Eindrapportage · 2017. 8. 9. · Eindrapportage: Stimulering soorten van het agrarisch landschap 29 maart 2017 [12] 3 Communicatie Bij alle projecten zijn nieuwsberichten in de lokale

Eindrapportage

Project ‘Stimulering soorten van het agrarisch landschap 2014-2016’ Optimaliseren van leefbaarheid

Periode: 1 januari 2014 – 31 december 2016

Presentatie ‘LAL-len in Brabant’ is online te bekijken

H.J. den Hollander & J. Sloothaak 29 maart 2017

Brabants Landschap

Coördinatiepunt Landschapsbeheer www.brabantslandschap.nl

http://prezi.com/zzmdwae44a3q/?utm_campaign=share&utm_medium=copy&rc=ex0share

http://www.brabantslandschap.nl/

Eindrapportage: Stimulering soorten van het agrarisch landschap 29 maart 2017

[1]

Inhoudsopgave

1 Inleiding _________________________________________________________________ 2

2 Resultaten _______________________________________________________________ 3

2.1 Solitaire bijen en hommels _____________________________________________ 4

2.2 Onderwaterfauna en slakken ___________________________________________ 4

2.3 Amfibieën en reptielen & Oever- en waterplanten __________________________ 5

2.4 Oever- en watergebonden vogels ________________________________________ 6

2.5 Grasland- en akkervogels _______________________________________________ 7

2.6 Erfvogels en uilen _____________________________________________________ 8

2.7 Struweelvogels _______________________________________________________ 9

2.8 Oeverzoogdieren ____________________________________________________ 10

2.9 Vleermuizen ________________________________________________________ 10

2.10 Overige soorten _____________________________________________________ 11

3 Communicatie ___________________________________________________________ 12

4 Cofinanciering ___________________________________________________________ 13

5 Vrijwilligersuren _________________________________________________________ 13

6 Resultaten enquête _______________________________________________________ 14

6.1 Aanvragende organisatie ______________________________________________ 14

6.2 Monitoring _________________________________________________________ 15

6.3 Tevredenheid over het uitgevoerde LAL-deelproject ________________________ 17

6.4 Ervaring organisatie rondom de LAL _____________________________________ 19

7 Aanbevelingen __________________________________________________________ 22

Bijlage 1: Prioritaire doelsoorten per type leefgebied ________________________________ 24

Bijlage 2: Enquête (evaluatie LAL) ________________________________________________ 25


[2]

1 Inleiding

Van 1 januari 2014 tot en met 31 december 2016 zijn 36 projecten voor prioritaire soorten van het agrarisch landschap in Noord-Brabant uitgevoerd. Deze deelprojecten geven uitvoering aan het Leefgebiedsplan Agrarisch Landschap (LAL). Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer bij Brabants Landschap verzorgde de coördinatie, de begeleiding en de administratie. Uitvoering vond plaats door vrijwilligersgroepen en/of agrarische natuurverenigingen. Naar deze organisaties gaat veel dank uit voor hun vrijwillige inzet (totaal 5.829 uur). Financiering vond plaats via de Subsidie Leefgebieden en Biodiversiteit van de provincie Noord-Brabant en Brabants Landschap. Een totaal bedrag van € 327.935,03 is vanuit het project besteed aan het treffen van biotoop verbeterende maatregelen waaronder nestgelegenheid, schuilgelegenheid of voedselvoorziening voor prioritaire soorten van het agrarisch landschap. Daarnaast zijn met de projecten externe bijdragen gegenereerd ter waarde van € 104.291,-. Het ‘LAL-project’ zorgt zodoende voor een grote multiplieer voor maatregelen in het leefgebied agrarisch landschap. Voor een uitgebreidere beschrijving van de werkwijze wordt verwezen naar het projectplan, wat te vinden is op onze website. Deze rapportage geeft een overzicht van de uitgevoerde maatregelen in de periode 2014-2016 en een impressie van een aantal projecten. Hierbij is gekeken naar de communicatie, de cofinanciering en de bestede vrijwilligersuren. Tot slot is er een aanbeveling gegeven voor de volgende periode 2017-2018, waarin het Coördinatiepunt voornemens is om nieuwe projecten uit te voeren.

Afbeelding 1. De geelgors is één van de prioritaire soorten van het leefgebied agrarisch landschap

http://www.brabantslandschap.nl/assets/Uploads/Documenten/Projectplan-Soorten-van-het-agrarisch-landschap-2014-2016.pdf


[3]

2 Resultaten

In totaal zijn, verspreid over Brabant, 36 projecten in het agrarisch landschap uitgevoerd (zie figuur 1). De beschermingsmaatregelen die zijn uitgevoerd in de verschillende projecten komen ten goede van beschermingsgroepen, die zijn samengesteld op basis van hun biotoop of soortgroep.

In tabel 1 is het aantal projecten per beschermingsgroep weergegeven. De prioritaire soorten per soortgroep en de daarvoor uitgevoerde maatregelen zijn te vinden in bijlage 1. Het kan zijn dan één project meerdere beschermingsgroepen en meerdere maatregelen omvat.

Beschermingsgroep LAL # projecten

Solitaire bijen en hommels 4

Onderwaterfauna en slakken 1

Amfibieen & reptielen Oever- en waterplanten 2

Oever- en watergebonden vogels 3

Grasland- en akkervogels 14

Erfvogels en uilen 13

Struweelvogels 2

Figuur 1. Verspreiding van de verschillende LAL-projecten uit de periode 2014-2016 (rode stippen) en uit de periode 2012-2013 (oranje stippen).

Tabel 1. Het aantal projecten per beschermingsgroep van de LAL


[4]

Oeverzoogdieren 1

Overige zoogdier 1

Vleermuizen 6

Totaal 47

2.1 Solitaire bijen en hommels

Voor de beschermingsgroep solitaire bijen en hommels zijn vier projecten uitgevoerd. Er zijn drie insectenhotels, een bijenhotel en een solitair bijenhuis gemaakt/aangelegd. Ook zijn voedsel- en waard-/drachtplanten ingezaaid en aangeplant.

2.2 Onderwaterfauna en slakken

Voor de beschermingsgroep ‘onderwaterfauna en slakken’ is één project uitgevoerd. Door vernatting is een gebiedje geschikt gemaakt voor de grote Modderkruiper.

Afbeelding 2. Insectenhotel met bezette holtes in Heeswijk-Dinther


[5]

2.3 Amfibieën en reptielen & Oever- en waterplanten

De beschermingsgroepen ‘amfibieën en reptielen’ en ‘oever- en waterplanten’ zijn samengevoegd, omdat de maatregelen voor beide beschermingsgroepen vooral bestaan uit het onderhoud aan poelen. Maatregelen voor poelenonderhoud bestaan uit het uitdiepen, vrij maken van slootkant en verwijderen van takken en bomen voor meer licht. In twee deelprojecten zijn maatregelen genomen voor deze doelsoorten.

- Het Lijsterven bij Wintelre een flinke ecologische kwaliteitsimpuls geven door de verwaarloosde poel te herstellen. Door het opschonen van de poel wordt deze weer geschikt gemaakt voor allerlei soorten amfibieën.

- Poel opgeschoond

Afbeelding 3. Greppel-plasdras bij deelproject Langen Bruggert


[6]

2.4 Oever- en watergebonden vogels

Voor de beschermingsgroep oever- en watergebonden vogels zijn drie deelprojecten uitgevoerd. Voor de oeverzwaluw zijn broedwanden geplaatst en is onderhoud of renovatie gepleegd aan oeverzwaluwwanden. Voor de ijsvogel zijn 4 broedwanden gerealiseerd en zeventien steile wanden gemaakt.

Afbeelding 4. Te schonen poel en jonge kamsalamander


[7]

2.5 Grasland- en akkervogels

Voor de beschermingsgroep grasland- en akkervogels zijn de meeste deelprojecten uitgevoerd (14 projecten). Vijf plasdrassen, drie golfplaatplasdrassen, een greppel plasdras en kruidenrijk grasland aangelegd/ontwikkeld voor weidevogels. Vijf graan-/akkerranden voor patrijs en andere akkervogels.

Afbeelding 5. Plaatsing ijsvogelwand in Gilze


[8]

2.6 Erfvogels en uilen

Op de beschermingsgroep grasland- en akkervogels na, zijn de meeste projecten uitgevoerd voor de groep erfvogels en uilen. 13 projecten zijn uitgevoerd ten behoeve van de uilen (kerk- en steenuil) en zwaluwen (boeren-, huis- en gierzwaluw). De getroffen maatregelen bestonden uit het aanbrengen van beplanting, creëren van modderplaatsje, het plaatsen van zwaluwdraden, mestplankjes, huiszwaluwtillen, nestkasten voor boerenzwaluwen, gierzwaluwen, kerkuilen en steenuilen, gekraagde roodstraat, torenvalk, mussen en spreeuwen.

Afbeelding 6. Uitvoering patrijzenproject Veghel (boven) en inrichting plasdrassen Eethen en Oss (onder)


[9]

2.7 Struweelvogels

Voor de struweelvogels, zijn twee deelprojecten uitgevoerd.

Structuur brengen in bestaande bospercelen door het aanbrengen van struiklaag en het afzetten van een zoom van het bos.

Geelgors reservaatakker. De akker wordt ingezaaid met een mengsel van verschillende zomergranen en inheemse akkerkruiden. De granen worden niet geoogst maar dienen in de winter als voedsel voor overwinterende vinkachtigen en patrijzen.

Afbeelding 7. Bezette nestkasten voor steenuil en gierzwaluw (boven) en plaatsing van een huiszwaluwtil ondersteund door geluidsapparatuur (onder).

Afbeelding 8. De inheemse kruiden voor akkermengsels binnen het LAL-project zijn besteld bij Cruijdt Hoeck


[10]

2.8 Oeverzoogdieren

Voor de beschermingsgroep oeverzoogdieren is één project uitgevoerd. Voor de waterspitsmuis zijn kleine stapstenen gecreëerd langs een beek, zodat dit oeverzoogdier zich kan schuilhouden en vestigen.

2.9 Vleermuizen

Er zijn vijf projecten uitgevoerd ten behoeve van vleermuizen. Er zijn kraamkasten geplaatst, winterverblijven gebouwd, een vleermuiskelder verbeterd en dertigtal kleinere vleermuiskasten zijn geplaatst.

Afbeelding 9. Inrichtingsplan stapsteen waterspitsmuis in Gestel

Afbeelding 10. Renovatie vleermuiskelder in Hoogerheide


[11]

2.10 Overige soorten

Naast de projecten voor prioritaire soorten zijn er ook voor de huismuis deelprojecten uitgevoerd. Hierbij ging het voor de mussen om het plaatsen van nestkasten in combinatie met specifieke erfbeplanting. In één project is na overleg met de provincie onderzocht of de wilde kat zich heeft gevestigd in Noord Brabant, door middel van cameratechnieken. Gebieden zijn gemonitord m.b.v. 10 cameravallen, om de wilde kat meer waar te nemen, zodat de conclusie getrokken kan worden dat deze zich definitief heeft gevestigd in Noord Brabant om hem beter te kunnen beschermen.

Afbeelding 11. Controle van geplaatste huiszwaluwkasten


[12]

3 Communicatie

Bij alle projecten zijn nieuwsberichten in de lokale krant, op een website geplaatst of in een nieuwsbrief gezet. Hierbij is vermelding gemaakt van de Provincie en eventuele andere financiers. Verder is er bij een aantal maatregelen een speciale opening geweest met de (lokale) media en politiek. Door deze communicatie werd het project, voornamelijk onder de buurtbewoning, bekend gemaakt. Op het Symposium Biodiversiteit en Leefgebied en op de Jaaravond Weidevogelbescherming is een presentatie gegeven over het LAL-project.

Afbeelding 12. Voorbeeld van gepubliceerd persbericht in de krant


[13]

4 Cofinanciering

Bij 10 projecten kwam in totaal € 104.291,- van derden. Bij de overige projecten is in de aanvraag of de afronding geen vormen van externe financiering doorgegeven. De financiering die beschikbaar is vanuit de Subsidie Leefgebieden en Biodiversiteit is een belangrijk smeermiddel gebleken om projecten van de grond te krijgen en lokale cofinanciering te regelen.

5 Vrijwilligersuren

Aan elke initiatiefnemer is het aantal vrijwilligersuren gevraagd wat aan het project is besteed. Bij een aantal projecten zijn nauwelijks vrijwilligersuren gemaakt, omdat de maatregelen volledig zijn uitbesteed aan een betaalde aannemer of groenvoorzienings-bedrijf. In totaal zijn er 5.829 vrijwilligersuren besteed binnen 31 projecten. Door het betrekken van natuurwerkgroepen is meer draagvlak en betrokkenheid ontstaan. Bovendien is dankzij deze grote hoeveelheid onbetaalde uren, nauwelijks geld besteed aan overhead en coördinatie, maar vooral aan tastbare beschermingsmaatregelen. De belastingdienst stelt een vrijwilligersvergoeding op € 4,50 per uur (bij vrijwilligers die 23 jaar of ouder zijn). De 5.829 uur heeft hierdoor een waarde van € 26.231,-. Bron: https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/prive/werk_en_inkomen/werken/werken-als-vrijwilliger/vrijwilligersvergoedingen/

https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/prive/werk_en_inkomen/werken/werken-als-vrijwilliger/vrijwilligersvergoedingen/

https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/prive/werk_en_inkomen/werken/werken-als-vrijwilliger/vrijwilligersvergoedingen/


[14]

6 Resultaten enquête

Eind 2016 hebben de aanvragers van een LAL project een enquête ontvangen (zie bijlage 2). Voor alle 35 LAL projecten is een enquête ingevuld. Erfvogels Kempenland is 1 project met 2 LAL nummers: LAL042+LAL052, 1 ingevulde enquête. Er zijn dus 36 deelprojecten, maar 35 ingevulde enquêtes.

6.1 Aanvragende organisatie

Het merendeel van de LAL aanvragen wordt gedaan door een vrijwilligersorganisatie (10#, 28,6%). Ook weidevogelgroepen (8#, 22,9%), landschapsbeheergroepen (4#, 11,4%) en uilenwerkgroepen (2#, 5,7%) draaien LAL-projecten. Beide groepen zijn ook vrijwilligersorganisaties, waardoor het totale percentage van de organisaties die op vrijwilligers draaien in werkelijkheid ligt op 68,6% (24#). De overige 37,1% bestaat uit agrarische natuurverenigingen (7#, 20%), particulieren (3#, 8,6%) en gemeenten (1#, 2,9%). Waterschappen en commercieel bedrijven hebben in deze periode geen aanvragen gedaan

Veel natuurwerkgroepen hebben samengewerkt met andere partijen uit de streek. In veel gevallen betrof dit de gemeente en/of een (andere) vrijwilligersgroep. Ook het Waterschap, de ZLTO en Vogelbescherming Nederland werden enkele keren bij projecten betrokken.

Figuur 2. Verdeling type organisaties die een LAL project hebben uitgevoerd


[15]

6.2 Monitoring

Bij meer dan de helft van de LAL-deelprojecten (18#, 51,4%) hebben de doelsoort(en) profijt gehad van de genomen maatregelen. Bij 31,4% hebben de doelsoort(en) nog geen gebruik gemaakt van de maatregelen, maar is wel de verwachting dat de doelsoort dit in de toekomst waarschijnlijk wel zal doen. En in 17,4% van de gevallen is dit onbekend.

Bij de meerderheid (25 van de 35, 71,4%) van de LAL-projecten vind monitoring plaats om het effect van de genomen maatregelen op de doelsoort te meten.

Figuur 3. Verdeling type organisaties die een LAL project hebben uitgevoerd

Figuur 4. Verdeling LAL projecten waarbij wel en niet monitoring plaats vind om het effect van de genomen maatregelen op de doelsoort te meten.


[16]

Van de LAL-projecten waar monitoring heeft plaats gevonden (blauw in figuur 4), is dit bij 58,3% (14#) van de LAL deelprojecten uitgevoerd door de vrijwilligers van een weidevogel, uilen of landschapsgroep. Bij 29,3%, (7#) van de projecten heeft de organisatie die de LAL-aanvraag heeft gedaan/project heeft uitgevoerd, zelf de monitoring uitgevoerd. Bij 3 projecten heeft een overige partij gemonitord.

De methode van monitoren bestond in 22 van de 24 gevallen uit het registreren van de aanwezigheid van de doelsoort(en). Bij 13 van de 22 werd daarnaast ook het aantal broedgevallen bepaald/geregistreerd. Het broedsucces (overleving jongen) werd 8 keer bij gehouden. Het antwoord ‘overig’ dat tweemaal is gegeven betreft beide keren de wens om in de toekomst de aanwezigheid van de doelsoort te registreren.

Figuur 5. Uitvoerder monitoring

Figuur 6. Methode monitoring


[17]

Bij 15 LAL-projecten (68,2%) hebben de doelsoorten gebruik gemaakt / geprofiteerd van de maatregelen. Naar aanleiding van de monitoring is één keer (4,5%) besloten de maatregelen te verbeteren. Bij één (4,5%) LAL project maakt de doelsoort geen gebruik van de genomen maatregel. De uitkomst van de monitoring is 22 keer ingevuld. Op de vraag ‘wat is het resultaat van de monitoring?’ is 5 keer beantwoord met ‘onbekend’. Bij nog eens 2 LAL deelprojecten (het antwoord overig op de vorige vraag) is het resultaat van de monitoring onbekend. Wat maakt dat het resultaat van de monitoring bij 7 LAL deelprojecten onbekend is.

6.3 Tevredenheid over het uitgevoerde LAL-deelproject

Figuur 7. Resultaat monitoring

Figuur 8. Tevreden met het eindresultaat van het gerealiseerde project


[18]

26 van de 35 (74,3%) LAL-aanvragers zijn tevreden over het eindresultaat van het gerealiseerde LAL deelproject. Opmerkingen die in de enquête zijn geplaatst: Het is een 100% geslaagd project geweest

Omdat er zichtbare resultaat behaald zijn,

De biodiversiteit in de gemeente is veel groter geworden

Vergroting biodiversiteit, patrijs is indicatorsoort.

Mooi project op prima locatie

Meer nestmogelijkheden voor de betrokken soorten

Er is duidelijk een grote toename van broedgevallen + uitkomsten in het gebied van het project.

Er is een duidelijke toename van het aantal broedparen

Grote toename van het aantal broedparen

Je ziet dat je met enige aanpassingen (binnen flora en fauna) veel bereiken kan.

Dit is een goed project gerealiseerd met hulp van veel partijen. De verwachting is dat er door dit project zeker kansen zijn voor akkervogels en uitbreiding van biotoop voor amfibieën.

Plantmateriaal is overal geplant en er is een inboetactie geweest

Tevreden aangezien we diverse nieuwe vogelsoorten, en vis zien. Er zijn ook meer hazen dan voorheen.

22,9% (8#) is gedeeltelijk tevreden. Dit waren de toelichtingen: Bezetting kan beter.

Wij zijn tegen veel niet voorziene problemen aangelopen waardoor het meerjarig graan niet toe ontwikkeling is gekomen. Uit een kleinschalige proefopzet blijkt dat meerjarig graan zich wel kan ontwikkelen. De daadwerkelijke resultaten worden het komend jaar zichtbaar. Als het graan zich dan opnieuw ontwikkeld dan kunnen we zeggen dat er wel mogelijkheden zijn om het project opnieuw breder in te zetten. Belangrijk is dan dat vraatschade door vogels (roeken/kraaien en kauwen) voorkomen kan worden. Hierdoor zijn de proefvelden niet tot ontwikkeling gekomen.

Medio 2015 is er een evaluatie via een vragenlijst uitgevoerd. De bedoeling was eind 2015 de resultaten via een website aan de deelnemers en inwoners gemeente breed te presenteren. Door omstandigheden (tijd/prioritering) is dit helaas niet gelukt. Op zich is dit niet zo'n probleem omdat een aantal doelsoorten (zoals Boerenzwaluw) waarschijnlijk tijd nodig hebben om te wennen aan de genomen maatregelen. Over 2016 heeft geen evaluatie plaatsgevonden. Over de hoeveelheid genomen maatregelen ben ik overigens wel tevreden. Er is behoefte aan een goede monitoringsinstrument en ondersteuning bij uitvoering.

project is nog niet geheel gerealiseerd

Nog niet het beoogde resultaat bereikt

*niet alle geplante bollen zijn opgekomen: crocussen wél *de nestkasten hingen te laat om in gebruik te worden genomen: we hopen dat in de toekomst dat de kasten worden bewoond * de fruitbomen zijn met succes geplant en komen in bloei

Het industrieterrein is nog in ontwikkeling en het is nu moeilijk vast te stellen hoe de maatregelen uitpakken voor de doelsoort

De aanvrager van één project is niet tevreden, omdat


[19]

Resultaat is nog niet mogelijk omdat een aantal maatregelen nog uitgevoerd worden op dit moment. Ook de aanplant van Fruitbomen en bosplantsoen en het inzaaien van akkerranden geeft pas resultaat op de wat langere termijn.

6.4 Ervaring organisatie rondom de LAL

De administratieve last van de LAL-regeling vond 74,3% van de aanvragers normaal. 17,1% vond de administratieve last laag. En 3 keer (8,6%) werd deze hoog gevonden.

De begeleiding vanuit het Coördinatiepunt Landschapsbeheer werd als volgt ervaren:

Figuur 9. Ervaring/mening over de administratieve last van de LAL-regeling

Figuur 10. Ervaring/mening over de begeleiding vanuit Coördinatiepunt Landschapsbeheer


[20]

45,7% Uitstekend Denken mee in oplossingen!

Praktijkgericht en maatwerk mogelijk

werken al jaren met het coördinatiepunt samen en waarderen hun gedrevenheid.

28,6% Goed Er werd altijd support gegeven, daar waar je zelf niet uit kwam

22,9% Voldoende Financiële afwikkeling onduidelijk

Tijdens het project nagenoeg geen contact gehad. Alleen aan einde bij verkrijgen vergoeding.

2,9% Matig slecht bereikbare contactpersoon

Op de vraag “Zou u nog een keer een LAL project uit willen voeren?”, werd als volgt geantwoord:

94,3% Ja

*we zijn met hulp over veel dagen verspreid bezig geweest, *we hebben in het buitenland kunnen laten zien hoe het hier gaat *er is zeker op het gebied van hagen, houtwallen en bomen nog veel te doen

Beplantingsplannen zijn op 40 bedrijven uitgevoerd

Bij geslaagde kansen zou je hier ten alle tijden een beroep op mogen doen. zonder deze steun wordt het de verenigingen wel degelijk lastig gemaakt om een project gefinancierd te krijgen. Wat uit eindelijk ten koste gaat van de natuur (biodiversiteit) in zijn algemeenheid

Bij geslaagde kansen zou je hier ten alle tijden een beroep op mogen doen. Zonder deze steun wordt het de verenigingen wel degelijk lastig gemaakt om een project gefinancierd te krijgen. Wat uit eindelijk ten koste gaat van de natuur (biodiversiteit) in zijn algemeenheid.

blijvende aandacht voor natuur een van de subdoelstelling van ons project


[21]

er liggen al projecten in voorbereiding

Het tijdbestek waarin we dit project moeten uitvoeren komt niet overeen met dit project. Gelukkig hebben we daar een mouw aan weten te passen. Maar ik voelde mij daar niet gelukkig mee.

Laagdrempelig. Fijn dat men praktische adviezen en financiële steun combineert

Mogelijk vervolg op dit project indien blijkt dat meerjarig graan zich wel kan ontwikkelen. Dit blijkt al in komend voorjaar als proefvakken zich weer opnieuw ontwikkelen.

Ook dit project is tot stand gekomen door medewerking van Gemeente Eersel,Waterschap, Jagersvereniging Weidevogel vereniging Brabants-Landschap,Aangrenzende Boeren en B- team Gemeente Eersel. Daardoor heeft het alleen al veel waarde. Verder zal zeker de patrijs hiervan profiteren.

prettig en nuttig om iets voor de natuur te doen

5,7% Misschien Veel administratie


[22]

7 Aanbevelingen

Communicatie Omdat binnen het LAL-project de voorwaarden is gesteld dat het toegekende bedrag per deelproject volledig besteed moeten worden aan biotoopverbeterende maatregelen, is er geen budget voor communicatie en coördinatiekosten. Hoewel door aanvragers zo goed mogelijk wordt gezocht naar externe financiering voor deze onderdelen, lukt dat vaak niet. Het zou voor een toekomstig LAL-project beter zijn om af te spreken dat een bepaald deel van de begroting (bijvoorbeeld max. 10%) wel voor communicatie en coördinatiekosten gebruikt mag worden. Monitoring De monitoring is ten opzicht van de vorige LAL-periode (2012-2013) sterk verbeterd. Maar, nog niet alle deelprojecten uit de LAL-periode 2014-2016 zijn goed gemonitord. Het is wel bijgehouden óf doelsoorten gebruik maken van de maatregelen, maar in welke mate en vorm is niet altijd bijgehouden. Eén van de aanbevelingen is dan ook op in een volgende periode meer te sturen op monitoring en hier ook voor waarden over op te nemen in de beschikkingsbrief. Er is inmiddels wel geïnvesteerd in een invoerportaal waarin soorten in het landelijk gebied digitaal en in het veld kunnen worden vastgelegd. Dat kan indien relevant inclusief het broedsucces.

“Stimulering soorten van het agrarisch landschap” maakt onderdeel uit van de herinrichting van het platteland, ook wel reconstructie genoemd. Op tal van plaatsen komen natuurgebieden tot stand, krijgen rivieren de ruimte, blijven dorpen leefbaar en kan landbouw zich ontwikkelen op duurzame locaties. Samen dragen alle projecten bij aan een vitaal, mooi en schoon platteland voor alle inwoners en recreanten. Aan de uitvoering werken overheden, maatschappelijke organisaties en particulieren, onder regie van de provincie Noord-Brabant. In deze regio zijn zij verenigd in de gebieden van Noord-Brabant.


Bijlage 1: Prioritaire doelsoorten per type leefgebied

A B C D E F

soorten van laagveengebied soorten van open

graslandgebieden op klei

soorten van open akkergebieden

op klei

soorten van open tot halfopen

zandgebieden

soorten van besloten tot

halfopen zandgebieden

soorten van het

maasheggenlandschap

spits fonteinkruid kamgras akkerandoorn akkerandoorn akkerandoorn akkerandoorn

paarbladig fonteinkruid veldgerst akkerleeuwenbek akkerleeuwenbek akkerleeuwenbek akkerleeuwenbek

krabbescheer rapunzelklokje stinkende kamille stinkende kamille stinkende kamille stinkende kamille

slobeend verfbrem bleekgele hennepnetel bleekgele hennepnetel bleekgele hennepnetel bleekgele hennepnetel

graspieper klavervreter korenbloem korenbloem korenbloem korenbloem

watersnip spits havikskruid bolderik bolderik bolderik bolderik

zwarte stern wilde averuit korensla korensla korensla korensla

lepelaar papegaaizwammetje grote leeuwenklauw glad biggenkruid glad biggenkruid grote leeuwenklauw

bunzing kievit kleine wolfsmelk kamgras kamgras kleine wolfsmelk

wezel veldleeuwerik spiesleeuwenbek knolsteenbreek knolsteenbreek spiesleeuwenbek

hermelijn gele kwikstaart wilde ridderspoor papegaaizwammetje papegaaizwammetje wilde ridderspoor

waterspitsmuis kneu eironde leeuwenbek gezoneerde stekelzwam gezoneerde stekelzwam eironde leeuwenbek

rugstreeppad patrijs kievit goudporieboleet goudporieboleet kamgras

heikikker grauwe gors veldleeuwerik verfbrem verfbrem veldgerst

bittervoorn wulp gele kwikstaart klavervreter klavervreter prapunzelklokje

grote modderkruiper graspieper kneu spits havikskruid spits havikskruid wilde averuit

kroeskarper kwartelkoning patrijs dwergrus dwergrus papegaaizwammetje

kleverige poelslak grutto grauwe gors koprus koprus verfbrem

platte schijfhoren watersnip wulp kruipend moerasscherm kruipend moerasscherm klavervreter

schele engerd paapje graspieper stijve moersaweegbree stijve moersaweegbree spits havikskruid

moerassprinkhaan roodborsttapuit oeverzwaluw wijdbloeiende rus wijdbloeiende rus brandplekribbelzwam

zompsprinkhaan oeverzwaluw bunzing drijvende waterweegbree drijvende waterweegbree eikenweerschijnzwam

grijze grootoorvleermuis bunzing wezel ongelijkbladig fonteinkruid ongelijkbladig fonteinkruid echte pruikzwam

ingekorven vleermuis wezel hermelijn langstengelig fonteinkruid langstengelig fonteinkruid groot takmos

laatvlieger hermelijn waterspitsmuis spits fonteinkruid spits fonteinkruid grote lijster

rosse vleermuis waterspitsmuis rugstreeppad plat fonteinkruid plat fonteinkruid geelgors

kerkuil rugstreeppad grijze grootoorvleermuis krabbescheer krabbescheer ransuil

steenuil heikikker ingekorven vleermuis brandplekribbelzwam brandplekribbelzwam zomertortel

boerenzwaluw bittervoorn laatvlieger eikenweerschijnzwam eikenweerschijnzwam steenuil

huiszwaluw grote modderkruiper rosse vleermuis echte pruikzwam echte pruikzwam nachtegaal

kroeskarper kerkuil groot takmos groot takmos grauwe klauwier

kleverige poelslak steenuil kievit grote lijster kneu

platte schijfhoren boerenzwaluw veldleeuwerik geelgors patrijs

schele engerd huiszwaluw gele kwikstaart ransuil grauwe gors

moerassprinkhaan kneu zomertortel roodborsttapuit

zompsprinkhaan patrijs nachtegaal oeverzwaluw

grijze grootoorvleermuis grauwe gors grauwe klauwier bunzing

ingekorven vleermuis wiulp kneu wezel

laatvlieger graspieper patrijs hermelijn

rosse vleermuis kwartelkoning grauwe gors das

kerkuil grutto roodborsttapuit waterspitsmuis

steenuil watersnip oeverzwaluw ondergrondse woelmuis

boerenzwaluw paapje korhoen rosse vleermuis

huiszwaluw roodborsttapuit bunzing boomkikker

oeverzwaluw wezel kamsalamander

korhoen hermelijn knoflookpad

bunzing das bruine eikenpage

wezel waterspitsmuis sleedoornpage

hermelijn ondergrondse woelmuis grijze grootoorvleermuis

das rosse vleermuis ingekorven vleermuis

waterspitsmuis rugstreeppad laatvlieger

ondergrondse woelmuis heikikker kerkuil

rosse vleermuis boomkikker boerenzwaluw

rugstreeppad kamsalamander huiszwaluw

heikikker knoflookpad

boomkikker poelkikker

kamsalamander vinpootsalamander

knoflookpad alpenwatersalamander

poelkikker levendbarende hagedis

vinpootsalamander bittervoorn

alpenwatersalamander grote modderkruiper

levendbarende hagedis kroeskarper

bittervoorn kleverige poelslak

grote modderkruiper platte schijfhoren

kroeskarper fijngeribde grasslak

kleverige poelslak schele engerd

platte schijfhoren moerassprinkhaan

fijngeribde grasslak zompsprinkhaan

schele engerd gelderse zandbij

moerassprinkhaan zuidelijke gouden groefbij

zompsprinkhaan bruine eikenpage

gelderse zandbij sleedoornpage

zuidelijke gouden groefbij behaarde rode bosmier

bruine eikenpage glanzende gastmier

sleedoornpage kale rode bosmier

behaarde rode bosmier zwartrugbosmier

glanzende gastmier veenmol

kale rode bosmier veldkrekel

zwartrugbosmier grijze grootoorvleermuis

veenmol ingekorven vleermuis

veldkrekel laatvlieger

grijze grootoorvleermuis rosse vleermuis

ingekorven vleermuis kerkuil

laatvlieger steenuil

rosse vleermuis boerenzwaluw

kerkuil huiszwaluw

steenuil

boerenzwaluw

huiszwaluw

Rapport: Stimulering soorten van het agrarisch landschap 29 maart 2017

[24]

Bijlage 2: Enquête (evaluatie LAL)

Sectie 1 van 3

Korte enquête LALDe LAL richt zich op het behoud en de bescherming van soorten in het Leefgebied Agrarisch Landschap (afgekort LAL).

Voor onze evaluatie naar de Provincie en om mogelijk weer een vervolg te kunnen geven aan de LAL hebben we wat aanvullende gegevens van u nodig. We hebben hiervoor 12 korte (meerkeuze)vragen opgesteld. Het zal niet meer dan 5 minuten in beslag nemen om in te vullen.

Als u bij meerdere deelprojecten bent betrokken, verzoeken we u om de vragen in dit formulier per deelproject in te vullen (als u bijvoorbeeld heeft meegewerkt aan deelproject LAL048 en LAL074, beantwoordt dan een keer de vragen voor LAL048, open de website opnieuw en beantwoord dan de vragen voor LAL074). Een toelichting op de LAL is te vinden in de volgende prezi-presentatie: https://prezi.com/zzmdwae44a3q/lal-len-in-brabant/

*Naam contactpersoon

Korte antwoordtekst

*1.1 Van welk LAL deelproject was u de contactpersoon?

LAL042 - Erfvogels Kempenland

LAL043 - Vleermuiskelder Cadettenkamp Breda

LAL044 - IJsvogels in kreken en polders Drimmelen

LAL045 - Vernatting Langen Bruggert

LAL046 - Huiszwaluwtil Reusel-De Mierden

LAL048 - Inrichting plasdras Beerse Overlaet

LAL049 - Meerjarig graan patrijs Laarbeeks Landschap

LAL050 - Erfvogelproject Gemeente Oirschot

LAL051 - Patrijsproject Doornhoek Veghel

Enquete LAL

VRAGEN REACTIES 35

https://accounts.google.com/SignOutOptions?hl=nl&continue=https://docs.google.com/forms/d/1bet99UxO9WXLcNUoStww2HUdC-yENH7PECaiWXvCYag/edit%3Fusp%3Dmail_response_notification

LAL052 - Oeverzwaluwwand/vleermuiskelder/ijsvogel/poel

LAL053 - Wilde kat

LAL054 - Plasdras Ravenstein

LAL055 - Plasdras Lithoijen

LAL056 - Zaaimachine akkerrandenproject patrijs Gemert

LAL057 - Waterspitsmuis Beeksche Loop

LAL058 - Erfgroenproject ZLTO Bernheze

LAL059 - Ondersteuning erfvogels Best

LAL060 - Vleermuiskast Koningspark Raamsdonksveer

LAL061 - Erfvogels Boerdonk

LAL063 - Broedgelegenheid kerkuil Zundert

LAL064 - Vergroten biodiversiteit terrein abdij Mariënkroon Nieuwkuijk

LAL065 - Plasdras stapstenen Beerse Overlaat

LAL066 - Aanvulling Ondersteuning erfvogels Best

LAL067 - Zwaluwtillen Oisterwijk

LAL068 - Voedsel en waardplanten Gilze

LAL069 - Solitair bijenhuis Heeswijk-Dinther

LAL070 - Patrijzen op de Kempkens te Veghel

LAL071 - Aanvulling erfvogels Kempenland

LAL072 - Water voor weidevogels Rosmalen

LAL073 - Lijsterven Eersel

LAL074 - Greppels en kruiden Genderense Uiterwaarden

LAL075 - Water en kruiden Lith/Ravenstein Beerse Overlaat

LAL076 - Aanvulling erfvogels Kempenland

LAL077 - Nestgelegenheid werkboerderij Buiten Gewoon, Berlicum

LAL078 - Greppels voor grutto's Teteringen

Na sectie 1

Sectie 2 van 3

*1.2 Vanuit welk type organisatie heeft u het project uitgevoerd?

Weidevogelgroep

Uilenwerkgroep

Landschapsbeheergroep

Vrijwilligersorganisatie (overige)

Agrarisch NatuurVereniging

Gemeente

Waterschap

Commercieel bedrijf

Particulier

Verder naar de volgende sectie

2. Resultaat van uw projectDe doelsoorten van de Leefgebieden van Agrarisch Landschap kunnen zijn: - oever en waterplanten - solitaire bijen en hommels - onderwaterfauna en slakken - ambieën - oever- en watergebonden vogels - grasland- en akkervogels - erfvogels en uilen - struweelvogels - vleermuizen.

*2.1 Hebben de doelsoort(en) projt van de genomen maatregelen?

Ja

Nog niet, maar in de toekomst waarschijnlijk wel

Nee

Onbekend

*

2.2 Vind er monitoring plaats om het effect van de genomen maatregelen op de doelsoort te meten?

Ja

Nee (Ga door naar vraag 2.6)

2.3 Indien monitoring heeft plaats gevonden: Wie heeft de monitoring uitgevoerd?

De aanvragende organisatie van dit (deel)project

De vrijwilligers van de weidevogelgroep, uilenwerkgroep of landschapsbeheergroep

Een medewerker van een gemeente of waterschap

Overige...

2.4 Indien monitoring heeft plaats gevonden: Hoe is dit gedaan? (meerdere antwoorden mogelijk)

De aanwezigheid van de doelsoort(en) registreren.

Aantal broedgevallen van de doelsoort(en) bepalen.

Het broedsucces (overleving jongen) van de doelsoort(en) bepalen.

Overige...

2.5 Indien monitoring heeft plaats gevonden: Wat is het resultaat?

Doelsoorten maken gebruik van de genomen maatregelen

Doelsoorten maken geen gebruik van de genomen maatregelen

We gaan de maatregelen verbeteren

We gaan het beheer verbeteren

Onbekend

*2.6 Bent u tevreden over het eindresultaat van het gerealiseerde project?

Ja

Gedeeltelijk

Na sectie 2

Sectie 3 van 3

Nee

Toelichting waarom u wel of niet tevreden bent:

Tekst lang antwoord

Verder naar de volgende sectie

3. De bijdrage van de LALBeschrijving (optioneel)

*3.1 Hoeveel vrijwilligersuren zijn er ongeveer aan het project besteed?

Tekst lang antwoord

*3.2 Hoe vond u de administratieve last van de LAL-regeling?

Hoog

Normaal

Laag

*3.3 Hoe vond u de begeleiding vanuit het Coördinatiepunt Landschapsbeheer?

Uitstekend

Goed

Voldoende

Matig

Slecht

Toelichting:Tekst lang antwoord

*3.4 Zou u nog een keer een LAL project uit willen voeren?

Ja

Nee

Misschien

Toelichting:

Tekst lang antwoord

Documents

Eindrapportage · 2017. 8. 9. · Eindrapportage: Stimulering soorten van het agrarisch landschap 29 maart 2017 [12] 3 Communicatie Bij alle projecten zijn nieuwsberichten in de lokale