EIA avtopat Tabanovce dopolneto - MOEPP...2.5.4 Stabilnost na kosini (klizi{ta) - 32 - 2.5.5 Seizmika - 32 - 2.6 Biolo{ki karakteristiki - 32 - 2.6.1 Flora - 32 - 2.6.2 Фауна

Ocena na vlijanija vrz ìvotnata sredina Avtopat Tabanovce-Kumanovo RI Opusproekt

Skopje

SODR@INA Strana

1 OPIS, CEL I POTREBATA OD SPROVEDUVAWETO NA PROEKTOT - 14 - 1.1 Opis na proektot - 15 - 1.2 Lokacija - 17 - 1.3 Trasa - 17 - 1.4 Vkrstuvawe na trasata so druga regionalna i magistralna infrastruktura- 17 - 1.4.1 Мостови - 17 - 1.4.2 Пропусти - 18 - 1.4.3 Регулација на водотеци - 18 - 1.4.4 Клучка Табановце - 18 - 1.4.5 Напречна врска (премин) за Табановце - 18 - 1.4.6 Патен премин Речица - 18 - 1.4.7 Вкрстување со времени и постојани водотеци - 18 - 1.4.8 Подземна инфраструктура - 19 - 1.5 Tehnologija na izvedba - 19 - 1.5.1 Коловоз - 19 - 1.5.2 Одводнување - 20 -

2 OPIS NA POSTOJNATA SOSTOJBA NA @IVOTNATA SREDINA - 21 - 2.1 Zemji{te - 21 - 2.1.1 Mineralni resursi - 21 - 2.1.2 Raspolo`livi grade`ni materijali (pozajmi{ta na pesok, ~akal, glina i sl.) - 21 - 2.1.3 Почви и биолошка продукција - 21 - 2.1.4 Morfologija - 22 - 2.1.5 Geologija - 22 - 2.1.6 Zna~ajni i za{titeni geolo{ki i geomorfolo{ki formi - 23 - 2.2 Vodi - 23 - 2.2.1 Површински води - 25 - 2.2.2 Подземни води - 26 - 2.2.3 Квалитет na vodi (постојни анализи за хемиски, физички и биолошки параметри) - 27 - 2.2.3.1 Квалитет на површински води - 27 - 2.2.3.2 Квалитет на подземни води - 27 - 2.3 Ambienten vozduh - 29 - 2.3.1 Квалитет na ambienten vozduh (гасови, прашини и сл.) - 29 - 2.4 Klima - 29 - 2.5 Procesi - 31 - 2.5.1 Poplavi - 31 - 2.5.2 Erozija - 31 - 2.5.2.1 Водопропустливост - 31 - 2.5.3 Geomehani~ki karakteristiki - 31 - 2.5.4 Stabilnost na kosini (klizi{ta) - 32 - 2.5.5 Seizmika - 32 - 2.6 Biolo{ki karakteristiki - 32 - 2.6.1 Flora - 32 - 2.6.2 Фауна - 33 - 2.7 Kulturni faktori - 33 - 2.7.1 Користење на земјиште - 34 - 2.7.2 Рекреација - 38 - 2.7.3 Културен статус - 39 -


Skopje

- 2 -

2.8 Postojna infrastruktura na lokacijata - 39 - 2.8.1 Transportna mreà - 39 - 2.8.2 Upravuvawe so cvrst otpad - 40 - 2.8.3 Vodostopanska infrastruktura - 40 - 2.8.4 Elektri~na mreà - 41 -

3 VLIJANIJA VRZ @IVOTNATA SREDINA - 42 - 3.1 Најчести влијанија од изградба и експлоатација на автопати - 42 - 3.2 Европски барања за спроведување на оцена на влијанија - 42 - 3.3 Vlijanija vo tekot na izgradbata - 46 - 3.3.1 Mo`ni zagaduvawa za vreme na iskopite i postavuvawe na teloto na patot- 47 - 3.3.1.1 Komunikaciska povrzanost na lokacijata od aspekt na izvr{uvawe na pripremnite

i prethodnite grade`ni raboti - 47 - 3.3.1.2 Opis na materijal za dislokacija, ili deponirawe - 48 - 3.3.1.3 Градежна механизација и градежни машини - 48 - 3.3.2 Загадување на води - 48 - 3.3.3 Загадување со бучава - 50 - 3.3.4 Социоекономски влијанија - 51 - 3.3.5 Загрозеност на живиот свет на локацијата - 52 - 3.4 Vlijanija vo tek na eksploatacija - 52 - 3.4.1 Загадување на воздухот - 52 - 3.4.2 Загадување на водите - 54 - 3.4.3 Загадување со бучава - 55 - 3.4.4 Загрозеност на живиот свет - 56 - 3.4.5 Загадување на почва - 56 - 3.4.6 Vlijanija vo vonredni uslovi-havarii - 57 -

4 ЦЕЛИ НА ЗАШТИТАТА НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА ОД ВЛИЈАНИЈАТА НА АВТОПАТОТ - 60 -

5 МЕРКИ ЗА PREVENCIJA, REDUKCIJA I UBLA@UVAWE NA VLIJANIJATA NA @IVOTNATA SREDINA - 61 -

5.1 Merki za za{tita za vreme na grade`nite raboti - 62 - 5.1.1 Zagaduvawe na vozduhot i {tetna bu~ava - 62 - 5.1.2 Bezbednost na ìviot svet - 62 - 5.1.3 Gradeèn otpad i {ut - 62 - 5.1.4 Kulturni vrednosti - 63 - 5.1.5 Socio-ekonomski vrednosti i benefici - 63 - 5.2 Vlijanija za vreme na izgradba na trasata - 63 - 5.3 Merki za za{tita pri rabota - 64 - 5.4 Merki za uprauvawe so pejsa` - 64 - 5.5 Socio-ekonomski pridobivki - 64 - GRAFI^KI PRILOZI


Skopje

- 3 -

REZIME Vrz osnova na ostvareniot paten soobra}aj, planovite za razvoj na magistralnata i me|unarodnata patna mreà, Fondot za regionalni i magistralni pati{ta prevzema aktivnosti za oformuvawe na tehni~ka dokumentacija za delnicа od Koridorot-10. Se razgleduva delnica od me|unarodniot paten pravec E-75, so po~etok и завршеток надоврзан на крајните точки од постојниот автопат. Sega{nite grade`no-tehni~ki karakteristiki na patot ne se vo sostojba da obezbedat soodvetni uslovi i brzini, za da istiot prestavuva bezbeden i sovremen avtopat, so standardi za soodvetniot rang. Predmet na analiza e predloènata trasa od крајна точка на автопат на излез од Kumanovo do граничен премин Табановце со вкупна должина од 8,114 км Pozitivnite aspekti od realizacijata na magistralniot paten pravec, kako eden od najva`nite uslovi za ostvaruvaweto na ramnomeren socijalen i ekonomski razvoj na edno podra~je i na Republikata vo celost, doveduvaat и до одредени неповолни ефекти, како што е zagrozuvawe na ramnoteàta vo prirodnite ciklusi. Локација Prviot del na trasata zapo~nuva od поврзувањето со постојниот автопат на grani~niot premin Tabanovce, (1+00км) се протега низ dolinata na reka Kowarska, се до точката на надоврзување на постојниот автопат, односно делница 8+146км. Траса Koridorot na patot se vodi vo nizinski teren pri {to morfolo{ki naizmeni~no se smenuvaat vozvi{enija i depresii, so nadmorski viso~ini od 330-460mnv. Prirodnata struktura na zemji{teto na ovaa delnica ne se razlikuva na razli~ni nejzini delovi, osven na delot kade {to trasatа se vodi niz терени со вулкански карпи. Доминантен пејсаж е низинскиот предел на обрзботливи површини, низ кои се вгнездени населени места од претежно разбиен тип. Долината на река Коњарска е најзначајниот екосистем долж трасата. Еколошките услови se karakteriziraat so zastapenost na prete`no trevna i niska vegetacija, {umskata vegetacija pri formiraweto na zemjodelskite povr{ini bila celosno uni{tena; на дел од трасата (потез Табановце - Речица) nasadenite vetrobrani se odrùvaat во релативно добра состојба; vo dolovite i koritata na povremenite tekovi i vodotecite se javuva karakteristi~na vegetacija na preminot me|u kopneniot i vodeniot ekosistem, dodeka na po{irokiot prostor pokraj avtopatot e zastapeno zemjii{te pod ìtni, kulturi, dodeka gradinarstvoto i ovo{nite nasadi kako granki речиси не се zastapeni. Podra~jeto e siroma{no so povr{inski i podzemni vodi. Вкрстувања со друга инфраструктура Мостови Предвидени се мост со должина 23 м на река Коњарска; надвозник на реминот кај с. Речица и подвозник за приклучок за Табановце. Пропусти Применети се вкупно 24 пропусти и тоа 16 бетонски цевасти пропусти Ø 400 - 1000 мм и еден железобетноски пропуст со отвор 2,00 метри, два пропусти со отвор од 3 м три со отвор од 4 м. и два пропусти со отвор од 5 м.


Skopje

- 4 -

Направено е продолжување на постојни бетонски параболични пропусти со отвор со отвор 1,5 м на км 4+072; 4+868 и на км 7+174 кои што служат за поврзување на цевки од системот за наводнување. Регулација на водотеци Регулацијата е извршена во должина од 424 м. Одводнувањео на клучката Табановце и преминот Речица не се решавани, така што ќе треба дополнително да се обрне внимание на овој проблем. Клучка Табановце Врзните рампи кон автопатот се приклучуваат со кривински елементи со радиуси од 250 до 500 м. Приклучувањето кон напречната патна врска се врши преку површински крстосници при коишто минимални радиуси на свртување не 8,00 метри, што не е поволно како решение за вртење на камион со приколка. Должината на местата за приклучлување и исклучување не е определена со проектот. Ширината на коловозот на приклучните рампи е 5,50 метри, а планумот е 7,50 метри. Во рампата IV заради заштита на постојните куќи се предвидува потпорен зид во должина од 28 метри и висини од 3 и 4 метри. Напречна врска (премин) за Табановце Напречната патна врска за Табановце, поради постојните ограничувања е прилично присилена. Габаритно истата задоволува и ситуационо може да се толерираат применетите гранични елементи. Неповолно е нивелационото решение условено со преминот преку изврешната регулација на Бањска река каде што е применета остра конвексна кривина и наклони во успон 10% о во пад 10% и истата не е прегледна. Коловозната консрукција за напречната врска е предвидена исто како кај рампите (35+8+5) Патен премин Речица Овој премин е лоциран на км 5+670,86-на местото на сегашниот постоечки надвозник. се предвидува рушење на надвозникот и изградба на нов. Оваа напречна врска служи за сообраќајно поврзување на с. Речица, с. Ваксинце, свињарската фарма, с. Горно и д. Коњаре и др. Вкрстување со времени и постојани водотеци Sekade kade {to postoi propust na postojniot kolovoz istiot }e se dograduva i }e prodolùva i pod noviot kolovoz ili ako postojniot se ru{i od odredeni pri~ini se pravi celosno nov pod dvata kolovoza. ]e se izvr{i prodolùvawe na postojni betonski paraboli~ni propusti so otvor 1,5 m na km 4+ 072; 4 + 868; i na km 7 + 174 koi se koristat vo sistemot za navodnuvawe. Vdol` osnovnata trasa i klu~kata se predvideni vkupno 24 propusti i toa 16 betonski so ø 400 do ø 1.000 mm i 8 èlezobetonski eden so otvor 2 m, dva so otvor 3 m, tri so otvor 4 m i dva so otvor 5 m; Подземна инфраструктура Постои подземен коаксијален кабел кој што е потребно да се дислоцира. Истиот не е прикажан во ситуацијата и во напречните профили. За други инфраструктурни системи не постои податок. Трасата зафаќа површини на земјиште под систем за наводнување и се вкрстува со цевки од овој систем на коти: 4+072; 4+868 и на км 7+174 Tehnologija na izvedba Postojniot kolovoz so potrebnoto dograduvawe (do 11,00 m {iro~ina) }e se koristi za eden smer na dvièwe dodeka za drugiot smer na dvièwe }e se izgradi nov kolovoz. Noviot


Skopje

- 5 -

kolovoz }e se gradi paralelno (na isto rastojanie) so postojniot pa zatoa na sekoi 10 - 20 m od vnatre{niot rab na desnata strana od kolovozot na delnicata Tabanovce-Kumanovo }e se izvr{i horizontalno profilirawe i }e se izraboti {ema na strugawe i orapaвuvawe na postojniot kolovoz na mestata za sanacija koi }e se utvrdat so pregled na lice mesto. So proektnoto situaciono re{enie se predvideni deset horizontalni krivini (tri simetri~ni i sedum nesimetri~ni) so razli~en radius. Na po~etokot i krajot trasata }e se vklopi vo izgradenite delovi od avtopatot. Trasata odnosno noviot kolovoz }e go sledi postojniot kolovoz za koj se predviduva nadgradba. Pri toa maksimalnata visina na nasip od 9,50 m se javuva na km 1+866 do 2+347 dodeka zasecite se so mali dlabo~ini do 3,60 m i naklonite na kosinite na nasipite i zasecite }e iznesuvaat 1: 2. Коловоз Se predviduva pro{iruvawe na kolovozot na desnata strana, odnosno dvete lenti od postojnata magistrala }e bidat pro{ireni do 11 m po {to sledi zelen pojas od 4 m pa dopolnitelni 11 m asfaltirana povr{ina so {to }e se dobijat po dve soobra}ajni lenti vo dvata pravci i po edna lenta za zastanuvawe. Soobra}ajnite lenti }e bidat so standardna {iro~ina od 3,75 m dodeka lentite za zastanuvawe so {iro~ina 2,5 m. Одводнување Vo Proektot dadeno e i re{enie za regulacija na r. Bawka. Regulacijata e dimenzionirana za stogodi{na voda so protok od 85 m3/s i za dolìna od 424 m. Pri dislokacijata i reglacijata na koritoto od rekata }e se izgradi most nad istata so otvor od okol 11m. So Proektot za odvodnuvawe i regulirawe na r. Kowarka i objektite na km 2 + 875, km 3 + 740 i km 5 + 670 }e se obezbedi uspe{no odvodnuvawe. Na avtopatot na km 1+987,36 }e se izgradi klu~kata "Tabanovce" kaj s.Tabanovce koja pretstauva ~etvorokrak deniveliran jazol tip "Romb". Lokacijata na klu~kata prakti~no e vo dol (kade postoi propust). Popre~niot naklon na avtopatot so svojata orjentacija isto taka doprinesuva za zgolemuvawe na dotokot na povr{inska voda. Ako se zeme vo predvid deka se raboti za podvoznik odvodnuvaweto treba da funkcionira najdobro za {to proektantot prevzel niza hidrotehni~ki re{enija. Preku propust na km 2+000 }e se slevaat vodite od rigoli, kanavki i propustot pred mostot(na lokalniot pat), vodite od site rampi za na kraj da se ispu{tat vo r. Bawka. Od ekolo{ki aspekt od osobeno zna~ewe }e bidat popre~nite nakloni na nadvore{nata strana od site rampi (kon okolniot prostor) preku koi vodite od kosinite od kolovozot }e se slevat vo poleto. Obrazloènieto deka toa se mali kusi povr{ini koi {to nema ba{ da doprinesat za zagaduvawe so zadr`vawe na po~vata poradi brzoto istekuvawe na vodata kon reki~kata vo tekot na izgradbata na avtopatotot treba da se ispita i ako e potrebno da se prevzemat dopolnitelni merki . Земјиште Po~vite vo aluvijalnata ramnina se karakteriziraat so vrednosti od II-III katastarska klasa, a na ridskite tereni so kvalitet od IV-VI katastarska klasa. Prvite po~vi se koristat za livadi i ovo{tarnici, a mal del i za gradinarski kulturi (10%), dodeka ridskite tereni se pod ìtni kulturi. Raspolo`livi grade`ni materijali (pozajmi{ta na pesok, ~akal, glina i sl.) Za izrabotka na nasipite }e se koristi materijal od zasecite (vkupno 93.496 m3), a nedostigot do 183.288 m3 }e se zema od pozajmi{te. Kako pozajmi{ta predvideni se lokaciite "Axi Tepe" locirana pred vlezot vo Kumanovo na km 8+500 i u{te edno kaj mesnosta Trgovi{te na km 3 +650, kade vsu{nost po iskopot prostorot }e se iskoristi za deponirawe na neupotrebliviot materijal 21.541 m3. I za podobruвawe na postelkata }e se


Skopje

- 6 -

koristi matrijal od pozajmi{tata i toa okolu 43.000 m3. Vkupno od pozajmi{tata }e se upotrebat okolu 131.000 m3, a vo deponijata se predviduva da se odloàt okolu 21.500 m3. Почви и биолошка продукција Na agrarnite povr{ini koi se zaseani so ìta, davaat godi{na produkcija po 2t/ha; livadskite povr{ini zastapeni vo aluviumot davaat 4-6t/ha; ovo{nite nasadai davaat 10-15t/ha, dodeka povr{inite na ridskiot del koi ne se obrabotuvaat (ugari) se so godi{na produkcija na trevna masa od 400-600kg/ha. Na agrarnite povr{ini koi se zaseani so ìta, davaat godi{na produkcija po 2t/ha; livadskite povr{ini zastapeni vo aluviumot davaat 4-6t/ha; ovo{nite nasadai davaat 10-15t/ha, dodeka povr{inite na ridskiot del koi ne se obrabotuvaat (ugari) se so godi{na produkcija na trevna masa od 400-600kg/ha. Геолошки аспекти Od slabovrzanite karpi na terenot se zastapeni site vidovi na glini, pra{ini i nivni me{avini. Slabovrzanite karpi zastapeni na terenot se povolni od aspekt na sviote karakteristiki za koristewe od usek vo nasip. Nivnata stabilnost e vo zavisnost od zbienosta, odnosite na pesso~nite i glinenite frakcii. Pri pogolemi i podolgi useci sepak ne treba da se smeta na nivna stabilnost i }e bidat potrebni dopolnitelni merki za za{tituvawe na karpite. Vodi Hidrografskata mreà e prestavena so slivot na Kowarska reka i pomali vodoteci-desnи pritoki na P~iwa, taka {to vodeweto na trasata moè da bide element na oblikuvawe i unapreduvawe na predelot, dokolku se izvr{i planirawe na pejsaòt preku primena na niza biolo{ki i rekultivacioni merki. Површински води Kako povr{inska voda na trasata edinstveno se pojavuva reka Bawka koja ima karakter na porojna reka vo dolot kaj s.Tabanovce i na ssa km 3 se preimenuva vo reka Tabanova~ka koja kaj seloto gorno Koware u{te edna{ go menuva imeto vo r. Kowarka. Pritoa rekata Bawka se kategorizira vo II klasa dodeka reka Kowarka od sviwarskata farma kaj s. Gorno Koware do sostavot so Lipkovska reka se kategorizira vo III klasa spored Uredbata za kategorizacija na vodite (Sl. vesnik na RM br 18/99). Подземни води Расположливоста и нивото на подземните води варира во однос на надморската висина, дебелината на колекторот на алувиалните средини и дистрибуцијата на водонепропусни средини, односно изолатори. Litolo{kiot sostav na aluvilajniot teren pokraj Tabanova~ka reka ovozmoùva pojava na podzemni vodi na dlabo~ina od 3m, so toa {to vo zimskiot period od godinata (vo uslovi na zgolemi vrneì i poka~ena vla`nost na po~vite) se javuva zadrùvawe na vodite na po~venata povr{ina, koi vo proletnite meseci se dreniraat po priroden pat. Ridskite tereni se karakteriziraat so dlabo~ina na podzemnite vodi pogolema od 10m (pojava na bunari so dlabo~ina od 15-20m). Ne se registrirani pojavi i indikacii za arterski vodi. Спрема национална развојна стратегија вкупната количина на подземна вода во Р Македонија се проценува на 940х106 м3/год што претставува 18,3 % од водените речни ресурси (5,147х106

м3/год).


Skopje

- 7 -

Квалитет на површински води Gorniot tek na Tabanova~ka reka ne e optovaren so otpadni vodi, taka {to i pokraj nepokrienost na ovoj del od vodotekot so merno mesto za permanentni sledewe na kvalitetot na vodite, moè da se izvede zaklu~ok deka rekata se karakterizira so kvalitet do II klasa vo periodite na malovodie, dodeka vo periodite so pointenzivni vrneì ovoj kvalitet se pribliùva do I klasa. O~ekuvani zagaduvawa se mo`ni so drenaà na vodite od atarot na seloto Lojane, ~ie {to naselenie kako del od agro-tehni~kite merki vo poljodelieto koristi pogolemi koli~estva na ve{ta~ki |ubriva i za{titni hemiski sredstva. Od aspekt na stepenot na zagrozenost na ìvotnata sredina i nejzinite osnovni komponenti, Kumanovskata Kotlina spa|a vo redot na pomalku zagadenite podra~ja vo zemjata, {to pred se, se dolì na strukturata na zastapenite industriski kapaciteti i stepenot na nivna iskoristenost. Амбиентен воздух Poradi toa {to trasata se nao|a vo retko naseleno podra~je, vo neposredna blizina ne se locirani postrojki koi vr{at emisija vo atmosferata i poradi prirodnata aeracija (duvaat postojano vetrovi) ambientalniot vozduh e relativno ~ist. Erozija Podra~jeto se karakterizira so nisok stepen na erodibilnost (IV kategorija), koj e usloven od geolo{kiot sostav, naklonot na terenot i vidot i koli~estvata na vrneìte (508mm prose~no godi{no, so prose~en maksimum vo maj i prose~en minimum vo avgust). Na terenot ne se registrirani izraziti porojni tekovi. Biolo{ki karakteristiki Spored klimatsko-vegetacisko-po~venite karakteristiki, lokalitetot pripa|a na zonata na dabovite {umi, poto~no na dabot blagun, koja se karakterizira so modificirani sub-meditreranski klimatski odliki. Zastapena klimazonalna vegetacija na ovie podra~ja e Coccifero-Carpinetum orientalis, vo koja se javuvaat kserofilni i termofilni vidovi, {to e vo tesna vrska so opi{anite klimatski uslovi. Poradi dolgotrajnite letni su{i, mezofilnata komponenta vo floristi~kiot sostav re~isi e sosema eleminirana. Ovaa klimazonalna asocijacija ja karakterizira pojavata na zimzelanata vegetacija, kakva {to e na prnarot. Taa se javuva vo razli~ni degradacioni stadiumi, no naj~esto vo vid na psevdomakii, koi se razlikuvaat od mediteranskite vistinski makii po izobilstvoto na listopadni drvja i grmu{ki. Ovie na{i psevdomakii se karakteriziraat so zimzeleni tvrdolisni drvni vidovi (vo prv red prnarot i gripata), a od listopadnite dabot blagun i beliot gaber Kulturni faktori Socio-ekonomskite uslovi na podra~jeto se karakteriziraat so zastapenost na relativno mala gustina na naselenost; населението stopanisuva prete`no vo primarniot sektor, na individualni parceli. Kvalitetot na po~vata ima potencijal za visoka produkcija (prva i pogolem del od trasata minuva niz vtora katastarska klasa na zemji{te), me|utoa nedostigot malata golemina na privatnite parceli, rascepkanosta na zemji{teto uslovuvaat produkcija pomala od optimalnata {to ja dava potencijalot na kvalitetot na po~vata. Nepovolna e kvalifikacionata struktura na naselenieto, kade {to dominira populacijata so osnovno obrazovanie; vozrasnata i polovata struktura se uramnoteèni, {to ukaùva na toa deka naselbite vo podra~jeto pokraj varijantite na trasata ìveat i nema negativni migracioni procesi, {to se dolì vo golema merka na blizinata na Kumanovo, vo koe se zadovoluvaat golem del od potrebite na naselenieto (vrabotuvawe, snabduvawe, obrazovanie, kultura i sl.). Golem del od naselenieto raboti vo Kumanovo.


Skopje

- 8 -

Vodosnabduvaweto na grani~niot premin Tabanovce (site sodrìni i objekti) e re{eno preku zafa}awe na podzemni vodi od bunari, vo blizinata na èlezni~kata stanica Tabanovce i napu{tenoto jalovi{te na hromna ruda od rudnikot Lojane. Cevkovodot e so presek -f 5/4 i gi zadovoluva minimalnite potrebi za sanitarni vodi. Kvalitet na kultiviran pejsa` Branovidniot rid~est teren, bez izrazena vertikalna dominanta, koristeweto na zemji{teto za zemjodelska namena, otsustvoto na pogolemi kompleksi na {umi (drvenestata vegetacija e grupirana vo pomali zaednici pokraj re~nite i porojnite tekovi), ne prestavuva pejsa` so osobeni vrednosti. Edinstvena poenta na predelot prestavuva krajre~niot pejsa`, ~ij {to ekosistem treba da bide revitaliziran, poradi negovata zagrozenost od naru{eniot kvalitet na vodata na rekata. Kvalitetot na eden pejsa` moè da pomogne vo sozdavaweto na ekonomski dejnosti ili da go pottikne nivnoto sozdavawe, osobeno na poleto na rekreacijata ili turizmot, ili koga se prevzemaat merki za da se privle~at aktivnosti vo odreden region. Osobeno se atraktivni i privlekuvaat interes ruralnite, planinskite i krajbre`nite podra~ja. Interesot se zgolemuva vo zavisnost od kvalitetot i so~uvanosta na pejsaòt i vo taa nasoka treba da se dviì odr`livoto upravuvawe na pejsaìte. Transportna mreà Po{irokoto podra~je e pokrieno so razviena mreà lokalni pati{ta, dodeka na samata lokacija minuva delnicata na me|unarodniot paten pravec E-75, {to se poklopuva so разгледуваниот magistralniot paten pravec M. Isto~no i zapadno od lokalitetot vodat zemjani kolski pati{ta, koi gi povrzuvaat sosednite naselbi. @eleznicata minuva paralelno so lokalitetot, na promenlivo rastojanie vo pravec kon jug. Lokalnata patna mreà ne smee da se naru{uva, nitu pak da se sozdavaat barieri pri povrzuvaweto na naselenite mesta, zaradi {to }e se realiziraat соодветни патни поврзувања. Od svoja strana za realizacijata na nadvoznicite }e bide potrebno nasiipuvawe, ili izvedba na podvoznici za delovite od novoprdvidenata trasa vo nasip, so odredeni {tetni vlijanija vrz sredinata (novi potrebni koli~estva na zemjen materijal, izveduvawe na betonski raboti). Vodostopanska infrastruktura Realizacijata na avtopatot }e povle~e povisoki frekfencii i protok na lu|e i stoka, taka {to zadolìtelno }e treba da se re{ava problemot so vodosnabduvaweto na naselenite mesta vo blizinata na trasata, zaradi podobruvaweto na kvalitetot na ìveeweto, kako i zaradi sozdavawe na uslovi za nepre~ena izgradba na patot (potreba od novi koli~estva na voda za oddelni delovi od tehnologijata na izgradba), kako i za natamo{na realizacija na objekti od terciernata dejnost (zaradi podobreni komunikacioni usluvi mo`no e da se zgolemi interesot za finansirawe vo stopanski objekti na sopstveni zemodelski parceli, realizacija na uslu`ni objekti, moteli, restorani i objekti od druga namena). Postojnite uslovi so vodosnabduvaweto ne ovozmoùvaat zadovoluvawe na potrebi za objekti so pogolem kapacitet (industrija, stoopanstvo i nestopanstvo). Od druga strana i taka siroma{nite vodeni rezervi, kako na povr{inska, taka i na podzemmna voda prestavuvaat povredlivo prirodno bogatstvo, ~ie so~uvuvawe e eden od prioritetite pri primenata na soodvetni merki za za{tita. Elektri~na mreà Ke bide potrebna izvedba na soodveten broj trafostanici za zadovoluvawe na novonastanatite potrebi, pred se za osvetluvawe na trasata, kako i za eventualno napojuvawe na uredite za pre~istuvawe na atmosferskiote otpadni vodi (dokolku za toa ima potreba), kako i za novopredvidenite sodrìni i uslu`ni objekti pokraj avtopatot. Pri


Skopje

- 9 -

intenziviraweto na razvojot na podra~jeto i implementacijata na novi sodrìni pokraj avtopatot, moè da se smeta na zemen gas, kako obnovliv izvor na energija, za {to postojat uslovi vo коридорот на трасата, kade {to minuva gasovodot od Republika Bugarija, realiziran do Skopje. Влијанија во текот на изградбата Potencijalnite vlijanija se opi{ani preku specifi~nite promeni {to se o~ekuvaat za sekoja komponenta na ìvotnata sredina. Odreden izvor moè da predizvika vlijanija vrz pove}e od edna komponenta na ìvotnata sredina. Glavnite potencijalni vlijanija za vreme na periodot na izgradba na objektot se:

− Naru{uvawe na kvalitetot na vozduhot (so emisii od podvi`ni izvori na zagaduvawe) i so emisii na pra{ina;

− Namaluvawe na kvalitetot na vodite; − Promeni vo kvalitetot na po~vata - naru{uvawe na nejzinite fizi~ko-mehani~ki

karakteristiki, nabivawe, zaguba na prirodna vla`nost i t.n. − Zaguba na vegetacija ili promena na vegetaciskata struktura; − Zaguba na ìveali{ta na faunata, ili promena na kvalitetot na tie ìveali{ta − Voznemiruvawe (bu~ava, koristewe na mehanizacijata i t.n.) na faunata, osobeno na

pomalite vidovi − Promeni na pejsaòt − Vlijanija vrz socijalnata sfera poradi prisustvo na rabotnici za vreme na

izgradbata − Promeni vo ekonomskite dvièwa od investicite za izgradba na objektite − Ekonomsko opa|awe poradi investicijata na izgradbata

Комуникациона поврзаност Uslovi za nastanuvawe na soobra}ajni incidenti i nesre}i se slednite: − prenaso~uvawe na delovi od soobra}ajot od postojniot pat, zaradi realizacija na

oddelni fazi od izgradbata-transport na grade`na mehanizacija, grade`ni materijali, cisterni so voda i sli~no.

− pojava na magli, mrznewe, porojni do`dovi i drugi klimatski ograni~uvawa za bezbednosta na soobra}ajot

Опис на материјал за отстранување на депонија .Od opremata i objektite {to }e se koristat za vreme na izgradbata se o~ekuvaat vlijanieite: direktni-zavzemawe na prostor, kratkotrajni-zagaduvawe na vozduhot i bu~ava za vreme na rabotata na mehanizacijata, delumno kratkotrajni i delumno kontinuirani-deponirawe na otpad, incidentni vo slu~aj na otkaùvawe na oprema ili pri nepogodi, koi moàt da bidat otstraneti-so rekultivacija na degradirani povr{ini i koi nestanuvaat so otstranuvaweto na objektite i opremata-pra{ina, deponirawe na zemja i sl. Загадувања со бучава Трасата во делот на минувањето низ селото Табановце критично се приближува до индивидуални куќи и објекти за викенд домување. Исто така клучката по излезот одТабановце, во насока кон граничниот премин критично се приближува до станбени објекти. Овие ограничени потези ќе се решаваат содветно, со технички мерки кои ќе се дефинираат со оваа Студија.


Skopje

- 10 -

Загрозеност на живиот свет на локацијата Nema da ima potreba od ras~istuvawe na visoka {umska vegetacija, освен за еден ограничен потег покрај коритото на Коњарска река, од точката од каде што таа преминува од левата кон десната страна на автопатот, и се води паралелно со него (0+500м) до 2+000).

Особено треба да се обрне внимание на добро сочуваните ветробрани во делот каде по завршувањето на појасот на вегетацијата од десната страна (2+000) настапува зарамнување кое се користо како интензивно обработувано земјиште оид систем на наводнување. Не смее да се изврши било какво нарушување на овие важни создадени елементи кои имаат исклучителна важност за квалитетот на земјоделското производство и услогата на еколошки коридор.

Na lokalitetot postojat nekolku pomali dolovi so povremeni vodeni tekovi, obrasnati so {umska vegetacija, koi prestavuvaat stani{te na pove}e ìvotinski vidovi i koridori za nivna migraciona i genetska komunikacija so dolinata na Коњарска reka. Ovie dolovi so postojniot avtopat se premosteni i na toj na~in e obezbedena neophodnata komunikacija na vidovite. Mo`no e vo tekot na izgradbata da se naru{at, ili sosema zatvorat ovie premini,{to ne smee da se dozvoli.

Влијанија во тек на експлоатација Za fazata na eksploatacija vlijanijata kako rezultat od funkcioniraweto na objektot se glavno slednite:

- Kontrola na vegetacijata - Promena na pejsaòt - Pristapnost do teritorijata - Promeni vo ekonomskite dvièwa poradi aktivnosite za odrùvawe

Vlijanijata vrz ìvotnata sredina vo faza na izveduvawe na grade`nite raboti se pogolemi vo odnos na fazata na eksploatacija. Загрозеност на живиот свет Na prostorot ne postojat za{titeni rastitelni i ìvotinski vidovi. Stani{tata formirani vo koritata na vodenite tekovi se zagrozeni vo slu~aj na ras~istuvawe na visokata vegetacija pri reguliraweto na delovite od vodotecite za realizacija na mostot i propustite. Vo koritata na vremenite vodoteci na stacionaìte каде се предвидуваат пропусти. e zastapena avtohtona vegetacija, od koja eden del }e treba da se ras~isti za probivawe na trasata. Vo zavisnost od starosta i vidot na rastitelnite grmu{esti i drvenesti vidovi, po napraveniot inventar na edinicite za ras~istuvawe, eden del koj }e zadovoli vo odnos na mo`nosta za nivno presaduvawe, }e bide koristen za revegetacija, izvedba na za{titno zelenilo i ureduvawe na krajbre`ni pojasi. Kapacitetot na vodotekot na Kowarska reka e izvonredno mal taka {to ne e mo`no da se regenerira ìviot svet, bez da bidat otkloneti pri~inite za naru{uvaweto na nejziiot kvalitet. Испирни води од коловозни површини Ispirnite atmosferski vodi od kolovoznata povr{ina, koga istata ne se vodi vo iskop (se vr{i slobodno izlivawe na drena`nite vodi vo pravecot na naklonot na podol`niot i popre~niot profil na trasata) se transportiraat delumno gravitaciono kon vodotecite, a delumno se infiltriraat vo podzemjeto. Analizite ukaùvaat na toa deka na podra~jata kade {to }e se predviduva optimalno tehni~ko re{enie za zafa}awe na atmosferskite vodi i spre~uvawe na nivnoto natamo{no slobodno izlivawe nema da ima potreba da sodrì na poedini punktovi na rigolite retencioni bazeni za pre~istuvawe na ovie vodi.


Skopje

- 11 -

Загадувања на почва Zemji{teto vo neposrednoto okruùvawe na lokacijata pokraj trasata e glavno pod ìtni kulturi, lozarski nasadi, ovo{tarnici, pomalku livadi i pasi{ta i napu{teni nivi Ovie povr{ini, odnosno kulturi (ìta, loza, ovo{ki i livadi) {to se locirani vo pojas od okolu 50m. pokraj samata trasa se zagrozeni od zagaduva~kite materii {to se vo sostav na aerosedimentot i atmosferskite vodi (zagaduvawe na po~vata), {to se vnesuvaat preku korenoviot sistem, kako i po pat na direktno nivno prodirawe preku reproduktivnite organi (od zagaduva~kite materii vo vozduhot). Цели на заштитата на животната средина Со оглед на карактерот на трасата што беше опишана преку состојбата на животната средина и нејзините медиуми, ќе треба да се постават следните цели про дефинирањето на мерките за заштита и тоа:

• So~uvuvaweto na kvalitetot na povr{inskite i podzemnite vodi

• Za{tituvawe na kvalitetno zemjodelsko zemji{te

• Za{tituvawe na krajbre`nata vegetacija koja ispolnuva pove}enamenska za{titna funkcija (spre~uvawe na eroziven nanos vo vodotecite, zadrùvawe na {tetnite vlijanija od zemjodelskite povr{ini i kolovozite)

• Почитување на културните и традиционалните вредности на населението во окружувањето

• Racionalizacija pri prenamenuvaweto na zemji{te pod zemjodelska namena za nezem-jodelski celi (usvojuvawe na minimalen koridor za pristapni pati{ta, pomo{ni ob-jekti)

• Gri`liv izbor na lokacii za pozajmi{ta na pesok i ~akal

• Organizirano sobirawe, transport i deponirawe na cvrstiot, te~niot otpad i grade`niot {ut vo tekot na izgradbata i eksploatacijata na avtopatot

• Opredeluvawe na reìmi na za{tita na pooddelni delnici na trasata na avtopatot

• Po~ituvawe na ve}e propi{anite reìmi na za{tita na lokalitetite opredeleni kako prirodno i kulturno nasledstvo

Мерки за заштита Мерки во текот на изградбата Izgradbata na pati{tata predizvikuva dolgotrajni влијанија za vreme na samata izgradba i eksploatacijata. No duri iako se odredenite влијанија okolu izgradbata (pristapni pati{ta, pomo{ni objekti, magacini i dr.) vremeni, zemaweto predvid na ovie влијанија e krucijalno. Izgradbata na pati{tata predizvikuva dolgotrajni влијанија za vreme na samata izgradba i eksploatacijata. No duri iako se odredenite влијанија okolu izgradbata (pristapni pati{ta, pomo{ni objekti, magacini i dr.) vremeni, zemaweto predvid na ovie влијанија e krucijalno. Za vreme na izgradbata, mehanizacijata i drugite vozila na lokacijata i okolu nea, }e predizvikaat pra{ina, buka i iscrpuvawe na materijali (~akal, kamen, pesok, glina i sli~no). Mo`ni se i akcidenti zaradi nophodnosta od prenaso~uvawe na soobra}ajot vo oddelni fazi na izgradbata. Dolinite i re~nite korita }e bidat na odredeni mesta presekuvani, a isto taka se zagrozuva i vegetacijata okolu i na lokacijata. Izgradbata na pati{tata predizvikuva dolgotrajni влијанија za vreme na samata izgradba i eksploatacijata. No duri iako se odredenite влијанија okolu izgradbata (pristapni pati{ta, pomo{ni objekti, magacini i dr.) vremeni, zemaweto predvid na ovie влијанија e krucijalno.


Skopje

- 12 -

Мерки во текот на експлоатацијата Soobra}ajot e zna~aen izvor na zagaduvawe so bu~ava. Nau~nicite i zdravstvenite rabotnici vo Evropskata Unija gi utvrdile nivoata na buka {to naru{uva nekoi osnovni funkcii (sonot na primer) moàt da bidat naru{eni i da se pojavat razli~ni psihi~ki poremetuvawa (strav i sl.). Isto taka strani~nite nadvi{uvawa sozdavaat efekt na oxak, so {to nekolku pati se zgolemuva nivoto na bu~avata. Mestata {to se potencijalni podra~ja za koncentracii na zagaduvawe (naseleni mesta, lokacii so nepovolni mikroklimatski uslovi, povredlivi prostori-re~ni dolini i sl.) treba da bidat so limitirani brzini (najmnogu do 80km/~as). Kako generalno ublaùvawe na nivoto na bu~ava se prepora~uva upotreba na pomalku bu~na mehanizacija i rabota vo dnevni smeni. Osobeno vlijane }e se pojavi vrz ku}ite od seloto Tabanovce koi se vedna{ pokraj samata magistrala kade }e bide neophodno da se izgradi yid so visina od 3 m vo dolìna od 500 m. I na samite ku}i neophodno e da se postavat prozorci so niska propusna mo}. Za{titniot yid treba da bide taka dimenzioniran da nivot na bu~ava vo no}nite ~asovi ne nadminuva pogolemo nivo od 50 dB. Na ostanatiot del od delnicata nema naseleni mesta vo neposredna blizina od {to sleduva deka negativnoto vlijane na bu~avata koja }e se producira e minimalna odnosno zanemarliva. Implementacija na retencioni zidovi za za{tita na imisionite mesta koi se nao|aat pod, ili na nivoto na avtopatot Retencionite zidovi protiv bu~ava isto taka ja vr{at funkcijata na zadrùvawe na distribucija na zagaduva~ki materii vo vozduhot. So samoto telo na avtopatot se vr{i oddeluvawe na habitati, so {to se reducira genetskata razmena i slabeewe na biodiverzitetot. Osobeno {to na odredeni mesta }e se vr{i pro{iruvawe na postojniot pat i }e se ppostavuvaat ogradi od obete strani. Ovoj vlijanie moè da bide reduciran so slednite merki: Implementacija/dizajnirawe na soodvetni podzemni premini za so~uvuvawe, ili ostvaruvawe na novi genetski razmeni me|u populaciite na divi ìvotni. Preminite treba da bidat {iroki najmalku 2,0-3,0m Site merki {to se odnesuvaat na za{tita na vozduhot, povr{inskite, podzenite vodi, zemjodelskoto zemji{te, za{tita od poàri i od drugi incidentni sostojbi, se odnesuvaat direktno na za{titata na zdravjeto na lu|eto. Депонирање на цврстиот отпад Revegetacija i dizajnirawe na neuredeni ("divi") deponii za potrebite na lokalnoto naselenie (koristewe na iskopaniot materijal za prekrivawe i rekultivacija). Ревегетација на позајмиштата и депониите за градежаен шут. Социоекономски проблеми и придобивки Особено важен момент што ќе се земе предвид како влијание од културен карактер е потребата да се дислоцираат гробишта што тековно се користат од страна на населението од село Речица. Оваа активност ќе мора да се координира внимателно со населението и да се почитуваат традиционалните вредности воспоставени на ова подрачје. Површини од приватно земјиште (главно под земјоделски култури) ќе се одземе за потребите на реализација на автопатот. Мерки за компензација на населението ќе се преговараат во раната фаза од спроведувањето на проектот.


Skopje

- 13 -

Градежните работи во целост придонесуваат кон одредени позитивни економски влијанија. Za realizacija na site fazi na izgradbata na objektite na lokacijata se neophodni do 50 lica, koi }e prestojuvaat samo vo tekot na rabotnata smena, taka {to nema da bidat potrebni dopolnitelni vremeni objekti za nivno smestuvawe i prestoj. Operativata може да vklu~uva определн квантум на rabotna sila od lokalnoto naselenie i bliskite ekspozituri na grade`nite pretprijatija vo Kumanovo. Поважен аспект е повлекувањето на зголемена фрекфенција на луѓе и стока и лоцирањето на услужнми и друг вид на објекти од стопанската намена, што ќе ги подобри условите за живот на населението. Доколку се почитуваат денифинираните мерки во точка 5 не се очекуваат значајни и трајни влијанија врз животната средина на подрачјето на треасата на автопатот Табановце – Куманово. Се препорачува на иницијаторот на проектот и на надлежните органи да пристапат кон реализација на проектот.


Skopje

- 14 -

1 OPIS, CEL I POTREBATA OD SPROVEDUVAWETO NA PROEKTOT

Утврдување на потребата од зготвување на Студија за оцена на влијанија од реализацијата на одделни проекти Потребата од изработка на Студија за оцена на влијанијата врз животната средина од инвестициони проекти е дефинирана со член 76 од Законот за животна средина (Службен весник на РМ бр. 53/2005, 81/05); Согласно членот 2 од УРЕДБАТА за определување на проектите и за критериумите врз основа на кои се утврдува потребата за спроведување на постапката за оцена на влијанијата врз животната средина (Сл. Весник на РМ бр.74 од 05. Септември 2005 год.), во Прилогот I (што е составен дел на Уредбата) дефинирани се проектите за кои задолжително се спроведува постапка за оцена на влијанијата врз животната средина. Проектот за кој што е утврдена потребата за изработка на Студија за оцена на влијанијата врз животната средина е делница од Автопатот Е-75 (како дел од коридорот 10), помеѓу двата краја од изведената состојба на автопатот - граничниот премин Табановце и излезот од градор Куманово, со вкупна должина од 8,34 км. Коридорот 10 е важен меѓународен магистрален патен правец и е од исклучително значење истиот да се реализира со целата своја должина, за да овозможи непречен транзит низ земјата. Од друга страна, важноста на автопатиштата од аспект на животната средина се одразува врз избор на оптимална траса од технички аспект, која што истовремено предизвикува минимални оштетувања на природниот амбиент, флората, фауната, намената на користење на земјиште и сл. Имено, во точка 7 од Прилогот I на Уредбата утврдена е потребата од задолжителна изработка на Студија за оцена на влијанијата врз животната средина за автопатишта, нов пат со четири и повеќе ленти или повторно порамнување и/или проширување на постоечки пат од две или помалку ленти за да се добијат четири или повеќе ленти, доколку таквиот пат или повторно порамнет и/или проширен сегмент од патот има 10 км. или повеќе во континуирана должина. И покрај тоа што предвидената делница од автопатот има незначително помала должина од онаа утврдена со закон, карактерот на зафатот е таков што од страна на органот надлежен за работите ид областа на животната средина е утврдена потребата од изработка на Студијата за оцена на влијанијата врз животната средина и побарано е во целост да се прменуваат одредбите од позитивната регулатива со која се уредуваат сите прашања околу содржината на студијата и постапката за нејзино одобрување, со цел отпочнување на реализацијата на проектот. Со Правилникот за утврдување на постапката за вршење на оцена на влијанието врз животната средина (Анекс 3 на Законот за животна средина донесен врз основа на членовите 78, 80 став (5), 81 став (2), 84, 90 став (4), 92 став (3), 93 став (3) и 94 став (3) пропишани се:

- Содржината на Известувањето за намерата за изведување на проектот (член 80 од Законот за животна средина) - Постапката за утврдување на потребата од оцена на влијанијата врз животната среина - Содржината на студијата за оцена на влијанијата врз животната средина - Постапката за информирање и учество на јавноста - Содржината на објавата на:

- Известувањето за намерата за изведување на проектот - Решението за потребата од оцена на влијанијата врз животната средина и - Решението за одобрување на студијата за оцена на влијанието врз животната средина.


Skopje

- 15 -

Оrganot na dràvnata uprava nadleèn za rabotite od oblasta na ìvotnata sredina, vrz osnova na karakteristikite na proektot, e dolèn da vodi smetka za:

− goleminata na proektot, − tehni~ko- tehnolo{kiot koncept na proektot, − kumulativnoto vlijanie na proektot so drugite proekti {to se sprovedeni ili se sproveduvaat, kako i so proektite planirani za sproveduvawe, − koristeweto na prirodni bogatstva, − sozdavaweto otpad i otpadni vodi (vid i koli~ina, prisustvo na opasni i {tetni materii i supstanci i sl.), − zagaduvaweto i neprijatnosti, − rizikot od havarii i nesre}i, pred sй za supstanciite, materii ili tehnologii koi se koristat, i/ili drug vid degradacija na ìvotnata sredina.

Soglasno Pravilnikot {to e na sila, so Studijata }e se obrabotuvaat slednite elementi:

− Ќе содржи опис на проектот заедно со информации за локацијата, карактерот и големината на проектот (изградба на автопат и на потребната земјишна површина; − Ќе содржи опис на животната средина и на нејзините медиуми на локацијата; − Ќе се евидентира и опише природното, културното и историското наследство, како и карактеристиките на пределот (ќе се изврши карактеризација на соодветните видови на предели долж трасата на новопредвидениот автопат; − Ќе се изврши мерење и оценка на видот и количините на постојни емисии, а исто така ќе се изврши проценка на очекуваните количества на емисии, особено на емисиите во воздухот и отпадните води, цврстиот отпад, како и други информации потребни за евалуација на поголемите влијанија на проектот врз животната средина; − Ќе се дефинираат мерките за спречување, намалување и елиминирање на влијанието врз животната средина, како и мерките за враќање во поранешната состојба, низ опис на алтернативните решенија, како за реализација на проектот, така и за предвидените мерки; − За целите на обезбедувањето на учеството на јавноста во процесот на донесувањето на одлуката за спроведување на проектот, кон Студијата се приклучува резиме, во кое на не-технички јазик се објаснува проектот, неговите влијанија и мерките што се избрани да се спроведат со цел намалување, избегнување или отстранување на најзначајните влијанија.

Наведените законски документи се целосно апроксимирани со Директивата 85/337/EEC од 27 јуни 1985 за оцена на ефектите од јавни и приватни инвестициони проекти врз животната средина која има за цел да обезбеди соодветни информации на релевантните надлежни институции врз основа на кои тие ќе одлучат за нивната реализација, ценејќи го степенот на загрозеноста на одделни медиуми, здравјето на населението и флората и фауната 1.1 Opis na proektot Vrz osnova na ostvareniot paten soobra}aj, planovite za razvoj na magistralnata i me|unarodnata patna mreà, Fondot za regionalni i magistralni pati{ta prevzema aktivnosti za oformuvawe na tehni~ka dokumentacija za delnicа od Koridorot-10. Se razgleduva delnica od me|unarodniot paten pravec E-75, so po~etok и завршеток надоврзан на крајните точки од постојниот автопат. Sega{nite grade`no-tehni~ki karakteristiki na patot ne se vo sostojba da obezbedat soodvetni uslovi i brzini, za da istiot prestavuva bezbeden i sovremen avtopat, so standardi za soodvetniot rang. Predmet na analiza e predloènata trasa od крајна точка на автопат на излез од Kumanovo do граничен премин Табановце со вкупна должина од 8,114 км.


Skopje

- 16 -

Со проектот ќе се изврши prenamena na koristeweto na zemji{teto i zavzemawe na prostor, за vodewe na infrastrukturen koridor {to }e primi pogolemi frekfencii na soobra}aj од постојните, }e ovozmoì pogolemi brzini. Kako sostaven del od magistralnata patna mreà vo Republikata, Koridorot 10 se sovpa|a so oskata na razvoj vo pravecot север-исток, kontinuirano prodolùvaj}i vo sosednite dràvi - Republika Србија i Republika Грција (ЕУ), do samite morski bregovi na Егејското Море. Pozitivnite aspekti od realizacijata na magistralniot paten pravec, kako eden od najva`nite uslovi za ostvaruvaweto na ramnomeren socijalen i ekonomski razvoj na edno podra~je i na Republikata vo celost, doveduvaat и до одредени неповолни ефекти, како што е zagrozuvawe na ramnoteàta vo prirodnite ciklusi. За да се избегнат, намалат и ублажат ваквите штетни влијанија врз животната средина вообичаено се пристапува кон нивна оценка низ анализа на алтернативни решенија на трасите на патната инфраструктура. Evaluacijata na varijanti на трасата, pokraj разгледувањето на tehni~kite parametri, предвидува opstojna analiza vo odnos na: bezbednosta na soobra}ajot, tro{ocite, vklopenosta vo okruùvaweto i zagrozenosta na resursite od vitalno zna~ewe na naselenieto. Planiraweto na delnicite na avtopatot, pri izborot na najpovolnata varijanta, kako i merkite za ubalùvawe na {tetnite vlijanija, se vr{i preku vospostauvawe na soodvetni modeli, koi се претставуваат preku interakciite na slednite indikatori: Tabela br. 1

Kriterium Indikator Podatoci potrebni za vrednuvawe na alternativite

Bu~ava Gustina na naselenost vo zona zagrozena od bu~ava (>55 dB)

Gustina na soobra}aj

Zagaduvawe na vozduhot Gustina na naselenost vo zona so imisija nad MDK za (SO2, CO, Nox, Pb)

Vid na transportni sredstva, frekfencija, potro{uva~ka na gorivo, meteorolo{ki uslovi, orografija

Koristewe na neobnovlivi energetski izvori

Potro{uva~ka na nafetni derivati, elektri~na energija

Javen transport, objekti od javen sektor, drugi pogolemi potro{uva~i

Zavzemawe na prostor Potrebna povr{ina pod objekti i pomo{ni sodrìni

Topografski karakter-istiki, rang na soo-bra}ajnica, pogolemi useci, nasipi, mostovi

Bezbednost na soobra}ajot Karakteristiki na trasata, vidlivost, nak-loni, mrazevi, drenaà na atmosferski vodi

Broj na soobra}ajni nezgodi

Bezbednost na soobra}ajot Karakteristiki na trasata, vidlivost, nak-loni, mrazevi, drenaà na

Broj na soobra}ajni nezgodi


Skopje

- 17 -

Kriterium Indikator Podatoci potrebni za vrednuvawe na alternativite

atmosferski vodi Integriranost na okolniot prostor

Gustina na naselenost Namena na koristewe na zemji{teto

Socijalna segregaxija i alienacija

Prekinuvawe na tradicionalni sosedski vrski

Socijalni istraùvawa za prekinati kontakti, pojava na kriminal, stresovi

Estetsko oblikuvawe Uni{tuvawe i degradacija na zna~ajni ambientalni vrednosti

Zapostavenost na vredni prirodni celini, prirodno i kulturno nasledstvo

1.2 Lokacija Lokacijata na predmetnata trasa se nao|a vo severniot del na Republika Makedonija odnosno od grani~niot premin Tabanovce kon gradot Kumanovo. Prviot del na trasata zapo~nuva od поврзувањето со постојниот автопат на grani~niot premin Tabanovce, (1+00км) се протега низ dolinata na reka Kowarska, се до точката на надоврзување на постојниот автопат, односно делница 8+146км. 1.3 Trasa Delnicata Tabanovce-Kumanovo (avtopatot E-75) ja opfa}a postojnata magistralata M-1 od km 0 + 764,69 do km 8 + 388,43 so vkupna dolìna od ssa 8 km. Koridorot na patot se vodi vo nizinski teren pri {to morfolo{ki naizmeni~no se smenuvaat vozvi{enija i depresii, so nadmorski viso~ini od 330-460mnv. Prirodnata struktura na zemji{teto na ovaa delnica ne se razlikuva na razli~ni nejzini delovi, osven na delot kade {to trasatа se vodi niz терени со вулкански карпи. Доминантен пејсаж е низинскиот предел на обрзботливи површини, низ кои се вгнездени населени места од претежно разбиен тип. Долината на река Коњарска е најзначајниот екосистем долж трасата. Еколошките услови se karakteriziraat so zastapenost na prete`no trevna i niska vegetacija, {umskata vegetacija pri formiraweto na zemjodelskite povr{ini bila celosno uni{tena; на дел од трасата (потез Табановце - Речица) nasadenite vetrobrani se odrùvaat во релативно добра состојба; vo dolovite i koritata na povremenite tekovi i vodotecite se javuva karakteristi~na vegetacija na preminot me|u kopneniot i vodeniot ekosistem, dodeka na po{irokiot prostor pokraj avtopatot e zastapeno zemjii{te pod ìtni, kulturi, dodeka gradinarstvoto i ovo{nite nasadi kako granki речиси не се zastapeni. Podra~jeto e siroma{no so povr{inski i podzemni vodi. 1.4 Vkrstuvawe na trasata so druga regionalna i magistralna infrastruktura 1.4.1 Мостови

Предвидени се мост со должина 23 м на река Коњарска; надвозник на реминот кај с. Речица и подвозник за приклучок за Табановце.


Skopje

- 18 -

1.4.2 Пропусти

Применети се вкупно 24 пропусти и тоа 16 бетонски цевасти пропусти Ø400 - 1000 мм и еден железобетноски пропуст со отвор 2,00 метри, два пропусти со отвор од 3 м. три со отвор од 4 м. и два пропусти со отвор од 5 м. Направено е продолжување на постојни бетонски параболични пропусти со отвор со отвор 1,5 м на км. 4+072; 4+868 и на км. 7+174 кои што служат за поврзување на цевки од системот за наводнување. 1.4.3 Регулација на водотеци

Регулацијата е извршена во должина од 424 м. Одводнувањео на клучката Табановце и преминот Речица не се решавани, така што ќе треба дополнително да се обрне внимание на овој проблем. 1.4.4 Клучка Табановце

Врзните рампи кон автопатот се приклучуваат со кривински елементи со радиуси од 250 до 500м. Приклучувањето кон напречната патна врска се врши преку површински крстосници при коишто минимални радиуси на свртување не 8,00 метри, што не е поволно како решение за вртење на камион со приколка. Должината на местата за приклучлување и исклучување не е определена со проектот. Ширината на коловозот на приклучните рампи е 5,50 метри, а планумот е 7,50 метри. Во рампата IV заради заштита на постојните куќи се предвидува потпорен зид во должина од 28 метри и висини од 3 и 4 метри. 1.4.5 Напречна врска (премин) за Табановце

Напречната патна врска за Табановце, поради постојните ограничувања е прилично присилена. Габаритно истата задоволува и ситуационо може да се толерираат применетите гранични елементи. Неповолно е нивелационото решение условено со преминот преку изврешната регулација на Бањска река каде што е применета остра конвексна кривина и наклони во успон 10% о во пад 10% и истата не е прегледна. Коловозната консрукција за напречната врска е предвидена исто како кај рампите (35+8+5) 1.4.6 Патен премин Речица

Овој премин е лоциран на км 5+670,86-на местото на сегашниот постоечки надвозник. се предвидува рушење на надвозникот и изградба на нов. Оваа напречна врска служи за сообраќајно поврзување на с. Речица, с. Ваксинце, свињарската фарма, с. Горно и д. Коњаре и др. 1.4.7 Вкрстување со времени и постојани водотеци

Sekade kade {to postoi propust na postojniot kolovoz istiot }e se dograduva i }e prodolùva i pod noviot kolovoz ili ako postojniot se ru{i od odredeni pri~ini se pravi celosno nov pod dvata kolovoza. ]e se izvr{i prodolùvawe na postojni betonski paraboli~ni propusti so otvor 1,5 m na km 4+ 072; 4 + 868; i na km 7 + 174 koi se koristat vo sistemot za navodnuvawe. Vdol` osnovnata trasa i klu~kata se predvideni vkupno 24 propusti i toa 16 betonski so ø 400 do ø 1.000 mm i 8 èlezobetonski eden so otvor 2 m, dva so otvor 3 m, tri so otvor 4 m i dva so otvor 5 m;


Skopje

- 19 -

1.4.8 Подземна инфраструктура

Постои подземен коаксијален кабел кој што е потребно да се дислоцира. Истиот не е прикажан во ситуацијата и во напречните профили. За други инфраструктурни системи не постои податок. Трасата зафаќа површини на земјиште под систем за наводнување и се вкрстува со цевки од овој систем на коти: 4+072; 4+868 и на км. 7+174 1.5 Tehnologija na izvedba Postojniot kolovoz so potrebnoto dograduvawe (do 11,00 m {iro~ina) }e se koristi za eden smer na dvièwe dodeka za drugiot smer na dvièwe }e se izgradi nov kolovoz. Noviot kolovoz }e se gradi paralelno (na isto rastojanie) so postojniot pa zatoa na sekoi 10 - 20 m od vnatre{niot rab na desnata strana od kolovozot na delnicata Tabanovce-Kumanovo }e se izvr{i horizontalno profilirawe i }e se izraboti {ema na strugawe i orapaвuvawe na postojniot kolovoz na mestata za sanacija koi }e se utvrdat so pregled na lice mesto. So proektnoto situaciono re{enie se predvideni deset horizontalni krivini (tri simetri~ni i sedum nesimetri~ni) so razli~en radius. Na po~etokot i krajot trasata }e se vklopi vo izgradenite delovi od avtopatot. Trasata odnosno noviot kolovoz }e go sledi postojniot kolovoz za koj se predviduva nadgradba. Pri toa maksimalnata visina na nasip od 9,50 m se javuva na km 1+866 do 2+347 dodeka zasecite se so mali dlabo~ini do 3,60 m i naklonite na kosinite na nasipite i zasecite }e iznesuvaat 1: 2. 1.5.1 Коловоз Se predviduva pro{iruvawe na kolovozot na desnata strana, odnosno dvete lenti od postojnata magistrala }e bidat pro{ireni do 11 m po {to sledi zelen pojas od 4 m pa dopolnitelni 11 m asfaltirana povr{ina so {to }e se dobijat po dve soobra}ajni lenti vo dvata pravci i po edna lenta za zastanuvawe. Soobra}ajnite lenti }e bidat so standardna {iro~ina od 3,75 m dodeka lentite za zastanuvawe so {iro~ina 2,5 m. Извршено е димензионирање на коловозната конструкција и е усвоена со следната структура и димензии на слоевите:

− подобрена постелка d= 30 см − долна носива подлога (тампон од дробеник) d= 40 см − Горна носива подлога d= 13 см − коловозна покривка АБ d= 6 см

Трупот на новопроектираниот дел од автопатот е претежно во насип (околу 186.000м3) и ископ 98.000 м3. Усеците се со мали димензии (длабочина до 3,60 м). Максимална висина на насип се јавува на км 1+ 866 до 2+347 и висина од 9,50м. Наклоните на косините на насипите и усеците се 1:2. Коловозната конструкција на рампите на клучката Табановце ги има следните димензии:

− долна носива подлога од дробеник 35 см − горна носива подолга 8 см − коловозна покривка АБ 5 см

Другите основни каракеристики на предвиденото решение за автопат се следните.


Skopje

- 20 -

− сметковна брзина = 100км/час − коловозни ленти 2 = 11,0м − рабни ленти 2 (2х0,35)= 0,7м − банкини 2х1,20= 2,4м − планум 28 (насип) 28,9 (усек)м − разделна лента 4,0м.

Pred da se zap~ne so eksploatacija na matrijalot od pozajmi{tata treba da se ras~isti humusniot sloj i slabo zastapenata vegetacija, vidi prilog 60. 1.5.2 Одводнување Spored Proektot za odvodnuvawe ovozmoèno e odvodnuvawe so nadol`ni nakloni, napre~ni nakloni na kolovozot, slivnici, kako i rigoleti, drenaì, kanaleti, obodni za{titni kanavki, predvidenata atmosverska kanalizacija i so propustite. Vo Proektot dadeno e i re{enie za regulacija na r. Bawka. Regulacijata e dimenzionirana za stogodi{na voda so protok od 85 m3/s i za dolìna od 424 m. Pri dislokacijata i reglacijata na koritoto od rekata }e se izgradi most nad istata so otvor od okol 11m. So Proektot za odvodnuvawe i regulirawe na r. Kowarka i objektite na km 2 + 875, km 3 + 740 i km 5 + 670 }e se obezbedi uspe{no odvodnuvawe. Na avtopatot na km 1+987,36 }e se izgradi klu~kata "Tabanovce" kaj s.Tabanovce koja pretstauva ~etvorokrak deniveliran jazol tip "Romb". Istata }e se sostoi od 4 direkni prikl~ni rampi i 2 sekundarni povr{inski krstosnici locirani na napre~nata patna vrska (preminot). Za za{tita na postojnite ku}i predvidena e izgradba na potporen zid vo dolìna od 28 m i so visina od 3 do 4 m. Lokacijata na klu~kata prakti~no e vo dol (kade postoi propust). Popre~niot naklon na avtopatot so svojata orjentacija isto taka doprinesuva za zgolemuvawe na dotokot na povr{inska voda. Ako se zeme vo predvid deka se raboti za podvoznik odvodnuvaweto treba da funkcionira najdobro za {to proektantot prevzel niza hidrotehni~ki re{enija.Preku propust na km 2+000 }e se slevaat vodite od rigoli, kanavki i propustot pred mostot(na lokalniot pat), vodite od site rampi za na kraj da se ispu{tat vo r. Bawka. Od ekolo{ki aspekt od osobeno zna~ewe }e bidat popre~nite nakloni na nadvore{nata strana od site rampi (kon okolniot prostor) preku koi vodite od kosinite od kolovozot }e se slevat vo poleto. Obrazloènieto deka toa se mali kusi povr{ini koi {to nema ba{ da doprinesat za zagaduvawe so zadr`vawe na po~vata poradi brzoto istekuvawe na vodata kon reki~kata vo tekot na izgradbata na avtopatotot treba da se ispita i ako e potrebno da se prevzemat dopolnitelni merki . Pokraj grade`niot poekt za klu~kata izraboten e i proekt za osvetluvawe; Patniot premin "Re~ica" lociran na km 5+670,86 mesto sega{niot (postoe~ki) nadvoznik }e se koristi za napre~no soobra}ajno povrzuvawe na s.Re~ica, s.Vaksince, Sviwarskata farma, s.Gorno i Dolno Koware; Za delnicata izrabotena e tehni~kata dokumentacija: glaven proekt so elaboratite za geotehni~ki istra`ni raboti i geodetski raboti i elaboratite za eksproprijacija, soobra}ajno re{enie i elektrika izvr{ena e revizija za istite. Vo 2002 god od strana na Fondot za magistralni i regionalni pati{ta izvr{eno e merewe so avtomatski mera~ na mernoto mesto 11/A za brojot na te{ki i lesni vozila koi pominuvaat vo dnevno ili no}no vreme. Rezltatite od ovie merewa prikaàni se vo prilog


Skopje

- 21 -

2 OPIS NA POSTOJNATA SOSTOJBA NA @IVOTNATA SREDINA 2.1 Zemji{te Po~vite vo aluvijalnata ramnina se karakteriziraat so vrednosti od II-III katastarska klasa, a na ridskite tereni so kvalitet od IV-VI katastarska klasa. Prvite po~vi se koristat za livadi i ovo{tarnici, a mal del i za gradinarski kulturi (10%), dodeka ridskite tereni se pod ìtni kulturi. Aridnosta na podra~jeto e ograni~uva~ki faktor vo zemjodelskoto proizvodstvo, raspolo`livosta na vodi za vodosnabduvawe i navodnuvawe i pridonesuvaat kon siroma{tvo na {umski zaednici i drug vid vegetacija. Povredlivi se podra~jata na vodenite tekovi i nivnite podzemni akumulacii (koi na podra~jeto se siroma{ni so vodni rezervi), neposrednite povr{ini pod zemjodelska namena, kako i naselenite mesta. Pejsaòt e ramni~arski bez pogolemi topografski celini, dominiraat biocenozite karakteristi~ni za zemjodelskoto zemji{te. So izgradba na noviot kolovoz }e se zafati plodno i obrabotlivo zemjodelsko zemji{te i pristapni polski pati{ta koi na lokalnoto naselenie im slàat za pristap do zemjodelskite parceli. Sprema Elaboratot za eksproprijacija neophodna e izvedba na lokalen zemjen pat koj }e se protega od km. 1+060 do km. 2+110 ili vo dolìna 1.050 m. Мo~uri{tata se pojavuvaat vo tesen pojas pokraj te~enieto na Tabanova~ka reka, kade {to vrz osnova na geolo{kiot supstrat, a pod vlijanie na pedoklimatskite uslovi se formirani aluvijlani i livadsko-glejni po~vi, koi pri soodvetni meliorativni i agro-tehni~ki merki davaat visoka poljodelska produkcija. 2.1.1 Mineralni resursi Aluvijalno-terasnite sedimenti што се rasprostraneti vdol` te~enieto na Lipkovska reka имаат evidentirani distribucii na te{ki metali od rudni~kiot kompleks za antimon i arsen "Lojane". Во близина на локацијата се наоѓа porane{niot pogon za proizvodstvo na antimonovi i arsenovi koncentrati lociran na èlezni~kata stanica Tabanovce. Рундникот не се експлоатира и истиот претставува таканаречена жешка точка во однос на историски загадувања. 2.1.2 Raspolo`livi grade`ni materijali (pozajmi{ta na pesok, ~akal, glina i sl.) Za izrabotka na nasipite }e se koristi materijal od zasecite (vkupno 93.496 m3), a nedostigot do 183.288 m3 }e se zema od pozajmi{te. Kako pozajmi{ta predvideni se lokaciite "Axi Tepe" locirana pred vlezot vo Kumanovo na km 8+500 i u{te edno kaj mesnosta Trgovi{te na km 3 +650, kade vsu{nost po iskopot prostorot }e se iskoristi za deponirawe na neupotrebliviot materijal 21.541 m3. I za podobruвawe na postelkata }e se koristi matrijal od pozajmi{tata i toa okolu 43.000 m3. Vkupno od pozajmi{tata }e se upotrebat okolu 131.000 m3, a vo deponijata se predviduva da se odloàt okolu 21.500 m3. 2.1.3 Почви и биолошка продукција Na agrarnite povr{ini koi se zaseani so ìta, davaat godi{na produkcija po 2t/ha; livadskite povr{ini zastapeni vo aluviumot davaat 4-6t/ha; ovo{nite nasadai davaat 10-


Skopje

- 22 -

15t/ha, dodeka povr{inite na ridskiot del koi ne se obrabotuvaat (ugari) se so godi{na produkcija na trevna masa od 400-600kg/ha. Na agrarnite povr{ini koi se zaseani so ìta, davaat godi{na produkcija po 2t/ha; livadskite povr{ini zastapeni vo aluviumot davaat 4-6t/ha; ovo{nite nasadai davaat 10-15t/ha, dodeka povr{inite na ridskiot del koi ne se obrabotuvaat (ugari) se so godi{na produkcija na trevna masa od 400-600kg/ha. 2.1.4 Morfologija Spored svojata polo`ba vo regionalen smisol, terenot na trasata do potegot severno od Miladinovci pripa|a na geotektonskata celina poznata kako Vardarska zona. Vo ramkite na ovaa makrostruktura se nao|a i Kumanovskata Kotlina vo ~ij zapaden del se nao|a trasata na avtopatot. Ova podra~je pretstavuva segment od nekoga{nata ezerska faza na razvitok na Skopsko-kumanovskiot basen, za {to svedo~at ogromnite depoziti na ezerski sedimenti. Vo gradbata na terenot se definirani dve litostratigrafski edinici i toa: pliocenski sedimenti i kvartarni sedimenti. 2.1.5 Geologija Vo ramkite na pliocenskite sedimenti se determinirani serija na pesoci i glini i serija na pesoci i ~akali koi vsu{nost pretstavuvaat i lokalna baza na kvartarnata serija. Serijata na pesoci i glini ima {iroko rasprostranuvawe vo Kumanovskata Kotlina, kako i vo ovoj del na istata, i vo nea se sre}avaat raznovidni sitnozrni sedimenti bez odredena superpoziciona karakteristika, so bo~ni premini i mo{ne izrazena raznovidnost vo granulacijata Serijata na pesoci i ~akali e isto taka {iroko rasprostraneta i prakti~no pretstavuva zavr{en ciklus na pliocenskata ezerska faza, vo koja e evidentna facijalna dominacija na ~akalite. Od minerolo{ki petrografski aspekt istite se sostaveni od valutoci koi poteknuvaat od obodnite karpesti masi na Skopska Crna Gora, pretstaveni so kvarc, {krilci, gnajsevi, mermeri, serpentiniti, kvarciti i sli~no. Pesocite od ovaa serija se nao|aat vo vid na interkalacii ili pogolemi le}i so sli~en minerolo{ko petrografski sostav. Ponatamu vo dolìna od okolu 1 km. na povr{ina se nao|aat aluvijalno-terasni sedimenti od dolinata na Lipkovska reka, sostaveni od raznogranulirani ~akali i pesoci. Narednata delnica na trasata se nao|a vo geolo{ki ambient izgraden od napred opi{anite sedimenti na pliocenskata glinovito-pesokliva serija i istiot ostanuva do lokacijata i po{irokata okolina na grani~niot premin Tabanovce. Na ova delnica treba da se obrati vnimanie terenot vo atar na seloto Tabanovce, kade e mo`no da se navleze vo podloga od mermeri, {to treba da se definira vo interes na investitorit, so detalen uvid pri kategorizacijata na iskopot. Spored zastapenosta na karpestite masi na terenot od inìnersko-geolo{ki aspekt tie moàt da se grupiraat vo 4 grupi i toa: Kompleks na nevrzani karpi Kompleks na slebovrzani karpi Kompleks na cvrsto vrzani (polukameniti karpi) Kompleks na cvrsto vrani (kameniti) karpi Vo nevrzanite karpi spa|aat: pesocite, pra{inesto-glinovitite po~vi; zastapeni se lokalno i se so mala debelina, a se javuvaat vo re~no-poto~nite dolini i vo depresiite {to gi


Skopje

- 23 -

zapolnuvaat; pesokot se pojavuva pod glinovitiot i pra{inestiot sloj; ~akalot se proslojuva so prethodnite pesoci, se karakteriziira so dobra zbienost, gi gradi ezerskite terasi i sovremenite re~ni dolini; Od slabovrzanite karpi na terenot se zastapeni site vidovi na glini, pra{ini i nivni me{avini. Slabovrzanite karpi zastapeni na terenot se povolni od aspekt na sviote karakteristiki za koristewe od usek vo nasip. Nivnata stabilnost e vo zavisnost od zbienosta, odnosite na pesso~nite i glinenite frakcii. Pri pogolemi i podolgi useci sepak ne treba da se smeta na nivna stabilnost i }e bidat potrebni dopolnitelni merki za za{tituvawe na karpite. Pliocenskite naslagi se odlikuvaat so dosta heterogen granulometriski i litolo{ki sostav i ~esti promeni vo vertikalen i horizontalen pravec. Generalno toa se serii na glini, pesoci i ~akali i preodni tipovi (pesoklivi glini, ~akalesti pesoci i sl.) Vo funkcija na navedeniot sostav ovie sedimenti pokaùvaat i golemi oscilacii vo kontekst na nivnata vodopropusnost odnosno hidrokolektorski potencijal. Sepak, spored dosega{nite iskustva od namenskite hidro-geolo{ki istraùvawa, pliocenskite sedimenti ne se karakteriziraat kako ambient so visoki izda{nosti( do 5 lit/sek), {to so ogled na sostojbite, osobeno vo selata, e mo{ne zna~aen podatok i kapacitet {to moè da re{i odredeni potrebi za vodosnabduvawe. Aluvijalno-terasnite sedimenti se rasprostraneti vdol` te~enieto na Lipkovska reka i so ogled na evidentiranite distribucii na te{ki metali od rudni~kiot kompleks za antimon i arsen "Lojane", kako i od porane{niot pogon za proizvodstvo na antimonovi i arsenovi koncentrati lociran na èlezni~kata stanica Tabanovce, postoi golem rizik od zafa}awe i upotreba na podzemnite vodi od aluvionot za vodosnabduvaw na naselenieto. Od regionalen-seizmotektonski aspekt podra~jeto na najgolem del na trasata na avtopatot pripa|a na Vardarskata seizmogena zona, vo koja Skopskoto epicentralno podra~je e najmarkantno spored stepenot na destruktivnosta na efektite od zemjotresite, osobeno ako se zemet vo predvid tie od zemjotresot od 1963 godina. Intenzitetot na ovoj potres e registriran so 9 stepeni po MKS i magnituda od 6,1 koi osven mnogubrojnite ~ove~ki `rtvi predizvika i materijalni {teti oceneti na 15% od bruto nacionalniot proizvod na toga{na Jugoslavija. 2.1.6 Zna~ajni i za{titeni geolo{ki i geomorfolo{ki formi На теренот не се застапени значајни и заштитени геолошки и геоморфолошки форми. Особено значајни во смусла на водење на трасата и чувствителност во однос на влијанија од изградбата и експлоатацијата на автопатот претставуваат аluvijalno-terasnite sedimenti, кои се распространети vdol` te~enieto na Lipkovska reka i so ogled na evidentiranite distribucii na te{ki metali od rudni~kiot kompleks za antimon i arsen "Lojane", kako i od porane{niot pogon za proizvodstvo na antimonovi i arsenovi koncentrati lociran na èlezni~kata stanica Tabanovce, postoi golem rizik od zafa}awe i upotreba na podzemnite vodi od aluvionot za vodosnabduvawе na naselenieto.. 2.2 Vodi Hidrografskata mreà e prestavena so slivot na Kowarska reka i pomali vodoteci-desnи pritoki na P~iwa, taka {to vodeweto na trasata moè da bide element na oblikuvawe i unapreduvawe na predelot, dokolku se izvr{i planirawe na pejsaòt preku primena na niza biolo{ki i rekultivacioni merki. Hidrolo{kite karakteristiki na podra~jeto, prestaveni preku povr{inskite i podzemnite tekovi i bazeni gi vklu~uvaat slednite elementi:


Skopje

- 24 -

- Hidrolo{kiot reìm na povr{iskite i podzemnite vodi-slivna povr{ina, protoci, poplavi - Vrneìte, ~estotata, atmosferskiot talog - Isparuvaweto vo atmosferata - Uslovi za prirodna drenaà na podra~jeto

Relevantnite faktori {to se odnesuvaat na kvalitetot na vodite zastapeni na podra~jeto se: Nivoto na rastvoren kislorod, kako i organskoto zagaduvawe. Saturacijata na kislorod ima va`ni implikacii vrz ìviot svet vo akvatoriumot. Tro{eweto na kislorodot moè da bide predizvikano od prirodnite uslovi (brzina na vodotekot, oson~enosta, temperaturata, klimatskite uslovi), no i od antropogeniot faktor-ispu{teweto na otpadni vodi, ispirawe na hranlivi materii od po~vata i nivno transportirawe do vodotecite po pat na erozija, ili infiltracija vo podzemnite vodi. Mikrobite {to u~estvuvaat vo razgraduvaweto na organskite materii go tro{at kislorodot za svojot metabolizam. Tro{eweto na kislorodot moè da dovede do zgolemuvaweto na koncentraciite na hemiski {tetni supstanci-vodoroden sulfid, metan, amini i dr. So drenaàta na atmosferskite ispirni vodi od kolovoznata povr{ina na avtopatot na okolniot teren i vo vodotecite, }e se naru{i saturacijata na kislorod vo povr{inskite vodi, zaradi karakterot na organskoto zagaduvawe, zaradi sogoruvaweto na benzinskite i dizel-gorivata vo motoritee na avtoomobilite. Termalno zagaduvawe. Slatkovodnite vodeni sistemi imaat temperaturen reìm, na koj se adaptirani akvati~kite vidovi. Promenata na temperaturnite uslovi moè direktno da gi zagrozi vodenite ekosistemi. Termalno zagaduvawe na vodotecite e vozmo`ne edinstveno vo slu~aj na odredeni incidentni slu~ai, pri nesre}i i sli~no, koga e mo`no da nastanat poàri od pogolemi razmeri, {to }e afektiraat na promena na temperaturniot reìm na vodotecite. Promena na rN vrednosta i acidifikacija. Vo vodenite ekosistemi vrednostite na rN variraat sezonski, no nekoga{ i vo tekot na denot. Bazi~nata prirodna kiselost pred se zavisi od hemiskiot sostav na po~veniot supstrat od koj se izgradeni koritata i bregovite. Acidifikacijata, vo slu~ajot na avtopatot, }e bide predizvikana od vrneìte koi }e sodràt vo odredeni slu~ai sulfurna, azotna i jaglerodna kiiselina, kako rezultat na reakciite na gasovite od avtomobilite (sulfurniot dioksid, azotniot dioksid i jaglerodniot dioksid) so ~esticite na vodata. Pokraj vlijanieto na acidifikacijata na povr{inskite vodi vrz ìviot svet, taa se odrazuva vrz rastvorlivosta na odredeni toksi~ni materii vo vodata. Zgolemenite nivoa na nitrati i fosfati vo povr{inskite vodi, moàt da bidat pri~ina za nivno pojavuvawe vo podzemnite vodi, od koi prete`no se vodosnabduvaat naselenite mesta. Zdravjeto se zagrozuva na toj na~in {to edna od naj~estite pojavi e zaboluvaweto na malite deca metamoglobinemija (sindrom na sini bebiwa), vrzano so koncentracijata na nitratite. Mil. Po~vata sodrì fini organski i neorganski ~estici. Tie moàt da bidat izmieni preku povr{inskite, ili atmosferskite vodi. Suspenziite na materii od najrazli~no poteklo moàt da se transportiraat od kolovoznite povr{ini po pat na atmosferskite vodi. Metali. Metalite vo najgolemiot broj na slu~ai se nao|aat vo mineralniot sostav na po~vata, taka {to se ispiraat od vodenite tekovi i atmosferskite vodi i toa: aluminium, kadmium, hrom,


Skopje

- 25 -

bakar, olovo, ìva i cink. Na podra~jeto vo koncentracii povisoki od republi~kiot prosek se zastapeni olovoto i cinkot, {to }e se odrazi negativno na kapacitetot na prostorot za priem na zagaduva~ki materii od vidot na te{kite metali. Patogeni materii. Postoi {irok spektar na patogeni materii {to dospevaat vo povr{inskite i podzemnite vodi, preku tehni~ki nesovr{enite kanalizacioni sistemi, ili septicite i toa: virusite, bakteriite, protozoite (mikroskopski ìvotni) i teniite. Na podra~jeto ne postoi izrazena gustina na naselenosta, koja moè da predizvika pozna~itelno zagaduvawe na povr{inskite i podzemnite vodi so patogeni materii. Во хидролошки смисол трасата се води во slivot na Kowarska reka, koja e desna pritoka na rekata P~iwa. Kowarska reka na mestoto na vkrstuvawe so novopredvideniot avtopat ima zna~ajno naru{en kvalitet, zaradi ispu{taweto na otpadnite vodi od Sviwarskata farma, taka {to dopolnitelni zagaduvawa }e bidat golemo optovaruvawe za Kowarska reka, kako i za P~iwa, koja gi prima ovie vodi na utokata. 2.2.1 Површински води Kako povr{inska voda na trasata edinstveno se pojavuva reka Bawka koja ima karakter na porojna reka vo dolot kaj s.Tabanovce i na ssa km 3 se preimenuva vo reka Tabanova~ka koja kaj seloto gorno Koware u{te edna{ go menuva imeto vo r. Kowarka. Pritoa rekata Bawka se kategorizira vo II klasa dodeka reka Kowarka od sviwarskata farma kaj s. Gorno Koware do sostavot so Lipkovska reka se kategorizira vo III klasa spored Uredbata za kategorizacija na vodite (Sl. vesnik na RM br 18/99). Хидролошките параметри на разгледуваниот слив се презентирани низ следните прегледи генерирани согласно расположливите податоци за измерени хидролошки парамери на следните хидролошки станици: Hidrolo{ki stanici

Stanica vozvodno nizvodno rastojanie povr{inageog.

{irina geog. dolìna

ST 040 Ku-

manovo Lip. Lipkovska Kumanovсka 10 212 42о 08' 24" 21о 45' 31"

СТ041Куманово Коњарка Кумановска / 135 42о 09' 16" 21о 43' 21"

СТ042 Доброшане

Кумановска Липковска 1 / / /

Pretpostaveni nisko nivo na protok bazirana na minimalni godi{ni registrirani protoci Stanica ST 035 Katlanovska Baњa Reka P~iwa interval m3/s

godini 5 10 20 25 50 100

ekstremno 0,82 0,42 0,25 0,13 0,00 0,00

normalno 0,73 0,38 0,27 0,2 0,14 0,11

0,7 0,38 0,27 0,21 0,16 0,14


Skopje

- 26 -

Услови на ходролошките станици за површинска вода

период достапни податоци

Stanica локација

H Q

услови поставена од до

ST 040 Ku-

manovo Lip. Lipkovska + + лоши 1948 1965 1975

СТ041Куманово Коњарка + + добри 1962 1963 1996 СТ042

Доброшане Куманово + +

не испревни

1969 1970 1996

2.2.2 Подземни води Расположливоста и нивото на подземните води варира во однос на надморската висина, дебелината на колекторот на алувиалните средини и дистрибуцијата на водонепропусни средини, односно изолатори. Litolo{kiot sostav na aluvilajniot teren pokraj Tabanova~ka reka ovozmoùva pojava na podzemni vodi na dlabo~ina od 3m, so toa {to vo zimskiot period od godinata (vo uslovi na zgolemi vrneì i poka~ena vla`nost na po~vite) se javuva zadrùvawe na vodite na po~venata povr{ina, koi vo proletnite meseci se dreniraat po priroden pat. Ridskite tereni se karakteriziraat so dlabo~ina na podzemnite vodi pogolema od 10m (pojava na bunari so dlabo~ina od 15-20m). Ne se registrirani pojavi i indikacii za arterski vodi. Спрема национална развојна стратегија вкупната количина на подземна вода во Р Македонија се проценува на 940х106 м3/год што претставува 18,3 % од водените речни ресурси (5,147х106

м3/год). Извори на вода 106 м3/год

број испитувани бунари

река геолошко време

геологија на аквифер

геохемиски тип

А32 Челопек Алувиал песок и чакал Калциум-бикарбонат А33 ГиновциА34 Драгоманци Алувиал песок и чакал Калциум-бикарбонат А35 Пчиња

Алувиал песок и чакал Калциум-бикарбонат А36 Средно Коњаре

Дилувиал песок и чакал Калциум-бикарбонат

Алувиал песок и чакал Калциум-бикарбонат

А37 Катланово Пчиња

Алувиал чакал и песок Магнезиум-бикарбонат


Skopje

- 27 -

2.2.3 Квалитет na vodi (постојни анализи за хемиски, физички и биолошки параметри) 2.2.3.1 Квалитет на површински води

Квалитет на површински води се мери како дел од мрежите што ги одржуваат Државната управа за хидрометеоролошки работи и Министерството за животна средина. одредени мерења, особено на квалитетот на подземните води што се користат за водоснабдување врши Републичкиот завод за здравствена заштита. Презултатите од мерењата што се вршат се објавуваат во извештаи и делумно се поставени на веб-страницата на Министерството за животна средина. За жал, обемот на мерења и бројот на мерни места се намали во текот на изминатите години, така што не може да се зборува за постоење на сеофатен мониторинг врз основа на кој ќе се врши планирање на активности во насока на заштита и подобрување на квалитетот на површинските и подземните води. Hidrolo{ki stanici

Stanica vozvodno nizvodno rasto-

janie povr{ina geog. {irina

geog.

dolìna

ST 040 Kumanovo

Lip. Lipkovska Kumanovсka 10 212 42о 08' 24" 21о 45' 31"

СТ041Куманово Коњарка Кумановска / 135 42о 09' 16" 21о 43' 21"

СТ042 Доброшане

Кумановска Липковска 1 / / /

Gorniot tek na Tabanova~ka reka ne e optovaren so otpadni vodi, taka {to i pokraj nepokrienost na ovoj del od vodotekot so merno mesto za permanentni sledewe na kvalitetot na vodite, moè da se izvede zaklu~ok deka rekata se karakterizira so kvalitet do II klasa vo periodite na malovodie, dodeka vo periodite so pointenzivni vrneì ovoj kvalitet se pribliùva do I klasa. O~ekuvani zagaduvawa se mo`ni so drenaà na vodite od atarot na seloto Lojane, ~ie {to naselenie kako del od agro-tehni~kite merki vo poljodelieto koristi pogolemi koli~estva na ve{ta~ki |ubriva i za{titni hemiski sredstva. Od aspekt na stepenot na zagrozenost na ìvotnata sredina i nejzinite osnovni komponenti, Kumanovskata Kotlina spa|a vo redot na pomalku zagadenite podra~ja vo zemjata, {to pred se, se dolì na strukturata na zastapenite industriski kapaciteti i stepenot na nivna iskoristenost. 2.2.3.2 Квалитет на подземни води

Овие води обично содржат калциум, магнезиум, натреиум, железо, манган и калиум. Анјоните се воглавно карбонати, хидроген-карбонати (бикарбонати), сулфати, хлориди и нитрати. Во следната табела се дадени се македонските МДК вредности за вода за пиење компарирани со оние на светската здравствена организација.


Skopje

- 28 -

Параметар единица Македонски СЗО рН 6,5-9,5 6,5-8,5 матност 2,4 5, амониум мг/л 0,1 1,5 како амоњак нитрати мг/л 10,0 50,0 како нитрат нитрити мг/л 0,005 3,0 како нитрит сулфати, мг/л 200,0 250,0 хлориди мг/л 200,0 250,0 железо мг/л 0,3 0,3 манган мг/л 0,05 0,1 хром мг/л 0,05 0,5 арсен мг/л 0,05 0,1 олово мг/л 0,05 0,1 жива мг/л 0,001 0,001 кадмиум мг/л 0,005 0,003 селен мг/л 0,01 0,01 флуор мг/л 1,5 1,5 феноли µг/л 1,0 1-10 трихлорфеноли µг/л 1,0 2-300 дихлорфеноли µг/л - 0,3-40 хлороформ µг/л 30,0 200 трихлоретилен µг/л 30,0 70 тетрахлоретилен µг/л 10,0 40 ДДТ µг/л 1,0 2 алдрин и диалдрин µг/л 0,03 0,03 линдан µг/л 3 2 2,4Д µг/л 40,0 30 хлорадин µг/л 0,03 0,02 алфа радиоактивност Бљ/л 0,11 0,01 бета радиоактивност Бљ/л 1,0 1,0 Геохемиски карактеристики и квалитет на подземни води

број испитувани бунари

река геолошко време

геологија на аквифер

геохемиски тип

А32 Челопек Алувиал песок и чакал

Калциум-бикарбонат А33 Гиновци

А34 Драгоманци

Алувиал песок и чакал

Калциум-бикарбонат

А35 Пчиња

Алувиал песок и чакал

Калциум-бикарбонат А36 Средно Коњаре

А37 Катланово

Пчиња

Дилувиал песок и чакал

Калциум-бикарбонат


Skopje

- 29 -

2.3 Ambienten vozduh Poradi toa {to trasata se nao|a vo retko naseleno podra~je, vo neposredna blizina ne se locirani postrojki koi vr{at emisija vo atmosferata i poradi prirodnata aeracija (duvaat postojano vetrovi) ambientalniot vozduh e relativno ~ist. 2.3.1 Квалитет na ambienten vozduh (гасови, прашини и сл.) Kako edinstven kontaminator na vozduhot se pojavuvaat izduvnite gasovi od vozilata koi se dviàt po magistralniot pat ~ij broj prose~no iznesuva okolu 2.000 vozila/den od koi okolu 20% pripa|aat na te{ki vozila. Poradi predhodno navedenite karakteristiki pra{inata skoro i da ne se pojavuva vo vozduhot. Za utvrduvawe na fakti~kata sostojba so kvalitetot na vozduhot izver{eni se merewa na kvalitetot na vozduhot na 4 mesta vdol` trasata i toa na osnovnite parametri CO, SO2 i NO2 koi se ispu{taat od motorite so vnatre{no sogoruvawe. Mernite mesta se odredeni do postojni lokacii kade se smeta deka e najgolema kontaminacijata na vozduhot i toa: vo seloto Tabanovce poradi ograni~uvawe na brzinata, dvete benziski pumi poradi zadrùvawe na vozilata vo mesto i preminot i priklu~ok Re~ica poradi zgolemeniot broja na vozila. Merewata se izvr{eni so digitelen instrument TESTO 300 XL pri{to rezultatite se dadeni vo tabelata {to sleduva. vo mg/m3

s. Tabanovce ssa. 2 km

benz. pumpa MAKBENZ ssa. 3 km

premin Re~ica

benz. pumpa REDOIL ssa 7 km

MDK

CO 0,0 0,1 0,5 0,1 3 SO2 0,05 0,08 0,02 0,011 0,5 NO2 0,03 0,04 0,06 0,009 0,085

Od tabelata se gleda deka koncentraciite na jaglerodniot dioksid, sulfurdioksidot i azotniot dioksid vo site ~etiri izmereni mesta se vo granicite na MDK vrednostite spored Zakonot za za{tita na vozduhot od zagaduvawe (Sl. vesnik na SRM br 20/1974). 2.4 Klima Distribucijata na zagaduva~ki materii pokraj drugoto zavisi od meteorolo{kite priliki kako {to i tie vlijaat na promenata na klimata. Emisijata i nivoto na zagaduva~kite materii se vo funkcija na slednite klimatski elementi i pojavi:

- temperaturata na vozduhot - vozdu{nite struewa - atmosferskite talozi - voda i vla`nosta na vozduhot - svetlost i insolacija

Kumanovskata kotlina go ~ini krajniot zaliv do koj se ~uvstvuvaat toplite vozdu{ni struewa od Egejskoto more po dolinata na Vardar i P~iwa i pretstavuva poseben termi~ki reon vo koj izrazito se manifestira kotlinskiot karakter vrz temperaturniot reìm. Karakteristi~ni se golemi godi{ni kolebawa na apsolutno ekstremnite temperaturi i kolebawa na srednite mese~ni temperaturi. Apsolutnoto temperaturno kolebawe iznesuva 67,10S a srednoto godi{no temperaturno kolebawe e 22,80S.


Skopje

- 30 -

Apsolutno minimalnata temperatura iznesuva -25,60S i e zabeleàna na 13-01-1985 god. Prose~niot mrazen period trae 170 dena so sreden esenski datum na 21 oktomvri i sreden proleten datum 10 april. Vegetacioniot period so sredna dnevna temperatura od 50S trae od 5-ti mart do 27-mi noemvri, a od 100S od 3-ti april do 29-ti oktomvri, pa spored toa vo ovaa kotlina postojat uslovi za o{tetuvawe na zemjodelskite kulturi od esenskite i proletnite mrazevi. Zagreanosta na po~vata vo letnite meseci uslovuva visoki temperaturi na vozduhot. Apso-lutno maksimalnata temperatura iznesuva 42,40S zabeleàna vo juli 1988 godina. Visokata vrednost na toplotniot reìm vo ovoj region se manifestira i so golema za~estenost na letni i tropski denovi so sredno godi{no 117 letni i 53 tropski dena. Temperaturnite inverzii na vozduhot se javuvaat vo site meseci od godinata a naj~esto vo zimskite, pri anticiklonalni vremenski situacii, koga vo kotlinata e najstudeno, a so viso~inata temperaturata se zgolemuva. Najniska temperatura na povr{inata na po~vata e vo januari so prose~na vrednost od 1,40S a najvisoka so 24,30S e vo juli, dopdeka godi{noto prose~no kolebawe od 22,90S. Spored navedenoto, ovie kotlini se nao|aaat pod nezna~itelno mediteransko klimatsko vlijanie i pod modificirano kontinentalno klimatsko vlijanie koi davaat specifi~na lokalna klima, strogo uslovena od kotlinskata topografija. Zna~ajni ekolo{ki reperkusii od osobenostite na temperaturniot reìm pretstavuvaat mrazniot period vo vreme na vegetacijata na rastenijata kako i visokite temperaturi so negativno vlijanie vrz fiziolo{kite funkcii na lu|eto i razvojot na rastenijata. Vo regionot prose~no pa|aat 515mm vrneì koi koli~inski i po raspored ne gi zadovoluvaat potrebite na zemjodelskite kulturi. Prose~nite godi{ni koli~ini na vrneì se dviàt od 300mm do 714mm. Najvrne`liv e maj so suma od 61mm, potoa noemvri so 52mm a najmalku vrneì ima vo avgust 30mm i juli 33mm. Po sezoni, najvrne`liva e esenta so prose~na suma od 143mm i proletta so 139mm, a najmalku vrneì ima vo leto prose~no 108mm, dodeka vo zimskata sezona koli~inite na vrneì iznesuvaat 125mm . Mese~nite sumi na vrneì prose~no se najmali vo avgust so minimum 1,8mm a najvisoki zabeleàni vo maj so 125mm. Od vkupniot prose~en broj na vrne`livi denovi samo 17% se vrneì od sneg ograni~eni prete`no na trite zimski meseci a prose~niot godi{en broj na denovi so sneèn pokriva~ iznesuva 25. Su{nite periodi se javuvaat prose~no 13 pati vo godinata i toa naj~esto vo leto i esen so 56% i 44% vo zima i prolet. Najdolgotraen su{en period iznesuva 80 denovi zabeleàn vo 1961 godina vo periodot leto-esen. Prose~noto godi{no traewe na son~evoto zra~ewe vo ovie dve kotlini iznesuva 2102 ~asovi ili sredno 6 ~asovi dnevno, so maksimum vo juli, 10 ~asovi dnevno, i minimum vo dekemvri so samo 2 ~asa dnevno. Prose~nata godi{na obla~nost iznesuva 5,5 desetini, naJgolema vo januari prose~no 7,4 a najmala obla~nost vo avgust prose~no 3,1. Prose~no godi{no se zabeleàni 105 tmurni denovi a samo 69 vedri dena {to ukaùva na zgolemenata obla~nost na ovaa kotlina. So najgolema relativna vla`nost se odlikuvaat mesecite noemvri, dekemvri i januari so 82-84% a so najmala relativna vla`nostjuli i avgust so prose~no 57%. Maglata se javuva od oktomvri do mart. Prose~no godi{no se javuvaat 27 denovi so magla, a zabeleàni se godini so 6 do 54 dena so pojava na magla. Prose~no godi{no ovde se javuvaat denovi so pojava na slana vo ranite utrinski ~asovi i toa od septemvri zaklu~no so maj, so maksimum vo dekemvri prose~no 11,6 dena. Vo ovoj region kako i vo drugite podra~ja na na{ata zemja vo prose~noto pove}egodi{no struewe na vozduhot najza~esteni se pravcite na vetrovite od severniot i ju`niot kvadrant


Skopje

- 31 -

Dominanten veter e severniot veter so prose~na godi{na za~estenost od 331%0 so prose~na brzina godi{no od 3,1 m/sek i maksimalna brzina od 26,4 m/sek. Severozapadniot veter e vtor po za~estenost, prose~no godi{no 105%0 , prose~na godi{na brzina od 1,8m/sek i maksimalna brzina do 18,9 m/sek. Zapadniot veter duva so mala za~estenost od 13%0 i sredna godi{na brzina od 1,7m/sek.. Jugoisto~niot veter e naj~est vo maj,dekemvri i januari so prose~na brzina od 2m/sek a isto~niot veter naj~esto duva vo prolet i leto so brzina do 2,5m/sek. Najgolema za~estenost na ti{inite, na denovite bez veter,e zabeleàno od oktomvri do januari so 5200/00, a najvetroviti se proletnite meseci i juli so ti{ini od 328-3470/00. Podra~jeto na predmetnata lokacija se odlikuva so zgolemena prirodna ventilacija koja deluva kako pozitiven ekolo{ki faktor vo pro~istuvawe na atmosferata. Poradi navedeniot reìm na vetrovite i visokite prose~ni temperaturi na vozduhot i smalenite vrneì od druga strana zabeleàni se zna~itelni vrednosti na isparuvawe od slobodna vodena povr{ina. Toa iznesuva prose~no 962mm od 1m2 godi{no a vo vegetacijata iznesuva 852mm ili 89% od vkupnoto godi{no potencijalno isparuvawe. Spored toa jasna e potrebata od kompenzacija na deficitot so voda na zemjodelskite kulturiso cel da se dobijat zagarantirano visoki prinosi. 2.5 Procesi Физичкогеографските карактеристики се одговорни за настанување на одреден број на процеси што можат негативно да стапат во интеракција со новопредвидениот објект, како во текот на изградбата, така и за време на експлоатацијата. 2.5.1 Poplavi Relativno maloto po povr{ina slivno podra~je na Tabanova~ka reka, negoviot ramninsko-ridski karakter i geolo{kiot sostav na tloto i pri ekstremno visoki porojni vrneì, ne pogoduvaat na formirawe na porojni tekovi. Ottuka poplavite se retka pojava, so isklu~ok na golemi 50-godi{ni vodi, koi go plavat tesniot krajre~en pojas. 2.5.2 Erozija Podra~jeto se karakterizira so nisok stepen na erodibilnost (IV kategorija), koj e usloven od geolo{kiot sostav, naklonot na terenot i vidot i koli~estvata na vrneìte (508mm prose~no godi{no, so prose~en maksimum vo maj i prose~en minimum vo avgust). Na terenot ne se registrirani izraziti porojni tekovi. 2.5.2.1 Водопропустливост

Povr{inskite po~veni sloevi na ridskite tereni zastapeni na lokacijata se karakteriziraat so relativno mala vodopropustlivost, ~ij {to koefeicient na filtracija iznesuva 10-7-10-3 sm/sek. 2.5.3 Geomehani~ki karakteristiki Spored geo-mehani~kite karakteristiki na stenskite masi, nosivosta na tloto se dviì od 2,0-3,0 kg/sm2, {to prestavuva povolna sredina za gradba na liniska infrastruktura i grade`ni objekti so sredna viso~ina (od 4-6 spratni viso~ini).


Skopje

- 32 -

Pesoklivo-glinovitiot sostav, koeficientot na filtracijata i ìlavosta ja opredeluvaat stislivosta na po~vata vo sredni vrednosti, {to ovozmuùva primena na voobi~aeni tehni~ko-tehnolo{ki re{enija pri realizacijata na grade`nite objekti. Nadmorskata viso~ina (највисока кота 490 mnv), otvorenosta na prostorot, претежно jugozapadnata ekspozicija i dolgotrajnata insolacija na terenot ovozmoùvaat kratko zadrùvawe na mraznite uslovi, koi se javuvaat vo periodot od dekemvri do sredinata na mart, so prose~en broj na denovi vo godinata so pojava na temperaturi pod nulata od 82 dena. Isto taka e relativno nizok brojot na denovite so pojava na sne`ni vrneì, koj prose~no godi{no iznesuva samo 20 dena. Pojavata na maliot broj na denovi so maksimalna temperatura pomala od nulata (11 denovi vo godinata) i visokiot procent na oson~enost vo zimskiot period od godinata (preku 450 son~evi ~asovi) i relativno niskata obla~nost (6-6,5 desetini) onevozmoùvaat pojava na podlabok mrazen sloj, {to doveduva do negovo brzo stopuvawe. Od tie pri~ini pojavata na mrazot ne predizvikuva poizraziti erozivni procesi kaj po~vata, stenskite masi i ne se odrazuva destruktivno vrz grade`nite materijali. 2.5.4 Stabilnost na kosini (klizi{ta) Terenite se karakteriziraat so blagi nakloni do 5o i ne se registrirani pojavi na svle~i{ta, taka {to padinskite strani vo geolo{ka smisla se stabilni. 2.5.5 Seizmika Prostorot geo-tektonski pripa|a na Vardarskata zona, formiran so alpskata orogeneza, a sedimentacijata na strukturite e formirana vo ezerskata faza na pliocenot. Spored iznesenite inìnersko-geolo{ki karakteristiki, terenot e izgraden od steni so postojani fizi~ko-mehani~ki svojstva, koi vo sporedba so vekot na objektot ne podleàt na bitni izmeni pod vlijanie na nadvore{nite faktori, nitu pri deluvaweto na ~ovekot. Spored dosega{nite seizmolo{ki pojavi terenot e kategoriziran so intenzitet na seizmi~nost do 8o (maksimalno o~ekuvani intenziteti). Zaradi toa lokalitetot se katakterizira so sizmi~ki nepovolni inìnersko-geolo{ki uslovi i se smeta za seizmi~ki ~uvstvitelna sredina. 2.6 Biolo{ki karakteristiki Spored klimatsko-vegetacisko-po~venite karakteristiki, lokalitetot pripa|a na zonata na dabovite {umi, poto~no na dabot blagun, koja se karakterizira so modificirani sub-meditreranski klimatski odliki. Zastapena klimazonalna vegetacija na ovie podra~ja e Coccifero-Carpinetum orientalis, vo koja se javuvaat kserofilni i termofilni vidovi, {to e vo tesna vrska so opi{anite klimatski uslovi. Poradi dolgotrajnite letni su{i, mezofilnata komponenta vo floristi~kiot sostav re~isi e sosema eleminirana. Ovaa klimazonalna asocijacija ja karakterizira pojavata na zimzelanata vegetacija, kakva {to e na prnarot. Taa se javuva vo razli~ni degradacioni stadiumi, no naj~esto vo vid na psevdomakii, koi se razlikuvaat od mediteranskite vistinski makii po izobilstvoto na listopadni drvja i grmu{ki. Ovie na{i psevdomakii se karakteriziraat so zimzeleni tvrdolisni drvni vidovi (vo prv red prnarot i gripata), a od listopadnite dabot blagun i beliot gaber 2.6.1 Flora Vertikalniot raspored na vegetaciskiot pojas e opredeln od slednite vidovi:

- vo najvisokite katovi e zastapen dabot blagun, so povremena pojava na dabot prnar


Skopje

- 33 -

- vo poniskiot kat relativno gusto rastat beliot gaber, prnarot, gripata i mnogu drugi vidovi grmu{ki - prizemnite rastenija se javuvaat so svoite poistaknati prestavnici наведени подолу:

Poradi intenzivnoto koristewe na prostorite za zemjodelsko proizvodstvo: nivi, ovo{tarnici, lozja i livadi, minimalna e zastapenosta na vidovite na dive~. Isklu~ok pravi mo~urlivoto podra~je, kade so odrùvaweto na povr{inskite vodi vo pogolem period od godinata ovozmoùva razvoj na barskata fauna. Ovaa zaednica e termofilna i kserofilna i na sekade gi poseduva osnovnite karakteristiki i ima svoevidna fizionomija i ekologija. Pozna~ajni vidovi vo nejziniot sostav se slednite: Quercus pubescens Fraxninus ornus Cornus mas Silene viridiflora Cyclamen neapolitanum Ranunculus psilostashys Syphytum bulbosum Tamus comunis Carpinus orientalis Acer monspessulanum Evoymus verucosa Iris sintenisii Lithospermum purpureo coeruleum Saxifraga buldifera Geranium sanguineum i dr. Navedenite podatoci za strukturata na vegetacijata se od bitno zna~ewe pri procenkata na eventualnite vlijanija zaradi mo`nosta za uni{tuvawa na retki ili zagrozeni i endemi~ni vidovi za vreme na zemjanite raboti. 2.6.2 Фауна Po{irokoto podra~je e pogodno za razvoj na skakulci, vodozemci (vo dolinite na vodotecite), vleka~i i pomal broj na cica~i. Od perduvestiot dive~ vo prirodni uslovi se sretnuvaat: divi gulabi (obi~en gulab i gulab dupkar), grlica, gugutka, {trk, sokoli, vrani, sojki i stra~ki. Prisustvoto na ornitofaunata po trasata e mnogu zna~ajno, zaradi nivnoto u~estvo vo sinxirot na ishranata i uni{tuvaweto na brojnite {tetnici {to gi napa|aat agro-kulturite. 2.7 Kulturni faktori Socio-ekonomskite uslovi na podra~jeto se karakteriziraat so zastapenost na relativno mala gustina na naselenost; населението stopanisuva prete`no vo primarniot sektor, na individualni parceli. Kvalitetot na po~vata ima potencijal za visoka produkcija (prva i pogolem del od trasata minuva niz vtora katastarska klasa na zemji{te), me|utoa nedostigot malata golemina na privatnite parceli, rascepkanosta na zemji{teto uslovuvaat produkcija pomala od optimalnata {to ja dava potencijalot na kvalitetot na po~vata. Nepovolna e kvalifikacionata struktura na naselenieto, kade {to dominira populacijata so osnovno obrazovanie; vozrasnata i polovata struktura se uramnoteèni, {to ukaùva na toa deka


Skopje

- 34 -

naselbite vo podra~jeto pokraj varijantite na trasata ìveat i nema negativni migracioni procesi, {to se dolì vo golema merka na blizinata na Kumanovo, vo koe se zadovoluvaat golem del od potrebite na naselenieto (vrabotuvawe, snabduvawe, obrazovanie, kultura i sl.). Golem del od naselenieto raboti vo Kumanovo. Vodosnabduvaweto na grani~niot premin Tabanovce (site sodrìni i objekti) e re{eno preku zafa}awe na podzemni vodi od bunari, vo blizinata na èlezni~kata stanica Tabanovce i napu{tenoto jalovi{te na hromna ruda od rudnikot Lojane. Cevkovodot e so presek -f 5/4 i gi zadovoluva minimalnite potrebi za sanitarni vodi. 2.7.1 Користење на земјиште

Во структурата на користењето на земјиштето доминира земјоделското земјиште, населбите со придружни јавни функции од терцијарен карактер, агроиндустрија (свињарска фарма) и друга супраструктура од услугите и дејностите. Населените места се урбанизираат согласно изготвена урбанистичка документација што се планира и спроведува од страна на општината Куманово. 3.4.6.1 Шумарство Долж трасата се застапени деградирани шунски заедници на сосема ограничено пространство од левата страна на река Коњарска, во близина на село Табановце. Земјиштето е во привана сопственост, така што гранкатата шумарство нема услови да се развие на ниво на поширок државен интерес. Ограничените површини под деградирани шуми не се уредени, а се спкнтано населени од видови и заедници како дел од крајбрежната вегетација. 3.4.6.2 Населени места На локацијата се организирани неколку населени места главно развиени во низинскиот дел што претставува поширок коридир на трасата.

Населени места

Vkupno naselenie

Doma}instvaStanovi (site vidovi ìveali{ta)

Gorno Koware 1136 299 373

Dolno Koware 1286 354 415

Re~ica 557 163 208

Tabanovce 910 249 340

Vkupno

Ekonomski aktivni

sé

lica koi

vr{at

zanimawe

lica koi

ne vr{at

zanimawe

Ekonomski neaktivni

GORNO KOWARE

se 869 376 159 217 493

maì 439 255 126 129 184

èni 430 121 33 88 309

DOLNO KOWARE


Skopje

- 35 -

se 1025 545 300 245 480

maì 527 339 199 140 188

èni 498 206 101 105 292

REÎCA

se 462 250 99 151 212

maì 238 159 82 77 79

èni 224 91 17 74 133

TABANOVCE

se 711 229 116 113 482

maì 360 163 92 71 197

èni 351 66 24 42 285 Од претходната табела се гледа неповолната економска структура на населението во коридирит на трасата.

Ocena na vlijanija vrz ìvotnata sredina Avtopat Tabanovce-Kumanovo RI Opusproekt Skopje

- 36 -

3.4.6.3 Социо-економски индикатори

Vkupno naselenie

^lenovi na zakono-davni tela, dràvni funkcioneri,

rakovodni dràvni

slu`benici, diplo-mati i

direktori

Stru~waci i nau~nici

Tehni~ari i srodni

zanimawa

Slu`be-nici

Rabotnici vo uslu`ni dejnosti, vo prodavnici i na pazarni

proda`bi

Stru~ni rabotnici vo zemjodelstvo, lov, {umar-

stvo i ribarstvo

Zanimawa za neindu-

striski na~in na rabota vo proizvod-

stvoto

Rakuva~i i sostavuva~i na ma{ini i

postrojki

Elemen-tarni

zanimawa

Vooruèni sili

Nepoznato zanimawe

Gorno Koware 159 6 7 8 3 23 4 46 29 29 4 -

maì 126 5 4 6 3 17 4 41 21 21 4 -

èni 33 1 3 2 - 6 - 5 8 8 - -

Dolno

Koware 300 4 14 24 16 40 2 70 59 62 9 -

maì 199 4 8 15 10 23 - 57 44 29 9 -

èni 101 - 6 9 6 17 2 13 15 33 - -

Re~ica 99 2 - 5 1 15 26 14 15 16 5 -

maì 82 1 - 3 1 12 23 12 14 11 5 -

èni 17 1 - 2 - 3 3 2 1 5 - -

Tabanovce 116 4 4 15 5 17 9 22 17 22 1 -

maì 92 4 3 8 3 12 7 20 15 19 1 - èni 24 - 1 7 2 5 2 2 2 3 - -


- 37 -

Vkupno naselenie

^lenovi na zakono-davni

tela, dràvni

funkcioneri, rakovodni dràvni

slu`benici, diplo-mati i

direktori

Stru~waci i nau~nici

Tehni~ari i srodni

zanimawa

Slu`be-nici

Rabotnici vo uslu`ni dejnosti,

vo prodav-nici i na pazarni

proda`bi

Stru~ni rabotnici vo zemjodelstvo, lov, {umar-

stvo i ribarstvo

Zanimawa za

neindu-striski na~in na rabota vo proizvod-

stvoto

Rakuva~i i sostavuva~i na ma{ini i

postrojki

Elemen-tarni

zanimawa

Vooruèni sili

Nepoznato zanimawe

GORNO KOWARE

se 159 6 7 8 3 23 4 46 29 29 4 0

maì 126 5 4 6 3 17 4 41 21 21 4 0

èni 33 1 3 2 0 6 0 5 8 8 0 0

DOLNO KOWARE

se 300 4 14 24 16 40 2 70 59 62 9 0

maì 199 4 8 15 10 23 0 57 44 29 9 0

èni 101 0 6 9 6 17 2 13 15 33 0 0

REÎCA

se 99 2 0 5 1 15 26 14 15 16 5 0

maì 82 1 0 3 1 12 23 12 14 11 5 0

èni 17 1 0 2 0 3 3 2 1 5 0 0

TABANOVCE

se 116 4 4 15 5 17 9 22 17 22 1 0

maì 92 4 3 8 3 12 7 20 15 19 1 0

èni 24 0 1 7 2 5 2 2 2 3 0 0


Skopje

- 38 -

2.7.2 Рекреација Освен долината на река Коњарска покрај чиј што брег се изградени одреден број на индивидуални куќи за секундарно домување, не се застапени позначајни излетнички места и атрактивни локалитети. Доколку се вложува во одредена супраструктура заради остварување на одреден капацитет на туристичко сместување, можно е да се активира оваа економска гранка, со оглед на близината до граничниот премин. 3.4.6.1 Квалитет на култивиран пејсаж Branovidniot rid~est teren, bez izrazena vertikalna dominanta, koristeweto na zemji{teto za zemjodelska namena, otsustvoto na pogolemi kompleksi na {umi (drvenestata vegetacija e grupirana vo pomali zaednici pokraj re~nite i porojnite tekovi), ne prestavuva pejsa` so osobeni vrednosti. Edinstvena poenta na predelot prestavuva krajre~niot pejsa`, ~ij {to ekosistem treba da bide revitaliziran, poradi negovata zagrozenost od naru{eniot kvalitet na vodata na rekata. Kvalitetot na eden pejsa` moè da pomogne vo sozdavaweto na ekonomski dejnosti ili da go pottikne nivnoto sozdavawe, osobeno na poleto na rekreacijata ili turizmot, ili koga se prevzemaat merki za da se privle~at aktivnosti vo odreden region. Osobeno se atraktivni i privlekuvaat interes ruralnite, planinskite i krajbre`nite podra~ja. Interesot se zgolemuva vo zavisnost od kvalitetot i so~uvanosta na pejsaòt i vo taa nasoka treba da se dviì odr`livoto upravuvawe na pejsaìte. 3.4.6.2 Историски и археолошки подрачја и објекти

Nedvi`ni spomenici na kulturata spored Zavodot za za{tita na kulturno-istoriskoto nasledstvo na Republika Makedonija se slednite:

− registrirani spomenici na kulturata − evidentirani spomenici na kulturata − arheolo{ki lokaliteti-site nao|ali{ta, ili bilo koi tragovi na ~ovekovata

egzistencija, koi svedo~at za epohite i civilizaciite, za koi iskopuvawata ili otkritijata se glaven izvor na nau~ni informacii

− spomeni~ki graditelski celini-naselbi ili arhitektonski kompleksi, odnosno podra~ja koi, kako izgraden prostor, imaat posebno kulturno zna~ewe, a koi se za{tituvaat, i vklu~uvaat vo sovremeniot razvoj, vo obem koj toa go ovozmoùva karakteroto na za{titata

− poedine~ni (arhitektonski spomenici)-arhitektonski dela od posebno kulturno zna~ewe, so nivnata za{titena neposredna okolina, ili lokacija {to im pripa|a, koi se za{tituvaat za da se za{titi nivnata izvornost i da se obezbedi nivna soodvetna konzervacija, restavracija i revitalizacija.

Na potesnata lokacija na rasprostorawe na trasata na novopredvideniot avtopat se zastapeni slednite arheolo{ki lokaliteti:

- Arheolo{kiot lokalitet "Nad padina" od praistorijata - Arheolo{ki lokalitet "Padali{te" od praistorijata - Arheolo{kiot lokalitet "Baìne", od rimskiot period - Arheolo{kiot lokalitet "Micinski vodenici" od sredniot vek - Arheolo{ki lokalitet "Crkvi{te" od sredniot vek - Arheolo{ki loklaitet "Xabinka-Ani{ta"-docen sreden vek - Koxa Mehmed bej xamija, od XVII vek


Skopje

- 39 -

Na samata lokacija ne e zastapen pozna~aen zrheolo{ki lokalitet, so isklu~ok na Koxa Mehmed bej xamijata, koja se nao|a vo blizinata, vo krajbre`niot pojas na Коњарска reka, na okolu 1 km. od ju`nata granica na граничниот премин Табановце. Taa prestavuva napu{ten objekt, za koj e potrebno da se prevzemat merki za nejzina revitalizacija i restavracija, vo slu~aj da Zavodot za za{tita na kulturno-istoriskite spomenici oceni deka objektot e interesen za po{irokata javnost. Stanuva zbor samo za lokaliteti, ~ie {to zna~ewe ne e od nacionalno, tuku e lokalno-do regionalno. Sepak, kulturata na eden narod se prou~uva i afirmira vo po{iroki ramki preku nejzinite svedo{tva, dodeka sekoj od ovie lokaliteti moè da bide atrakcija od turisti~ko zna~ewe. Vo toj kontekst, pri vodeweto na trasata, nejzinata izgradba i vo eksploatacionite uslovi, tretmanot na ovie objekti treba da bide vo soglasnost so propi{ani standardi od stranata na nadle`niot Zavod. 2.7.3 Културен статус 2.8 Postojna infrastruktura na lokacijata Kaj seloto Tabanovce postojata avtobuski stojali{ta vo dvata pravci i neasfaltirani izlezi od magistralata koi ponatamu se razgranuvaat po maalata od seloto, no pritoa ne e dozvoleno presekuvawe na istata. Za premin na me{tanite so avtomobil ili zemjodelska mehanizacija od ednata strana na seloto na drugata se koristi preminot pod magistralata koj e so namena za odveduvawe na atmosferskite vodi kon rekata Bawka (Kowarka). Kaj mesnosta Re~ica postoi klu~ka so nadvoznik za vlez i izlez na magistralata i toa pretstavuva edinstvenoto asfaltirano presekuvawe na delnicata. Na mnogu mesta od delnicata postojat pateki koi se vsu{nost za vlez vo oranicite na zemjodelskata mehanizacija traktori, kombajni i dr. Paralelno se magistralata se protega stariot pat Kumanovo Vrawe koj e vo funkcija i gi povrzuva selata od desnata strana na magistralata od Kumanovo prema Republika Srbija. 2.8.1 Transportna mreà Po{irokoto podra~je e pokrieno so razviena mreà lokalni pati{ta, dodeka na samata lokacija minuva delnicata na me|unarodniot paten pravec E-75, {to se poklopuva so разгледуваниот magistralniot paten pravec M. Isto~no i zapadno od lokalitetot vodat zemjani kolski pati{ta, koi gi povrzuvaat sosednite naselbi. @eleznicata minuva paralelno so lokalitetot, na promenlivo rastojanie vo pravec kon jug. Lokalnata patna mreà ne smee da se naru{uva, nitu pak da se sozdavaat barieri pri povrzuvaweto na naselenite mesta, zaradi {to }e se realiziraat соодветни патни поврзувања. Od svoja strana za realizacijata na nadvoznicite }e bide potrebno nasiipuvawe, ili izvedba na podvoznici za delovite od novoprdvidenata trasa vo nasip, so odredeni {tetni vlijanija vrz sredinata (novi potrebni koli~estva na zemjen materijal, izveduvawe na betonski raboti). Izbrojani i predvideni vozila od 1999 do 2025 god. na delnicata Tabanovce - Kumanovo

godina lesni vozila

prose~no/den

te{ki vozila

prose~no/den

vkupno vozila

prose~no/den

1999 1444 400 1844

2000 1520 421 1941

2001 1087 392 1479


Skopje

- 40 -

godina lesni vozila

prose~no/den

te{ki vozila

prose~no/den

vkupno vozila

prose~no/den

2002 913 330 1243

2006 2280 631 2911 2010 2327 788 3115 2015 3380 980 4360 2025 5080 1470 6550

2.8.2 Upravuvawe so cvrst otpad Produkcijata na cvrstiot otpad se procenuva na 160 kg/год/ìtel za ruralni sredini. Golem del od produciraniot otpad prestavuva organski biodegradibilen otpad, {to najverojatno naseleniieto go koristi na zemjodelskite povr{ini, za hrana na doma{nite ìvotni i sl. taka {to vistinskite koli~estva na cvrst otpad vo ovie sela, ~ie {to naselenie isklu~ivo ìvee od poljodelsko proizvodstvo i sto~arstvo, se zna~itelno pomali. Cvrstiot otpad {to }e se javi od realizacijata na avtopatot - vo tekot na izgradbata i podocna, vo eksploatacionata faza, }e gi nadminuva ovie koli~estva i }e bide potrebno problemite {to }e se javat so cvrstiot otpad da bidat re{avani so mnogu vnimanie. Problem }e prestavuva organizacijata na sistemot za sobirawe i transport na ottpadot, zaradi toa {to soodveten sisem ne postoi, osven za gradskite naselbi vo Republikata. Evakuacijata na cvrstiot otpad po trasata na avtopatot }e treba da bide re{avan integralno, so evakuacijata na otpadot od naselbite, zemaj}i gi i mo`nostite za reciklaà na odredeni delovi od otpadot, koi bi moèle da bidat odvezuvani na Drisla, otkoga }e se realizira nejzinata vtora faza (reciklaàta i objektite za reciklaà). 2.8.3 Vodostopanska infrastruktura Podra~jeto se karakterizira so релативно mala izda{nost na podzemnite vodi osven vo neposredna blizina na koritoto na rekata Kowarska, taka {to naseelenieto se vodosnabduva od kopani i dup~eni bunari, ~ija {to dlabo~ina varira okolu 1-4m. vo aluvionot na Kowarska reka, od 6-10 vo nizinskite delovi vo po~etniot del od trasata и 15-20 vo ридестите подрачја. Realizacijata na avtopatot }e povle~e povisoki frekfencii i protok na lu|e i stoka, taka {to zadolìtelno }e treba da se re{ava problemot so vodosnabduvaweto na naselenite mesta vo blizinata na trasata, zaradi podobruvaweto na kvalitetot na ìveeweto, kako i zaradi sozdavawe na uslovi za nepre~ena izgradba na patot (potreba od novi koli~estva na voda za oddelni delovi od tehnologijata na izgradba), kako i za natamo{na realizacija na objekti od terciernata dejnost (zaradi podobreni komunikacioni usluvi mo`no e da se zgolemi interesot za finansirawe vo stopanski objekti na sopstveni zemodelski parceli, realizacija na uslu`ni objekti, moteli, restorani i objekti od druga namena). Postojnite uslovi so vodosnabduvaweto ne ovozmoùvaat zadovoluvawe na potrebi za objekti so pogolem kapacitet (industrija, stoopanstvo i nestopanstvo). Od druga strana i taka siroma{nite vodeni rezervi, kako na povr{inska, taka i na podzemmna voda prestavuvaat povredlivo prirodno bogatstvo, ~ie so~uvuvawe e eden od prioritetite pri primenata na soodvetni merki za za{tita. Vo naselenite mesta ne postoi realizirana kanalizaciona mreà, taka {to otpadnite vodi se odveduvaat vo septici. Postojat ostatoci od stara turska kanalizacija, {to ja koristat postarite objekti. Se raboti sepak za zastapen visok procent na stanben substandard i potrebno e {to poskoro napu{tawe na ovoj na~in na ispu{taweto na otpadnite vodi. Okolnosta {to gustinata na naselenosta za ova podra~je e pod 100 ìiteli na kilometar kvadraten, ja namaluva dimenzijata na zagrozenosta na kvalitetot na podzemnite vodi od ovoj na~in na re{avaweto na otpadnite vodi. Sepak, so realizacijata na avtopatot i so zgolemuvaweto na frekfenijata na vozilata na ova podra~je, kako direktna zagrozenost na


Skopje

- 41 -

kvalitetot na podzemnite vodi }e se smeta ispiraweto na atmosferskite ispirni vodi od kolovoznata povr{ina. Isto taka lociraweto i izgradbata na objekti od uslu`nite dejnosti {to }e bide potrebno za opsluùvawe na korisnicite na avtopatot }e otvori problemi so evakuacija na otpadnite vodi, zaradi nepostoewe na kanalska mreà. Se prepora~uva ovie objekti da se lociraat vo blizinata na naselenite mesta, otkako vo istite }e bide izvedena kanalizaciona mreà i druga neophodna vodostopanska infrastruktura. Za potrebite na izgradbata, za oddelni tehnolo{ki procesi i fazi }e bidat potrebni odredeni koli~estva na voda. Faktot {to po tekot na trasata ne se zastapeni naseleni mesta vo koi ima realizirana vodovodna mreà prestavuva ograni~uvawe pri re{avaweto na problemite so opredeluvaweto na novi izvornici za vodosnabduvawe. Vo postojniite uslovi zastapeni na podra~jeto, koe e relativno siroma{no so voda (nema zastapeno izvori so dovolna izda{nost), }e bide potrebno da se transportira voda za vreme na izgradbata so ciisterni od Kumanovo i Skopje, odnosno da se napravat novi vodozafati, preku kopani ili dup~eni bunari (za potrebite na izgradbata na novi objekti do visokogradbata). Aluvionot na Kowarska reka e edinstvenata sredina so pogolema izda{nost. 2.8.4 Elektri~na mreà Na postojnata trasa na magistralniot paten pravec ne se zastapeni sodrìni i objekti koi imaat zgolemeni potrebi od energija. So realizacijata na avtopatot, vo tekot na izgradbata, a potoa i pri eksploatacijata, }e se zgolemat ovie potrebi. Del od potrebite bi se zadovolile so koristewe na elektri~na energija, za eden del }e bide potrebno da se obezbedi soodvetno gorivo (pred se te~no, za potrebite na tehnologijata na izgradbata na avtopatot i odrùvaweto na grade`nata mehanizacija). Na jug od граничниот премин postoi 110 kV dalnovod za prenos na elektri~na energija. Ke bide potrebna izvedba na soodveten broj trafostanici za zadovoluvawe na novonastanatite potrebi, pred se za osvetluvawe na trasata, kako i za eventualno napojuvawe na uredite za pre~istuvawe na atmosferskiote otpadni vodi (dokolku za toa ima potreba), kako i za novopredvidenite sodrìni i uslu`ni objekti pokraj avtopatot. Pri intenziviraweto na razvojot na podra~jeto i implementacijata na novi sodrìni pokraj avtopatot, moè da se smeta na zemen gas, kako obnovliv izvor na energija, za {to postojat uslovi vo коридорот на трасата, kade {to minuva gasovodot od Republika Bugarija, realiziran do Skopje.


Skopje

- 42 -

3 VLIJANIJA VRZ @IVOTNATA SREDINA 3.1 Најчести влијанија од изградба и експлоатација на автопати Vodeweto na trasata bez somnenie pretstavuva golem predizvik za proektantot ako nastojuva da primeni elementi koi }e gi zadovojat parametrite vo proektiraweto, a pritoa da go so~uva prirodniot ambient odnosno pejsa`. Iaku kako golem nedostatok se ceni otstranuvawe na {umata i vegetacijata zaradi zadovoluvawe na tehni~kite elementi pri proektirawe na patot. Vo po~etokot na izgradbata se zanemaruvaat mali pat~iwa, vremeni vodoteci, a sekoe koristewe na materijali osven definiranite vo proektot }e zna~i naru{uvawe na prirodniot odnos so vlijanija vrz morfo-estetskite karakteristiki. Najgolem broj propusti i slabosti se manifestiraat pri oblikuvaweto na trupot na patot (useci, zaseci i nasip), bidej}i ovie povr{ini nepravilno i nedovolno se obrabotuvaat. Zatrevuvawe na povr{inite, sadewe na grmu{ki i drva naj~esto izostanuvaat ili se primenuvaat neadekvatno. Proektiranite pozajmi{ta i lokacii na deponiite naj~esto postanuvaat mesta za smet. Pri odreduvawe na lokalitetite za ovie nameni doa|a do mnogu brzo usoglasuvawe na relacija proektant-izveduva~ ili definitivno ne se po~ituvaat prethodnite dogovori. Pri ocenka na kategoriite na zemji{ta na pozajmi{tata ponekoga{ se davaat pogre{ni ocenki kako vo kategorijata taka i vo obemot na eksploatacijata, a prakti~no nikoga{ ne se vr{i rekultivacija na tie lokaliteti. Kamenolomite koi se podignuvaat neposredno do soobra}ajnicata za vreme na izgradbata moèbi ne pretstavuvaat pogolema opasnost bidej}i samata gradba na odredeni delnici pretstavuva potencijalna opasnost i zagrozuvawe na ìvotnata sredina. Najgolema i vistinska opasnost od kamenolomite pretstavuvaat tie koi ostanuvaat aktivni po pu{taweto na patot vo eksploatacija a pritoa ne se ekolo{ki obezbedeni. Izveduvaweto na rabotite predizvikuva poremetuvawa vo okolinata zaradi bu~avata od minirawe i grade`nite ma{ini, produkcija na pra{ina, uni{tuvawe na zemji{teto, {umite zatrupuvawe na re~ni korita, ezera i sli~no. Geotehni~kiot eko-rizik koj e najprisuten pri izgradbata na patot e del od op{tiot rizik i zada~ata na geotehni~kite istraùvawa e da se kvantificira negoviot del vo op{tiot rizik, za da se kvantificira negovoto prifatlivo nivo. No bidej}i op{tiot rizik pri izgradbata na patot ne e definiran kvantitativno ( kolkavi zagaduvawa ili degradacii se dozvoleni ), zatoa i geotehni~kiot rizik nemoè da se izrazi kvantitativno, no zatoa pak bi moèle hazardite koi podrazbiraat mo`nost na izloùvawe na nepovolni vlijanija koja moè da dovede do {teta odnosno rizik. So izgradbata na pati{tata naj~esto se pojavuvaat slednite vidovi na promena na prirodnata sredina na kawonot-kako geotehni~ki hazard: − promena na morfolo{kite svojstva − procesi na povr{insko raspa|awe, odronuvawe, promena na erozivnite procesi i dr. − mo`na promena na reìmot na podzemnite vodi i povr{inskoto istekuvawe na vodite − mo`nost za pogolemi zagaduvawa na geolo{kata sredia poradi havarii pri transport na

{tetni materii i permanentni mikro zagaduvawa − posredni promeni na geolo{kata sredina poradi promenite vo biodiverzitetot, mik-

roklimatskite poremetuvawa i drugo 3.2 Европски барања за спроведување на оцена на влијанија Postapkata za opredeluvawe na obemot i zna~eweto na vlijanijata vrz ìvotnata sredina od instaliraweto na objekti {to so emisii vo mediumite pridonesuvaat za promeni vo


Skopje

- 43 -

ekosistemot e definirana so Direktivata 97/11/EC. Ovaa postapka se sostoi od pribirawe, analiza i prezentirawe na informacii za lokacijata i karakterot na instalacijata, so cel opredeluvawe na vidot i obemot na pretpostavenite vlijanija vrz ìvotnata sredina. Vrz osnova na prethodno elaboriranite informacii za sostojbata na ìvotnata sredina na lokacijata i tehnologijata na proizvodstvo na biodizel izrabotena e analiti~na procenka na globalnite vlijanija koristej}i gi upatstvata poso~eni od Unijata, a so cel nosewe na odluka za ili protiv otpo~nuvawe na investicijata povrzana so realizacijata na planiraniot objekt. Pra{awa koi treba da se zemat

vo predvid:

Da/Ne (Kratok opis) Dali ova }e ima zna~ajno

vlijanie? Da/Ne Zo{to?

1. Dali izgradbata na objektot,

}e predizvika fizi~ki promeni

pri lokalitetot (topografija,

iskoristuvawe na zemji{teto,

promena vo vodnite tela itn.)?

Da.

Vo izgradbata na delnicata od

avtopatot }e se izvr{at intervencii

taka {to }e se vidoizmeni

topografijata i hidrolo{kiot reìm

(regulirawe na koritoto na reka

Kowarka).

Nema negativni vlijanija.

]e se izvr{i regulacija na

vodotekot i opasnosta od

izlivawe na reka Kowarka.

2. Dali pri izgradbata na

objektot }e se koristat prirodni

resursi kako po~va, voda,

materijali ili energija, a

osobeno neobnovlivi i/ili retki

resursi?

Da.

Povr{inata na zafatenata lokacija e

so delumno zafa}awe na zemjodelsko

zemji{te, no ne se koristat

neobnovlivi nitu retki resursi;

potro{uva~kata na voda e minimalna.

Nema negativni vlijanija.

3. Dali izgradbata i

funkcioniraweto na objektot }e

podrazbira koristewe,

skladirawe, transport,

rakuvawe ili proizvodstvo na

materijali koi bi moèle da

bidat {tetni po ~ovekovoto

zdravje ili ìvotnata sredina?

Da.

Opisot na materijalite {to se

koristat vo procesot e detalno

razraboten.

Da.

So vnimatelna manipulacija

soglasno proektnata dekumentacija

ovie vlijanija moàt da se svedat

na minimum.

4. Dali objektot }e proizveduva

cvrst otpad pri izgradba,

funkcionirawe ili stopirawe

na pogonot?

Da.

Del od otpadot {to }e se pojavi pri

izgradba na delnicata ima karakter na

{ut i istiot }e bide odloèn na

predvidena lokacija za istiot.

Da

Koli~estvata se mali, taka {to

pri pravilno postapuvawe ovie

vlijanija se sveduvaat na minimum.

5. Dali objektot }e ispu{ta

toksi~ni i opasni supstancii vo

vozduhot?

Da.

Od vozilata }e se ispu{taat toksi~ni

gasovi.

Vlijanieto }e bide minimalno

poradi zgolemenata propusna mo}

na delnicata.

6. Dali objektot }e bide izvor na

bu~ava, vibracii, ili na

svetlina, toplinska energija ili

elektromagnetno zra~ewe?

Da.

Vo tekot na izgradbata }e se javat

vlijanija predizvikani od te{kata

grade`na mehanizacija (bu~ava i

vibracii), a potoa samo bu~ava od

vozilata.

Vlijanieto }e bide minimalno .


Skopje

- 44 -

7. Dali objektot }e pretstavuva

rizik za zagaduvawe na po~vata

ili povr{inskite i podzemnite

vodi preku ispu{tawe na

zagaduva~ki materii?

Ne.

Vlijanieto }e bide minimalno

poradi zgolemenata propusna mo}

na delnicata i upotrebata na

bezolovni benzini.

8. Dali postoi rizik od nezgodi

pri izgradba i funkcionirawe

na objektot koi bi go zagrozile

~ovekovoto zdravje ili

ìvotnata sredina?

Da.

Rizikot od nezgodi e detalno

analiziran.

Da.

So primena na site preventivni

merki rizikot e sveden na

minimum.

9. Dali izgradbata na objektot }e

rezultira so socijalni promeni,

kako na primer - vo

demografskata struktura,

tradicionalniot na~in na ìvot,

stepenot na vrabotenost?

Da.

Sekoja investicija rezultira so

pozitivni efekti vo socijalnata

sfera

Da

Pozitivnite efekti se

karakteriziraat so ograni~en

obem

10. Ima li nekoi drugi zna~ajni

faktori koi bi vlijaele na

ìvotnata sredina ili koi bi

imale potencijal za kumulativno

vlijanie vrz postoe~ki ili

planirani aktivnosti na

lokalitetot?

Ne.

Nema vlijanija.

11. Ima li oblasti na ili okolu

lokacijata koi se za{titeni od

me|unarodna ili nacionalna i

lokalna legislativa zaradi

nivnata ekolo{ka, pejsa`na,

kulturolo{ka ili druga

vrednost, vrz koi postoi mo`nost

da vlijae objektot?

Ne.

Lokacijata e pokraj postoen pat,

opkruèna so individualni parceli so

niska katastarska klasa na zemji{te.

Nema vlijanija.

Lokacijata nema pejsa`na nitu

kulturolo{ka vrednost

12. Postojat li oblasti na ili

okolu lokacijata na izgradba koi

se va`ni ili ~uvstvitelni

zaradi nivnata ekologija, na pr.

mo~uri{ta, vodeni tokovi ili

drugi vodni tela, krajbre`ni

zoni, planini, {umi itn. vrz koi

bi moèl da vlijae objektot?

Da.

ûvstvitelen e aluvionot na reka

Kowarka i nejziniot povr{inski tok,

zaradi ~estite malovodija vo letniot

period i namaleniot kapacitet kako

recipient na otpadni vodi.

Da.

So ogled na minimalnite

koli~estva na otpadni vodi ova

vlijanie ne e zna~ajno.

13. Postojat li oblasti na ili

okolu lokacijata koi se

koristeni od strana na

za{titeni, va`ni ili

~uvstvitelni vidovi na fauna

ili flora, na pr. za

razmnoùvawe, gnezdewe,

brstewe, odmor, prezimuvawe,

migracija, vrz koi bi moèl da

vlijae objektot?

Ne.

Ne postojat zabeleàni, istraèni ili

neistraèni biotopi na ~uvstvitelni

i/ili zagrozeni vidovi. Navedenite

vidovi ne vireat vo pojasot pokraj

trasata

Nema vlijanie.


Skopje

- 45 -

14. Postojat li karakteristiki

ili oblasti od visoka pejsa`na

vrednost vrz koi bi moèl da

vlijae objektot?

Ne.

Nema vlijanie.

15. Dali vo blizinata na

lokacijata postojat rekreativni

ili drugi javni objekti?

Ne.

Nema vlijanie.

16. Dali postojat transportni

mar{ruti na ili okolu

lokacijata koi se

karakteriziraat so visoka

frekfencija na soobra}ajot ili

bi predizvikale drugi problemi

vo ìvotnata sredina?

Da.

Trasata koincidira so postojnata

magistrala M-1

Nema vlijanie.

17. Dali objektot e smesten e na

lokacija {to lesno se

zabeleùva od vizurni to~ki?

Da.

Nema vlijanie.

18. Dali na ili okolu lokacijata

postojat oblasti ili

karakteristiki od istoriska ili

kulturna va`nost vrz koi bi

moèl da vlijae proektot?

Ne. Nema vlijanie

19. Dali objektot e lociran na

prethodno neizgradeno podra~je

kade }e ima zaguba na

rastitelnost ili drug vid

prirodni vrednosti?

Ne. Nema vlijanie

20. Dali ve}e se iskoristuva

zemji{teto na ili okolu

lokacijata? Na pr. domovi,

gradini, drug privaten imot,

industrija, trgovija, rekreacija,

otvoren javen prostor, komunalni

objekti, zemjodelstvo,

{umarstvo, turizam, rudnici ili

kamenolomi koi bi moèle da

bidat zagrozeni od ovoj objekt?

Da.

Postojat selski grobi{ta koi }e

moraat da se dislociraat.

Vlijanieto e minimalno poradi

toa {to se raboti za mal broj na

grobini mesta.

21. Postojat li planovi za idno

iskoristuvawe na zemji{teto na

ili okolu lokacijata koi bi

moèle da bidat zagrozeni od

objektot?

Ne.

Podra~jeto ne e urbanizirano

Nema vlijanie.

22. Dali na ili vo blizinata na

lokacijata postojat gusto

naseleni podra~ja?

Ne.

Trasata minuva samo niz seloto

Tabanovce so 200 ku}i no ne zafa}a

nitu eden objekt.

Nema vlijanie.


Skopje

- 46 -


lokacijata se zastapeni

~uvstvitelni objekti (bolnici,

u~ili{ta i sl.) {to moàt da

bidat zagrozeni od planiraniot

objekt?

Ne.

Nema sosedni objekti na lokacijata.

Nema vlijanie.


lokacijata se zastapeni podra~ja

na koi se nadminati maksimalni

dozvoleni koncentracii na

zagaduva~ki materii {to moè

da predizvika kumulativni

efekti od realizacijata na

objektot?

Ne.

Nema vlijanie


lokacijata postojat klizi{ta,

zoni so visoka seizmi~ka

aktivnost, zoni so klimatski

nepovolnosti (temperaturni

inverzii i pojava na magli,

pojava na poplavi i sl.)

Ne.

Nema vlijanija

Vo natamo{niot tekst se obraboteni detalno vlijanijata vo tekot na izgradbata i eksploatacijata na objektot. 3.3 Vlijanija vo tekot na izgradbata Potencijalnite vlijanija se opi{ani preku specifi~nite promeni {to se o~ekuvaat za sekoja komponenta na ìvotnata sredina. Odreden izvor moè da predizvika vlijanija vrz pove}e od edna komponenta na ìvotnata sredina. Glavnite potencijalni vlijanija za vreme na periodot na izgradba na objektot se:

− Naru{uvawe na kvalitetot na vozduhot (so emisii od podvi`ni izvori na zagaduvawe) i so emisii na pra{ina;

− Namaluvawe na kvalitetot na vodite; − Promeni vo kvalitetot na po~vata - naru{uvawe na nejzinite fizi~ko-mehani~ki

karakteristiki, nabivawe, zaguba na prirodna vla`nost i t.n. − Zaguba na vegetacija ili promena na vegetaciskata struktura; − Zaguba na ìveali{ta na faunata, ili promena na kvalitetot na tie ìveali{ta − Voznemiruvawe (bu~ava, koristewe na mehanizacijata i t.n.) na faunata, osobeno na

pomalite vidovi − Promeni na pejsaòt − Vlijanija vrz socijalnata sfera poradi prisustvo na rabotnici za vreme na

izgradbata − Promeni vo ekonomskite dvièwa od investicite za izgradba na objektite − Ekonomsko opa|awe poradi investicijata na izgradbata


Skopje

- 47 -

3.3.1 Mo`ni zagaduvawa za vreme na iskopite i postavuvawe na teloto na patot

Vo tekot na izgradbata na objektot }e se javat direktni vlijanija vrz ìvotnata sredina pri prethodnite i pripremnite raboti, zemjenite raboti, betonskite raboti, asfaltiraweto; osobeno golemi problemi nastanuvaat pri deponiraweto na zemjen materijal od iskopite; za grade`nata mehanizacija }e bide potrebno da se izberat lokacii na bazi, skladovi na grade`ni i pomo{ni materijali, gorivo; za nepre~eno odvivawe na soobra}ajot }e bide potrebno delumno prenaso~uvawe na vozilata, {to }e odrazi na bezbednosta na soobra}ajot; koridorot na vlijanijata }e se pro{iri zaradi potrebata od realizacija na pristapni pati{ta za mehanizacijata, koi po zavr{uvaweto na soodvetnite delnici }e se napu{taat. Kako prethodni i pripremni raboti za realizacija na izgradbata na novopredvideniot avtopat, se javuvaat fazite: − Prethodni raboti-vo smisol na prethodno ras~istuvawe na imotno-pravnite odnosi pri

eksproprijacijata, dislokacija na odredeni individualni objekti, гробишта (на пример гробиштата што се користат од страна на населението од село Речица во коридорот на патот) ras~istuvawe na terenot, instalirawe na potrebna grade`na mehanizacija

− izvedba na vremeni pristapni pati{ta − zemjani raboti-iskopi, nasipi, potporni zidovi, izmestuvawe na re~noto korito za

realizacija na mostot

3.3.1.1 Komunikaciska povrzanost na lokacijata od aspekt na izvr{uvawe na pripremnite i prethodnite grade`ni raboti

Postojniot magistralen pat povremeno }e se koristi za transport na golemi grade`ni ma{ini i grade`ni materijali do delnicite na novoto pro{iruvawe na kolovoznata povr{ina, kako i za transport na otpaden materijal od oddelni lokacii (od iskop na zemjen materijal, ras~istuvawe na vegetacija, otpadi od ambalaà, oplata, kr{ i drugo). Od ovie pri~ini }e bidat ote`nati uslovite na soobra}ajot, {to }e se re{ava so delumno prenaso~uvawe na vozilata vo razli~ni fazi od izgradbata na avtopatot. ]e se formiraat od ednata strana na avtopatot zemjeni pristapi so {iro~ina do 3,5m., za manipulacija na ma{inite, ìvata rabotna sila i materijalite na poedini delovi od trasata. Frekfencijata na cisterni so goriva i masla i nivnoto zadrùvawe na lokalitetot (osobeno samoto preto~uvawe na gorivoto), odrùvaweto na grade`nata mehanizacija, i sl. prestavuvaat latentna opasnost po zagrozuvaweto na kvalitetot na po~vata, povr{inskite i podzemnite vodi, pri pojavata na odredeni havarii i izlevawe na istite. Uslovi za nastanuvawe na soobra}ajni incidenti i nesre}i se slednite: − prenaso~uvawe na delovi od soobra}ajot od postojniot pat, zaradi realizacija na

oddelni fazi od izgradbata-transport na grade`na mehanizacija, grade`ni materijali, cisterni so voda i sli~no.

− pojava na magli, mrznewe, porojni do`dovi i drugi klimatski ograni~uvawa za bezbednosta na soobra}ajot


Skopje

- 48 -

3.3.1.2 Opis na materijal za dislokacija, ili deponirawe

Deponiraweto na {utot treba da se izvr{i na lokacija odreden za toa (na podra~jeto ne postoi tehni~ki uredena deponija {to moè da se koristi za taa namena. Pomo{nite i prate~kite grade`ni objekti (magacinski objekti za materijali, alati i gorivo i drugi pomo{ni objekti), koi }e se koristat za vremeto na izgradbata na avtopatot }e treba da bidat locirani na pomalku vulnerabilni podra~ja (daleku od koritata na vodotecite i pogolemi povr{ini pod {umi, kvalitetni zemjodelski povr{ini, naseleni mesta, za{titeni objekti na prirodata). Pokraj zemjenite masi i {utot od prethodnite, pripremnite i zemjanite raboti, кој ќе се депонира согласно проектот на наменски определена локација (графички прилог) cvrstiot otpad od boraveweto na rabotnata sila, za deponirawe ostanuva i ambalaàta od grade`nite materijali, aditivite, maslata i gorivoto, koi spored vidot spa|aat vo {tetnite otpadi. Poslednite }e treba da se odvezuvaat na sanitarnata deponija Drisla. Objektite i opremata {to }e se koristat za vreme na izgradbata, }e bidat vo upotreba do zavr{uvaweto na grade`nite raboti. Od opremata i objektite {to }e se koristat za vreme na izgradbata se o~ekuvaat vlijanieite: direktni-zavzemawe na prostor, kratkotrajni-zagaduvawe na vozduhot i bu~ava za vreme na rabotata na mehanizacijata, delumno kratkotrajni i delumno kontinuirani-deponirawe na otpad, incidentni vo slu~aj na otkaùvawe na oprema ili pri nepogodi, koi moàt da bidat otstraneti-so rekultivacija na degradirani povr{ini i koi nestanuvaat so otstranuvaweto na objektite i opremata-pra{ina, deponirawe na zemja i sl. 3.3.1.3 Градежна механизација и градежни машини

a) Grade`na mehanizacija Karakterot na objektot i obemot na grade`nite raboti gi determinira vidot i brojot na grade`nite ma{ini. So ogled na toa deka avtopatot prestavuva prete`no objekt od niska gradba, za negova realizacija se neophodni sledniot vid na ma{ini: buldozeri, eèvi za nabivawe, valci, bager, rovokopa~, grejder, fini{er, kiper vozilo i dizel-agregat, odnosno vkupno treba da se obezbedi prostor za locirawe na dvaesetina grade`ni ma{ini na povr{ina od okolu 0,2 hektari. b) Grade`ni materijali Vidot na objektot i karakterot na terenot uslovuvaat odreden obem na grade`no-betonski raboti (vo smisla na izvedba na potporni zidovi i premostuvawa), uslovuvaat potrebi od prostor za skladirawe na grade`ni materijali (agregat, kamen, cement, aditivi, oplata, armatura i sli~no), za {to }e bide potrebno da se obezbedi prostor, soodvetno so planot za organizacijata na gradili{teto. Ona {to treba da se vnimava pri izborot na lokacijata na ovie vremeni strukturi, pokraj racionalizacijata na operativnite i transportnite tro{oci, e nejzinata postavenost vo odnos na zemjodelskite povr{ini (pojava na pra{ina, bu~ava, mo`nosti za izliawe na masti i masla i dr.), naselenite mesta i povr{inskite vodoteci. 3.3.2 Загадување на води

Za vreme na masovni grade`ni raboti, kako {to e slu~aj pri izgradba na avtopati{ta, mo`nosta od izlevawe na nafteni derivati i nivna penetracija vo hidrogeolo{kata sredina od intergranularen karakter, kako {to e prakti~no bezmalku na celata trasa na delnicata Tabanovce-Kumanovo, pretstavuva potencijalna, objektivna opasnost od


Skopje

- 49 -

zagaduvawe na podzemnite vodi. Vo toj kontekst, a zaradi predo~uvawe na ovie malku poznati fakti, prezentirame konkretni, nau~no dokaàni soznanija, koi go ilustriraat mehanizmot-procesot na mo`nite reperkusii. 3.4.6.1 Загадување со нафта Kako {to e poznato, vnesuvawe na derivati na nafta vo podzemnite vodi u{te vo koncentracii koi gi nadminuvaat granicite na mirisot i vkusot, go onevozmoùvaat nivnoto koristewe za piewe, dodeka pogolem broj na produkti na transformacijata na naftata ima zna~itelno ponizok limit na dozvoleni koncentracii (MDK) vo vodite za piewe, osobeno ako se zna~eni kako kancerogeni kako {to se fenolite. Specifi~noto zagaduvawe na hidrogeolo{kata sredina so nafta, derivati produkti od nivnata transformacija, a pred se na zrnestite intergranularno porozni karpesti masi i vodata vo niv, kako {to e slu~ajot vo sedimentite na skopsko pole, se o~ituva vo posebnosta na samata interakcija na ovie zagaduva~i i hidrogeolo{kata sredina, zaradi specifi~nite fizi~ki, hemiski, biohemiski i kvalitativni osobini na naftata. Koga takvi zagaduva~i, odnosno zagaduva~ki materii, }e se najdat vo podzemjeto, tie mo{ne dolgo se zadrùvaat vo nego, osobeno vo intergranularnite sredini. Zaradi ilustracija, naveduvame deka eden kg. pesok ima vnatre{na povr{ina na zrnata od okolu 6.000 m2, a glinata duri 600.000 m2, {to e povolen uslov naftata ili derivatite so pomo{ na molekularnite ili drugi sili mnogu cvrsto da se vrzat za taa povr{ina. Osnovniot sostav na naftata ( sirova ) e mo{ne uniformen i postojat relativno mali varijacii vo sostavot. Op{tiot prose~en elementaren sostav na naftata varira vo ramki na slednite granici (po V. Aksin ): Jaglenorod (S) 83-88 % Vodorod (N) 11-15 % Sulfur (S) 0,1-5,5 % Azot (N) 0,1-2,5 % Kislorod (O) 0,1-3,5 % Minerali 01,1,2 % Jaglenorodot i vodorodot naj~esto se javuvaat vo soedinenija kako jaglenovodorodi od mnogu razli~ni serii. Najmnogu se zastapeni parafinskite i nafteni jaglenovodorodi a po niv aromati~nite jaglenovodorodi. Sulfurot se jauva vo naftata glavno vo tri vida : sloboden sulfur, vodorod sulfid i organski soedinenija na sulfurot kako {to se tiofen, tiofan, karbon bisulfid i drugo. Azotot vo naftata se javuva vo forma na mo{ne raznovidni organski soedinenija, dodeka kislorodot obi~no e sloboden ili vo nekoi soedinenija. Posebno, od aspekt na migracija na naftata niz poroznata hidrogeolo{ka sredina, zna~ajni se slednite fizi~ki osobini : − mehani~ki (specifi~na teìna, molekularna teìna, viskozitet, povr{inski napon,

kapilarnost, volumenski koeficient,kompresibilnost ); − opti~ki (boja, fluorescencija, prekr{uvawe na svetlinata, opti~ka aktivnost); − termi~ki (vriewe, koeficient na toplinsko {irewe, sprovodlivost na toplinata,

zapalivost, toplinska vrednost ); − elektri~ni ; − miris; Site ovie osobini imaat vonredno va`na uloga vo procesot na migracijata na naftata niz hidrogeolo{kata sredina, dotolku {to sekoja od mnogubrojnite sme{i na jaglenovodorodot se odlikuva so svoi fizi~ki konstanti, zaradi {to normalno e da se o~ekuva i nivno adek-vatno-razli~no odnesuvawe vo podzemnata sredina.


Skopje

- 50 -

Koga napred navedenite i site ostanati te~ni jaglenovodorodi }e se pojavat kako za-gaduva~i vo podzemjeto, tie }e bidat izloèni na mnogubrojni procesi, kako i site drugi zagaduva~ki materii so svoi fizi~ko-hemiski karakteristiki. Napred navedenoto, preku faktot deka vo podzemjeto golemata povr{ina na kontaktot na ovie zagaduva~i i karpestata masa, presudno vlijae na izrazenata uloga na apsorpcijata, t.e. na fizi~koto vrzuvawe na jaglenovodorodite za vnatre{nata povr{ina na zrnata preku molekularnite sili osobeno vo pesoklivo ~akalestite i pesoklivo glinoviti sedimenti. Toa e glavna pri~ina {to vo najgolem broj na slu~ai na zagaduvawe na hidrogeolo{kata sredina so te~ni jaglenovodorodi se formira odreden vid na telo na zagaduvawe, koe dolgo go zadrùva svojot oblik i ne podlegnuva na brzo ispirawe od istata.

Supstanca MDK Analiziran period

faktor izvor

CO 10.000 1.000

8 ~ 24 ~

zdravje na ~ovekot generalno

EC/2000/69 Makedonski

SO2

20 125 150 350

1 god 24 ~ 24 ~ 1 ~

ekosistem zdravje na ~ovekot generalno zdravje na ~ovekot

EC/1999/30 EC/1999/30 Makedonski EC/1999/30

NO2 40 85 200

1 god 24 ~ 1 ~

zdravje na ~ovekot generalno zdravje na ~ovekot

EC/1999/30 Makedonski EC/1999/30

NOx 30 1 god vegetacija EC/1999/30 êsti~ki partikuli (< 10)

40 50 100

1 god 24 ~ 24 ~

zdravje na ~ovekot zdravje na ~ovekot generalno

EC/1999/30 EC/1999/30 Makedonski

Pb 0,5 0,7

1 god 24 ~

zdravje na ~ovekot generalno

EC/1999/30 Makedonski

Benzen 5 1 god zdravje na ~ovekot EC/2000/69 3.3.3 Загадување со бучава

Нormalno e da se o~ekuva pojava na odredeni emisii na bu~ava so promenliv intenzitet, koi }e se generirat od agregatite na grade`nite ma{ini i kamionite koi }e bidat prisutni za vreme na grade`nite raboti. Vrz osnova na podatocite i analizata na kvantitativnite vrednosti na nivoto na bu~ava izrazena vo dB se vr{i sporedba so normativite dadeni vo slu`ben vesnik na RM br.64/93 (Odluka za utvrduvawe vo koi slu~aji i pod koi uslovi se smeta deka e naru{en mirot na gra|anite od {tetna bu~ava). Spored ~len 3 od ovaa odluka maksimalno dozvolenoto nivo za prostorii vo objekti vo koi e potreben mir ima dadeno odredeni vrednosti. Me|utoa vo slu~ajot na ovoj infrastrukturen objekt ne moè da stane zbor za primena na ovaa odluka od prosta pri~ina {to trasata e oddale~ena od bilo kakvi stambeni, {kolski ili medicinski ustanovi. Vo ~lenot 4 za zoni bez stambeni zgradi kade {to se odviva proizvodna ili druga delatnost MDK iznesuva 79 dB bez ogled dali e den ili no}, so mo`nost na {picevi od 80 odnosno 90 dB. Сепак, трасата во делот на минувањето низ селото Табановце критично се приближува до индивидуални куќи и објекти за викенд домување. Исто така клучката по излезот одТабановце, во насока кон граничниот премин критично се приближува до станбени објекти. Овие ограничени потези ќе се решаваат содветно, со технички мерки кои ќе се дефинираат со оваа Студија.


Skopje

- 51 -

Иzvr{eno i merewe na istite lokacii i na nivoto na bu~ava {to se generira od soobra}ajot na magistralata i u{te dve dopolnitelni merewa se napraveni vo seloto Tabanovce. Merewata se izvr{eni so digitalen instrument za merewe na bu~ava tip: TESTO 815/TESTO 816, koj odgovara na publikacijata EN 50081-1i EN 50082-1.

s. Tabanovce

na 5 m od

magistralata

s. Tabanovce

na 100 m od

magistralata

s. Tabanovce

na 200 m od

magistralata

benz. pumpa

MAKBENZ

na 10 m od

magistralata

premin

Re~ica

na 10 m od

magistralata

benz. pumpa

REDOIL

na 10 m od magis-

tralata

dB 55-75 48-53 38-43 56-72 59-71 58-71

Tabelata ni dava jasen pregled na dvièweto na nivoto na bu~ava po magistralata i vo seloto Tabanovce odnosno deka nivoto na bu~ava vo seloto Tabanovce se dviì i do 75 dB koga po magistralata pominuvaat te{ki tovarni vozila. Ova pokaùva deka so izgradbata na avtopatot }e bidat prevzemeni merki za za{tita na najbliskite ku}i od vlijanieto na soobra}ajnata bu~ava. 3.3.4 Социоекономски влијанија

Zastapenata populaciska struktura na podra~jeto ima me|usebni vlijanija so novopredvidenata sodrìni na avtopatot. Osnovnite aspekti {to }e se odrazat na operacionalizacijata na fazata na izgradbata na patot, a potoa }e treba da se unapreduvaat vo eksploatacionata faza se slednite: Оdnosот na aktivno, pasivno naselenenie, stepen na vrabotenost vo zemjodelieto, grade`ni{tvoto i industrijata, koi parametri naselenieto zastapeno na podra~jeto go karakteriziraat kako izrazito ekstenzivno so globalno nizok stepen na obrazovannie i nepovolna kvalifikaciona struktura Рaspolo`livosta na rabotna sila, lokalni pretpriema{tva i mo`nosti za nino vklu~uvawe vo procesot na izgradba e minimalna, osven za fazite vo koi e potrebna nekvalifikuvana rabotna sila Дemografskite promeni za ova podra~je se relativno stabilni, zaradi blizinata na Kumanovo, kade {to se zadovoluvaat potrebite svrzani so koristewe na javni funkcii {to ne se zastapeni vo naselbite. Дoma}instvata brojat pomalku od 3 ìteli, naselenieto pripa|a na posiroma{nite socio-ekonomskite grupi Od podatokot za zastapeniot stanben suficit, moè da se zaklu~i deka zaradi migraciskite dvièwa postojat napu{teni stanovi, no zastapeno e i sekundarnoto domuvawe, {to go potvrduva faktot deka postoi tendencijata za vra}awe na naselenieto. Gustinata na naselenieto e okolu 30-40 ìteli na hektar vo sklop na naselenite mesta, a vo odnos na regionot e mnogu pomala, {to go karakterizira podra~jeto kako izrazito ekstenzivno i pod granicite na odr`livost. Re{avaweto na deficitot na zastapenosta na ovie dejnosti e vo tesna vrska so neracionalnite gustini na naselenost. Potrebno e da se pottiknuva stopanskiot razvoj, da se sozdavaat atraktivni usovi za privlekuvawe na privatniot kapital, od {to }e zavisi i natamo{noto opremawe na naselenite mesta so soodvetna suprastruktura. Socijalnite uslovi treba da bidat predmet na analiza i treba da proizlezat soodvetni merki za podobruvawe na uslovite za ìvot na naselenieto. Seto }e ima povrtni efekti vrz frekfencijata na soobra}ajot, isplatlivosta na finansiraweto na avtopatot i na vloùvawata vo merkite za za{tita na ìvotnata sredina, bezbednosta na patnicite i zgolemuvaweto na vkupnata atraktivnost na avtopatot vo odnos na negovoto optimalno integrirawe so urbanata i prirodnata sredina na podra~jeto.


Skopje

- 52 -

Naselenieto na podra~jeto e celosno izolirano od razvojnite slu~uvawa vo Republikata karakteristi~ni za pogolemite urbani aglomeracii. Realizacijata na avtopatot }e pridonese za pottiknuvawe na razvojni procesi, koi bezdrugo treba da bidat kontrolirani i naso~uvani vo granicite na odr`liviot razvoj. 3.3.5 Загрозеност на живиот свет на локацијата

Vo procesot na izgradbata na автопатот Куманово - Tabanovce, }e bide simnat obrabotliviot pedolo{ki sloj, zaedno so zastapenata niska vegetacija.

Spored zastapenosta na vidot i tipot na vegetacijata se zaklu~uva deka pedoklimatskite uslovi ne se blagoprijatni za prirodna sukcesija na {umskata vegetacija, osven za trevnite zaednici.

Nema da ima potreba od ras~istuvawe na visoka {umska vegetacija, освен за еден ограничен потег покрај коритото на Коњарска река, од точката од каде што таа преминува од левата кон десната страна на автопатот, и се води паралелно со него (0+500м) до 2+000).

Особено треба да се обрне внимание на добро сочуваните ветробрани во делот каде по завршувањето на појасот на вегетацијата од десната страна (2+000) настапува зарамнување кое се користо како интензивно обработувано земјиште оид систем на наводнување. Не смее да се изврши било какво нарушување на овие важни создадени елементи кои имаат исклучителна важност за квалитетот на земјоделското производство и услогата на еколошки коридор.

Na lokalitetot postojat nekolku pomali dolovi so povremeni vodeni tekovi, obrasnati so {umska vegetacija, koi prestavuvaat stani{te na pove}e ìvotinski vidovi i koridori za nivna migraciona i genetska komunikacija so dolinata na Коњарска reka. Ovie dolovi so postojniot avtopat se premosteni i na toj na~in e obezbedena neophodnata komunikacija na vidovite. Mo`no e vo tekot na izgradbata da se naru{at, ili sosema zatvorat ovie premini,{to ne smee da se dozvoli.

3.4 Vlijanija vo tek na eksploatacija Za fazata na eksploatacija vlijanijata kako rezultat od funkcioniraweto na objektot se glavno slednite:

- Kontrola na vegetacijata - Promena na pejsaòt - Pristapnost do teritorijata - Promeni vo ekonomskite dvièwa poradi aktivnosite za odrùvawe

Vlijanijata vrz ìvotnata sredina vo faza na izveduvawe na grade`nite raboti se pogolemi vo odnos na fazata na eksploatacija. 3.4.1 Загадување на воздухот Vlijanieto na toksi~nite gasovi moè da ostavi posledici na lu|eto koi se direktno i dolgovremeno izloèni na istite i toa preku nivnoto direktno dejstvo (vdi{uvawe) i indirektno. âdot na primer dejstvuva prete`no na di{nite organi, na koàta i sli~no, a jaglenorodnite oksidi deluvaat kako silni otrovi i antioksidanti. Olovoto koe vo benzinot se dodava vo vid na tetraetilolovo, kako antidetonator, osobeno e {tetno za respiratornite i digestivnite organi, za nervniot sistem a duri i vo dozvolenite koncentracii moè negativno da deluva na krvotvornite tkiva.


Skopje

- 53 -

Azotnite oksidi predizvikuvaat astma, alergii i maligni bolesti na di{nite pati{ta. Nekoi soedinenija od grupata na policikli~nite jaglenovodorodi, benzopirenot na primer, koj e produkt na sogoruvawe na naftata (eden ton nafta dava 50 mg benzopiren) e prv na listata a zgora na toa i najrasprostranet od kancerogenite materii. Dimot i ~adot isto kako produkti na sogoruvawe na naftata i derivatite imaat kancerogeni svojstva, so sli~ni efekti kako dimot od tutunot, a izrazito kancerogeni se i cvrstite ~esti~ki kako produkt na sogoruvaweto. Vo tekot na izgradbata na objektite i sodrìnite na avtopatot }e se javuva permanentna emisija na zagaduva~ki materii vo vozduhot i pra{ina, od: realizacijata na zemjanite raboti, tehnolo{kite procesi na asfaltirawe, od rabotata na grade`nite ma{ini i dizel-agregatot. Zagrozeni delnici se оние каде се врши приближување до населени места (Табановце), zaradi niveletata na trasata, koja na tie delnici e vo nasip. Земјоделското земјиште исто така е зарозено од штеното влијание на загадувањето на воздухот. 3.4.6.1 Transportni sredstva Potrebata od ovie sredstva ne e permanentna, taka {to ne prestavuvaat pozna~aen izvor na zagaduvawe na vozduhot. 3.4.6.2 Grade`na mehanizacija Ovoj vid na sredstva se permanentno prisutni vo tekot na izgradbata na objektite. Prestavuvaat edine~ni to~kasti izvori, koi na lokacijata }e bidat disperzno rasporedeni, vo zavisnost od vidot i obemot na rabotite. poradi relatvno ograni~eniot broj na ovie sredstva, ne se kalkuliraat kako zna~aen izvor na zagaduvawe na vozduhot. Pr{inata ostanuva kako pozna~ajna posledica od zemjanite raboti, manipulacijata na ma{inite, taka {to re{avaweto na ovoj problem treba da se bara vo periodi~no kvasewe na po~vata. Mo`nosti za primena na vodeni zavesi na teren nema, zaradi nedostig od permanentno raspoloìvi izvornici na voda. Maksimalno dozvolenite koli~ini na {tetni materii spored zakonskite propisi treba da se dviàt do slednite vrednosti:

komponenti emis.koli~estvo MDKgr/~as

emis.koncentracii MDK mg/m3

olovo 25.0 5.0 azotni oksidi 5000.0 500.0-800.0

jaglenovodorodi 500.0 formaldehid 100.0 20.0

cvrsti ~esti~ki 130.0 jaglen monoksid 650.0

jaglen dioksid ( % ) 2.5 Maksimalni koncentracii na zagaduvawe na vozduhot (sredno god/ na 10 mod patot/ za period do 2015)

материја standard za kvalitet na

vozduh

maksimum koncentracii na delnicata

napomena

pro-ceneto

procentualno od standard

CO 10 < 0,1 < 1% 8 ~ standard


Skopje

- 54 -

материја standard za kvalitet na

vozduh

maksimum koncentracii na delnicata

napomena

pro-ceneto

procentualno od standard

SO2 20 0,14 -0,24

0,7-1,2 % ekosistem

NO2 40 200

7 -11 3 exc

18-28% 13% exc

1 god 1 ~

NOx 30 9-27 30-90% vegetacija êsti~ki

partikuli (< 10)

40 50

18-32 11-59 eks

45-80% 31-120%exc

1 god 24 ~

Pb 0,5 0,005-0,009

<0,001

1-1,8 % <0,2%

sega{na emisija idna emisija

Benzen 5 0,004-0,08

8-16%

3.4.2 Загадување на водите Kowarska reka na ovoj del od nejzinoto protekuvawe se javuva so naru{en kvalitet vo granicite od IV klasa, koj vo periodite na malovodie ovoj kvalitet na vodata se vlo{uva i do von klasa. Tabanova~ka (Бањска) reka, која во својот долен дел е позната како Коњарска, e osobeno bogata so ihtiofauna, kako i so krajre~en ìvotinski svet, koj e ~uvstvitelen na promenite na kvalitetot na vodata, kako i na bilo kakvo naru{uvawe na potesniot krajbreèn prostor. Zemjanite i betonskite raboti so pogolem obem, koi }e bidat potrebni za realizacijata na автопатот што крај селото Табановце критично се доближуваna ovoj hidrografski objekt, moàt da predizvikaat naru{uvawa vo re~niot (vodeniot) i krajre~niot ekosistem. Pri~ina za нарушениот квалитет на Коњарска река низводно од населените места лоцирано непосредно во близината на граничниот премин e ispu{taweto na otpadnite vodi od naselbite, drenaàta na atmosferski vodi od napu{tenata deponija za rudni~ki otpad od rudnikot za arsen i antimon vo Lojane, no vo najgolema merka oe otpadnite vodi od sviwarskata farma vo Gorno Koware, koja e najgolema od toj vid vo Republikata, zastapeno e te~no iz|ubruvawe so direkten ispust vo Kowarska reka, iako na terenot se izvedeni golem broj na zemjeni laguni za primarno taloèwe na ovie vodi. Ne se vr{i odrùvawe na lagunite, poradi {to naj~esto se vr{i direktno ispu{tawe na otpadnite vodi vo Kowarska reka. Organskoto zagaduvawe {to e karakteristi~no za ovoj vid efluenti, spored prakti~ni merewa i teoretski sogleduvawa iznesuva 100-200gr/grlo BPK5, {to prestavuva izrazito optovaruvawe za recipientot Kowarska reka, koja ima relativno mali protoci i zaradi nizinskiot karakter na koritoto i po~veniot sostav na profondalnata zona nema kapacitet da go primi ova zagaduvawe i da se vospostavat procesi na avtopurifikacija. Isto taka mo`ni se zagaduvawa od drenaà na vodite od zemji{teto so zemjodelska namena, ~ie {to naselenie kako del od agro-tehni~kite merki vo poljodelieto koristi ve{ta~ki |ubriva i za{titni hemiski sredstva.


Skopje

- 55 -

3.4.3 Загадување со бучава Generalno delnicata koj }e se gradi e na ramni~arski predel kade disperzijata na zvukot ne e ograni~ena od ridest teren, vegetacija i sl. No vo s. Tabanovce se o~ekuva nivoto na producirana bu~ava da se namali poradi pobrziot protok na vozila. Produciraweto na bu~ava za vreme na izgradbata na delnicata }e ima od te{kata mehanizacija i soobra}ajot na tranportnite kamioni i ostanatata grade`na operativa po samoto gradili{te. Pokraj postojanata frekfencija na tovarniot i patni~kiot soobra}aj {to se odviva po avtopatot, kako dopolnitelni izvori na zagaduvawe so bu~ava }e se javat transportnite sredstva i grade`nite ma{ini, vo tekot na izradbata na objektot. Minirawe nema da bide potrebno, zaradi geolo{kiot sostav na po~vata i vodeweto na trasata bez tunelski re{enija. Gade`nite ma{ini i transportnite sredstva predizvikuvaazt intenzitet na bu~ava od 85-90 dB na mestoto na izvorot, dodeka disperzijata na zvukot }e zavisi od vremenskite uslovi (brzina na veterot, vla`nosta vo vozduhot, vozdu{niot pritisok), konfiguracijata na terenot, apsorbcionata mo} na vegetacijata i drugi faktori, ~ija {to promenlivost pridonesuva kon ote`nato predviduvawe na intenzitetot na bu~avata na poedini rastojanija od izvorite. Bu~avata e fizi~ka komponenta koja zavisi od mnogu faktori-pre~ki {to ja amortiziraat ja~inata, odnosno gi reflektiraat zvu~nite branovi i go zgolemuvaat intenzitetot, kako i od samoto rastojanie na zagrozeniot subjekt od izvorot na bu~avata. Povremenoto vklu~uvawe samo na odreden broj na ma{ini se odrazuvaat povolno na odrùvaweto na bu~avata vo granicite na dozvolenite 55dB. Vkupniot intenzitet na bu~ava na lokalitetot ne treba da se izedna~uva so edine~niot intenzitet na bu~ava za sekoj od izvorite. Osobeno vlijanie ima otvorenosta na lokacijata, relativno malata betonirana (asfaltirana) povr{ina i vetrovitosta, {to pridonesuvaat kon apsorpcijata i disperzijata na zvu~nite branovi so efekti kon ublaùvaweto na {tetnite efekti od bu~avata. Prethodno iskaànite delnici od varijantite na trasata vo blizina na naselenite mesta }e treba da bidat soodvetno za{titeni u{te vo periodot na izgradbata, taka {to primenetite merki }e ostanat и за време на изградбата. Maksimalno dozvoleno nivo na bu~ava vo RM

Dozvoleno nivo na bu~ava dB(A) Karakteristiki na podra~je dnevno no}no

Zdravstveni centri,

le~ili{ta, bawi, ku}i za

odmor

45 40

Turisti~ko-rekreativni

podra~ja, okolina na bolnici 50 45

îsto stambeni podra~ja,

u~ili{ta, javni zeleni i

rekreativni

55 45

Trgovsko stanbeno delovni

podra~ja so okolni

soobr}ajnici do 50 m

60 50

Trgovski, upravni centri so

isklu~ok na oddelni stan-

beni zgradi

65 50

Proizvodni, stovari{ni, 70 70


Skopje

- 56 -

Dozvoleno nivo na bu~ava dB(A) Karakteristiki na podra~je dnevno no}no

servisni i transportni

podra~ja bez stanbeni zgradi

Prisustvoto i frekfencijata na motornite vozila, od edna strana, i dimenzioniranosta magistralniot pat, od druga, vo ovoj moment ne predizvikuvaat pojava na poka~eno nivo na bu~ava. Zagrozeni }e bidat naselenite mesta, kako i zemjodelskitee povr{ini, zaradi vlijanijata na bu~avata vrz migracijata na pticite. ~ija {to uloga e da gi uni{tuvaat {tetnicite. Namaluvaweto na brojot na pticite }e pridonese kon zgolemena upotreba na hemiski sredstva za za{tita od {tetnici, {to se odrazuva na kvalitetot na zemji{teto i samiot zemjodelski proizvod. 3.4.4 Загрозеност на живиот свет

Bu~avata moè da bide pri~ina za migracija na vidovite i naru{uvawe na ramnoteàta vo ekosistemot na zemjodelskoto zemji{te, livadite i grmu{estata vegetacija vo krajbre`jata na vodotecite i dolovite, kako i retkite {ikari. Ras~istuvaweto na vegetacijata }e uni{ti stani{ta na prethodno iskaànite vidovi. Efektot na bariera {to go sozdava liniskata infrastruktura }e spre~i migracija i genetska informacija me|u vidovite. Mo`no e da se zagrozat prethodno navedenite biotopi i pri pojava na poàri od pogolemi razmeri. Za{titnite zeleni tampon-pojasi istovremeno }e prestavuvaat kompenzacija za izgubenite stani{ta. Na prostorot ne postojat za{titeni rastitelni i ìvotinski vidovi. Stani{tata formirani vo koritata na vodenite tekovi se zagrozeni vo slu~aj na ras~istuvawe na visokata vegetacija pri reguliraweto na delovite od vodotecite za realizacija na mostot i propustite. Vo koritata na vremenite vodoteci na stacionaìte каде се предвидуваат пропусти. e zastapena avtohtona vegetacija, od koja eden del }e treba da se ras~isti za probivawe na trasata. Vo zavisnost od starosta i vidot na rastitelnite grmu{esti i drvenesti vidovi, po napraveniot inventar na edinicite za ras~istuvawe, eden del koj }e zadovoli vo odnos na mo`nosta za nivno presaduvawe, }e bide koristen za revegetacija, izvedba na za{titno zelenilo i ureduvawe na krajbre`ni pojasi. Kapacitetot na vodotekot na Kowarska reka e izvonredno mal taka {to ne e mo`no da se regenerira ìviot svet, bez da bidat otkloneti pri~inite za naru{uvaweto na nejziiot kvalitet. 3.4.6.1 Испирни води од коловозни површини Ispirnite atmosferski vodi od kolovoznata povr{ina, koga istata ne se vodi vo iskop (se vr{i slobodno izlivawe na drena`nite vodi vo pravecot na naklonot na podol`niot i popre~niot profil na trasata) se transportiraat delumno gravitaciono kon vodotecite, a delumno se infiltriraat vo podzemjeto. Analizite ukaùvaat na toa deka na podra~jata kade {to }e se predviduva optimalno tehni~ko re{enie za zafa}awe na atmosferskite vodi i spre~uvawe na nivnoto natamo{no slobodno izlivawe nema da ima potreba da sodrì na poedini punktovi na rigolite retencioni bazeni za pre~istuvawe na ovie vodi. 3.4.5 Загадување на почва

Vo po~venata kompozicija zemaat u~estvo mineralnite i organskite delovi. Prete`no organskite po~vi, kako na primer tresetot, sodràt vo golema merka raspadnata organska masa od rastenija i sli~no. Mineralnite materii moàt da bidat so razli~na granulacija:


Skopje

- 57 -

>2.00mm, pesoci od 0.06-2.0mm. mil (0.002-0.06mm.) i glina, koja se sostoi od ~estici < 0.002mm. Po~venata struktura, opredelena od soodvenoto u~estvo na prethodnite frakcii, se odrazuva na kohezijata, poroznosta, so direktno vlijanie vrz zbogatenosta na po~vata so kislorod, mo`nostite za penetracija na vodata, kako i korenovite sistemi na rastenijata. Na podra~jeto se sre}avaat po~vi vo koi se vr{i transformacija na bogatite so bazi otpadoci od trevnata vegetacija i zemjodelskite kulturi, so obrazuvawe na razvle~en humusen horizont, vo koj preovladuvaat huminskite nad fulvokiselinite i toa glavno frakciite svrzani so Sa i glinata. Horizontot ima neutralna reakcija i pokaùva visoka zasitenost so bazi~ni joni (su{ni uslovi, slabo promivawe). Sodrìnata na humus e vo zavisnost od proizvodstvoto na bio-masa o suvi uslovi i posilnata mineralizacija vo vla`niot del od godinata. Klimatskite uslovi zaedno so proizvodstvoto na H2CO3, dobiena preku procesot na mineralizacija, ja ovozmoùvaat pojavata na oglinuvaweto na celiot po~ven profil. Glavni izvori na zagaduvaweto na po~vata se aerosedimentite i atmosferskite otpadni vodi. Vo sostavot na aerosedimentot }e se najdat cvrsti ~estici (predizvikani vo najgolem del od rabotata na dizel-motorite), sulfati, nitrati i talozi od aerosolite so odredena kiselost, predizvikana od reakciite na sulfurnite, azotnite, jaglerodnite oksidi so do`dovnite vodi. So ogled na toa deka podra~jeto e relativno dobro provetreno, sedimentacijata na ovie zagaduva~ki materii }e se odviva na relativno {irok prostor, taka {to zagrozuvawe na kvalitetot na po~vite na potesen pojas pokraj trasata se o~ekuva samo pri nepovolni meteorolo{ki uslovi (ti{ini, magli i ekstremno niski temperaturi). Koli~estvata na atmosferski vodi koi }e se slivaat od kolovoznata povr{ina }e prestavuvaat opasnost za pojava na erozija na kosinite, no i za zagaduvawe na aluvijalnite po~vi koi se nao|aat vo koritoto na Kowarska reka. Zemji{teto vo neposrednoto okruùvawe na lokacijata pokraj trasata e glavno pod ìtni kulturi, lozarski nasadi, ovo{tarnici, pomalku livadi i pasi{ta i napu{teni nivi Ovie povr{ini, odnosno kulturi (ìta, loza, ovo{ki i livadi) {to se locirani vo pojas od okolu 50m. pokraj samata trasa se zagrozeni od zagaduva~kite materii {to se vo sostav na aerosedimentot i atmosferskite vodi (zagaduvawe na po~vata), {to se vnesuvaat preku korenoviot sistem, kako i po pat na direktno nivno prodirawe preku reproduktivnite organi (od zagaduva~kite materii vo vozduhot). Kako poseben vid na zagrozenost na agrokulturite vo okruùvaweto moè da se pojavat poàrite i tehni~kite katastrofi na avtopatot. Osobeno ovaa opasnost e izrazena vo letniot del od godinata, koga trevnata vegetacija, strni{tata i {ikariite moàt da bidat pri~ina za zabrzano {irewe na poàrite vo agrarnite prostori. Stacionaìte na delnicite na trasata pokraj zemjodelskoto zemji{te se prethodno navedeni, kako zagrozeni delovi od vlijanijata pri samata izgradba na avtopatot. Izvesno e deka }e bide neophodno da bidat zastapeni merki za reducirawe na {tetnite vlijanija vrz zemjodelskite povr{ini, osobeno {to zemjodelieto i sto~arstvoto se osnovna egzistencijalna aktivnost na naselenieto. Navedenite merki za za{tita na po~vata voedno }e se primenat vo funkcija na za{tita na zemjodelskite kulturi. 3.4.6 Vlijanija vo vonredni uslovi-havarii 3.4.6.1 Poim za havarija Havarija e neplaniran ili nesekojdneven nastan predizvikan od nebre`nost, vi{a sila, vo uslovi na delumno ili celosno izgubena kontrola vrz procesot na proizvodstyvo ili ma-nipulacija, koj e ograni~en prostorno i vremenski, a istiot moè da ima {tetno dejstvo vrz ~ovekovoto zdravje i ìvotnata sredina. Za havarija se setaat slu~ai koga se vlo{uva ili zagrozuva kvalitetot na povr{inski, podzemni vodi, zemji{te i ambientniot vozduh.


Skopje

- 58 -

Pri~ini za pojava na nesre}i moàt da bidat havarii na transportnite i drugite vozila na avtopatot, kako i odredeni rizii~ni sostojbi predizvikani od stokata {to se transportira, (so eksplozivni, isparlivi, zapalivi, korodira~ki, infektivni i dr. svojstva), koja se zadrùva povremeno na poedini punktovi-stojali{ta, objekti od usluèn karakter (ugos-titelski objekti i dnevno snabduvawe). Od havariite i nesre}ite moè da nastane izlivawe na sodrìnite od motorite, ili od tovarot i na toj na~in da se predizvika: − Eksplozii i poàri − zagaduvawe na vozduhot, po~vata, povr{inskite i podzemnite vodi − Zagrozuvawe na lu|e i materijalni dobra − o{tetuvawe na kolovoznite konstrukcii Identi~ni incidenti, odnosno nesre}i moè da predizvika transportiranata stoka koja se zadrùva pove}e od potrebnoto vreme na odmori{tata, a pri toa ne se prevzemeni soodvetni merki za nejzino za{tituvawe od negativnoto vlijanie na visokite letni temperaturi. Mo`nosta za pojava na svle~i{ta i dugi geolo{ki pojavi e realna, poradi morfologijata na reljefot i geolo{kiot sostav na terenot na delnicite od trasata iskaàni prethodno. Za nadminuvawe na ovie situacii potrebno e da se izraboti preventiven plan na aktivnosti, so koj treba da bidat evidentirani ~uvastvitelni mesta za nastanuvawe na nesre}i, koi soodvetno }e bidat obeleàni i za{titeni. Na istiot na~in treba da se izraboti i preventiven plan za za{tita od poàri, kako sostaven del na planskata dokumentacija so koja }e se ureduva prostorot. 3.4.6.2 Изливање на нафтени деривати Spored nekoi avtori koi se povikuvaat na op{to usvoenite postavki na selektivniot transport, filtracijata na naftenite derivati vo vodonosniot sloj se odviva na sledniot na~in: pri izlevaweto na jaglenovodorodite vo po~etokot doa|a do istovremena raspredelba na gasna faza i infiltracija vo podzemnata sredina. Na po~vi so pogolema vodopropusnost kakvi {to se vo, filtracionoto telo bi zafatilo pomala povr{ina. [ireweto na filtracionoto telo e maksimalno na kontaktot so vodenata faza. Promenite na nivoto na podzemnata voda doveduvaat do zafa}awe na pogolemi volumeni na jaglenovodorodi i do zgolemuvawe na efektite na rastvorawe vo vodata. Zna~i, te~nite jaglenovodorodi noseni so filtraciskite tekovi, se apsorbiraat (lepat) za povr{inata na zrnata. Ovaa fizi~ka absorpcija ne e stabilna kako hemiskata, i zatoa vo takvi uslovi doa|a do izraz obratniot proces-desorpcija. Vo procesot na preraspredelbata na jaglenovodorodite pome|u apsorpcijata i desorpcijata odnosno preminuvawe vo emulzija so vodata, najgolema uloga ima postojniot reìm na oscilacija na nivoto na podzemnata voda, {to e potvrdeno so rezultati od praktikata, koga vo podzemnite vodi zagadeni so te~ni jaglenovodorodi sekoga{se pokaùva izrazena nestabilnost na nivnite koncentracii niz podolg vremenski period. Transformacijata na naftenite derivati vo vodena sredina voop{to, se vr{i i pod vlijanie na fizi~ki, hemiski i biohemiski procesi. Dodeka vo povr{inskite vodi ovie procesi se pointenzivni i raznovidni bidej}i ima podobri uslovi za oksidacija (biolo{ka, hemiska i isparuvawe), vo podzemna sredina, deficitarna so rastvoren kislorod kako i zaradi drugi specifi~ni uslovi, razgraduvaweto na jaglenovodorodot e dosta ote`nato. Pokraj toa, te{kotija pri razjasnuvawe na ovaa problematika pretstavuva faktot deka sekoja biolo{ka sredina, odnosno po~va e specifi~na, kako vo fizi~ko-hemiska, taka i vo geolo{ko-mineralo{ka smisla, {to e mo{ne bitno i vo pogled na sodrìnata na mikro flora. Imeno, spored op{to mislewe, biorazgraduvaweto gi pretstavuva glavnite procesi na izmenite na mineralnite masla, odnosno nivnata transformacija i vo hidrogeolo{kata


Skopje

- 59 -

sredina. Glavno kako rezultat na biohemiskite procesi koi vo izdanskite zoni moàt da se razvivaat vo aerobna i vo anaerobna sredina, so tek na vremeto doa|a redica promeni vo sostavot na podzemnite vodi, koi doveduvaat do redukcija na koncentracijata na jaglenovodorodi kako zagaduva~i. [to se odnesuva do hemiskata rastvorlivost na jaglenorodite vo izdanot, uslovite za razvivawe na toj proces se apsolutno nepovolni. Taka, zavisno od tipot na nafteniot derivat prisuten kako zagaduva~ zavisi rastvorlivosta na jaglenovodorodite, iako vo osnova e izrazito niska. Na primer koncentracijata na zasituvawe na vodata za benzin iznesuva 50-500 mg/lit, za dizel gorivoto 10-50 mg/lit., a za kerozinot 0,1-5 mg/lit. Kako edna od glavnite negativni pojavi koja rezultira od infiltracija na nafteni derivati vo podzemnite vodi se procesite na redukcija koi go uni{tuvaat kislorodot vo vodite, a istite se predizvikani od dekompozicijata na naftenite derivati. Osnovni konstatacii koi moàt da se izvle~at od inaku siroma{nite literaturni podatoci za ovaa problematika se slednite: Destrukcijata na naftenite derivati vo podzemnata sredina se odviva isklu~itelno bavno. Vo procesot na biorazgraduvawe se tro{i pred se rastvoreniot kislorod vo vodata, a potoa se razviva natamo{nata redukcija na pogolem broj na materii prisutni vo podzemjeto. Sledeweto na celosnoto biorazgraduvawe na naftenite derivati e tolku sloèn proces i spored pogolem broj na avtori, duri i samata identifikacija na produktite na razgraduvawe pretstavuva osnoven problem vo zapoznavawe na intenzitetot i mehanizmot na samiot proces. Samo okolu 5% na jaglenovodorodni komponenti moàt rutinski da se odvojat i dokaàt analiti~ki (fenolnite soedinenija, na primer). Drugite komponenti se javuvaat vo oblik na pove}e nesakani produkti so mo{ne sloèn sostav.


Skopje

- 60 -

4 ЦЕЛИ НА ЗАШТИТАТА НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА ОД ВЛИЈАНИЈАТА НА АВТОПАТОТ

Со оглед на карактерот на трасата што беше опишана преку состојбата на животната средина и нејзините медиуми, ќе треба да се постават следните цели про дефинирањето на мерките за заштита и тоа:

• So~uvuvaweto na kvalitetot na povr{inskite i podzemnite vodi

• Za{tituvawe na kvalitetno zemjodelsko zemji{te

• Za{tituvawe na krajbre`nata vegetacija koja ispolnuva pove}enamenska za{titna funkcija (spre~uvawe na eroziven nanos vo vodotecite, zadrùvawe na {tetnite vlijanija od zemjodelskite povr{ini i kolovozite)

• Почитување на културните и традиционалните вредности на населението во окружувањето

• Racionalizacija pri prenamenuvaweto na zemji{te pod zemjodelska namena za nezem-jodelski celi (usvojuvawe na minimalen koridor za pristapni pati{ta, pomo{ni ob-jekti)

• Gri`liv izbor na lokacii za pozajmi{ta na pesok i ~akal

• Organizirano sobirawe, transport i deponirawe na cvrstiot, te~niot otpad i grade`niot {ut vo tekot na izgradbata i eksploatacijata na avtopatot

• Opredeluvawe na reìmi na za{tita na pooddelni delnici na trasata na avtopatot

• Po~ituvawe na ve}e propi{anite reìmi na za{tita na lokalitetite opredeleni kako prirodno i kulturno nasledstvo


Skopje

- 61 -

5 МЕРКИ ЗА PREVENCIJA, REDUKCIJA I UBLA@UVAWE NA VLIJANIJATA NA @IVOTNATA SREDINA

Definiranite {tetni vlijanija koi moè da predizvikaat naru{uvawe na kvalitetot na ìvotnata sredina treba da bidat:

– Izbegnati (so optimalna prostorna organizacija na grade`nite raboti i postavenosta na objektite, parking prostorite, re{avaweto na pe{a~koto dvièwe, vgradenite grade`ni materijali, vo sklad so vaè~kite propisi, organizirano uprauvawe so prisutniot otpad) i

– Reducirawe ( soglasno predhodno definiranite merki) i – Ublaùvawe, so primena na soodvetni biolo{ki i tehni~ki merki.

Slednive kriteriumi se upotrebeni za definirawe na najva`nite soodvetni merki: Za{tita na prirodnite uslovi Prirodnite ekosistemi se mnogu zna~ajni i so intervenciite od strana na ~ovekot se te`nee najmalku da se modificiraat. Dol` trasata na avtopatot ne se prisutni prirodni ekosis-temi koi treba da se za{titat. Podra~jeto na rasprostirawe na trasata pripa|a na kultivi-ran predel so visok antropogen pritisok karakteristi~en za zemjodelsko zemji{te.Prirodnosta na predelot e skoro kompletno izgubena. Vo idnina treba da se kon-trolira vlianieto na ~ovekot vo kombinacija so biolo{kite merki za zajaknuvawe na ekolo{kata funkcija. Golemina Goleminata na lokacijata e prili~no limitirana, ako se sporedi so sli~ni proekti {to se odnesuvaat na linearna transportna infrastruktura. Vo vrska so infrastrukturnite kom-ponenti ne se razlikuvaat po funkcija i primena na grade`ni matrijali. Na ovoj na~in atraktivnosta na lokacijata ne se gubi, me|utoa, dostapnosta na naselbite }e se zgolemi so primena na pripojuvawe i na drugi elementi dostapni na avtopatot od zgolemenata konek-cija na sekundarna infrastruktura od avtopatot. Atraktivnosta na podra~jeto moè da se zgolemi so vnimatelno proektiranite merki, kako {to se biolo{kite merki. Biolo{kite za{titni merki moè da pridonesat kon podobruvawe na mikroklimata, kako ublaùvawe na temperaturnite oscilacii, zgolemuvawe na vlagata i t.n. Raznovidnost Eden od najva`nite atributi na lokacijata e varijacijata i raznovidnosta na zaednicite (biotopite) i vrstite koi zavzemaat visoka pozicija. Od druga strana, raznovidnosta pone-koga{ e vo relacija so nepostojanosta na zaednicite {to mora da bide zemeno vo predvid pri donesuvawe na odredeni re{enija. Biolo{kata raznovidnost dol` trasata e prili~no siroma{na i bitnosta na ovoj faktor ne e ograni~uva~ka za izgradbata i eksploatacijata na avtopatot. Merkite {to }e se prevzemat }e pridonesat za porast na biolo{kata raznovid-nost, taka {to }e se primenat biolo{ki merki za za{tita od {tetna buka, zadrùvawe na porojna voda, drenaà i t.n. Retkost Retkosta se odnesuva na poretki zaednici,vidovi i ekosistemi. Prisustvoto na edna ili pove}e retki prirodni komponenti na lokacijata i dava povisoka vrednost otkolku na nekoe sli~no mesto na koe ne se prisutni retki prirodni komponenti. Dol` lokacijata nema


Skopje

- 62 -

retki prirodni komponenti koi treba da se za{titat ili podleàt na so zakon propi{ani normi. Povredlivost i ~ustvitelnost ûstvitelnosta e reflektirana od stepenot na ~ustvitelnost na zaednicite, vrstite i ekosistemite na promenite na uslovite vo ìvotnata sredina. Vakvi lokacii ~esto pred-stauvaat mnogu ~ustvitelni (fragmentirani) ekosistemi, {to se vo izumrawe i nemoè da se obnovat so bilo kakvi intervencii. Vakva fragmentacija na ekosistemite e prisutna na postojnoto podra~je. Revitalizacija na fragmentiranite ekosistemi }e se prevzeme so: izbegnuvawe na intervencii na drvoredite koi }e se oformat za za{tita na zemjodelskoto zemji{te od veter, odrùvawe na strmninskata vegetacija i implementacija na novi kom-patabilni vrsti. Na ovoj na~in }e se zajakne ekolo{kata mreà i }e se postigne namaluvawe na barierite. Tipi~ni ekolo{ki uslovi Tipi~nite zaednici, habiti, biotopi i vrsti se od golema va`nost. Treba da se za~uvaat za odrùvawe na ekolo{kata raznovidnost. Za podraj~eto na trasata najtipi~en ekosistem e zemjodelskoto zemji{te i zatoa od golema va`nost e negovata za{tita.

5.1 Merki za za{tita za vreme na grade`nite raboti 5.1.1 Zagaduvawe na vozduhot i {tetna bu~ava

Cenej}i go privremeniot karakter na ovie vlianija ne se naloùva prevzemawe na merki. Kontrola na pra{ina se prepora~uva kako voobi~aena merka na gradili{ta.

5.1.2 Bezbednost na ìviot svet

Po odstranuvawe na drvnata vegetacija na sekcijata kade {to rekata preminuva od levata na desnata strana od trasata (0+500m do 2+000m) i ~stewe na iskastrena visoka drvna vegetacija od gradeweto na avtopatot blisku do koritoto na reka Kowarska nad izlezot od selo TAbanovce na desnata strana (2+000) }e se primenat slednive merki: -Odstranuvawe na vegetacijata, evidencija na odstranetata vegetacija (po starost i tip) koja privremeno se odlaga i vra}awe nazad na lokalnata vegetacija na odredeni lokacii. Za ublaùvawe na vlianieto na premestenata flora i fauna predizvikana od betonskata regulacija na reka Bawka, se prepora~uva da se primenuva priroden materijal (kamen, kr{en kamen itn) i izbegnuvawe na tvrdi betonski strukturi.

5.1.3 Gradeèn otpad i {ut Za izrabotka na nasipite }e se koristi materijal od zasecite (vkupno 93.496 m3), a nedostigot do 183.288 m3 }e se zema od pozajmi{te. Kako pozajmi{ta predvideni se lokaciite "Axi Tepe" locirana pred vlezot vo Kumanovo na km 8+500 i u{te edno kaj mesnosta Trgovi{te na km 3 +650, kade vsu{nost po iskopot prostorot }e se iskoristi za deponirawe na neupotrebliviot materijal 21.541 m3. I za podobruвawe na postelkata }e se koristi matrijal od pozajmi{tata i toa okolu 43.000 m3. Vkupno od pozajmi{tata }e se upotrebat okolu 131.000 m3, a vo deponijata se predviduva da se odloàt okolu 21.500 m3. Ova e ponudeno za da se vospostavi uprauvawe so otpadot koe ke se griì za grade`niot {ut, posebno za delot koj poseduva {tetni karakteristiki. ]e se sklu~at dogovori so licen-cirani firmi za odstranuvawe na {tetniot otpad.


Skopje

- 63 -

5.1.4 Kulturni vrednosti Va`ni za razgleduvawe treba da bidat merkite za kulturniot karakter kako {to e od-stranuvawe/dislokacija na grobi{tata koristeni od naselenieto od selo Re~ica. Ovaa aktivnost }e bara kordinaciona akcija i sorabotka so lokalnoto naselenie, zaradi uvaùvawe na lokalnite vrednosti. Privatnata zemja (glavno za zemjodelsko proizvodstvo) }e bide odzemena (so eksproprija-cija) za potrebite dadeni vo proektot. Kompenzacionite merki }e bidat dogovoreni so lokalnoto naselenie na predhodni sredbi. Vnimatelno re{enie za kompenzaciono mesto za lokalnite grobi{ta za naselenieto od seloto Re~ica }e se donese vo soglasnost so lokalnoto naselenie. Se prepora~uva za{tita na arheolo{kite mesta i supervizija na grade`nite raboti vo blizina na za{titenite podra~ja personalno od Agencijata za za{tita na kulturnoto nas-letstvo.

5.1.5 Socio-ekonomski vrednosti i benefici

Grade`nite raboti nosat sigurni pozitivni socio-ekonomski vlijanija. Za izvedba na kom-plentnite grade`ni raboti }e bide potrebno vrabotuvawe na okolu 50 nekvalifikuvani rabotnici, koi }e bidat prisutni na gradili{teto za vreme na edna smena po dodatni ob-jekti za komoditet na rabotnicite ne se potrebni. Lokalnoto naselenie }e bide raspolo`livo da odgovori na ovie potrebi za vrabotuvawe, sekako kvalifikuvaniot kadar za potrebnite inìnerski i supervizorski raboti, }e se vrabotuvaat od Kumanovo i drugi pogusto naseleni podra~ja. Glavni preporaki: Podra~jeto da se vrati vo orginalna sostojba. Toa zna~i deka deponiite treba da bidat zatrupani – da se izvr{i remedijacija na prostorot; privremenite strukturi da bidat odstraneti. Kako presudno se pojavuva odrùvaweto na sistemot za navodnuvawe i ako e potrbno negova revitalizacja.

5.2 Vlijanija za vreme na izgradba na trasata

5.2.1 Zagaduvawe so {tetna bu~ava Za ublaùvawe na vlijanijata od zagriùva~kata bu~ava i zagaduvawe na vozduhot vo po-dra~jeto Tabanovce se predvideni yidni barieri Konkretnata pozicija, visina i re{enie }e bidat definirani so detalno re{enie.

5.2.2 Zagaduvawe na vozduhot

Se predviduva revitalizacija na vegetacijata kako tampon zona dol` trasata, vo sekciite okolu zemjodelskoto zemji{te so visok kvalitet.

5.2.3 Bezbednost na florata i faunata Za da se ublaì bariera efektot na delnicata kon ìviot svet, predvideni se premini za istekuvawe na voda, propusti, i prevencija od poplava. Za sodvetno osloboduvawe od frekvencijata na patot za gradeweto na kanalite i drugi premini, za drenaà na okoli-nata, ne se potrebni dodatni merki. Vetrobranite kreirani so drvoredi na terenot treba da se odrùvaat i revitaliziraat ako za vreme nagradbata bidat odstraneti. se prepora~uva odrùvawe na krajbre`nata vegetacija.

5.2.4 Drenaà na porojna voda od povr{inata na avtopatot Ne se predviduvaat retenzioni yidovi, ezerca ili drug vid na tehni~ki re{enija. Ova vlianie ne e zna~ajno, pod pretpostavka deka drenaàta na patot se izveduva vo soglasvost so re{enieto.


Skopje

- 64 -

5.2.5 Socio – ekonomski pridobivki Porastot na soobra}aj i sozdavaweto na uslovi za pojava na industrija i servisi }e dopri-nesat za otvarawe na novi (postojani) zaposluvawa i podobruvawe na na~inot na ìvot na lokalnoto naselenie.

5.3 Merki za za{tita pri rabota

Pri izveduvawe na rabotite Izveduva~ot e dolèn da gi primeni site za{titni merki soglasno postojnite zakonski propisi za za{tita na raboticite koi rabotaat na objekt kako i slu~ajnite minuva~i (Zakon za za{tita pri rabota na rabotnicite na gradili{ta i za slu~ajni minuva~i, Sl. vesnik na R.M. br. 13/98, 33/2000). Vo prostorite vo koi se izveduvaat rabotite zabraneto e vnesuvawe na zapalivi materijali i materii {to ispu{taat eksplozivna parea. Ako e potrebno, ventilacija i specijalni za{titni merki }e se primenat i snabdat so oprema za gasnewe. Prisustvoto na gasovi moè da se detektira so specialni detektori, kako i sprema mirisot. So alati i pribori {to moè da predizvikat plamen rakuvaat samo zapoznati i obu~eni lica. Rakovoditelot mora da se griì za pogodni funkcionalni napravi koi moè da predizvikaat poàr ili eksplozija zaradi nivno ograni~uvwe ili onevozmoùvawe.

5.4 Merki za uprauvawe so pejsa` Na po~etniot tek na trasata od kolovoznata konstrukcija se ukaùva gletka na pitomo pole, zasadeno so zemjodelski kulturi, ~ij {to izgled se menuva vo razli~nite sezoni od godinata. Dolinata na rekata Kowarska prestavuva struktura {to vo sebe obedinuva biiolo{ko-ekolo{ka nepovtorlivost i raznoobrazie od uslovite na vodnata i krajbre`nata sredina. Grade`no-tehni~kite elementi za reguliraweto na ovoj voden tek }e predizvikaat trajni promeni ako bidat nesoobrazeni so prirodnite formi. Faktot deka prirodnite formi na re~nite dolini na pova`nite hidrografski objekti se struktura {to ne smee da bide menuvana vo slu~ajot na Kowarska reka ne e obvrzuva~ki, zaradi toa {to ovaa reka ne poseduva osobena prirodna vrednost, vo uslovi na naru{en kvalitet na nejziniot akvatorium. Tehni~kite i biolo{kite merki {to }e bidat vo primena moàt da bidat vo nasoka na planirawe na sosema nov pejsa`, kako estetski element na oblikuvawe na trasata. Koga }e se izgradi pre~istitelnata stanica na Sviwarskata farma, mo`no e ìviot svet vo ovaa reka da se obnovi, {to }e donese nov kvalitet na ìvotnata sredina i nejzino unapreduvawe. Mreàta na postojnite lokalni pati{ta, mreàta na liniskite zeleni pojasi (me|ite, vetrobranite, krajbre`nata vegetacija pokraj dolovite i drugite vodoteci) treba da bide integrirana i da prestavuva cvrsta ekolo{ka mreà, za da se vlijae na kapacitetot na prostorot da primi zagaduva~ki materii, ~ija emisija }e bide zgolemena so realizacijata na avtopatot i zgolemuvaweto na frekfencijata na soobra}ajot.

5.5 Socio-ekonomski pridobivki Najzna~ajni Socio-ekonomski vlijanija za vreme na grade`nite raboti }e bidat vrabotu-vaweto na lokalnoto naselenie pri razli~ni grade`ni fazi; prisustvoto na avtopatot moè da se odrazi pozitivno na sekojdnevnata migracija zaradi namaluvawe na potrebnoto vreme za patuvawe vo Kumanovo, kade najgolem del se vrabotuva. Od druga strana, nepo-volni efekti na barieri moè da se pojavat pri razdvojuvawe na zemjodelski parceli so trasata. Kompenzacioni merki }e se javat za suficitarnite pomo{ni pati{ta za bezbeden pristap do zemjodelskoto zemji{te. Opa|aweto na kvalitetot na zemjodelskoto zemji{te }e se odrazi na opa|awe na kvalitetot na zemjodelskite produkti i }e rezultira i so opa|awe na koli~inite na prinosi (rodot)


Skopje

- 65 -

6 Zaklu~ok

Dokolku se primenat predloènite merki ne se o~ekuvaat zna~ajni vlijanija predizvikani od grade`nite i eksploatacioni fazi na avtopatot. Kratok spisok na najva`nite vidovi na merki se dadeni vo prodolènie:

- Za{titen yid vo Tabanovce ( za za{tita od bu~ava i zagaduvawe na vozduhot); - Za{tita na Tabanovska (Bawska) reka (primena na priroden materijal i izbegnu-

vawe na te{ki betonski strukturi); - Odstranuvawe na vegetacija, evidencija na odstranetata vegetacija, vra}awe

povtorno na lokalnata vegetacija na odbrani lokacii); - Masa bilans (koristewe na vi{okot za nasipite i zatvarawe i melioracija na

deponiite); - Uprauvawe so otpad od ru{evini i gradeèn {ut (grade`niot {ut se o~ekuva da

se producira od ru{ewe na nadvoznikot za s. Re~ica); - Kontrola na erozijata; - Remediacija vegetacijata na tamponot dol` trasata, sekciite okolu zemjodel-

skoto zemji{te so visok kvalitet; - Odrùvawe na vetrobrani i krajbre`na vegetacija ; - îstewe na koritata na rekite i drugi vodoteci za ovozmoùvawe na premin na

voda niz propustiete i prevencija od poplava; - Odrùvawe na sistemot za navodnuvawe i odstranuvawe na urnatini koi bi se

pojavile za vreme na grade`nite raboti; - Temelno re{enie za dislokacija na lokalnite grobi{ta na seloto Re~ica; - Za{tita na arheolo{kite nao|ali{ta i supervizija na grade`nite raboti vo

blizina na za{titeni podra~ja li~no od Agencijata za za{tita na kulturni dobra; - Vo slednata tabela e daden pregled na vlijanija, merki odgovorni institucii,

predvideni ostvaruvawa i potrebni izve{tai.


- 66 -

Potevcijano vli-

janie/emisija

Ublaùva~ki merki

Predvidena realizacija

Odgovorni za realizacija

Odgovorni za supervizija

Monitoring indi-katori

Tip i frefrenkcija na monitoring i

objauvawe Vlijania za vreme na izgradba

Zagaduvawe na vozduhot i

{tetna bu~ava

Monitoring na kvalitetot na

vozduhot vo Ta-banovce

Edna{ godi{no vo

zima

Fond za me|unarodni i

regionalni pati{ta

Ministerstvo za za{tita na ìvot-

nata sredina i prostorno planirawe (M@SPP)

Prag za zagadu-vaweto sprema

zakonot i vaè~kite propisi

Godi{en izve{taj do MZ@SPP

Opasnost po ìvite or-

ganizmi

Odstranuvawe, evidencijai

vra}awe na or-ginalnata vege-

tacija vo nivnata sredina

Po zavr{uvawe

na izgradbata

Grade`nata kom-panija

Fond za magis-tralni i region-

alni pati{ta

Broj, tip i starost na bilkite, drvata, grmu{kite vrateni povtorno na mesto

Zabele{ki dodadeni kon izve{tajot za

grade`nite raboti

Gradeèn otpat i

ru{evini

Nazna~uvawe na menanxer za vreme

na izgradbata

Kontinuirano za vreme na grade`nite

raboti


Fond za magis-tralni i region-

alni pati{ta

Identifikacija na vidovi i transpor-ten spisok ~uvawe

i evidencija

Zabele{ki dodadeni kon izve{tajot za

grade`nite raboti

Kulturni vrednosti

Nadomest so lokalnoto nase-

lenie

Prioritet za da se zapo~ne so izgradba


regionalni pati{ta

Ministerstvo za Finansii

Predhodni op{tinski

prevzemeni kom-penzacioni merki

Izve{taj od Fondot na Ministerstvo za

Finansii

Socio-ekonomski pridobivki

Vrabotuvawa ( sezonski )

Za vreme na izgradba


n/a Broj na rabotnici n/a


- 67 -

Potevcijano vlijanie/ emisija

Ublaùva~ki merki

Predvidena realizacija

Odgovorni za realizacija

Odgovorni za supervizija

Monitoring indi-katori

Tip i frefrenkcija na monitoring i

objauvawe Vlijania za vreme na izgradba

Bu~ava Za{titen yid

okolu Tabanovce Za vreme na

izgradba


regionalni pati{ta

M@SPP Prag za bu~ava

sprema zakonot i vaè~kite propisi

n/a

Zagaduvawe na vozduhot

Vegetaciski “yid” (tampon zona)

dol` zemjodel-skoto zemji{te so

visok kvalitet

Vedna{ posle izgradbata


regionalni pati{ta

Ministerstvo za zemjodelie, {umar-stvo i vodostopan-

stvo

Koncetracija na zagaduvawe so

aerosediment na po~va

n/a

− Kontrola na vegetacija dol` zem-jodelskoto zemji{te so

visok kvalitet− Odrùvawe na

krajbre`nata vegetacija

Edna{ godi{no vo

esen


regionalni pati{ta

Ministerstvo za zemjodelie, {umar-stvo i vodostopan-

stvo

Kvalitet na od-straneta biomasa

n/a

Odvod –drenaà na porojna voda

od povr{inata na patot

Monitoring na kvalitetot na

efluentot

Edna{ godi{no, vo

leto (zakon za vodoteci)


regionalni pati{ta

M@SPP

Prag za zagaduva~i na voda sprema

zakonot i vaè~kite propisi

M@SPP

Socio-ekonomski pridobivki

Razvoj na indus-trija, trgovija

Dadeno vo Proekt

Privatni prevoznici

n/a Kupovna mo`nost na naselenieto

n/a


- 68 -

Ako izveduva~ot na Proektot gi prezentira gore opi{anite merki na naselenieto smetame deka proektot lesno }e zapo~ne da se realizira. Isto taka e va`no da se po~ituvaat ovie merki so detalnite re{enija. Nivnata cena }e se definira pokasno. Zemaj}i go vo obzir nivniot karakter (monitoring }e se izveduva edna{ godi{no biolo{kite merki se vo pred-nost vo odnos na tehni~kite sodrìni i t.n.) ne se o~ekuva zna~itelno da ja zgolemat cenata za realizacija na proktot. Proektot e priloèn do Ministerstvoto za ìvotna sredina, M@SPP, za izdavawe na odobrenie za zapo~nuvaweso realizacija na istiot.


- 69 -

KARTOGRAFSKI PRILOZI Slika 1 Mikrolokacija na trsata na avtopatot Tabanovce - Kumanovo Slika 2 Procenet kvalitet na vodi po klasi vo 1996 god Slika 3 Tektonska karta na R. Makedonija Slika 4 Geolo{ka karta na R. Makedonija Slika 5 Geolo{ka karta na terenot na trasata na avtopatot Tabanovce – Kumanovo Slika 6 Hidrogeolo{ka karta na R. Makedonija Slika 7 Karta na podra~ja so mo`ni poplavi Slika 8 Podra~ja so udel na rudni~ka industrija Slika 9 Podra~ja vo koi se potrebni prevzemawe na merki za spre~uvawe na poplavi i erozija Slika 10 Karta na povr{ini so potencijalna erozija Slika 11 Pozna~ajni vlijanija


- 70 -

ПОСТОЈНА СОСТОЈБА СО МАГИСТРЛАНИОТ ПАТ

Fotografija br. 1 s. Tabanovce Fotografija br. 2 s. Tabanovce

Fotografija br. 3 s. Tabanovce

Fotografija br. 4 Benziska pumpa MAKBENZ


- 71 -

Fotografija br. 5 i 6 Pozajmi{te na nasipen materijal i Deponija za neupotrebliv gradeèn materijal

Fotografija br. 7 Premin Re~ica Fotografija br. 8 Grobi{ta na s. Re~ica


- 72 -

МОЖНИ РЕШЕНИЈА ЗА ИЗВЕДБА НА ЗВУЧНИ ЗИДОВИ

Слика 1. Бетонски звучен зид

Слика 2. Бетонски звучен зид

Слика 3. Метален звучен зид

Слика 4 Меален звучен зид

Documents

EIA avtopat Tabanovce dopolneto - MOEPP...2.5.4 Stabilnost na kosini (klizi{ta) - 32 - 2.5.5 Seizmika - 32 - 2.6 Biolo{ki karakteristiki - 32 - 2.6.1 Flora - 32 - 2.6.2 Фауна