Eenzaamheid aanpakken

Inspirat ie voor lokale besturen

“46 procent van de Belgen voelt zich soms tot altijd eenzaam”

Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen 3

Inhoudsopgave

Waarom aan de slag gaan tegen eenzaamheid?

Een levend thema

Good practices in Vlaanderen en Nederland

Chris Mestdagh van Krachtnet aan het woord

Documentairefilm‘Verbondenmet(n)iemand’

Tot slot

5

6

11

17

21

23

4 Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen

Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen 5

Eenzaamheid is een maatschappelijk probleem. DeCAW’s(CentraAlgemeenWelzijnswerk)vanWest-Vlaanderenwordenelkedaggeconfronteerdmetmensendiezicheenzaamvoelenofaleenlangetijdinsociaalisolement leven. Deze mensen worden door onze hulpverleners ondersteund en geholpenopverschillende levensdomeinen.HetCAW iseengastvrij aanspreek-puntvooriedereenmeteenvraagoverwelzijn.Samenmetanderemiddenveldor-ganisaties,OCMW’senlokalebesturenzettenweinopeengrotebereikbaarheidvoor mensen die met vragen of noden zitten. Maar heel veel mensen vinden de weg naar hulp (nog) niet.Erisdusmeernodigomdatisolementtedoorbreken. DeWest-VlaamseCAW’szettenzichinvooreensterkwelzijn,enwillenmeehelpenomeenzaamheidensocialeuitsluitingpreventiefenproactiefaantepakkeninderegio.Weverspreidendezebrochuredanookomaansteden en gemeenten in onswerkingsgebiedeenaantalhandvatten aan te reiken waarmee ze preven-tiefaandeslagkunnengaanmethetthemaeenzaamheid.

Samen schrijvenwe een verhaal waarin eenzaamheid niet alleen bespreekbaarmaarookdaadwerkelijkwordtaangepakt.

Tine WynsDirecteur preventie en signalering

Waarom aan de slag gaan tegen eenzaamheid?

6 Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen

In tijden dat contact leggen nog nooit zo ge-makkelijk was, door alle ‘nieuwe’ communica-tietechnologie,zou jedenkendateenzaamheidgeenmaatschappelijkprobleemvormt.Niets isminder waar. In de berichtgeving over dit the-mamerkjeduidelijkdateenaanzienlijkdeelvandebevolkingzicheenzaamvoeltendatheteenpolitiek actueel thema is.Hetwordtook veelalgezienalseenprobleembijouderenenbejaar-den, terwijlwemerkendatdit themaookheelsterk leeft bij jongeren. In Vlaanderen hebbenwenogeeninhaalbewegingtedoenophetvlakvanverzamelenenverspreidenvankennisrondeenzaamheid.

Een levend thema

Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen 7

Brugge voert de strijd tegen de eenzaamheid op

Na vier tragische overlijdens deze zomer maken het Brugs stadsbestuur en het OCMW echt werk van een actieplan ter bestrijding van de eenzaamheid. 167 vrij-willigers nemen deze namiddag deel aan een startconferentie in zaal Daverlo. Naar het voorbeeld van Rotterdam en Knokke-Heist overweegt Brugge mentors in bepaalde buurten en ‘MI babbels’ op te zetten met eenzame senioren.

KrantvanWest-Vlaanderen-3oktober2017 Lees meer

Meldpunt tegen vereenzaming in Izegem

Izegem krijgt een centraal meldpunt om eenzaamheid en isolement tegen te gaan. Wakkere burgers kunnen er mogelijke probleemsituaties melden. Het meldpunt kwam er op voorstel van de N-VA-fractie in de OCMW-raad.

KrantvanWest-Vlaanderen-24april2018 Lees meer

Meer dan de helft van de jonge Belgen voelt zich eenzaam

Meer dan de helft van de jonge Belgen tussen 20 en 34 jaar voelt zich eenzaam. Van àlle Belgen voelt bijna de helft zich eenzaam. Dat blijkt uit cijfers van het Nationaal Geluksonderzoek van levensverzekeraar NN en UGent. Vooral het al dan niet hebben van een partnerrelatie heeft een invloed op deze gevoelens van eenzaamheid. Opvallend is hoe ouder we worden, hoe minder eenzaam we ons voelen.

VRTNWS-5juli2018 Lees meer

Waarom een schepen tegen eenzaamheid helaas zinvol is

Sint-Truiden krijgt als eerste stad een schepen tegen eenzaamheid. De helft van de Belgen voelt zich soms eenzaam, maar kan de stad dat probleem oplossen? “We willen dat mensen een nadenken: tiens, hoe is het met mijn buren?”

DeMorgen-7januari2019 Lees meer

8 Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen

Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen 9

Veel jongeren worstelen met eenzaamheid

... Is eenzaamheid zo’n groot probleem bij jonge mensen?Toch wel. Daar hebben we onderzoek naar gedaan. Veel heeft te maken met de relatie met de ouders. Of pesten op school. En sociale eenzaamheid: er bij zijn maar er niet bij horen. Daarnaast zien we jongeren kampen met multiproblema-tieken die veel verder gaan. Van anorexia, over boulimie tot zelfverwonding. Er zijn ook jongeren die al hele trajecten hebben afgelegd en nergens meer terecht kunnen. Met hen starten we intense trajecten op.

Sociaal.net-26september2018 Lees meer

Krijgen we binnenkort een minister van Eenzaamheid?

De Vlaamse meerderheidspartijen N-VA, CD&V en Open Vld hebben een resolutie klaar waarin ze pleiten voor een betere aanpak van eenzaamheid in Vlaande-ren. In de resolutie vragen de indieners onder meer dat steden en gemeenten het eenzaamheidsprobleem aanpakken op lokaal niveau en dat er daarvoor een databank met goede praktijkvoorbeelden wordt opgezet. Verder vinden ze dat de minister van Welzijn in de toekomst ook een soort coördinerend minister van Eenzaamheid moet worden.

DeMorgen-24februari2019 Lees meer

Vlaamse meerderheidspartijen pleiten voor minister van Eenzaamheid

De Vlaamse meerderheidspartijen N-VA, CD&V en Open VLD hebben een resolutie klaar waarin ze pleiten voor een betere aanpak van eenzaamheid in Vlaanderen.In de resolutie vragen de indieners onder meer dat steden en gemeenten het een-zaamheidsprobleem aanpakken op lokaal niveau en dat er daarvoor een da-tabank met goede praktijkvoorbeelden wordt opgezet. Verder vinden ze dat de minister van Welzijn in de toekomst ook een soort coördinerend minister van Eenzaamheid moet worden.

Knack.be-24februari2019 Lees meer

10 Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen

Krijgen we straks minister van Eenzaamheid?

Grote kans dat we een minister van Eenzaamheid krijgen. De Vlaamse meerder-heidspartijen pleiten voor een betere aanpak van sociaal isolement en vinden dat de minister van Welzijn in de toekomst ook een soort coördinerend minister van Eenzaamheid moet worden. Woensdag wordt in het Vlaams Parlement een reso-lutie besproken van N-VA, CD&V en Open Vld, die pleiten voor meer onderzoek naar het probleem. Ze vragen dat steden en gemeenten in hun meerjarenplannen voor de volgende bestuursperiode (2021-2025) meer aandacht besteden aan de bestrijding van eenzaamheid op lokaal niveau. En dat daarvoor best een da-tabank met goede praktijkvoorbeelden wordt opgezet. Ze pleiten ook voor een campagne om het taboe te doorbreken.

HetLaatsteNieuws-25februari2019 Lees meer

Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen 11

Good practices uit Vlaanderen en Nederland

Een volledige opsomming maken van lokale initiatieven is onmogelijk. Er wordt in heel veel gemeenten al veel uitgerold in de strijd tegen eenzaamheid, maar vooralsnog wor-den deze initiatieven niet geïnventariseerd op bovengemeentelijk niveau.

Project D-SCOPE HetIWT-SBOprojectD-SCOPE(voluit:Detection–SupportandCareforOlderPeo-ple:PreventionandEmpowerment)iseenmultidisciplinaironderzoeksprojectenwordtgefinancierdmetdesteunvanhetagentschapvoorInnovatiedoorWeten-schap en Technologie. Ditprojectheefteenlooptijdvanvierjaar(2015–2018)engaatnahoemenou-derendemogelijkheidkanbiedenom, indienmogelijkenwenselijk,kwaliteitsvoloudtewordenindeeigenwoonomgeving.Defocusvanhetprojectligtoppreven-tievankwetsbaarheidbijouderenenhetondersteunenvanouderen,(kwetsbare)mantelzorgers en de sociale omgeving. D-SCOPEheefteenmaatschappelijkefinaliteitwaarintweegrotehoofddoelstellin-genvervatzitten: Ontwikkelen van een adequaat detectie- enmeetinstrument omde kwetsbaar-heidsbalansvanouderentemetendieinstaatsteltpreventiefenproactieftehan-delen.Testenvanadequatepreventieveinterventiesenhulpmiddelendiekwetsbareou-deren,hunmantelzorgersensocialeomgevingversterkenofhennaardegepasteformelehulpenondersteuningtoeleidenomzohunkwetsbaarheidtestabiliserenof de negatieve gevolgen ervan uit te stellen. Meer over het project vind je hier

12 Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen

“Zelfregie en zelfredzaamheid bij ouderen. Lokale krachten bundelen.’ IndezepublicatiesteltdeStichtingdebevindingenvoorvaneenverkennendon-derzoeknaardekrachtenentrendsomdezelfredzaamheidensamenredzaam-heidvankwetsbare,thuiswonendeouderenteversterken.Defocusvandezever-kenningligtopdemogelijkerolvande‘buurt’alsaanvullingopofbrugtussendetriade oudere, mantelzorgers en professionele hulpverlener. Deresultatenzijngebaseerdopgesprekkenmet30directbetrokkenen.Bijkomen-deinzichtenwerdengeoogsttijdenseeninspiratie-enleerdagdiedoordeKBSinoktober2016werdgeorganiseerdenwaaraan120personendeelnamen-zorg-enwelzijnsprofessionals,vrijwilligers,mantelzorgersenouderen. Deze publicatie kan je hier downloaden

Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen 13

Vierkant tegen Eenzaamheid - Brugge

In de zomer van 2017 werden in Brugge enkele personenontdektdieinalleeenzaamheidwarenoverleden.Dezevast-stellingen wekten een golf van reacties op. Daarom zettehet stadsbestuur eenanti-eenzaamheidsplan op. Zowel stadsdiensten als verenigingenenbuurten gingenmethetthema eenzaamheid aan de slag. Dit resulteerde in het actie-plan‘Vierkant tegen Eenzaamheid ’

Straathoekwerk vertelt

‘Straathoekwerk vertelt ’is een publicatie over eenzaamheid vanuit het perspectiefvanstraathoekwerkersen ‘mensendieniemandziet’. Inditboekje zijn ook beleidssuggesties opgenomen die gerichtzijnoppreventieendemaatschappelijkeruimtetonenwaareenzaamheidkanwordenaangepakt.

Nederland zet eenzaamheid nationaal op de agenda

InNederlandisondertusseneenambitieusnationaalactie-programma‘Een tegen Eenzaamheid ’uitgewerkt,datonderandere voorziet in de oprichting van een Centrum tegen Een-zaamheid.Het jarenlangepioniers-enagendawerkdoordeCoalitieErbijheefteenzaamheidalsthemanationaalopdekaartgezetenstoptnuhaaractiviteiten.Jekanopdeweb-site de handreiking voor lokale besturen downloaden, die kunnenhelpenomeenzaamheidlokaalenpreventiefaantepakken.

14 Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen

Werken met artificiële intelligentie

Mi-babbel is een nieuw computersysteem dat meeluistertmettelefoongesprekkentusseneenhulpverlenerengebrui-kereneenindicatiegeeftvaneenzaamheid,depressieofzichnietgoedvoelenopbasisvanstemenspraakeigenschappen.InKnokke-Heistwerdalgeëxperimenteerdmethetsysteem:www.mibabbel.be/

ONLINE buurten

ONLINEbuurtenonderzochtindeperiodejuni2014totmei2017inderegioBrugge-Oostendederandvoorwaardenvanbuurtgerichte thuis- enwelzijnszorg via innovatieve experi-mentenmetbijzondereaandachtvoore-inclusie,empower-mentvankwetsbaresenioren, lokalesamenwerking tussen

welzijns-enzorgactorenendeondersteunendefunctievandigitalecommunicatieinzorgenwelzijn.Jekandeproeftuinenenprojectennalezenopde website.

Movisie

MovisieisinNederlandhétlandelijkkennisinstituutvooreensamenhangendeaanpakvansocialevraagstukkenzoalseen-zaamheid,armoedeenschulden,eentoenemendeklooftus-senhoog-enlaagopgeleiden,radicalisering,discriminatie… Gemeenten, sociale professionals en inwoners spelen een

Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen 15

crucialerolbijhetvoorkomenenverminderenvaneenzaamheid.Maarwatwerktbijdeaanpakvaneenzaamheid?Enhoekunjeopeensystematischeenduurzamemanieraandeslaggaan?Movisiezoekthetuitenpubliceertregelmatigbruikbaretips, adviezen en goede praktijken op haar website.

TotslotzijneropdewebsitevanVolksgezondheid en Zorg veel data te vinden over eenzaamheid.

Aan de slag met deze inspiratie? Wilt u graag samen met ons nadenken rond dit thema, contacteer dan het preventieteam van CAW Noord-West-Vlaanderen

16 Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen

Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen 17

Chris Mestdagh van Krachtnet aan het woord

”Het is niet voldoende om ontmoetingsplekken te creëren als er niet ook aan de vaardigheden en zin van mensen wordt gewerkt.”

Krachtnet: een toolbox om sociaal isolement tegen te gaanMet Krachtnet slaan de opleidingen Sociaalwerk en Toegepaste informatica vanHowest dehandeninelkaaromdestrijdaantegaantegeneenzaamheidensociaalisolementbijouderen.Krachtnet is een toolbox die ontwikkeld wordtom sociaal isolement (bij ouderen) via eensociaal netwerkmethodiek tegen te gaan. Ditpreventieproject zal een digitaal instrumentontwikkelen, door het hertalen en uittestenvan bestaande methoden en technieken zoalskrachtgericht werken, ecogram, genogram

en talentmethodieken. Daarnaast zullen samen met het werkveld andereondersteuningsinstrumentenverkendenverderontwikkeldworden(bijvoorbeeldbord- of kaartspel). Vermaatschappelijking van de zorg en empowerment vandedoelgroepstaancentraal indeaanpak.Daaromwordterookgefocustopdetalentenvandebetrokkenen.Erwordtookvoorzieninopleidingenvormingvanintermediairseneindgebruikers.

Mensen hebben vaak geen of heel klein netwerkChrisMestdagh,dedrijvendekrachtachterKrachtnet,geeftzijnkijkophetthemaeenzaamheid. ‘Eenzaamheid is geen nieuw probleem, er is wel meer aandachtvoordooreenaantalfactoren.Devermaatschappelijkingvandezorgbijvoorbeeld,waarbijmeergerekendwordtopdeinzetvanheteigennetwerkvanmensen,zorgtervoordathetprobleemzichtbaarderwordt.Mensendiehulpnodighebbenenbijwieonderzochtwordthoezeheteigennetwerkkunneninzetten,blijkenvaakhelemaalgeeneigennetwerktehebbenofslechtseenheelkleinnetwerk.’

‘Mensen uit het eigen netwerk en mantelzorgers worden vaak overbelast met

18 Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen

zorg die zij eigenlijk niet kunnen opnemen. Op die manier bereik je dan hettegenovergestelde van wat je beoogt: je put het netwerk uit en deze mensenhoudengeenkrachtmeeroveromdesteuntebiedendiezewelkunnenbieden.’

Bijvoorbeeld: een buurvrouw kan een paar keer per week een koffie komendrinkenmaarzijzalgeenetenklaarmaken,datisdanietsvoordefamiliehelpster.Ofbijvoorbeeld:departner vaneen ziek iemandmoet tijdhebbenom tedoenwaarhijofzijgoedinis,liefdevolnabijzijn,gaanwandelen,sameneten.Hetwassenen de verzorging kan dan aan een professional worden overgelaten. Datmoetmogelijkkunnenzijn.

Inzetten op de krachten van mensen‘Heelwatlokaleoverhedennemenmooieinitiatievenommensenincontactbrengenmetelkaar:erwordtontmoetinggeorganiseerd,buurtwerk,deuraandeuracties,...Om effectief preventief eenzaamheid aan te pakken, moet er meestal meergebeuren.Devraagdiegesteldmoetworden,gaatoverwelkekrachtenmensenzelfbeschikken.Het isnietvoldoendeomontmoetingsplekken tecreërenalsernietooktegelijkaandevaardighedenenzinvanmensenwordtgewerkt.Ditgaatechtoverempoweren:mensensterkermakenzodatzijdezinendekrachtkrijgenomanderenteontmoetenenuithunsociaalisolementtekomen.Daarnaast:nietallemensenvoelenzichgoedingeorganiseerdeconceptenenblijvenerdanookvanweg.’

Menselijk contact kan grotere zegen zijn dan verzorging‘Eenzaamheidhoeftooknietaltijdgeproblematiseerdteworden:nietelksociaalisolement is problematisch. Als eenzaamheid gaat over niet-gewenst sociaalgeïsoleerdzijn,dan iserweleenprobleemomdathetheelschadelijk isvoordegezondheid.Hetwordtevenrisicovolgeschatalsobesitasofroken.’‘Hetisbijvoorbeeldtreffenddatmensendiealleenwonenendooromstandighedenweinigbuitenkomenblijerzijnmetdebabbelvandethuishulpdanmetdemaaltijd

Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen 19

diediethuishulpmaakt.Datzegtveel.De thuishelper of de thuisverpleegster zijnsomshetenigemenselijkecontactdat mensen hebben op een dag.En dit menselijk contact kan eengrotere zegen zijn dan de eigenlijkehuishoudelijkehulpofverzorging.Wemoetendaarooknaardurvenkijken.’

Het is zeker een uitdaging om deeffectiviteittegaanonderzoekenvanbepaaldeinitiatieven,tegaanmeten,zodatwetewetenkomenwelkedingenechtwerken.

Verankering nodig in beleid‘ZowelinVlaanderenalsinNederlandschietenzinvolleeninnovatieveprojectenuitdegrondindeaanpakvaneenzaamheid,maarvaakwordendezeprojectennietverankerd inbeleid.Hetblijftdanbij kortdurende initiatievenzonderduurzaameffect(zieverderbij‘goodpracticesuitVlaanderenenNederland’).’

InterviewFemkedenHollander

Aan de slag met deze inspiratie? Chris Mestdagh is docent Sociaal werk bij hogeschool HOWEST en de drijvende kracht achter Krachtnet. Vanuit HOWEST kunnen gemeenten ondersteuning krijgen bij het uitwerken van een actieplan eenzaamheid tegen een vergoeding. U kunt Chris Mestdagh vrijblijvend contacteren voor meer info via chris.mestdagh@howest.be of www.krachtnet.be.

20 Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen

Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen 21

Een genuanceerd beeld van eenzaamheid

In het kader van het congres #vierkanttegeneenzaamheid, dat deel uitmaaktvanhetactieplan tegeneenzaamheidvandeStadBrugge,maaktenFemkedenHollander (preventiemedewerker bij CAW Noord-West-Vlaanderen en fotografe)enPascaleCockhuytvanvzwWieder,eendocumentairefilmovereenzaamheidenverbondenheid:‘Verbondenmet(n)iemand’.

Indefilmgetuigen15mensen,vanjongtotoud,over‘hun’eenzaamheid.Defilmheeftdebedoelingomeenmeergenuanceerdbeeldtebrengenovereenzaamheid.Eenzaamheid is een gevoel dat mensen op heel verschillende manieren ervaren. Tegelijk is eenzaamheid iets van iedereen. Een rode draad doorheen degetuigenissenishetbelangvanwaardevolleenbetekenisvollerelatiesmetanderemensen,alsbeschermendefactortegeneenzaamheid.

Documentairefilm ‘Verbonden met (n)iemand’

Aan de slag met deze inspiratie?

De film wordt zo breed mogelijk verspreid en kan dus vrij gebruikt en vertoond worden om het taboe, en het vaak verkeerde beeld rond dit thema, te doorbreken. Je vindt de film op https://vimeo.com/303292386

Het preventieteam van CAW Noord-West-Vlaanderen ontwikkelde een aparte educatieve fiche voor wie met het thema en de film aan de slag wil in klas of in een vorming of groepswerk. Je vindt de educatieve fiche op https://www.caw.be/hoe-wij-helpen/preventie/eenzaamheid-uitsluiten/

voor meer info:preventieteam@cawnoordwestvlaanderen.be

22 Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen

Eenzaamheid aanpakken - Inspiratie voor lokale besturen 23

Destrijdtegeneenzaamheidisnieteenzaam.Wemerkendathetthemaleeftendat verschillende lokale besturen werk maken van preventieve initiatieven. DeCAW’sinWest-Vlaanderendenkenenhelpengraagmeeomnogmeerintezettenop preventie van eenzaamheid en isolement.

Wehopendatwealvastwatinspiratiekondenbiedenomditthemanogmeeropde agenda te zetten!

HetpreventieteamvanCAWNoord-West-Vlaanderenwww.caw.be/locaties/preventieteam

Tot slot

CAW Noord-West-Vlaanderen | Preventieteam | Ruddershove 8 | 8000 Brugge

“46 procent van de Belgen voelt zich soms tot altijd eenzaam”