Een huis? Een thuis! Over ouderen en wonen 7 mei 2014

1Een huis? Een thuis!

Een huis? Een thuis! Over ouderen en wonen

7 mei 2014

Nico De Witte, An-Sofie Smetcoren, Liesbeth De Donder, Sarah Dury, Tine Buffel, Tinie Kardol, Dominique Verté

19/04/2012

Pag.

In samenwerking met

19/04/2012 2Een huis? Een thuis!

Pag.3Een huis? Een thuis!

Inleiding

19/04/2012

Pag.

Ageing and care challenges

Chronic conditions

Workforce shortage

Financial unsustainability

Health inequalities

HLY vs LE

Ageing society

Pag.

Age dependency ratio Age-related total spending in % of GDP

Ageing – global challenge

Source: Ageing Report 2009, OECD*data for 2000 and 2050

EU27

Japan

US

2010 205023,2

13,711,1

27,8

16,7 16,6

Number of working age population for one older person (+65)

Pag.6

Immense differences: Expenditure in the base scenario, EU27, % of GDP

Source: Commission Services , EPC


1. Vergrijzende samenleving

België = 10e oudste land ter wereld

19/04/2012

België Vlaams Gewest

Brussels H. Gewest

Waals Gewest

60plussers 22,99% 24,11% 18,44% 22,41%

80plussers 4,92% 4,98% 4,58% 4,92%



19/04/2012

2000 2010 2020 2030 2040 2050 206015%

17%

19%

21%

23%

25%

27%

29%

31%

33%

60+België

60+ Brussels H. Gewest

60+ Vlaams Gewest

60+ Waals Gewest



19/04/2012

2010 2020 2030 2040 2050 20600%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

80+ België

80+ Brussels H. Gewest

80+ Vlaams Gewest

80+ Waals Gewest


2. Nergens beter dan thuis?

Ageing in place– De mogelijkheid bieden en ondersteunen zodat ouderen

kunnen wonen op de plaats die zij verkiezen– Meeste ouderen willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen

(ook meer en meer focus vanuit het beleid)– Ook in moeilijkere omstandigheden

– Economische moeilijkheden– Onaangepaste woningen – achtergestelde woning– Zorgbehoeften

19/04/2012



Belang van de woonkwaliteit bij ‘Ageing in place’– Naarmate men ouder wordt, nemen buitenhuisactiviteiten af– Kwaliteit van de woning heeft invloed op het gevoel van

veiligheid – Belangrijke factor voor goede levenskwaliteit– Onaangepastheid van de woning vormt belemmering voor

mobiliteit en dagelijks leven

19/04/2012



Belang van de woonomgeving bij ‘Ageing in place’– Ouderen spenderen vaak meer tijd in hun buurt– Ouderen zijn vaker meer gehecht aan hun buurt– Ouderen kunnen afhankelijker worden van hun buurt– Als ouderen in een geschikte woning leven in een ongeschikte

buurt, blijven ouderen gevangen in een soort van gouden kooi (Royers, 2007, p.5).

19/04/2012


3. Een huis? Een thuis!

Inhoud boek1. Hoe ziet de woonsituatie van ouderen in Vlaanderen eruit? 2. Welke push- en pullfactoren kunnen we detecteren waardoor

ouderen willen verhuizen? o.a. onaangepastheid van de woning, basiscomfort, veiligheid en kwaliteit van de woonomgeving

3. Hoe gaan ouderen om met die push- en pullfactoren?4. Wat zijn de potentieel kwetsbare groepen op vlak van

huisvesting?

19/04/2012


Data en methodologie

19/04/2012


1. Ouderenbehoefteonderzoek

Ouderenbehoefteonderzoek– Grootschalig onderzoek in 138 gemeenten – 64.737 60plussers– Doel van het lokaal ouderenbehoefteonderzoek

– Evidence-based beleid ontwikkelen– Brede vragenlijst

– Huisvesting en buurt– Gezondheid en zorg– Onveiligheid, eenzaamheid, sociale participatie, …

19/04/2012


2. Dataverzameling

Hoe hebben we ouderen bevraagd?– Gestandaardiseerde vragenlijst– Oudere vrijwilligers

– als onderzoeksbegeleider, als sleutelfiguur, als interviewer = peer research

– Gemeente voert het onderzoek uit– Ondersteuning via een draaiboek – Provinciale coördinatie

19/04/2012


3. Respondenten

Wie is er bevraagd?– Thuiswonende 60plussers– Proportioneel gestratificeerde steekproef in elke gemeente – 3 leeftijdsklassen

– 60-69 mannen en vrouwen– 70-79 mannen en vrouwen– 80+ mannen en vrouwen

– De verhoudingen binnen de bevolking worden behouden in de steekproef

19/04/2012


3. Respondenten

Hoeveel ouderen zijn er bevraagd?

19/04/2012

Aantal respondenten

Vlaams Brabant 13.975

Antwerpen 6.034

Limburg 14.392

West-Vlaanderen 12.272

Oost-Vlaanderen 18.064


3. Respondenten

Kenmerken van steekproef– Leeftijd tussen 60 en 107 jaar

– 55% vrouwen - 45% mannen

19/04/2012

60 - 69 jaar 45,2%

70 - 79 jaar 36,9%

80+ 17,9%


3. Respondenten

%

Gehuwd 69,7

Nooit gehuwd 3,6

Gescheiden 3,3

Samenwonend 1,7

Weduwe(naar) 21,7

19/04/2012


3. Respondenten

19/04/2012

€ 500 - € 999 € 1000 - € 1499 € 1500 - € 1999 > € 20000

5

10

15

20

25

30

35

40

24.1

36.7

20.718.5


Resultaten

19/04/2012


1. Hoe ziet de woonsituatie van ouderen in Vlaanderen eruit?

19/04/2012


1. Woonvorm

19/04/2012

Zelfstandig thuis-wonend

Inwonend bij kinderen Alternatieve woonvorm

0

20

40

60

80

100 95.2

2.5 2.3


1.1 Inwonen bij kinderen

Individueel profiel?– Voornamelijk 80-plussers– Vrouwen– In weduwstaat– Groter aandeel met fysieke beperking– Laag inkomen

19/04/2012


1.2 Alternatieve woningen

19/04/2012

Indi

vidu

eel (

aang

epas

te) w

onin

gen

Groep

swon

en

Kang

oero

e won

en

Inte

rgen

erat

ione

el w

onen

Onder

steu

nend

gro

epsw

onen

0

10

20

30

40

50 44.1

29.9

10.3 8.7 7. 1.1 Inwonen bij kinderen


1.2 Alternatieve woning

Individueel profiel– Voornamelijk 80-plussers– Vrouwen– Groter aandeel met een fysieke beperking– Laag inkomen (uitz. kangoeroewoning)– Gehuwde en gescheiden ouderen

19/04/2012


2. Eigendomssituatie

19/04/2012

Eige

naar

Huurd

er (p

rivé-

mar

kt)

Geen

van

bove

nsta

ande

Huurd

er (s

ocia

le w

onin

g)0

20

40

60

80

100 82.9

8.1 4.8 4.2


2.1 Huren

Individueel profiel?– Huren neemt toe met de leeftijd– Gescheiden ouderen– Ouderen met een inkomen onder €1000

– Vaker op sociale én privémarkt

– Ouderen met fysieke beperking

19/04/2012


3. Ouderdom van de woning

19/04/2012

Tussen 0 en 25 jaar Tussen 26 en 50 jaar Ouder dan 50 jaar0

10

20

30

40

50

60

16.0

57.0

27.1


3. Ouderdom van de woning

- De laagste inkomens wonen in de oudste woningen

- Sociale huurwoningen zijn het jongste- 40% ouderen die inwonen bij hun

kinderen wonen in een woning ouder dan 50 jaar

19/04/2012


2. Wat zijn push- en pullfactoren?

19/04/2012


Push- en pullfactoren– Push: Stressoren die ervoor zorgen dat ouderen niet langer

thuis kunnen blijven wonen– Pull: Factoren die ouderen kunnen verleiden om te verhuizen/

hun woning aan te passen1. Onaangepastheid van de woning aan ouderdom;2. Geen basiscomfort in de woning;3. Onveilig voelen in de woning;4. Valfrequentie

19/04/2012


1. Onaangepastheid van de woning

19/04/2012

0

10

20

30

40

50

14.4

45.5 40.1



– Voornamelijk 80-plussers in ernstig onaangepaste woningen

– Vaker gescheiden ouderen– Vaker ouderen met fysieke beperking– Huurwoningen (zowel sociale als privé) zijn vaker

ernstig onaangepast

19/04/2012



Top 5 %

Er zijn trappen in de woning 49,2

Afstand tot voorzieningen is te groot 21,1

Woning is te groot 17,7

Ik moet trappen doen om de woning te betreden 16,7

Afstand tot de kinderen is te groot 14,2

19/04/2012


2. Geen basiscomfort

19/04/2012

Rookdetec-tor

Centrale verwarming

Telefoon Toilet in de woning

Bad of douche

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

77.9

17.8

3.8 3.7 2.9


2. Geen basiscomfort

Geen toilet in de woning

€ 500 - € 999 6,4

€ 1000 - € 1499 3,7

€ 1500 - € 1999 1,8

> € 2000 0,7

19/04/2012


3. Veilig voelen in de woning

19/04/2012

0

20

40

60

80

13.8

63.3 65.8Chart Title


4. Valfrequentie

19/04/2012

nooit één keer twee keer drie keer of meer

0

10

20

30

40

50

60

70

80 73.4

14.25.8 6.6


4. Valfrequentie

% ouderen dat valt

60-69 jaar 19,5%

70-79 jaar 28,3%

80 jaar en ouder 41,7%

19/04/2012


4. Valfrequentie

– Vooral huurders – 35,2% oudere huurders op de sociale markt– 30,1% oudere huurders op de privémarkt

– Vooral bij ouderen die – 40,2% inwonen bij kinderen– 38% ouderen die wonen in alternatieve

woonvormen

19/04/2012


3. Hoe gaan ouderen om met die push- en pullfactoren?

19/04/2012


1. Wie wil woning laten zoals ze is?2. Wie wil woning aanpassen aan behoeften?3. Wie klust in huis?4. Wie is afgelopen 10 jaar verhuisd en waarom?5. Wat is hun voorkeur van woonalternatieven?

19/04/2012


1. Woning laten zoals ze is

19/04/2012

Woning niet laten zoals ze is

Neutraal Woning laten zoals ze is

0

10

20

30

40

50

60

70

20.715.6

63.7


2. Aanpassen aan behoeften

19/04/2012

0

10

20

30

40

50

60 49.1

24.1 26.8


3. Klussen in huis

19/04/2012

nooit zelden maandelijks wekelijks0

10

20

30

40

50

40.6

26.2

18.714.6


4. Verhuisd afgelopen 10 jaar

19/04/2012

Verhuisd afgelopen 10 jaar Niet verhuisd afgelopen 10 jaar0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

14.1

85.9



Verhuisd afgelopen 10 jaar

Gehuwd 11,6%

Nooit gehuwd 16,4%

Gescheiden 34,9%

Samenwonend 28,7%

Weduwe(naar) 16,9%

19/04/2012



Verhuisd afgelopen 10 jaar

Eigenaar 8,2%

Huurder (privé-markt) 49,0%

Huurder (sociale woning) 37,7%

Geen van bovenstaande 31,9%

19/04/2012


4. Redenen van verhuis

Naar aantrekkelijke omgeving 37,0

Door gezondheidsproblemen 26,2

Door huisvestingsproblemen 23,5

Door aanwezigheid voorzieningen in nieuwe wijk 18,1

Om niet afhankelijk te willen worden van de kinderen 16,9

Ten gevolge van eenzaamheid 14,1

Door financiële situatie 13,2

Ten gevolge van onveiligheidsgevoelens 12,4

Door behoefte aan sociale contacten 11,2

19/04/2012


5. Woonalternatieven?

% ouderen die positief staan t.o.v.

Verhuizen naar serviceflat 15,6

Verhuizen naar aangepaste woonvorm 8,8

Verhuizen naar aangepaste bejaardenwoning 6,7

Samenwonen met aantal ouderen 5,7Inwonen bij kinderen 4,8Verhuizen naar woonzorgcentrum 4,5

19/04/2012


Conclusies

19/04/2012


1. Woonsituatie

– Inwonen bij kinderen– Niet louter een zorgverhaal– Inkomen heeft een zeer doorslaggevende rol

– Alternatieve woningen– Niet ingeburgerd

– Hoe ouder, hoe meer huurders– Vooral eigenaars en privéhuurders hebben oude

woningen

19/04/2012


2. Push- en pull factoren

Meest voorkomende pushfactoren:– Huisvestingsproblemen

– Trappen doen om de woning te betreden– Trappen in de woning– Geen centrale verwarming– Geen toilet in de woning– Geen bad of douche in de woning– Woning is inbraakgevoelig

– Gezondheidsproblemen– Slechte gezondheid– Vallen in de woning

19/04/2012


2. Push- en pull factoren

Meest voorkomende pullfactoren:– Aantrekkelijke woonomgeving– Toegankelijke buurt: aanwezigheid van openbare

toiletten en rustbanken– Aanwezigheid van praktische voorzieningen:

kruidenierszaak, postkantoor– Aanwezigheid vrijetijdsvoorzieningen: cinema,

zwembad, theater

19/04/2012


3. Coping met push en pull

Verhuizen– 14% ouderen is de afgelopen 10 jaar verhuisd– Ook aandacht hebben voor negatieve

effecten?

19/04/2012


3. Coping met push en pull

Woning aanpassen?– Nee, liever niet…– Hoe ouder, hoe kleiner de bereidheid om de

woning aan te passen– Belevingsaanpassing

19/04/2012


4. Kwetsbare groepen

Leeftijd: 80plussers– Leven in oudste woningen– Vaker geen toilet, centrale verwarming, bad of

douche– Verhuizen vaker omwille van gezondheidsproblemen

19/04/2012



Burgerlijke staat– Nooit gehuwden

– Wonen veel vaker in oudste woningen– Het vaakst geen toilet, bad of douche in de woning– Grote valfrequentie

– Echtgescheidenen– Wonen vaker in jonge woningen, maar hoge huurgraad– Huurwoningen meest onaangepast

19/04/2012



Lage inkomens– Huren dubbel zo vaal op de privémarkt– Verhuizen vaker– Vaker inwonen bij kinderen

– “Keuze” uit financiële redenen– Willen hun woning niet aanpassen

– House rich – income poor

19/04/2012


5. En nu?

Hoe ageing well in place ondersteunen?1. Woning en woonomgeving

– Woningaanpassing– Binnen debat over ouderen en wonen veel aandacht voor ICT,

sociale media, domotica– M aar: vaak ontbreken nog de basisvoorzieningen

– Als ze moeten verhuizen, liefst in de eigen buurt– Aandacht voor leeftijdsvriendelijke omgeving– Vb: alternatieve woningen focussen zich op de woning, en spelen

niet in op de woonomgeving

19/04/2012


5. En nu?

Hoe ageing well in place ondersteunen?2. Zelfregieversterkend werken

– Zelfregie, zelfmanagement, zelfsturing, autonomie, …– Belang van keuzes en controle over het eigen leven– Ook op vlak van wonen– Verhuizen op latere leeftijd = vaak geen spontane,

zelfgemaakte keuze, maar wordt vaak aangewezen/aangepraat/opgelegd door de omgeving

19/04/2012


5. En nu?

Hoe ageing well in place ondersteunen?3. Anticiperend gedrag stimuleren

– Ouderen moet zelf proactief zijn en niet afwachten tot de keuzes dermate gelimiteerd zijn

– Vb.: campagnes voor woningaanpassing richten zich vaak op de oudste ouderen… terwijl die er het meest weigerachtig tegenover staan

– Vb. levensbestendig bouwen en verbouwen– Cognitieve herstructurering

19/04/2012

Documents

Een huis? Een thuis! Over ouderen en wonen 7 mei 2014