EDİTÖRLER Doç. Dr. Haluk ÖZMEN & Doç. Dr. Durmu EKİZ özet.pdf · Editörler Doç. Dr. Haluk ÖZMEN Doç. Dr. Durmu EKİZ EĞİTİM BİLİMİNE GİRİ ISBN 9786053644798 Kitap

EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ

YAZARLAR

Prof. Dr. Alipaşa AYAS

Doç. Dr. Atilla ÇİMER

Doç. Dr. Durmuş EKİZ

Doç. Dr. Haluk ÖZMEN

Doç. Dr. Muammer ÇALIK

Doç. Dr. Nevzat YİĞİT

Doç. Dr. Tuncay ÖZSEVGEÇ

Yard. Doç. Dr. Mehmet PALANCI

Yard. Doç. Dr. Semih AKTEKİN

Yard. Doç. Dr. Taner ALTUN

Öğr. Gör. Ender İSKURT

Öğr. Gör. Salih AKYILDIZ

EDİTÖRLER

Doç. Dr. Haluk ÖZMEN & Doç. Dr. Durmuş EKİZ

Editörler



EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ

ISBN 978-605-364-479-8

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2013, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: Temmuz, 2013

Yayın-Proje Yönetmeni: Selcan ArslanDizgi-Grafik Tasarım: Selda Kılıç

Kapak Tasarımı: Selda KılıçBaskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti.

İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/AYenimahalle/ANKARA

(0312-394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: [email protected]


13.06.1973 tarihinde Trabzon-Akçaabat’ta doğdu. İlkokul, ortaokul ve lise öğrenimini Trabzon’da tamamladıktan sonra 1990 yılında Ondokuz Mayıs Üni-versitesi Eğitim Fakültesi Kimya Öğretmenliği Bölümü’ne girdi. Burada üç dönem okuduktan sonra Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Kimya Öğ-retmenliği Bölümü’ne yatay geçiş yaptı. 1994 yılında bu bölümden mezun oldu. Eylül-1994’de KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi Fen Bilimleri Eğitimi Bölümü’nde yük-sek lisansa başladı. Ocak 1995’te aynı bölüme Araştırma Görevlisi olarak atandı. Ocak-1998’de yüksek lisansını Organik Kimya alanında tamamladı. Aynı tarih-te Kimya Eğitimi alanında başladığı doktorasını Şubat 2002’de tamamladı. Eylül 2002’de KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Öğretmen-liği Anabilim Dalı’na Yardımcı Doçent olarak atandı. Ocak 2009’da Kimya Eğiti-mi alanında Doçent oldu. Halen KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Eğitimi ABD’deki görevine devam etmektedir. Çalışma alanlarından bazıları; kimya eğitimi, fen eğitimi, bilgisayar destekli öğretim, kavramsal değişim ve öğretmen eğitimidir. Yabancı dili İngilizce olup, alanı ile ilgili kaynakları kul-lanabilecek düzeyde İngilizce bilmektedir. Ulusal ve uluslar arası dergilerde basılı birçok makalesi, sempozyumlarda sunulmuş bildirileri ve kitap yazarlıkları vardır. Evli ve bir çocuk babasıdır.


İlkokul, ortaokul ve lise öğrenimini Ordu-Ünye’de tamamladıktan sonra 1991 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü’ne girdi. 1995 yılında mezun olduğu bu bölüme aynı yıl Araştırma Görev-lisi olarak atandı. 1997 yılında, Yükseköğretim Kurulu-Milli Eğitim Bakanlığı ve Dünya Bankası destekli proje kapsamında İngiltere, Newcasttle Üniversitesi’nde Öğretmen Eğitimi alanında yüksek lisansını tamamladı. 2001 yılında, YÖK ta-rafından desteklenen burs ile İngiltere, Nottingham Üniversitesi’nde Öğretmen Eğitimi, Okul Geliştirme ve Okul Etkililiği alanında doktorasını tamamladı. Aynı yıl KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalı’na Yardımcı Doçent olarak atandı. Haziran 2009 yılında Program Geliştirme alanında Doçent oldu. Halen KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği Eğitimi ABD’deki görevine devam etmektedir. Çalışma alanların-dan bazıları; nitel araştırma yaklaşım ve uygulamaları, sınıf öğretmeni yetiştirme yaklaşım ve modelleri, eğitimde program geliştirme, felsefe, eğitim felsefesi, okul geliştirme ve mesleki gelişim, eğitimde düşünme becerilerinin geliştirilmesi ve eğitimde bireysel farklılıklardır. Yabancı dili İngilizce olup, iyi düzeyde İngilizce bilmektedir. Ulusal ve uluslar arası dergilerde basılı birçok makalesi, sempozyum-larda sunulmuş bildirileri, kitap yazarlıkları ve kitap editörlükleri bulunmaktadır.

ÖNSÖZ

“Okullarda öğretim vazifesinin güvenilebilir ellere teslimini, ülke çocuğunun, o görevi kendine hem bir meslek, hem bir ülkü sayacak üstün ve saygı değer öğret-menler tarafından yetiştirilmesini sağlamak için öğretmenlik, diğer serbest ve yüksek meslekler gibi, aşama aşama ilerlemeye ve her halde zenginlik sağlamaya uygun bir meslek haline getirilmelidir. Dünya’nın her tarafında öğretmenler, insan toplumu-nun en öz verili ve saygı değer unsurlarıdır” (Mustafa Kemal ATATÜRK’ün Söylev ve Demeçleri, 1923, Ankara).

Bir ülkede, eğitim sisteminin kalitesini arttırmanın en önemli yollarından biri, yetiştireceği öğretmenin kalitesine bağlı olduğu tartışılmaz bir konudur. Öğ-retmen eğitiminin kalitesi ise öğretmen eğitimi programlarında okutulan ders-lerin içeriklerinin etkili şekilde oluşturulması ile yakından ilgilidir. Ülkemizde, eğitim fakültelerinde okutulan dersler ve içerikleri Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından genel çerçevede belirlenmekte, dersleri yürüten öğretim elamanları ise bu çerçeve doğrultusunda başlıklar ve alt başlıklar oluşturmaktadır. Ülkemizde, “Eğitim Bilimine Giriş” dersine yönelik olarak çok sayıda değerli kaynak kitap bu-lunmasına rağmen, başlıklar, alt başlıklar ve içerikler zaman zaman farklılıklar taşıyabilmektedir. Ancak her bir değerli eser, aynı amaca hizmet etmektedir.

Bu kitap, YÖK’un içerik tanımı doğrultusunda ve üzerinde görüş birliğine va-rılan başlık ve alt başlıklara yönelik bir içeriğin hazırlanması amacıyla Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi’nde görevli öğretim elemanları tarafın-dan hazırlanmıştır. Ana başlıklar olarak YÖK Kur tanımı dikkate alınmış ve alt başlıklar öğretim elemanlarının görüş ve önerileri doğrultusunda hazırlanmaya çalışılmıştır. On dört bölümden oluşan kitabın bütün eğitim fakültelerinin birinci sını� arında okutulmakta olan aynı isimli ders için öğrencilerin başvurabilecekleri kapsamlı bir kaynak olmasına çalışılmıştır.

Kitabın bu ilk baskısında eksiklikler, aksaklıklar veya hataların olmasının kaçınılmaz olduğunu düşündüğümüzde, kitaptan kaynak olarak faydalanan siz değerli öğretim elemanlarının ve öğrencilerin görüş ve önerilerinin daha sonraki baskılar için bize önemli ölçüde fayda sağlayacağı açıktır. Bu anlamda her türlü görüş ve öneriler editörlerin elektronik posta adreslerine gönderilebilir.

Bu kitabın oluşturulmasında emeği geçen bütün öğretim elamanlarına teşek-kürlerimizi sunuyoruz. Ayrıca kitabın, faydalanmak isteyen bütün öğretim elema-nı ve öğrencilere katkı sağlamasını diliyoruz.

Trabzon, 2013

Editörler

Doç. Dr. Haluk ÖZMEN & Doç. Dr. Durmuş EKİZ

BÖLÜM VE YAZARLARI

1. Bölüm: Eğitimle İlgili Temel Kavramlar

Prof. Dr. Alipaşa AYAS

Bilkent Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü

2. Bölüm: Eğitimin Bilimsel Temelleri

Yard. Doç. Dr. Taner ALTUN

Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü

3. Bölüm: Eğitimin Psikolojik Temelleri

Yard. Doç. Dr. Mehmet PALANCI

Karadeniz Teknik Üniversitesi,Fatih Eğitim Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü

4. Bölüm: Eğitimin Sosyolojik (Toplumsal) Temelleri

Öğr. Gör. Ender İSKURT


5. Bölüm: Eğitimin Felsefi Temelleri


Karadeniz Teknik Üniversitesi,Fatih Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü

6. Bölüm: Eğitimin Ekonomik Temelleri

Doç. Dr. Tuncay ÖZSEVGEÇ


7. Bölüm: Eğitimin Politik Temelleri

Yard. Doç. Dr. Semih AKTEKİN

Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi, OSAE Bölümü

viii Eği� m Bilimine Giriş

8. Bölüm: Eğitimin Tarihi Temelleri

Doç. Dr. Muammer ÇALIK

Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü

9. Bölüm: Eğitimin Hukuksal Temelleri



10. Bölüm: Eğitimin Teknolojik Temelleri

Doç. Dr. Nevzat YİĞİT


11. Bölüm: Milli Eğitim Sisteminin Yapısı ve İşleyişi



12. Bölüm: Öğretmenlik Mesleği ve Eğitim Sisteminde Öğretmen



13. Bölüm: Öğretmenlik Mesleği Yeterlikleri



14. Bölüm: Türkiye'de Öğretmen Eğitiminin Tarihçesi ve Güncel Konular

Doç. Dr. Atilla ÇİMER

Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi, OFMAE Bölümü

İÇİNDEKİLER

Önsöz ..............................................................................................................................v

Bölüm ve Yazarları ..................................................................................................... vii

İçindekiler ......................................................................................................................ix

1. BÖLÜM

EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

Giriş .................................................................................................................................2

Kültür ..............................................................................................................................2

Kültürleme ......................................................................................................................2

Zoraki Kültürleme ...................................................................................................3

Gelişigüzel Kültürleme ............................................................................................3

Kasıtlı Kültürleme ....................................................................................................3

Eğitim ..............................................................................................................................4

İnformal Eğitim .............................................................................................................5

Formal Eğitim ................................................................................................................6

Örgün Eğitim ...........................................................................................................6

Yaygın Eğitim ...........................................................................................................7

Öğrenme .........................................................................................................................7

Öğretme ..........................................................................................................................9

Öğretim .........................................................................................................................10

Öğretmen ve Öğreten .................................................................................................11

Yararlanılan Kaynaklar ...............................................................................................12

2. BÖLÜM

EĞİTİMİN BİLİMSEL TEMELLERİ

Giriş ...............................................................................................................................14

Bilgi ve Bilgiye Ulaşma Yolları ...................................................................................14

Bireysel Deneyim Yolu ..........................................................................................14

Otoriter Yol .............................................................................................................14

Mistik Yol ................................................................................................................15

Rasyonel Yol ...........................................................................................................15

Bilimsel Yol (Yöntem) ...........................................................................................16

x Eği� m Bilimine Giriş

Bilimsel Bilginin Genel Özellikleri............................................................................16

Bilim Nedir? .................................................................................................................17

Bilimi Niteleyen Özellikler .........................................................................................18

Bir Alanın Bilim Alanı Olmasının Koşulları ...........................................................18

Bilim-Eğitim İlişkisi ....................................................................................................19

Bilimsel Araştırma ve Amaçları ................................................................................20

Eğitimde Bilimsel Araştırma ve Önemi ...................................................................21

Bilimsel Araştırmalarda Kullanılan Temel Kavramlar ...........................................21

Problem ...................................................................................................................21

Yöntem ....................................................................................................................21

Hipotez (Denence) ...............................................................................................22

Varsayım (Sayıltı) ..................................................................................................22

Evren .......................................................................................................................23

Örneklem ................................................................................................................23

Geçerlik ...................................................................................................................23

Güvenirlik ...............................................................................................................24

Değişken .................................................................................................................24

Bilimsel Araştırma Türleri..........................................................................................25

Kuramsal (Temel) Araştırmalar ...........................................................................25

Uygulamalı (Alan) Araştırmalar .........................................................................25

Süresine Göre Araştırmalar..................................................................................25

Bilimsel Araştırmalarda Etik Kavramı .....................................................................26


3. BÖLÜM

EĞİTİMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ

Giriş ...............................................................................................................................30

Bir Bilim Dalı Olarak Psikoloji ..................................................................................30

Davranışçı Yaklaşım ....................................................................................................31

Bilişsel Yaklaşım ..........................................................................................................33

Fenomenolojik Yaklaşım ............................................................................................34

Psiko-analitik Yaklaşım ..............................................................................................36

xiİçindekiler

Psikolojinin Alt Dalları ..............................................................................................36

Gelişim Psikolojisi .................................................................................................37

Öğrenme Psikolojisi .............................................................................................39

Psikolojik Danışma ve Rehberlik .........................................................................40

Kişilik Psikolojisi ...................................................................................................41

Sosyal Psikoloji ......................................................................................................41

Endüstri ve Örgüt Psikolojisi ...............................................................................42

Çevresel Psikoloji ...................................................................................................42

Deneysel Psikoloji..................................................................................................43

Psikometri...............................................................................................................43

Öğrenme Kuramları ....................................................................................................43

Davranışçı Öğrenme Kuramı .....................................................................................44

Bilgi İşlem Kuramı.......................................................................................................45

Gestalt Kuramı .............................................................................................................46

Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramı ...............................................................................46

Hümanist Öğrenme Kuramı ......................................................................................47

Eğitim-Psikoloji İş Birliği İle İlgili Oluşmuş Örnek Bazı Uygulamalar ve Uygulama Alanları ......................................................................................................48

Zekâ Testleri ve Eğitim .........................................................................................48

Özel Eğitim .............................................................................................................49

Üstün Yetenekliler ve Eğitimleri ..........................................................................49

Motivasyon .............................................................................................................50

Öğretmen Eğitimi ve Aile Eğitimi Programları ................................................50

İletişim Becerilerinin Geliştirilmesi ....................................................................51

Psikolojik İyi Olma ................................................................................................51

Meslek Seçme .........................................................................................................52

Sınav ve Sınanma Kaygısı .....................................................................................52

Temel İhtiyaçların Karşılanması ve Eğitim ........................................................53


xii Eği� m Bilimine Giriş

4. BÖLÜM

EĞİTİMİN SOSYOLOJİK (TOPLUMSAL) TEMELLERİ

Giriş ...............................................................................................................................56

Eğitim Sosyolojisinin Tanımı, Amacı ve Diğer Alanlarla İlişkisi ..........................57

Eğitim Sosyolojisinin Tarihçesi .................................................................................57

Eğitimin İşlevleri .........................................................................................................58

Eğitimin Toplumsal Süreçlerle İlişkisi ......................................................................61

Sosyalleşme ve Eğitim ...........................................................................................61

Toplumsal Değişme ve Eğitim .............................................................................62

Toplumsal Hareketlilik ve Eğitim ........................................................................62

Toplumsal Kontrol (Denetim) ve Eğitim............................................................63


5. BÖLÜM

EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ

Giriş ...............................................................................................................................66

Felsefe-Bilim İlişkisi ....................................................................................................67

Felsefenin İlgilendiği Alanlar .....................................................................................68

Ontoloji (Varlık Sorunu) ......................................................................................68

Epistemoloji (Bilgi Sorunu) ..................................................................................69

Aksiyoloji (Değerler Sorunu) ...............................................................................69

Mantık (Akıl Yürütme) .........................................................................................69

Felsefi Akımlar .............................................................................................................70

İdealizm ..................................................................................................................70

Realizm ...................................................................................................................71

Pragmatizm ............................................................................................................71

Varoluşçuluk ..........................................................................................................72

Natüralizm .............................................................................................................73

Eğitim-Felsefe İlişkisi ................................................................................................74

Eğitim Felsefesi Akımları ...........................................................................................77

Daimicilik ...............................................................................................................78

xiiiİçindekiler

Esasicilik .................................................................................................................78

İlerlemecilik ............................................................................................................79

Yeniden Kurmacılık ..............................................................................................79

Türk Eğitim Sistemi’nin Dayandığı Eğitim Felsefesi Akımları ..............................82


6. BÖLÜM

EĞİTİMİN EKONOMİK TEMELLERİ

Giriş ...............................................................................................................................86

Eğitimin Bireysel ve Toplumsal Faydaları ................................................................87

Eğitim ve Küreselleşme ...............................................................................................88

Eğitim-Kalkınma İlişkisi ............................................................................................92

Eğitimin Finansmanı ve Maliyeti ..............................................................................94

Eğitim Talebi ve Arzı ...................................................................................................97

Yararlanılan Kaynaklar .............................................................................................100

7. BÖLÜM

EĞİTİMİN POLİTİK TEMELLERİ

Giriş .............................................................................................................................102

Eğitim-Politika İlişkisi ..............................................................................................102

Yeni Öğretim Programları ve Eğitim Politikası .....................................................104

Sonuç ...........................................................................................................................107


8. BÖLÜM

EĞİTİMİN TARİHİ TEMELLERİ

Giriş .............................................................................................................................110

Antik Çağda Eğitim ...................................................................................................110

Orta Çağda Eğitim ....................................................................................................112

Yeni Çağda Eğitim .....................................................................................................115

xiv Eği� m Bilimine Giriş

Yakın Çağda Eğitim ...................................................................................................116

Endüstrileşme Döneminde Eğitim ....................................................................116

20. Yüzyılda Eğitim..............................................................................................119


9. BÖLÜM

EĞİTİMİN HUKUKSAL TEMELLERİ

Giriş .............................................................................................................................126

Toplumsal Yaşamı Düzenleyen Kurallar ................................................................126

1. Din Kuralları ....................................................................................................126

2. Ahlak Kuralları ................................................................................................127

3. Görgü Kuralları ................................................................................................127

4. Hukuk Kuralları ...............................................................................................127

Hukuk Kaynaklarının Hiyerarşik Sıralaması .........................................................128

Anayasa .................................................................................................................128

Yasa (Kanun) ........................................................................................................129

Kanun Hükmünde Kararname ..........................................................................129

Tüzük .....................................................................................................................130

Yönetmelik ............................................................................................................130

Yönerge .................................................................................................................130

Türk Milli Eğitim Sisteminin Hukuksal Temelleri ................................................130

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ........................................................................131

Eğitim ve Öğretimi Düzenleyen Yasalar ...........................................................132

Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretim Birliği Yasası) ..................................132

222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu .....................................................132

Mesleki Eğitim Kanunu ................................................................................132

Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun .........133

Yükseköğretim Kanunu ................................................................................133

Milli Eğitim Temel Kanunu ..........................................................................133

Kalkınma Planlarında Eğitim ............................................................................137

Millî Eğitim Şûra’larında Eğitim ......................................................................138


xvİçindekiler

10. BÖLÜM

EĞİTİMİN TEKNOLOJİK TEMELLERİ

Giriş .............................................................................................................................142

Teknoloji Nedir? ........................................................................................................143

Eğitim ve Öğretim Teknolojisi Kavramları ............................................................143

Eğitim Teknolojisi ................................................................................................143

Öğretim Teknolojisi ............................................................................................144

Eğitimde Teknoloji Kullanımının Tarihçesi ...........................................................144

Fırsatları Arttırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi (FATİH) Projesi...........147

Teknolojinin Öğretimsel Açıdan Faydaları ...........................................................149

Farklı Ders ve Disiplinlerde Teknolojiden Yararlanma ........................................151

Teknolojinin Öğretimsel Açıdan Olumsuz Yanları ve Sınırlılıkları ....................152

Öğretmenlerin Teknoloji Kullanımına Yönelik Sorumlulukları ve Dikkat Etmeleri Gerekenler .....................................................................................153

Teknolojiden Yararlanmak Ne Değildir? ................................................................153


11. BÖLÜM

MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNİN YAPISI VE İŞLEYİŞİ

Giriş .............................................................................................................................158

Örgün Eğitim .............................................................................................................158

A. Okul Öncesi Eğitim ........................................................................................158

B. İlköğretim ........................................................................................................159

C. Ortaöğretim .....................................................................................................160

D. Yükseköğretim ................................................................................................162

E. Yaygın Eğitim ..................................................................................................163

Türk Milli Eğitim Sisteminin Örgütsel Yapısı ........................................................164

A. Ulusal Düzeyde Genel Yönetim ....................................................................165

1. Bakanlık Makamı ......................................................................................166

2. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ........................................................166

3. Hizmet Birimleri ........................................................................................167

xvi Eği� m Bilimine Giriş

B. Taşra Örgütü ....................................................................................................167

İl ve İlçe Milli Eğitim Müdürlüklerinin Görev Alanları ...........................168

C. Yurtdışı Teşkilâtı .............................................................................................168

Temel Sistem Olarak Okulun Yapısı ve İşleyişi ......................................................169

Okulun Yönetimi .................................................................................................169

Okulda Kurullar ...................................................................................................170

A. Öğretmenler Kurulu ................................................................................170

B. Zümre Öğretmenler Kurulu ....................................................................171

C. Şube Öğretmenler Kurulu .......................................................................171

D. Öğretmenler ..............................................................................................172

E. Okulda Çalışan Diğer Personel ...............................................................172

Okulun Denetimi ................................................................................................172


12. BÖLÜM

ÖĞRETMENLİK MESLEĞİ VE EĞİTİM SİSTEMİNDE ÖĞRETMEN

Giriş .............................................................................................................................176

Meslekleşme Koşulları ..............................................................................................177

Ülkemizde Profesyonel Bir Meslek Olarak Öğretmenlik .....................................179

Öğretmenlik Mesleğinin Yasal Dayanakları ..........................................................181

Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri ............................................................181

Öğretmenlerin Görev ve Sorumlulukları ...............................................................183

Etkili Öğretmen Nitelikleri ......................................................................................185

Öğretmenlerin Kişisel Nitelikleri ............................................................................186

Öğretmenlerin Mesleki Nitelikleri ..........................................................................187

Öğretmen Rolleri .......................................................................................................192

Mesleğe Yeni Başlayan Öğretmenlerin Karşılaştıkları Sorunlar .........................194

Öğretmenlerin Hizmet İçi Eğitimi ..........................................................................195


xviiİçindekiler

13. BÖLÜM

ÖĞRETMENLİK MESLEĞİ YETERLİKLERİ

Giriş .............................................................................................................................200

Öğretmenlik Mesleği Yeterlikleri ............................................................................200

Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri .................................................................201

A. Kişisel ve mesleki değerler - Mesleki gelişim ..............................................201

B. Öğrenciyi tanıma ............................................................................................202

C. Öğretme ve öğrenme süreci ..........................................................................202

D. Öğrenmeyi, Gelişimi Izleme ve Değerlendirme .........................................203

E. Okul, Aile ve Toplum Ilişkileri ......................................................................203

F. Program ve İçerik Bilgisi.................................................................................203

Özel Alan Yeterlikleri ................................................................................................204

Okul Temelli Mesleki Gelişim (OTMG) Modeli ...................................................205

OTMG’nin Öğretmen Yeterlikleri İle İlişkisi .........................................................210


14. BÖLÜM

TÜRKİYE'DE ÖĞRETMEN EĞİTİMİNİN TARİHÇESİ VE GÜNCEL KONULAR

Giriş .............................................................................................................................214

Cumhuriyet Öncesi Dönemde Öğretmen Eğitimi ...............................................214

Cumhuriyet Sonrası Dönemde Öğretmen Eğitimi ........................................218

İlkokul Öğretmeni Yetiştirme ............................................................................218

İlköğretim II. Kademe (Ortaokul) Öğretmeni Yetiştirme..............................221

Ortaöğretime Öğretmen Yetiştirme ..................................................................223

Öğretmen Eğitiminde Güncel Konular .................................................................225

A. Okul-Üniversite İşbirliği ................................................................................226

B. Yansıtıcı Düşünme ..........................................................................................226

xviii Eği� m Bilimine Giriş

C. Aksiyon Araştırması .......................................................................................227

D. Hayat Boyu Öğrenme (HBÖ) .......................................................................227

E. Okuryazarlık ....................................................................................................228

i. Bilgi Okuryazarlığı .....................................................................................228

ii. Bilgisayar Okuryazarlığı ...........................................................................229

iii. Bilimsel Okuryazarlık ..............................................................................230

iv. Medya Okuryazarlığı ................................................................................231

v. Görsel Okuryazarlık ..................................................................................232


DİZİN .........................................................................................................................237

xixİçindekiler

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 5.1: Eğitim felsefeleri ve savundukları ilkeler ................................................80

Tablo 8.1: Antik Çağdaki bazı ünlü düşünürler ve eğitimle ilgili görüşleri .........111

Tablo 8.2: Orta Çağdaki bazı ünlü düşünürler ve eğitimle ilgili görüşleri ..........113

Tablo 8.3: Yeni Çağdaki bazı ünlü düşünürler ve eğitimle ilgili görüşleri ...........115

Tablo 8.4: Yakın Çağdaki bazı ünlü düşünürler ve eğitimle ilgili görüşleri .........117

Tablo 9.1: Beş yıllık kalkınma planları ..................................................................137

Tablo 9.2: Dokuzuncu kalkınma planında eğitim politikaları .............................138

Tablo 9.3: On sekizinci Milli Eğitim şurası kararları ............................................139

Tablo 10.1: Öğretmen, öğrenci, öğretim programı ve teknolojinin değişen rolü .........150

Tablo 11.1: 2011–2012 Öğretim yılı okul türüne göre okul öncesi öğretim okulu, öğrenci ve öğretmen sayısı (MEB, 2012) .......................................159

Tablo 11.2: 2011–2012 Öğretim yılı okul türüne göre ilköğretim resmi ve özel okul, öğrenci ve öğretmen sayısı (MEB, 2012) .................................160

Tablo 11.3: 2011–2012 Öğretim yılı okul türüne göre ortaöğretim resmi ve özel okul, öğrenci ve öğretmen sayısı (MEB, 2012) .................................161

Tablo 11.4: 2011-2012 Öğretim yılı yükseköğretimde resmi ve özel öğrencive üniversite sayıları (URL 1; http://osym.gov.tr/belge/1-13575) .........................162

Tablo 11.5: 2011–2012 Öğretim yılı eğitim kurumlarının kademelerine göre yaygın eğitim resmi ve özel okul, öğrenci ve öğretmen sayısı (MEB, 2012) .........163

xx Eği� m Bilimine Giriş

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 11.1: Türk Milli Eğitim Sistemi’nin temel öğeleri ......................................... 158

Şekil 11.2: Milli Eğitim Bakanlığı örgüt şeması .................................................... 165

Şekil 11.3: Milli Eğitim Müdürlükleri örgüt ve organizasyon yapısı.................... 168

Şekil 11.4: Temel sistem olarak okulun işleyişi (Akyıldız ve diğ., 2010: 69) ............ 169

Şekil 11.5: Okulda yönetimsel olarak yapılan işlemler ......................................... 170

Şekil 13.1: OTMG sürecinde öğretmenin mesleki gelişimi ile okul, öğrenci, meslektaş ve veli ilişkisi ...........................................................................................208

Şekil 13.2: OTMG’nin okul gelişimine katkısı ....................................................... 209

Şekil 13.3: Yeterlik çevrim sistemi .......................................................................... 211

Prof. Dr. Alipaşa AYAS*

İçindekiler

▶ Giriş

▶ Kültür

▶ Kültürleme

▶ Zoraki Kültürleme

▶ Gelişigüzel Kültürleme

▶ Kasıtlı Kültürleme

▶ Eğitim

▶ İnformal Eğitim

▶ Formal Eğitim

▶ Örgün Eğitim

▶ Yaygın Eğitim

▶ Öğrenme

▶ Öğretme

▶ Öğretim

▶ Öğretmen ve Öğreten

▶ Yararlanılan Kaynaklar

* Bilkent Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü

Giriş

Eğitim insanoğlunun yeryüzünde var olmasından beri vardır. Elbette bu eği-tim bugünkü anlamına ve seviyesine gelinceye kadar birçok değişimler yaşamıştır. Bu değişimler bazen başka alanlarda gelişmelere yol açarken bazen de başka alan-lardaki gelişmelerden etkilenerek olmuştur. Bu süreç hala devam etmektedir ve dünya var oldukça ve insanlar bu dünyada yaşadıkça eğitim bir çeşit var olacaktır.

İlk zamanlarda eğitim, insanın hayatta kalma mücadelesini, gerek beslenme ve gerekse tehlikelerden korunma boyutunda konu edinirken; modern dönemler-de daha sağlıklı yaşama, daha kültürlü olma, daha sosyal olma ve bazen de baş-kalarına üstünlük sağlama boyutlarında ortaya çıkmaktadır. Çevreyle ve etraftaki diğer insanlarla kurulan iletişim ve onlarla olan etkileşim sonucu insanın sosyal yönü gelişirken, içinde yaşanılan toplumun kültürü ile etkileşim sonucu ise insan kültürel boyutta gelişir. Bu süreç doğumdan itibaren başlar, yani insan doğduğu andan itibaren hem sosyalleşme veya toplumsallaşma hem de kültürel özellikle-ri kazanma süreci başlar. Toplumlar kendi varlıklarını devam ettirebilmeleri için, gelenek, görenek, örf, adet, inanç, değer vb. gibi kültürel özelliklerini bireylerine aktarmak için çaba sarf ederler. Bu tür kültürel özelliklerin yeni kuşaklara aktarıl-ması kültürleme olarak tanımlanmaktadır (Erden, 1998). Kültürleme bilinçli veya bilinçsiz şekilde okulda, ailede, çevrede yani her ortamda gerçekleşebilir. Kültür-lemenin amaçlı olarak yürütülen kısmı eğitim olarak adlandırılmaktadır (Erden, 1998).

Kültür

Tanımsal olarak kültüre birçok boyuttan yaklaşılabilir. Tanımlar, mikro bo-yutta olabileceği gibi makro boyutta da olabilir. Mikro boyuttaki tanımlardan biri; “bireylerin yaşayış biçimleri, değer ve yargıları, alışkanlıkları ve tarzları”dır. Mak-ro tanımlardan birisi ise “doğanın yarattıklarına karşı insanoğlunun oluşturduğu maddi ve manevi her türlü şey”dir (Demirel, 2004). Bu bağlamda kültür, sadece bir toplumun ya da toplumların değil, bütün insanoğlunun oluşturduğu yaşam biçimi, maddi ve manevi unsurlarıdır.

Kültürleme

Çoğunlukla eğitim kavramıyla eşdeğer anlamı taşıyan kültürleme, “bireyin doğumundan ölümüne kadar geçen süreçteki elde ettiği kazanımları içeren bir du-rumdur”. Kültürleme faaliyetinde toplum kendisini oluşturan bireyleri bir takım bilgi, beceri, tecrübe ve alışkanlıklarla donatmaya çalışır. Bu anlamda bakıldığında

2

kültürleme faaliyeti toplum tarafından bireyler üzerinde yürütülen bir faaliyettir. Kültürleme, üç biçimde düşünülmektedir. Bunlar; zoraki, gelişigüzel ve kasıtlı kül-türlemedir (Demirel, 2004).

Zoraki Kültürleme

Bu tür kültürleme, bireylere ya da toplumlara baskın grup tarafından kendi kültürel değerlerinin zorla kabul ettirilmesi şeklinde gerçekleşir. Birey ya da top-lumların sahip oldukları gelenek-görenek, dil ve dinlerinin zorla değiştirilmeye çalışılması bu tür kültürlemedir.

Gelişigüzel Kültürleme

Bu tür kültürlemede, kültürel değerlerin ve yaşantıların bireylere ya da top-lumlara gelişigüzel ve sıradan bir şekilde aktarılması durumu söz konusudur. Bi-reylerin başka bir dini kendi isteğiyle kabul etmesi, yeme-içme-giyinme gibi alış-kanlıklarını değiştirmesi bu tür kültürlemeye örnektir.

Kasıtlı Kültürleme

Bu tür kültürleme, formal eğitim ile aynı anlamı taşıyacak şekilde kullanıl-maktadır. Kültürel mirasın bireylere, planlı ve programlı bir şekilde aktarılması kasıtlı kültürleme içerisindedir. Örneğin, bir çocuğun anadilini okulda belirli bir plan ve program dâhilinde öğrenmesi bu tür kültürlemeye örnektir.

Başlangıçta bugünkü anlamda hiçbir bilim alanı yokken eğitim vardı ve bu açıdan eğitim bilimlerin öncüsü ve felsefe de anası olarak kabul edilebilir. Ancak, günümüzde eğitim de diğer bilimler yanında kabul edilmiş ve tanımlanmış bir bilim alanı olup yapılan araştırmalar ile kendi gelişimine devam etmektedir. Ta-rihsel süreç içerisinde eğitimdeki bakış açılarındaki değişimler bazen küçük çaplı olurken bazen de paradigma diye nitelenebilecek köklü değişimler şeklinde ortaya çıkmıştır. Aşağıda eğitim tanımlarını verirken bu değişimler görülmektedir.

Eğitim kavramının bir boyutu da kutsal kabul edilmesidir. Bir kişi doğumun-dan itibaren başka hiçbir insanın yaşamadığı bir ortama bırakılsa ve diğer canlı-larla yaşamış olsa onlara benzer davranışlar geliştirir. Bu da bir eğitim olmakla be-raber insani özelliklerden uzak bir noktadır. İnsanların birbirini daha sistemli bir şekilde eğitmesi peygamberlerle başlamıştır. Bu bağlamda eğitim kutsal bir özellik taşımakta ve öğretmenlik de peygamber mesleği olarak görülmektedir. Elbette eğitime ve öğretmenlik mesleğine başka bakış açıları ile de bakanlar bulunmakta-dır. Ancak bu tartışma konumuz dışındadır.

3

Bu ünitede genel çerçevesi yukarıda açıklanan eğitim ile ilgili genel kavramlar bundan sonraki başlıklarda konu edilecek ve örneklerle açıklanacaktır. Bu kav-ramlardan en geneli “Eğitim” olup diğer kavramlar bu ana kavramla ilişkili alt kav-ramlardır. Bunların en önemlileri ve öğretmenlik mesleği ile yakından ilgili olan-ları; formal ve informal eğitim, öğrenme, öğretme, öğretim, öğretmen ve öğreten terimleri ile ifade edilmektedir. Bunları şimdi en genel olan eğitim kavramından başlayarak sırasıyla aşağıda inceleyelim.

Eğitim

Tarihsel süreç içerisinde eğitimin tanımı farklı şekillerde yapılmıştır. Bu ta-nım kişilere, dönemlere, ülkelere ve felsefelere göre değişiklikler göstermektedir. Bu tanımlar öylesine fazladır ki eğitimcilerin ve eğitim işiyle uğraşanların sayısı kadar tanım vardır demek bile yetersiz kalır. Hatta günlük hayatın içinde çok-ça kullandığımız bu kelime için “her insanın kafasında bir tanımı vardır” denilse abartı sayılmaz. Ancak burada bazı tanımların tarihsel sıraya göre verilmesiyle yetinilecektir (Çelikkaya, 2009; Erden, 1998; Şişman, 2006):

Eğitim; insanı olgunlaştırmanın en iyi yoludur (Eflatun).Eğitim; insanın ahlaki davranışlar kazanması sanatıdır (Aristo).Eğitim; insanın doğuştan getirdiği bütün gizil güçlerin (kabiliyetlerin) geliş-

tirilmesidir (Kant)Eğitim; sosyal olmayan nesli sosyalleştirmektir (E. Durkheim).Eğitim; çocukları yetiştirme ve insan yapma sanatıdır (J.J. Rousseau).Eğitim; bedenen sağlam, yüksek kavrayışlı, güzel konuşmasını bilen, yeme

içme ve maddi zevklerde aşırılığa kaçmayan, adaletli olan... bir vatandaş yetiştir-mektir (Farabi).

Yukarıda ifade edilenlere benzer birçok tanım yapılması mümkün olmakla birlikte, eğitimle ilgili yapılan ve genelde çoğunlukla kabul gören tanım ise şöy-ledir:

Eğitim; bireyin davranışlarında kasıtlı olarak ve kendi yaşantıları yoluyla is-tendik davranış değişikliği meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1973).

Bu tanım dikkate alındığında, eğitimin dört ayrı odak noktasından söz edi-lebilir. Bunlar;

Eğitim bir süreçtir: Bir başlangıç aşamasından itibaren zamanla değişim gösterir, durağan olmayıp dinamik bir durumdur. Yani eğitim alan kişi-nin bir aşamadaki durumu bir sonraki zamanda veya aşamada farklılık gösterir.

4

Documents

EDİTÖRLER Doç. Dr. Haluk ÖZMEN & Doç. Dr. Durmu EKİZ özet.pdf · Editörler Doç. Dr. Haluk ÖZMEN Doç. Dr. Durmu EKİZ EĞİTİM BİLİMİNE GİRİ ISBN 9786053644798 Kitap