyns from Mons. The price of one lute was obviously 3 guilders. Antwerp string furnishers to Van Oosbroeck were the House "Den Wolff", Oswaldus Alder and a certain Hans. The Antwerp lute maker Pauwels van Lieshoudt De Antwerpse luitbouwer Pauwels van Lieshoudt (0vôôr 1545-+na 1590) , in: Celesta, VI (1992) , pp 10-13 In 1577 the lute maker Pauwels van Lieshoudt sent 64 lutes to Paris, packed in two casks marked with his monogram, to be delivered to the merchant Adriaen Leviel. A number of these lutes were made by him self and the other ones by other lute makers. He was employed by the Italian merchant Francesco Balbani and in 1587 he was indebted to the widow of the Italian merchant Thomas Camaiori for the trade in lutes.