tr a ee m ,,

DIsCURsUs PHTsICUs-D E

ELEMENTIsin GENERE et sPECIE

8 MConsentiente veneranda Facultate Fhilojtphicdp

In Regia Academia Aboenss,sUB PRAEsIDIO

FrAchrijJiwi tsFtotshtnttljiv.i U l R !,

M. ABRAHAMI G. IhauvonijPhys: & Botan, Prosessoris Publ+ eximij, Pra?cepsorisa

Fautoris & Promo toris sui jugiter colendi, suspiciendi.Liberalia sxercitij Figo Public* censura; submittit

Petrus Warelius O-Gothus,In Auditorio Majoriaddiem Februar, Anno i6$o»

ABC £,

imprimebat Petrus 5solt>/ Awd. Tjpo*

s.d Ut, MUu-servitori Fidelissimo,

Tribum Mtl&rii sbtrtistim ;

Jam vero TawaUiae & Nylandiae optimeConstituto Dynastae»

Nobilitate Generis mullis n conticuo TJ IRO,

ME111CO ANDREAE ®W/Oe 5c04Mjlss(/ Ut Mularum eisq; deditorum

«Favitori propensillimo; Ita silorum stadiorum Me-coeaati 6c Promotori indubitatissimo.

Colendissimo.9 e;, c i O

Multarfrunusu sxercitutisiinis (JPoliti,simis V!-’ IU/?,

E>n- L\naEM na georgsoha qui Mi, CivitAtus.Hdsin^ jbssensis ConsuliPri.mrio pwdtntidimo,

DM JOHAMMI suro-R.IO, tilusi: On.Gustmj0>rn£| dexdUrrimo. 1

@(0is jJIII/itidem iVett-Fo’ss/t;t Qonjuli Uuh~tisdimr.

DN. NICOLAO HEM.R.ICI, in /Vabihss:Dn.Chsistjpi.* s vemi*

j inpotrtmiarun ds-* dituurn sxatloriji /e/i It.m

Promotoribus etiam, && acoribus bene cupien ilr*Prtjenltm Dijjsutat. subossa $ossijiosua Ossert £' wjcribit

&st laetus

5338

THEsIs L

NAtusam corporum sigillatim conssdesato*rum, qui altiori mentis indagine trutinar, •*«

demprimo quasiobtutu, simpheia composita®slc,animo complcditur: Has materia composi-ta; ut homo, leo, frutex, lapis &c. Isa, simpliclut Coelum & Elementa, gaudente Licet cona-posita, licet simplieii ©mnia, haud exiguam ju-cunditatem pariant sonsidertnti; Tamen noahac vico

DIO DUCs sT AUsPICI

sobrie Philosopseantium Centura pauca de sit.mentis subjiccre jucundissimum duximus; srsl-uitas «nim & jucunditascum apprime allidant;quaeso, quidsvavius/ quidjucundiusve/ quameorum, quibus, ut singula mixta, consiamus, qui-bus nutrimur,quibusresicimur,quae terimus,qu«gerimus, naturam serutari l Cum idem mentaeutilitas, urgeat necestitas; inanem quippe ope-ram cognitioni mixtorum, horum notitia igno-rantiae pulvinari subd)ta,navat,quicunq; navatct*Caeterum dum de ELEMENTIs, didisad-dudi, in animis habeamus diseurrere, nefradis

repagulis, huc illuc ducamur, ssthicrmbiipraefinitus ordo; Ut Primo agamus deijrdemiriGENERE, Deinde de singulis quambrevissi*me in sPECIE*//. Exigenterattone methodi, de generalibus;

priusquam specialiora arripiantur, nonnullapradiba-re conjuitum habetari i. Obviam venitEtymologia_,; Elementum quasi alimentum ab a-

Undo dicitur ; quod dementia omnia alantur*, sove-antur s5 conserventur composita: unde Arisi. in-quit: yjiem nutrimur, quibusconsiamus.HL 2. Homonomia. Vox Elementi varie suimtur*(J») Pro quavis ustoindivisibili, (2.) Pr» primi* caiushbet artis principiis stpraeceptis, (}.) Pro primis generalibus principiis corporum.,. (4.J Pro e®quod secundam aliquem ordine* aliquid componit_,. Ut notat scharls;spee.aUPhys.ub. 1• c, 5. £( sarnum (js Prosimplici corpo-re sublunari, quam acceptionempraeiens laetussibliri-buit. Nominis definitionem sequitur Realis, Ettalia in Gen. esio.IV. Elementa sunt corporanaturalia simplicia, subCoelocontenta, ad universi integristalem,mixtorumq; constituti-bnem aDeo creata^.In Definitione hac coniideranda Genua $ disserentia*,

V. Genus hisce votulis , corpora naturaliasisnplicla ,estinclusum-,. Omnibuspatet Elemen ta

(u) corpora; cum causis consient corporisnaturalis internis , materia scilicet (s forma, quae,quamvis definitioni non inserantur, facile colligitur

Jubintelligi; Cum Elementa dicantur 0*mne autem corpus naturale materiam habet (ssor-niam(2.) Naturalia, qu£ instgnem eximiam£

posident naturam(3*) simplicia.»; mislhenimhicsidi, nec audet, necpotesi, quidquamProinde illius hinc inperpetuum reda slet exilium, li-cet materia (s firma adsini (requiruntur enimpluraadmisiionem quam bae) Occupat locum(implicitas.VI. Disserentia, (si) A situsev loco, qubdsuhconcavo Iunxsini. (2.) A sine duplici; QuorumPrimus, re(picitconstituttonem hujus universh quodcumcoelo integrant; secundus, mixta, quorumma-teriam quoadpartes componunt. Prout duplex eslElementorum Finis ; Ita eorumduplexconsidentia ;

vnaabsoluta, quaut corpora simpliciain suiscaujis(s asscstionibus', vna respedli va, qua, utpartes muieriales corporum mixtorum, considerantur ; illamhtcpraecipueagnoseimus. Ac deni q;VII. (3.) A Causa Essiciente, Deo glorioso 8cin secula laudando,qui creavit coelum (s terram,i.e*res omnes (ssingulas; Fit (s in Jcripturis mentioaqo.c 6c terrae dquibusadpositionem ignis sc aeris,

a »

sUds tnttnvtmeath \ttdtt argumentatur, Enodatam desi-nitionem Elementorum excipiunt MsselVtona ; shtarunu.VIII. (i.) ex asle com-peterefacile demonBratun Aeris, impuritatem,va~ria meteoraseu effluvia, utpotepluvia, nebula, nubes9

venii, (sle: Aquae, colores,sapores,vix ullibi aquam,qud nibilsaporis habeat, invenire liceat; (sl eximiamineralium viret. Tcrr«, omnesres, qud ei ortumdebent (sl in eamredeunt , Ignis,colores,perplurumdijipotestatesarguunt (sl qualiob oculosponunt,IX. ('z.) Rotunditas-*. Omnia Zlementaeon*,

junctimsumptarotunda esle, quiCaela conexu esie ne-vit,negare nonpoteB,cumsub cocavo lunacontineamsur* Dumsingula seorsm wtrospicimus, idem vi-denturetiam quodammodoprobare. RotunditatemTtrrx,signa Zodaici quaomnibus dqualiter non ori-untur i A quae, singuldguttd qua globuliinBar sem-per eonjpiciuntur: Aeris, ipse locus concavus com-modeatteBantur. De igne, cum vagussit,dissicilisest demonstratio ; sedcumsimulsumpta sinirotun-da, ditia/assiciant.X\ Inter aslestiones min* [sisi dnonuUis nueratur,

si.) Altcratio, quapropriorum diBurbatnaturam,notum eB propria, nec divelli, nec intendi, nec re-mitti, quodsieretsi alterarenturruptio, cumsalutetur afficio corporum mixtorum.qua,dumsolvitur unio,m ea, ex quibusconBant, avo~

Untytalc ne ullaratio de Elementi*, quacorporastmplicia, di&itat. (;♦) Transmutatio necexperien-tuprobari,nec ulloslabilimentofirmaripotesl,Xs. (j.) Motus» quinon minus ac reliqua ajsl-shones sequitur essentiam Elementorum, dei% ea de-monsiraripotesl, quocircanon temere eorundem asflo-ilionibu* ipsum adnumerari autumamust Unde au-temprostuat motus, eadem non esi Phy sicorumsen~tent'a,constuito tamenslatuipotesi, inflrumentale mo-vens ejsl qualitates matrices; Proprium vero pro-ximumformam iubsiautialem, omnis quippe motusanatura seu forma; d formasinon eslet motus, nec na-turalis e(sit; Cum naturam non apn sleret primi•piunu, .

XII. (4.) indiviiibilita sertae ipsisnon absoluta;non enim (implicitersini indivisibilia, quassommemrejpuant divisionem»tanquam inprincipialin materi-am (siformanti quibutconsiant s dividi non rectisant.Indivisibilia vero eapropter dicuntur, quodnonpos-sini dividiin partes[pede (si esentia disserentessim.plicia enimsini, sic (si homogenea, homogemum au-tempartibus diverss essentix noncsi compactum-*.

sarde Generalibus properemus ad species, quaequatvor. /. Aer. 2. Aqu*. j, Tena. 4. Ignis.

XIII. Qui quatror negar esse Elementa iniquo ex»periendam gladio vibrat, quae docet nos quatvor Elc-rrentisnutriri.si nutrimur,constams>, si consiamus siunu;In super &in mixtis reperiuntur quatvot*» statui* ordi-nea*toper/equamur* Etquidcm

I- AERE M-XIV. Vocem Aeris Graeam secit Urinam»sons esi stosiv, quodverritur elegare/eu attollere,cumaeria haud exiguasit levitas. Multis accipitur mo.dtsaer; jamPro Coelo; jampro aethero; jamprospirtitu; jam, quaehujua lociesiacceptio.Pro Elemento Tubuli & levi

infracoelum ac supra aquam& terram exi slento.XK 1 Vratjentk definitionis, exoccastoue datae»Gensis est Elementum, quidem verum, cum aericompetat definitio Elementi; Cui competit defini-tio eidem & definitum... Hoc quocsgenuo obliquecaulas internas indigitatsc. materiam &formam,Illaess sirr plc x a reliquorum corporum naturaluitm materia diverja, cum aliam habeat formam, cuje

licet nosUteat, tamen eandem inesie negare non aude-shU4. ffl** Essiciens ex Thes. 7. quae Fjnis ex

facile colligitur ; Insuperjed addaturquodinjpiratio-nus (is constit utuosamuluo.XVI. Disserentia exproprijs &Iocopetitur.Proprium (1.) estsubtilitas modica individuuoaD£Q datuo aeri comes, cuise adjungunt perspicuitas& mobilitas .* aerenim loijum non impedit , corpori-suo alijs non rejistit, (2 .) Lc v ita s, quam aeri inejjc

multi* probare non eH opus, cum iddogmaticaexperi.entia teHetur; Conscias in aquam vasculum aereple-num, illudnatarei Terra vero (s aqua repletum(ub-mergis videbis.XVII. Locus* aeris eB inter coelum (s terram;(s siin visceribus terrae contineatur> loco detineturviolentos quodpatet in tsrramotibus dum erumpatconatur. HijcesuperaddipoteH Divisso*XTIll. Ne quisoffendatur, eo quodhie Divisso*qua Generalior[pedalioribus posiponitar. Objer,Quod quaedam Divisioncs objecti considcrationi, uthomonomiae; quaedam» si. quae ab objecti csTentia hau»riuntur» proprietatibus praemitti solcano; Caeterum di-visiones in accidentia haud immerito postponuntut-iCum prius inquirendum quid sit res insc& sua naturiquam quodipsiaccidao. Dividi inse nonpoteHAct;cum corpus sit continuum> sedper accidentalesdisse.rentias, respe&u loci, usus (j mutationumaccidenta*Itum in TresdispesciturRegioner*.XIX. suprema* a verticibusmontium altissi-morum incipiens* ad coelum usq; cxcurritj». Haecputatur ejse Media ut &c Insima eademnon gaudent quantitatei*. Hoc tamen dicipoteH,quod Media incipiat infra cacumina editisimorummontium, ubi dejtnit pro ut reserunturradyjelares,protenditur. Tempore aestivo* insima*tr ador; media~,,mwor, brumali majormedia, mi-

■a®s insima»*. Tantum dc AERE) mino ad A-QUAM devolviturrota_>.

11- A QJJ AM.XX- Aqua est Elementumcrassiim & grave,frigidissimu&; humidissimum, unum cumterra globumconstituens.XXL Genus hic, utJoliciti inquiramur, cumseslatim osserat Elementum non poBulat necesitas+Nec operapretium eB brevitati/ludentibus decausismultie dij/erere, cum eadem dicenda occurrant, quaprim di&a de causis aeris, Tant 'um dicimur eam/bumdpropria e/Je praeditum , ut /insulareliqua, cum idcomprobent ex edfluentes proprietates* ex quibus utPsi loco desumitur disserentia»*.XXII. Propri: i. CrasIitics, quaaquae nonab-Jokte,Jedrespehlive, respe&uscilicet aeris(si ignis,quibus omnino crassor,subtilior tamen terra, eBpro-p ; i. Gravitas quameodem (ibi vendicat mo-do. Aqua in aerem/ublata, quod externisprincipijsadseribesidum, desendit, terra *qu& inje&asundurhpetit ; /ic utra/ re&e nomenproprij meretur, curnu-

tra£ moderata,quaratione nullis alps Elementis quam

aqua. tttriluuntur. 5. Frigiditas qua. ei absolutascumprimumsitfrigidum, (5slrmistimeconcluditur 9

ubicumjfrisl, ibi aenuam adefle necesle esl,dum calor inaqua deprtsicditur,tUud aqua non esiacceptu serendu,Jedignu 4. Humidita %(sl quidemjumafflabjecta;illa n. in aqua jubjefflosuoprimosubjestatur,ubitibi in~notejeit humiditatemadejp, comperies (sl aquam nttabejscj. NuUaproinde eorumjententiavidetur esle,qutjummamhumiditatem adjeribunt aeri, cum (sl ra-tioni (sl experientia,qua aerem nonnumquam humidutate carere comprobat, relusietur.XXlll. Locum habet aqua cum terra commu-nem,in cujm etiam intimase insinuat visccrayutjang.visper venas dijsu/us,XXIK Licet aquapro ut Elementum Dk iflonitjitExpers,potesl tamenpartiri t. Lociin Marinam,fluvialem,lacusirem,palustrem. 2.Ad mixtae materiae, in tenuem, jalubrem, mortisle.ram,pwgvem, Jalsam, levem, gravem,puram, tur~tidim ess. Brcvissimc haecdc marre generationis,navium receptaculo,piscium domicilio dicta sufficiunt,;Nunc admatrem magnam TERRAM, quae assan-do, ut Poetae utar verbis, vesta vocatur, properandusnoster se flectit cursur*.

III TERRAM-XXV- Terra est Elementum

firmissimum, crassissimum &

gravissimum frigidum & sic-cum, plurimis corporibusre.sertum, in medio mundi im-mobile collocatum .Definitionis hu-

Generis rationem nec non causarumfacile,siopusestreddunt distapriut. Disserentiapropria (si lo-cum includit.XXVI* Propri, i. Firmitas; cum omnium cor.sorumgraVtsiimorumsitreceptaculum» Hxcsulcrumesi quo onera Jusiinentur maxima; Etenimfirmamipsam natura autbor ex nihiloformavit» ut apta cor~

porum motui (si quietipermaneret, i. Crassitiessumma_.; Ipsam nulla tranjeunt corpora (sisolace-dere ncscit. 3. Falso assignant nonnulli terrae frigi-ditatemsummarmeum aqua adextingvendum ignem iitlonge aptior, & sio aqua cum igne qui calidifflmus> utmox patebit, maxime pugnat, proinde terra frigidior.;Ad usum habitationis apdssima, quod non esser si frigisdilTima_,. q. siccitas, Jed nen summi gradut» hxcenim ignit est» quimaximecalefacit*XXVII. Locus terra» in medio mundi est; in~siarcentri enim t

~ %lo disiat (si immobilis eximmenjd >c,potentiapendet.Ex immobilitate/»/*?

terra, quaesupra basessuas,ne dimoventurInseculum»eHfundata, ads/gnaturQmes~\ Praclibata Defini-tionis Explicatione, ressat Divisio.XXXIII. Licet varia d varijs Terras denturDivisioncs; utpote,primo, in Terrae plagam men-talem, meridionalem, occidentalem (eptentriona-lem* secundo in Europam , Ajtam,AffricamAmericam. Nos hisce rcli&is tanquam noAruminsiitutum minusspe&antibus, illam, cum natura ipsiDividimus in (z+)continentem(is) Insulam. (3:)Peninsulam. (4 .) Islmum. {$*) Promontorium.(ts.)Montes. (7.) Colles. (§.) Palles, (pl) Convalles.(10*) Campos, (zz.J sylvas. (12.) Littora. (13.)Oras. (zq.J Portus. Expositis hiscc de TERra» su-perest saitem ut deIG N E etiam nonnuik in gyrum no*stri diseurius involvamus"’.

IV. IGNEM.XXXIII* Antequam naturam Ignispropius ag.grediamur, considerandas se nobis osserunt ejusdemnominis ambiguitates, qu& apud Theologospa[Umoccurrunt* i. sumitur,pro spiritu DEi sc donisejur*. Luc.q. v. 16. 2s Pro iraDei. Dicitur De.us ignis conjumens. 3* Prore quavis noxia. PJaL66.v.n. 4. Pro Fulguro, Pro Igni insernali,Matth.3. v. io. Apud Philosophos etiam varijsao-sipitur modia* sedprssens locus (ibi eam vendicat

acceptionem, ubi jumitur Ignis pro peculiariElemento: quodestsubtilisssimumjevissimum,ca!idissimij& siccissimum in terra & smpra terram existens.XXIX, sicco hic, ss quidem tute, Genus cumcausis tranfirmuspede, (X ad Disserentiam* quae, utinreliquus consvevit,ex proprijs & loco esi oriunda,n os accingimus.XXX, Propsi: i. summa subtilitas*subtiliu6

quid ignc_s? qui res penetrat densisimos, senisub-si initas a'nas satk jolidus, permeat; addatur quodsudnatura luceat. 2* Levitae cujus heneseio miro co-namine aseendit quoad potesisursum tendit. 3.Caliditas, parcis igni inesi calor, tsqwrm quippehxbkhv esi ignis, unde, oblata oceasione, quaevisjul-phure non carentia censumit. 4. siccitas quippeplane nihilinsecontinet humoris,summo nisu humidainsugamconijcit ; sicca vero amat (s in eorumse in-gerit snuni-,*XXXI, Locum quod attinet de illo disentientesoccurrunt philosophorumsententU; Quidam ipsllo-cum determinatumslatuunt sub concavo luna, qui li-cet qualitercundprobabilibusrationibus videantur im

BruBi; tamenprobabilmibm acsrmhrtluiarmatuideprehenditur, Claris.Dn* Jobannes lib.4,cap.s+ Quaest.i. XXhi ignis locum sui concavo lunaejse negat. hocsit verum quodignis ajcen-dat; tamen locum determinatum sui concavo lune ap.

petere veritatinon est consentaneum.Imo adlaterajatpemmero decurrit» ubi alimentumsili contxniensactesse reperit. Cumprimis etiam bae evincit ignemdeterminatum (stproprium locum supra sph.tram ae-ream (j) sub concavo luna, non ohtinertj: £spia nulliujai ibi homini est. Imb scriptura sacra haud obscureinnuere Videtur eum in terrdc(skj,. His itas{ diBk,subconcaco luna» prout gentilium quidam opinatisuere,ignem non esso,sedmtrz st supra terram, sedemsuamoccupare concludere-sas estejudkamm*

Tantiim.pro ingenij modulo.de materia bacaliassatis disFusa multumq; subtili& in-

tricata. Jibassesufficiao.Hiscc meis studijs ventum largire secunduiru,O DEus alme precor; prassss>cu Flamine,Christe!

COROLLARIA.ANaer a Cotlo (sApu[pecte disserat? Ass.i. Ansumma (ssontes mariortum debeant? Ass.s- An aquajuihamfrigiditatem unquddeponat? Jv.4. An terrasit immobile centrum mundi? Ass-s* An deturignis Ass

An in Fhilosophil plus authoritae, quamrati-oni & naturae libro sit tribuendum./ Neg*

7. An tutius sit civitati vjrtute quam moenibuscingi? Assir.

I. Num Togata Fortitudo aeque praestans sit acAssir.

9* An duella sint Neg.10. An choreas ducere sit honelTati consentanc-

um/ Assir* D-ii.An optima aicitia sit inter virtuti studentes?A.12+ Utrum benedicta vita possitprolongari/A*15. Anliberalis Assir.

II e' T P o 2 OTAP e' A I O 2 A KGT INIA AHZdvaygappjeri<£ssyu.

z s hasakos o'tpa'nia 2n Ei P E AO'xnriEiPE Aayoy sot%AaPiyys

ffrasa T Asty J yyv, arv(! dpct XsTrrosyrov*.EX ACTA HAiAKCl ps7a JctVise. OT PANIA ZHEcPE

iscocrit araryh r‘ h'AI0^Oxpa'nI(^..Qi\oiro<po7&roo jyu xsuorpytu%uycor£ Kvy® Aare-

kqivq/t$'<B}(piXa)ps CpiXrdra rijstyiMctslenxa syqatys

e ABPAM 7ti TEOpri» TA^TONIOI,

Rotr piati ET PE xaXds srmvairxiOtIag jXts7ow($}

H sy3{cr*icu trvreX&cos.Lubentissime apposuit

svkno Theod. Gelsehius O c