Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro · Mimo znaczącego wzrostu udziału Polski w handlu światowym w ostatnich dwóch dekadach… Źródło: Eurostat. Ekonomiczne

Ekonomiczne wyzwania

integracji Polski ze strefą euro

Część I. Wzmocnienie instytucjonalne strefy euro

Rozdział 1. Integracja fiskalna

Rozdział 2. Integracja gospodarcza

Rozdział 3. Integracja finansowa

Część II. Wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki

Rozdział 1. Konwergencja realna

Rozdział 2. Konkurencyjność strukturalna

Rozdział 3. Odmienność struktur i instytucji

Rozdział 4. Mechanizmy prewencji oraz dostosowań do wstrząsów

Ważne: opracowanie omawia wyłącznie ekonomiczne wyzwania związane z integracją Polski ze strefą euro

i nie stanowi całościowej analizy skutków przyjęcia wspólnej waluty, m.in. nie zajmuje się politycznymi skutkami

pozostawania poza strefą euro.

2

Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro


3

Cel powstania opracowania

Po kryzysie

Doświadczenia krajów strefy euro wskazują, że przyjęcie

euro:

■ nie zawsze oznacza szybsze tempo wzrostu

gospodarczego,

■ może prowadzić do narastania nierównowag

makroekonomicznych, wzrostu amplitudy wahań

cyklicznych oraz spadku stabilności makroekonomicznej.

Główny wniosek:

przyjęcie euro stanowi „aż” i „tylko” szansę

przyspieszenia wzrostu gospodarczego i zamożności

społeczeństwa.

Przed kryzysem

Symulacje modelowe wskazują, że wprowadzenie

euro prowadzi do wzrostu PKB ze względu na:

■ spadek st. proc.,

■ redukcję ryzyka kursowego,

■ eliminację kosztów transakcyjnych,

■ wzrost stabilności makroekonomicznej.

Główny wniosek:

przyjęcie euro przyspieszy wzrost

gospodarczy i zamożność społeczeństwa.


■ Szanse realizacji scenariusza przyspieszenia wzrostu gospodarczego po przyjęciu

euro są zwiększane przez:

1. wzmocnienie instytucjonalne strefy euro (część I raportu),

2. wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki (część II raportu).

■ Decyzja o przystąpieniu do strefy euro powinna:

1. uwzględniać (przeszłe oraz planowane) zmiany instytucjonalne w strefie euro,

2. być poprzedzona programem reform, prowadzących do poprawy fundamentów polskiej

gospodarki oraz dostosowania ich do uwarunkowań związanych z charakterystyką

strukturalną innych krajów strefy euro.

4

Główny wniosek opracowania


5

Część I. Wzmocnienie instytucjonalne strefy euro

Ekonomiczne wyzwania związane z przyjęciem euro:

Integracja fiskalna

Integracja gospodarcza

Integracja finansowa


■ Po kryzysie wprowadzono szereg nowych procedur i regulacji,

których celem było ograniczenie ryzyka wystąpienia kryzysów

oraz ich potencjalnych kosztów, jak również poprawa polityki fiskalnej

i gospodarczej.

■ Kierunek zmian jest właściwy, ale nie likwidują one istotnych luk

w strukturze instytucjonalnej strefy euro (wspólny budżet, harmonizacja).

Najbardziej zaawansowane zmiany dotyczą integracji finansowej.

■ Słabości instytucjonalne strefy euro zwiększają konieczność

wzmocnienia fundamentów polskiej gospodarki przed przyjęciem

wspólnej waluty.

Część I. Podsumowanie

Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro 6

7

Część II. Wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki Wyzwanie 1: Konwergencja realna


Konwergencja realna Konkurencyjność strukturalna

Odmienność struktur i instytucji Mechanizmy prewencji oraz

dostosowań do wstrząsów


8

Ponieważ realna konwergencja jest związana z konwergencją cen,

czyli aprecjacją kursu realnego…

62

63

67

70

71

71

77

80

82

88

91

100

104

110

116

117

118

120

50

60

70

80

90

100

110

120

130

LV PL EE PT EL SK SI CY MT ES IT FR FI BE DE IE NL AT

PKB per capita (PPS, EA=100, 2013 r.)

56

65

66

72

73

78

79

83

83

88

98

101

106

106

108

109

109

119

120

50

60

70

80

90

100

110

120

130

PL LV SK EE MT SI PT EL CY ES IT DE IE NL AT FR BE LU FI

Poziom cen (EA=100, 2013 r.)

Źródło: Eurostat.


9

…zaś naturalna stopa procentowa w Polsce jest powyżej poziomu

dla strefy euro, poziom stóp EBC może być zbyt niski…

Trójkąt niemożliwości dla gospodarki

konwergującej w unii monetarnej:

■ konwergencja cen (aprecjacja kursu realnego),

■ konwergencja realna (wyższa stopa naturalna),

■ unia monetarna (wspólna polityka stóp proc.

oraz sztywny kurs walutowy).

Poziom stóp procentowych ustalany

przez EBC prawdopodobnie będzie zbyt niski

w stosunku do stopy gwarantującej

równowagę polskiej gospodarki.


10

80

140

200

260

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Nominalne ceny nieruchomości (1999=100)

Niemcy Irlandia Hiszpania

Przypadek Hiszpanii i Irlandii:

■ główne ryzyko związane ze zbyt niskim

poziomem stóp procentowych to boom

kredytowy i narastanie bańki na rynku

nieruchomości,

■ spadek stóp procentowych

oraz wzrost dostępu do finansowania

jako ważny czynnik powstania baniek

na rynku nieruchomości (inny czynnik

to promowanie własności względem

rynku wynajmu),

■ w obydwu przypadkach dostosowania

po pęknięciu bańki były bardzo bolesne.

…co może prowadzić do narastania nierównowag makroekonomicznych,

zwłaszcza w postaci bańki na rynku nieruchomości.


Boom

Krach


Poziom stóp procentowych ustalany przez EBC prawdopodobnie będzie

zbyt niski w stosunku do stopy gwarantującej równowagę polskiej

gospodarki. Rodzi to ryzyko narastania nierównowag makroekonomicznych

w postaci bańki na rynku nieruchomości, a także nadmiernej aprecjacji kursu

realnego i deficytu na rachunku obrotów bieżących.


Konwergencja realna: wyzwanie

12

Część II. Wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki Wyzwanie 2: Konkurencyjność strukturalna






13

Mimo znaczącego wzrostu udziału Polski w handlu światowym

w ostatnich dwóch dekadach…



50

70

90

110

130

150

170

190

1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013

Udział eksportu towarów i usług w handlu światowym (1995=100)

Germany France United Kingdom Italy Spain PolandNiemcy Francja Wielka Brytania Włochy Hiszpania Polska

14

…innowacyjność polskiej gospodarki pozostaje na relatywnie

niskim poziomie.

Źródło: Komisja Europejska.

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

BG LV RO PL LT MT SK HU EL PT ES CZ IT CY EE SI EU FR AT IE UK BE NL LU FI DE DK SE

skromni innowatorzy umiarkowani innowatorzy naśladowcy innowacji liderzy innowacji

Wskaźnik innowacyjności Komisji Europejskiej

(Innovation Union Scoreboard)


Podstawową szansą wynikającą z przystąpienia do strefy euro

jest perspektywa przyspieszenia tempa konwergencji realnej,

w tym wzrostu relatywnych wynagrodzeń – czyli spadek konkurencyjności

kosztowo-cenowej. Aby skorzystać z szansy szybszego wzrostu

gospodarczego i uniknąć narastania nierównowagi zewnętrznej,

należy zadbać o wysoką konkurencyjność strukturalną.


Konkurencyjność strukturalna: wyzwanie

16

Część II. Wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki Wyzwanie 3: Odmienność struktur i instytucji






17

Asymetria struktur i instytucji stanowi wyzwanie po przyjęciu

euro. W raporcie wymieniono dwa najważniejsze źródła asymetrii:

Przed kryzysem:

szoki asymetryczne

postrzegane jako główne

źródło dywergencji cykli

koniunkturalnych

Po kryzysie:

asymetryczna reakcja

na wspólne szoki

jest równie ważnym źródłem

dywergencji cykli

koniunkturalnych

Pytanie:

na ile polska gospodarka

będzie asymetrycznie

reagowała na wspólne szoki

po przyjęciu euro?


18

1. Wysoka elastyczność rynku pracy prawdopodobnie będzie zwiększała

reakcję zatrudnienia oraz aktywności gospodarczej na wspólne szoki.



8,6 10,7 11,1

12,1

15,6 16,4 17,3

18,6 18,7 20,1

21,9 22,6 23,8 23,8

27,1 28,1

29,4 31,4

32,9

35,5

37,8

0

5

10

15

20

25

30

35

40

EE LV LT LU AT MT BE DE SK IE FR FI EA SL CY IT NE PT ES EL PL

Udział samozatrudnienia i pracowników na umowach czasowych w zatrudnieniu ogółem (%, 2013 r.)

19

2. Niski stopień rozwoju prywatnego rynku wynajmu, prowadzący

do nadmiernej reakcji cen nieruchomości, aktywności budownictwie,

PKB i inflacji na zmiany warunków finansowania.



38,6

32,1

26,1 24,6

22,2

19,5 18,5 18,2

15,4 13,3 12,7

11,5 10,9 10,5

7,8 7,8

5,5 4,0

3,0 2,4 1,4

0

5

10

15

20

25

30

35

40

DE NL AT LU EA FR BE GR IE IT ES CY PT FI LV SK SL PL EE MT LT

Udział gospodarstw domowych mieszkających w lokalach wynajętych na rynku prywatnym (%, 2012 r.)

W świetle wysokiego dualizmu rynku pracy oraz niskiego stopnia

rozwoju prywatnego rynku wynajmu mieszkań w porównaniu z krajami

strefy euro można oczekiwać podwyższonej reakcji zatrudnienia, aktywności

w budownictwie oraz PKB na wstrząsy wspólne, co zwiększa

prawdopodobieństwo dywergencji cykli koniunkturalnych.


Odmienność struktur i instytucji: wyzwanie

21

Część II. Wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki Wyzwanie 4: Mechanizmy prewencji oraz dostosowań do wstrząsów






■ Polityka makroostrożnościowa bardziej efektywna jako

mechanizm prewencyjny (ograniczający ryzyko narastania

nierównowag finansowych) niż jako mechanizm dostosowawczy

(przyspieszający powrót gospodarki do równowagi).

■ Nie należy oczekiwać, że polityka makroostrożnościowa

jest w stanie zastąpić autonomiczną politykę pieniężną

po przyjęciu euro.

22

Mechanizmy prewencji: polityka makroostrożnościowa


23

Mechanizmy dostosowań: polityka fiskalna oraz mechanizmy

rynkowe

Dywergencja

cykli

Polityka

fiskalna

Mechanizmy

rynkowe

Powrót do

równowagi


24

Obecnie przestrzeń fiskalna niezbędna do prowadzenia polityki

antycyklicznej jest ograniczona.

Źródło: Ministerstwo Finansów.

Dług publiczny (% PKB)

0

10

20

30

40

50

60

70

2000 2003 2006 2009 2012

Państwowy dług publiczny

Poziom pożądany

Limit konstytucyjny

-8

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

0

2000 2003 2006 2009 2012

Saldo strukturalne

Poziom pożądany (MTO)

Saldo strukturalne (% PKB)


25

Efektywność mechanizmów rynkowych zależy od drożności

kanałów intensywnego oraz ekstensywnego.

Kanały dostosowań poprzez mechanizmy rynkowe

■ Dostosowania intensywne:

kluczowe dla szoków tymczasowych

■ Dostosowania ekstensywne:

kluczowe dla szoków trwałych

• zmiany marż i zysków

• zmiany płac

• zmiany liczby przepracowanych godzin

Dostosowania intensywne

• zakup/sprzedaż aktywów, w tym nowe inwestycje

• zatrudnienie/zwolnienie pracowników

• otwarcie/zamknięcie firmy

Dostosowania ekstensywne


26

Sztywności rynku produktów ograniczają efektywność

mechanizmów rynkowych, zwłaszcza kanału ekstensywnego…

0,91

1,17

1,21

1,26

1,29

1,30

1,31

1,33

1,36

1,39

1,43

1,44

1,46

1,58

1,68

1,80

0,6 1,0 1,4 1,8

NL

AT

DE

IT

FI

PT

SK

EE

EU

BE

FRA

IE

ES

PL

GR

SI

PMR 2013

Źródło: OECD.

Liczba zawodów regulowanych

Źródło: Komisja Europejska.

45

113

130

133

149

152

153

153

185

218

231

240

264

304

374

0 100 200 300 400

EE

FI

BE

IE

NL

DE

GR

IT

ES

FR

AT

PT

SI

SK

PL


27

… natomiast wysoka elastyczność rynku pracy wspiera

mechanizmy rynkowe.

■ Rynkowe mechanizmy dostosowawcze dokonujące się poprzez zmiany na rynku

pracy w większości przypadków powinny działać efektywnie, ze względu na

następujące charakterystyki polskiego rynku pracy:

■ wysoka elastyczność płac,

■ duże możliwości w zakresie dostosowań poziomu zatrudnienia do wahań koniunktury

(m.in. ze względu na możliwość wykorzystania umów cywilnoprawnych oraz na czas określony).


Dylemat: wysokie sztywności rynku pracy w krajach EA sprawiają, że elastyczność rynku pracy

w Polsce jest pożądana jako mechanizm dostosowań, ale będzie powodować wzrost amplitudy

wahań cyklicznych ze względu na asymetrię transmisji wspólnych szoków makroekonomicznych.

1. Przestrzeń fiskalna niezbędna do prowadzenia antycyklicznej polityki

fiskalnej jest ograniczona.

2. Sztywności rynku produktów ograniczają efektywność rynkowych

mechanizmów dostosowań.


Mechanizmy dostosowań: wyzwania

■ Przyjęcie euro stanowi szansę przyspieszenia wzrostu gospodarczego

oraz zamożności społeczeństwa, ale również zwiększa ryzyko powstania

nierównowag makroekonomicznych.

■ Szanse realizacji scenariusza przyspieszenia wzrostu gospodarczego po przyjęciu

euro są zwiększane przez:

■ wzmocnienie instytucjonalne strefy euro,

■ wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki.

■ Zmiany instytucjonalne, które wprowadzono w strefie euro po kryzysie, chociaż

zmierzają we właściwym kierunku, nie likwidują jej istotnych słabości. Wzmacnia to

potrzebę poprawy konkurencyjności strukturalnej przed przyjęciem euro.

■ Przyjęcie wspólnej waluty powinno być poprzedzone programem reform

wzmacniających potencjał polskiej gospodarki oraz dostosowujących jej

strukturę do uwarunkowań funkcjonowania wewnątrz strefy euro.

29

Wnioski


Documents

Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro · Mimo znaczącego wzrostu udziału Polski w handlu światowym w ostatnich dwóch dekadach… Źródło: Eurostat. Ekonomiczne