Edukata shoqërore Libër Mësuesi 6 - Erik Botimeerikbotime.com/web/images/stories/libra_mesuesi/liber-mesuesi... · 5 Libri i mësuesit, i tekstit “Edukata shoqërore 6”, është

1

Libër Mësuesi

Edukata shoqërore

Blegina Bezo (Hasko)

6

Tiranë, 2012

2

© ERIK BOTIME

Botimet “ERIK”

Kont Urani, Nr. 25, Tiranë - Albania.

Tel.: 00355 4 2467762; 00355 4 2220645;

Cel.: 069 20 40 333; Cel.: 069 40 66 442

E-mail: [email protected], web: www.erikbotime.com

SHTEPIA BOTUESE ERIK

Botues: Dëshira SHEHU

Autor:Blegina Bezo (Hasko)

Redaktore përgjegjëse: Anila KONOMI

Arti grafik, studio grafike “ERIK” Botime:Edlir PODA

Kopertina:Blerina Balla DAUTI

Të gjitha të drejtat janë ekskluzivisht të rezervuara. Ndalohet prodhimi, riprodhimi, shitja, rishitja, shpërndarja, kopjimi, fotokopjimi, përkthimi, përhapja me çdo lloj forme apo mjeti, pa miratimin me shkrim nga Shtëpia Botuese “ERIK”.

Botimi i parë, viti 2012

3

Përmbajtja

Kreu 1. Individët, grupet, institucionetLigjet dhe rregullat. Roli i tyre në shoqëri............................................................................12Këshilli i Evropës........................................................................................................................14Disa nene nga konventa mbi të drejtat e fëmijës...............................................................16

Kreu 2. Idealet dhe praktikat e qytetarisë Pakicat kombëtare dhe vlerat e tyre....................................................................................22

Kreu 3. Pushteti, Autoriteti, Qeverisja Hartimi dhe miratimi i një ligji................................................................................................24

Kreu 4. Prodhimi dhe shpërndarjaPuna dhe shkollimi.....................................................................................................................26Disa nga konceptet dhe aftësitë bazë të edukimit për qytetari demokratike..............28Test..................................................................................................................................................29

4

5

Libri i mësuesit, i tekstit “Edukata shoqërore 6”, është ndërtuar në përputhje me tekstin e edukatës sipas programit të miratuar nga Ministria e Arsimit dhe e Shkencës.

Në këtë libër vihen në shërbim të mësuesve të edukatës modele orësh mësimore, duke mos prekur hapësirat që ka vetë mësuesi për të përcaktuar, ideuar e organizuar orën e mësimit. Në libër është paraqitur fillimisht plani mësimor i ndarë në kapituj e orë mësimi me objektivat kryesore sipas niveleve dhe mjetet e nevojshme që do të përdoren gjatë orës së mësimit.

Zhvillimi i mësimit është modeluar sipas strukturës PNP. Edukata shoqërore 6 ka gjithsej 28 tema të reja të ndara në 4 kapituj, 3 orë përforcim konceptesh dhe 4 orë të lira që plotësojnë programin vjetor prej 28 orësh.

Çdo orë mësimore kalon në tre faza:- Faza I: Parashikimi ose evokimi. Mësuesi shkruan

temën e re në dërrasë dhe i njeh nxënësit me objektivat që do të arrihen, mjetet që do të përdoren, fjalët kyçe që do të trajtohen. Përmes të pyeturit mësuesja nxit te nxënësit të kujtojnë njohuritë e marra më parë, që do t’i shërbejnë në fazën e dytë. Metodat që përdoren më tepër në këtë fazë janë: bashkëbisedimi, debati, kllasteri, krahasimi, stuhi mendimi etj.

- Faza II: Ndërtimi i njohurive. Jepen njohuritë e reja duke nxitur te nxënësit mendimin kritik për njohuri, të cilat i kanë mësuar në klasat e mëparshme, në lëndë të tjera apo i kanë dëgjuar në mjetet e informimit. Mësuesja përdor metoda të tilla, si diagram veni, punë në grupe, kllaster etj.

- Faza III: Përforcim ose reflektim. Kjo fazë përfshin një përmbledhje të çështjeve kryesore të temës së re. Mësuesja shfrytëzon punën me tekstin, tabelat, komenton fotot, mund të zhvillojë një minitest duke përforcuar konceptet kryesore.

H y r j e

6

Plan

i mësim

or

Eduk

ata Shoq

ërore 6

35 jave X 2 orë/javë

35 orë

Njohu

ri të

reja

28 orë

Orë të

lira

7 orë

Nr. i

orëve

Kreu

Objektivat e Kreu

t Tema mësim

ore pë

r çdo orë mësim

i Materiali bu

rimor dhe

mjetet

mësim

ore

1

INDIVIDËT, GRUPET, INSTITUCIONET

(8 orë)

•Të

ren

disë disa rregulla dhe

ligje

•Të

shp

jegojë te

rmin “marrëdh

ënie sho

qërore”

•Të

tregojë rënd

ësinë e rregullim

it të m

arrëdh

ënieve

shoq

ërore me anë të rregullave dhe

ligjeve

Rregullim

i i

marrëdh

ënieve

shoq

ërore

Kushtetuta, Kod

i Rrugor, Kanun

i i Lek

Dukagjinit, pam

je që lidhe

n me

rregullat d

he ligjet,

2

•Të

listojë arsyet e dom

osdo

shmërisë së rregullave dhe

ligjeve në shoq

ëri

•Të

vërë në

dukje rolin e ligjeve në shkollë, familje,

punë

, etj.

•Të

argum

entojë rolin e ligjit si m

brojtës i interesave të

individit

Ligjet e rregu

llat d

he roli

i tyre në

sho

qëri

Kushtetuta, dispo

zitat n

ormative të

arsimit, Kod

i i Fam

iljes, pam

je të

nd

ryshme që

lidh

en m

e rregullat d

he

ligjet,

3

•Të

listojë të drejtat dhe

liritë th

emelore të njeriut sipas

Deklaratës Universale

•Të

shp

jegojë nevojën

e respe

ktim

it të të drejtave dhe

lirive të individit

•Të

analizojë respektim

in dhe

garantim

in e të

drejta

ve

në ligjet shq

iptare

Të drejtat dhe

liritë

them

elore të njeriut

Deklarata Universale e të drejtave të

njeriut, Kon

venta pë

r mbrojtjen

e të

drejtave të

fëmijëve, Kushtetuta,

pamje që lidhe

n me

4 •

Të përkufizon

i termin “atdh

etari”

•Të

tregon

i si shfaqe

t atdh

etaria në

një

shoq

ëri

Atdhe

taria

Kushtetuta, pam

je të

ndryshm

e që

lidhe

n me veprim

tari për

7

demokratik

e

•Të

analizon

i rën

dësinë

e përmbu

shjes së përgjegjësive

ndaj atdhe

ut

atdh

edashu

rinë

,

5

•Të

listojë disa nga vlerat d

he përgjegjësitë

•Të

vërë në

dukje rën

dësinë

e vlerave si e

vërteta dhe

drejtësia

•Të

analizojë

disa nga

përgjegjësitë

kryesore të

qytetarëve në një shoq

ëri dem

okratik

e

Vlerat shoq

ërore dh

e pë

rgjegjësitë

Rregullorja e shkollës, dispo

zitat

norm

ative pë

r arsimi, pamje të

nd

ryshme që

tregojnë

vlerat d

he

përgjegjësitë

sho

qërore

6

•Të

listojë disa shë

rbim

e të qeverisë vend

ore

•Të

tregojë rënd

ësinë e qe

verisjes në shoq

ëri

•Të

krahasojë

funksion

et e

qeverisë qe

ndrore dh

e vend

ore në

lidh

je m

e komun

itetin

Qeverisja dhe

kom

uniteti

Kushtetuta, Ligji pë

r Organizim

in dhe

Funksion

imin e Qeverisjes Ve

ndore,

pamje nga jeta dhe

pun

a në

komun

itet

7

•Të

përkufizojë term

in ‘ven

dimmarrje’

•Të

dallojë m

ënyrat e m

arrjes së një vend

imi si ind

ivid,

grup

dhe

institu

cion

•Të

analizojë

rënd

ësinë

e mirë

kuptim

it dh

e

bashkëpu

nimit në

ven

dimmarrje

Ven

dimmarrja

Kushtetuta, m

ateriale të

shtypit që

lidhe

n me vend

immarrjen

, Kuven

din e

Shqipë

risë, foto nga mbled

hjet e

senatit të

shkollës

8

•Të

tregojë ç’është Kë

shilli i Evrop

ës

•Të

vërë në

dukje qëllim

in e krijim

it dh

e ekzisten

cës së

Këshillit të Evrop

ës

•Të

ren

disë disa nga strukturat e kësaj organizate

Këshilli i Evrop

ës

Inform

acione

për KE‐në

, pam

je dhe

foto të

flam

urit, selisë së KE‐së, m

jete

zano

re për him

nin e Kë

shillit të

Evropë

s

9

Përforcim kon

ceptesh

10

IDEALET DHE

PRAKTIKAT E

QYTETARISË (8

orë)

•Të

përkufizojë term

in ‘përgjegjësi qytetare’

•Të

shpjegojë

nevojën

e lidhjes së të drejtave me

përgjegjësitë

qytetare

•Të

argum

entojë pse pjesëmarrja dh

e gjykim

i i drejtë

në një juri është përgjegjësi qytetare

Të drejtat dhe

pë

rgjegjësitë e qytetarit

Konven

ta e të

drejtave të njeriut,

mjete kancelarie (tabakë, lapu

stila,

lapsa me ngjyra) p

ër vep

rimtari

krijuese pë

r të drejtat d

he

përgjegjësitë

, foto nga veprim

tari të

8

ndryshme konkurruese (olim

piada,

11

•Të

përkufizojë term

in ‘pakicë kombë

tare’

•Të

dallojë karakteristikat e pakicave kombë

tare në

vend

in to

në

•Të

analizojë vlerat e pakicave pë

r de

mokracinë

Pakicat k

ombë

tare dhe

vlerat e tyre

Kushtetuta, m

agne

tofon dh

e kaseta

ose CD

me këngë të m

inorite

teve në

vend

in to

në, foto dh

e pamje të

nd

ryshme nga jeta dhe

kultura e

pakicave

12

•Të

listojë disa nga sjelljet e pahijshm

e në

shkollë ose

shoq

ëri

•Të

tregojë disa m

ënyra pë

r kund

ërshtim

in dhe

luftën

nd

aj sjelljeve të pahijshm

e

•Të

analizojë rënd

ësinë e pë

rgjegjësisë së gjithsecilit

për sjelljen e pahijshm

e

Sjelljet e pa

hijshm

e

Botim

e pë

r të drejtat e njeriut, të

drejtave të

fëmijëve, rregullorja e

shkollës, fo

to m

e pamje nga

akside

ntet, pllakate kun

dër dh

unës

13

•Të

përkufizojë term

in ‘krim’

•Të

vë në

dukje shkaqet e përfshirjes së të rinjve në

rrugën

e krimit

•Të

analizojë rënd

ësinë e parand

alim

it të krimit nga të

rinjtë

Për një shoq

ëri të sigu

rt

Kushtetuta, Kod

i Pen

al, pam

je m

e foto nga pun

a e po

licisë,

bashkëpu

nimi m

e forcat e ren

dit, fo

to

nga qe

ndrat e

reh

abilitim

it dh

e bu

rgjeve për të

mitu

rit

14

•Të

dalë në

përfund

im se pë

rdorim

i i drogave është i

dëmshëm

për shë

ndetin

•Të

vërë në

du

kje

rënd

ësinë

e parand

alim

it të

përdorim

it të sub

stancave të

dëm

shme

•Të

shpjegojë

kontribu

tin

individu

al

lidhu

r me

parand

alim

in e përdo

rimit të drogave nga të rinjtë dhe

adoleshe

ntët

Drogat dh

e dë

mtuesit e

tjerë të shë

ndetit

Deklarata e të

drejtave un

iversale,

broshu

ra për duh

anin, drogën, dhe

dë

mtuesit e tjerë të shë

ndetit, fo

to

me pamje nga përdo

rimi dhe

akside

ntet nga përdo

rimi i dëm

tuesve

15

•Të

përkufizojë term

in ‘H

IV/AIDS’

•Të

vërë në

dukje rrugët e

transm

etim

it të ty

re

•Të

argum

entojë m

ënyrat e parandalim

it të përhapjes

HIV/A

IDS

Broshu

ra dhe

botim

e të tjera pë

r HIV/AIDS, fo

to m

e pamje nga persona

të infektuar, vep

rimtari të

ndryshm

e,

9

postera dh

e pllakate ndë

rgjegjësue

se

16

•Të

ren

disë disa nga rregullat p

ër shkrimin e një letre

për një zyrtar ven

dor

•Të

përcaktojë mën

yrën

se si përcillet m

esazhi në një

letër drejtuar një zyrtari

•Të

analizojë rënd

ësinë që

ka zbatim

i i rregullave për të

shkruar një letër drejtuar një zyrtari

Letër drejtuar një zyrtari

të pushtetit ven

dor

Mod

ele letrash, ta

bakë, lapustila, zarf,

pullë, Ligji pë

r Organizim

in dhe

Funksion

imin e Qeverisjes Ve

ndore,

foto m

e pamje nga njësite ven

dore

(kryetar kom

une/bashkie)

17

•Të

përkufizojë term

in ‘sho

qatë’

•Të

tregojë që

llimin e krijim

it të një sho

qate

•Të

analizojë

anët e

dobishme

të misionit të një

shoq

ate

Shoq

ata, qëllim

i dhe

funk

sion

imi i saj

Ligjit pë

r Shoq

atat Jo

‐Fitimprurëse,

foto të

vep

rimtarive të

sho

qatave

18

Përforcim kon

ceptesh

19

PUSHTETI, AUTORITETI, QEVERISJA

(7 orë)

•Të

përkufizojë term

at ‘ligj’ dh

e ‘zakon

’

•Të

vërë në

dukje ndryshimet m

idis ligjeve dh

e zakone

ve

•Të

analizojë rënd

ësinë e zakone

ve dhe

respe

ktim

it të

tyre

Zako

net dh

e ligjet dh

e funk

sion

imi i ty

re

Kushtetuta, Kod

i Civil, kon

venta, fo

to

me pamje nga zakon

e e rite të

nd

ryshme të zon

ave nga vijnë

nxën

ësit

20

•Të

përshkrua

jë m

e fja

lët e

tekstit rë

ndësinë e ligjeve

•Të

vërë në

dukje ndikimin e ligjeve në

sho

qëri

•Të

dalë në

pë

rfun

dimin se ligjet

ndihmojnë

në

zgjidhjen

e problem

eve dh

e zhvillimin e sho

qërisë

Rënd

ësia e ligjeve në

jetën tonë

Kushtetuta, dispo

zitat n

ormative të

arsimit, rregullorja e shkollës, Kod

i i

Familjes, R

regullorja e Ku

vend

it,

21

•Të

ren

disë hapat e m

iratim

it të ligjeve

•Të

vërë në

dukje nevojën

për inform

imin e ndryshimit

të ligjeve

•Të

analizojë do

mosdo

shmërinë e nd

ryshim

it të ligjeve

Hartimi dhe

miratim

i i

një ligji

Kushtetuta, Rregullorjae Ku

vend

it,

Fletorja zyrtare, foto me pamje nga

puna

e Kuven

dit, kom

isione

ve

kuvend

ore

22

•Të

përkufizojë term

at “të drejta” dhe

“pë

rgjegjësi”

•Të

tregojë pë

rgjegjësitë

qytetare nd

aj shtetit dh

e

Të drejtat dhe

pë

rgjegjësitë në

një

Konven

ta për m

brojtjen

e të

drejta

ve

të njeriut, Kushtetuta, Deklarata

10

institu

cion

eve të tij

•Të

shp

jegojë rën

dësinë

e sho

qërimit të të

drejtave me

përgjegjësitë

shoq

ëri dem

okratike

Universale, fo

to nga jeta dhe

veprim

taria në

një sho

qëri

demokratik

e

23

•Të

listojë disa nga të

drejtat e fë

mijëve

•Të

tregojnë

rënd

ësinë e Ko

nven

tës së të

Drejtave të

Fëmijëve

•Të

krahasojë të

drejtat m

e pë

rgjegjësitë

Të drejtat dhe

pë

rgjegjësitë e fëmijëve

Kushtetuta, Ligji pë

r Mbrojtje

n e të

Drejtave të Fëm

ijëve, D

eklarata e të

drejtave të

fëmijëve, foto nga jeta

dhe veprim

taria e fëmijëve, poster

për të drejtat e fë

mijëve

24

•Të

listojë të drejtat e pakicave

•Të

vë në

dukje institu

cion

et e m

brojtjes së të drejtave

dhe lirive të pakicave në

ven

din tonë

•Të

analizojë do

mosdo

shmërinë e respektim

it të të

drejtave të

pakicave në

një shtet dem

okratik

Të drejtat e pakicave

Kushtetuta, botim

e dh

e foto të

nd

ryshme nga veprim

taria e pakicave

në ven

din tonë

, Kod

i Civil,

25

•Të

listojë gjykatat dhe

llojet e çështjeve që gjykoh

en

në to

•Të

vërë në

dukje rrugën e nd

jekur pë

r një çështje nga

Gjykata e Rrethit Gjyqë

sor de

ri në Gjykatë të

Lartë

•Të

dalë në

pë

rfun

dimin pse

njerëzit

i drejtohe

n gjykatës për zgjidhjen

e m

osmarrëveshjeve

Sistem

i gjyqë

sor në

Shqipë

ri

Kushtetuta, ligjet p

ër sistemin e

drejtësisë dhe

gjykatave dhe

sistemit

gjyqësor në Shqipë

ri, foto me pamje

nga një proces gjyqë

sor, sallë gjyqi,

gjykatë

26

Përforcim kon

ceptesh

27

PRODHIMI DHE

SHPËRNDARJA (5 orë)

•Të

përkufizojë term

at “pu

në” dh

e “shkollim

”

•Të

ren

disë llojet e pun

ës

•Të

analizojë lidhjen

e pun

ës m

e arsimin

Puna

dhe

shk

ollim

i

Kodi i Pu

nës, Kushtetuta, kop

je të

një

kontrate pun

e, fo

to m

e pamje nga

vend

e pu

ne dhe

profesion

e të

ndryshme, të

labo

ratorë të

un

iversiteteve

28

•Të

përkufizojë term

at ‘pun

ë’ dhe

‘karrierë’

•Të

ren

disë llojet e pun

ës

Aftësitë dh

e karriera

Kodi i Pu

nës, fo

to të

personaliteteve

të politikës, pun

ës, artit, spo

rtit, që

11

•Të

analizojë lidhjen

midis pun

ës, arsim

it dh

e karrierës

kanë

bërë karrierë, foto me pamje

nga profesione

të ndryshm

e pu

ne

29

•Të

përkufizojë term

in ‘CV’ (jetëshkrim)

•Të

ren

disë elemen

tët p

ërbë

rës të një CV

•Të

përshkrua

jë procesin e intervistës pë

r pun

ë

Hartimi i CV‐së dh

e intervista e pun

ës

Kopje të CV‐ve të

ndryshm

e (formati i

BE‐së pë

r CV

), foto nga intervista

pune

, foto të m

jediseve të

pun

ës

30

•Të

përkufizojë term

in ‘tregu

i pu

nës’

•Të

ren

disë disa nga bu

rimet e inform

acionit pë

r tregun

e pu

nës

•Të

analizojë

elem

entët

e tregut të pu

nës

dhe

rënd

ësinë e bu

rimeve të tij

Tregu i pun

ës dhe

bu

rimet e inform

acionit

Kodi i Pu

nës, botim

e dh

e gazeta m

e njoftim

e pu

ne, foto me pamje nga

njoftim

e të ndryshm

e në

internet,

revista, gazeta

31

•Të

përkufizojë term

in ‘buxhe

t’

•Të

tregojë rrugët e planifikim

it dh

e pë

rdorim

it të të

ardh

urave

•Të

hartojë një buxhe

t vetjak

Si të ha

rtojmë një bu

xhet

Ligji për bizne

sin, Kod

i Civil, fo

to m

e pamje nga blerje në

qen

dra tregtare,

supe

rmarket, m

ateriale të

ndryshm

e kancelarie (tabakë, lapu

stila)

32

Orë e lirë

33

Orë e lirë

34

Orë e lirë

35

Orë e lirë

12

Fjalët kyçe: ligje, rregulla

Metoda e përdorur: PNP

Mjetet mësimore: kushtetuta, rregullorja e shkollës, ligji “Për Arsimin Parauniversitar”

Kreu

1 Individët, grupet, institucionet

Mësimi 1.2

• të listojnë arsyet e domosdoshmërisë së rregullave dhe ligjeve në shoqëri; • të vënë në dukje rolin e ligjeve në shkollë, familje, punë etj.; • të argumentojnë rolin e ligjit si mbrojtës i interesave të individit.

Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:

Struktura e mësimit:

Zhvillimi i mësimitParashikimi: Marrëdhënie pyetje-përgjigjeMësuesja u drejton nxënësve pyetjet:• Ç’është ligji? Po rregulli?• Thoni një ligj dhe një rregull.• Kush i harton ligjet?• Çfarë ndodh kur shkelen ligjet apo rregullat?

Mësuesja i shkruan në tabelë disa nga përgjigjet e nxënësve dhe u shpjegon rëndësinë dhe rolin e tyre në rregullimin e jetës në shoqëri.

Ndërtimi i njohurive: Stuhi mendimeshMësuesja ndërton në tabelë skemën e ditarit dy-pjesësh, ndërkohë nxënësit

lexojnë duke nënvizuar çështjet kryesore, dhe bëjnë komentet përkatëse në fletoret e tyre.

Ligjet dhe rregullat. Roli i tyre në shoqëri

P Marrëdhënie pyetje-përgjigje 10 min N Stuhi mendimesh 25 min P Diagrami i Venit 10 min

13

1

Shkruani në fletore disa nga rregullat që keni vendosur në familjen tuaj.

Detyrë shtëpie

Përforcimi: Diagrami i VenitNxënësit plotësojnë diagramin, duke gjetur të përbashkëtat dhe të veçantat

midis ligjeve dhe rregullave.

Shpjegohen fjalët kyçe si dhe punohet aparati pedagogjik. Zhvillohet puna në grupe dhe në fund jepet detyra e shtëpisë.

Fjala ose çështja Komenti nga nxënësi Ndikimi i ligjeve dhe rregullave • Shoqëria funksionon sipas rregullave dhe

ligjeve të saj • rregullojnë marrëdhëniet në familje, në

shkollë, në punë • sigurojnë jetën e qytetarëve • disa nga rregullat dhe ligjet në mesjetë

shkelnin të drejtat e njeriut; Rëndësia e ligjeve dhe rregullave • Kanë rol thelbësor në çdo aspekt të jetës,

‐ Në shkollë (si duhet të sillen mësuesit e nxënësit, orari i mësimeve, uniformat, etj.)

‐ Në jetën familjare dhe atë të përditshme, si ndarja e detyrave, të drejtat dhe detyrimet e anëtarëve, etj.

‐ Në jetën ekonomike, si marrëdhëniet mes punëdhënësve e punëmarrësve, kontratat, etj.

‐ Në jetën sportive dhe artistike, rregullat e sporteve, të artit (konkurset, festivalet, kampionatet,) etj.

Ligjet

Rregullat Të përbashkëtat

14

1

Struktura e mësimit:

Zhvillimi i mësimit: Parashikimi me terma paraprakëKjo metodë nxit nxënësit të kenë kureshtje për të lexuar mësimin dhe për të

zhvilluar imagjinatën për një kuptim më të mirë të informacionit gjatë leximit. Nxënësi vihet në rolin e një zbuluesi. Mësuesi shkruan në tabelë termat si dhe vendos foto të flamurit e selisë së KE-së, ku nxënësit bëjnë lidhjen mes këtyre termave dhe fotove me informacionin që do të marrin në mësimin e ri. Mësuesja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe më pas vë të dëgjojnë himnin e Këshillit të Evropës.

Ndërtimi i njohurive: Harta e mendjesMësuesja udhëzon nxënësit të lexojnë dhe të nënvizojnë pjesët kryesore të

mësimit, ndërkohë që shkruan në tabelë togfjalëshin “Këshilli i Evropës”. Kjo metodë i bën nxënësit të kuptojnë se si lidhet informacioni brenda

përmbajtjes së një tabloje. Me anë të një skeme bëhet e mundur lidhja midis koncepteve dhe ideve kryesore, të cilat paraqiten në mënyrë të strukturuar.

Këshilli i Evropës

- të tregojnë ç’është Këshilli i Evropës;- të vënë në dukje qëllimin e krijimit dhe ekzistencës së Këshillit të Evropës;- të renditni disa nga strukturat e kësaj organizate.


Mësimi 1.8

Fjalët kyçe: Këshilli i Evropës, Anëtarësi, Strukturat e Këshillit, Të drejtat dhe Liritë Themelore të NjeriutMetoda e përdorur: PNP

Mjetet mësimore: Informacionet e dhëna për KE-në dhe BE-në, flamurin e BE-së, hartën memece të Evropës, flamujt e shteteve anëtare.

P Parashikimi me terma paraprakë 5 min N Harta e mendjes 30 min P Marrëdhënie pyetje-përgjigje 10 min

15

1

Përforcimi: Marrëdhënie pyetje-përgjigjeMësuesja drejton pyetjet e mëposhtme për të parë përvetësimin e njohurive të reja:1. Ç’është Këshilli i Evropës dhe pse u krijua ai?2. Cili është qëllimi i veprimtarisë së KE-së?3. Cilat janë strukturat e KE-së?


Këshilli i Evropws

Data e krijimit: 5 maj 1949;

Selia: Strasburg, Francë; Anëtarësia:

45 shtete;

Strukturat: Komiteti i Ministrave, Asambleja

Parlamentare, Kongresi i

Autoriteteve Vendore e Rajonale

Qwllimi: mbrojtja e tëdrejtave të njeriut,

forcimi i demokracisë, sundimi

i ligjt

Arsyeja e krijimit: Uniteti midis

shteteve të Evropës pas Luftës II Botërore;

Mblidhni dhe sillni në klasë materiale të ndryshme për Këshillin e Evropës dhe strukturat e tij. Krijoni me to një album.

Detyrë shtëpie

16

Neni 1Në këtë Konventë, me fëmijë kuptohet çdo qenie njerëzore nën moshën 18 vjeç,

me përjashtim të rasteve kur mosha madhore arrihet më përpara, në përputhje me legjislacionin të cilit ai i nënshtrohet.

Neni 21. Shtetet Palë angazhohen të respektojnë të drejtat e përmendura në këtë

Konventë dhe t’ia garantojnë ato çdo fëmije, që përfshihet në juridiksionin e tyre, pa asnjë lloj dallimi, pavarësisht nga raca, ngjyra, gjinia, gjuha, feja, opinioni politik ose çdo opinion tjetër, nga origjina kombëtare, etnike ose shoqërore, pasuria, paaftësia, prejardhja familjare apo çdo gjendje tjetër e fëmijës ose prindërve të tij ose përfaqësuesve të tij ligjorë.

2. Shtetet Palë marrin të gjitha masat e duhura, me qëllim që fëmija të jetë efektivisht i mbrojtur nga të gjitha format e diskriminimit ose ndëshkimit, për shkak të pozitës, veprimtarive, opinioneve të shprehura ose bindjeve të prindërve të tij, të përfaqësuesve të tij ligjorë ose të anëtarëve të familjes së tij.

Neni 31. Në të gjitha vendimet që kanë të bëjnë me fëmijën, të marra qoftë nga

institucione publike ose private të përkrahjes shoqërore, nga gjykatat, autoritetet administrative apo organet legjislative, interesi më i lartë i fëmijës duhet të jetë konsiderata mbizotëruese.

2. Shtetet Palë angazhohen që t’i sigurojnë fëmijës mbrojtjen dhe kujdesin e nevojshëm për mirëqenien e tij, duke pasur parasysh të drejtat dhe detyrat e prindërve të tij, të kujdestarëve të tij ligjorë ose të personave të tjerë ligjërisht përgjegjës për të dhe, për këtë qëllim, ata marrin të gjitha masat legjislative dhe administrative përkatëse.

3. Shtetet Palë marrin masa që institucionet, shërbimet dhe qendrat që përgjigjen për kujdesin dhe mbrojtjen e fëmijëve të veprojnë në përputhje me normat e caktuara nga autoritetet kompetente, veçanërisht në fushën e sigurisë, të shëndetit, të numrit dhe aftësive të personelit të tyre si dhe të kontrollit të duhur.

Neni 4

Disa nene nga Konventa mbi të Drejtat e FëmijësPjesa 1

17

Shtetet Palë angazhohen të marrin të gjitha masat legjislative, administrative e të tjera të nevojshme, për të vënë në jetë të drejtat e njohura në këtë Konventë. Lidhur me të drejtat ekonomike, shoqërore e kulturore, Shtetet Palë marrin të gjitha masat e mundshme, në bazë të burimeve që disponojnë dhe, kur është nevoja, në kuadrin e bashkëpunimit ndërkombëtar.

Neni 5Shtetet Palë respektojnë përgjegjësitë, të drejtat dhe detyrat që kanë prindërit

ose, sipas rastit, anëtarët e familjes së zgjeruar ose të bashkësisë, siç parashikohet nga zakoni i vendit, kujdestarët ose persona të tjerë ligjërisht përgjegjës për fëmijën, për t’i dhënë këtij, në përputhje me zhvillimin e aftësive të tij, drejtimin dhe udhëheqjen e duhur për ushtrimin e të drejtave që i njeh atij kjo Konventë.

Neni 61. Çdo fëmijë ka të drejtën e pamohueshme për të jetuar.2. Shtete Palë, marrin të gjitha masat e mundshme për të siguruar mbijetesën

dhe zhvillimin e fëmijës.Neni 71. Fëmija regjistrohet menjëherë sapo lind dhe qysh atëherë ka të drejtën të

ketë një emër, të drejtën për të fituar një shtetësi dhe, brenda mundësive, të drejtën për të njohur prindërit e tij dhe për të pasur kujdesin e tyre.

2. Shtetet Palë sigurojnë zbatimin e këtyre të drejtave, në përputhje me legjislacionin e tyre kombëtar dhe me detyrimet që rrjedhin nga instrumentet përkatëse ndërkombëtare në këtë fushë, sidomos në rastet kur, në mungesë të tyre, fëmija do të mbetej pa shtetësi.

Neni 81. Shtetet Palë marrin përsipër të respektojnë të drejtën e fëmijës për të ruajtur

identitetin e tij, përfshirë këtu shtetësinë, mbiemrin dhe lidhjet familjare, sipas ligjit, pa ndërhyrje të paligjshme.

2. Në qoftë se një fëmije i mohohen në mënyrë të paligjshme disa ose të gjithë elementet e identitetit të tij, Shtetet Palë i japin atij ndihmën dhe mbrojtjen e duhur, me qëllim që identiteti i tij të rivendoset shpejt.

Neni 91. Shtetet Palë garantojnë që fëmija të mos ndahet nga prindërit kundër

dëshirës së tyre, përveç rastit kur autoritetet kompetente, në bazë të rishikimit gjyqësor, vendosin që, në përputhje me ligjin dhe procedurat përkatëse kjo ndarje është e domosdoshme, në interesin më të lartë të fëmijës. Ky vendim mund të jetë i nevojshëm në raste të veçanta, si ai kur prindërit keqtrajtojnë ose nuk kujdesen për fëmijën, ose kur ata jetojnë të ndarë dhe kur duhet vendosur se ku duhet të banojë fëmija.

18

2. Në të gjitha rastet e parashikuara në paragrafin 1 të këtij neni, të gjitha palët e interesuara duhet të kenë mundësinë të marrin pjesë në diskutim dhe të bëjnë të njohura mendimet e tyre.

3. Shtetet Palë respektojnë të drejtën e fëmijës së ndarë nga njëri ose nga të dy prindërit, që të mbajë rregullisht marrëdhënie vetjake dhe takime të drejtpërdrejta me të dy prindërit e tij, me përjashtim të rasteve kur kjo nuk është në interesin më të lartë të fëmijës.

4. Kur ndarja është rrjedhojë e çdo mase të marrë nga një Shtet Palë, si ndalimi, burgimi, internimi, dëbimi ose vdekja, (përfshirë këtu vdekjen për çfarëdo shkaku, kur personi është i ndaluar nga shteti) e njërit ose të dy prindërve, ose të fëmijës, ky Shtet Palë, sipas kërkesës, u jep prindërve, fëmijës ose, kur është rasti, një anëtari tjetër të familjes, të dhëna të hollësishme mbi vendin ku ndodhen anëtari ose anëtarët e familjes, me përjashtim të rasteve kur dhënia e këtyre të dhënave dëmton mirëqenien e fëmijës. Shtetet Palë sigurojnë gjithashtu, që paraqitja e një kërkese të tillë të mos sjellë në vetvete pasoja të dëmshme për personin ose personat e interesuar.

Neni 101. Në përputhje me detyrimin e Shteteve Palë sipas paragrafit 1 të nenit 9,

kërkesat e bëra nga një fëmijë ose nga prindërit e tij, me qëllim që të hyjnë në një Shtet Palë ose të largohen prej tij, për arsye ribashkimi të familjes, trajtohen nga Shtetet Palë në një frymë pozitive, me humanizëm dhe me shpejtësi. Shtetet Palë sigurojnë gjithashtu që paraqitja e një kërkese të tillë të mos sjellë pasoja të dëmshme për autorët e kërkesës dhe anëtarët e familjes së tyre.

2. Një fëmijë, prindërit e të cilit banojnë në shtete të ndryshme, ka të drejtë të mbajë marrëdhënie personale dhe takime të rregullta të drejtpërdrejta me të dy prindërit e tij, me përjashtim të rrethanave të jashtëzakonshme. Për këtë qëllim dhe në përputhje me detyrimin e Shteteve Palë, sipas paragrafit 1 të nenit 9, Shtetet Palë respektojnë të drejtën e fëmijës dhe të prindërve të tij për t’u larguar nga çdo vend, përfshirë këtu edhe të vetin, si dhe të kthehen në vendin e tyre. E drejta për t’u larguar nga çdo vend bëhet objekt kufizimesh vetëm në rastet e përcaktuara me ligj, të cilat janë të nevojshme për të mbrojtur sigurimin kombëtar, rendin publik, shëndetin dhe moralin publik ose të drejtat dhe liritë e të tjerëve dhe që janë në pajtim me të drejtat e njohura në këtë Konventë.

Neni 111. Shtetet Palë marrin masa për të luftuar zhvendosjet dhe mosrikthimet e

paligjshme të fëmijëve në vend të huaj.2. Për këtë qëllim, Shtetet Palë nxisin përfundimin e marrëveshjeve dypalëshe

ose shumëpalëshe ose aderimin në marrëveshjet ekzistuese.

19

Neni 121. Shtetet Palë i garantojnë fëmijës, i cili është i aftë të ketë pikëpamjet e tij, të

drejtën për t’i shprehur lirisht këto pikëpamje, për çdo çështje që ka të bëjë me të, duke i vlerësuar ato në përputhje me moshën dhe shkallën e pjekurisë së tij.

2. Për këtë qëllim, fëmijës i jepet mundësia që të dëgjohet në çdo procedurë gjyqësore ose administrative, që ka të bëjë me të, qoftë drejtpërdrejt, qoftë nëpërmjet një përfaqësuesi ose të një organi të përshtatshëm, në përputhje me rregullat e procedurës së legjislacionit kombëtar

Neni 131. Fëmija ka të drejtën e lirisë së shprehjes; kjo e drejtë përfshin lirinë për të

kërkuar, për të marrë dhe për të përcjellë informacione dhe ide të çdo lloji, pa marrë parasysh kujfijtë, në formë gojore, të shkruar, të shtypur ose artistike, ose me çdo mjet tjetër të zgjedhur nga fëmija.

2. Ushtrimi i kësaj të drejte mund t’i nënshtrohet disa kufizimeve, por vetëmkur përcaktohen me ligj dhe janë të domosdoshme për: (a) Respektimin e tëdrejtave ose reputacionit të të tjerëve; ose (b) Mbrojtjen e sigurimit

kombëtar,të rendit publik, të shëndetit ose të moralit publik.

Neni 141. Shtetet Palë respektojnë të drejtën e fëmijës për lirinë e mendimit, tëndërgjegjes dhe të fesë.2. Shtetet Palë respektojnë të drejtat dhe detyrimet e prindërve dhe, sipasrastit, të përfaqësuesve ligjorë të fëmijës, për ta drejtuar atë në ushtrimin e tëdrejtës së tij, në përputhje me zhvillimin e aftësive të tij.3. Liria për të manifestuar fenë ose bindjet e tij mund t’u nënshtrohetvetëm kufizimeve të përcaktuara me ligj dhe që janë të domosdoshme për tëmbrojtur sigurinë publike, rendin publik, shëndetin dhe moralin publik, oseliritë dhe të drejtat themelore të të tjerëve.

Neni 151. Shtetet Palë njohin të drejtat e fëmijës për lirinë e organizimit dhe lirinë e

grumbullimit paqësor.2. Asnjë kufizim nuk mund të ketë në ushtrimin e këtyre të drejtave, përveç

atyre të përcaktuara me ligj dhe që janë të nevojshme në një shoqëri demokratike, në interes të sigurimit kombëtar, të sigurisë publike ose të rendit publik, ose për të mbrojtur shëndetin ose moralin publik, ose të drejtat dhe liritë e të tjerëve.

27

Neni 161. Asnjë fëmijë nuk u nënshtrohet ndërhyrjeve arbitrare ose të paligjshme në

jetën e tij private, në familje, në shtëpi ose në korrespondencën e tij, as cenimeve

20

të kundërligjshme të nderit dhe reputacionit të tij.2. Fëmija ka të drejtën e mbrojtjes me ligj kundër ndërhyrjeve ose cenimeve

të tilla.

Neni 17Shtetet Palë njohin funksionin e rëndësishëm që përmbushin mjetet e

komunikimit masiv dhe garantojnë që fëmija të marrë informacione dhe materiale që vijnë nga burime të ndryshme kombëtare dhe ndërkombëtare, sidomos ato që synojnë të rrisin mirëqenien e tij shoqërore, shpirtërore e morale, si dhe shëndetin e tij fizik dhe mendor. Për këtë qëllim Shtetet Palë:

(a) Inkurajojnë mjetet e komunikimit masiv për të përhapur një informacion dhe materiale me dobi shoqërore dhe kulturore për fëmijën dhe në përputhje me frymën e nenit 29;

(b) Inkurajojnë bashkëpunimin ndërkombëtar në prodhimin, shkëmbimin dhe shpërndarjen e të tilla informacioneve dhe materialeve nga burime të ndryshme kulturore, kombëtare e ndërkombëtare;

(c) Inkurajojnë prodhimin dhe përhapjen e librave për fëmijë;(d) Inkurajojnë mjetet e komunikimit masiv, mbajnë parasysh, në mënyrëtë veçantë nevojat gjuhësore, të fëmijës që i përket një grupi etnik ose është

autokton;(e) Nxisin përpunimin e orientimeve të nevojshme për mbrojtjen e fëmijës nga

informacioni dhe materialet që dëmtojnë mirëqenien e tij, duke pasur parasysh dispozitat e neneve 13 dhe 18.

Neni 181. Shtetet Palë përpiqen me të gjitha mundësitë, për të siguruar njohjen e

parimit, sipas të cilit të dy prindërit kanë përgjegjësi të përbashkët për edukimin dhe zhvillimin e fëmijës. Përgjegjësinë kryesore për edukimin dhe zhvillimin e fëmijës e kanë prindërit, ose sipas rastit, përfaqësuesit e tij ligjorë. Ata duhet të udhëhiqen, në radhë të parë, nga interesi më i lartë i fëmijës.

2. Për të garantuar dhe zhvilluar të drejtat e përmendura në këtë Konventë, Shtetet Palë u japin ndihmën e duhur prindërve dhe përfaqësuesve ligjorë të fëmijës, në ushtrimin e përgjegjësisë që u bie atyre për rritjen e fëmijës dhe sigurojnë ngritjen e institucioneve, qendrave ose shërbimeve të kujdesit për fëmijët.

3. Shtetet Palë marrin të gjitha masat e nevojshme për t’u siguruar fëmijëve, prindërit e të cilëve janë në marrëdhënie pune, të drejtën të përfitojnë nga shërbimet dhe lehtësitë e kujdesit për fëmijët, për të cilat janë ngritur.

Neni 191. Shtetet Palë marrin të gjitha masat legjislative, administrative, shoqërore dhe

edukative për mbrojtjen e fëmijës nga çdo formë e dhunës fizike ose mendore, fyerja ose keqtrajtimi, braktisja apo mospërfillja, nëpërkëmbja ose shfrytëzimi, përfshirë abuzimin seksual, për sa kohë që ai është nën ruajtjen e prindërve të tij

21

ose të njërit prej tyre, të përfaqësuesit ose përfaqësuesve të tij ligjorë ose të çdo personi tjetër të cilit i është besuar.

2. Këto masa mbrojtjeje përfshijnë, kur është e përshtatshme, procedura të efektshme për hartimin e programeve shoqërore për përkrahjen e nevojshme të fëmijës dhe atyre që kujdesen për të, si dhe për forma të tjera parandalimi dhe identifikimi, raportimi, referimi, hetimi, trajtimi dhe ndjekjeje të rasteve të keqtrajtimit të fëmijës, të përshkruara më lart, duke përfshirë, në se duhet, procedurat e ndërhyrjes gjyqësore.

Neni 201. Një fëmije, të cilit i mohohet në mënyrë të përkohshme ose të përhershme

mjedisi i tij familjar, ose kur nuk është në interesin e tij më të lartë të qëndrojë në këtë mjedis, ka të drejtë për një mbrojtje dhe një ndihmë të posaçme nga shteti.

2. Shtetet Palë sigurojnë për këtë fëmijë një përkujdesje alternative, në përputhje me legjislacionin e tyre të brendshëm.

3. Kjo përkujdesje alternative mund të ketë, inter alia, formën e vendosjes në një familje, të “Kafalasë” sipas të drejtës islamike, të birësimit ose, në rast nevoje, të vendosjes në një qendër të përshtatshme të kujdesit për fëmijët. Në gjetjen e këtyre zgjidhjeve, duhet të mbahen mirë parasysh dëshira për vazhdimësinë në edukimin e fëmijës, si dhe origjina e tij etnike, fetare, kulturore dhe gjuhësore.

Neni 21Shtetet Palë, të cilët pranojnë dhe/ose lejojnë sistemin e birësimit, garantojnë që

konsiderata mbizotëruese të jetë interesi më i lartë i fëmijës dhe:(a) Sigurojnë që birësimi i fëmijës të autorizohet vetëm nga autoritetet kompetente,

të cilët përcaktojnë, në përputhje me ligjin dhe procedurat e zbatueshme dhe mbi bazën e të gjitha të dhënave përkatëse dhe të besueshme, që birësimi të lejohet duke mbajtur parasysh gjendjen e fëmijës në raport me prindërit, të afërmit dhe përfaqësuesit e tij ligjorë dhe, kur është e nevojshme, personat e interesuar të kenë dhënë pëlqimin e tyre të ndërgjegjshëm për birësimin, mbi bazën e këshillimit të nevojshëm;

(b) Pranojnë se birësimi në një vend tjetër mund të shihet si një alternativë për të siguruar kujdesin për fëmijën, në qoftë se fëmija nuk mund të vendoset në një familje ushqyese ose birësuese, ose të ketë një mënyrë tjetër të përshtatshme përkujdesjeje në vendin e tij të origjinës;

(c) Sigurojnë që, në rast birësimi në një vend tjetër, fëmija të gëzojë mbrojtjen dhe normat e barasvlershme me ato që ekzistojnë në rastin e birësimit në vendin e tij;

(d) Marrin të gjitha masat e duhura për të siguruar që, në rast birësimi në një vend tjetër, vendosja e fëmijës të mos kthehet në një përfitim material të pavend për personat e implikuar në të;

(e) Mbështesin, sipas rastit, objektivat e këtij neni, duke përfunduar rregullime ose marrëveshje dypalëshe ose shumëpalëshe dhe përpiqen në këtë kuadër të sigurojnë që vendosja e fëmijës në një vend tjetër të bëhet nga autoritetet ose organet kompetente.

22

Struktura e mësimit

Zhvillimi i mësimit Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesja vendos një CD ose kasetë me një këngë greke, maqedonase, sllave ose

rome dhe nxënësit dëgjojnë. Ajo pyet se cilit komb i përket kënga që po dëgjojnë. Më pas ajo drejton pyetje:

- A e keni dëgjuar togfjalëshin “pakicë kombëtare”?- Çfarë dini për pakicat që jetojnë në vendin tonë dhe cilat janë ato?- Kush i mbron të drejtat e pakicave kombëtare në vendin tonë?Mësuesja përmbledh idetë e nxënësve dhe i jep një përkufizim koncepteve

“pakicë”, “minoritet”.

Ndërtimi i njohurive: Punë me grupe Nxënësit ndahen në grupe. Mësuesja secilit grup i ngarkon një detyrë:

Kreu

2 Idealet dhe praktikat e qytetarisë

Pakicat kombëtare dhe vlerat e tyre

- të përkufizojnë termin “pakicë kombëtare”; - të dallojnë karakteristikat e pakicave kombëtare në vendin tonë- të analizojnë vlerat e pakicave për demokracinë


Fjalët kyçe: pakicë kombëtare, pakica greke, maqedonase, serbo-malazeze, mbrojtje dhe respektim i të drejtave të pakicave, identitet.

Metoda e përdorur: PNPMjetet mësimore: Pjesa për pakicat kombëtare nga Kushtetuta e Shqipërisë, Konventa për të Drejtat e Njeriut, teksti mësimor; magnetofon, kaseta me këngë greke, sllave dhe rome, foto dhe pamje nga mënyra e jetesës së pakicave maqe-donase, greke dhe rome.

Mësimi 2.2

P Stuhi mendimesh 10 min N Punë me grupe 25 min P Rrjet diskutimi 10 min

23

1. Grupi i parë lexon pjesën e Kushtetutës ku flitet për pakicat kombëtare dhe gjuhësore;

2. Grupi i dytë evidenton nga deklarata e të drejtave të njeriut pjesët ku bëhet fjalë për pakicat;

3. Grupi i tretë evidenton nga Konventa e të drejtave të Fëmijëve pjesët për pakicat;

4. Të gjitha grupet së bashku përshkruajnë disa tipare dalluese dhe karakteristika të pakicave kombëtare e gjuhësore në vendin tonë.

Përforcimi: Rrjet diskutimi


Pyetja Po A mendoni se kulturat e pakicave kombëtare e pasurojnë jetën e

një vendi në tërësi dhe pse? Jo

Përshkruani shkurtimisht një pakicë kombëtare në Shqipëri. Përfshini në përshkrim pak histori, tiparet, traditat dhe gjuhën e asaj pakice.

Detyrë shtëpie

2

24

Kreu

3 Pushteti, Autoriteti, Qeverisja Hartimi dhe miratimi i një ligji

- të renditin hapat e miratimit të ligjeve; - të vënë në dukje nevojën për informimin e ndryshimit të ligjeve; - të analizojnë domosdoshmërinë e ndryshimit të ligjeve.


Fjalët kyçe: projektligj, komisione parlamentare, shpallje nga Presidenti, fletore zyrtare.


Mjetet mësimore: Mjetet mësimore: rregullorja e Kuvendit, Kushtetuta, Fletore zyrtare, foto me pamje nga punimet e komisionit të ligjeve të Kuvendit të Shqipërisë, rregullorja e shkollës.


Zhvillmi i mësimit

Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesja duke pasur parasysh njohuritë që kanë nxënësit për ligjet dhe rolin

e tyre në shoqëri, u drejton atyre pyetje, përgjigjet e të cilave do të ndihmojnë nxënësit në marrjen e informacionit të ri.

- Përse duhen ligjet?- Cili është roli i tyre në shkollë, komunitet, punë dhe veprimtari shoqërore?- Kush i harton ligjet?

Ndërtimi i njohurive: InsertMësuesja ndërton tabelën me teknikën e Insertit.

P Stuhi mendimesh N Insert P Shkrimi i lirë

25

3

Shkruani se çfarë mund të ndryshohet në rregulloren e shkollës. Jepni argumente për këto ndryshime.

Detyrë

Përforcimi: Shkrimi i lirëMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë një nen të rregullores së shkollës dhe u

kërkon nxënësve të japin mendimet e tyre për këtë nen dhe sugjerime të mundshme për ndryshimin apo përmirësimin e atij neni të rregullores.


+ – ? Nxënësit e dinë informacionin që po lexojnë.

Informacioni është i ri. Informacion që e dinin ndryshe.

Informacioni shtesë

Ligjet rregullojnë marrëdhëniet në shoqëri

Projektligji propozohet nga Këshilli i Ministrave, deputetët.

Ku dhe nga kush shkruhen ligjet;

Kushtetuta është ligji themelor i një shteti

Projektligj: ligj i ri i pa miratuar ende.

Projektligji shqyrtohet nga komisionet parlamentare dhe votohet nga Kuvendi nen për nen dhe në tërësi.

Përbërja e komisioneve parlamentare

Shpallja: ligji dekretohet nga Presidenti dhe botohet në Fletoren zyrtare.

Çfarë është Fletorja Zyrtare?

26

Kreu

4 Prodhimi dhe shpërndarja

Puna dhe shkollimi

- të përkufizojnë termat “punë” dhe “shkollim”- të rendisin llojet e punës; - të analizojnë lidhjen e punës me arsimin.


Fjalët kyçe: Punë e paguar dhe punë vullnetare, profesion, shkollim, arsimim


Mjetet mësimore: Kodi i Punës, kopje të një kontrate pune, foto me pamje nga kan-tiere pune si ndërtim, bujqësi, nga një kompani e suksesshme, universitete, shkolla etj. Ligji për Arsimin Parauniversitar.


Zhvillmi i mësimit Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesja shkruan në tabelë temën e mësimit, dhe u drejton nxënësve disa

pyetje:- Pse duhet të punojnë njerëzit?- Cilat janë disa nga profesionet që ju pëlqejnë më shumë?- Cila është lidhja e arsimit me punën dhe profesionin?- A duhet të punojnë fëmijët?Mësuesja shkruan në tabelë disa nga përgjigjet e nxënësve.

Ndërtimi i njohurive: Diagrami i Venit dhe punë në grupeMësuesja ndërton dy rrathë ku shkruan “Punë me pagesë” dhe “Punë pa pagesë”,

ndërkohë që nxënësit lexojnë mësimin.

Mësimi 4.1

P Stuhi mendimesh N Diagrami i Venit dhe punë në grupeP Turi i galerisë dhe diskutim i lirë

27

4

Mblidhni informacion për disa shkolla të mesme profesionale dhe rëndësinë e tyre.

Detyrë

Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja i ndan nxënësit në disa grupe, duke u caktuar detyra, si:

- Sipas prirjeve tuaja, zgjidhni profesionin që doni të ushtroni në të ardhmen.- Cilat janë kontributet që jep në shoqëri profesioni që zgjodhët?- Cilën shkollë apo arsimim duhet të ndiqni për të marrë këtë profesion?

Përforcimi: Turi i galerisë dhe diskutim i lirëNxënësit shprehin prirjet e tyre në vizatim, muzikë, letërsi etj., dhe i paraqesin

këto punë të shpejta para klasës, duke i diskutuar ato me njëri-tjetrin. Mësuesi/ja bën plotësimet përkatëse duke i nxitur nxënësit të vazhdojnë më tej prirjet e tyre në fusha që nxënësit mendojnë se kanë dhunti.

Më pas, ajo u drejton nxënësve pyetjet:- Çfarë profesioni kanë prindërit tuaj? A doni që edhe ju të keni të njëjtin

profesion kur të rriteni dhe pse?- Përse është i rëndësishëm arsimi për të pasur një punë të suksesshme?


Punë me pagesë

Punë pa pagesë

Të përbashkëtat

28

Edukimi qytetar demokratik përmbledh në vetvete një tërësi konceptesh ose vlerash themelore që janë të përbashkëta për të gjithë demokracitë moderne. Të kuptuarit ashtu siç duhet i këtyre koncepteve dhe vlerave dhe i marrëdhënieve të tyre në kushtet e ndryshimeve të shpejta, si dhe i rreziqeve që bartin, është kushti paraprak për një pjesëmarrje të efektshme dhe të përgjegjshme të qytetarëve në procesin e rindërtimit demokratik. Ja disa nga këto koncepte:

të drejtat e njeriut dhe liritë themelore (univesaliteti, karakteri i pandashëm dhe i patjetërsueshëm i të drejtave dhe lirive, i standardeve ndërkombëtare të të drejtave të njeriut; legjislacioni ndërkombëtar i të drejtave të njeriut; të drejtat e trashëguara; institucionet dhe procedurat për zhvillimin dhe mbrojtjen e të drejtave të njeriut);

demokracia (institucionet dhe procedurat; përfaqësimi dhe demokracia pjesë-marrëse; liritë demokratike) dhe parimet demokratike (përparësia e ligjit dhe e së drejtës, drejtësia shoqërore; barazia, pluralizmi; kohezioni shoqëror; përfshirja; mbrojtja e minoriteteve, solidariteti; paqja, stabiliteti dhe siguria);

qytetari (fuqizimi dhe përgjegjësia; pjesëmarrje aktive);shoqëria civile (parimet, institucionet dhe procedurat e një shoqërie civile;

fuqizimi i shoqërisë civile; marrëdhëniet me shtetin);zhvillimi (ndryshime të qëndrueshme).Përdorimi si duhet i koncepteve dhe i vlerave njerëzore demokratike varet

shumë nga zhvillimi i aftësive qytetare të tilla si:të menduarit kritik: aftësia për të kërkuar, për të analizuar dhe për të zgjedhur

informacione, duke shfrytëzuar njohuritë ndërlëndore, shprehitë e shumëfishta dhe qëndrimin kritik; aftësia për të marrë vendime mbi bazën e të dhënave dhe për të ndryshuar qëndrimet si rrjedhojë e argumenteve të vlefshme;

të menduarit krijues: aftësia për të zbuluar mënyra të reja dhe të pazakonta për të grupuar faktet në kuadrin e një procesi vendimmarrjeje, që shmang në maksimum përgjithësimet e tepruara, paragjykimet dhe stereotipat;

të menduarit e prirur drejt sjelljeve shoqërore dhe shoqërisë: aftësia për të anali-zuar faktet dhe problemet dhe për të bërë zgjedhje në interes të nevojave të të tjerëve dhe të shoqërisë në tërësi, duke luftuar egocentrizmin dhe etnocentrizmin; aftësia për të komunikuar me të tjerët dhe për të mësuar nga përvojat e ndryshme;

të menduarit e drejtuar nga e ardhmja: aftësia për të identifikuar dhe kuptuar problemet dhe për të vlerësuar vendimet në dritën e përvojave, me qëllim që e ardhmja e synuar të jetë më e drejtë.

Disa nga konceptet dhe aftësitë bazë të edukimit për qytetari demokratike

29

1. Dalloni cilat janë ligje dhe cilat janë zakone?- Një person është përgjegjës për shpifje ose fyerje në qoftë se ai/ajo ka kryer

ose përhapur shprehjen e shpifjes ose fyerjes, përveç nëse është konstatuar njëra nga përjashtimet e përgjegjësisë në pajtim me këtë Ligj.

- Nusja ditën e dasmës vishet me fustan të bardhë. - Veshja me të zeza ditën që vdes një njeri i afërt ose i njohur. - Askush nuk do të jetë përgjegjës për shpifje dhe fyerje për një deklaratë të cilën

gjykata e ka vlerësuar të jetë një deklarim i opinionit, me kusht që opinioni të jetë shprehur me qëllim të mirë dhe të jetë bazuar në ndonjë fakt.

2. Nenet e Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut ndahen në:

3. Atdhetaria është: a) dashuria për atdheun; b) dashuria për vendin ku kanë lindur të parët tanë, ku kemi lindur dhe jetojmë ne; c) dashurinë për popullin dhe gadishmërinë për t’i shërbyer atij. ç) të gjithë së bashku.

4. Qeveria qendrore krijohet nga: a) partia që ka shumicën e deputetëve; b) partia që ka pakicën e deputetëve; c) votuesit me votat e tyre; ç) asnjëra nga alternativat.

TEST

Deklarata Universale e të Drejtave të

Njeriut

30

5. Flamuri i Këshillit të Evropës ka:a) ka fushë të verdhë e yje blu; b) ka fushë blu dhe yje të verdhë; c) ka fushë blu e yje të bardhë; ç) asnjëra prej tyre.

6. Çdo qytetar: a) ka vetëm të drejta; b) ka të drejta dhe detyra; c) ka të drejta, detyra dhe përgjegjësi; ç) ka detyra dhe përgjegjësi.

7. Grupet etnike dallojnë nga pjesa tjetër e popullsisë vendase nga: a) kombësia, etnia; b) gjuha, zakonet, feja; c) raca, kultura, traditat,ç) të gjitha së bashku.

8. Disa nga shkaqet që i shtyjnë të rinjtë drejt rrugës së krimit janë: a) kushtet ekonomike, braktisja e shkollës etj.; b) prania e një familjeje të shëndoshë; c) mospërdorimi i drogës dhe i alkoolit; ç) shoqërimi me njerëz të kulturuar.

9. Alkooli, duhani dhe droga janë: a) dëmtues të shëndetit; b) substanca mbrojtëse; c) substanca që nuk shkaktojnë varësi; ç) asnjë nga alternativat.

10. Ligjet miratohen nga: a) Këshilli i Ministrave; b) Gjykata; c) Parlamenti; ç) Bashkia.

31

11. Cila është rëndësia e ligjeve në funksionimin e një shteti? Jepni mendimin tuaj. _____________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12. Listoni disa nga të drejtat dhe përgjegjësitë tuaja. _____________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

13. Hartoni buxhetin tuaj vetjak dhe komentojeni atë: ______________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

13. Bëni një ese me temë: “Sa më shumë drejtësi, aq më pak vetëgjyqësi”. ______________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

32

Documents

Edukata shoqërore Libër Mësuesi 6 - Erik Botimeerikbotime.com/web/images/stories/libra_mesuesi/liber-mesuesi... · 5 Libri i mësuesit, i tekstit “Edukata shoqërore 6”, është