EKONOMİSİ ve YÖNETİMİ - erimsever.com · Elektrik üretimi, konut ısıtmacılığı, daha düşük sıcaklıklarda seracılık, termal su verilmesi ile balıkçılık entegre

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARISEMPOZYUMU

PANEL KİTABI

İENERJİ POLİTİKALARIEKONOMİSİ veYÖNETİMİ

SEMPOZYUM - PANEL SEKRETERYA

MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI KAYSERİ ŞUBESİ

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI SEMPOZYUMUYEKS'01 - PANEL

KONUSU /;

ENERJİ POLİTİKALARI, EKONOMİSİ ve YÖNETİMİ

OTURUM BAŞKANI ,

Doç.Dr.Mustafa İLBAŞ /MMO Kayseri Şube Başkanı

PANELİSTLER

Prof.Dr.Yunus Ali ÇENGEL - Neveda ÜniversitesiDoç.Dr.Necdet ALTUNTOP - Erciyes Üniversitesi

Ahmet ENİS - MMO Yönetim Kurulu ÜyesiKemal ULUSALER - EMO Genel Sekreteri

Tevfik KAYA - Jeotermal DerneğiOğuzhan AKYÜZ - RESSİAD Derneği f

YER

Sabancı Kültür Sitesi - Erciyes ÜniversitesiKAYSERİ

HAZIRLAYAN

Yrd.Doç.Dr.Şükrü SU

PANEL ÇÖZÜMLEME

A.Güldane TOPAL

MİZANPAJ-BASKI

İlhan İNCETÜRKMEN

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI SEMPOZYUMUYEKS'01 - PANEL

KONUSU

ENERJİ POLİTİKALARI, EKONOMİSİ ve YÖNETİMİ

PANEL YÖNETİCİSİ AÇIŞ KONUŞMASI

Doç. Dr. Mustafa İLBAŞMMO KAYSERİ ŞUBE BAŞKANI

Yenilenebilir Enerji Kaynaklan Sempozyumu'nun Güneş Enerjisi, Rüzgar Enerjisi, JeotermalEnerji, Hidrojen Enerjisi, Hidrolik Enerji, Biyogaz, Enerji Politikaları konularında bu iki günboyunca yapılan bilimsel toplantılar yapıldı. Çok değerli bilim adamlarımızın konuşmaları,tartışmaları ve uzmanlarımızın görüş ve önerileri ışığında sempozyumumuzun sonunayaklaştık. Bu iki gün boyunca bu saydığımız Yenilenebilir Enerji Kaynakları konularını hepberaber tartıştık ve bu konularda çok yeni bilgiler edindik. Şimdiye kadar katılan değerli bilimadamı ve uzman arkadaşlarımıza katkılarından dolayı tekrar teşekkürlerimi arz ediyorum.

Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu Paneli

Şimdi de programımızın en önemli bölümlerimden biri olan Enerji Politikaları, Ekonomisi veYönetimi konusunda panel yapıyoruz. Bu panelin başında, başarılı geçmesi temennilerimlepanelimize hoş geldiniz diyorum.

Ben şimdi sözün başında değerli panelistlerimizi, konuşmacılarımızı sizlere tanıtmakistiyorum. Bunun için değerli konuklarımızın kısa öz geçmişlerini de vereceğim. Sağ baştan (

Ahmet ENİS Bey, Makine Mühendisleri Odası genel merkez yönetim kurulu ve jsempozyumumuzun düzenleme kurulu üyesidir. Ahmet ENİS Bey 1957 yılında Ankara da ',doğdu. 1987 yılında Ankara DMMA'den mezun oldu. Halen Türk Telekom Ankara İlMüdürlüğü'nde görev yapmaktadır. Kendilerine hoş geldiniz diyorum.

Bir diğer konuşmacımız açılış programımızdaki çağrılı bildirisi ile bizleri bilgilendiren değerlihocamız Prof. Dr. Yunus Ali ÇENGEL Bey. Prof.Dr.Yunus Ali ÇENGEL, ABD deNevada üniversitesinde makine mühendisliği bölümünde 1984 yılından beri öğretim üyesiolarak görev yapmaktadır. Doktorasını 1984 yılında Caroline State Üniversitesi makinemühendisliği bölümünde tamamlamıştır.

1

Genel ilgi alanları jeotermal enerji, güneş enerjisi, desilarizasyon, ekserji analizi, enerji /tasarrufudur. Nevada Üniversitesinde 1996 - 2000 yılları arasında endüstriyel etüt merkezindedirektör olarak ta görev yapmıştır. Bu merkez Amerikan enerji bakanlığı tarafından finanseedilmektedir. Hocamızın öz geçmişi ve CV si çok geniş ben vaktimizin de sınırlı olmasıhasebiyle biraz özetlemeye çalışıyorum.

Hocamız 1985 yılında Nevada eyaleti için hazırlanan Nevada güneş ve sıcak su kullanma elkitabının yazarıdır. Dördüncü baskısı Haziran 2001 tarihinde yayınlanmıştır. Dünyada yaygınolarak kullanılan, şahsen benimde termodinamik dersini veren bir öğretim üyesi olarakkitabını okuttuğum Türkçesi "Mühendislik Yaklaşımıyla Termodinamik" olan bu kitap Çince, jJaponca, Korece, İspanyolca, Türkçe, Farsça ve Yunanca'ya çevrilmiştir. Yine Sayın .fHocamızın çok sayıda kitapları mevcuttur. Prof. ÇENGEL Nevada da kayıtlı profesyonelmühendis olup Amerikan Makine Mühendisleri Birliği üyesidir. Prof. ÇENGEL, Kuşadasıdoğumlu olup Aydın Lisesi'nden 1972 yılında mezun olmuştur. 1976 Yılında İTÜ MakineMühendisliğinde lisansını tamamlamış ve ABD'ye gitmiştir. Kendilerine tekrar hoş geldinizdiyorum.

Diğer panelistimiz Kemal ULUSALER, Elektrik Mühendisleri Odası Genel Sekreteridir.1982 yılında Gazi Üniversitesi Elektrik Bölümü'nden mezun oldu. 1984-2001 yılları arasındaçeşitli firmalarda şantiye şefi, proje koordinatörlüğü gibi görevlerde bulundu. Halen özel bir ,şirkette proje, müdürü olarak görev yapmaktadır. Sayın ULUSALER, evli ve iki çocuk fbabasıdır.

Bir diğer konuşmacımız Sayın Doç.Dr.Necdet ALTINTOP, 1982 Erciyes ÜniversitesiMühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü'nden mezun oldu. 1985 yılında aynıüniversiteden yüksek lisans derecesi aldı. 1989 yılında Selçuk Üniversitesi Fen Bilimlerindendoktora derecesi aldı. 1993-1994 yıllarında ABD'de bilimsel çalışmalarda bulundu. HalenE.Ü. Mühendislik fakültesinde makine mühendisliği bölümünde öğretim üyesi veMühendislik Fakültesi Dekan Yardımcısı olarak görev yapmaktadır. Kendilerine hoş geldinizdiyorum.

Makine Mühendisleri Odası 2 !


Bir diğer konuşmacımız Oğuzhan AKYÜZ. Oğuzhan Bey RESSİAD, Rüzgar EnerjisiSantralleri Sanayici ve İş Adamları Derneği adına panelimize katılmışlardır. Ankara'dadoğdu. Orta öğrenimini Ankara Özel Tevfık Fikret Lisesi'nde 1987 yılında tamamladı. Lisansöğrenimini ODTÜ İşletme Bölümü'nde 1992 yılında tamamladı. Yüksek Lisansını ODTÜİktisat Bölümü'nde 1998 yılında tamamladı. 92-93 yıllarında Devlet Taç Denetim AŞ. Ankarafirmasında çalıştı. 94-97 yıllarında ODTÜ Saymanlığında araştırma görevlisi olarak çalıştı.97-99 yıllarında Antalya Tarım AŞ. de Müdür olarak görev yaptı. 1999 yılından itibaren deAsmakinsan LTD. ŞTİ.de Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yapmaktadır. AKYÜZ,rüzgar enerjisi alanında üç yıl çalışarak araştırma raporları yayınladı. Aynı zamandaRESSİAD üyesi Aret T.Ş. yönetim kurulu üyesi ve Türkiye Türkmenistan dostluk derneğigenel muhasibi olup İngilizce ve Fransızca bilmektedir.

Son panelistimiz, Tevfîk KAYA Bey. Tevfîk KAYA Bey, Jeotermal Derneği adınakatılmaktadır. 1972 yılında İsparta'da doğdu. 1994 yılında ODTÜ Petrol MühendisliğiBölümü'nden mezun oldu. Aynı bölümde araştırma görevlisi olarak görev yaptı. 1995yılından bu güne kadar ÖRME Jeotermal AŞ.de çalışmaktadır. Türkiye Jeotermal Derneğiüyesi ve teknik danışmanıdır. Korozyon Derneği yönetim kurulu üyesidir. Sayın KAYA, evlive bir çocuk babasıdır. Ben bütün değerli panelistlerimize hoş geldiniz diyorum.

Değerli konuklar değerli katılımcılar, panel boyunca sırasıyla değerli panelistlerimize sözvereceğiz. Konuşma süreleri zaman kısıtlaması dolayısı ile yirmişer dakikadır. Bütünkonuşmalar tamamlandıktan sonra siz değerli konuklanmızın ve katılımcılarımızın sorularını,katkılarını ve değerlendirmelerini alacağız. Ben sözü ilk önce Jeotermal Dermeği adınakatılan Petrol Mühendisi Tevfîk KAYA Bey'e bırakıyorum.

Makine Mühendisleri Odası

Yenilenebilir Enerji Kaynaklan Sempozyumu Paneli

TevfîkKAYAJeotermal Derneği

Sayın Başkan teşekkür ediyorum. Sayın Başkan, Değerli Hocalarım ve Mühendis Arkadaşlar;Değerli Misafirler sizlere bugün jeotermal enerjinin Türkiye için önemini ve önerilerimizhakkında bir projeksiyon sunacağım. Derneğimizin Genel Başkanı Orhan MERTOGLU, bir <mazereti dolayısı ile katılamadı. /

Jeotermal enerji Türkiye için önemli bir enerjidir. Enerji tüm yaşamımızda ısınmada,aydınlatmada, taşımacılıkta, tarımda değişik isimler adı altında vazgeçilmez birihtiyacımızdır. Enerji ihtiyacımızın büyük bir yüzdesini fosil yakıtlardan olan petrol, doğalgazve kömürden elde edilmektedir. 19. yüzyıl endüstri devrimi başlamasıyla beraber giderekartan sanayi bölgesi görünümlü şehirlerde fosil yakıtların tüketimi hızla artmıştır. Bu aynızamanda şehir nüfusunun artmasıyla havanın, suyun, toprağın hızla kirlenmesine sebepolmuştur. Bunun yanında fosil yakıtının kullanımındaki artış biyolojik hayatı iyicezorlaştırmıştır. Fosil yakıtlarının kullanımındaki artış dünyayı zararlı ısı ve ışıktan koruyan ,atmosferdeki kalori miktarının artmasına sebep olmaktadır. Burda grafikte atmosferdeki /kalori miktarının yıllara göre artışını görüyorsunuz. İhtiyacımız olan enerji her gün daha daartmaktadır. Bir taraftan da rezerv olarak azalan, maliyet olarak artan fosil yakıtlarhayatımızdaki yerini korurken, diğer taraftan yeni yenilenebilir çevre dostları enerjikaynakları gündeme gelmekte ve kullanılmaktadır. Önümüzdeki 20 yıl içerisinde dünyanınenerji tüketiminin %50 artması beklenmektedir. Bu, grafikte de görülmektedir. Bu yeniyenilenebilir enerji kaynaklan hidroelektrik santraller, jeotermal santralleri ve rüzgardır.

Ben, bugün jeotermal nedir? Kısaca jeotermal nasıl elde edilir? Nerelerde kullanılır?Nerelerde kullanıyoruz? Maliyetler ve projeksiyonlar nelerdir? Bunlardan bahsetmeye ,çalışacağım. Jeotermal kısaca yer ısısıdır. Jeo yer, Termal ısı jeotermal yer-ısısı olarak fadlandırılır. Burada dünyamızın yaklaşık ısısının nerden geldiği anlatılmaktadır. Jeotermalenerji sürdürülebilir enerji kaynağıdır. Yer altındaki gözenekli ve çatlaklı kay açlardan kay açkütlelerinin yağmur, kar, deniz ve mağmatik yapının oluşturduğu jeotermal rezervuarlaratmosferik ve yer altı koşullan devam ettiği sürece yenilenebilir ve sürdürülebilir özelliklerinikorurlar. Jeotermal enerji yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısının oluşturduğusıcak su ve buharlardan doğrudan ya da dolaylı her türlü faydalanmayı kapsamaktadır.

Jeotermal arama ve araştırmada ki adımlar; Uzaydan resimleme çalışmaları ve yüzeyçalışmalan, jeolojik çalışmalar ve haritalama, profızik araştırma ve jeokimyasal t

değerlendirme. çalışmalan, sondaj çalışmaları, kuyu tamamlama ve üretim tesisleri ^şeklindedir. Peki bu jeotermal kaynaklar ile neler yapabilmekteyiz? Elektrik enerjisiüretebiliyoruz, merkezi şehir ısıtması veya soğutması yapabiliyoruz, sera ısıtması ile sebze,meyve, çiçek yetiştiriciliği yapabiliyoruz. Endüstriyel amaçlı kullanabiliyoruz. Proses ısıtemininde kurutmada kullanabiliyoruz. Bu grafikte Amerika Nevada da Jeotermal ısı üretenbir merkezi görüyoruz. Kaldırımlarda buz eritmesi, kar eritmesi, taban ısıtması alanlarındagörüyoruz Jeotermal enerjiyi. Yine şekilde İzlanda da bir yol ısıtması, şehir ısıtması, yollarınısıtılması, buzdan ve kardan temizlenmesini sağlıyor. Kimyasal madde üretilmesi, mineralailesi, karbondioksit, gübre, lityum ve ağırsu elde edilmesi. Bu Kızıldere Jeotermal ElektrikSantrali'nde karbondioksit ve kurubuz üretim tesisleri mevcuttur. Yine şekilde karbondioksit

Makine Mühendisleri Odası 4 t.


üretim tesisi İzlanda'dan görünmektedir. Bizim en çok aşina olduğumuz Türkiye'dejeotermalle kaplıca kullanımı ve termalizm, jeotermalin çok iyi tanındığı alanlarından biridir.Çok düşük sıcaklıklarda kültür balıkçılığı yapılabilmektedir. Ve niçin jeotermal diyoruz?Yenilenebilir ve sürdürülebilir, kendi öz varlığımız olduğu için. Temiz çevre dostu, yanmatehlikesi olmadığı için ve sıfıra yakın emisyon sağladığı için. Çok amaçlı ısıtmaya uygunolduğu için idealdir. Meteoroloji koşullarından bağımsız, rüzgar, kar, yağmur, güneş v.b.şartlardan bağımsız. Hazır enerji fosil ve diğer alternatif enerji kaynaklarına göre daha ucuz.Arama kuyuları ve üretime dönüştürülebilir, güvenilir, verimi %95 'in üzerinde minimumalan tahribatı var. Kolay ve hızlı kurulum, işletme alma bakımı ile beraber altı ay veya bir yılgibi bir sürede sistemin kurulumu, işletimi ve bakımı söz konusu olabilmektedir.

Jeotermal Enerji Niçin Önemli? Jeotermal rezervuarlardan yapılan sondajlı üretimde;jeotermal akışın içeriye atılmaması rezervlerin beslenmesi bakımından işlevi tamamladıktansonra geriye gönderilmesi teknik bir zorunluluktur. Ve enjeksiyon birçok yasalarla zorunluhale gelmiştir. Jeotermal enerji kullanımında hiç bir risk faktörü taşımadığı son derecegüvenilir olduğu kanıtlanmıştır. İtalya Lardaneli Sahasında 1904'ten beri elektriküretilmektedir. Isıtma olarak 1890'dan beri Amerika da ve 1934 yılından beri İzlanda dayapılmaktadır. Yine 1930 yılında İzlanda'da 3 km boru hattıyla su taşıması yapılmaktadır.

Jeotermal dünya da nerelerde var? Dünyada her yerdejeotermal yok. Jeotermal yapmak isteseniz, kullanmakisteseniz bile kullanamıyorsunuz. Çünkü yok. Bizimülkemiz bu şanslı ülkeler arasında, jeotermalin olduğu,jeotermal kullanabilecek ülkeler arasında. Dünyadajeotermal enerji 1995 yılından 2000 yılma kadar elektriküretiminde %17, jeotermal elektrik uygulamalar dediğimizısıtma termal uygulamalarında %80'lik artış olmuştur.Jeotermal enerji Dünyada ve Türkiye dedeğerlendirildiğinde 2000 yılı itibariyle dünyada kijeotermal elektrik üretimi 709 bin MW, 65 milyar kWhüretimi vardır. 2000 yılı itibariyle dünyada jeotermaldoğrudan kullanımı 17174 megawat, buda yaklaşık 3 milyonkonutun ısınmasına eşdeğerdir. Yani dünyada 3 milyonkonut jeotermalle ısıtılıyor. Dünyada jeotermal enerjiüretiminde ki ilk beş üjke Amerika, Filipinler, İtalya,Meksika, Endonezya'dır. Filipinler elektrik üretiminin%20'sini, Amerika Kaliforniya eyaletinde Kaliforniya'nınelektrik ihtiyacının %7'sini, İzlanda ise toplam ısıenerjisinin %86 'sini jeotermalle karşılıyorlar. Jeotermal ısıve kaplıca uygulamalarında ilk beş ülke Çin, Japonya,Amerika, İzlanda ve Türkiye'dir. Türkiye 820 MW kurulugüç kapasitesinde ısıtmada beşinci ülke olarak yerinialmıştır. 75'ten fazla ülke jeotermal enerji kullanmaktadır. Dünyada doğrudan jeotermaldoğrudan ısı kullanımları yüzdeleri, endüstri kullanımları %18, konut ısıtması %33 vediğerlerini görüyoruz.

Dünyada jeotermal enerjinin kullanıldığı alanlar ve ülkeler; Burada 1992 yılında birkonferansta jeotermalin kullanıldığı ülkeler ve alanları; tarımda, kauçuk sanayinden plastik

Makine Mühendisleri Odası 5

fYenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu Paneli

sanayine, petrol sanayinden maden sanayine, kağıt sanayine kadar birçok ülkede görmekteyiz.Jeotermal endüstride, ticari amaçla kullanılmaktadır. Burada bir entegre jeotermaldeğerlendirme akış şeması görüyoruz. Jeotermal enerjiyle su üretiliyor, karbondioksit ve •kurubuz üretiliyor. Elektrik üretimi, konut ısıtmacılığı, daha düşük sıcaklıklarda seracılık,termal su verilmesi ile balıkçılık entegre sistemi yani jeotermalle bu entegre sistemin hepsi birarada olabiliyor. Bunlar birlikte çalışabilir.

Türkiye de jeotermalin mevcut durumu; 2000 yılı itibariyle mevcut jeotermal enerjimizin /ancak %2-3'ünü değerlendirebilmekteyiz. Türkiye'nin mevcut durumu ve projeksiyondurumunu burada görmekteyiz. Ülke olarak, 2010 yılı hedeflerimiz, 2025 yılı hedeflerimizvar, bunlar; 2010yılında 500 MW, 2020 yılında 1000 MW 'dır. 2000 yılında halen 52 binkonut eşdeğer ısıtma yapılmakta, 2010 yılında 500 bin konut eşdeğer ısıtma ve 2020 yılında 1milyon konut eşdeğer ısıtma hedefleri vardır Türkiye'nin.

Jeotermalin toplam doğrudan ısıtmada kullanımı (kaplıca kullanımı); Toplam 820MW'dır. Bunun eşdeğeri yılda 660 ton fueloil eşdeğeridir. Fueloilin birim fiyatı 35 sent.Jeotermal ile elektrik üretimi ise 20 MW'tır. Buda yılda 27 bin ton fueloile eşdeğerdir. Yanibiz 27 bin ton fueloil kullanmayarak bu kadarlık elektrik üretimi yapmaktayız. j

Merkezi ısıtma durumu; Türkiye'de şehir ve konut olarak şu an jeotermal ile ısınan yerler.Gönen'de 3400, Simav'da, Balçova'da, Kozaklı'da, Afyon'da, Narlıdere'de toplam 52 binkonut eşdeğerde yaklaşık 493 MW termal ile ısınma yapılmaktadır. Termal tesis, bununyanında 550 sera ısıtması vardır. Urfa'da profesyonel derecede sera ısıtmacılığı ve Balçova'dayapılmaktadır. Sera ısıtmacılığı diğer bölgelerde de mevcuttur. Burada anlatmak istediğimiz,Balçova jeotermal merkezi ısıtma sisteminin teknik ve ekonomik açıdan incelenmesinde .••1999 yılında dünyadaki yedi başarılı jeotermal uygulama arasında seçilmiştir.

Jeotermal ısıtma da maliyetler; Jeotermal ısıtmada Türkiye'de kW ısı başına maliyetiyaklaşık 300 $'dır. Yani 1 kW enerjinin ısı ve kurulum gücü 300 $'dır. Türkiye'de jeotermal <ile doğalgaz ve kalorifer yakıtının karşılaştırmasını yaparsak. Burada jeotermal de dikkate /aldığımız bölge Balçova. İzmir Balçova da şuanda ısı satış rakamları; 1 kWh ısı satışı 1-1,5sent arasında değişmektedir. Doğalgazla karşılaştırdığımızda 4-4,5 sent'tir. Yani dört beş katdaha ucuz bir enerji jeotermal doğalgaza göre, şuan Balçova da ki satış rakamlarıyla. İtalyahükümeti jeotermal ısıya kWh başına lsent ilave ödeme yaparak bunu teşvik ediyor, bunukullanın diye.

Türkiye de jeotermalle ısınan bazı yerleşim merkezleri ve halkın ödediği aylık ısınım vesıcaklık ücretleri; Burada ki ücretler 2000-2001 yılına aittir. 2000 Kasım veya Ekimaylarında sabitlenen ve 2001 yılının Kasım ayına kadar sabit kalmış olan TL. bazındakiısınma ücretleri bunlar. Sandıklı'da 10 milyon, Balçova'da 14 milyon, Kızılcahamam'da 15 Imilyon, Gönen'de 25 milyon, Afyon'da 19 milyondur. Bunlar 100 metrekarelik konutların /aylık ısınma bedelleridir, sıcak su dahil, aylık yatırımcının aldığı paralar, halkın yatırımcıyaödediği aylık ısınma ücretidir. Bu jeotermal ile ısınan bölgelerde halk soba kültüründenkalorifer kültürüne geçmektedir. Bu çok önemli, çünkü örneğin ben kendi gözümlegördüğümü söyleyeyim. Kızılcahamam ilçesinde jeotermal enerjiyle insanlar ısınmakta, kışınsoğuk mevsimlerde çocuklar hepsi bir oda da bir tek soba başında ders çalışırlardı ama şimdiucuz olan jeotermalle birden fazla oda ısınabilmekte, dolayısı ile jeotermalin eğitime birkatkısı bu, çok önemli, eğitime katkı olarak görüyorum ben bunu. Bu sayede toplumun yaşamstandardı artmaktadır.

Makine Mühendisleri Odası 6 I


Jeotermalde ve doğalgazda maliyetler; Jeotermal merkezi ısıtma sistemlerinin kompleyatırımı 100 metrekarelik konut başına 1500-2500 $ olarak değişmektedir, bu Türkiyeşartlarında. İşletmede ise doğalgaza göre %70 daha ucuzdur. Doğalgazın getirilmesi şehirdegazın dağıtılması vatandaşın bunu alması evindeki tesisatın gaza göre dönüşün yapmasıglobal toplam konut başına 2000-2500 dolardır.

Türkiye'de jeotermal ısıtma sistemlerinde fînans modeli; Jeotermal merkezi ısıtmasistemleri yatırımlarının konut başı maliyeti 1000-1500 $'lık vatandaş katkısı sayesindejeotermal ısıtma yatırımının %50'si finanse edilebilmekte. Bu vatandaş katkısı katkaloriferinin kazan yatırımı kadardır. Yani bir füeloil ısıtmalı sisteme harcayacağı parayaklaşık 1000 - 1500 $ civarındadır. Bunu yatırımcıya ödediği taktirde belediyeye veyaşirkete yatırıma ortak olmuş oluyor ve yatırımın gerçekleştirilmesinde en büyük etkenlerdenbirsi de halkın yatırıma dahil edilmesidir. İzmir Balçova'da 100 metrekarelik konut başına1250 $ yatırıma katılma payı vatandaş tarafından ödenmektedir.

Jeotermal merkezi ısıtma sistem yatırımlarının ticari olarak değerlendirilmesinde buyatırımlar kendisini 5-8 yıl içerisinde değer olarak geri ödeyen yatırımlardır. Yani jeotermalkendisini 5-8 yıl arasında geri ödemektedir, fueloil, doğalgaz veya kömüre göre. Asıl geriödeme, milli ekonomide petrol ithalatı döviz tasarrufu olarak 3 yılda geri ödemesidir. Çünküsiz jeotermale yatırım yaparak doğalgaz ithalatınızı, petrol ithalatınızı azaltıyorsunuz, bu bilemilli ekonomiye direkt bir katkıdır.

Türkiye'de kaplıca kullanımı; Türkiye'de 194 adet kaplıca var. Bundan yaklaşık 7 milyonkişi yararlanabilmektedir. Kurulum gücü olarak da 327 MW termaldir. Elektrik üretiminegelince, Türkiye'deki kurulu Jeotermal 20 MW güce sahiptir. Kızıldere'de yaklaşık yılda 27bin ton petrol tasarrufu yapıyoruz. Ayrıca ikinci bir merkezin (25 MW'lık) temelinin atılmasıbekleniyor. Karbondioksit üretimi Kızıldere'de 120 bin tonluk yıllık katkı sağlanmasıbekleniyor.

Türkiye'nin toplam jeotermal ısı potansiyeli ne kadardır? 31500 MW'lık bir enerjipotansiyelimiz vardır. Bu ne demektir dersek, doğalgaz olarak karşılaştırırsak 30 milyarmetreküp yılda doğalgaza eşdeğeridir. Bizim şuandaki doğalgaz ithalatımız yılda yaklaşık 12milyar metreküptür. Yanlış hatırlamıyorsam. Bu 32500 MW, 8 yıllık kalkınma planındajeotermal planında yayınlanmış, tespit edilmiş bir rakamdır. Jeotermal sayesinde yılda 27 binton petrol tasarrufu yapıyoruz.

Türkiye'de jeotermal enerji ile 10-15 yıl rahat ısınabilecek potansiyel yerleşim birimlerinerelerdir. Burada potansiyel yerleşim yerlerinin belirlenmesinde iki ana unsur vardır. 1)Jeotermal kaynağın olması, 2) Pazarın olması. İkisinin bir arada olduğu yerler buralar. Şimdibazı yerleri okuyacağım, diğerlerinin okumayacağım; Kırşehir'de 10 bin konut, Erzurum da10 bin konut, diğer yerleşim birimleri bunlar Kayseri'ninde içinde olduğu birçok yerleşimbirimleri 67 bin konut toplam 905 bin konutluk potansiyel önümüzdeki 10-15 yıl içerisindeısıtılabilecek yerler. Bu yerler eğer 905 bin konut ısıtabilirsek 3 milyon ton yıllık petroltasarrufu sağlamış oluruz. Buda ülke ekonomisine direkt olarak tam 1 milyar 150 milyonUSA-$ katkı demektir.



Jeotermal ısıtmada dünyanın ve Türkiye nin hedefleri nelerdir? 2010 yılında 500 binkonutu ısıtabilmeyi ülke olarak hedefliyoruz. Avrupa 3 milyon evi, Amerika 7 milyon evijeotermalle ısıtabilmeyi hedefliyor.

Çevre dostu olarak jeotermal dediğimiz zaman; Jeotermal karbondioksit emisyonunakatkıda bulunan bir enerji türüdür. Jeotermalle yaklaşık 500 milyon ton karbondioksitemisyonu azalımı olmaktadır. Bu da 300 bin motorlu taşıtın Ocak ayında trafikten menedilmesidir. Yani 300 bin taşıtın çevreye verdiği atmosfere attığı karbondioksit gazıengellenmiş oluyor. Bu ısınmayla, global ısınmanın bir kısmı önlenmiş oluyor. 905 bin konutısınırsa 8 milyon ton emisyon azalımı, 5 milyon konut ısınırsa 48 milyon ton global emisyonazalımı sağlayabiliriz. Amerikan enerji bakanlığının verilerine göre sera etkisi yaratan enerjikaynaklan ile karbondioksit emisyon karşılaştırılmasında temiz jeotermali görüyoruz. Rüzgar,güneş karbondioksit emisyon miktarları kömür ve doğalgaza baktığımız zaman aralarındakikat kat farkı bu yine ilgili kaynaklarından internetten görebiliriz. En temiz sizinde gördüğünüzgibi jeotermaldir. Jeotermalle enerji üretiminde asit yağmurlarına neden olan sülfür oksitdağılımı çok azdır. Kömür ve petrole göre sülfür oksit emisyonu kg/MW olarak jeotermaldeçok düşüktür. Ayrıca jeotermal santrallerinin kurulduğu alanlar kömür ve nükleer santrallerinkurulduğu alanlara göre daha küçük bir alanda bu da olmazsa olmaz enerji ihtiyacımızı dahaaz doğa tahribatı yaparak karşılama demektir. Jeotermal yeni yenilenebilir ucuz çevre dostu21. yüzyılın enerjisidir. Jeotermal enerji dışa bağımlı olamayan döviz tasarrufu sağlayankendi öz varlığımızdır.

Ben ayrıca Kayseri'yi jeotermal acıdan özetlemek istiyorum; Bu Himmetdede, Çiftgöz,Tekgöz, Şelale jeotermal alanı, Ankara'dan gelirken kilometreyle ölçtüm. Kayseri girişine



yaklaşık 20 kilometre uzaklıkta MTA'dan aldığımız verilere göre 1991 yılında çeşitlisondajlar yapılmış, bu sondajlar sonrasında 32 derece su bulunmuş. Ancak kaynaklarda 30 ve41 derece sıcaklıklar var halen kullanılabilir, kullanılmaktadır. Jeotermal birimine göre buradabu sahada 75-80 derece rezerv sıcaklık beklenmektedir. Bu enerji ve bu sahanın geliştirilmesi,jeoloji, jeofizik durumun yeniden değerlendirilmesi durumunda yeni sondajlarla Kayseri'ninısınması, ucuza ısınması söz konusu olabilir. Teşekkür ederim.

Doç.Dr.Mustafa İLBAŞ; Sayın Tevfık KAYA'ya jeotermal enerji nedir? Uygulamalar nasılolmaktadır? Diğer enerji kaynaklan ile karşılaştırılması ve Türkiye'nin enerji potansiyeli:Jeotermal enerji ve özellikle Kayseri'nin jeotermalle ilgili verdiği bilgilerden dolayı teşekkürediyorum. Şimdi de konuşmalarını yapmak üzere sözü Sayın Ahmet ENİS Bey'e veriyorum.

Ahmet ENİSMMO Yönetim Kurulu Üyesi

Teşekkür ederim Sayın Başkan. Değerli Meslektaşlarım, Değerli Konuklar, 27. dönemOdamızın çalışma ve programı içerisinde yer alan 27 etkinliğimiz içerisinde önemsediğimiz,Odamız adına Kayseri Şubemizce gerçekleştirilen Yenilenebilir Enerji KaynaklarıSempozyumu ve Sergisi ile birlikte birbirinden değerli katılımcılar, birbirinden değerliemeklerini, hazırlanmış bildirilerini bu iki gündür sizlerle paylaşıyoruz. Odam adına gururduyuyorum tabi. Açılış konuşmamızda da belirttik. Bu oda üyesine halkına ve toplumaduyarlılığını gerçekleştirecek ve gerçekleştirmeye de devam edecek. Değerli konuklar ikigündür, tartışılan yenilenebilir enerji kaynaklan tabi ülkemizde, dünyada ne durumdaolunduğunu izlediniz. Fakat ülkemizde bunlar ne durumda, tabi politika olmadan olmaz buişin politikasını da paylaşmak durumundayız. Bu anlamda odamız bu çalışma dönemindekonuyu önemsediği için 28-29 Eylül'de Gaziantep'te "Doğalgaz ve Enerji Yönetimi", yine ikigündür Kayseri de biraz önce ifade ettiğimiz, halen icra ettiğimiz etkinliğimizi yine 15-17Kasım'da İstanbul'da "II. Çevre ve Enerji Kongresi"ni gerçekleştirerek burada çağdaşbilginin doğru yeterli, bilginin reklamajım ve uygulamalanm en etkin bir şekilde tartışıldığıbir platformda ele alınmaya çalışılmaktadır. Odamızın misyonu bu olmakla birlikte, enerjinedir? İhtiyacımızı karşılıyoruz ama bir kere enerji üretimi ve tüketimi ülkelerin genelekonomisi içerisinde büyük bir paya sahiptir. Ve ekonomik aktivitelerin artması enerjikullanımındaki artışlarla paralellik gösterir. Sayın ÇENGEL'in konuşmalarında, açılışbildirilerinde ifade ettiği gibi "enerji olmazsa yaşamın kalitesi düşer" dedi. Gerçekten deenerji kullanımı olmazsa yaşamdaki kalite düşer. Bu tüketim miktan aynı zamanda sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyini göstermektedir. Kalkınma süreçlerinde enerji kullanımındaönemli oranlar da artışlar olmaktadır. Şimdi bu oranlan dünya ülkelerine örneklemekgerekirse sözgelimi kişi başına tüketilen kilogram petrole eşdeğer cinsinden fiyatı olan ticarienerji Kanada'da 7730, Finlandiya da 6490, Amerike Birleşik Devletleri'nde 8110,Avusturalya'da 5600 diye giderken, genel olarak ekonomik anlamda Türkiye durumu burakamlar içerisinde 1730, bu dünya enerji istatistiklerinden alınmış 2000 yılı raporlanndabelirtilen rakamlardır. Tabi OECD ülkelerinde, bu ülkelerde kişi başına ortalama 4630,Avrupa milli ortalaması 3866, ve dünya ortalaması 1640 yani ticari ortalamada Türkiyeoldukça ileri.

Elektrik enen isi tüketiminde ise yine baktığımızda Kanada, Amerika, Finlandiya,Avusturalya, Japonya, Fransa, Avusturya derken alt sıralarda bize yakın İtalya, Yunanistan,



Bulgaristan, Türkiye de 1797 iken kişi başına kWh enerji tüketimi bu OECD ülkelerinde7751, Avrupa birliği ortalamasında 6272 ve dünya da 2252 kWh/kişi başına düşen enerji. Bu Ine demektir? Demek ki biz ihtiyaç duyduğumuz yaşam kalitesini yakalayabilmemiz için dahaçok enerji üretimine ihtiyacımız var. Tabi insanlar ihtiyaç duyduğu enerjiyi elektrik harcamakullanma düzeylerine ısınma ihtiyaçlarıma gibi yaşam standartları parametre olarak bunlar nekadar çok enerji yi değişik araçlarla tüketiyorsanız o anlamda da yaşam çeşitleniyor. Değerlikatılımcılar enerji artık yaşamsal bir olgu olduğu için bu bir kamusal bir hizmettir. Yani jkamu eli ile yürütülmesi gerekir bunun. Aynı sağlık, eğitim, iletişim toplumsal hizmetler /sınıfına girer, toplumsal bir faydadır, zorunlu vazgeçilmez bir kaynaktır. Sanayi için, üretimiçin tüketim için, iş için, aş için açıkçası yaşam için, yani toplumsal yaşam için gerekli vezorunludur. Toplumsal yaşamımızda yer alan enerjiye olan ihtiyacın belirlenmesi,karşılanması, dağıtılması kısacası planlanması olmazsa olmaz koşuldur yani bir planlama ,gerekir bu iş için. Ancak enerji planlaması olmayan veya sonuçta olmayana geliyor tabi, •enerji planlanması yapıldığı iddia ediliyor ülkemizde. Söz konusu planlamada rasyonelolmadığı için sonuçta planlama varmış gibi gösterilen tek ülke Türkiye'dir. Son yıllarabaktığımız zaman bunu açıkça görmek olası.

Şimdi sektörlere göre enerji dağılıyor sonra işte petrole eşdeğer cinsinden baktığımızda genel /tüketimde öncelikle sanayide %37, konut ve hizmetlerde %32 yi kapsıyor, ulaştırmada %23,tarımda %5 gibi rakamlarla enerjinin dağılımı bu şekilde bir profil gösteriyor. Son yıllardauluslar arası para fonu IMF'nin bu politikalarla, dünya bankası politikaları ülkemizi birincienerji kaynaklan başta petrol, kömür, doğalgaz büyük oranda dışa bağımlı hale getirilmiştir.Biraz önce Sayın Jeotermal Derneği temsilcimizin ifade ettiği gibi elde edilecek enerjininpetrol cinsinden karşılığı petrol cinsinden nelere eşdeğer olduğunu sizlerde gördünüz. Dışabağlı politikaları elektrik enerji sektörünü, hidroelektrik potansiyelimizin %30u, kömürün%20si jeotermal potansiyelimizin % 2.92 si, rüzgar potansiyelimizin binde birideğerlendirilirken, elektrik enerjisi -burası ilginçtir- üretiminde %35 oranında doğalgazkullanıma yönelmiştir. Bu oran enteresandır. 2010 yılında bu oran %50 elektrik enerjisi jüretirken bunu doğalgaz yakarak elde edeceğiz. Böylelikle maliyet artışı şöyle bir baktığımızzaman bilinçli olarak yaratılmaktadır. Örnek vermek gerekirse Afşin Elbistan da 2.24 sentevar olan elektrik, doğalgaz kaynaklı enerji santrallerinde 8-9 sente kadar çıkmakta yanimaliyet artışlarına neden olmaktadır. Diğer taraftan, Şimdi doğalgazında ciddi bir riski vardır.Doğalgazın sağlandığı ülkelerde jeopolitik konum itibariyle bunun teminindeki oran ülkelerarası politikalarda diploması açısından çok riskli bir durum olduğu bir gerçektir. Bu dahaönce yaptığımız doğalgaz enerji kongremizde de tartışılan bir konudur. Burada tabi talepenerji konuşmamızın başında ifade ettik. Fakat bunun ne kadarım yerli kaynaklardan yerliüretimden elde ediyoruz. Baktığımız zaman 95-99 a kadar seyirde talebin %41'5 u, 1995 deyerli kaynaklardan sağlanırken, giderek bu yerli kaynaklardan karşılama yerine ithal jedilmiştir. Enerjide ülke ve toplum yararına bir enerji politikasının olmadığı da /vurgulanmıştır. Son yıllarda gelişmiş ülkelerinde enerji ihtiyaçları artmış hızlı ve önemli birbiçimde azalmış buna karşılık gelişmekte olan ülkelerde enerji talepleri yüksek oranda artışolmuştur. Bu enerji sektörüne teknoloji sağlayan firmaların gelişmekte olan ülkelere ilgisiniartırmıştır.

Ayrıca ülkemizin de küreselleşmeyle birlikte sermayenin dolaşımının artması akışkanlığınınkazanmasıyla tekel olarak enerji üretim dağıtım hizmetleri çok uluslu şirketler tarafında eşibulunmaz bir kar aracı olarak görülmesi sektörde yaşanan özelleştirmeleri hızlandırıcı bir rol— — — — — — — — ^ — — — — — — _ — — — — — — — — - ^ — ^ ^ _ _ _ _ ^ _ _ I

Makine Mühendisleri Odası 10 f.',


oynamıştır. Enerji sektörü piyasaya açılmış serbest piyasa çığırtkanlıkları mevcut kurallarıortadan kaldırırken uluslar arası para fonu IMF'nin piyasalaştırma, özelleştirmeuygulamalarına uyularak Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı tarafından 20 Şubat 2001 deelektrik piyasası, Mayıs ayında doğalgaz piyasası yasası çıkarılmıştır. Bahsedilen yasalardaenerji piyasası kurulumu tanımlanmış enerji yönetimi söylenenin aksine bütünü ile siyasiçekişmelere açık teknokratlar grubunun ellerine bırakılmıştır. Yani bunun en son örneğiniTEDAŞ ta görmektesiniz. Bu yapıda halkında sorgulayabileceği mekanizmalar devre dışıbırakılmıştır. Bu konuya sanırım Kemal Bey de değinecektir, konunun içeriğinde. Yetmişliyıllarda Türkiye de endüstri sektöründe merkezi organizasyona yönelik adımlar atılmışTürkiye Elektrik Kurumu (TEK) kurulmuş ama bu çaba verimli olmamış. Daha sonra enerjisektöründe Enerji Tabi Kaynaklar Bakanlığı gibi bir çok kurumlar oluşmuş. Bir yetkikarmaşası, TEAŞ, TEDAŞ, BOTAŞ, DSİ, Türkiye Taş Kömürü Kurumu (TTK), TürkiyeKömür İşletmesi (TKİ), MTA, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), işte şimdi Kurullar oluştu;Enerji Piyasası kuruldu, Doğalgaz Piyasası kuruldu yani bunlar bir yetki çok başlılığıiçerisinde kimin ne yaptığı, yetkisini nerden başlayıp nereye gittiği, planlama yerine adeta işinarapsaçına döndüğü, özellikle böyle bir enerji sektörü böyle bir durumla karşı karşıyayız. Birkoordinasyon yok açıkçası. Bu durum ortaya çıkınca ister istemez birde yönetim krizibaşlıyor. Bir bakıyorsunuz bürokratlar mesela TEAŞ'ta kısa zamanda on tane genel müdürdeğişiyor. Bu işle ilgili yatırım hizmetlerindeki brokratlar görevlerinden alınıyor bilgili,bilinçli bu işin uzmanı insanlar bir kenarda bekletiliyor. Daha çok böyle bilinçsiz olan bukonuda konunun uzmanı olmayan brokratı alıyor. Tabi bu durum bu sektörde dayanılmazzafiyetler oluşturmaya devam ediyor.

Değerli Arkadaşlar, şimdi abartılmış enerji ihtiyacı tahminen devletin kamu kurumlarınıbilerek zarara uğratmak özelleştirmede halkın yararına kullanılacağına özelleştirmelere karşıoluşturulabilecek muhalefeti bastırmada propaganda malzemesi olarak kullanılmıştır. Dahasıenerji işkolu 1970 den bu yana grev yasağı kapsamında tutarak bu iş kolunda çalışanlarınınbu iş yerlerinin geleceği hakkında en doğal tepkilerini göstermelerini engelleyecek şekildehaksızlıkların yaşanmasına yol açmıştır. Ayrıca özeleştirmeler sonucu sektörde bir işsizliksorunu yaşanmaktadır.

Üretimde yap işlet devret modeli ve yap işlet modelleri ile, dağıtımda ise işletme devri hakkıuygulamalarının yaşama geçirilerek özelleştirilerek enerji sektörü yeni bir rant olarakörgütlenmiştir. Uygulamalarda dağıtımı bir soygun aracına dönüştürülmüş ve yine yap işletmodelleri yüksek fiyatlı %100 alım garantili sözleşmelerle enerji maliyetleri arttırılmıştır.Yap işlet devretle kolay ticari bir yönelim olarak doğalgaz kaynaklı uygulamalarayönelinmiştir. Yani bu uygulamalara akıl sır ermiyor. Yani yap işlet ve alım garantisi çoktarisksiz bir sektör, bal kaymak gibi bir şey. Enerjide uygulanması gereken temel sorunlarınbirisi de ar-ge yönetimi, yatırımlar ar-ge yönetimine yatırım yapılmaması. Nitekim piyasaekonomisini başlatan ABD de ar-ge faaliyetleri federal fonlarla desteklenmektedir. Ayrıcatüm OECD ülkelerinde uzun dönemli tanıma çalışmaları kamu eli ile yapılmakta tümetkinlikler o ülkenin hem yararına ait çerçevede kamu eli ile yürütülmektedir. Yine ar-gefaaliyetleri ve yaptırımları açısından Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının planlanmasıçoğunlukla yani son günlerde gündeme gelmesi bazı yerlerde olsa da planlamada yeri yokturbunun bahsi dahi geçmemektedir. Değerli katılımcılar sonuç olarak ifade edebiliriz kiülkemizde enerji sektöründe yirmi yıldır uygulana gelen politikalar toplumsal ihtiyaçlar vebunların karşılanabilmesi arasındaki açık farkı her gün daha da artmaktadır. Düzenlenen



özelleştirme politikaları sektörün toplumsal ihtiyaçları karşılaması yerine sermayenin azamikar fırsatlarını yitirmektedir. Bu nedenle enerjinin toplumsal hizmet olduğu bilinciylesektördeki tüm özelleştirmeler geri alınmalı devlet tüm imtiyazlarını kaldırmalıdır. Enerjisektörü gerek stratejik önemi gerekse kaynakların rasyonel kullanımı açısından düzenlemeplanlama eşgüdüm ve denetleme faaliyetlerinin kooadinasyonu için merkezi bir yapılanmayagerek duyulmaktadır. Genel olarak enerji planlaması özel olarak ta elektrik enerjisi vedoğalgaz üretimi ve tüketiminin planlanması politik önceliklerinin tartışılıp yenidendeneneceği bir platform oluşturulmalıdır. Türkiye Milli Enerji Komitesinde ilgili bütüntaraflar temsil edilmeli bu kuruluşa ulusal enerji enstitüsü kimliği verilmeli. Elektrik enerjisiüretiminde ulusal kaynaklara ve yenilenebilir enerji kaynaklarına ağırlık verilmelidir. Genelolarak enerji tasarrufu sağlayacı somut politikalar, uygulanarak gündeme konulmalı elektrikiletim hatlarında %25 'leri aşan kayıpları azaltacak yatırımlar hızlı bir biçimde yapılmalıdır.Enerji üretiminde göz ardı edilen çevre faktörü ciddi sorunlar yaratmakta enerji politikalarıoluşturulurken çevresel fayda göz önüne alınmalıdır. Enerji üretiminde yeni ve yenilenebilirenerji alanları ulusal teknolojiyi uygulamaya yönelik ar-ge çalışmaları örgütlenmeli vedesteklenmelidir. Yine yenilenebilir enerji kaynaklarından güneş, rüzgar ve jeotermalkaynaklar yeterince değerlendirilemeyen mevcut ve ülkemiz potansiyelleri verimli bir şekildedeğerlendirilmelidir yasal düzenlemeler bu konuda yapılmalıdır. Enerji tüketiminde tasarrufuteşvik edici uygulamalara gidilmeli tasarruf, verim konularında gerekli hukuksaldüzenlemeler yapılmalıdır. Ayrıca bu sektörde yönetim politikalarının belirlenmesindetoplumun bütün kesimleri ve tüm tarafların görüşleri alınmalı sektör özerk bir yapıyakavuşturulmalıdır. Son olarak ta enerji planlamasında ülke kaynakları etkin ve verimlikullanılmalı dışa bağımlı politikalardan vazgeçilmelidir. Değerli arkadaşlarım sözlerimiburada bitirirken saygılar sunuyorum.

,1 .



Doç.Dr.Mustafa İLBAŞ; Teşekkür ediyoruz Ahmet ENİS Bey'e güzel konuşmasındandolayı, Ahmet Bey de toplumsal yaşam için zorunluluk olan enerjinin üretim ve tüketimbakımından değerlendirilmesini ülkemizin şuan içinde bulunduğu enerji politikasızlığınıortaya koydular. Aynı zamanda dünyadaki enerji üretim ve tüketimi ile Türkiye yikarşılaştırdılar. Ve özellikle dikkatimizi çeken elektrik üretiminde doğalgaz kullanılması ilebirlikte elektrik üretiminde dışa bağımlılığın daha da artması dikkatimizi çekmiştir. Enerjidedışa bağımlılık elbette ki son derece yanlıştır. Mecbur kaldıkça bağımlılık olacaktır ama enerjikaynaklarında da bu güvenlik faktörüne dikkat etmek gerekmektedir. Özellikle yine enerjikonusunda ülkemizde politikasızlığı vurgulamışlardır. Birde kurumlardaki bu yetki karmaşasıhepimizin dikkatini çeken önemli noktalar olmuştur. Kendisine teşekkür ediyoruz.

Şimdi de sözü Elektrik Mühendisler Odası Genel Sekreteri Sayın Kemal ULUSALER Bey'everiyorum.

Kemal ULUSALEREMO Genel Sekreteri

Teşekkür ederim, Sayın Başkan. Öncelikle bu sempozyuma ve panele katkısı olan herkeseçok teşekkür ederim. Ayrıca bu savaş ve kriz ortamında ve üstelikte hafta sonu tatilinde bugeç saatlerde duyarlılık gösterip vakit ayıran siz katılımcılara da çok teşekkür ederim. Şimdibilindiği üzere ülkemizde kriz yaşıyoruz. Geçtiğimiz kırk yıl içerisinde de zaman zamaninişli çıkışlı dalgalı bir takım krizler yaşandı. Fakat son yıllarda özellikle son üç beş yıliçerisinde tamamen dibe vuran kronikleşmiş bir kriz içerisindeyiz. Globalleşen dünyadaTürkiyede insiyatif kullanamaz hale gelmiştir. Özellikle son hükümetlerimiz kesinlikleekonomik yaptırımlara, zorluklara insiyatif koyamaz hale gelmişlerdir. Dünya bankasının veIMF'nin çizdiği rotada Anadolu'nun deyimi ile bindik bir alamete gidiyoruz kıyametesöylemine de çok denk düşüyor bu durum. Bu çizilen yazılan enerjinin üzerinde de elektrikenerjisinin durumunu değerlendirmek istiyorum ben burada. Elektrik enerjisi hem sanayininolması hem de kaynakların kısıtlığı açısından Sanayileşme açısından ve ülkede gelişmişlikgöstergesi olarak ta çok önemlidir. Bu önemle elektrik enerjisi üzerine söylenecek olan herşey doğal olarakta ülke sanayinin gelişmesi, ülkenin gelişmesi ve toplumsal refah düzeyine debir şeyler söylemek anlamına gelmektedir. Elektrik enerjisinin tüketiminin genel enerjitüketimi içerisinde ki j?ayı ülkemizde de ve dünyada da artmaktadır. Özellikle gelişmişülkelerde bu giderek artmaktadır. Şu anda dünyada enerji tüketimi içerisinde elektrikenerjisinin payı %38 in üzerindedir. Bu pay önümüzdeki yıllarda daha da yükselmeeğilimindedir. Gelişmekte olan ülkelerde özellikle. Biliyorsunuz 1973 yıllarında dünya birpetrol krizi yaşadı. Petrol krizinde bizim gibi yada bizim dışımızda pek çok ülke pek çokdersler çıkardı. Radikal önlemler almak zorunda kaldı. Bu önlemlerin en önemlisi dearaştırma ve geliştirme çalışmalarıydı. Bugün dünya petrol devlerinin pek çoğu enerjialanında petrol üzerinde çalıştıkları halde petrol ticareti yaptıkları halde araştırma paylarınınbir çoğunu güneşe ve hidrojene ayırmaktadırlar. Geleceğin enerjisini şimdiden buradan dagörebiliriz ve bizim bu konuda hiçbir şey yapmadığımıza da değinmek istiyorum. Bir diğersaptama da enerjini etkin ve verimli kullanımının gerekliliği olmuştur. Dünya ülkeleri enerjiyietkin, verimli kullanımına ve tasarrufuna oldukça önem vermişler ve bunun üzerinde yoğunçalışmalar başlatmışlar, programlar ortaya koymuşlardır. Başta Almanya ve Japonya olmaküzere pekçok ülke son yıllarda etkin kullanım ve verimlilik üzerine çalışıyorlar. ÖzellikleAlmanya da güneş enerjisi konusunda yine Japonya da güneş enerjisi hakkında çalışmalar



yapılmakta, bildiğim kadarıyla Amerika da 10 yıl içerisinde 1 milyon çatı hedeflenmiş güneşenerjisi konusunda. Sanayi planlamalarında yoğun enerji tüketen sektörlerden hızla kaçmayabaşlamıştır dünya. Daha az enerji tüketen sektörlere bir geçiş sağlayan planlar yapmışlardır.Fransa'nın ve İtalya'nın özellikle çimento sanayinde ülkemizi tercih etmeleri ve politikalardüzenlemeleri bunun nedenidir. Bunun dışında tekstil ve benzeri sektörlerden de hızlauzaklaşmakta yanılmıyorsam bundan beş altı yıl önce Kastamonu'nun Taşkent ilçesindeSEKA kağıt fabrikasında Almanlar, Danimarkalılar ve Amerikalılar birde Fransızlar birlikteçalışıyorduk. Bir akşam yemeğinde fabrika müdürü Almanlara ve diğer yabancılara ülkemizi jtanıtıyor, kendince propaganda yapıyor. İşte biz cam sanayinde ünlüyüz biz içtiğimiz şarap /kadehlerini Paşabahçe de yaparız. Şuan da giydiğiniz iç çamaşırlarda bizim tekstilürünlerimizdir, vesaire diye devam ediyor. Alman mühendis arkadaşta gayet sakin bir şekildesizin ürettiğiniz iç çamaşırlarını da giyerim, sizin tekstil ürünlerinizi de kabul ederim, çünküben bunları ülkemde istemiyorum diyor. Bir boya fabrikasının bir tekstil fabrikasınınkirliliğini ülkemde yaşamak, çimento fabrikasının kirliliğini ülkemde yaşamak istemiyorum.Daha fazla enerjiyi bu alanlara kaydırtmakta istemiyorum. Benim tercihim değil bu. Buoldukça doğru bir saptama. Ben Bursalıyım bizim geçmişteki çocukluğumuzdaki dönemdehenüz o kadar gelişmemişti herhalde o günlerde balık tuttuğumuz dereler, çaylar bu güntamamen bir kanalizasyon açık bir kanalizasyon boya artıkları vesaire. Tabi bunun ıtemizlenmesi atıkların tekrar geri dönüştürülmesi oldukça büyük masraflar yapılıyor. Bu ımasraflar yapıldığından bu sefer rekabet edemez hale geliyorsun buda bir açmaza giriyor.Dolayısıyla ülkemiz bu planlama ile bu kabullerle çok enerji harcayan çevreyi kirleten sanayitercihi ile de ülkemizin hem çevre kirlenmesine hem de daha çok enerji ihtiyacı doğmasınaneden oluyor sonra da tabi elbette karanlıkta kalacağız, karanlık olacak, bıçak sırtındayızsöylemleri arkasında gelecek. Bir planlama ile dünya ülkeleri bunu çözmüşler iki örnekverebilirim. İrlanda ve İsrail örnekleri; İrlanda Avrupa birliğinden aldığı desteklerlegenellikle elektronik sanayinde yönlenmiş kendince bir silikon vadisi oluşturmaya çalışmaktaoldukça verimli kullanmakta ve enerjiyi de oldukça az kullanmaktadır. İsrail ise yazılımsektörüne ve tohum geliştirilmesine yönelmiş oda tercihini yapmış. Enerjiyi olabildikçe azkullanmakta. Bizim de elbette kendimize göre yapacağımız bir takım tercihler var bu jöncelikle bir planlama niyetinin olması.lazım sistemde ne yazık ki onu biz göremiyoruz. Etkinve verimli kullanımda aynı zamanda sanayi ve teknolojik yeniliklere yeniden yapılanmalarada zorlamıştır dünya üzerinde bir örnek verelim.

OECD ülkelerinin bir birim enerji ile ürettiği bir ürünü biz şuanda iki buçuk birim enerji ileüretebiliyoruz ancak daha çok enerji kullanıyoruz aynı üretimi kullanmak için dolayısı ileteknoloji ve yeniliklere önem vermemiz gerekir. Bunun dışında verimlilik aynı zamandakaynak israfının da önlenmesi anlamına da gelmektedir. Bu günler de 2002 yılı bütçesişekillendirilmesinde 2002 yılı bütçesinin üçte ikisi faizlere ayrılmış durumda personel vediğer giderlerden sonra yatırımlara ne ayrılmış diye bir baktım yatırımlara %5.2 bir pay jayrılmış yatırımlara tabi buda gerçekleşirse. Yeni faiz oranlarına kaydırılmazsa. Bu 5.2 ile ne /..yapılabilir? Hemen hemen hiçbir şey yapılamaz bu pay yatınmlara ayrılırsa bunun sonucunda%18'lik kayıplar var özellikle TED AŞ tarafından ülke kay ıplanmız %18 bulmaktadır. Bukayıpları netleştirirsek boşa giden enerji harcamamızın mertebesini de bu da yaklaşık 1999yılına göre 800 milyon dolar eğer biz %18 kayıplarımızı dünya standartlarına getirirsekdünya standartlarında dünya ortalaması %9, OECD ortalamaları %7, buna yaklaştınrsakkademeli bir biçimde yatırımını da kendimiz yapmış oluruz. Bunun dışında dünya üretimalanında da verimi tercih etmiştir, verimini göz ardı etmemişlerdir. Özellikle bizde termik



santrallerde kapasite kullanım oranını mutlaka artırmamız gerekmektedir. Dünya da %65-70oranındayken kapasite kullanım oranı bizde % 50 civarındadır. En az %15 puan biz deartırmamız gerekir. Marmara depreminde Ecevit in bir ifadesi vardır. Yanlış hatırlamıyorsamsanayide üretim payı şuanda 2,4 milyar dolar diyordu. Enerjinin verimli kullanımı ve ayrıcatasarruf sayesinde oluşacak birikim ve kazançta 3 milyar dolardır. Bu geçenlerde yapılan birsempozyumda EİEİ ve TÜBiTAK'ın ortak çalışmasında belirtildi ve hükümete de yaklaşıküç yıl önce bir rapor halinde sunuldu. Tabi bunu sunarlarken 3 milyar dolar tasarrufumuzolacak. Etkin verim ve tasarruf için birde yasa tasan örneğinden bahsettiler. Bizim üzerindeçalıştığımız o dönem hükümete bir tasan olarak verdiğimiz çalışma vardı fakat oda 3,5 yıldırhala bekliyor. Tabi bir defalık denenip te daha sonra vazgeçilen vergiler de var. Eğer akıllıdavranılırsa, planlı davranılabilirse, gerekli yasalar meclisten çıkarılabilirse bizim bu vergileregerek kalmayacak aynca görüyoruz ki 2.4 milyar kayba karşılık 3 milyar bir gelirsağlanabilecek sadece verimli çalışarak be bir takım yasalann çıkarılmasıyla. Diğer yandantasarruf ve tasarruf programının uygulandığı işletmelerde Japonya geçtiğimiz son otuz yıliçerisinde etkin kulanım, verimlilik ve tasarruf politikalan sonucunda enerji tüketimi %8düşürülürken milli hasılasını %42 oranında artırabilmiştir. Dünya genelinde bir başkapolitikada olabildiğince ulusal kaynaklann kullanımı olmuştur. Enerji kaynaklan kendi özkaynaklan ile karşılanmaktadır. Şöyle bir istatistiklere bakalım 1998 yılında az öncebahsettiğimiz bizim potansiyelimiz ulusal potansiyelimiz kullanma oranı %38, 2000 yılında33'e düşmüştür. 2010 yılına hesaplanan 29, 2020 içinde de %25, yani yaklaşık on beş yılsonra biz kendi öz kaynaklanmızın ancak dörtte birini kullanabileceğiz bu gidişle. Az önceTevfik Bey de bahsetti yanılmıyorsam işletme maliyetlerinde de %70 daha ucuz doğalgazdandendi. Şimdi bakıyoruz bir takım politikalar, planlaması yapılıyor güya aslında planlaryapılmıyor da gerçektende plan falan yapılmıyor bu ülkede. Ben Ankara da oturuyorum.Ankara da jeotermal enerji yok. Ama Bursa da 90 bin konutluk bir potansiyel var, ama bizBursa da 90 bin konutluk potansiyeli vermiyoruz da doğajgazı veriyoruz bunun nedeninisormak lazım. Şuanda jeotermal enerji potansiyelimizin yaklaşık %3 ünü kullanıyoruz. Kendiöz kaynağımız ama bu dururken Bursa gibi bir yerde 90 bin konut jeotermal dururkendoğalgaz veriyoruz Afyonda geçen yılın verilerinde yanılmıyorsam jeotermalle aylık 15milyon ödeme yapıyor bu yıl 32 katlandığını düşünelim jeotermalle para öderken Ankara da90 milyon ödüyoruz aylık, bu atmış milyon insana yazık değil mi? nerden çıkıyor? vatandaşıncebinden çıkıyor. Nereye gidiyor? Belediyeye, belediyeden BOTAŞ' a, oradan da Rusya'yagidiyor. Yann Özbekistan'a Türkmenistan'a İran'a gidecek, ne olarak gidecek döviz olarakgidecek işte bugün 1500 $'a, 1600 $'a TL'nin çıkmasının bir nedeni de bu plansızlık buprogramsızlık bu insiyatif kullanamamadır. Kısacası bu ülke kaynaklarını kullanmamızgerekiyor.Bu ülke insanına yazık oluyor. Çünkü bunlar ülke insanımız için çok önemli sadecebu siyasilere oy vermek dışında bir suçu yok.

Yine ulusal kaynaklanmıza değinirsek örneğin 1999 yılına oranla hidroelektrik üretiminintoplam üretim içinde oranı %33 ten %26'lara inmiştir. Peki doğalgazda ne olmuştur,%12'lerden %38'lere çıkmıştır. Bu tabi yeni kurulan otoprodüktörler ile önümüzdeki yıllardadaha da artacaktır. Onlar devreye girdiğinde büyüme %40'lara %50'lere yaklaşacaktır bu dışabağımlılık. Bundan Ahmet arkadaşımızda bahsetti. Şimdi burada önemli iki hususla devametmek istiyorum. En büyük eksiğimiz planlama. Planlamaya önem verilmemesi, göz ardıedilmesi geçtiğimiz yıllarda ülke yönetimi kendi planlama örgütü olan DPT bir kavgalı durumoldu hakikaten de kavgalıydı. Bugün birbirini yiyen iki holding var gazetelerdetelevizyonlarda görüyorsunuz fakat bunlar bazen de yan yana duruyorlar özellikle DPT'ye



karşı ortak tavır aldıklarından medyada sık sık şahit oluyoruz hükümetin bazı birimleri debunlara ortak oluyor. Onlar için planlamanın devlet planlama örgütü artık bitmiştir yadabitirilmek istenmektedir. Böyle bir kuruma gerek kalmadığı yirmi otuz kişilik bir danışmakurulu ile yürütülmesi gerektiğini de sık sık dile getirmektedirler. Gerçekte bizim adımızaartık beş yıllık planları bu hükümet yapamadığına göre kim yapıyor? Elbetteki IMF ve dünyabankası tarafından yapılıyor. Uygulamalarda atanmış bakanlıklarca sağlanmaktadır. Pekidünya bankası neyi planlıyor? Dünya bankası enerji pazarlarında liberalleştirmenin,globalleştirmenin planlarını yapıyor. Yapılan özelleştirmeler bu plana uyum çalışmalarıdır.Türkiye'nin bir enerji koridoru haline gelmesini istiyor ki bu üç aşağı beş yukarıgerçekleştirildi. Bunun için şimdi dünya bankasına uyum yasası çıkarılması planlanmıştır.Örneğin elektrik piyasası yasası petrol doğalgaz yasaları da zaten çıktı. Örneğin elektrikpiyasası yasası dünya bankasının İngiltere deki uygulamasının birebir Türkiye dekiuygulamasının kopyasıdır. İngiltere de ne getirmiştir bu. İngiltere ye bir kere 1.7 fiyatlarartmıştır iki yılı içerisinde. Ayrıca iki yıl içerisinde İngiltere enerji sektöründe çalışanlarınüçte biri işlerini kaybetmişlerdir. Bu durumda şöyle bir soruda sorulabilir, bize buplanlamaları IMF ve Dünya Bankası direktifleri doğrultusunda yasalar çıkıyorsa bir sözvardır senin yasalarını ben yapıyorsam seni de ben yönetiyorum diye.

Kim tarafından yönetildiğimizde üç aşağı beş yukarı ortaya çıkıyor. Peki bizden olmayan buyönetimlerin sonucu nedir? Çok kısa sürede ben size söyleyeyim. İki yıl içerisinde nasılİngiltere de üçte bir kişi işsiz kaldıysa çalışanların, bizde de TEAŞ ve TED AŞ' taönümüzdeki yıllarda özellikle yönetmeliklerde yasaya bağlı yönetmeliklerde çıktığında en az15 bin kişi işsiz kalacak ve kapının önünde olacaklar.


i


Ayrıca tahminlerimize göre en az 2,5 kat elektrik fiyatları önümüzdeki dönemde artacaktır.Tabi bu aylık %2'lik %3'lük artışlar dışında. Çünkü yasaya göre araya birçok tarifeler bir çokkurum ve kuruluşlar giriyor. Her kuruluş kendi kar tutarının %10-15'te tutsa bu artış 2,5katlardan az olmayacaktır. Bunun dışında hidrolik potansiyelimizin şuanda %30'unukullanmaktayız. Bunu %15 artırmış olsak kendi planımızı kendimiz yapsak, %15 dahaartırmış olsak bize bu 950 milyon dolar gelir sağlayacaktır, sadece bu hidroelektriksantralden. Rüzgar potansiyelimiz 83 bin MW'tır. %50 kullanma kapasitesini düşünürsek, bu41 bin MW olmaktadır, kullanım neredeyse sıfırdır. Pek çok proje daha bekliyor fakatnedense onlarda bir türlü devreye giremiyor. Sanırım buna biraz sonra konuşmacıarkadaşımda bahsedecek. Jeotermal potansiyelimizi bahsettik sadece %3ünükullanabilmekteyiz. Termik santrallerde kapasite kullanımını en az 15 puan artırmamızgerekir. Kayıp ve kaçağın oranı %21'dir. Kayıplar %18, kaçaklarla birlikte %21'in üzerineçıkmaktadır. Süreç içerisinde dünya standartlarına mutlaka çekmeliyiz. Özelleştirmepolitikalarından bu anlamda derhal vazgeçmeliyiz. TEAŞ ve TEDAŞ örnekleri kesinlikleunutulmamalıdır. Biliyorsunuz 1996 da bitirilmesi gereken Berke barajı bir tür şovla sankiyeni yapılmış bir yatırımmış gibi oysa 1996 da bitmesi gerekirdi. Halen üretime geçmemiştir.Sadece su toplama aşamasındadır. 2004 yılında ancak üretim söz konusudur. Aradaki sekizyıllık üretim kaybı Türkiye ye şuanda 1,1 milyar dolar. Medyası elinde olan her şeyigerçekleştiriyor olabilir ama gerçekler asla böyle değil. Enerji üretim ve verimli kullanımtasarrufu mutlak sağlanmalıdır. Enerji verimi yasası en kısa zamanda çıkarılmalıdır. Genelenerji planlamasına bağlı olarak yenilenebilir enerji kaynakları muhakkak kullanılmalıülkemizde. Kuruluşların enerji tüketimleri izlenmeli, denetlenmeli ve ulusal bir merkezebunlar için ihtiyaç duyulmalıdır. Sanayide pay tüketim üretimi şarttır. Sonuç olarak bu türpanellerde sesimizi duyurmanın bir yolu olmalıdır. Sanırım burada ki az sayıda da olsakatılımcı sayesinde bunlar mutlaka yerine ulaşacaktır. Çeşitli alanlarda gelişmeleriizleyenlerin sivil toplum örgütleri ile işbirliği yapmalarını öneriyor ve istiyoruz. Raporlardarakamları sunmalıyız. Şeffaflığın olmadığı bir yapılanmada kumu oyunun bilincini daima açıktutmak bizlerin görevi olmalıdır bence yoksa yerimiz gerçekten Dante'nin cehennemiolacaktır. Dante'nin cehenneminden bahsediyordu; adamcağızın biri bu dünyadan göçmüşöbür tarafta kesin cennete gideceğine inanıyor, bir kapının önüne götürüyorlar, içeriden feryatfigan ses geliyor, nereye diyor, ne oldu senin yeni mekanın burası, nasıl olur ben dünya da hiçkimseye kötülük yapmadım, kimsenin tavuğuna dokunmadım, suya sabuna dokunmadım,nasıl olur. Elbette diyorlar sen dünyada kimseye kötülük yapmadın ama kimseye iyilikteyapmadın, toplum için hiçbir şey yapmadın. Sadece kendin için bir takım şeyler yaptındolayısı ile senin yerin Dante'nin cehennemi. Toplum için muhakkak bir şeyler yapmamızgerekir. Kendimiz için çocuklarımız için muhakkak bir şeyler yapmamız gerekir. Benidinlediğiniz için çok teşekkür ederim.

Doç.Dr.Mustafa İLBAŞ; Kemal Bey'e teşekkür ediyoruz. Kemal Bey'de elektrik enerjisiniöneminden, 1974'teki enerji krizinden sonra bir çok ülkeler gerekli tedbirleri alırkenülkemizin bu tedbirleri almadığının özellikle altını çizmişlerdir. Yine enerjide verimlilikkonusunun öneminden özellikle bahsetmişlerdir. Çünkü ülkemizde bir iş yapmak içinharcanan enerji 2-2,5 birimken başka ülkelerde aynı işi 1 birimle yapabildiklerini biliyoruz.Özellikle bu ısı yalıtımı konusunda da ısınma konusunda da bunu çok sıkça tekrarlıyoruz.Yine enerjinin etkin ve verimli kullanımından bahsettikten sonra sanayide artık dünyada dahaaz enerji tüketen sektörlere doğru yönelme olduğundan bahsetmişlerdir. Ve yine kendilerininözellikle branşları olduğu için özel enerji nakil hatları da ve dağıtımlarda kayıpların altını



çizmişlerdir ki bu rakam %18'lerde belki daha da fazla bunun dünya ortalamasına çekilmesigerektiğinin altını çizmiştir. Özellikle vurguladıktan enerji taleplerinin öz kaynaklardansağlanmasıdır. Yenilenebilir Enerji Kaynaklan Sempozyum ve Sergisi'nindüzenlenmesindeki en önemli amaçlardan bir tanesi de ülkemizin bu zenginliklerinin yeryüzüne çıkanlması ve bu güzel insanlara Türk Milletinin hizmetine sunulmasıdır. Benkendilerine tekrar teşekkür ediyorum.

Şimdi de konuşmalannı yapmak üzere sözü Doç.Dr.Necdet ALTUNTOP Bey'e veriyorum.Buyurun.

Doç.Dr. Necdet ALTINTOPErciyes Üniversitesi

Teşekkür ederim, Sayın Başkan. Şimdi arkadaşlar bu önümüzdeki programa baktığımızzaman, programda enerji politikalan ekonomisi ve yönetimi ile ilgili konu başlığımız var.Ben bu konuşmacı değilim fakat esas bu konunun ilgilisi enerji bakanlığından bir temsilcitemin etmedikleri için arkadaşlarda ban ricaettiler sen konuşur musun diye ben de şahsımadına konuşuyorum bakanlık adınakonuşmuyoruz. Zaten bu tür aktiviteleri gerekMMO merkez ve şubeleri İzmir'de Bursa'daEskişehir'de Kayseri'de Ankara'da veİstanbul'da gibi iller de baya bir çabagösteriyorlar. Üniversiteler de olsun paneller,sempozyumlar, konferanslar, sergiler yapılıyor.Ama esas burada verilmek istenen mesajı alacakve uygulayacak olan enerji bakanlığında kimseilgilenmiyor hiç uğramıyorlar. O yüzden en düşükŞube Müdürü, memur bazında da olsa veya şuradaneler konuşuyoruz sempozyum kitapçığı neanlatıyor? sorusu ne? bildirgesi nedir? gibi,burada konuşulanları dahi öğrenme zahmetinemaalesef katlanmıyorlar. Şimdi arkadaşlar onlarkatılsa da katılmasa da bizim ülkemiz var ve biz bu ülke de yaşıyoruz. Sorunlannı hepimizpaylaşıyoruz.

Şöyle ki 2000 yılında yuvarlak olarak Türkiye de enerji ithalatı için elektrik, petrol, doğalgaz,LPG, ithal kömür vesaire yuvarlak olarak Türkiye 10 milyar dolar ödemiş. Bu 10 milyardolarlık ödenen enerji Türkiye de ki enerji tüketiminin %63-64 geliyor aşağı yukarı, İran veKuzey Irak'ta da tam miktannı ve değeri ne olur bilinmiyor 2-3 milyar dolarlık ithal petrol vemotorin var, şimdi az miktarda petrolümüz, doğalgazımız, linyitimiz odun kömür vesairebunlann kullanımını dikkate aldığımız zaman Türkiye de enerji pazannın büyüklüğü 17-18milyar dolar civannda, bizim elektrik, ısınma, yakıt, ulaşım vesaire diğer tüm sektörlerinenerji değeri 17-18 milyar dolar. İddiaya göre bu bir iki milyar düşebiliyor veya çıkabiliyorama yuvarlak olarak bu civarda. Şimdi bu civarda olan enerjini Türkiye'deki tüketimdurumlanna baktığımız zaman bunun %40'ı konutlarda tüketildiği, %35'inin sanayide



tüketildiği, %10'unun ulaşımda, %9'unu tarımda gibi değişik oranlar var. Dikkat çekilmesigereken konu burada ifade ettiğim rakamlar yıllar itibariyle değişiyor. Havalar iyi gittiğizaman konutlarda yakıt düşebiliyor, bir başka yer artabiliyor, ekonomik krizden dolayı busefer sanayi göçtü sanayi de tüketilen enerji azalabiliyor veya başka bir yer artabiliyor amaaşağı yukarı bu civarda konutlarda tüketilen %47'ilk enerjinin %3 civarında elektrik enerjisiki bu oranda ev aletlerinin yoğun kullanımından dolayı artıyor. Sonra %3 veya 4'ü sıcak suşeklinde ama değişik kaynaklara göre %30-35 konutların ısıtılmasında bünyesinde harcanıyor.Şimdi burada ki bu harcanan enerji içerisinde önemi içerisinde bu yenilenebilir enerjikaynaklarının yerine bakıldığı zaman demek ki Türkiye deki enerji pazarının büyüklüğü 17-18 milyar dolar, bu pazar içerinde çeşitli kaynaklara göre güneş enerjisi 110 milyon dolaryani bu Türkiye deki enerji tüketimi içerisinde güneş enerjisi on binde bir buçuk civarında birpayı var. Birde şu var tabi bu rakamlarda tam doğru değil konuşuyorum, diyorlar ki enerjibakanlığı bize bir şey sorduğu zaman maliye var bire bir ölçüyorsak yarımını söylüyoruzdiyorlar. Dolayısıyla bu rakamlarda tam gerçekçi olmayabiliyor. Ama onların verdiği yaniyüz yüze konuştuğumuz zaman verdiği rakamlara göre Türkiye de güneş enerjisi bu ülkeyeyıllık enerji olarak katkısının parasal değeri 200-300 milyon dolar civarında olduğusöyleniyor.

Şimdi bu yenilenebilir enerji kaynaklarının şuan itibariyle Türkiye'de hiçbiri ekonomikdeğildir. Niçin yenilenebilir enerji kaynaklarının tümü diğer enerji kaynaklarıylakıyasladığımız zaman bir buçuk ila sekiz yıl civarında geri ödeme yapıyor. Bu ülke de şuandayıllık bileşik faiz %94-95 civarında yılda bir defa iki katına çıkarma ihtimali varken getiripsekiz yıl beş yılı beklemenin bir anlamı yok. Ama Amerika da Almanya da Japonya da buimkan var. Bu son ekonomik krizle birlikte gerek Avrupa ve Amerika da Japonya da faizler



ekonomide ki artmasın diye iyice düşürüldü. Şuan Amerika da dolar bazında yıllık % 2,5,Japonya da % -0,5, dolayısıyla güneş enerjisiymiş veya yenilenebilir enerji yatırımlar kendini15 yılda da geri ödese daha ekonomik oluyor. Bizim ülkemizin maalesef böyle bir talihsizliğivar. Bu yenilenebilir enerji ile ilgili çalışmaları sonuç vermesi için devletin teşvikine ihtiyaç <duymaması için öncelikle bizim ülkemizde de faizlerin düşmesi gerekiyor. Şimdi yapılan ıçalışmalar asıl faizleri tam düşürmüyor. Bizim ülkemiz dışardan borç alan bir ülke vedışardan borçlandığınız zaman dünya bankası kredileri yıllık %7-8 faizdir. Uluslar arası parapiyasalarına borçlandığınız zaman dikkat edin Libor+1, +1,5, +2 verilir. Londra parapiyasasında o gün geçeri neyse odur. Bu Libor % 11-12 civarında değişiyor. Üstüne 1,5-2 jkoyduğunuz zaman yani biz dışarıda %14 faiz olmuştur. Zaten şuanda gördünüz devlet dış /borçlarının bir kısmını dövize endeksledi, bu dövize endekslemenin faizleri oranlan da %14-15 civarında. Sonuç, %14- %15. Bir de sizin kendi paranız yoksa bankaya gidip faiz alırsanızötür bir yatırımla yenilenebilir enerji yapmak mümkün değil. Bunu sadece şunun içindiyorum. Paramızı yenilenebilir enerji kaynaklarına değil de faizde değerlendirmiş olursanız ,yenilenebilir enerji kaynaklarında daha karlı, o yüzden ülkemizin bugün geliştirme şansı ,yoktur. Bununla birlikte devletin bazı kurumlan işte hem bizim ülkemiz de hem de Avrupada malum işte Almanya da geçen yıl ortak oldu, diğer Avrupa ülkeleri de ortak oldular.Onlann baskılarıyla o kendine has kaynaklanyla hükümetler destek veriyorlar. Bizimkilerede diyorlar ki Avrupa birliğine üye devletlere biz destek veriyoruz dolayısıyla bu kapsamda ıbiraz iyileşme oluyor. Sonra ilginç olan bir konu Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ise zaten fdesteğe ihtiyacı olan bu sanayi ye ve sektöre köstek oluyor. Nasıl köstek oluyor, şöyle, ilaçsektöründe üzerindeki KDV %18, ve bende son bir yılda falan öğrendim sigara da KDV sıfır,alkolde KDV sıfır, kendimde tiryakiyim. Diyorlar ki siz öyle güneş enerjisi falankullanmayın yada rüzgar enerjisi kullanmayın, kullanırsanız ekstra vergi alırız, ama öbürtarafa gitmek için sigara ve alkol kullanın onlarda ekstra vergi almıyoruz belki ucuzakapatabiliriz böyle bir yaklaşım içerisinde durum bu.bir diğer konu eğer koynunuz da güneş ;

enerjisi saklıyorsanız sizin almış olduğunuz fatura vergi iadesinde falan kullanılmıyor. Ceketalsanız veya bir başka şey almış olsanız onu bir yıl sonra da olsa vergi iadesinde kısmenkazanabiliyorsunuz bunda o faydalanmada yok. Yunus Hocam sabahleyin anlattı, dedi ki (

güneş enerjisinde buna benzer harcamalara ekstra bir katkı koymuyordu ama bazı teşvikler jçıkardı ne idi güneş enerjiniz varsa buna yapmış olduğunuz masrafın %30-40'ını vergidendüşebilirsiniz. Bizde oda yok. Ülkemizde ve tür masraftan da masraf olarak kabul etmiyor.Etmediği için de bizde bu sektörlerin teşvik edilmesi söz konusu değil. Ama bazen oluyorkötü komşu insanı hacet sahibi yapar diye. İyi ki bu Yunanistan var. Biz de onlardan gerikalmayalım diye bizim ülkemizde de bazı şeyler oluyor. Şuanda Türkiye de rüzgar santrallerikuruldu ilk kurulan rüzgar santrali yanılmıyorsan Demirören gurubunun kurduğu santraldir.Onlann devletle yaptığı anlaşmaya baktım ilk eğer yanlış söylüyorsam arkadaşım düzeltsin.On yıl elektriğin kWh'ini 10 sent'ten devlet satın alıyor, teşvik etmek için. İlk on yıldansonra sekiz sent, daha sonra belli bir süre sonra bu rakam düşüyor. Daha sonra işletilen buşirketlere ilk başlarda sekiz sent daha sonla altı sente düştü. Ama öbür tarafta Kayseri de iElektrik A.Ş de arkadaşlara sordum siz elektriği TEAŞ tan kaç liraya alıyorsunuz. Dediler ki İbizin TEAŞ'tan aldığımız elektriğin kilovat saat başına 3-3,5 sent'tir. Devlet o rüzgarsantralinden diyelim ki sekiz sente elektrik alıyorsa bunu zararına satıyor. Çünkü malumondan sonra dağıtımda kaygılan var, kaçak kullanım var, taşınma vesaire masrafları varonlan da koyduğunuz zaman Türkiye Cumhuriyeti şuan elektriği on sent civarında mal ediyorortalama. Ve bunu da dağıtım şirketlerine 3-3,5 sente satıyor. Onlarda bizlere aşağı yukarısekiz sent civannda satıyorlar. Demek ki yabancılan kıskançlıktan dolayı özellikle


Yemlenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu Paneli

Yunanlılara verilen teşvik olmakla birlikte temelde gerçek bir teşvik yok. Bunların gerçektenekonomik olanları var olmayanları var. Öyle ki güneş pilleri öyle ekonomik bir yatırım değilama diyelim ki on on beş yıl önce bir kWh elektrik enerjisi güneş pilleriyle 30 sent'eürettiğinde kullanılacaksa şuanda Siemens'in kurduğu santrallerde sekiz buçuk sente kadardüştüler. Eğri aşağı doğru gidiyor eğer bu hızla giderse günün birinde belki şuan kullanılanenerji kaynakları kadar ekonomik olabilecek. Rüzgarda günün birinde daha ekonomikolabilecek. Özellikle şuan en ekonomik enerji olan güneş enerjiyle sıcak su üretimi.Konutlarda tüketilen enerjinin %3 'ü, Sanayide tüketilen enerjini 3-4'ü sıcak su kullanımınaharcanmaktadır. Orta Anadolu Mensucat Kayserili olanlar bilirler sordum bunların sıcak sukullanımı günde 1300 ton ve sadece bu fabrikanın enerji tüketimi yaklaşık Talaş ilçesininsıcak su tüketimine denk. Talaş da kişi başına 35-40 litre sıcak su tüketimi alırsanız OrtaAnadolu eşittir Talaş. Dolayısıyla ama bakıyoruz Talaş ta insanlar evlerinin çatılarına güneşenerjisi sistemini kurmuşlar ama Orta Anadolu fabrikası fabrikanın çatısına sistemi kurmamış,oda tüketim bu da tüketim Orta Anadolu çok iyi ekonomistleri var bir sürü hesap yapıyorlar,diyorlar ki biz güneş enerjisi kurarsak bu kendini üç yılda bloke ediyor bu sisteminkurulmasının bir anlamı yok bizim paramız daha çok faizde duruyor diyor veya başka biryatırımda değerlendiriyorlar. Ama Talaş da ki Hacı Mehmet Ağa böyle bir hesap yapmıyor,komşusuna bakmış böyle bir sistem kuruyor. Birde devletin biraz önce de bahsettiğimkösteklemeden dolayı bu sektör gelişemiyor. Dünya da her ülke kendi elindeki imkanlar neise onu en iyi değerlendirmeye çalışır. Örneğin Brezilya da adamların kullandığı benzin %90oranında Etanol'den oluşuyor. Yani ispirto. Tropikal bir ülke bol miktarda tarım ürünü varordan ispirto yapımı söz konusu onlar öyle kullanıyorlar. Doğalgaz çıkaran ülkeler kendişeylerini kullanıyorlar. Danimarka gibi Baltık Denizine de kıyısı olan ülkeler rüzgar enerjisionlar için daha cazip kullanıyorlar. Fakat biz ülke olarak bulunduğumuz kuşak güneşenerjisine çok uygun ne Afrika gibi çok sıcak ne de çok soğuk ama biz bunu bir türlükullanamıyoruz. Kullanmamızın sebebi de şu dediğim gibi sigaraya alkole sıfır KDV Ekmeğe%1, elektrik su gibi temel tüketim malzemelerine %8 ama güneş enerjisine %18 KDVuyguluyorlar. Vergi iadesinde kullanımına izin vermiyorlar. Hala buradayız ben yıllar öncedekonuşuyordum, günde konuşuyoruz. Dolayısıyla bu işte pek değişim olmadı. Gerekçesi bukonulardaki çalışmalara icranın başında bulunan insanların gelmemesi, bulunmaması.Teşekkür ederim

Doç.Dr.Mustafa İLBAŞ; Sayın Hocamızateşekkür ediyoruz. Yine Doç.Dr. NecdetALTINTOP Bey'de özellikle yıllık ülke enerjiihtiyacının tüketimini 17 milyar dolar civarındaolduğunu bunun sektöre dağılımını ifadeettikten sonra enerji ihtiyacı ve tüketimiiçerisinde ülkemizde yenilenebilir enerjikaynaklarına oranla ne kadar küçük olduğunuözellikle ifade etmişlerdir. Birisi 17 milyardolarlık bir enerji ihtiyacı içerisinde şuan 200milyondular civarında bir enerji kaynaklan sözkonusu. Yine yenilenebilir enerji kaynaklarınınşuan ülkemiz içinde bulunduğu ekonomiksıkıntılar ve diğer faktörlerden dolayı geridönüşümde sıkıntılar yaşandığını ama uzun



vadede yenilenebilir enerji kaynaklarının elbette ekonomik hale gelebileceğini ifadeetmişlerdir. Tabi burada çevre faktörünü de dikkate aldığımız da olay ayrı bir boyutkazanmaktadır. Yine ekonominin düzelmesi enflasyonun düşmesi finans problemlerininaşılması yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmeyi arttıracaktır. Birde özellikle NecdetBey'in ifade ettiği bu güneş enerjisinde yüksek KDV alınması % 18lere varan ve başkateşviklerin yapılmaması ve özellikle harcamaların vergiden düşülmemesi, vergi iadesindekullanılamaması gibi birçok faktör bu alana insanlanmızın ilgisini azaltmaktadır. Dolayısıylabu konuda ki önerilerini de dikkate almak gerektiğini düşünüyoruz.ayrıca güneş enerjisiharcamalarının belirli bir kısmının vergiden düşülmesini güneş enerjisinin kullanımına kamuoyunun yönlendireceğini düşünüyoruz. Şuan için ifadelerini tekrarlamak istiyorum.Yenilenebilir enerji kaynaklarının içerisinden en ekonomik olarak güneş enerjisi olarakgörülmektedir. Ancak ileriki yıllarda diğer yani yenilenebilir enerji kaynaklarının daekonomik hale gelebileceğini ifade etmişlerdir. Kendilerine teşekkür ediyoruz.

Birde konuşmasının başında ifade ettiği konuya ben de açıklama getirmek istiyorum.Elbetteki biz burada Makine Mühendisleri Odası olarak çok büyük bir faaliyetgerçekleştirdik. Ülkemizin en önemli sorunlanndan olan enerji konusunda büyük bir faaliyetyaptık ve buraya biz enerji bakanlığından temsilci talebinde bulunduk. Bu konuda büyükgirişimlerde bulunduk yazışmalar yaptık telefonlarla görüştük ancak maalesef enerjibakanlığımızdan bir temsilci göndermeyeceklerini en son ifade etmişlerdir. Aslında bizgelebileceklerini bekledik ama son anda vazgeçtiler. Ancak onlar gelmesele de biz buradakiçalışmalanmızı değerli bilim adamlanmızın bildirilerinde oluşan kitabımızı ve bupanelimizden çıkacak sonuçlan bu uyanlan sizlerin vereceği katkıları tamamını kendilerineelbette ulaştıracağız. Bunu ifade ettikten sonra şimdi zamanımız da daraldığı için biraz dahahızlı geçmeyi düşünüyorum.



Sözü Oğuzhan Bey'e vermek istiyorum Oğuzhan Bey RESİAD adına katılıyorlar OğuzhanAkyüz Bey, buyurun.

Oğuzhan AKYÜZRESSİAD Derneği

Teşekkür ederim, öncelikle bu sempozyumu düzenleyen Kayseri Makine MühendisleriOdasına çok teşekkür ediyoruz. Biz RESİAD olarak rüzgar enerjisi santrallerine gönül vereniş adamları olarak bu derneği kurduk. Bir yerde burada özel sektörü temsil etmiş oluyoruz.Efendim öncelikle enerji politikaları ekonomisi ve yönetiminden konuşuyoruz. Ben birazsırayı değiştireceğim ekonomisinden önce başlamak istiyorum. Malum her şeyin arz talepdengesinde bir fiyatının oluşması söz konusu enerji için tabi sanayinin çok önemli bir girdisiolduğu için bu fiyatın da ucuz olması herkesin hepimizin istediği bir şey. Enerji piyasasıTürkiye de tekel, halada tekel buna şimdi yeni bir yön verilmeye çalışılıyor. Özelleştirme.Hem herhangi bir tekelde olacağı gibi en ufak bir zarar bir tekelin çok küçük bir zararı bile osektörde tekel olduğu için çok büyük meblağlara ulaşabilir. Bugün Türkiye'nin nüfusuyetmiş milyon olmuş aşıyor. Yüz ölçümü olarak enerjinin gittiği yer çok fazla, Almanya'nında nüfusu çok ama hiç olmazsa yüz ölçümü bize göre küçük böyle bir durumda TEAŞ gibiTED AŞ gibi bir tekelin zarar etmesi demek ülke ekonomisi için hepimiz için çok büyük birkayıp çok büyük bir zarar demektir. Şuna gelmek istiyorum rüzgar enerjisi santralleri endüşük maliyetli santrallerdir. Bunların fiyatlarını biz daha iyi biliyoruz ama şunusöyleyebiliriz. Dediğimiz gibi kredi geri ödemelerinde sekiz sent civarında dır. Yüksekgözükebilir. Kredi geri ödemelinden sonra ise bir buçuk sent daha düşmektedir. Yaniortalamada 5,3 sent ile 5,6 sent kWh olarak değişmektedir. Devletlere düşen piyasalarıkontrol etmektir. Tekel olan piyasayı kontrol etmektir aksi taktirde hem o tekel zarar edecektirhem devletin kendisi hem de vatandaşlar zarar edecektir. Bir Yatağan termik santralinidüşünelim TEAŞ la konuştuğumuz zaman diyecektir ki biz termik santrallerden 3 sent 3,5sent kWh mal ediyoruz. Şimdi ben şunu sormak istiyorum. Yatağan termik santralinin havakirliliğine yol açtığı günlerde sokağa çıkma yasağı ilan ediliyor bunu kamu oyundangörüyoruz duyuyoruz. O günlerdeki ekonomik kayıp nedir acaba Yatağan ilçesinde. BunuTEAŞ hesaplarına koyamaz, böyle bir şey olamaz.

TEAŞ' in baktığı Yatağan termik santralinden elektrik üretimi kaç sent ona bakar. Amadevlet neye bakmalıdır. Bu santralin çevresine verdiği zararla beraber elektriğin kilovat saatikaç sente gelir buna bakmalıdır tekel olan piyasada. Geçiyorum hidroelektrik santraller içinkonuşalım şimdi zaten büyük çaplı hidroelektrik santralar temiz enerji sayılmıyor dünyagenelinde 10 MW'a kadar olanlar temiz enerji sayılıyor. Bir ilk barış örneğini vereceğim,biliyorsunuz Halveti ilçesi tamamen sular altında kaldı. Buradaki santralden üretilenelektriğin maliyetini TEAŞ hesaplıyor. Kamulaştırma bedellerini hesaplıyor, dolgubedellerini, çimento bedellerini hesaplıyor her neyse. Peki bu Halfeti deki komple bir ilçeyialıyorsunuz, x bir yere taşıyorsunuz bu dönem içinde oradaki ekonomik kayıp nedir acababunu hesaplarına koyuyor mu? Koymuyor, peki bunu hesaplarına koyması gereken kimdir?Tekel olan bir piyasada devlettir. Bu manada rüzgar enerji santralleri hem alan olarak en azyeri kaplar hem etrafına hiçbir zararı yoktur ve biz yaptığımız çalışmalarda da hep bunukanıtladık. Bunu defatende hazineye ve enerji bakanlığına TEAŞ a sunmuşuzdur. Enekonomik enerji santrali Türkiye için rüzgar enerji santralidir. Daha evvel ki konuşmacılar dasöylediler birçok Türkiye enerji kaynağı sıkıntısı çeken bir ülke, bunları yurt dışında ithal



eden bir ülke, bu manada da yalnızca ithal edilen girdiler olarak yurt dışına giden dövizülkelerde bir katma değer yaratıyor. Bu da ekonominin temel üyelerinden biridir. Her hangibir sektör diyelim ülkemiz de bir taş kömür sektörü var. Enerjinizi de taş kömürü santrallerinedoğru yönlendiriyorsunuz. Hem taş kömür santralleriniz var hem de hidroelektriksantralleriniz var ama siz taş kömürü kaynaklarına doğru yönlendiriyorsunuz. Bu taş kömürü [sektörüne ülke içinde verilen bir destektir aslında çünkü o taş kömürü kullanılacaktır, taş 'kömürü kaynaklan kullanılacaktır taş kömürü kaynağının sahipleri kazanacaktır, taş kömürüsektörü gelişecektir. Başlı başına bir teşviktir bu, bu teşviki biz rüzgar enerjisi santralleri içinalmaya çalıştık ve altı sene bunu için uğraştık geldiğimiz seviye şudur; 29 adet sonbiliyorsunuz Türkiye nin yap işlet devret projesi var. Bunları 17 tanesi bakın rakam olarak ne jkadar büyük rüzgar enerjisi santralidir. Demin konuşmacılarında söylediği gibi yap işletdevret modelinde 20 yıl alım garantisi vardır. TEAŞ in, 20 yılda hazine garantisi vardır. Yurtdışında doğalgaz santrallerinde hidroelektrik santralleri büyük olanlarından bahsediyorum vetermik santrallerine verilen hiçbir teşvik yoktur, hazine garantisini bırakınız, fiyat teşvikinibırakınız hiçbir teşvik yoktur. Oysaki rüzgar enerjisi santrallerinin Almanya da bu günverilen, ödenen fiyatı söyleyeyim 9 sent kWh'tir ve bütün hayatı boyunca, orası içinde pahalı >bir şey ama oranın hükümeti bu hesabı yapabiliyor yani yalnızca termik santralden elektriğialan kuruluşa olan maliyetine çevreye olan maliyetine herkese o alanın başka faaliyetler içinkullanıldığında sağlayabileceği faydayı hesap edip ona göre yönlendiriliyor. Biz bu hazinegarantileri konulan bizim için anca yeterli yurt dışında sağlanan teşviklere göre çok çok az , jyalnızca TEAŞ eğer ödeyemez ise enerjinin bedelini bunu hazine garanti ediyordu hazine /bize 3800 M W Doğalgaz santrallerinde de tamamlanıyor yakında ve Türkiye'nin enerjiüretiminin %33ünü karşılanacaktır. Bu teşvikler hidroelektrik santraller içinde böyle termiksantraller içinde, biz yurt dışında olanın bir kısmını istedik ve fakat bunu aynı kutuyakonduğu için alamadık ve biz altı senede geldiğimiz nokta şudur. Hazine diyor ki biz bunlaragaranti veremeyiz. Neden? sebepte çok enteresan.Toplantı yapıldı enerji bakanlığında,deniyor ki Türkiye bir geçiş sürecinde hazineni yetkilisi şunu söylüyor. Ne zamandır geçişsürecinde olduğunu bende unuttun ama Türkiye hasla geçiş sürecinde peki dedik bu 3800MW'lık doğal gaz santrallerine hazine garantisi verirken Türkiye geçiş sürecinde değimiydi.Enteresan bir konu enerji piyasası kanunu kabul edildi. Ne diyorsunuz piyasayı enerji <piyasasını liberalleştireceğim diyorsunuz. Kanunun maddesi 3 Mart 2001de resmi gazete de t.yayımlandı. Üç ay içerisinde enerji yasası üst kurulu kurulacaktır.Yani 3 Haziran 2001 dekurulda ve üç ay içinde enerji piyasası üst kurulu kurulacaktı, kurulmalıydı. Yani aradan üç aygeçmiş peki bu kanunlar koyanlar için değil uygulayanlar için mi geçerli bir enerjipiyasasının bu şekilde boşlukta kalması, piyasanın kontrol edilmesi şarttır. Neden çünkü çokönemli bir kaynak, çok politik bir kaynak Türkiye bu gün enerjisini %2sini ithal ediyor. Bukaynağın yurt içinde kullanabileceği halde dışanya sevk ediyor. Bu planlamadan şimdikonuşalım, Ahmet Bey'e çok katılıyorum tabi planlamanın arkasında kimse olmayınca hiçbiri uygulanmıyor. Buna rağmen bir plan var gibi her şey oluruna bırakılmış durumdailerleyip gidiyor. 4

Şimdi enerji piyasasıyla ne kurulacak bunu hiç kimse bilmiyor. Bunu bilmemek ne demekbiliyor musunuz. Biz yatırana olarak yatınm yapamıyoruz demek. Bu günden piyasanınkurallannın ne şekilde işleyeceği bilinmeden kim Türkiye de enerji politikalarınınçözülmesini isteyebilir. Bu enerji yasası üst kurulunun üç ay içerisinde kurulmamasınınzarannı üç aydır dört aydır gecikmesinin zarannı kim karşılayacak Enerji bakanlığı yetkilisiyok burada ben çok isterdim burada bir yetkili olmasını ve sayın başkan da yakınıyor davet


I


ettiğimiz halde gelmedi dedi. Biz Efendim Ankara dayız. Biz Ankara da kendilerineulaşmamız o kadar zor oluyor ki, bir şeyleri anlatmaya çalışmamız, bir şeyleri çıkarmayaçalışmamız. Biz neden gelişemedik bunu söylemek istiyorum. Belli bir enerjiye dayalı enerjisantralleri neden Türkiye de yapılmadı bunu söylemek istiyorum. Biz küçüğüz, çok açıksöylüyorum, biz pahalı değiliz, bizim kaynağımız burada ekonomiğiz biz hepsinden dahaekonomiğiz, biz neden gelişemedik çünkü biz küçüğüz. En büyük rüzgar enerjisi santralininkapasitesi 50 MW, 29 adet son yapılacak rüzgar enerjisi santralinden bahsediyorum. 3800MW doğalgazdan konuşuyoruz, yani büyük sermaye sahipleri rüzgar enerjisi santralineyönelmediler . Neden rüzgar enerjisi santralleri Türkiye de gelişemedi bu sebepten dolayı.Enerji bakanlığı da şimdi artık politikasını da planlamasını da yapamaz halde yönetimini deyapamaz halde bunu da işte soruşturmalara vesaire bağlıyoruz. Her halükarda bunun da sebebigene o büyüklüktür. Bunu da açıkça ifade edeyim.

Özet olarak rüzgar enerjisi santralleri desteklenmelidir. Neden desteklenmelidir çünkübireyler tek tek kendi ceplerine bakarak kar edip etmediklerini hesaplayamazlar. Aynı şekildeTEAŞ gibi büyük bir tekte, ben enerji santralinden şu kadara mal ediyorum, termiksantralinden bu kadar doğalgaz santralinden şu kadara mal ediyorum diyerek kendimaliyetlerini göz önüne alarak birenerji politikası yapamaz yapmamasıgerekir.Bunlann dış maliyetlerinindeğerlendirildiği bir kontrolmekanizması olması lazım, serbestpiyasaya geçmek demekkontrolsüzlüğe geçmek demekdeğildir. bilakis kontrolsüzlüğegiçiren serbest piyasada deminkonuşmacı arkadaşımın da söylediğigibi enerji fiyatı iki katı olacaktır.Dışa verilen ödenen dövizler ikikatına çıkacaktır, daha fazlaartacaktır. Bunun çok ciddi birşekilde kontrol edilmesi lazım bizimtek isteğimiz devletten bu kontrolüyapması, bizim önümüz görmemizisağlamasıdır. Maalesef olmuyor.Çok teşekkür ederim.

Doç.Dr.Mustafa İLBAŞ; OğuzhanBey'e de teşekkür ediyoruz.Oğuzhan Bey'de özellikle enerjide,tekelleşmenin getirebileceğisakıncalardan, yine enerjideözelleşme ama enerjide özelleşmeninnasıl yapılması gerektiği konularınınaltının çizmiştir. Birde diğer enerjikaynakları özellikle termiksantrallerde üretilen enerjinin



maliyetinin küçük gibi görüldüğünün 3,5 sente elektrik üretilebilineceğine ancak buradahava kirliliği sonucunda ortaya çıkan çevre kirliliği sonucunda çıkan maliyetinde hesabakatılması gerektiğinin altını çizmişledir. Buradan hareketle de rüzgar enerjisinin teşvikedilmesi gerektiğini söylemişlerdir. Bu konuda dernek olarak kendilerinin çalışmalarınınolduğunu, teşvik almak için görüşmeler yaptıklarının gayretleri olduğunu ancak verilencevabın özet olarak Türkiye'nin geçiş süreci içinde olduğunu ama bu geçiş sürecinde başkakaynaklara paralar aktanlabildiğini teşviklerin yapıldığını ifade etmişlerdir. Yine enerji yasasıkurulumu ile ilgili görüşlerini, serbest piyasada da devlet kontrolünün olması gerektiğini ifadeetmişlerdir. Kendilerine teşekkür ediyorum.

}Şimdi de açılış konuşmalarında yaptıkları çağrı bildirileri ile bizleri bilgilendiren ve ABD'den ;Türkiye ye gelerek bizi onurlandıran Değerli Hocam Yunus Ali Çengel Bey'e sözüveriyorum, buyurun Hocam;

Prof.Dr.YUNUS ALİ ÇENGELNevada Üniversitesi- USA

Teşekkür ederim. Önce ben hepinizi takdir ettiğimi ifade edeyim iki saattir konuşuluyor. Benbekliyordum ki şuana kadar salonun büyük çoğunluğu boşalsın ama neredeyse tamamı (

burada o yüzden hakikaten bu ilgi takdire şayan, herhalde bu Amerika da bu zor olurdu, millet /iki saat böyle sakin sakin dinleyecek o yüzden teşekkürler bu ilginiz için. Ben Amerika da kibazı durumları aktarayım. Biraz da karşılaştırma yapayım. Bu Amerikan Hükümetinin tutumunedir bu konularda, Amerikan halkı için oradaki firmalar için, mukayese oluşturması için.birkere Amerika da hakim olan zihniyet özel sektör. Mesela Amerika da devlet elektrik üretmez,elektrik satmaz, federal hükümet Amerika çapındaki hükümet buna hiç karışmaz dahi sadecegenel politikalarda belki böyle ışık tutar. Eyaletlerin toplamından gelen fikirleri organize ederve ortak politika oluşturmaya çalışır. Yani genellikle bu işi yapan özel sektördür,üniversitelerdir ve bu konuyla ilgili kişi ve kuruluşlardır. Devlet sadece bunlara hakemlikyapar. Belki onlarla beraber çalışır bir platform hazırlar. Elektrik genellikle eyaletlerinkontrolündedir. Hatta bazen daha küçük birimlerin kontrolünde oluyor. Yani alt kademede jkararlar veriliyor. Çoğu yerde bu tekelde mecburen tekelde, ve özel sektör ürettiği halde fiyatoluşumu belirli yer veya eyalet tarafından tayin ediliyor. İşte firma maliyeti belirtiyor normalkar var %10 diyelim, maliyet artmışsa eğer buna göre yani fiyat belirleniyor. Yani tasdikgerekiyor tekel olduğu için yarın istediği fiyatı koymaya kalkar bu da halkı baya bir mağdureder. Devlet kontrolünde özel sektör. Son yıllarda buda kalkmakta tedavülden, eve teknikhat geliyor ama kişi bu hattan istediği yerden elektrik alabilsin, Amerika da ki son davranış buşekilde. Ve Kaliforniya bunu ilk deneyen eyaletlerden bazı yerlerde denendi.Benim olduğumNevada eyaleti biraz temkinli davranıyor. Biz diyoruz ki ya bu bira büyük karar birazbekleyelim bakalım ne olacak herhalde doğrusunu yaptık çünkü iş Kaliforniya da çığırındançıktı.Yani bu serbestleştirilen milletin takip edebileceği bir hızla olmazsa bazen karışıklığa jsebep oluyor o yüzden Amerika da bu sene baya bir enerji krizi yaşandı denebilir biraz /hazırlıksız yakalandı.Bu serbestliğe ama yine ileride herkesin beklediği kişinin istediğiyerden elektrik alabilecek bu hat sahipleri de kullanım hakkı ödemek şartıyla firma hatsahibi ise mesela bunun değeri nedir? faraza lsent kilovat saat başına bunu hat sahibi bunualacak daha sonra kişi istediği yerden veya da firma elektriğin pazarlığını yapıp alabilecek evsahipleri de benzer şekilde şeyler yapabilecekler. Zaten bunlar bazı eyaletlerde yapılıyor.Hani



tam böyle bir serbest ekonomi enerji üzerine olması söz konusu. Doğalgaz türü şeylerde okadar serbest fiyat var ki mesela bizim gittiğimiz firmaların epeyi doğalgazı kaynağındanalıyor.Kaynağı da Alaska nın yanında Kanada, gazinolar dahi konuşmalar oluyor şu kadaranlaşma yaptım işte doğalgaz maliyetini şu kadar düşürdük diye.Bu neye karşılık geliyor.BirTürk firması faraza İranlı gidiyor ve yahutta Rusya gidiyor başka bir yere gidiyor firmadiyelim direk olarak Rusya olsun Türkmenistan olsun ve bu parayı direk onlara ödeyerekenerjisini alabiliyor şuanda Amerika da olan şeyler bunlar. Belki bizim hayalimizi biraz dahaaşıyor. Çünkü devlet bizi baya bir sınırlamış zihniyet olarak. Demin söyledik Amerika daolan tam bir özel sektör zihniyeti yatırımlar yine bunlara göre yapılıyor. Devlet mümkünmertebe orda devletin vazifesi gölge etmemek.milletin devletten beklediği de gölge etmebaşka ihsan istemez. Devlet milletin hizmetinde olduğunu n şuurunda eğer bir dert varsa bunuçözmek durumunda bunu önünü açmaya çalışıyor ve adaleti sağlamaya çalışıyor. Yani hiçbirfirma haksız rekabete maruz kalmasın, haklı bir rekabet olsun ki teşvik olsun çünkü kayırmaolursa haksız rekabet olursa yatırım şevki ölür o zaman meyve yine düzenbazlara kalırmalumunuz ve serbest piyasa diye bir şey kalmaz. Türkiye de bunun laflan ediliyor amahaksız rekabet olduğu için olması mümkün değil ve Türkiye de de devlet ekonominin içindetam da böyle tamda içinde olduğu sürece bir serbest piyasa ekonomisi oluşması mümkündeğil yani devletin yenilenmesi lazım hakemlik yapması lazım adaleti sağlaması lazımengeller varsa bu engelleri kaldırması lazım ki hakikaten tam bir şevk gelmesi lazım milletkurallan bilsin ona göre adil bir yarış içine girip bu işte biraz mesafe kat etsin. îkinci bir konuyorum yapmak istiyorum. Oğuzhan Bey'in konuşması hakkında şunu belirteyim ki rüzgarenerjisi jeotermal enerji bunlann mümkün mertebe tam kullanımına tam taraftarım. Yanlışanlaşılma olmasın baştan söyleyeyim fakat bu teşvikler konusunda da anlamadığım çok şeyvar. Türkiye de benim duyduğum yurt dışı tabiri çok yanlış kullanılıyor. Mesela yurt dışındabir sürü uygulamalar oluyor. Ülkenin birinde olan bu uygulama yurt dışı olarak takdimediliyor. Birde bakıyorsunuz ki başka ülkelerde bu uygulamalann tam tersi var ŞimdiAlmanya için bu teşvikten bahsedildi.Ve 9 sentten alımdan falan bahsedildi. Eminindoğrudur. Ama dengelemek için bende şeyi söyleyeyim. Amerika da mesela jeotermaldengelsin rüzgardan gelsin enerji alış fiyatı 4-5 senttir. Eğer firma bu fiyatı üretemeyecekse oyatınma girmez bu işi yapmaz yani bu bazı ülkeler için doğrudur, bazı ülkeler için doğrudeğildir. O yüzden yurt dışı kelimesi kullanılırken itina gösterilirse daha iyi olur.Amerika buişe seyircimi kalıyor. Mesela bu rüzgara jeotermale destek olmuyor mu? Amerika bir şeyyeni gelişirken destek oluyor. Mesela diyelim ki rüzgar enerjisi Amerika da bu seksenliyıllarda gelişmeye başladı.Yeni teknoloji bir sürü araştırma yapmak lazım ve çok firma bunugöze alamıyor. Ve hatta sistemler kurulacak diyelim güneş enerjisi sistemleri o zaman devletdevreye giriyor diyor ki bu konu da yatırım yapana şu kadar yardım sağlayacağım, yatırımaşu oranda katkı sağlayacağım belirli bir süre için ve bu endüstriler yürüyecek hale geldiğizaman emekleme devrini aştıkları zaman bu teşvikler kalkıyor. Amerikanın bunda mantığıda eğer mesela siz bundan yürümesini öğrendiniz, aradan yeteri kadar zaman geçti hala ayaktaduramıyorsunuz o zaman sizin ayakta durmanıza gerek yok ben size koltuk değneği olamam.

Ben sana şu kadar süre büyüme süresi verdim, destek oldum eğer bu süre zarfında artıkhayatınızı kazanmayı öğrenin eğer öğrenmeyecekseniz bu işten çıkın ve çok şey de bu böyleoldu. Amerika hükümet olarak ön ayak oluyor baştan ama bunu gayesi teknolojiningelişimiydi. İşte bunlan dizaynı olsun yapılanması olsun bu muazzam şekilde gelişti. Ondansonra bu destekler ortadan kalktı. Bu gün yapılan yatınmlar tamamen özel sektörüninsiyatifinde mesele Nevada eyaletinde jeotermale çalışıyoruz, aşağı yukarı son on yıldır



Nevada eyaletinde yeni santral kurulmadı. Sebebi de elektrik fiyatları düştü. Yani fiyat t.düşmesi sonucunda verilen fiyat 4 sent civarında ve Amerikan hükümeti nasıl bunu zorluyor,bizim elektrik firmasına hükümet olarak dediği seni zorlayamam şu fiyata alacaksın diye amatemiz enerjiyi biz teşvik edeceğiz o yüzden benim senden istediğim elektriğin üretme maliyetine ise o fiyattan temiz enerjiyi almak zorundasın yani bizim elektrik firması derse ki benimortalama maliyetim işte kilovat saat başına 4 senttir sonra bunu ben altı sente satıyorum bukanun gereği jeotermali 4 sentten almak zorunda bunun ötesine hükümet karan geçmiyorfosil yakıtlardan gelen enerji çevreyi kirletiyor, sıhhate etkisi var bir sürü şeylere var. Vergiolması lazım veya da rüzgar ve jeotermal bu etkiyi yapmıyor peki buna kredi verilmesi lazım1 sent 2 sent 3 sent her neyse adil bir karşılaştırma olsun bunlar konuşuluyor henüz bu ,konuda ciddi bir karar yok Ben de istiyor, arzu ediyorum ki hakikaten bu olsun çünkü fmesela diyelim kömüre veya petrole 2 sentlik bir ceza gelse bir kirlenme veya ısı olarakmaliyet artı 2 sent tabi o zaman jeotermal veya rüzgar çok çok daha ekonomik olacak vetemiz enerjinin kullanımım muazzam şekilde artmış olacak zaten çok kişi buna taraftarmillete taraftar inşallah hep böyle işler bütün dünya da olur ve bu işten dünyakazanır.Amerika da yine olan başka bir şey Amerika da biliyorsunuz kömür yataklan bayazengin ve kömür sevilen bir yakıt olmamasına rağmen bu gün Amerika elektriğin büyükçoğunluğunu kömürden elde ediyor. Tabi bu çevreyi yine kirletmek bakımında değil kömürüburada yakın fakat bunu temizleyin. Bu gün yapılan kirleten bir santral varsa o zamanhükümet o zaman müdahale ediyor. Sizin atıklannız şu oranda bunu yapamazsınız, yatemizleme işlemini yapın gereken aletleri takın yada kapatınz. Netice olarak bizde kömür Jyakılıyor bol miktarda yakılıyor çünkü çok zengin kömür yatağı var Amerika da özellikleYutah'ta, elektrik üretimi yine bu şekilde ucuza geliyor yerel kaynaklan kullanarak ve kirliliksınırlan derece de kalıyor. Tabi ki karbondioksit muazzam şekilde üretiliyor. Bundan olacakki Amerika bundan böyle olmayacağını açıkladı. Hani o kadar çok karbondioksit üretiyor kiçünkü muazzam şekilde kömür yakıyor başka şeyler yakıyor olmaması zaten çok zor bir olay.Yine ne hikmetse Türkiye üretimi bu kadar az olmasına rağmen kalkıyor lap diye imzasınıatıyor. Onlann seviyesine gelelim ondan sonra azaltmaya gidelim neler oluyor bazenanlamıyorum. Sonra bu enerji bakanlığından temsilcinin gelmemesi de enteresan bir şeybende hayretimi ifade edeyim. Ben okula giderken bir söz vardı "ilgililer bilgisiz bilgililerilgisiz" diye bizim bir matematik hocamız vardı ne demek istiyorsa bende bunu hazır olarak jdeğiştirmek istiyorum "bilgililer yetkisiz yetkililer bilgisiz" ve de ilgisiz herhalde bu durumu /biraz ifade edecekiş o zaman bizim omuzlanmıza kalıyor yani buna delaleten daha çokçalışmamız gerekiyor, ve muazzam şekilde de verimli olmamız gerekiyor. Yine bir örnekvereyim verim açısından burada ben Kızıldereyi ziyaret ettim jeotermal santrali bunadışardan bakınca medan iftanmız gibi gözüküyor, bir tane jeotermal santralimiz var 20MW'lık hani başka gösterecek şeyimiz yok heyecanla gittik gezdik itibannı anlatmayayımsadece bir şey söyleyeyim Nevada da ,mesela bize 15 km mesafede dört tane santral var. 60MW üretim yapıyor ve burada çalışan personel sayısı da birkaç tane çünkü bir sekretereihtiyaç var telefonlar için falan ve bir kişi devamlı çalışıyor zaten bir aksilik olduğundagerekli müdehale yapılıyor. Hatta çalışanın bir kısmı bizim öğrencilerimizdir. Part timeçalışıyorlar bu işi seviyorlar çünkü yapacak bir şey yok. Ters bir şey olsa alarm çalacak |duyacaklar hoşlanna gidiyor, yani birkaç kişi diyelim ki beş altı kişi çalışıyor. Kızıldere deziyarette sordum: Ya dedim burada kaç kişi çalışıyorsunuz o dedi ki 107 kişi, 20 MWşaşırdım.Ya 107 yedi kişi burada ne iş yapıyor. Dedi aşçı lazım dedi yeter o zaman başka birşeye gerek yok. Yani yapılacak hiçbir şey yok. Yani burada 107 çalışıyor. Çalışıyorgörünüyor daha doğrusu bu da Türkiye'nin yine ayn bir manzarası. Yine bir başka örnek



vereyim. Kuşadasında geçen ay meteoroloji binası açıldı, bina beş katlı ve aşağı yukarı sekiztane oturma dairesi var. Müdürler şunlar bunlar falan bunların yapacağı şeyler ben gördüğümkadarıyla ölçü almak, Amerika da o işi biz de yapıyoruz yapılan şey sadece 5 bin dolara biralet alıyoruz. Her şey ona bağlı data topluyor o istediğimiz yerden ve bizde istediğimizmerkezden elektronik olarak yönetiyoruz gayet sağlam olarak ve biz bu datayı analizediyoruz. Kuşadasında ilçede bakın bunu yapmak için kocaman binalar yapılıyor, bir sürü kişioturuyor, bir sürü eleman çalışıyor onlar ne iş yapıyor anlamıyorum.Ve ölçü almayakalkarsanız bira zorlanırsınız, ölçü güvenilir mi oda ayrı mesele. Aletlerimiz eski ayrıcaparamız yok derler. İşte hükümete bir sürü eleştiriler. Bu dertlerden dolayı yani dertler çoksadece bu enerji konusu değil başka şeylerde. Bu israf konusunda da bir şeylersöylemeyeceğim çünkü baya geç oldu şu anda bazı yerlerde %20'lik bir israf ve kayıp varbenim annemin bir sözü var "oğlum derdi paranın kazanması ve tutması" Yani şimdi enerjideböyle elde etmesi değil hakikaten muhafaza etmesi Amerika da bu seksenli ve doksanlıyılarda muazzam şekilde bu konuda ilerleme kaydedildi. Finanslar geliştirildi başka şeyleryapıldı. Türkiye de inşaatlara bakıyorum eski han eski hamam yani burada bir sürükonuşuyoruz tasarruf falan ya bunu yapılacak en basit şey evler de hiç olmazsa izolasyonkullanılması ben bakıyorum inşaatlarda ne izolasyon var ne bir şey var. Kalite deseniz hakgetire tek cam var çift cam yerine izolasyon kayıpları zaten Hani şöyle sonuç getiren şeylerolması gerekiyor. Bu gün mesela inşaat sektörü sadece tasarruf oluşacak olsa muazzamşekilde tasarruf olur.Bu gün Amerikanın tüketimine bakacak olursanız,son on yılda neredeysedeğişmedi bunun da sebebi butasarruf tedbirleri.Yani bizdemesela böyle bir yola gidecekolsak, tasarruf edecek olsak şuinşaatlarımız daha düzenli olsaenerji tasarrufu bakımındanherhalde bu enerji kullanımıaynı bile kalsa kalite muazzamşekilde yükselecektir. Ve yenisantral ihtiyaçları muazzamşekilde azalacaktır. Son olarakşunu ifade edeyimkonuşmacılarında dediği gibikendi kaynaklarımızıkullanmamız şart baştajeotermal ve rüzgar olmaküzere bence bu ilk maliyetiyüksek oluyor buna rağmen ofazlalığı biz ülke olarakkatlanıp yine bunlara girmemizgerekiyor. Ama benim rüzgarve jeotermallerden ricam hanidiyorlar ki devlet saydamolsun, bende diyorum kikendileri de saydam olsunlar.Bir plan çıkarıldığı zamandesinler ki bize bunun maliyeti



şudur, şu kadar para yatınyoruz, çünkü genelde olan itibarı kalkıp ta bunu bir kar amacı iyapmayalım hakikaten normal karımızı kazanalım halkında yüzü gülsün bizimde yüzümüzgülsün, diyelim ki tebrik edelim beraberce çalışalım.

Doç.Dr.Mustafa İLBAŞ; Teşekkür ediyoruz. Sayın Hocama bu güzel sunumlarından dolayıteşekkür ediyoruz.Değerli konuklar değerli katılımcılar,zaman hızla ilerledi ben de bu değerlikatılımcılarımıza hiç müdahale etmek istemedim.çok akıcı konuştular fazla da vaktimizkalmadı. Ancak burada çok sınırlıda olsa sizlerden sorular varsa almak istiyoruz, arkadaşlarbeni sürekli uyarıyorlar. Çok az vakit kaldı diye. Kim olduğunuzu ve kime soru sorduğunuzubelirtirseniz, birkaç soru almak istiyorum.

1

Ömür GÖNCÜER; Ben Erciyes Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü dördüncü sınıföğrencisi Ömür GÖNCÜER, dernek yöneticileri Oğuzhan Bey veya Tevfık Bey cevaplarsasevinirim. Türkiye de bir çok şey bilgisizlikten kaynaklanıyor, örneğin makine mühendisliğidördüncü sınıf öğrencisiyim yenilenebilir enerji kaynaklarının herhangibir tesisin 27 bin tonpetrol masrafından bizi kurtardığını ilk defa Tevfik Bey'den öğrendim. îlerde mühendisliköğrencilerini ya da herhangi yüksek öğrenim gören insanları kendi taraflarına çekmeyidenediniz mi? Enerji bakanlığıyla iletişim kuramamaktan şikayet ediyorsunuz,ben meselailerde enerji bakanlığında çalışacak olsam beni rüzgar enerjisini destekleyecek tarafa çekmeyeçalışıyor musunuz? Örneğin bu şeyle olabilir üniversitesi ile ortak çalışma ile olabilir.Teşekkür ederim. j

Tevfik KAYA; Teşekkür ediyorum. Tabi üniversite özel sektör her zaman bizim tavsiyeettiğimiz, üzerinde ısrarla durduğumuz konular. Biz üniversitelere dernekler olarak neleryapıyoruz, onlara şunları yapabiliyoruz diyebilirim; bilgi aktarımı olarak konferanslardayardımcı olabiliyoruz. Özel sektörler ne yapıyor özel sektörler bünyelerinde elemançalıştırarak, daha önemlisi stajlarda mühendis arkadaşlara kapı açarak onlara gereklieğitimleri vermeye çalışıyor. Ben söyleyebileceğim bu kadar. Gerekli teması derneğimizleveya bu işle ilgili olan şirketlerle temas kurduğunuz zaman seve seve bu yenilenebilir enerjikaynaklan konusunda yardımcı oluruz, ben şahsım adına söz veriyorum. Teşekkür ederim.

1

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI SEMPOZYUMU /SONUÇ BİLDİRGESİ

Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu Ve Sergisi 12-13 Ekim 2001tarihlerinde TMMOB Makina Mühendisleri Odası adına Kayseri Şubesekreter/alığında Kayseri'de gerçekleştirilmiştir. Sempozyumda 27 bildiri 6 oturumda, 19bildiri poster bildiri olarak sunulmuş toplamda 46 bildiri sempozyum bildiriler kitabındayer almıştır. Sempozyumun 2. günü "Enerji Politikaları, Ekonomisi ve Yönetimi"konulu bir de panel düzenlenmiştir. Sempozyumun 1. günü sonunda Enerji Üretimi,Güneş Evi ve Güneş Enerjisi Uygulama Araştırma Merkezine bir teknik gezigerçekleştirilmiştir. Sempozyumun ardından Kapadokya gezisi yapılmıştır. Sempozyum tboyunca düzenlenen sergiye, sektörde ürün ve hizmet üreten 12 kuruluş katılmıştır. /Sempozyum 19O'ı kayıtlı delege olmak üzere 500'e yakın kamu ve özel sektördenyönetici, öğretim elemanı, mühendis, teknik eleman ve öğrenci katılımındagerçekleşmiştir.

Enerji toplumsal yaşamın başlangıcından itibaren insanlık için, toplumun gelişkinliği,sanayi, üretim, iş ve aş için vazgeçilmezdir. Gelişen Teknoloji ve artan enerji ihtiyacı ile



birlikte geleneksel enerji kaynakları toplumun enerji ihtiyacını karşılamada yetersizkalmakta ve yine bu enerji kaynaklan doğal yaşam ve çevreye onulmaz zararlarvermektedir. Toplumsal yaşamın merkezinde yer alan ve kamusal bir hizmet olanenerjiye yönelik ihtiyacın belirlenmesi, karşılanması, iletilmesi kısacası enerjide planlamabir zorunluluktur. TMMOB Makina Mühendisleri Odası ülke ve toplum yararı doğrultusundasürdürülebilir bir kalkınma için Türkiye'nin enerji politikalarının belirlenmesinde, yeni veyenilenebilir enerji kaynaklarının araştırılması, teknolojilerinin geliştirilmesi, kullanılmasıkonusunda üyelerinin ve konunun uzmanlarının birikimlerini sunabileceği, tartışabileceği,çözüm önerileri üretebileceği platformlar yaratmaktadır. 2000 - 2001 döneminde TMMOBMakina Mühendisleri Odası tarafından Doğal Gaz ve Enerji Yönetimi Kongresi,Çevre ve Enerji Kongresi ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumundakonunun farklı yönleri etraflıca ele alınmaktadır.

Sempozyum kapsamında sunulan bildiriler, yapılan tartışmalar vegerçekleştirilen panel sonucunda dile getirilen görüşler aşağıdaki gibidir.

i. Ülkemiz yenilenebilir enerji kaynaklan açısından oldukça zengindir. Güneş,jeotermal, rüzgar, biyogaz, biyokütle, hidrolik, fotovoltaik, hidrojenvd. yenilenebilir enerji kaynakları ülkenin enerji ihtiyacınıkarşılayabilecek potansiyele sahip olmasına rağmen kullanılmamaktadır.

ii. Rüzgar teknolojisi son derece gelişmiştir. Ülkemizin rüzgar potansiyeli oldukça yüksektir.iii. Ülkemizde yüzey sıcaklığı 40 °C'nin üzerinde 140 jeotermal saha vardır.

Değerlendirilebilir potansiyel 31000 MVV'tır. Elektrik üretimi açısından mevcutpotansiyel ise 4500 MVV'tır.

iv. Biyokütle enerjisi potansiyeli bakımından Türkiye en zengin ülkelerdenbiridir. OECD istatistiklerine göre ülkemizde 12.8 milyon ton petrole eşdeğerbiyokütle enerjisi potansiyeli bulunmaktadır ve bu ise ülke enerji ihtiyacının% 40'ını karşılayabilecek düzeydedir.

v. Ülkemizde varolan enerji kaynaklarının kullanım oranı 1998 yılında %38, 2000 yılındaise %33vtür. Bu durum enerji maliyetlerini gün geçtikçe artırmaktadır.

vi. Türkiye enerji ihtiyacını ağırlıklı olarak fosil yakıt kaynaklarındansağlamaktadır. Fosil yakıtların yanmasıyla açığa çıkan gazların oluşturduğusera etkisi sonucu küresel ısınmaya bağlı iklim değişiklikleri insanlığın vedoğal yaşamın geleceğini tehdit etmektedir.

vii. Bütünüyle ithalat yoluyla temin edilen doğal gazın toplam enerji üretimiiçindeki payının artmasının yanısıra, toplam elektrik enerjisi üretimi içindedoğal gazın payının % 40'lara yükselmesine yönelik karar ve uygulamalar,olası uluslar arası politik gelişmelere bağlı olarak ithalatın kesilmesi riskinitaşıdığından sakıncalıdır.

viii. Son yıllarda izlenen IMF ve Dünya Bankası patentli politikalarla ülkemizinbirincil enerji kaynakları başta petrol, kömür, doğalgaz olmak üzere büyükoranda dışa bağımlı hale getirilmiştir.

ix. Enerjide planlama yoktur. Enerji sektöründe ETKB, TEAŞ, TEDAŞ, BOTAŞ,DSİ, TTK, TKİ, MTA, EİEİ, DPT, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlıkları vb.kuruluşların oluşturduğu çok başlı ve yetki karmaşasının olduğu bir yapımevcuttur.

TALEPLER

1. Elektrik enerjisi üretiminde ulusal kaynaklara ve yenilenebilir enerji kaynaklarınaağırlık verilmelidir. Yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının desteklenmesiiçin yasal düzenlemeler bir an önce hayata geçirilmelidir. Bu kaynaklarınenerji dönüşüm ve ünite donanımlarının yurdumuzda üretilmesi teşvik



4

edilmelidir. Yeni ve yenilenebilir enerji alanlarında ulusal teknoloji oluşturmayayönelik AR-GE çalışmaları örgütlenmeli ve desteklenmelidir.Enerji üretiminde öncelikle göz önüne alınması gereken çevre etkeninin göz ardıedilmesi sonucunda; ciddi çevre sorunları oluşmaktadır. Enerji politikalarıoluşturulurken çevresel etki göz önüne alınmalıdır.Yenilenebilir enerji kaynaklarından ülkemizde güneş, rüzgar ve jeotermal enerjikaynaklarının şu an yeterince değerlendirilemeyen mevcut potansiyelleri,verimli bir şekilde değerlendirilmelidir.Yıllar itibariyle hidrolik enerjinin genel üretimdeki payı azalmaktadır. Bu durummaliyetlerimizi artırmaktadır. Henüz % 30'larda olan su potansiyelinin kullanımı 10yıllık bir dönemde % 50'ye ikinci on yıllık dönemde ise % 70'lere çıkarılmalıdır.

5. Genel olarak enerji tasarrufunu sağlayıcı politika ve zorunlu uygulamalar yürürlüğekonulmalıdır. Elektrik iletim hatlarında % 25'leri aşan iletim kayıplarınıazaltacak yatırımlar hızlı biçimde yapılmalıdır. Enerji tüketiminde tasarrufuteşvik edici uygulamalara gidilmelidir. Tasarruf ve verimlilik konularında gereklihukuksal düzenlemeler yapılmalıdır.

6. Ülkemizde enerji sektöründe 20 yıldır uygulana gelen politikalarla toplumsalihtiyaçlarla bunların karşılanabilirliliği arasındaki açı farkı her geçen gün daha daartmaktadır. İzlenen özelleştirme politikaları sektörün toplumsal ihtiyaçları karşılamasıyerine sermayenin azami kar hırsını tatmin etme işlevi görmektedir.Bu nedenleenerjinin toplumsal hizmet olduğu bilinciyle sektördeki tüm özelleştirmelergeri alınmalı verilen tüm imtiyazlar kaldırılmalıdır.

7. Enerji sektörünün gerek stratejik önemi gerekse kaynakların rasyonel kullanımıaçısından düzenleme, planlama, eşgüdüm ve denetleme faaliyetlerinin koordinasyonuiçin merkezi bir yapıya ihtiyacı vardır. Enerji sektörüne yönelik politikalarınbelirlenmesinde toplumun tüm kesimlerinin ve konunun tüm taraflarının görüşlerialınmalı ve sektör özerk bir yapıya kavuşturulmalıdır. Enerji planlamasına ilişkinpolitika ve önceliklerin tartışılıp, yeniden belirleneceği bir platform oluşturulmalıdır.Türkiye Milli Enerji Komitesinde ilgili tüm taraflar temsil edilmeli ve bukuruluşa Ulusal Enerji Enstitüsü kimliği verilmelidir.


Saf*'&J-

EKİMKASIM

'*w^%^MpT^iF1'

"o*

tmmobmakina mühendisleri odası

YENİ ve YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIİİSEMPOZYUMU VE SERGİSİ

TARİH : 3-4 EKİM 2003YER : HOTEL GRAND ERAS / KAYSERİ

DESTEKLEYEN KURULUŞLAR15.12.2002 tarihi itibariyle

KAYSERİ VALİLİĞİKAYSERİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİERCİYES ÜNİV.MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİDOKUZ EYLÜL ÜNİV.MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİFIRAT ÜNİV. MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİİSTANBUL TEKNİK ÜNİV.ENERJİ ESTİTÜSÜPAMUKKALE ÜNİVERSİTESİTEMEV TEMİZ ENERJİ VAKFIUGET-TB ULUSLARARASI GÜNEŞ ENERJİSİ TOPLULUĞUAVRUPA RÜZGAR ENERJİSİ BİRLİĞİ-TÜRKİYE ŞUBESİTÜRKİYE JEOTERMAL DERNEĞİTMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI

DÜZENLEYEN ŞUBETMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI KAYSERİ ŞUBESİ

İletişim: TMMOB Makina Mühendisleri Odası Kayseri Şubesi YEKS'2003inönü Bulvarı Yavuz İş Merkezi Kat:5 38050 - KAYSERİ

Tlf: 0-352-320 47 33 Pbx Fax: 0-352-330 27 40http://www.mmo.org.tr/kayseri

[email protected]

Documents

EKONOMİSİ ve YÖNETİMİ - erimsever.com · Elektrik üretimi, konut ısıtmacılığı, daha düşük sıcaklıklarda seracılık, termal su verilmesi ile balıkçılık entegre